DOCSLIB.ORG

Naxçivan Muxtar Respublikasinin Cografiyasi

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Naxçivan Muxtar Respublikasinin Cografiyasi SƏFƏRƏLİ BABAYEV NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ COGRAFİYASI Azərbaycan Respublikasının əməkdar elm xadimi, Y.Məmmədəliyev adına Naxçıvan Dövlət Universiteti coğrafiya kafedrasının müdiri, coğrafiya elmləri doktoru, professor, Naxçıvan MR-in əməkdar müəllimi, Azərbaycan coğrafiya cəmiyyəti Naxçıvan filialının sədri, Naxçıvan şəhər Ağsaqqallar şurasmın sədri Babayev Səfərəli Yaqub oğlu 1923-cü ildə Babək rayonunun Təzəkənd kəndində (keçmiş Əznəbürd— Təzəkənd) anadan olmuş, 1940-cı ildə Naxçıvan Pedoqoji texnikumunu, sonralar Naxçıvan Jşlər tdarəsiam Dövlət müəllimlər institutunu, Azəfbaycan Dövlət Qiyabi Pedaqoji institutunu və Azərbaycan KP MK yanında Respublika partiya məktəbini KİT ABXANASI j fərqlənmə diplomları ilə bitirmişdir. Babayev S.Y. 1940-47-ci illərdə Babək rayonu Xıncab 7-illik məktəbin- də müəllim. dərs hissə müdiri, direktor vəzifələrində, 1948-ci ildən sonra Azərbaycan LKGİ Naxçıvan vilayət komitəsinin ikinci katibi, Naxçıvan ra- yon Partiyə komitəsinin 1-katibi, Naxçıvan MSSR NS Radioverilişləri və Televiziya Komitəsinin sədri, Nazirlər Sovet sədrinin l-müavini, Azər- baycan Pedaqoji institutumın Naxçıvan filialının direktoru vəzifələrində işlə- mişdir. Babayev S.Y. üç çağırışda Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin deputatatı seçilmişdir. 0,1972-oi ildan Y.Məmmədəliyev adına Pedaqoji institutuhda. sonra Dövlət universitetinə çevriimiş bu ali təhsil müəssisəsində dosent, dekan və Kafedra müdir' vəzifələrində çalışmışdır. Hal-hazırda coğrafiya kafedrasının müdiridir. Babayev S.Y. “Qədim diyarın təbiəti” (1970) və “Naxçıvanda “Kitabi- Dədə Qorqud” toponimləri” monoqrafiyaların 60-dan artıq elmi əsərin müxtəlifdir. MÜNDƏRİCAT Elmi redaktor: Azərbaycan EA-nın akademiki B.Ə.BUDAQOV NAXÇIVAN MR-in COĞRAFİ MÖVQEYİ, SƏRHƏDLƏRİ VƏ ƏRAZİSİ . 5 Rə’yçi: coğrafiya elmləri doktoru, professor NAXÇIVAN DİYARININ FİZİKİ-COĞRAFİ M.A.MUSEYİBOV XÜSUSİYYƏTLƏRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ TARİXİNDƏN . 9 TƏBİİ ŞƏRAİTİ BABAYEV SƏFƏRƏLİ YAQUB OĞLU NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ COĞRAFİYASI Oroqrafiyası .... 23 Geoloji quruluşu . 30 “ELM” redaksiya-nəşriyyat və poliqrafiya Geomorfoloji quruluşu . 38 mərkəzi. Baki, 1999, 298 səh. İqlimi . 43 Hidroqrafiyası .... 54 Torpaq örtüyü .... 65 Kitabda Naxçıvan MR-in fiziki coğrafiyasının öy- Bitki örtüyü .... 74 rənilməsinə, ərazisi, sərhədləri, coğrafi mövqeyinə, Heyvanlar alemi . 85 təbii şəraitinə, onun ayrı-ayrı komponentlərinə, land- şaftına, təbii sən/ətlərinə, onlardan istifadə məsələlərinə, təbiəti mühafizənin vəziyyətinə dair LANDŞAFTI ..... 95 ətraflı mə’lumat verilir. Landşaftın tipoloji təsnifatı və səciyyəsi 99 Naxçıvan MR-lə əlaqədar müxtəlif vaxtlarda nəşr Düzənlik və alçaqdağlıq . 99 olunmuş bə’zi məqalələr də kitaba daxil edilmişdir. Ortadağlıq 120 Kitab müəllimlər, ali məktəb tələbələri, orta mək- təblərin yuxarı sinif şagirdləri və geniş oxucu kütləsi Yüksəkdağlıq 135 üçün nəzərdə tutulmuşdur. TƏBİİ RAYONLAŞMA VƏ ŞAQULİ QURŞAĞIN STRUKTURU 138 „ 805010000 B ---------------- qrıflı nəşr YÜKSƏKLİK QURŞAQLARININ -655(07)-99 STRUKTURU 141 © “ELM", 1999 ISBN 5-8066-1093-4 TƏBİİ EHTİYATLARI VƏ ONLARDAN İSTİFADƏ Su energetika ehtiyatları 143 3 Mineral xammal ehtiyatları 144 NAXÇIVAN MR-in COĞRAFİ MÖVQEYİ, Kənd təsərrüfatı ehtiyatları 154 SƏRHƏDLƏRİ VƏ ƏRAZİSİ “Naxçıvan ərazicə kiçik, mə’nəviyyätca NAXÇIVAN MR-də TƏBİƏTİ böyük məmləkətdir” (Əziz ŞƏRİF) MÜHAFİZƏNİN VƏZİYYƏTİ . 160 Torpaqların mühafizəsi Azərbaycan Respublikasının tərkibinə daxil olan Naxçıvan Muxtar və istifadəsi vəziyyəti. 162 Respublikası dağlıq ölkə olub, Kiçik Qafqazın cənub-qərbində yerlə- Suların mühafizəsi vəziyyəti . 168 şir. O, Türkmənistan Respublikasının Carcou, Özbəkistan Respubli- Bitki örtüyünün mühafizəsi vəziyyəti . 179 kasının Qaşqa-Dərya vilayətləri, Tacikistan Respublikasının isə Heyvanlar aləminin mühafizəsi vəziyyəti 184 Dağlıq Bədəxşən Muxtar vilayəti ilə eyni en dairəsindədir. Naxçıvan l\JR-in səıtıəd xəttinin ümumi uzunluğu 398 kilometrə bəra- MƏQALƏLƏR bərdir. Muxtar Respublika cənubdan və qərbdən İran və Türkiyə ilə həm- İtirilmiş torpaqlarımız 190 sərhəddir. Onunla İran arasındakı sərhəd xəttinin uzunluğu 163 kilomet- Harada nə qədər erməni olmuşdur. 196 rə bərabər olub, hər iki dövlət arasında təbii sərhəd təşkil edən Araz çayı Naxçıvan səyahətnamələrdə 202 boyunca uzanır. Ondan şimal-qərbə doğru Türkiyə ilə Naxçıvan MR ara- Naxçıvanın iqtisadi əlaqələri tarixindən 209 sında olan 11 kilometrlik sərhəd xətti də Araz boyunca uzanır. Bağçılıq tariximizdən namə’lum bir səhifə . 215 Muxtar respublika şimaldan və şimal şərqdən 224 kilometr məsa- Jan Şardenin Naxçıvana səyahəti . 216 fədə Ermənistan ilə həmsərhəddir. Naxçıvan MR ilə Ermənistan Naxçıvan MR-in su təsərrüfatı respublikasının sərhəd xətti demək olar ki, Dərələyəz və Zəngəzur və ekoloji problemlər . 222 dağlarının suayrıcı boyunca keçir. 1920-ci ildə qədim Azərbaycan torpağı olan Zəngəzur mahalının Sovet imperiyası tərəfindən Ermə- nistana verilməsi nəticəsində 44-45 km eninə malik olan zolaq Ara- za doğru uzanaraq Naxçıvan Muxtar Respublikasını Azərbaycan Respublikasının qalan ərazisindən ayırmışdır. v Naxçıvan Respublikasının İranla indiki sərhəddi hələ 1828-ci ildə Türkmənçay müqaviləsinin şərtlərinə müvafiq olaraq müəyyənləşdi- rilmişdir. Türkiyə ilə kiçik sahədəki sərhəd isə RSFSR ilə Türkiyə arasındakı 1921-ci il martın 16-da bağlanmtş Moskva müqaviləsinə və bir tərəfdən Türkiyə, digər tərəfdən.isə RSFSR-in iştirakı ilə Azər- baycan Respublikası, Ermənistan Respublikası və Gürcüstan Res- publikası arasında 13 oktyabr 1921-ci ildə bağlanmış Kars müqa- viləsinə əsasən müəyyən olunmuşdur. Naxçıvan Muxtar respublikası şimal-qərbdən cənub-şərqə doğru 158 kilometr məsafədə uzanır və ərazisinin forması düzgün olmayan rombu xatırladır. Onun şimaldan cənuba ən geniş yeri 75 kilometrə bərabərdir. Respublikanın şimalda ən ucqar nöqtəsi Saraybulaq sıra dağlarının Şərur rayonu ərazisinə daxil olan qolu üzərindəki Kömürlü dağdır. Zən- gəzur sıra dağlarının Soyuq dağdan başlayaraq sıldırım yamacla alçalıb Arazın sol sahilində 600 metrə çatdığı yerdə yerləşən Zerəni dəmir yol dayanacağı isə respublika ərazisinin ən cənub nöqtəsidir. 4 5 Muxtar respublika ilə Ermənistan respublikası arasındakı sərhəd Babək rayonu - 1250 kv. km xətti də məhz buradan başlayır. Şərur rayonu -1165 kv. km Muxtar respublikanın qərbdən ən ucqar nöqtəsi Sədərək qəsəbə- Ordubad - 972 kv. km sindən qərbdə, Araz yaxınlığında yerləşən keçmiş Urmiya kəndi, şərqdə Culfa rayonu - 995 kv. km isə Zəngəzurdağlarının cənub qollarından olan Zerəni dağının zirvəsidir. Şahbuz rayonu -815kv. km 1924-cü ilin 9 fevralında Azərbaycan daxilində Muxtar respublika Sədərək rayonu -151 kv. km e’lan edilən Naxçıvan respublikasının ərazisində bu vaxtadək inzi- Naxçıvan şəhəri -15 kv. km batı' bölgü cəhətdən bir sıra dəyişikliklər edilmişdir. Naxçıvanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan az sonra 3 qəza və 1999-ci ilin yanvarına olan mə’lumata görə Naxçıvan Muxtar respub- 12 dairə təşkil olunmuş, sonra qəzalar ləğv edilmiş və 1925-ci ildə likasında 355 min nəfər əhali yaşayır. Bu da Azərbaycan respublikası dairələrin sayı 10-a .endirilmişdir. 1926-cı ildə Naxçıvan MSSR 8 əhalisinin 4,5 faizə qədərini təşkil edir. Muxtar Respublikada əhalinin dairəyə: Baş Noraşen, Qıvraq, Tumbul, Nərimanov, Əbrəqunus, Cul- orta sıxlığı 69 nəfərdir. Əhafinin əsas hissəsi Arazboyu düzənlik sahə- fa, Parağa və Ordubad dairələrinə bölünmüşdür. sində və dağlıq sahələrin çay vadilərində yaşayır. Əhalinin 98 faizə Sonrakı illərdə dairələr birləşdirilib Şərur, Naxçıvan, Culfa və Or- qədəri bu yerlərin qədim sakinləri olan Azərbaycan türkləridir. dubad rayonları təşkil edilmişdir. 1930-cu ilin birinci yarısında Nax- Naxçıvan Muxtar respublikasının paytaxtı Azərbaycanın qədim şəhər- çıvan və Culfa rayonlarının dağlıq hissəsində iki müstəqil rayon— lərindən biri olan, inşa edilməsi e.ə. II minilliyə aid edilən Naxçıvandır. Şahbuz və Əbrəqunus rayonları təşkil olundu. Beləliklə, Muxtar Ö, respublikamızın paytaxtı Bakı şəhərindən 535 km məsafədə yerləşir. respublikada rayonların sayı 6-ya çatdırıldı. Ermənistanın Azərbaycan Respublikasına silahlı təcavüzünə qə- 1948-ci ildə Əbrəqunus rayonu Culfa rayonu ilə birləşdirildikdən son- dər Naxçıvan Muxtar respublikası qonşu respublikalarla, həmçinin ra Naxçıvan MSSR inzibati cəhətdən beş rayona bölünmüşdür. 1991-ci Azərbaycanın qonşu rayonları ilə və Bakı şəhəri ilə Araz çayı boyun- ildə Azərbaycan Respublikası öz suverenliyini əldə etdikdən sonra ca uzanao dəmir yolu vasitəsilə əlaqədə idi. Türkiyə Respublikası ilə əlaqələrdə Sədərək kəndinin və ona məxsus 1941 -ci ildə istifadəyə verilmiş Bakı-Culfa dəmir yolu xətti Zaqaf- olan ərazinin əhəmiyyətini, erməni quldurlarının Naxçıvan MR-ə hücu- qaziya dəmir yolu həlqəsiei tamamlamaqla, qabaqlar Naxçıvandan mları zamanı ön post vəzifəsini yerinə yetirib, düşmənə qəhrəmanlıqla Bakıyadək olan yolu demək olar ki, iki dəfə (600 km-ə qədər) qısalt- müqavimət göstərdiyini nəzərə alıb. 1994-cü ildə Sədərək qəsəbəsi mışdır. 1988-ci ildən başlayaraq erməni ekstremistlərinin Azərbay- mərkəz olmaqla onun ərazisi müstəqil rayona çevrildi. cana qarşı apardıqları müharibə nəticəsində onün ərazisinin iyirmi Hazırda Muxtar respublika inzibati cəhətdən altı rayona bölün- faizini, o cümlədən dəmiryolunun keçdiyi Zəngilan, Cəbrayıl və Fü- müşdür: Şərur, Sədərək, Babək, Şahbuz, Culfa, Ordubad. Muxtar zuli rayonlarını işğal etdiyindən dəmiryol hərəkəti dayanmış, Muxtar respublikanın paytaxtı Naxçıvan şəhəri respublika tabeliyində olan respublika blokadaya alınmışdır. Dəmir yolunun Ermənistanın Mehri şəhərdir. Hal-hazırda Naxçıvan MR-in ümumi sahəsi 5363 kv.km- rayonu ərazisindən
Load more

Recommended publications
  • European Academic Research
    EUROPEAN ACADEMIC RESEARCH Vol. II, Issue 12/ March 2015 Impact Factor: 3.1 (UIF) ISSN 2286-4822 DRJI Value: 5.9 (B+) www.euacademic.org Biomorphologic and Therapeutic Features of the Kinds Included into Stachys L. Species of Nonstringings (Lamiaceae Lindl.) Family Widely Spread in Flora of Nakhchivan Autonomous Republic Azerbaijan RAMIZ ALAKBAROV Ph.D in Biology, Assistant professor Nakhchivan Department of National Science Academy of Azerbaijan Azerbaijan Abstract: In the article was given deep information about biomorphological, ecological characteristics and geographical features, areal types and usage perspectives of kinds included into Stachys L. species of nonstringings (Lamiaceae Lindl.) family widely spread in flora of Nakhchivan Autonomous Republic. At the same time it deals with mainly spread areas of existing kinds in the world and on the territory of Nakhchivan, time of blossoming and fruit of herbal plants, their chemical content, pharmacological influence and treatment direction. Key words: echobiomorphological, thread-like, whorl, atony Introduction The investigation, usage, restoration and protection of natural resources are considered not only important matter in economy development of Azerbaijan Republic but also have great national importance. That’s why protection and restoration of natural resources is considered one of the most important conditions. Just for solving this matter the state has created 15099 Ramiz Alakbarov- Biomorphologic and Therapeutic Features of the Kinds Included into Stachys L. Species of Nonstringings (Lamiaceae Lindl.) Family Widely Spread in Flora of Nakhchivan Autonomous Republic Azerbaijan and proved National Strategy and Activity program for saving and durable usage of biological diversities. To investigate modern position of the family and to determine the ecological and anthropological transformations happened with them has both theoretical and practical importance [1, p.12-17; 5, p.176- 177].
    [Show full text]
  • 3 M Ü N D Ə R İ C a T KİMYA Əliəddin Abbasov, Fizzə Məmmədova. Zəif
    M Ü N D Ə R İ C A T KİMYA Əliəddin Abbasov, Fizzə Məmmədova. Zəif turş xassəli Daueks MAC-3 kationiti ilə əlvan metal ionlarının sorbsiyasının tarazlığı və kinetikası..............9 Bayram Rzayev, Turac Süleymanova. Natrium arsenitdən və tioasetamid- dən arsen(III)sulfidin alinma şəraitinin tədqiqi..................................................19 Əhməd Qarayev, Nigar Babayeva. Molibden(VI)oksidin nazik təbəqəsinin alınması şəraitinin tədqiqi................................................................................... 24 Qorxmaz Hüseynov. Etilenqlikol mühitində Cu 2SnS 3 və Cu 4SnS 4 birləşmə- lərinin alınması və termodinamiki xassələrinin tədqiqi.................................. .... 30 Günel Məmmədova. Naxçıvan Muxtar Respublikasının mordeniti.................35 Aliyə Rzayeva, Rafiq Quliyev. Manqan tioindatin MnIn 2S4 tərkibli birləş- məsinin alınma şəraitinin tədqiqi................................................................ .... ....41 Mahnur Cəfərli. Diaion CR-11 ioniti ilə Zn 2+ - ionlarının sorbsiyası. ... ..... ...... .46 BİOLOGİYA Tariyel Talibov, Surə Rəhimova. Naxçıvan Muxtar Respublikası florasında kəvərkimilər (Capparaceae Juss.) fəsiləsinin tədqiqi vəziyyəti...................... ... 52 Zülfiyyə Məmmədova, Elşad Qurbanov. Rütubətli düzən meşə qurşağı bit- kiliyində paxlalı bitkilərin əmələ gətirdiyi fitosenozlar və onların qorunması ...58 Əliyar İbrahimov. Culfa rayonu ərazisində yayılmış perspektiv faydalı bit- kilər və onların səmərəli istifadə imkanları........................................................65
    [Show full text]
  • Firudin Həsən Oğlu Rzayev Naxçivan
    FİRUDİN HƏSƏN OĞLU RZAYEV NAXÇIVAN MAKROTOPONİMLƏRİNİN LİNQVİSTİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsi Rəyasət Heyətinin 13 iyul 2018–ci il (protokol № 16) 16/10 №-li qərarı ilə çapa təqdim edilmişdir. NAXÇIVAN- 2019 AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI NAXÇIVAN BÖLMƏSİ, İNCƏSƏNƏT, DİL VƏ ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTU Baş məsləhətçi: İ.M.HACIYEV AMEA-nın həqiqi üzvü, tarix elmləri doktoru, professor Elmi redaktor: A.M.BABAYEV Filologiya elmləri doktoru, professor Elmi rəyçi: Ə.A.QULİYEV AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor F.H.RZAYEV. Naxçıvan makrotoponimlərinin linqvistik xüsusiyyətləri. Bakı: ADPU nəşr. 2019, 244 s. Monoqrafiyada Naxçıvan ərazisindəki makrotoponimik sistemin oykonim, oronim, hidronimik adarın tarixi məlumatlardakı yeri, daşıdığı mənalar, bu mifik inancların əski mənbə və salnamələrdə yeri ətraflı tədqiq edilmişdir. Bu makrotoponimlərə daxil olan adlar arxiv materialları və qaynaq məlumatları əsasında linqvistik təhlilə cəlb edilmiş, qədim sözlər qruplaşdırılmışdır. Onların prototürk-Azərbaycan dili elementləri olduğu lüğətlər əsasında tədqiq edilmiş, dilimizin əski dövrlərinə dair yeni tarixi faktlar elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Naxçıvan makrotoponimlərinin yayım arealı və ümumtürk onomastik vahidləri ilə müqayisəli təhlil edilərək, dilimizin ilkin ifadə imkanları elmi baxımdan əsaslandırılmışdır. Kitab elmi tədqiqatla məşğul olan aspirant, dissertantlar və digər elmi təbəqələrin nümayəndələri, tələbələr və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulur. 2 GİRİŞ Ən qədim sivilizasiya
    [Show full text]
  • REPUBLIC of AZERBAIJAN on the Right of the Manuscript
    REPUBLIC OF AZERBAIJAN On the right of the manuscript A B S T R A C T of the dissertation for the degree of Doctor of Science THE FAUNA AND ECOLOGY OF MINORITY TERRESTRIAL VERTEBRATES ANIMALS IN NAKHCHYVAN AUTONOMOUS REPUBLIC Specialty: 2401.01 - Zoology Field of science: Biology Applicant: Arzu Farman Mammadov Baku - 2021 The dissertation work was performed in the Department of Zoological Studies of the Institute of Bioresources of the Nakhchivan Branch of the Azerbaijan National Academy of Sciences. Scientific supervisor: Doctor of biological sciences, prof., corresponding member of ANAS, Ilham Khayyam Alakbarov Official opponents: Doctor of biological sciences, professor Narmina Abel Sadigova Doctor of biological sciences, associate professor Giyas Nagi Guliyev Doctor of biological sciences, associate professor Namig Janali Mustafayev Doctor of biological sciences, associate professor Vafa Farman Mammadova Dissertation council BED 1.09 of Supreme Attestation Commission under the President of the Republic of Azerbaijan operating at at the Institute of Zoology of Azerbaijan National Academy of Sciences Chairman of the Doctor of biological sciences, Dissertation council: associate professor ________ Elshad Ahmadov Scientific secretary of the PhD Biological Sciences Dissertation council: ________ Gular Aydin Huseynzade Chairman of the Doctor of biological sciences, scientific seminar: associate professor ________ Asif Abbas Manafov 2 INTRODUCTION The actuality of the subject. In modern times, the extinction of vertebrate species as a result of environmental imbalances poses a serious crisis threat. Therefore, in order to preserve the diversity of fauna, it is very important to protect their habitats and prevent the factors that affect the degradation of ecosystems. The principles of protection of vertebrate species in their natural and transformed environments make the potential for their purposeful and effective use more relevant in the future.
    [Show full text]
  • Naxçıvan Dialekt Və Şivələrinin Lüğəti
    NAXÇIVAN DİALEKT VƏ ŞİVƏLƏRİNİN LÜĞƏTİ AMEA Naxçıvan Bölməsi Rəyasət Heyətinin 21 aprel 2017-ci il tarixli 05/15 nömrəli (pr.№5) qərarı ilə çapa məsləhət görülmüşdür. Əbülfəz Quliyev Nuray Əliyeva Naxçıvan-2017 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutu Elmi redaktor: İbrahim BAYRAMOV filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Rəyçi: Rəşad ZÜLFÜQAROV filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Əbülfəz Aman oğlu Quliyev, Nuray Yadigar qızı Əliyeva. Naxçıvan dialekt və şivələrinin lüğəti. Naxçıvan, “Əcəmi” nəşriyyatı, 2017, 296 səh. Kitabda Naxçıvanın ayrı-ayrı rayon və kəndlərində işlədilən dialekt sözlər toplanmış, onların mənası dəqiqləşdirilmiş, işlənmə məqamları aydınlaşdırılımışdır. Toplanan bu sözlər dilimizin tarixini, xalqımızın çox-çox qədimlərə gedib çıxan keçmişini, həyatını, məişətini özündə əks etdirir. Belə sözləri dialekt və şivələrdən seçmək, onların semantikasını müəyyənləşdirmək dilimizin keçmişinə də işıq tutur, dil tariximizi öyrənmək üçün mühüm faktlar verir. Kitab mütəxəssislər və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutlmuşdur. Bu iş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyə yardımı ilə yerinə yetirilmişdir. Qrant № EİF-KETPL-2-2015-1(25)-56/55/5 4700000000 053-2017 “Əcəmi” 2017 2 ÖN SÖZ Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycanın ən qədim bölgələrindən biridir. O, Araz çayının sol qolu olan Naxçıvan çayının sahilində yerləşir. Ərazisinin təxminən 70 %-i dəniz səviyyəsindən 1000 m yüksəklikdədir. Regionun zəngin təbiəti və əlverişli coğrafi mövqeyi qədim zamanlardan insanların burada məskən salmaları üçün şərait yaratmışdır. Ərazidən tapılan maddi-mədəniyyət nümunələri və arxeoloji abidələr bu yaşayış məskəninin 500-300 min illik bir tarixə malik olduğunu göstərməkdədir. Azərbaycan Respublikasının tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası Cənubi Qafqazın ən cənub rayonlarından olub, Kiçik Qafqazın cənub-qərb hissəsində yerləşir. Ərazisi simal və şimal-şərqdən Ermənistan, cənub və cənub-qərbdən İran İslam Respublikası və Türkiyə ilə həmsərhəddir.
    [Show full text]
  • Apiterapi Ve Doğa Dergisi Journal of Apitherapy and Nature
    Journal of Apitherapy and Nature/Apiterapi ve Doğa Dergisi, 4(1), 41-48, 2021 Research Article/Araştırma Makalesi Apiterapi ve Doğa Dergisi Journal of Apitherapy and Nature www.dergipark.gov.tr/jan Spread in the flora of the Nakhchivan Autonomous Republic of Azerbaijan Satureja L. (wild grandmother) Biomorphological Characteristics, Results of Phytochemical Analysis and Perspectives of Use Azerbaycan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Florasında Yayılış Gösteren Satureja L.’nin Biyomorfolojik Özellikleri, Fitokimyasal Analiz Sonuçları ve Kullanım Perspektifleri Ramiz ALAKBAROV1, Sefiqe SULEYMANOVA2* 1Department of Azerbaijan National Academy of Sciences, Institute of Bio-resources of Nakhchivan [email protected], ORCID: 0000-0002-4411-5112 2 Department of Basic Medical Sciences, Nakhchivan State University * [email protected], ORCID: 0000-0003-2986-3996 Received/Geliş Tarihi: 23/01/2021 Accepted/ Kabul Tarihi: 26/06/2021 doi: 10.35206/jan.865217 *Corresponding author /Yazışılan yazar e-ISSN: 2667-4734 Abstract Özet The article deals with the genus Satureja L. Bu makale Lamiaceae Lindl. familyasına ait of Lamiaceae Lindl. Biomorphology of the Satureja L. cinsi ile ilgilidir. Nahçıvan Özerk species of garden mint, ecogeographic Cumhuriyeti florasında yayılan bağ çöl nanesi characteristics, results of phytochemical türünün biyomorfolojini, ekocoğrafik analysis, useful properties, with detailed karakteristik özelliklerini, fitokimyasal analiz comments on the possibilities of its use in sonuçlarını, faydalı özelliklerini ve bilimsel scientific medicine, in the World and in kullanım olanakları hakkında detaylı Azerbaijan and detailed comments have been yorumlarını, ve ayrıca dünyada, given on its distribution in the territories of Azerbaycanda ve Nahçıvan Özerk the Nakhchivan Autonomous Republic. A Cumhuriyeti topraklarında dagılımının thin layer of ethanol extract of the leaves of ayrıntılı açıklamasını içermektedir.
    [Show full text]
  • Naxçıvan Dialekt Və Şivələrinin Lüğəti
    NAXÇIVAN DİALEKT VƏ ŞİVƏLƏRİNİN LÜĞƏTİ AMEA Naxçıvan Bölməsi Rəyasət Heyətinin 21 aprel 2017-ci il tarixli 05/15 nömrəli (pr.№5) qərarı ilə çapa məsləhət görülmüşdür. Əbülfəz Quliyev Nuray Əliyeva Naxçıvan-2017 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutu Elmi redaktor: İbrahim BAYRAMOV filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Rəyçi: Rəşad ZÜLFÜQAROV filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Əbülfəz Aman oğlu Quliyev, Nuray Yadigar qızı Əliyeva. Naxçıvan dialekt və şivələrinin lüğəti. Naxçıvan, “Əcəmi” nəşriyyatı, 2017, 296 səh. Kitabda Naxçıvanın ayrı-ayrı rayon və kəndlərində işlədilən dialekt sözlər toplanmış, onların mənası dəqiqləşdirilmiş, işlənmə məqamları aydınlaşdırılımışdır. Toplanan bu sözlər dilimizin tarixini, xalqımızın çox-çox qədimlərə gedib çıxan keçmişini, həyatını, məişətini özündə əks etdirir. Belə sözləri dialekt və şivələrdən seçmək, onların semantikasını müəyyənləşdirmək dilimizin keçmişinə də işıq tutur, dil tariximizi öyrənmək üçün mühüm faktlar verir. Kitab mütəxəssislər və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutlmuşdur. Bu iş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyə yardımı ilə yerinə yetirilmişdir. Qrant № EİF-KETPL-2-2015-1(25)-56/55/5 4700000000 053-2017 “Əcəmi” 2017 2 ÖN SÖZ Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycanın ən qədim bölgələrindən biridir. O, Araz çayının sol qolu olan Naxçıvan çayının sahilində yerləşir. Ərazisinin təxminən 70 %-i dəniz səviyyəsindən 1000 m yüksəklikdədir. Regionun zəngin təbiəti və əlverişli coğrafi mövqeyi qədim zamanlardan insanların burada məskən salmaları üçün şərait yaratmışdır. Ərazidən tapılan maddi-mədəniyyət nümunələri və arxeoloji abidələr bu yaşayış məskəninin 500-300 min illik bir tarixə malik olduğunu göstərməkdədir. Azərbaycan Respublikasının tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası Cənubi Qafqazın ən cənub rayonlarından olub, Kiçik Qafqazın cənub-qərb hissəsində yerləşir. Ərazisi simal və şimal-şərqdən Ermənistan, cənub və cənub-qərbdən İran İslam Respublikası və Türkiyə ilə həmsərhəddir.
    [Show full text]
  • 3 Mündəricat
    MÜNDƏRİCAT KİMYA Fizzə Məmmədova, Mahnur Cəfərli, Əliəddin Abbasov. Poliamfolitlərlə metal ionlarının sorbsiya rejimi.................................................................................................5 Bayram Rzayev, Turac Süleymanova. Natrium arsenitlə natrium hidroseleniddən arsen(III)selenidin alınma şəraitinin tədqiqi............................................................. ..... 13 Əhməd Qarayev. Qurğuşun konsentratının oksidləşməsindən alınan qurğuşun sul- fatın natrium xloridlə məhlula keçirilməsi.....................................................................19 Qorxmaz Hüseynov. Gümüş(I)nitrat və germanium(IV)sulfid arasında fiziki-kim- yəvi qarşılıqlı təsirin tədqiqi...................................................................................... .....24 Günel Məmmədova. Aqressiv mühitin təbii Naxçıvan seolitinə təsiri.................... .....31 Aliyə Rzayeva. Kadmium indium sulfidin hidrotermal üsulla sintez şəraitinin öyrə- nilməsi......................................................................................................................... ... 41 Rafiq Quliyev. Qurğuşun konsentratının oksidləşməsindən alınan qurğuşun sul- fatın etilendiamintetraasetatla məhlula keçirilməsi........................................................45 BİOLOGİYA Elşad Əliyev. Naxçıvan Muxtar Respublikasında kənd təsərrüfatının inkişafı: möv- cud vəziyyəti və perspektivləri................................................................................... ....50 Tariyel Talibov. Naxçıvan Muxtar Respublikasında
    [Show full text]
  • 116 Shahla AKHMADLI, DEVELOPMENT of GENERAL
    Педагогiка UDC 37(094); 37:372.8 DOI https://doi.org/10.24919/2308-4863.1/28.208565 Shahla AKHMADLI, orcid.org/0000-0001-5914-4314 PhD Student at the Department of Pedagogy and Psychology of Nakhchivan State University (Nakhchivan, Azerbaidzhan) [email protected] DEVELOPMENT OF GENERAL SECONDARY EDUCATION IN NAKHCHIVAN DURING THE INDEPENDENCE PERIOD: PROBLEMS, PERSPECTIVES The article historical development way of education in Nakhchivan Autonomous Republic, was given detailed information about the stages, creation of educational institutions in Azerbaijan, as well as in Nakhchivan during the Tsarist Russia was discussed the reasons why and problems. The development way of general secondary education in Nakhchivan during the Soviet period was followed briefly and evaluated based on available base sources. They also analyzed the education reforms carried out in Nakhchivan during the years of independence, improving the material and technical base of schools, the implementation of State programs, the sources of important achievements, and the statistics. It was noted that, during the years of independence Nakhchivan Autonomous Republic the educational policy of the country has been successfully implemented, reconstruction of the new requirements level secondary educational institutions, providing new technologies, enriching the human potential, educating young people in the national spirit, education has always been in the spotlight, meeting modern standards;development of secondary general education continued with increasing line. As a result, today almost all secondary schools in the Autonomous Republic have been substantially reconstructed, the material and technical base strengthened, the computer technology provided, and the high level of education is being provided through the use of modern teaching methods.
    [Show full text]
  • Hymenoptera: Apidae) from Nakhchivan Autonomous Republic (Azerbaijan)
    Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde A, Neue Serie 8: 247–250; Stuttgart, 30.IV.2015. 247 Contribution on the study of Eucera Scopoli (Hymenoptera: Apidae) from Nakhchivan Autonomous Republic (Azerbaijan) KHALID A. ALIYEV & MAHIR M. MAHARRAMOV Abstract In Nakhchivan Autonomous Republic (Azerbaijan) the bee genus Eucera Scopoli, 1770 has been found to com- prise 12 species, four of which are new to the Azerbaijan fauna: E. caspica Morawitz, 1873, E. excisa Mocsary, 1879, E. nigrilabris Lepeletier, 1841, and E. seminuda Brullé, 1832. Distributional and biological data are presented for all species. Keywords: Eucera, distribution, new records, feeding. Zusammenfassung Für die Autonome Republik Nachitschewan (Aserbaidschan) werden 12 Arten der Bienengattung Eucera Scopoli, 1770 nachgewiesen, darunter vier Arten neu für die Fauna Aserbaidschans: E. caspica Morawitz, 1873, E. excisa Mocsary, 1879, E. nigrilabris Lepeletier, 1841 und E. seminuda Brullé, 1832. Für alle Arten werden Daten zur Verbreitung und Biologie angegeben. Contents 1 Introduction .........................................................................................................................................................247 2 Material and methods ..........................................................................................................................................248 3 List of the Eucera species from Nakhchivan AR ...............................................................................................248 4 References ...........................................................................................................................................................249
    [Show full text]
  • Naxçivan Sancağinin Müfəssəl Dəftəri
    AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI AKADEMİK Z. M. BÜNYADOV ADINA ŞƏRQŞÜNASLIQ İNSTİTUTU NAXÇIVAN SANCAĞININ MÜFƏSSƏL DƏFTƏRİ 9 məhərrəm 1140 (27 avqust 1727) Araşdırma, qeyd və şərhlərin müəllifi HÜSAMƏDDİN MƏMMƏDOV (QARAMANLI) Tərcümə edənlər: ZİYA BÜNYADOV və HÜSAMƏDDİN MƏMMƏDOV (QARAMANLI) Bakı-"Elm"-2001 Azərbaycan Respublikasının möhtərəm Prezidenti HEYDƏR ƏLİYEV cənabları xalqımızın tarixini geniş oxucu kütləsinə çatdırmağı elmi ictimaiyyət qarşısında şərəfli və məsuliyyətli bir vəzifə kimi müəyyən etmişdir. Оnun bu yönümlü müdrik siyasəti son illər tariximizin öyrənilməmiş sahələrinə dair onlarca monoqrafiya, məcmuə və mənbələrin nəşri ilə əlamətdar olmuşdur. İlk dəfə "Sabah" nəşriyyatında çap olunmuş bu qiymətli tarixi qaynaqla tanış olmuş möhtərəm Prezident оnun elmi şərhlərlə nəşrini tövsiyə etmişdir. Kitabın tərtibçisi Hüsaməddin Məmmədov (Qaramanlı) əlyazma üzərində yenidən işləmiş, bu nəşri lüğət və şərhlərlə təchiz etmişdir. 2 İÇİNDƏKİLƏR Ön söz……………………………………………………………………… 5 1. XVI-XVIII əsrlər Naxçıvan diyarının tarixinə dair osmanlı mənbələri… 5 2. Osmanlı dövründə Naxçıvan sancağının ərazisi və inzibati bölgüsü…… 7 3. Osnıanlı dövründə Naxçıvan sancağının əhalisi……………………….. 8 4. Osmanlı dövründə Naxçıvan sancağının şəhərləri…………………….. 9 5. Osmanlı dövründə Naxçıvan sancağının kənd təsərrüfatı……………… 10 6. Qeydlər…………………………………………………………………. 12 7. Terminoloji açıqlama…………………………………………………… 13 (Mətn) ("Dəftər"in) İçindəkilər……………………………………………………. 15 Naxçıvan şəhəri……………………………………………………………. 23 Naxçıvan nahiyəsi………………………………………………………….
    [Show full text]
  • Azərbaycan Respublikasının Bəzi Rayonlarının Ərazisində Bələdiyyələrin Təşkil Edilməsi Haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU
    Azərbaycan Respublikasının bəzi rayonlarının ərazisində bələdiyyələrin təşkil edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU "Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 3-cü maddəsinə müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qərara alır: I. Azərbaycan Respublikasının bəzi rayonlarının ərazisində adları aşağıda göstərilən bələdiyyələr təşkil edilsin: Bakı şəhəri Qaradağ rayonu üzrə: Korgöz qəsəbəsinin ərazisini əhatə edən Korgöz bələdiyyəsi təşkil edilsin. Ümid qəsəbəsinin ərazisini əhatə edən Ümid bələdiyyəsi təşkil edilsin. Ağdam rayonu üzrə: Qərvənd bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Əhmədağalı, Çıraxlı, Kolqışlaq və Mirəşelli kəndlərində Əhmədağalı bələdiyyəsi təşkil edilsin. Mərzili kəndinin ərazisini əhatə edən Mərzili bələdiyyəsi təşkil edilsin. Üçoğlan bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Alıbəyli, Böyükbəyli və Kiçikli kəndlərində Alıbəyli bələdiyyəsi təşkil edilsin. Təzəkənd kəndinin ərazisini əhatə edən Təzəkənd bələdiyyəsi təşkil edilsin. Əfətli bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Hacıturalı, Həsənxanlı və Qəhrəmanbəyli kəndlərində Hacıturalı bələdiyyəsi təşkil edilsin. Çəmənli bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Sarıcalı və Şükürağalı kəndlərində Sarıcalı bələdiyyəsi təşkil edilsin. Ağsu rayonu üzrə: Ərəbmehdibəy bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Xəlilli və Mustafalı kəndlərində Xəlilli bələdiyyəsi təşkil edilsin. Dəvəçi rayonu üzrə: Gəndov bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Leyti kəndində Leyti bələdiyyəsi təşkil edilsin. Uzunboyad bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Məliklər kəndində
    [Show full text]