TÜRKMENISTANYŇ YLYMLAR AKADEMIÝASYNYŇ MAGTYMGULY ADYNDAKY DIL, EDEBIÝAT WE MILLI GOLÝAZMALAR INSTITUTY

ACADEMY OF SCIENCES OF ИНСТИТУТ ЯЗЫКА, ЛИТЕРАТУРЫ И MAGTYMGULY INSTITUTE OF НАЦИОНАЛЬНЫХ РУКОПИСЕЙ LANGUAGE, LITERATURE ИМЕНИ МАХТУМКУЛИ AND NATIONAL MANUSCRIPTS АКАДЕМИИ НАУК ТУРКМЕНИСТАНА

№2 (74), 2019

YLMY-KÖPÇÜLIKLEÝIN SCIENTIFIC AND POPULAR НАУЧНО-ПОПУЛЯРНЫЙ ŽURNAL JOURNAL ЖУРНАЛ

ESASLANDYRYJY – THE FOUNDER – УЧРЕДИТЕЛЬ – TÜRKMENISTANYŇ YLYMLAR ACADEMY OF SCIENCES ИНСТИТУТ ЯЗЫКА, ЛИТЕРАТУРЫ AKADEMIÝASYNYŇ OF TURKMENISTAN И НАЦИОНАЛЬНЫХ MAGTYMGULY ADYNDAKY DIL, MAGTYMGULY INSTITUTE OF РУКОПИСЕЙ ИМЕНИ EDEBIÝAT WE MILLI LANGUAGE, LITERATURE AND МАХТУМКУЛИ АКАДЕМИИ НАУК GOLÝAZMALAR INSTITUTY NATIONAL MANUSCRIPTS ТУРКМЕНИСТАНА

Baş redaktor Editor-in-Chief Главный редактор D. S. Orazsähedow D. S. Orazsakhedov Д. С. Оразсахедов

Redkollegiýa: Editorial Board: Редколлегия: Ý. Orazgylyjew, Ya. Orazgylyjev, Я. Оразгылыджев, A. Ýazberdiýew, A. Yazberdiyev, А. Язбердиев, A. Aşyrow, A. Ashyrov, А. Ашыров, M. Söýegow, M. Soegov, М. Соегов, A. Berdiýew, A. Berdiyev, А. Бердыев, O. Ekäýew O. Ekayev О. Экаев

Baş redaktoryň orunbasary Deputy Editor-in-Chief Заместитель главного редактора A. Hojagulyýewa A. Hojagulyyeva А. Ходжагулыева

Jogapkär kätip Executive Secretary Ответственный секретарь I. Işangulyýew I. Ishangulyyev И. Ишангулыев MAZMUNY CONTENTS СОДЕРЖАНИЕ

GA­RAŞ­SYZ, HE­MI­ŞE­LIK BI­TA­RAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ AT­ŞY­NAS­LA­RY­NA, BE­DEW JAN­KÖ­ÝER­LE­RI­NE WE MÄH­RI­BAN HAL­KY­MA

TO THE HORSEBREEDERS, CONNOISEURS OF HORSES, AND TO THE DEAR PEOPLE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN 4

КОНЕВОДАМ, ЦЕНИТЕЛЯМ СКАКУНОВ И РОДНОМУ НАРОДУ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА

GA­RAŞ­SYZ, HE­MI­ŞE­LIK BI­TA­RAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ HAL­KY­NA TO THE PEOPLE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN 8 НАРОДУ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА

GA­RAŞ­SYZ, HE­MI­ŞE­LIK BI­TA­RAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ HAL­KY­NA TO THE PEOPLE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN 12 НАРОДУ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА

GARAŞSYZ, HEMIŞELIK BITARAP TÜRKMENISTANYŇ YLMY JEMGYÝETÇILIGINE HEM-DE «BERKARAR DÖWLETIMIZIŇ BAGTYÝARLYK DÖWRÜNDE YLYM, TEHNIKA WE INNOWASION TEHNOLOGIÝALAR» ATLY HALKARA YLMY MASLAHATA GATNAŞYJYLARA TO SCIENTIFIC COMMUNITY OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN AND PARTICIPANTS OF THE INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE «SCIENCE, TECHNIC AND INNOVA- TION TECHNOLOGIES IN THE EPOCH 16 OF MIGHT AND HAPPINESS» НАУЧНОЙ ОБЩЕСТВЕННОСТИ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА И УЧАСТНИКАМ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНОЙ КОНФЕРЕНЦИИ «НАУКА, ТЕХНИКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ЭПОХУ МОГУЩЕСТВА И СЧАСТЬЯ»

GARAŞSYZ,­HEMIŞELIK­BITARAP­TÜRKMENISTANYŇ­ ÄHLI­HALKYNA TO­THE­PEOPLE­OF­INDEPENDENT­NEUTRAL­TURKMENISTAN 19 НАРОДУ­НЕЗАВИСИМОГО­НЕЙТРАЛЬНОГО­ТУРКМЕНИСТАНА

2 MIRAS MAZMUNY CONTENTS СОДЕРЖАНИЕ

S. ÄR­NA­ZA­ROW (Türk­me­nis­tan) OR­TA ASYR­LA­RYŇ BE­ÝIK TÜRK­MEN ŞA­HY­RY HA­PYZ HO­REZ­MI

S. ARNAZAROV (Тurkmenistan) HAFIZ HOREZMI – AN OUTSTANDING TURKMEN POET OF 23 MIDDLE AGES EPOCH С. АРНАЗАРОВ (Туркменистан) ХАФИЗ ХОРЕЗМИ – ВЫДАЮЩИЙСЯ ТУРКМЕНСКИЙ ПОЭТ ЭПОХИ СРЕДНЕВЕКОВЬЯ

Ý.NURGELDIÝEW (Türkmenistan) BEÝIK ÝÜPEK ÝOLUNYŇ UGRUNDAKY ORTA ASYR TÜRKMEN ŞÄHERLERINIŇ GIDROTEHNIKI GORANYŞ DESGALARY

Y. NURGELDIYEV (Turkmenistan) HYRDOTECHNICAL FORTIFICATION FACILITIES OF MEDIVIEAL 37 TURKMEN TOWNS LOCATED ON THE GREAT SILK ROAD ROUTES

Я. НУРГЕЛДИЕВ (Туркменистан) ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ ФОРТИФИКАЦИОННЫЕ СООРУЖЕНИЯ СРЕДНЕВЕКОВЫХ ТУРКМЕНСКИХ ГОРОДОВ НА МАРШРУТАХ ВЕЛИКОГО ШЕЛКОВОГО ПУТИ

S. SAG­LAM (Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy) «ATE­BE­TÜL-HA­KA­ÝYK» WE «WAG­ZY-AZAT» ESER­LERİNİŇ TERBİÝEÇİLİK ÄHMİÝETİ

S. SAGLAM (Republic of Тurkey) 61 EDDUCATIVE­ROLE­OF­THE­WORKS­«ATEBET-UL-­HAKYAYYKY» AND­«VAGZY-AZAT»

С. САГЛАМ (Турецкая Республика) ВОСПИТАТЕЛЬНОЕ ЗНАЧЕНИЕ ПРОИЗВЕДЕНИЙ «АТЕБЕТ-УЛЬ-ХАКЪАЙЫКЪ» И «ВАГЗЫ-АЗАТ»

А. АTA­GAR­RY­ÝEW (Türk­me­nis­tan) TÜRK­ME­NIS­TAN­DA OR­TA ASYR­LAR­DA AÝ­NA ÖNÜM­ÇI­LI­GI (IX – XIII asyryň­ ba­şy)

A. ATAGARRYYEV (Turkmenistan) GLASS PRODUCTION IN MEDIEVAL TURKMENISTAN 76 (beginning of IX – XIII centuries.)

А. АТАГАРРЫЕВ (Туркменистан) СТЕКОЛЬНОЕ ПРОИЗВОДСТВО СРЕДНЕВЕКОВОГО ТУРКМЕНИСТАНА (ПЕРИОД IX – НАЧАЛО XIII ВВ.)

GA­RAŞ­SYZ, HEMIŞELIK BITARAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ JEM­GY­ÝET­ÇI­LIK, YL­MY WE ME­DE­NI DUR­MU­ŞY­NYŇ WA­KA­LA­RY­NA SYN (ap­rel-iýun)

REVIEW OF THE EVENTS OF SOCIAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL LIFE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN 89 (April-June)

ОБЗОР СОБЫТИЙ ОБЩЕСТВЕННОЙ, НАУЧНОЙ И КУЛЬТУРНОЙ ЖИЗНИ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА (апрель-июнь)

MIRAS 3 GA­RAŞ­SYZ, HE­MI­ŞE­LIK BI­TA­RAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ AT­ŞY­NAS­LA­RY­NA, BE­DEW JAN­KÖ­ÝER­LE­RI­NE WE MÄH­RI­BAN HAL­KY­MA

TO THE HORSEBREEDERS, CONNOISEURS OF HORSES, AND TO THE DEAR PEOPLE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN КОНЕВОДАМ, ЦЕНИТЕЛЯМ СКАКУНОВ И РОДНОМУ НАРОДУ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА

Eziz wa­tan­daş­lar! Dear countrymen! Дорогие соотечественники! Hor­mat­ly at­şy­nas­lar! Respected horse-breeders! Уважаемые коневоды!

Si­zi «Türk­me­nis­tan – ro­waç­ly­gyň I cordially congratulate you with the Сердечно поздравляю вас с Наци- Wa­ta­ny» diý­lip yg­lan edi­len ýyl­da be­ national holiday of the Turkmen hors- ональным праздником туркменского hiş­di be­dew­le­ri­mi­ziň şa­ny­na giň­den es, widely and solemnly celebrated in скакуна, широко и торжественно we uly da­ba­ra bi­len bel­le­nil­ýän Türk­ honor of our «heavenly» horses in the отмечаемым в честь наших «рай- men be­de­wi­niň mil­li baý­ra­my my­na­sy­ year, which passes under the slogan ских» коней в год, девиз которого «Туркменистан – Родина процвета- bet­li tüýs ýü­rek­den gut­la­ýa­ryn. Si­ziň «Turkmenistan – Homeland of pros- ния»! Выражаю вам безграничную her bi­ri­ňi­ze mer­da­na hal­ky­my­zyň mil­li perity»! I express you infinite thank- благодарность за ваши заслуги в buý­san­jy­na öw­rü­len türk­men be­dew­ fulness for your merits in the rearing le­ri­ni ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek­de we kä­ разведении и совершенствовании and perfection of Turkmen horses – туркменских скакунов гордости на- mil­leş­dir­mek­de, ola­ryň şan-şöh­ra­ty­ny the pride of our brave nation, in their шего мужественного народа, в их dün­ýä ýaý­mak­da, at­şy­nas­lyk we se­ world-wide popularization and horse- мировой популяризации и конноза- ýis­çi­lik iş­le­ri­ňiz­de bi­tir­ýän hyz­mat­la­ry­ breeding activity! водской деятельности! ňyz üçin, çäk­siz min­net­dar­lyk bil­dir­ýä­ rin. Respected horse-breeders! Уважаемые коневоды! Hor­matly­ atşy­ nas­ lar!­ During all periods of life of the Turk- Во все периоды жизни туркмен Bi­ziň hal­ky­my­zyň dur­mu­şy­nyň äh­li men people splendid horses were the великолепные кони являлись укра- dö­wür­le­rin­de ga­myş­gu­lak be­dew­le­ шением его славной истории. Ахал- decorations of their glorious history. ri­miz şan-şöh­rat­ly ta­ry­hy­my­zy be­zäp текинская порода, считающаяся The Ahal-teke breed is considered to ge­lip­dir. Dün­ýä at­çy­lyk me­de­ni­ýe­ti­niň элитной в мировом коннозаводстве, naý­ba­şy­sy ha­sap­lan­ýan ahal­te­ke be­ be the elite one in the world horse- – сокровищница народа, отрада dew­le­ri mil­le­ti­mi­ziň gen­ji-ha­zy­na­sy­na, breeding, the depository of the nation, души его, национальное наследие. kö­ňül buý­san­jy­na we mil­li mi­ra­sy­na the joy of their soul, the national heri- «Небесные» скакуны всегда были öw­rü­lip­dir. Be­hiş­di be­dew­le­ri­miz mer­ tage. «Heavenly» horses have always верными спутниками бесстрашных da­na türk­men ýi­git­le­ri­niň ýa­kyn ýol­ been true companions of brave Turk- туркменских джигитов, а в трудные da­şy, kyn gü­nün­de ýü­rek­deş syr­da­şy men jigits, and in difficult times – their дни – сердечными друзьями. Бла- bo­lup­dyr. Ahal­te­ke be­dew­le­ri özü­niň heartily friends. Thanks to their beauty, годаря своей красоте, уникальным owa­dan­ly­gy, gy­lyk-hä­si­ýe­ti we düş­bü­ unique peculiarities and sensitive tem- особенностям и чуткому нраву, li­gi bi­len dün­ýä­de giň­den ta­na­lyp­dyr. per, the ahalteke horses have gained ахалтекинцы завоевали широкую Hal­ky­myz mu­kad­des­lik de­re­je­si­ne wide popularity in the whole world. известность во всём мире. Наш народ, возвеличивший и ýe­ti­ren be­dew­le­ri­ni aja­ýyp şaý-sep­ler, Our people, who glorified and sa- свято почитающий своих коней, об- al­tyn-kü­müş es­bap­la­ry bi­len be­zäp­ credly respected their horses, arrayed лачал их в золотые и серебряные dir. Ata-ba­ba­la­ry­my­zyň şeý­le aja­ýyp them in golden and silver decorations. украшения. Эти прекрасные тради- ýö­rel­ge­le­ri hä­zir­ki döw­rüň zer­gär­çi­lik These fine traditions of ancestors are ции предков достойно продолжают- sun­ga­tyn­da hem giň­den do­wam et­di­ worthily continued in contemporary ся и в современном ювелирном ис- ril­ýär. jewelry art. кусстве. Şeý­le hem eziz Di­ýa­ry­myz­da giň­den And equestrian games demonstrat- А демонстрируемые туркмен- tu­tul­ýan toý-baý­ram­lar­da türk­men ýi­ ed by Turkmen jigits, are decorations скими джигитами конные игры явля- git­le­ri­niň ýe­ri­ne ýe­tir­ýän at üs­tün­dä­ki of holidays widely celebrated in our ются украшением широко отмечае- oýun­la­ry toý-baý­ram­la­ry­my­zyň be­ze­gi beloved Fatherland, produce indelible мых в родной Отчизне праздников, bo­lup, il­deş­le­ri­miz­de we da­şa­ry ýurt­ly impression on the countrymen and производят неизгладимое впечат- myh­man­lar­da ýat­dan çyk­ma­jak tä­sir­ guests from foreign countries. ление на соотечественников и ино- le­ri gal­dyr­ýar. странных гостей.

4 MIRAS Hor­mat­ly at­şy­nas­lar! Respected horse-breeders! Уважаемые коневоды! Ga­raş­syz ýur­du­myz­da at­çy­lyk sun­ The state creates all conditions and Государством создаются все ус- ga­ty­ny we spor­tu­ny ös­dür­mek üçin wide opportunities for the develop- ловия и широкие возможности для döw­le­ti­miz ta­ra­pyn­dan äh­li şert­ler we ment of the art of horse-breeding and развития в нашей независимой giň müm­kin­çi­lik­ler dö­re­dil­ýär. Şo­nuň equestrian sport in our independent стране искусства коневодства и bi­len bir­lik­de, bu pu­da­gy ös­dür­mek country. At the same time, close co- конного спорта. Наряду с этим осу- ществляется тесное сотрудниче- bo­ýun­ça dün­ýä­niň dür­li döw­let­le­ri bi­ operation with different countries of ство с различными государствами len ýa­kyn hyz­mat­daş­lyk al­nyp ba­ryl­ the world in this sphere is displayed. мира по развитию данной сферы. ýar. Äh­li we­la­ýat­la­ry­myz­da dün­ýä öl­ In the epoch of might and happiness В эпоху могущества и счастья в ве- çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän at­çy­lyk sport equestrian sport facilities have been лаятах возведены конноспортивные top­lum­la­ry­nyň gu­rul­ma­gy we ola­ryň constructed in velayats. These new комплексы, отвечающие междуна- döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy, at­şy­nas­la­ complexes meet the world standards, родным стандартам, модернизиро- ry­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­niň and the earlier existed ones are being ваны ранее действующие, улучша- go­wu­lan­dy­ryl­ma­gy Ber­ka­rar döw­le­ti­ modernized, social-and-living condi- ются социально-бытовые условия mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de at­çy­lyk tions of the workers of this branch are работников отрасли. Всё это пози- sun­ga­ty­nyň ös­me­gi­ne oňyn tä­si­ri­ni also improved. All this positively ef- тивно сказывается на развитии ис- ýe­tir­ýär. fect on the development of the horse- кусства коневодства. Biz at­çy­lyk pu­da­gy üçin ýo­ka­ry de­ breeding art. Мы уделяем особое внимание re­je­li hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­ma­ga hem We pay special attention to the pro- обеспечению коневодческой отрас- ли высококвалифицированными uly üns ber­ýä­ris. Us­sat at­şy­nas­la­ry, vision of horse-breeding branch with специалистами, создаём специаль- se­ýis­le­ri we ça­pyk­su­war­la­ry taý­ýar­la­ highly professional specialists, create ные учебные центры по подготов- mak bo­ýun­ça ýö­ri­te okuw mer­kez­le­ri­ni special educational centers on train- dö­red­ýä­ris. Aş­ga­bat at­çy­lyk sport top­ ке профессиональных коневодов, ing professional horse-breeders, sey- lu­myn­da gur­lan be­dew­le­riň päs­gel­çi­ сейисов и наездников. Убеждён, ises and horsemen. I am sure that the lik­ler­den bö­küp geç­mek bo­ýun­ça bäs­ что открытый манеж, построенный open manege, built in horse le­şik­le­ri­ni gu­ra­mak üçin açyk ma­ne­žiň в Ашхабадском конноспортивном breeding complex for training compe- комплексе для проведения сорев- ýur­du­myz­da at­ly spor­ty ös­dür­mä­ge titions on show jumping, will attach нований по конкуру, придаст мощ- uly iter­gi ber­jek­di­gi­ne berk ynan­ýa­ryn. strong impulse to the development of ный импульс развитию отечествен- Türk­men at­şy­nas­la­ry ta­ra­pyn­dan native equestrian sport! ного конного спорта! ga­myş­gu­lak be­dew­le­ri­mi­ziň to­hum Turkmen horse breeders conduct Туркменские коневоды проводят aras­sa­ly­gy­ny go­rap sak­la­mak we baş immense work on preservation of the колоссальную работу по сохране- sa­ny­ny art­dyr­mak bo­ýun­ça hem uly iş­ purity of «heavenly» racers and their нию чистоты породы «райских» ска- ler al­nyp ba­ryl­ýar. Döw­le­ti­miz gel­jek­de increase in number. The state will con- кунов и увеличению их поголовья. hem ýur­du­myz­da at­çy­ly­gy we at­çy­lyk Государство и впредь будет ока- tinue to display great support to the spor­tu­ny ös­dür­mä­ge, bu ugur­da dün­ зывать большую поддержку даль- further development of horse-breeding ýä döw­let­le­ri bi­len öza­ra bäh­bit­li tej­ri­ нейшему развитию коневодства и be­le­ri alyş­ma­ga, ne­ti­je­li hyz­mat­daş­lyk and equestrian sport, to mutual deve- конного спорта, взаимовыгодному et­mä­ge hem-de at­şy­nas­la­ry­my­zyň ýa­ lopment of horse-breeding and horse- обмену опытом в данной сфере со şa­ýyş-dur­muş we iş şert­le­ri­ni has-da breeding sport, to mutual exchange странами мира, плодотворному со- go­wu­lan­dyr­ma­ga uly gol­daw be­rer. of experience in this sphere with the трудничеству, улучшению условий world countries, to fruitful cooperation, труда и быта работников отрасли. Hormat­ ­ly at­şy­naslar!­ betterment of working and living con- ditions of the branch’s workers. Уважаемые коневоды! Türk­men top­ra­gyn­da ga­dy­my dö­ wür­ler­den bä­ri ös­dü­ri­lip ke­ma­la ge­ti­ri­ Respected horse-breeders! Наши превосходные скакуны, ещё в древности, выпестованные на len we umu­ma­dam­zat gym­mat­ly­gy­na туркменской земле и ныне ставшие öw­rü­len nu­ra­na be­dew­le­ri­miz dün­ Our splendid racers, which had общечеловеческим достоянием, ýä­niň aras­sa gan­ly, to­hum at­la­ry­nyň been fostered already in the ancient считаются элитой среди чистокров- times on the Turkmen land and that ara­syn­da iň naý­ba­şy­la­ry­nyň bi­ri ha­ ных пород лошадей в мире. Предан- now have become the universal prop- sap­lan­ýar. Eýe­si­ne we­pa­dar­ly­gy, ýyn­ ные, стремительные «небесные» dam­ly­gy bi­len hal­ky­my­zyň buý­san­jy­ erty, are considered to be an elite one кони являются гордостью и близки- na, ýa­kyn syr­da­şy­na öw­rü­len be­hiş­di among the purebred horses in the ми друзьями туркмен, их душевной be­dew­le­ri­miz il-gü­nü­mi­ziň kö­ňül zy­na­ world. Faithful, swift, «heavenly» hor- радостью и крыльями. ty, uçar ga­na­ty ha­sap­lan­ýar. ses are the pride and close friends of Взаимная верность и дружба че- Yn­san bi­len be­dew atyň ara­syn­da­ the Turkmen people, their bosom joy ловека и коня широко отражается ky dost­luk, we­pa­dar­lyk gat­na­şyk­la­ry and their wings. и в наших замечательных класси- MIRAS 5 aja­ýyp nus­ga­wy eser­le­ri­miz­de hem Mutual faithfulness and friendship ческих произведениях. Об этом на- giň­den şöh­le­len­di­ril­ýär. Mu­ňa türk­men of a man and a horse is widely reflec- глядно свидетельствуют и глубоко halk dö­re­di­ji­li­gin­de çuň ma­ny-maz­ ted in our wonderful classical works. содержательные пословицы и пого- mun­ly, yn­sa­nyň dün­ýä­ga­raý­şy­ny kä­ Proverbs and sayings that are deep ворки, имеющие большое значение mil­leş­dir­mek­de uly äh­mi­ýe­te eýe bo­lan in the content, that play immense role в совершенствовании мировоззре- na­kyl­lar­dyr ata­lar söz­le­ri hem aý­dyň in the perfection of the human being’s ния человека. Наш мужественный şa­ýat­lyk ed­ýär. «At agy­nan ýer­de toý outlook, objectively testify about it. народ, творчеству которого принад- bo­lar», «Ir­den tur-da, ata­ňy gör, ataň­ Our brave nation, which created mul- лежит множество таких мудрых из- dan soň – aty­ňy», «Aty ba­ryň ga­na­ty titudes of such wise sayings as «The речений, как «Там, где конь встанет, bar», «Ýüw­rük ata ba­ha bol­maz» ýa­ly holiday will take at any place where a там быть празднеству», «Встав по- en­çe­me na­kyl­la­ry dö­re­den mer­da­na horse stops by», «Getting early in the утру, отца проведай, а затем – коня hal­ky­myz özü­niň ýa­şa­ýyş-dur­mu­şy­ny morning first greet your father, then – своего», «Имеющий коня имеет be­dew at­syz göz öňü­ne ge­ti­rip bil­män­ your horse», «He, who has horse, has крылья», «Резвый конь не имеет цены», не представлял своей жизни dir. Se­bä­bi, ahal­te­ke be­dew­le­ri ga­dy­ wings», «Swift horse is priceless», did без коня. Ибо ахалтекинские скаку- my top­ra­gy­my­zyň gud­ra­ty­dyr, türk­me­ not imagine their life without a horse. ны – чудо земли туркменской, кры- niň ga­na­ty we buý­san­jy­dyr! Thus the ahal-teke horses are mira- лья и гордость нации! cles of the Turkmen land, wings and Eziz wa­tan­daş­lar! pride of the nation! Дорогие соотечественники! Hormat­ ly­ at­şy­naslar!­ Уважаемые коневоды! Dear countrymen! Ещё раз искренне поздравляю Si­zi be­dew ba­dy bi­len ynam­ly öňe Respected horse-breeders! вас с Национальным праздником bar­ýan Ga­raş­syz we he­mi­şe­lik Bi­ta­ туркменского скакуна, торжествен- rap Wa­ta­ny­myz­da şan-şöh­ra­ty dün­ýä I sincerely congratulate you with но отмечаемым в независимой ней- do­lan be­hiş­di be­dew­le­ri­mi­ziň şa­ny­na the national holiday of the Turkmen тральной Отчизне, уверенно иду- uly da­ba­ra­la­ra bes­le­nip bel­le­nil­ýän horse, solemnly celebrated in the in- щей вперёд со стремительностью Türk­men be­de­wi­niň mil­li baý­ra­my bi­ dependent neutral Fatherland, which прославленных во всём мире «рай- len ýe­ne-de bir ge­zek tüýs ýü­rek­den surely steps forward with the swiftness ских» коней! gut­la­ýa­ryn. of «heavenly» horses glorified in the Желаю вам крепкого здоровья, Si­ze berk jan sag­lyk,uzak ömür, whole world! долгих лет жизни, семейного бла- maş­ga­la aba­dan­çy­ly­gy­ny, türk­men I wish you sound health, long life, гополучия, больших успехов в бла- at­şy­nas­lyk sun­ga­ty­ny has-da kä­mil­ family prosperity, great success in the городной деятельности по даль- leş­dir­mek we ös­dür­mek ug­run­da alyp noble activity on further perfection and нейшему совершенствованию и bar­ýan asyl­ly iş­le­ri­ňiz­de uly üs­tün­lik­le­ development of the Turkmen art of развитию туркменского искусства ri ar­zuw ed­ýä­rin! horse-breeding! коневодства!

Türk­me­nista­ ­nyň Prezi­ ­denti­ President of Turkmenistan Президент Туркменистана Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW. Gurbanguly BERDIMUHAMEDOV. Гурбангулы БЕРДЫМУХАМЕДОВ.

6 MIRAS MIRAS 7 GA­RAŞ­SYZ, HE­MI­ŞE­LIK BI­TA­RAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ HAL­KY­NA

TO THE PEOPLE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN НАРОДУ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА

Eziz halkym!­ My dear people! Мой родной народ! Hor­mat­ly uruş we­te­ran­la­ry! Dear war veterans! Дорогие ветераны войны!

Si­zi 1941 – 1945-nji ýyl­la­ryň Be­ýik I cordially congratulate you with the Сердечно поздравляю вас с 74-й Wa­tan­çy­lyk ur­şun­da ga­za­ny­lan Ýeň­ 74th anniversary of Victory in the Great годовщиной Победы в Великой От- şiň 74 ýyl­ly­gy bi­len tüýs ýü­rek­den gut­ Patriotic War of 1941 – 1945! Victory ечественной войне 1941 – 1945 го- la­ýa­ryn! Ýe­ňiş baý­ra­my adam­za­dyň holiday – the greatest event, which дов! Праздник Победы – величайшее событие, воплотившее стремление pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik, dost-do­gan­lyk embodied humanity’s aspiration to человечества к миру, дружбе и брат- peace, friendship, and fraternity, to the ga­ra­ýyş­la­ry­ny has-da ro­waç­lan­dyr­ ству, к торжеству гуманизма и добра. triumph of humanism and kindness. ýan, yn­san­per­wer­li­gi we hoş­ni­ýet­li­li­gi В 2019 году, проходящем под деви- giň­den da­ba­ra­lan­dyr­ýan şan­ly se­ne­ In the year 2019, which passes under зом «Туркменистан – Родина процве- dir. Şo­ňa gö­rä-de, biz «Türk­me­nis­tan the motto «Тurkmenistan – Home- тания»,ы м отмечаем День Победы land of Prosperity», we celebrate the – ro­waç­ly­gyň Wa­ta­ny» diý­lip yg­lan культурно-массовыми мероприятия- Victory Day by cultural-and-mass edi­len 2019-njy ýyl­da Ýe­ňiş baý­ra­ ми, в честь этого великого праздника events, in honor of this great holiday проводим встречи, призванные вос- my­ny me­de­ni-jem­gy­ýet­çi­lik çä­re­le­ we hold meetings, which are called to питывать у подрастающего поколе- ri, wa­tan­sö­ýü­ji­li­gi we gaý­duw­syz­ly­gy bring up the growing generation in the ния чувство патриотизма и мужество, ter­bi­ýe­le­ýän du­şu­şyk­lar, be­ýik iş­le­re spirit of patriotism and courage, we устраиваем музыкально-песенные ruh­lan­dyr­ýan aý­dym-saz­ly da­ba­ra­lar conduct musical-and-song festivals. торжества. В столице нашей суверен- bi­len gar­şy al­ýa­rys. Dün­ýä döw­let­le­ri Both in Ashgabat – the capital of our ной Отчизны, наводящей вместе с другими государствами мосты друж- bi­len dost-do­gan­lyk, ro­waç­lyk ýol­la­ sovereign Fatherland, which set up a ry­ny gur­ýan Ga­raş­syz Di­ýa­ry­my­zyň бы и братства, – городе Ашхабаде fraternal and friendship bridges with – состоится церемония возложения paý­tag­ty Aş­ga­bat şä­he­rin­dä­ki «Halk other states, and other cities and vil- цветов к мемориальному комплексу ha­ky­da­sy» ýa­dy­gär­lik­ler top­lu­myn­da, lages of our country, flowers laying «Халк хакыдасы», которая пройдёт äh­li şä­her­dir oba­la­ry­myz­da­ky ýa­dy­ ceremony to memorial complex «Halk также в городах и сёлах страны. gär­lik­ler­de eder­men­li­gi hä­zir­ki we gel­ Hakydasy» will take place. Мы отдаём дань памяти нашим со- jek­ki ne­sil­ler üçin nus­ga­lyk mek­de­be We pay great tribute to the courage отечественникам, продемонстриро- öw­rü­len wa­tan­daş­la­ry­my­zy uly hor­ and valor shown by our countrymen in вавшим примеры мужества и отваги mat bi­len ýat­lap, Ýe­ňiş gü­nü­niň ta­ry­ war and render it to the present and для нынешнего и будущих поколений, hy äh­mi­ýe­ti­ni has-da art­dyr­ýa­rys. Bu future generations and underlining и тем самым подчёркиваем историче- ское значение Дня Победы. Эти ме- çä­re­le­riň jem­gy­ýe­ti­mi­zi tä­ze dö­re­di­ji­lik historical significance of Victory day. роприятия сплачивают наше обще- These events consolidate our society mak­sat­la­ry­na, be­ýik iş­le­re gal­kyn­dyr­ ство и вдохновляют людей на новые and inspire people to new creative mak­da, ýaş ne­sil­le­ri­mi­zi mil­li buý­sanç, созидательные идеи и великие дела, ýo­ka­ry yn­san­per­wer­lik ru­hun­da ter­bi­ ideas and great actions, bring up in воспитывают у молодёжи чувство на- ýe­le­mek­de, pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dost­ people sense of national pride, play циональной гордости, играют боль- immense role in the consolidation of lu­gyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy ug­run­da шую роль в консолидации усилий efforts of the international communi- dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň ta­gal­la­la­ry­ny bir­ международного сообщества в деле ty in the strengthening of peace and укрепления мира и дружбы. leş­dir­mek­de örän uly äh­mi­ýe­ti bar­dyr. friendship. Наша Победа досталась дорогой El­bet­de, bu Ýe­ňiş aň­sat­lyk bi­len ga­ We reached the Victory dearly. The ценой. Война превратила в руины za­nyl­ma­dy, uruş ýüz­ler­çe şä­her­le­ri war has turned hundreds of towns into сотни городов, принесла разруху и ha­ra­ba öwür­di, aç­lyk ge­tir­di, mil­lion­ ashes, brought devastation and hun- голод, оборвала жизни миллионов lar­ça yn­san­la­ryň ömür ta­na­py­ny üz­di. ger, stopped the lives of millions of людей. Несмотря на прошедшие десяти- Ara­dan on­ýyl­lyk­la­ryň ge­çen­di­gi­ne people. ga­ra­maz­dan, ba­sy­ba­ly­jy­lyk­ly, ta­laň­ летия, эта захватническая, агрессив- In spite of the past decades, this ag- ная, беспощадная по своей жестоко- çy­lyk­ly, ada­lat­syz hem-de ga­zap­ly ur­ gressive, merciless by its cruelty war, сти война оставила боль и страдания, şuň ajy has­rat­la­ry dün­ýä halk­la­ry­nyň, has left pain and sufferings, bitter rec- горькие воспоминания в сердцах на- şol san­da türk­men hal­ky­nyň kal­byn­da ollections in the hearts of peoples of родов планеты, в том числе и турк- hem agyr ýat­la­ma­la­ry goý­dy. Ýo­wuz the planet, including Turkmen people. менского народа. В рядах многона- ur­şuň al­dym-ber­dim­li sö­weş­le­ri­ne gat­ Among multinational army, which циональной армии, бойцы которой,

8 MIRAS na­şan, şi­rin ja­ny­ny gaý­gyr­man sö­we­ bravely, not saving their lives, strug- нея жале жизней, отважно сражались şen köp­mil­let­li es­ger­le­riň ara­syn­da gled with hateful enemies, were our с ненавистным врагом, были и наши bi­ziň wa­tan­daş­la­ry­myz hem Be­ýik countrymen; there is their immense земляки, в Великой Победе есть и их Ýeň­şiň ga­za­nyl­ma­gy­na öz my­na­syp merit in the Great Victory. Their cour- большая заслуга. Проявленное ими мужество стало высоким образцом go­şant­la­ry­ny goş­du­lar. Ola­ryň gör­ke­ age became a great high pattern of heroism. героизма. zen eder­men­li­gi gah­ry­man­çy­ly­gyň be­ В годы той жестокой войны населе- During the years of that cruel war, lent nus­ga­sy­na öw­rül­di. ние Туркменистана с чувством без- Turkmenistan population worked dou- Gow­ga­ly uruş ýyl­la­ryn­da tyl­da ga­lan граничной любви к Родине и верой ble tides, because of the boundless Türk­me­nis­ta­nyň ila­ty be­ýik dur­mu­şa, в светлое будущее трудилось не по- love to Motherland and belief in the Wa­ta­na çäk­siz söý­gi, ynam duý­gu­la­ кладая рук, оставшиеся в тылу турк- bright future. Those Turkmen people, ry bi­len tu­tan­ýer­li, gaý­rat­ly zäh­met çe­ менистанцы выращивали богатые who served on the home front, grew урожаи хлопка и пшеницы и помога- kip, bol gal­la we pag­ta ýyg­nap, şan­ly up rich harvest of cotton and wheat, ли фронту, приближая День Победы. Ýeň­şiň ga­za­nyl­ma­gy­na my­na­syp go­ and also assisted to front, bringing Преданные Отчизне, народу, своим şant goş­du­lar. Wa­ta­na, il-gü­ne, oja­gy­ neared the Victory Day. Our women, семейным очагам наши женщины, na we­pa­ly, leb­zi ha­lal, zäh­met­sö­ýer being faithful to Fatherland, to the na- сдав в Фонд обороны 7392 килограм- ze­nan­la­ry­myz Go­ran­mak gaz­na­sy­na tion, to their family hearth, had dona- ма золотых и серебряных украшений, al­tyn-kü­müş şaý-sep­le­ri­niň 7392 ki­ ted 7392 kilograms of golden and sil- проявили образец великого гуманиз- log­ra­my­ny tab­şy­ryp, yn­san­per­wer­li­ ver jewelry decorations, displaying the ма. Именно в годы войны нежными giň be­ýik nus­ga­sy­ny gör­kez­di­ler. Uruş pattern of great humanism. Exactly руками самоотверженных туркмен- ских женщин был соткан ковёр-гигант döw­rün­de ge­lin-gyz­la­ry­my­zyň çe­per during the war years there was woven «Türkmeniň kalby» – «Душа туркме- a giant carpet «Türkmeniň kalby» – el­le­ri­niň, uz bar­mak­la­ry­nyň gud­ra­ty, на». «The Turkmen Soul» by tender hands ar­zuw­dyr umyt­la­ry bi­len «Türk­me­niň Отстаивая свободу, наши великие kal­by» at­ly ägirt uly ha­ly do­kal­dy. of selfless Turkmen women. предки обрели бессмертную славу. И Bi­ziň be­ýik pe­der­le­ri­miz pa­ra­hat­ Upholding the liberty, our great an- мы искренне гордимся своими муже- çy­ly­gy go­rap, öl­mez-ýit­mez şöh­rat cestors had gained an immortal glory. ственными земляками, преклоняем ga­zan­dy­lar. Biz mer­da­na wa­tan­daş­ And we are sincerely proud of our головы пред их военными подвигами brave countrymen, we bow our heads la­ry­my­zyň sö­weş eder­men­li­gi we ak и учимся у них беззаветной любви к towards their heroic deeds and learn Родине! Ведь это они, не жалея жиз- ýü­rek­den çe­ken zäh­me­ti bi­len kül­li from them how to love Motherland ней своих, борясь с врагом на фрон- adam­za­dyň öňün­de bi­ti­ren be­ýik iş­le­ whole-heartedly! It is namely they, тах и трудясь в тылу, вместе с пред- ri­ne tüýs ýü­rek­den gu­wan­ýa­rys. Dün­ not saving their lives, struggling with ставителями других народов спасли ýä­de ba­ky pa­ra­hat­çy­ly­gy pug­ta­lan­dyr­ enemies on the fronts and working человечество от полного порабоще- mak, dost-do­gan­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny on the home, together with the repre- ния и гибели. И сегодня мы, потомки ös­dür­mek ug­run­da uly ta­gal­la­la­ry ed­ sentatives of other nations, saved the героев, делаем всё от нас зависящее для сохранения мира на планете и ýä­ris. humanity from full enslaving and de- укрепления отношений дружбы и Eziz wa­tan­daş­lar! struction. And today we, the descen- братства между народами. dants of the heroes, do all what we «Döw­let adam üçin­dir!» di­ýen şy­ga­ could preserve peace on the planet Дорогие соотечественники! ry­my­za la­ýyk­lyk­da biz mer­da­na hal­ and strengthening friendship and fra- ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­ni ternal relations between nations. Руководствуясь политическим де- yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­dyr­ma­gy, Ga­raş­syz визом «Государство – для человека!», ýur­du­my­zyň sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy, me­ Dear countrymen! мы ведём большую работу, направ- de­ni-yn­san­per­wer ugur­lar­da ynam­ly ленную на обеспечение благополу- чия родного народа. Уверены, что ös­ýän, pa­ra­hat­çy­ly­gy sö­ýü­ji Bi­ta­rap Following the motto «State – for a наши устремления увенчаются успе- döw­let hök­mün­de dün­ýä­de ab­ra­ýy­ human being!», we do great work di- rected to ensuring well-being of the хом, ведь сегодня независимый Тур- nyň has-da art­ma­gy üçin äh­li ze­rur iş­ dear nation. We are sure that our as- кменистан с развитой политической, le­ri ge­çir­ýä­ris. Dur­muş sy­ýa­sa­ty bi­ziň pirations will end in success, because экономической, культурно-гуманитар- esa­sy ug­ru­myz bo­lup, baş we­zi­pä­miz today independent Turkmenistan with ной сферами пользуется огромным авторитетом в мире как миролюби- her bir ada­myň pa­ra­hat, eş­ret­li hem- developed political, economic, cultur- вое нейтральное государство. Раз- de bag­ty­ýar dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­ny al-and humanitarian spheres experi- üp­jün et­mek­den yba­rat­dyr. витие социальной сферы является ences immense authority in the world одним из ключевых аспектов нашей Şo­ňa gö­rä-de, ýur­du­my­zyň her bir as a peace-loving neutral state. The государственной политики, и в этом ra­ýa­ty, aý­ra­tyn-da, pä­him-pa­ra­sat­ development of social sphere is one контексте мы успешно добиваемся ly öwüt-ün­dew­le­ri, wa­gyz-ne­si­hat­la­ of the key aspects of our state policy, того, чтобы каждый гражданин стра- ry bi­len jem­gy­ýe­ti­mi­ziň ag­zy­bir­li­gi­ni and in this context we successfully ны жил в спокойной обстановке, был has-da pug­ta­lan­dyr­ma­ga, ýaş ne­sil­le­ri reach our aim – that each citizen of счастлив и благополучен. MIRAS 9 wa­tan­sö­ýü­ji­lik we yn­san­per­wer­lik ru­ our country live in peace be happy and Как и всегда, нашей основной за- hun­da ter­bi­ýe­le­mä­ge sal­dam­ly go­şant successful. дачей является создание благопри- goş­ýan uruş we zäh­met we­te­ran­la­ry­ As always, our main aim is the cre- ятных условий для ветеранов войны и труда – мудрых старейшин, убе- myz – paý­has­ly ýa­şu­lu­la­ry­myz, eziz ation of favorable conditions for war- лённых сединами матерей. Это они ene­le­ri­miz üçin äh­li ze­rur şert­le­ri dö­ and-labor veterans – sage old men, hoary with age mothers. It is they своими наставлениями и беседами ret­mek bi­ziň esa­sy we­zi­pä­miz­dir. Biz who enter major contribution to the о пережитых трудностях, о светлом eziz Wa­ta­ny­my­zy mun­dan beý­läk-de настоящем Отчизны вносят весо- strengthening of unity and solidarity of мый вклад в укрепление единства и ös­dür­mek bo­ýun­ça ka­bul eden mak­ society, into patriotic and humanitarian sat­na­ma­la­ry­my­zy, dur­muş-yk­dy­sa­dy, сплочённости общества, в патриоти- bringing up of the growing generation ческое и гуманитарное воспитание me­de­ni-bi­lim, jem­gy­ýet­çi­lik-sy­ýa­sy by their admonishes and talks about подрастающего поколения. Успешно öz­gert­me­le­ri­mi­zi üs­tün­lik­li dur­mu­şa endured difficulties, bright present of реализуя принятые нами программы ge­çir­mek bi­len, hal­ky­my­zyň aba­dan Fatherland. Successfully realizing the по дальнейшему развитию страны, dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­ny üp­jün ed­ýä­ris. programs on further development of проводя социально-экономические, Her ýyl 1941 – 1945-nji ýyl­la­ryň Be­ the country, which we have accepted, культурно-образовательные, обще- ýik Wa­tan­çy­lyk ur­şun­da ga­za­ny­lan conducting socio-economic, cultural- ственно-политические преобразова- and-educational, social and political ния,ы м обеспечиваем счастливую и Ýe­ňiş my­na­sy­bet­li uruş we­te­ran­la­ry­ transformations, we ensure happy and благополучную жизнь туркменистан- na, şeý­le hem uruş­da we­pat bo­lan­ successful life of the Turkmen people. цев. la­ryň ýan­ýol­daş­la­ry­na döw­le­ti­miz ta­ Annually in the honor of the Victory Ежегодно в ознаменование Победы ra­pyn­dan gym­mat ba­ha­ly sow­gat­lar in 1941 – 1945 Great Patriotic War, в Великой Отечественной войне 1941 da­ba­ra­ly ýag­daý­da gow­şu­ryl­ýar. Di­ýa­ war-veterans and soldiers’ widows are – 1945 годов фронтовикам и солдат- ским вдовам в торжественной обста- ry­myz­da tä­ze gur­lan we dur­ky tä­ze­le­ presented precious gifts on behalf of тновке о имени государства препод- the state in the solemn atmosphere. nen dynç alyş öý­le­rin­de, şy­pa­ha­na­lar­ носятся ценные подарки. Ветеранам da, has­sa­ha­na­lar­da uruş we zäh­met War and labor veterans are given con- войны и труда предоставляются су- we­te­ran­la­ry­na köp san­ly dur­muş ýe­ňil­ siderable privileges for having rest щественные льготы для отдыха и ле- lik­le­ri dö­re­dil­ýär. Ga­raş­syz Wa­ta­ny­my­ and rehabilitation in contemporary rest чения в современных домах отдыха, homes, medical centers and health re- zy söý­me­gi, yn­san mer­te­be­si­ni be­lent медицинских центрах и здравницах sorts of the country. We are proud of страны. Мы гордимся нашими вете- tut­ma­gy ün­de­ýän, ha­ky­ky wa­tan­çy­la­ry our veterans, who display examples ранами, показывающими пример без- ter­bi­ýe­le­mek­de gö­rel­de bol­ýan ýa­şu­ly of selfless love to independent Moth- заветной любви к независимой Роди- ne­sil­le­ri­miz bi­ziň buý­san­jy­myz­dyr. erland and high national honor, who не и высокой национальной чести, make their contribution into the patri- вносящими свою лепту в патриотиче- Mäh­ri­ban halkym!­ otic bringing up of youth. ское воспитание молодёжи. Hor­mat­ly uruş we­te­ranla­ ­ry! My dear people! Мой родной народ! Дорогие ветераны войны! Si­zi 1941 – 1945-nji ýyl­la­ryň Be­ýik Dear war veterans! Wa­tan­çy­lyk ur­şun­da ga­za­ny­lan Ýeň­ Ещё раз сердечно поздравляю вас Once again I cordially congratulate şiň 74 ýyl­ly­gy bi­len ýe­ne-de bir ge­zek с 74-й годовщиной Победы в Великой you with the 74th anniversary of Victo- tüýs ýü­rek­den gut­la­ýa­ryn! Отечественной войне 1941 – 1945 го- ry in 1941 – 1945 Great Patriotic War! Si­ze berk jan sag­lyk, asu­da, aba­dan дов! I wish you sound health, peaceful, Желаю вам крепкого здоровья, we bag­ty­ýar dur­muş, eziz Wa­ta­ny­my­ successful and happy life, and im- мирной, благополучной и счастливой zyň mun­da­n beý­läk hem gül­läp ös­me­ mense success in work in the name жизни и больших успехов в работе во gi ug­run­da alyp bar­ýan iş­le­ri­ňiz­de uly of further prosperity of our native Fa- имя дальнейшего процветания род- üs­tün­lik­le­ri ar­zuw ed­ýä­rin! therland! ной Отчизны!

Türk­me­nis­ta­nyň Prezi­ ­den­ti President of Turkmenistan Президент Туркменистана Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW. Gurbanguly BERDIMUHAMEDOV. Гурбангулы БЕРДЫМУХАМЕДОВ.

10 MIRAS MIRAS 11 GA­RAŞ­SYZ, HE­MI­ŞE­LIK BI­TA­RAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ HAL­KY­NA

TO THE PEOPLE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN НАРОДУ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА

Mäh­ri­ban halkym!­ My dear people! Мой родной народ! Eziz wa­tan­daş­lar! Dear countrymen! Дорогие соотечественники!

Si­zi mil­li se­ne­na­ma­myz­da mö­hüm I cordially congratulate you with Сердечно поздравляю вас со зна- se­ne – Türk­me­nis­ta­nyň Kons­ti­tu­si­ the significant date in the life of our менательной датой в жизни стра- ýa­sy­nyň we Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let country – The Constitution Day and ны – Днём Конституции и Государ- baý­da­gy­nyň gü­ni bi­len tüýs ýü­rek­den the Day of the State Flag of Turk- ственного флага Туркменистана! Мы безмерно гордимся нашей gut­la­ýa­ryn! menistan! Конституцией, признающей чело- Ada­my jem­gy­ýe­tiň we döw­le­tiň We are infinitely proud of our gym­mat­ly­gy hök­mün­de yk­rar ed­ века главной ценностью общества Constitution, which acknowledges и государства, а также Государ- ýän Kons­ti­tu­si­ýa­my­za, şo­nuň ýa­ly-da a human being as the main value ственным флагом как непреходя- mu­kad­des Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň we of a society and a state, and also щим символом священной незави- Bi­ta­rap­ly­gy­my­zyň, ag­zy­bir­li­gi­mi­ziň with the State flag as an everlasting симости и нейтралитета, единства hem-de je­bis­li­gi­mi­ziň ebe­di­lik ny­şa­ny symbol of sacred independence и сплочённости народа. Под Госу- bo­lan Döw­let baý­da­gy­my­za biz çäk­ and neutrality, unity and solidarity of дарственным флагом, на зелёном siz buý­san­ýa­rys hem-de uly hor­mat the nation. We lead our Fatherland шёлке которого разместились гёли goý­ýa­rys. Mil­li buý­san­jy­my­za öw­rü­len туркменского ковра – нашей нацио- on the way of great changes and türk­men ha­ly­sy­nyň göl­le­ri, aba­dan­ нальной гордости, оливковые ветви, çy­ly­gyň we pa­ra­hat­çy­ly­gyň ny­şa­ny progress under the State green silk символизирующие мир и благопо- bo­lan zeý­tun bal­da­jyk­la­ry, do­gan­ly­gy flag on which the geols of Turkmen лучие, пять звёзд и полумесяц как hem-de je­bis­li­gi ala­mat­lan­dyr­ýan bäş capet-our national pride, the olive символы сплочённости и братства, ýyl­dyz we ýa­ry­maý şe­kil­len­di­ri­len, tä­ branches symbolising peace and мы ведём своё Отечество вперёд ze­le­ni­şi, ýa­şaý­şy da­ba­ra­lan­dyr­ýan well-being, and five stars and cres- по светлому пути великих преобра- ýa­şyl reňk­li Döw­let baý­da­gy­my­zyň cent to be a sign of solidarity and зований и прогресса. Опираясь на sa­ýa­syn­da ata Wa­ta­ny­my­zy be­ýik öz­ fraternity are placed. Leaning on the Конституцию, являющуюся прочной основой и гарантом нашего пози- gert­me­le­riň hem-de ösüş­le­riň ak ýo­ly Constitution, which is the solid ba- тивного нейтралитета, миролюбия, bi­len öňe alyp bar­ýa­rys. Oňyn bi­ta­ sis and a guarantor of our positive добрососедских отношений, нацио- rap­ly­gy­my­zyň, pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­li­ neutrality, peace-loving, good-neigh- нальных традиций и демократиче- gi­mi­ziň, hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­ly­gy­my­zyň, borhood relations, national traditions ских доктрин, а также масштабных mil­li däp­le­ri­mi­ziň we de­mok­ra­tik tag­ly­ and democratic doctrines, and also социально-экономических, обще- mat­la­ry­my­zyň, şeý­le hem giň möç­ber­li large-scale socio-economic, social ственно-политических реформ, мы dur­muş-yk­dy­sa­dy, sy­ýa­sy-hu­kuk öz­ and political reforms, we built legal, строим правовое, светское государ- gert­me­le­ri­mi­ziň berk bin­ýa­dy hem-de secular state, fair civil society. ство, справедливое гражданское ke­pil­len­dir­me­si bo­lan Kons­ti­tu­si­ýa­myz The Main Law of the country and общество. esa­syn­da hu­kuk we dün­ýe­wi döw­le­ti, the State Flag flying in the height – Основной Закон страны и рею- щий в вышине Государственный ada­lat­ly ra­ýat jem­gy­ýe­ti­ni gur­ýa­rys. are our property, which testify about Esa­sy Ka­nu­ny­myz hem-de be­lent­de флаг – это национальное достоя- the glorious past, happy today ep- pa­syr­da­ýan Döw­let baý­da­gy­myz bi­ziň ние, свидетельствующее о славном och and bright future that reflect our şan­ly geç­mi­şi­mi­ziň, şöh­rat­ly döw­rü­mi­ прошлом, счастливой сегодняшней unity, pride and merit. And that’s why ziň hem-de be­ýik gel­je­gi­mi­ziň be­lent­ эпохе и светлом будущем и отража- the Constitution Monument and the ющее наше единство, гордость и до- li­gi­ni, ag­zy­bir­li­gi­mi­ziň, ab­raý-mer­te­bä­ стоинство. И потому возведённые в mi­ziň syn­maz­ly­gy­ny ala­mat­lan­dyr­ýan Main Flag’s Square, that are con- столице – городе Ашхабаде – Мону- mil­li gym­mat­ly­gy­myz­dyr. Şo­ňa gö­rä- structed in the capital city Ashgabat, мент Конституции и Площадь Глав- de, Aş­ga­bat şä­he­rin­de Kons­ti­tu­si­ýa as well as squares with high flagstaffs in velayat centers, National Touristic ного флага, площади с высокими bi­na­sy­nyň, Baý­dak meý­dan­ça­sy­nyň, флагштоками в велаятских центрах, zone «Avaza», which symbolize our we­la­ýat mer­kez­le­rin­de, «Awa­za» mil­li Национальной туристической зоне sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da be­lent sü­tün­li patriotism, friendship, success and «Аваза», символизирующие наш baý­dak meý­dan­ça­la­ry­nyň dö­re­dil­me­gi achievements, are witnesses of our патриотизм, дружбу, сплочённость, wa­tan­sö­ýü­ji­li­gi­mi­zi, dost­lu­gy­my­zy, je­ everlasting fidelity and respect of the успехи и достижения, являются сви- bis­li­gi­mi­zi, üs­tün­lik­le­ri­mi­zi we ro­waç­ national symbols of statehood. детельствами нашей непреходящей

12 MIRAS lyk­la­ry­my­zy da­ba­ra­lan­dyr­ýar hem-de My Dear people! преданности и почитания нацио- mil­li gym­mat­lyk­la­ry­my­za sar­pa­my­zyň нальных символов государственно- ebe­di­di­gi­ne do­ly şa­ýat­lyk ed­ýär. Twenty seven years ago, when сти. the Constitution of Turkmenistan Мой родной народ! Eziz halkym!­ was adopted and when the State Flag was asserted, the basis of our Двадцать семь лет назад, когда Mun­dan ýig­ri­mi ýe­di ýyl öň, Kons­ti­ democratic, legal, secular state of была принята Конституция Турк- tu­si­ýa­my­zyň ka­bul edil­me­gi hem-de our independent Fatherland were менистана и утверждён Государ- Döw­let baý­da­gy­my­zyň dö­re­dil­me­gi ственный флаг, заложена и осно- laid. This became the beginning of bi­len, Ga­raş­syz Wa­ta­ny­my­zyň de­ ва демократического, правового, political, socio-economic, social-cul- mok­ra­tik, hu­kuk we dün­ýe­wi döw­let светского государственного строя tural development of the country. In gur­lu­şy­nyň esas­la­ry, sy­ýa­sy, dur­muş- нашей независимой Отчизны. Это yk­dy­sa­dy, me­de­ni-jem­gy­ýet­çi­lik ösüş­ the epoch of might and happiness, стало началом политического, соци- le­ri­niň bin­ýa­dy tu­tul­dy. Ber­ka­rar döw­ in the framework of step by step ально-экономического, обществен- le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de ba­zar transformation to market economy, но-культурного развития страны. В yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ne tap­gyr­la­ýyn geç­me­giň our social-political life has been indi- эпоху могущества и счастья в рам- ках поэтапного перехода к рыноч- çä­gin­de jem­gy­ýet­çi­lik-sy­ýa­sy dur­mu­ genously renovated, the legislative- ной экономике коренным образом şy­myz düýp­li tä­ze­le­nip, döw­le­ti­mi­ziň legal basis of the state has perfec- обновилась наша общественно- ka­nun­çy­lyk esa­sy kä­mil­leş­di­ril­di. Hal­ ted. Social conditions of people have политическая жизнь, усовершен- ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri yzy­ been raised, new constitutional pro- ствована законодательно-право- gi­der­li go­wu­la­nyp, tä­ze kons­ti­tu­sion visions have been worked out, and вая база государства. Планомерно ka­da­lar iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­dy hem-de in 2016 the Turkmenistan Constitu- улучшались социально-бытовые 2016-njy ýyl­da Kons­ti­tu­si­ýa­my­zyň re­ tion was adopted in the new version. условия жизни народа, разрабаты- je­le­nen gör­nü­şi ka­bul edil­di. Propping on the fundamental ar- вались новые конституционные по- Biz Kons­ti­tu­si­ýa­my­zyň bin­ýat­lyk ka­ ticles of the Constitution, with cre- ложения, и в 2016 году Конституция da­la­ry­na da­ýa­nyp, dö­ret­mä­ge bo­lan ative enthusiasm, creative power Туркменистана была принята в но- kuw­wa­ty­myz, gur­ma­ga bo­lan güý­jü­ вой редакции. and belief in the great future we lead miz, be­ýik gel­je­gi­mi­ze bo­lan yna­my­ Опираясь на основополагающие forward our sovereign state. We myz bi­len ber­ka­rar döw­le­ti­mi­zi öňe статьи Конституции, с творческим adopted and successfully realize a alyp bar­ýa­rys. Ga­raş­syz Di­ýa­ry­my­zy энтузиазмом, созидательной силой mun­dan beý­läk-de dep­gin­li ös­dür­mä­ series of state and branch programs, и верой в великое будущее мы ве- дём вперёд наше суверенное го- ge, yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň pu­dak­la­ry­nyň conceptions and plans, directed to сударство. Мы приняли и успешно mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny teh­no­ the provision of further dynamic de- реализуем ряд государственных и lo­gi­ýa ba­bat­da döw­re­bap­laş­dyr­ma­ga, velopment of our independent state, technological modernization of the отраслевых программ, концепций il­kin­ji no­bat­da, mäh­ri­ban hal­ky­my­zyň и планов, направленных на обе- material and technical base of the asu­da, aba­dan, bo­le­lin dur­muş­da ýa­ спечение дальнейшего динамично- şa­ma­gy­ny üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len economic branches, and, first of all, го развития нашего независимого döw­let we pu­dak­la­ýyn mak­sat­na­ma­ on the provision of happy and well- государства, технологической мо- la­ryň, kon­sep­si­ýa­la­ryň we me­ýil­na­ being life of the Turkmen people. We дернизации материально-техниче- ma­la­ryň en­çe­me­si­ni ka­bul edip, ola­ry built and put into commission the in- ской базы отраслей экономики, и üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­ýä­ris. Paý­tag­ dustrial and social-and-cultural ob- в первую очередь, на обеспечение ty­myz Aş­ga­bat şä­he­rin­de, we­la­ýat jects, modern comfortable dwelling счастливой и благополучной жизни mer­kez­le­rin­de, et­rap­dyr oba­la­ry­myz­ houses in Ashgabat city and in ve- туркменистанцев. В столице – горо- де Ашхабаде, велаятских центрах, в da se­na­gat-önüm­çi­lik kär­ha­na­la­ry­ny, layat centers, in etraps and villages. этрапах и сёлах мы строим и сдаём me­de­ni-dur­muş mak­sat­ly bi­na­la­ry, All this is a vivid example of colossal döw­re­bap ýa­şa­ýyş jaý­la­ry­ny gur­ýa­rys. в эксплуатацию объекты промыш- successes and achievements of our Bu­la­ryň äh­li­si eziz Di­ýa­ry­myz­da ägirt ленного и социально-культурного Motherland. назначения, современные жилые uly üs­tün­lik­le­riň we ösüş­le­riň ga­za­nyl­ Being guided by the main provi- дома повышенной комфортности. ýan­dy­gy­ny aý­dyň tas­syk­la­ýar. Всё это является наглядным приме- Biz hal­ka­ra gat­na­şyk­lar­da Bir­le­şen sions and aims of positive neutrality, ром колоссальных успехов и дости- Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Re­zol­ýu­si­ýa­la­ secured by the United Nations Orga- nization’s Resolutions, we succes- жений нашей Родины. ry bi­len yk­rar edi­len we Kons­ti­tu­si­ýa­ Руководствуясь основными поло- sively raise the international prestige myz­da he­mi­şe­lik ber­ki­di­len oňyn Bi­ жениями и целями позитивного ней- ta­rap­ly­gy­my­zyň esa­sy ka­da­la­ryn­dan of dear Motherland. We gradually тралитета, закреплённого Резолю- hem-de mak­sat­la­ryn­dan ugur alyp, develop political, economic, cultural- циями Организации Объединённых eziz Wa­ta­ny­my­zyň hal­ka­ra ab­ra­ýy­ny and-humanitarian ties with the Uni- Наций, мы последовательно повы- yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­dyr­ýa­rys. Bir­le­şen ted Nations Organization, European шаем международный престиж род- MIRAS 13 Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy, Ýew­ro­pa Bi­le­le­ Union, Commonwealth of Indepen- ной Отчизны. Планомерно наращи- şi­gi, Ga­raş­syz Döw­let­le­riň Ar­ka­la­şy­ dent States, Shanghai Cooperation ваем политические, экономические, культурно-гуманитарные связи с gy, Şan­haý Hyz­mat­daş­lyk Gu­ra­ma­sy, Organization, Organization on Secu- Ýew­ro­pa­da Howp­suz­lyk we Hyz­mat­ Организацией Объединённых На- rity and Cooperation in Europe, Non- ций, Европейским Союзом, Содру- daş­lyk Gu­ra­ma­sy, Go­şu­lyş­maz­lyk жеством Независимых Государств, He­re­ke­ti, Ys­lam Hyz­mat­daş­lyk Gu­ Align mate (NAM), Organization of Шанхайской Организацией Сотруд- Islamic Cooperation and other au- ra­ma­sy ýa­ly ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ ничества, Организацией по без- ma­lar, dün­ýä döw­let­le­ri bi­len sy­ýa­sy, thoritative international structures опасности и сотрудничеству в Евро- yk­dy­sa­dy, me­de­ni-yn­san­per­wer gat­ and international countries. We пе, Движением Неприсоединения, na­şyk­la­ry­my­zy yzy­gi­der­li gi­ňeld­ýä­ris. consolidate efforts on strengthening Организацией Исламского Сотруд- Pa­ra­hat­çy­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak, içer­ ничества и другими авторитетными peace, ensuring internal develop- ki ösüş­le­ri we dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de mil­li международными структурами и за- bäh­bit­le­ri­mi­zi üp­jün et­mek üçin ta­gal­ ment and national interests on the рубежными странами. Консолиди- la­la­ry bir­leş­dir­ýä­ris. international arena. руем усилия по укреплению мира, обеспечению внутреннего развития и национальных интересов на меж- Mäh­ri­ban halkym!­ My dear people! дународной арене. Eziz wa­tan­daş­lar! Dear countrymen! Мой родной народ! Si­zi mil­li baý­ram – Türk­me­nis­ta­nyň Дорогие соотечественники! Kons­ti­tu­si­ýa­sy­nyň we Döw­let baý­da­ Once again I congratulate you gy­nyň gü­ni bi­len ýe­ne-de bir ge­zek from the bottom of my heart with the Ещё раз от всего сердца поздрав- tüýs ýü­rek­den gut­la­ýa­ryn! great national holiday – The Consti- ляю вас с большим национальным праздником – Днём Конституции Si­ze berk jan sag­lyk, uzak ömür, tution Day and the Day of the State и Государственного флага Турк- asu­da we aba­dan dur­muş, eg­sil­mez Flag of Turkmenistan! менистана! bagt, ösüş­le­riň we ro­waç­lyk­la­ryň ýur­ I wish you sound health, happi- Желаю вам крепкого здоровья, du­na öw­rü­len eziz Wa­ta­ny­my­zyň ness, longevity, well-being, immense счастья, долголетия, благополучной mun­dan beý­läk-de gül­läp ös­me­gi ug­ жизни, больших успехов в работе во run­da alyp bar­ýan iş­le­ri­ňiz­de uly üs­ success in work in the name of fur- имя дальнейшего процветания От- tün­lik­le­ri ar­zuw ed­ýä­rin! ther prosperity of Fatherland! чизны!

Türk­me­nis­ta­nyň Prezi­ ­den­ti President of Turkmenistan Президент Туркменистана Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW. Gurbanguly BERDIMUHAMEDOV. Гурбангулы БЕРДЫМУХАМЕДОВ.

14 MIRAS MIRAS 15 GARAŞSYZ, HEMIŞELIK BITARAP TÜRKMENISTANYŇ YLMY JEMGYÝETÇILIGINE HEM-DE «BERKARAR DÖWLETIMIZIŇ BAGTYÝARLYK DÖWRÜNDE YLYM, TEHNIKA WE INNOWASION TEHNOLOGIÝALAR» ATLY HALKARA YLMY MASLAHATA GATNAŞYJYLARA

TO SCIENTIFIC COMMUNITY OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN AND PARTICIPANTS OF THE INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE «SCIENCE, TECHNIC AND INNOVATION TECHNOLOGIES IN THE EPOCH OF MIGHT AND HAPPINESS» НАУЧНОЙ ОБЩЕСТВЕННОСТИ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА И УЧАСТНИКАМ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНОЙ КОНФЕРЕНЦИИ «НАУКА, ТЕХНИКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ЭПОХУ МОГУЩЕСТВА И СЧАСТЬЯ»

Hormatly alymlar, Esteemed scientists, Уважаемые учёные, representatives of scientific представители научной ylmy jemgyýetçiligiň wekilleri! community of the country! общественности страны! Halkara ylmy maslahata gatnaşýan Dear guests – the participants Дорогие гости – участники of the International scientific Международной научной gadyrly myhmanlar! conference! конференции!

Si­zi «Türk­me­nis­tan – ro­waç­ly­gyň Allow me to heartily congratulate Сердечно поздравляю вас с ши- Wa­ta­ny» diý­lip yg­lan edi­len ýy­lyň you with a Science day to be widely роко отмечаемым в году, девиз ко- aja­ýyp gün­le­rin­de giň­den bel­len­ýän celebrated this year which motto is торого «Туркменистан – Родина Ylym­lar gü­ni, şeý­le hem «Ber­ka­rar «Turkmenistan – Homeland of pros- процветания», Днём науки, а также döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de perity» and with beginning of the с началом работы Международной научной конференции «Наука, тех- ylym, teh­ni­ka we in­no­wa­sion teh­no­lo­ International scientific conference ника и инновационные технологии в gi­ýa­lar» at­ly hal­ka­ra yl­my mas­la­ha­tyň «Science, technic and innovation эпоху могущества и счастья»! öz işi­ne baş­la­ma­gy bi­len tüýs ýü­rek­ technologies in the epoch of might and Наука – это мощь государства. Мы den gut­la­ýa­ryn! happiness! проводим большую работу по обе- Ylym döw­le­tiň kuw­wa­ty­dyr. Şo­ňa Science – is a power of state. We спечению динамичного развития gö­rä-de, biz Ga­raş­syz Wa­ta­ny­my­zy carry out a huge work aimed at pro- нашей суверенной Отчизны, повы- ok­gun­ly ös­dür­mek, dün­ýä­niň sy­ýa­sy, viding dynamical development of our шению её конкурентоспособности yk­dy­sa­dy, me­de­ni gi­ňiş­li­gin­dä­ki bäs­ sovereign Fatherland, increasing its на политическом, экономическом le­şi­ge ukyp­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak competitiveness on political, econo- и культурном пространстве мира. üçin köp iş­le­ri ama­la aşyr­ýa­rys. Yl­my- mic and cultural space of the world. Поставив перед собой цель по под- teh­ni­ki ösü­şiň ga­za­nan­la­ryn­dan, tä­ze Having set a goal to prepare high готовке специалистов высокой ква- лификации, владеющих достижени- teh­no­lo­gi­ýa­lar­dan, in­no­wa­si­ýa­lar­dan qualification specialists, possessing ями научно-технического прогресса, oňat baş çy­kar­ýan hü­när­men­le­ri taý­ the achievements of the scientific-te- новыми технологиями и инновация- ýar­la­mak we­zi­pe­le­rin­den ugur alyp, bu chnical progress, new technologies ми, мы инвестируем в развитие этих ugur­la­ra düýp­li ma­ýa go­ýum­la­ry­ny gö­ and innovations, we invested a lot of направлений огромные средства. nük­dir­ýä­ris. Bi­lim­le­re we in­no­wa­si­ýa­ finance for the development of these Опираясь на знания и инновации, la­ra da­ýa­nyp, dün­ýä­niň ösen ýurt­la­ry­ trends. мы модернизируем национальную nyň de­re­je­sin­de mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi Relying on knowledges and inno- экономику с целью её вывода на döw­re­bap­laş­dyr­ýa­rys, iri tas­la­ma­la­ry vations, we are modernizing natio- мировой уровень, добиваемся боль- dur­mu­şa ge­çir­mek bi­len, ýur­du­my­zy nal economy with an aim to bring it ших успехов в социально-экономи- dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mek­de up to the world standard, achieving ческом развитии страны, реализуя uly üs­tün­lik­le­ri ga­zan­ýa­rys. Ylym ul­ great successes in social-economic крупные проекты. Совершенствуя в соответствии с требованиями ga­my­nyň gur­lu­şy­ny, do­lan­dy­ry­ly­şy­ny, development of the country, materia- времени структуру, управление и hu­kuk bin­ýa­dy­ny döw­rüň ta­lap­la­ry­na lizing large scale projects. Improving правовую базу сферы науки, мы la­ýyk­lyk­da kä­mil­leş­di­rip, düýp­li yl­my- the structure, management and legal успешно претворяем в жизнь фун- teh­ni­ki öz­gert­me­le­ri üs­tün­lik­li dur­mu­ base of the science field in line with даментальные научно-технические şa ge­çir­ýä­ris. Hä­zir­ki za­man bi­lim­le­ri­ni requirements of time, we make true реформы, создаём все условия для hem-de ylym­la­ry­ny düýp­li öz­leş­dir­ýän our fundamental scientific-technical подготовки высококвалифициро- ýo­ka­ry de­re­je­li in­že­ner­le­ri we ze­hin­li reforms, provide all conditions for pre- ванных инженеров и талантливых

16 MIRAS alym­la­ry taý­ýar­la­mak üçin äh­li şert­le­ri paration of highly qualified engineers учёных, способных глубоко осваи- dö­red­ýä­ris. Hä­zir­ki dö­wür­de ylym ul­ and talented scholars eligible to be вать современные знания и науки. ga­myn­da hal­ka­ra öl­çeg­le­re la­ýyk gel­ deeply familiar with modern knowled- В настоящее время мы успешно ýän tä­ze in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ge and science. проводим работу по планомерному we mag­lu­mat-ara­gat­na­şyk en­jam­la­ry­ At present, we have been succes- внедрению в систему науки новых, отвечающих международным стан- ny yzy­gi­der­li or­naş­dyr­mak iş­le­ri­ni üs­ sfully implementing the work towards дартам, инновационных технологий tün­lik­li alyp bar­ýa­rys. Şu­nuň bi­len bag­ gradual introduction of new innovation и информационно-коммуникаци- ly­lyk­da, bäs­le­şi­ge ukyp­ly öň­de­ba­ry­jy technologies and information-com- онного оборудования. В этой связи düýp­li yl­my bar­lag­la­ry alyp bar­mak, munication equipment into system of активизирована деятельность по mö­hüm yl­my teh­no­lo­gik ugur­la­ryň we science to be in line with international наиболее конкурентоспособным, bar­lag­la­ryň hil taý­dan tä­ze de­re­je­si­ standards. In this connection, there передовым и фундаментальным ni dö­ret­mek bo­ýun­ça yzy­gi­der­li iş­le­ri has been activated the work on the научным исследованиям, созданию ge­çir­ýä­ris.Yl­my-teh­ni­ki işiň ne­ti­je­le­ri­ni most competitive, advanced and fun- качественно нового уровня направ- we tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ulan­mak, in­ damental scientific researches; on лений важнейших научно-техноло- no­wa­sion se­na­ga­ty, adam müm­kin­çi­ creation of qualitative new level of гических разработок. Мы принимаем li­gi­ni ös­dür­mek, ze­hin­li ýaş­la­ry ýo­ka­ry trends of the important scientific-tech- необходимые меры для повышения эффективности научно-техниче- teh­no­lo­gi­ýa­lar we ylym ul­ga­my­na çek­ nological ellaborations. We take ne- ской работы и использования со- mek üçin ze­rur çä­re­le­ri gör­ýä­ris. cessary measures on increasing effe- временных методов, развития ин- «Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­ ctiveness of scientific-technical works новационной промышленности и dumy­ zy­ 2019 – 2025-nji ýyllar­ da­ dur­ and utilization of modern methods, человеческого капитала, привлече- muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň development of innovation industry ния талантливой молодёжи в сферу Mak­sat­na­ma­sy­na» la­ýyk­lyk­da, ylym and human capital, attracting of young высоких технологий и науки. ul­ga­my­nyň kuw­wa­ty­ny, ada­myň aň-bi­ people to the high technologies and Повышая потенциал науки и ин- lim müm­kin­çi­lik­le­ri­ni art­dyr­mak bi­len, sciences field. теллектуального человеческого ка- yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň in­no­wa­si­ýa­la­ra, Increasing potential of science and питала в соответствии с «Програм- teh­no­lo­gi­ýa­la­ra we öň­de­ba­ry­jy tej­ri­be­ intellectual human capital in line with мой Президента Туркменистана по le­re da­ýan­ýan ösü­şi­ni üp­jün et­mä­ge, «Program of President of Turkmenis- социально-экономическому разви- тию страны на 2019 – 2025 годы», yl­myň, teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň, önüm­çi­li­giň tan on social-economic development мы придаём большое значение обе- hem-de pu­dak­la­ryň ara­bag­la­ny­şy­gy­ of the country for 2019 – 2025 years», спечению развития народнохозяй- ny pug­ta­lan­dyr­ma­ga mö­hüm äh­mi­ýet we pay great significance for the pro- ственного комплекса с опорой на ber­ýä­ris. vision of national economy complex инновации и передовой опыт, укре- Yk­dy­sa­dy­ýe­tiň pu­dak­la­ry­ny dep­gin­ relying on innovation and advanced плению взаимосвязи науки, техно- li ös­dür­mek­de döw­re­bap­laş­dy­ry­lan experience, strengthening the inter- логий и производства. В динамич- hem-de yl­myň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry connection of science, technology ном развитии отраслей экономики bo­ýun­ça ýö­ri­te­leş­di­ri­len aka­de­mi­ki we and production. In terms of dynami- приоритет отдаётся фундаменталь- ama­ly yl­my-bar­lag ins­ti­tut­la­ryn­da, ýo­ cal development of the economic in- ным, практическим, теоретическим ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de, yl­my-teh­ dustries the priority is given to the научным исследованиям, новей- no­lo­gik, yl­my-kli­ni­ki hem-de yl­my-tas­ fundamental, practical and theoretical шим разработкам учёных специ- ализированных академических и la­ma mer­kez­le­rin­de,tej­ri­be-önüm­çi­lik researches, latest elaborations of практических НИИ, высших учебных bar­lag­ha­na­la­ryn­da, pu­da­ga­ra we pu­ scientists, specialized academic and заведений, опытно-производствен- dak­la­ýyn yl­my gu­ra­ma­lar­da zäh­met practical Scientific-Research Institu- ных лабораторий, межотраслевых çek­ýän alym­la­ryň düýp­li, ama­ly, na­ tes, high educations, skilled-produc- и отраслевых научных организаций. za­ry, göz­leg yl­my bar­lag­la­ry­nyň, in­ tion laboratories, inter-industrial and Эти работы имеют большое зна- no­wa­sion iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ry­nyň uly industrial scientific organizations. чение для укрепления экономи- or­ny bar­dyr. Döw­le­ti­mi­ziň yk­dy­sa­dy These activities have a great impor- ческого потенциала государства, kuw­wa­ty­ny ber­kit­mek­de, hal­ky­my­zyň tance for strengthening of the econo- решения вопросов, связанных с ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­ni yzy­gi­der­ mic potential of the state, solving issu- планомерным повышением соци- li ýo­kar­lan­dyr­mak bi­len bag­ly mö­hüm es relating to gradual development of ально-бытового уровня жизни на- we­zi­pe­le­ri çöz­mek­de, ösü­şiň in­no­wa­ social-domestic level of population life, селения, создания новых промыш- sion ýo­lu­ny üp­jün ed­ýän tä­ze se­na­gat creation of new industrial industries, ленных отраслей, обеспечивающих инновационный путь развития, для pu­dak­la­ry­ny dö­ret­mek­de, dün­ýä äh­ providing innovational development реализации крупных проектов гло- mi­ýet­li iri tas­la­ma­la­ry, mil­li mak­sat­na­ path, for implementation of large-scale бального значения и национальных ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek­de bu iş­le­riň projects of global importance and na- программ. Об этом убедительно äh­mi­ýe­ti mö­hüm­dir. Go­laý­da «Al­tyn tional programs. An idea to construct свидетельствует и недавняя за- asyr» Türk­men kö­lü­niň se­bi­tin­de tä­ze, near the Turkmen lake «Altyn Asyr» кладка в районе Туркменского озера döw­re­bap ýa­şa­ýyş-dur­muş dü­zü­mi­ni, of new village with modern social-do- «Алтын асыр» нового села с совре- önüm­çi­lik des­ga­la­ry­ny, mal­dar­çy­lyk, mestic infrastructure, production faci- менной социально-бытовой инфра- MIRAS 17 ba­lyk­çy­lyk we eke­ran­çy­lyk top­lum­la­ lities, animal husbandry, fishing and структурой, производственными со- ry­ny, ýel we Gün ener­gi­ýa­sy des­ga­la­ land farming complexes, facilities on оружениями, животноводческими, ry­ny öz içi­ne al­jak döw­re­bap oba­nyň transformation of energy, wind and рыбными и земледельческими ком- düý­bü­niň tu­tul­ma­gy hem mu­ňa aý­dyň sun, is a bright evidence for it. плексами, установками по преобра- gü­wä geç­ýär. зованию энергии ветра и солнца. Dear guests! Дорогие гости! Ga­dyrly­ myh­man­lar! Используя возможности науки и Using the possibilities of science образования в интересах мира и Türk­me­nis­tan yl­myň we bi­li­miň and education in the interest of peace дружбы, Туркменистан планомер- müm­kin­çi­lik­le­ri­ni pa­ra­hat­çy­ly­gyň hem- and friendship, Turkmenistan is gra- но наращивает сотрудничество с de dost­lu­gyň bäh­bit­le­ri­ne gö­nük­di­rip, dually increasing collaboration with крупными международными струк- iri hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bi­len ylym, teh­ big international structures in the field турами в области науки, техники ni­ka we in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­lar bo­ of science, technic and innovation te- и инновационных технологий. Мы ýun­ça hyz­mat­daş­ly­gy yzy­gi­der­li pug­ chnologies. We bring the interaction выводим на качественно новый уровень взаимодействие в данных ta­lan­dyr­ýar. Öň­de­ba­ry­jy döw­let­le­riň with scientific educational centers of bel­li ylym-bi­lim mer­kez­le­ri bi­len yl­my- сферах с научно-образовательны- leading states of the world up to the ми центрами ведущих государств teh­ni­ki gat­na­şyk­la­ry tä­ze de­re­je­le­re qualitative new level. çy­kar­ýar. мира. Election of our country in UN com- Избрание нашей страны в Комис- Ýur­du­my­zyň Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ mission on Science and technic aimed сию Организации Объединённых ra­ma­sy­nyň 2017 – 2020-nji ýyl­lar üçin at development for the 2017 – 2020 Наций по науке и технике в целях Ösü­şiň bäh­bi­di­ne ylym we teh­ni­ka years is a bright illustration of growing развития на 2017 – 2020 годы явля- bo­ýun­ça ko­mis­si­ýa­sy­na saý­lan­ma­gy international authority of our indepen- ется прекрасным примером расту- Ga­raş­syz döw­le­ti­mi­ziň hal­ka­ra ylym- dent state in the field of science and щего международного авторитета bi­lim gi­ňiş­li­gin­dä­ki ab­ra­ýy­ny yzy­gi­der­li нашего независимого государства education. It is also a convincing cer- ýo­kar­lan­dyr­ýan aja­ýyp üs­tün­lik­le­riň bi­ в сфере науки и образования. Это tification of independent Turkmenistan ri­dir. Bu bol­sa, Ga­raş­syz Türk­me­nis­ также убедительное свидетельство to be one of the harmonically develo- ta­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy, in­no­wa­sion превращения независимого Турк- ping countries in social-economic and teh­no­lo­gi­ýa­lar ugur­la­ryn­da saz­la­şyk­ly менистана в одно из гармонично ös­ýän kuw­wat­ly döw­let­le­riň bi­ri­ne öw­ innovation-technology term, its suc- развивающихся государств в соци- ально-экономическом и инноваци- rül­ýän­di­gi­ne hem-de dün­ýä­niň yl­my cessful integration in global scientific онно-технологическом плане, его gi­ňiş­li­gi­ne üs­tün­lik­li go­şul­ýan­dy­gy­na space. успешной интеграции в глобальное aý­dyň şa­ýat­lyk ed­ýär. научное пространство. Esteemed scientists, Hor­matly­ alym­lar, representatives of Уважаемые учёные, yl­my jem­gyýet­ ­çi­li­giň wekil­ ­leri!­ scientific community! представители научной общественности! Halka­ ra­ ylmy­ mas­laha­ ta­ gatnaş­ ýan­ Dear guests – participants Дорогие гости – участники ga­dyr­ly myh­manlar!­ of the International scientific conference! Международной научной конференции! Si­zi Ylym­lar gü­ni, şeý­le hem «Ber­ka­ rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de Let me once again congratulate Ещё раз искренне поздравляю ylym, teh­ni­ka we in­no­wa­sion teh­no­lo­ you with Science day, and beginning вас с Днём науки, а также с нача- лом работы Международной науч- gi­ýa­lar» at­ly hal­ka­ra yl­my mas­la­ha­ty­ of International conference «Science, ной конференции «Наука, техника и nyň öz işi­ne baş­la­ma­gy bi­len ýe­ne-de technic and innovation technology in инновационные технологии в эпоху the epoch of might and happiness»! bir ge­zek tüýs ýü­rek­den gut­la­ýa­ryn! могущества и счастья»! Si­ziň äh­li­ňi­ze berk jan sag­lyk, aba­ I wish you strong health, happiness, Желаю вам крепкого здоровья, dan we bag­ty­ýar dur­muş, yl­my hem- well-being, new discoveries and great счастья, благополучия, новых от- de dö­re­di­ji­lik iş­le­ri­ňiz­de tä­ze üs­tün­lik­ successes in your scientific-research крытий и больших успехов в научно- le­ri we açyş­la­ry ar­zuw ed­ýä­rin! activities! исследовательской деятельности.

Türk­me­nis­ta­nyň Prezi­ ­denti­ President of Turkmenistan Президент Туркменистана Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW. Gurbanguly BERDIMUHAMEDOV. Гурбангулы БЕРДЫМУХАМЕДОВ.

18 MIRAS GARAŞSYZ, HEMIŞELIK BITARAP TÜRKMENISTANYŇ ÄHLI HALKYNA

TO THE PEOPLE OF INDEPENDENT NEUTRAL TURKMENISTAN НАРОДУ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА

Eziz watandaşlar! Dear compatriots! Дорогие соотечественники! Hormatly medeniýet we Respected workers of culture Уважаемые деятели культуры sungat işgärleri! and art masters! и мастера искусств!

Si­zi «Türk­me­nis­tan – ro­waç­ly­gyň Allow me to heartily congratulate Сердечно поздравляю вас с ши- Wa­ta­ny» ýy­lyn­da uly şat­lyk-şow­hun you with a Day of workers in the field роко и торжественно отмечаемым bi­len bel­len­ýän Me­de­ni­ýet we sun­gat of art and culture celebrated solemn- в году, девиз которого «Туркмени- iş­gär­le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­ ly and widely in the year which motto стан – Родина процветания», Днём gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni my­na­sy­bet­li tüýs «Turkmenistan – Homeland of pros- работников культуры и искусства, а также поэзии Махтумкули Фраги! ýü­rek­den gut­la­ýa­ryn! Si­ze berk jan perity», and also with poetry day of Желаю вам доброго здоровья, се- sag­ly­gy­ny, maş­ga­la aba­dan­çy­ly­gy­ny, Magtymguly Fragi! I wish you good мейного благополучия, новых твор- dö­re­di­ji­lik äle­min­de he­mi­şe ro­waç­lyk­ health, family well-being and new la­ry ar­zuw ed­ýä­rin! ческих успехов! creativity successes! Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk В политической, экономической, In the epoch of might and happi- döw­rün­de be­dew ba­dy bi­len ynam­ly культурной жизни нашей страны, öňe bar­ýan ýur­du­my­zyň sy­ýa­sy, yk­dy­ ness we have achieved great suc- в эпоху могущества и счастья со sa­dy, me­de­ni dur­mu­şyn­da be­lent sep­ cesses and high progress with swift- стремительностью скакуна следу- git­le­re ýe­ti­lip, äh­li ugur­lar bo­ýun­ça uly ness of racer in political, economic, ющей к новым высотам прогресса, üs­tün­lik­ler ga­za­nyl­ýar. Ga­raş­syz döw­ and cultural life of our country. One достигнуты большие успехи и высо- кие рубежи. В нашей независимой le­ti­miz­de me­de­ni­ýet ul­ga­my­ny ös­dür­ of the priorities of the state policy of Отчизне развитие сферы культуры, mek, me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň our independent Fatherland is deve- повышение профессионального ма- hü­när de­re­je­si­ni, dö­re­di­ji­lik ba­şar­nyk­ lopment of culture sphere, increase стерства и созидательного потен- la­ry­ny ýo­kar­lan­dyr­mak döw­let sy­ýa­sa­ of professional skills and constructi- циала деятелей творческого цеха ty­nyň Ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. ve potential of the creativity perso- являются одним из приоритетов Hä­zir­ki dö­wür­de türk­men me­de­ni­ýe­ti­ nality. At present, the state provides государственной политики. В насто- niň, sun­ga­ty­nyň we ede­bi­ýa­ty­nyň has- all conditions for the development ящее время в стране созданы все da ös­me­gi, tä­ze eser­ler bi­len baý­laş­ and enrichment of Turkmen culture, условия для развития и обогащения ma­gy üçin döw­le­ti­miz­de äh­li şert­ler art and literature with new works. туркменской культуры, искусства we giň müm­kin­çi­lik­ler dö­re­dil­ýär. Ak In white marble capital – Ashgabat и литературы новыми произведе- mer­mer­li paý­tag­ty­myz Aş­ga­bat­da, and in all regions of the country the ниями. В беломраморной столице ýur­du­my­zyň äh­li se­bit­le­rin­de me­de­ – городе Ашхабад и во всех регио- ni-dur­muş mak­sat­ly bi­na­lar yzy­gi­der­li objects of social and cultural assig- nment are constructed and put into нах страны планомерно строятся и gu­rul­ýar. Ýur­du­my­zyň me­de­ni­ýet ul­ вводятся в эксплуатацию объекты operation, the work on digitalization ga­my­na hem san­ly ul­ga­my or­naş­dyr­ социально-культурного назначения, in the field of culture is actively imp- mak iş­le­ri saz­la­şyk­ly al­nyp ba­ryl­ýar. активно осуществляется работа по Mäh­ri­ban Wa­ta­ny­myz­da hal­ka­ra de­ lemented. цифровизации сферы культуры. re­je­de ge­çi­ril­ýän dö­re­di­ji­lik fo­rum­la­ry, The important role in the deve- Регулярно проводимые в нашей Me­de­ni­ýet gün­le­ri, fes­ti­wal­lar, ser­gi­ler, lopment of friendly relations of our стране на международном уровне kon­sert­ler we beý­le­ki me­de­ni çä­re­ neutral country with states of all over творческие форумы, Дни культуры, ler he­mi­şe­lik Bi­ta­rap döw­le­ti­miz bi­len the world plays the creative forums фестивали, выставки, концерты и dün­ýä döw­let­le­ri­niň ara­syn­da­ky hoş­ni­ on International level, cultural Days, другие мероприятия играют важную ýet­li gat­na­şyk­la­ry has-da ös­dür­mek­de exhibitions, concerts and other acti- роль в развитии дружественных от- mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar. vities held in our country on regular ношений нашего нейтрального госу- «Türk­me­nis­tan – ro­waç­ly­gyň Wa­ basis. дарства со странами мира. ta­ny» ýy­lyn­da Bal­kan we­la­ýa­tyn­da Неделя культуры, проводимая в Great event in the life of our country ge­çi­ril­ýän Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi mil­li году, девиз которого «Туркменистан is cultural Week to be organized in me­de­ni­ýe­ti­miz­de, sun­ga­ty­myz­da ga­ – Родина процветания», в Балкан- za­ny­lan üs­tün­lik­le­ri dün­ýä ýaý­ma­ga, Balkan velayat in the year with motto ском велаяте – большое событие в tä­ze, döw­re­bap sun­gat eser­le­ri­ni dö­ «Turkmenistan – Homeland of pros- жизни страны. Это праздник творче- ret­mä­ge, ýur­du­my­zyň ra­ýat­la­ry­ny tä­ze perity». This holiday of creativity pro- ства, способствующий популяриза- zäh­met üs­tün­lik­le­ri­ne ruh­lan­dyr­ma­ga moting to popularize achievement of ции в мире достижений националь- uly ýar­dam ber­ýär. national culture and art, create new ной культуры и искусства, созданию MIRAS 19 Hor­mat­ly mede­ ­ni­ýet we modern works, inspire the Turkmens новых современных произведений, sun­gat iş­gär­le­ri! to new labor success. вдохновляющий туркменистанцев на новые трудовые успехи. Ýur­du­myz­da giň­den bel­le­nil­ýän Me­ Dear art masters and Уважаемые деятели de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň hem-de culture workers! Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni культуры и мастера искусств! hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar­ly­gy­nyň, ýur­du­ The Day of workers of culture and my­zyň aba­dan­çy­ly­gy­nyň baý­ra­my­ Широко отмечаемый в Туркмени- art and also poetry day of Magtym- dyr. Bu baý­ram me­de­ni­ýet ul­ga­my­nyň стане День работников культуры ag­zy­bir iş­gär­le­ri­niň dö­re­di­ji­lik­li zäh­ guly Fragi being marked widely is a и искусства, а также поэзии Мах- me­ti­niň, ir­gin­siz göz­leg­le­ri­niň bar­ha festivity of happy life of our people тумкули Фраги – это торжество ro­waç­lan­ýan­dy­gy­nyň aý­dyň su­but­na­ and well-being of country. This holi- счастливой жизни нашего народа и ma­sy­dyr. day is an evidence of success of cre- благополучия страны. Этот празд- ник – убедительное свидетельство Türk­men hal­ky­nyň akyl­dar şa­hy­ ativity workers, their untired inspirati- успехов творческих деятелей, их ry Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň döw­let­li­lik, ons towards new achievements. неустанного стремления к новым ber­ka­rar­lyk, ag­zy­bir­lik ha­kyn­da asyr­ The dreams and expectations of достижениям. lar aşyp ge­len is­leg-ar­zuw­la­ry Ber­ka­ Turkmen poet-thinker Magtymguly Мечты и чаяния туркменского по- rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de Fragi relating to state sovereignty эта-мыслителя Махтумкули Фраги о ha­syl bol­dy. Da­na Py­ra­gy­nyň pä­him- have come true after ages late in государственности, суверенности, paý­ha­sa, wa­tan­çy­ly­ga ýug­ru­lan goş­ the epoch of might and happiness. сплочённости сбылись спустя века gu­la­ryn­da ar­zuw edi­şi ýa­ly, mäh­ri­ban Well-being and happy life in which в эпоху могущества и счастья. Наш hal­ky­myz bag­ty­ýar, aba­dan dur­muş­da our dear people live in was a far- родной народ живёт благополучной ýa­şa­ýar. Hä­zir­ki dö­wür­de Mag­tym­ seeing dream of Fragi, who reflected и счастливой жизнью, о которой так gu­ly Py­ra­gy­nyň dür­dä­ne goş­gu­la­ry мечтал и отразил в своих мудрых, it in his wise works run through with dün­ýä­niň en­çe­me dil­le­ri­ne ter­ji­me edi­ пронизанных патриотизмом произ- lip, bag­ty­ýar­ly­gyň, yn­san­per­wer­li­giň, patriotism. At present, the verses ведениях Фраги. В настоящее время dost-do­gan­ly­gyň be­lent was­py­na öw­ of Magtymguly Fragi having philo- глубоко философские и содержа- rül­di. sophic and substantial nature have тельные стихотворения Махтумкули Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk been translated into many langua- Фраги переведены на языки многих döw­rün­de Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­ ges of the world and became a high народов мира, став высоким гим- le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň hymn of humanism, friendship and ном гуманизма, дружбы и братства. şyg­ry­ýet gü­nü­niň bi­le­lik­de bel­le­nil­me­gi fraternity. В совместном праздновании Дня türk­men me­de­ni­ýe­ti­niň, sun­ga­ty­nyň, Joint celebration of Day of workers работников культуры и искусства, ede­bi­ýa­ty­nyň ba­ky bi­te­wü­li­gin­den, of culture and art, and also poetry а также поэзии Махтумкули Фра- ги заключён глубокий смысл, сви- berk saz­la­şy­gyn­dan ny­şan­dyr. Akyl­dar day of Magtymguly Fragi has a deep şa­hy­ry­myz Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň детельствующий о непреходящем sense testifying on imperishable çuň­ňur pä­him-paý­has­lar dün­ýä­si ýur­ единстве и гармонии туркменской unity and harmony of Turkmen cul- du­my­zyň äh­li dö­re­di­ji­lik iş­gär­le­ri üçin культуры, искусства и литературы. ha­ly­pa­lyk mek­de­bi­dir. ture, art and literature. Deep phi- Философски глубокий мир поэта- losophic world of the poet-thinker мыслителя Махтумкули Фраги яв- Hor­mat­ly adam­lar! Magtymguly Fragi is a school of tu- ляется школой наставничества для torships for all creativity personality всех творческих деятелей страны. Bi­ziň «Döw­let adam üçin­dir!» di­ of the country. Уважаемые друзья! ýen baş ýö­rel­gä­miz­den ge­lip çyk­ýan aý­dyň we­zi­pe­le­ri üs­tün­lik­li dur­mu­şa Dear friends! В успешном претворении задач, ge­çir­mä­ge me­de­ni­ýet we sun­gat, dö­ сконцентрированных в политиче- re­di­ji­lik iş­gär­le­ri hem öz go­şant­la­ry­ny The workers in the field of cultu- ском девизе «Государство – для goş­ýar­lar. Ýur­du­my­zyň ýa­zy­jy-şa­hyr­ re and art, creativity people take an человека!», принимают активное la­ry­nyň, žur­na­list­le­ri­niň, bag­şy-sa­zan­ active part in successful implemen- участие и деятели культуры, масте- da­la­ry­nyň, kom­po­zi­tor­la­ry­nyň, ar­tist­le­ tation of the tasks contained in poli- ра искусств, творческие работники. ri­niň, re­žiss­ýor­la­ry­nyň, su­rat­keş­le­ri­niň tical motto «The State is for human Создаваемые поэтами и прозаика- dö­red­ýän kä­mil eser­le­ri, mu­zeý, ki­tap­ being!» Splendid works created by ми, журналистами, бахши, компози- ha­na, teatr iş­gär­le­ri­niň alyp bar­ýan iş­ poets and prosaic, journalists, bakh- торами, артистами, режиссёрами, le­ri mäh­ri­ban hal­ky­my­zy eziz Wa­ta­ny­ художниками прекрасные произ- shi, composers, artists, producers, my­zyň has-da gül­läp ös­me­gi ug­run­da ведения, деятельность работников ne­ti­je­li we dö­re­di­ji­lik­li iş­le­mä­ge ruh­lan­ painters, the activities of museums, музеев, библиотек, театров вдох- dyr­ýar. Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň me­de­ libraries, theaters inspire the nati- новляют родной народ на созида- ni­ýet ul­ga­myn­da ga­za­nyl­ýan üs­tün­ ve people for creative deed in the тельный труд во имя дальнейшего lik­ler hal­ky­my­zyň baý mil­li mi­ra­sy­ny, name of further flourishing of belo- процветания любимой Отчизны.

20 MIRAS däp-des­sur­la­ry­ny, ga­dy­my gym­mat­ ved Motherland. Achievements of Достижения в сфере культуры на- lyk­la­ry­ny düýp­li öw­ren­mek­de, kä­mil­ our sovereign country in the field of шего суверенного государства име- leş­dir­mek­de we dün­ýä ýaý­mak­da uly culture have great significance for ют большое значение для глубокого äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar. deep studying, perfecting and po- изучения, совершенствования и по- пуляризации в мире богатого нацио- Şo­ňa gö­rä-de, biz me­de­ni­ýet ul­ga­ pularizing of national heritage of our my­ny mun­da­ne beý­läk-de ös­dür­mä­ge нального наследия нашего народа, people, its native values, traditions его исконных ценностей, традиций gö­nük­di­ri­len döw­let mak­sat­na­ma­la­ry­ and customs in the world. и обычаев. ny yzy­gi­der­li dur­mu­şa ge­çi­re­ris, ýur­ In this context we will further imp- В этом контексте мы будем и du­my­zyň me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­ lement gradually the state program впредь планомерно реализовывать le­ri­niň döw­re­bap we amat­ly şert­ler­de aimed at further developing cultural государственные программы, на- ýa­şa­mak­la­ry, ne­ti­je­li, dö­re­di­ji­lik­li iş­le­ field, creating necessary conditions правленные на дальнейшее раз- mek­le­ri, tä­ze, döw­re­bap eser­le­ri dö­ for comfortable life and creativity of витие сферы культуры, создавать ret­mek­le­ri üçin äh­li şert­le­ri dö­re­de­ris. workers of culture and art masters. необходимые условия для ком- фортной жизни и творчества деяте- Mäh­ri­ban türk­men hal­kym! лей культуры и мастеров искусств. My native people! Hor­mat­ly me­de­ni­ýet we Dear workers of culture and art sun­gat iş­gär­le­ri! Мой родной народ! masters! Дорогие деятели культуры Si­zi Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ и мастера искусств! ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň Let me congratulate you once aga- Ещё раз сердечно поздравляю şyg­ry­ýet gü­ni my­na­sy­bet­li ýe­ne-de bir in with a Day of workers of culture вас с Днём работников культуры и ge­zek tüýs ýü­rek­den gut­la­ýa­ryn! Si­ziň and art, and also poetry day of Magt- ymguly Fragi! Allow me to wish you искусства, а также поэзии Махтум- ja­ny­ňy­zyň sag, maş­ga­la ojak­la­ry­ňy­ кули Фраги! Желаю вам доброго sound health, longevity, and family zyň aba­dan bol­ma­gy­ny, türk­men me­ здоровья, долголетия, семейного de­ni­ýe­ti­niň, sun­ga­ty­nyň, ede­bi­ýa­ty­nyň well-being, great success in your благополучия, больших успехов в gül­läp ös­me­gi ug­run­da alyp bar­ýan creation activity in the name of fur- творческой деятельности во имя dö­re­di­ji­lik­li iş­le­ri­ňiz­de uly üs­tün­lik­le­ri ther flourishing of Turkmen culture, дальнейшего расцвета туркменской ar­zuw ed­ýä­rin! art and literature! культуры, искусства и литературы!

Türkme­ ­nista­ ­nyň Pre­zi­den­ti President of Turkmenistan Президент Туркменистана Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW. Gurbanguly BERDIMUHAMEDOV. Гурбангулы БЕРДЫМУХАМЕДОВ.

MIRAS 21 AÇYŞLAR WE TÄZE IŞLÄP DÜZMELER

DISCOVERIES AND NEW DESIGNS

ОТКРЫТИЯ И НОВЫЕ РАЗРАБОТКИ

22 MIRAS S. ÄR­NA­ZA­ROW (Türk­me­nis­tan) OR­TA ASYR­LA­RYŇ BE­ÝIK TÜRK­MEN ŞA­HY­RY HA­PYZ HO­REZ­MI S. ARNAZAROV (Тurkmenistan) HAFIZ HOREZMI – AN OUTSTANDING TURKMEN POET OF MIDDLE AGES EPOCH

С. АРНАЗАРОВ (Туркменистан) ХАФИЗ ХОРЕЗМИ – ВЫДАЮЩИЙСЯ ТУРКМЕНСКИЙ ПОЭТ ЭПОХИ СРЕДНЕВЕКОВЬЯ

Müň­den köp­räk ga­zal­dan we beý­le­ Hafiz Horezmi – an outstanding Хафиз Хорезми – выдающийся ki şy­gyr gör­nüş­le­rin­den yba­rat uly «Di­ Turkmen poet, who lived and created туркменский поэт, живший и тво- wa­ny» bi­ze mi­ras gal­dy­ran XIV asy­ryň at the end of XIV – beginning of XV ривший в конце XIV – начале XV ве- ahyr­la­ry we XV asy­ryň baş­la­ryn­da centuries, had left an invaluable heri- ков, оставил в бесценное наследие ýa­şap ge­çen be­ýik türk­men şa­hyr­la­ry­ tage – a big poetical collection «Di- большой поэтический сборник «Ди- nyň bi­ri Ha­pyz Ho­rez­mi­dir. van». More than one thousand gazels ван», в который вошло более тыся- Ha­pyz Ho­rez­mi­niň «Di­wa­ny­nyň» and other poetic works are collected чи газелей и других стихотворных gol­ýaz­ma­sy­nyň bar­ly­gy 1975-nji ýy­ there. произведений. la çen­li ylym­da bi­lin­me­ýär­di. Öz­bek Until the year 1975, scientific com- Науке до 1975 года не было из- aly­my pro­fes­sor Ha­mit Sü­leý­man munity was not aware about the ex- вестно о существовании рукопис- Hin­dis­ta­nyň Haý­da­ra­bat şä­he­rin­dä­ki istence of the manuscript of «Divan». ного варианта «Дивана». Узбекский Sa­lar­jeň mu­ze­ýin­de sak­lan­ýan gol­ An Uzbek scholar, professor Hamid учёный, профессор Хамид Сулей- ýaz­ma­la­ryň için­de 4298 bel­gi­li «Di­wa­ Suleyman had found the manuscript ман обнаружил рукопись «Диван ny Ha­fyz be­ze­ba­ny türk» («Tür­ki dil­dä­ of «Divan of Hafiz in the Turkic lan- Хафиза на тюркском языке», хра- ki Ha­pyz di­wa­ny») at­ly gol­ýaz­ma duş guage», which was kept in the folder нящуюся в папке под номером gel­ýär. Ta­pyl­gy­syz baý­lyk we gym­mat­ under number 4298 in the manuscript 4298 в рукописных фондах музея funds of Salarjen Museum of the In- ly şy­gyr ha­zy­na­sy bo­lan bu «Di­wan» Саларджен индийского города Хай- dian town Haydarabat. The found pat- or­ta asyr­la­ryň be­ýik türk­men şa­hy­ry дарабат. Обнаруженный образец, tern, which is an inalienable part of Ha­pyz Ho­rez­mi­niň «Di­wa­ny» bo­lup являющийся неотъемлемой частью priceless literary heritage, had turned çyk­ýar. Ha­ky­kat­dan hem, Ha­pyz Ho­ бесценного литературного насле- out a poetical collection «Divan» of the rez­mi­niň be­ýik­li­gi­ni Tür­ki­ýe­de şa­hy­ryň дия, оказался поэтическим сбор- great Middle Ages Turkmen poet Hafiz «Di­wa­ny­ny» ne­şi­re taý­ýar­lan pro­fes­ ником «Диван» великого средневе- Horezmi. Professor Rejep Toparly, sor Re­jep To­par­ly şeý­le be­ýan ed­ýär: who prepared the «Divan» to publica- кового туркменского поэта Хафиза «...Ah­met Ýa­sa­wy­dan Emir Aly Şir No­ tion in Turkey, stressing absolute ar- Хорезми. Профессор Реджеп Топар- wa­ýa çen­li ýa­şan şa­hyr­la­ryň ara­syn­da tistic craftsmanship of Hafiz Horezmi, лы, подготовивший издание «Дива- iň be­ýi­gi Ho­rez­mi­dir» [1. l]. Dog­ru­dan writes: «In the pleiad of poets – from на» в Турции, подчеркивая безус- hem, bi­ze ge­lip ýe­ten 18.632 beýt­den Ahmed Yasavi’s times and till Emir ловное художественное мастерство ýa-da 37.264 mys­rag­dan – se­tir­den Ali Shir Navoyi, the greatest one is Хафиза Хорезми, пишет: «В плеяде yba­rat bo­lan bu uly göw­rüm­li «Di­wa­ Horezmi» [1. l]. Direct preparation to поэтов – со времён Ахмеда Ясави и ny» taý­ýar­la­ma­gyň özi örän köp zäh­ publication of this considerable poetic до Эмира Али Шира Навои, самый me­ti ta­lap ed­ýär. «Di­wa­nyň» esa­sy collection that has been preserved великий Хорезми» [1. l]. Непосред- bö­le­gi ga­zal­lar­dan yba­rat. Bu­la­ryň till nowadays (its volume makes up ственно подготовка к изданию это- 6-sy, ýag­ny 59, 91, 115, 116, 143 we 18.632 beyts or 37.264 lines) is an ex- го сохранившегося до наших дней 144-nji ga­zal­lar pars di­lin­de ýa­zy­lyp­ tremely complicated and tedious pro- весомого стихотворного сборника dyr. Bu bol­sa, şa­hy­ryň pars hem-de cess. Gazels make up major part of (его объем составляет 18.632 бейта arap dil­le­ri­ni-de örän oňat bi­len­di­gi­ne the «Divan» Six of them 59, 91, 115, или 37.264 строки) – процесс чрез- hiç hi­li şüb­he go­ýa­nok. Çün­ki «Di­wan­ 116, 143 and 144th gazels are writ- вычайно сложный и трудоёмкий. -da» Gur­han­dan al­nan aýat­la­ryň kä­bi­ri ten in Farsi. This fact allows to affrm Большую часть «Дивана» составля

Seýitnazar Ärnazarow, Türkmenistanyň YA-nyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar institutynyň esasy ylmy işgäri, filologiýa ylymlarynyň kandidaty.

Seytnazar Arnazarov, Leading Researcher of the Institute of Languagess, Literature, and National Manuscripts named after Magtymguly, Candidate of Philological Sciences.

Сейтназар Арназаров, ведущий научный сотрудник Института языка, литературы и национальных рукописей имени Махтумкули АН Туркменистана, кандидат филологических наук.

MIRAS 23 Haýdarabat şäherindäki Salarjeň muzeýi (Hindistan). Salar Junga Museum, Hyderabad (India). Музей Салара Юнга, Хайдарабад (Индия). we se­tir­ler, şeý­le-de öz döw­rü­ne gö­rä, that the poet knew Arabic and Farsi ют газели. Шесть из них - 59, 91, 115, örän us­sat­lyk bi­len ula­nan tür­ki söz­ perfectly well. This version is proved 116, 143 и 144-ая газели написаны le­ri­niň içi­ne arap­ça söz­le­ri-de go­şup, by the fact that in the «Divan» some на фарси. Данный факт позволяет ola­ry saz­laş­dy­ryp, şy­gyr sun­ga­ty­nyň suras and ayats (poems from Koran) утверждать, что поэт в совершен- ýo­ka­ry hil­li nus­ga­sy­ny dö­re­dip bil­me­gi were used, and also Turkish terms стве владел арабским и фарси. Эта mu­nuň aý­dyň my­sa­ly­dyr. and phrases, elegantly combined with версия подтверждается тем обсто- Şa­hyr şy­gyr­la­ry­ny, esa­san, Ha­pyz1 Arabic words, were also skillfully (for ятельством, что в «Диване» нашли la­ka­myn­da ýa­zyp­dyr. Al­tyn­jy we ýe­ that time) used. All these devices are своё применение отдельные суры din­ji ka­sy­da­la­ryn­da2 Ha­py­zy – Ho­rez­ combined in one harmony, in the result и аяты (стих) из Корана, а также mi ta­hal­lu­sy­ny ula­nan şa­hy­ryň ha­ky­ky of which the poet had created highly мастерски (для того времени) при- artistic pattern of poetic art. ady Ab­dy­ra­hym. Ol bu ady­ny ýe­ke­je менены тюркские термины и фразы The poet signed his poems by the ýer­de, 199-njy ga­za­lyn­da ge­tir­ýär: с изящным вплетением арабских creative pseudonym Hafiz1. In the слов. Все эти приёмы сочетаются в «Has öz gu­lu­na lutf edip, sixth and seventh kasides2, together единую гармонию, в результате чего rehm kyl­sa ýar, with the pseudonym Hafiz Horezmi, Muh­lys ga­dy­my gul oňa the poet writes the name Abdurahim. поэтом был создан высокохудоже- Ab­dy­ra­hym erer». It is possible that it was his real name, ственный образец поэтического ис- (Ma­ny­sy: «Çyn öz gu­lu­na lutf edip, at that, he informs about it only in one кусства. rehm kyl­sa ýar, place in his work – in gazel number Свои стихотворения поэт в ос- Yh­las­ly ga­dy­my gul oňa 199: новном подписывает творческим Ab­dy­ra­hym erer»). псевдонимом Хафиз1. В шестой и «If the beloved displays mercy to седьмой касидах2, наряду с псев- Ga­zal­la­ry­ny Ra­hy­my ta­hal­lu­sy bi­ her slave, донимом Хафиз Хорезми, поэт ука- len pars di­lin­de dö­re­dip­dir. Özü­niň Тhen from long ago her зывает также имя Абдурахим. Воз- Ho­rezm­den­di­gi­ni Ha­py­zy-Ho­rez­mi at slave is Аbdyrahym». можно, именно так звали поэта в 1 Gurhanyň aýatlaryny ýatdan bilýän kişilere 1 Pseudonym is given to a person, who knows 1 Псевдоним человека, знающего аяты berilýän lakam. ayats from Koran by heart. Корана наизусть. 2 Gündogar edebiýatynda giňden ulanylýan 2 Song of praise, ode, which is widely used in the 2 Хвалебная песнь, ода, широко öwgi, taryplaýjy goşgular. literature of East. использующаяся в литературе Востока.

24 MIRAS bi­len özü­ni ta­na­dan­ly­gy üçin biz hem In gazels that were composed in действительности, причём он сооб- şo­ny ulan­ma­gy ma­kul bil­dik. Onuň bu Farsi, the poet used the pseudonym щает об этом только в одном месте ady­nyň ýör­gün­li bol­ma­gyn­da dün­ýä Rahimi. Literary pseudonym Hafiz произведения – в 199 газели: meş­hur pars şa­hy­ry Ha­pyz Şi­ra­zy­nyň Horezmi, how the poet names him- tä­si­ri­niň ýe­ten bol­ma­gy müm­kin. Çün­ self in his works, indicates to his his- «Если любимая проявит ki şa­hyr özü­niň 446-njy ga­za­lyn­da Ha­ torical Motherland. We accept it as милосердие к своему рабу, pyz Şi­ra­zy pars di­lin­de ta­ny­mal bol­sa, an entity, and, following the poet, also То с давних пор её рабом tür­ki dil­de özü­niň Ha­pyz Hö­rez­mi hök­ find it reasonable to name him Hafiz является Абдырахым». mün­de meş­hur bol­mak is­le­ýän­di­gi­ni Horezmi. It is possible, that the choice örän aý­dyň be­ýan ed­ýär: of that pseudonym is connected with В газелях, созданных на фарси, the creative activity of coryphaeus of поэт использует псевдоним Рахими. «Ha­pyz­ny gö­rüň, uş­bu za­man classical Oriental poetry Hafiz Shera- Литературный псевдоним Хафиз türk di­lin­de, zi, whose creative activity made influ- Хорезми, которым нарекает себя в Ger geç­di ise, pars­da ol ence on Hafiz Horezmi. In his 446th произведениях поэт, указывает на Ha­py­zy Şi­raz». gazel Horezmi informs: if Hafiz Shirazi его историческую Родину. Мы при- is known as a Persian poet, then he нимаем это как данность и, вслед за Gur­ha­ny ýat­dan bil­ýän adam­lar Ha­ intends to glorify his name as a Tur- поэтом, тоже находим целесообраз- kic languages poet, who created his pyz de­re­je­si­ne eýe bol­ýar. Şa­hy­ryň ным именовать его Хафиз Хорез- works under the pseudonym Hafiz bu aý­ra­tyn­ly­gy-da onuň öz döw­rü­niň ми. Возможно, выбор именно этого Horezmi: örän ylym­ly-bi­lim­li ada­my bo­lan­dy­ псевдонима связан с творчеством gy­na gü­wä geç­ýär. Türk­me­nis­ta­nyň корифея классической восточной «If in Iran there was Hafiz Shirazi, Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň Mag­tym­gu­ly поэзии Хафиза Ширази, творчество who wrote in Farsi, adyn­da­ky Dil, ede­bi­ýat we mil­li gol­ которого оказало влияние на Хафи- Now look at Hafiz, ýaz­ma­lar ins­ti­tu­ty­nyň 570-nji buk­ja­ who wrote in Turkic». за Хорезми. В своей 446 газели Хо- syn­da sak­lan­ýan onuň «Di­wa­ny­nyň» резми сообщает, если Хафиз Шира- gol­ýaz­ma­sy­nyň su­rat nus­ga­syn­dan The term «Hafiz» means the level зи известен как персидский поэт, то (mik­ro­film­den) baş­ga hiç bir res­mi­na­ of spiritual lightening, which may be он вознамерился прославить свое ma­la­ryň we mag­lu­mat­la­ryň ýok­lu­gy, reached by people, who perfectly имя как тюркоязычный поэт, творив- Ha­pyz Ho­rez­mi­niň öm­rü­ni we dur­mu­ studied the sacred Koran. And the fact, ший свои произведения под псевдо- şy­ny hem-de ýa­şan döw­rü­ni be­ýan et­ that the poet had such a unique ability, нимом Хафиз Хорезми: mek üçin di­ňe «Di­wa­nyň» gol­ýaz­ma­ testifies that he was one of the most sy bi­len çäk­len­me­li bol­ýa­rys. Şa­hy­ryň educated people of his time. In the «Если в Иране был Хафиз ýo­kar­da­ky ga­zal beý­di­ne esas­lan­saň, funds of the Institute of Languages, Ширази, писавший на фарси, Ha­pyz Ho­rez­mi Ha­pyz Şi­ra­zy­nyň ýa­ Literature and National Manuscripts Глядите же на Хафиза, şan asy­ryn­da, ýö­ne on­dan bi­raz soň­ after Magtymguly of Turkmenistan писавшего на тюркском языке». rak ýa­şan bol­ýar. Academy of Sciences, in the folder un- Ha­pyz Şi­ra­zy 1389-njy ýyl­da ara­dan der number 570, there is a photocopy Термин «Хафиз» – это степень çy­kyp­dyr. On­da şol dö­wür­de Ha­pyz (microfilm) of the «Divan» manuscript духовного просветления, которого Ho­rez­mi­niň «men-men» di­ýip, dö­şü­ by Hafiz Horezmi. Full absence of any могут достичь лица, в совершен- ne kak­ýan, özü­ne göw­ni ýet­ýän bir other information or documents on the стве изучившие священный Коран. MIRAS 25 И тот факт, что поэт обладал этой незаурядной способностью, свиде- тельствует о том, что он был одним из образованнейших людей своего времени. В фондах Института язы- ка, литературы и национальных ру- кописей имени Махтумкули АН Турк- менистана в папке под номером 570 хранится фотокопия (микрофильм) рукописи «Дивана» Хафиза Хорез- ми. Полное отсутствие какой-либо другой информации и документов о периоде жизни и творчества Ха- физа Хорезми максимально ограни- чивает исходные возможности на- шего исследования, вынуждая нас ограничиться в данной статье ис- пользованием одной лишь этой ру- ýaş şa­hyr ýa-da ýaş­lyk­dan bi­raz saý­ period of life and creative activity of кописи. Из приводимого выше бейта la­nyp, kä­mil­li­ge ýe­ten bol­ma­gy örän Hafiz Horezmi maximum limits initial становится ясно: поэт жил и творил äh­ti­mal­dyr. Şa­hyr­yň ýo­kar­da­ky ýa­ly, possibilities of our research, compel- свои произведения приблизительно aý­ra­tyn­ly­gy­ny onuň baş­ga-da kä­bir ling us to use in this article only this в том же веке (возможно, немногим goş­gy se­ti­rin­de gör­mek bol­ýar. My­sal manuscript. From the cited above beyt позже), что и Хафиз Ширази. üçin, Ha­pyz Ho­rez­mi özü­niň 528-nji it becomes clear: the poet lived and Хафиз Ширази ушёл из жизни в created his works approximately at the ga­za­ly­nyň jem­leý­ji beý­din­de, hä­zir­ki 1389 году. Допустимо предпола- same century (possibly a little bit later) dö­wür­de özi ýa­ly ga­zal­la­ry ýa­zyp we гать, что в это время Хорезми был as Hafiz Shirazy. la­byz­ly okap bil­ýä­niň («ga­zal­ho­nyň») молод или, возможно, только всту- Hafiz Shirazy died in the year 1389. ýok­du­gy­ny nyg­ta­ýar: пил в пору зрелости, однако достиг We may assume that at that time определенной степени творческо- Horezmi was young, or just entered «Ge­zip gül-u ýü­zi yş­kyn­da into the mature period, but he reached го мастерства, позволяющей ему bil­bil dek ro­wan saý­rar, a definite level of creative skills that выражать собственные критерии Gö­rer men uş­bu döw­ran iç­re made it possible for him to express весомо и уверенно. Об определен- Ha­pyz dek ga­zal­hon ýok. his own criteria quite weighty and con- ной творческой самодостаточности fidently. His other poetic lines testify и высокой самооценке Хафиза Хо- (Ma­ny­sy: «Gül we ýü­zü­niň yş­kyn­da about definite creative self-sufficiency резми свидетельствуют и другие его ge­zip, bil­bil dek saý­rar, and high self – appraisal. For exam- стихотворные строки. К примеру, в Hä­zir­ki dö­wür için­de men gör­ýän, ple, in the final beyt of gazel number заключительном бейте 528 газели Ha­pyz ýa­ly ga­zal oka­ýan ýok»). 528 Hafiz Horezmi openly states that Хафиз Хорезми открыто говорит о at that time there was not any other том, что в настоящее время нет ни- Ýa-da 678-nji ga­za­lyn­da: («gazalhon»), who could write and кого другого («газалхона»), кто мог read gazels as expressively as he did: бы столь выразительно, как он, пи- «Köp ki­şi­ler aýt­dy­lar сать и читать газели: şyg­ry-tür­ki­ni we­li, «As far as I know, there is no such a man, who reads gazels as Hafiz, Uş­bu Ha­pyz dek aýt­gan «Дышащий страстью к цветку и Breathing passion to the flower bol­ma­dy şyg­ry-ha­sen»3 созерцающий лик её, and соntemplating her face and singing like a nightingale» будет петь соловьем, (Ma­ny­sy: «Köp ki­şi­ler aýt­dy­lar Как вижу, сейчас нет таких, tür­ki­çe şy­gyr we­li, Or in gazel 678: которые читают газели Bu Ha­pyz ýa­ly oňat şy­gyr как Хафиз». aýd­ýan bol­ma­dy») «Köp kişiler aýtdylar şygry-türkini weli, Или же в 678 газели: - di­ýip, tür­ki dil­de özi ýa­ly ga­zal­la­ry ýaz­ýa­nyň we la­byz­ly oka­ýa­nyň ýok­du­ Uşbu Hapyz dek aýtgan «Köp kişiler aýtdylar gy­na buý­san­ýar. bolmady şygry-hasen»3 şygry-türkini weli, Umu­man, Ha­pyz Ho­rez­mi­niň «Di­ («Though many people read gazels Uşbu Hapyz dek aýtgan wa­nyn­da» şu­lar ýa­ly ýo­ka­ry de­re­je­de in Turkic, bolmady şygry-hasen»3 özü­ne göw­nü­ýe­ti­ji­lik baş­ga-da bir­nä­çe But nobody either wrote or read («Хоть многие читали ýer­de duş gel­ýär. Ýö­ne şa­hy­ryň beý­le gazels as well as Hafiz»). газели по-тюркски, 3 Gowy şygyr. 3 Good verse. 3 Хороший стих.

26 MIRAS zat­la­ry aýt­ma­ga ha­ky­nyň bar­dy­gy­ny- Но, всё ж, так хорошо, как Хафиз, da, ýö­ri­te bel­le­me­gi­miz ge­rek. Çün­ki, никто не писал и не читал»). Ha­pyz Ho­rez­mi­niň «Di­wa­ny» bi­len iş sal­şan alym­lar onuň No­wa­ýy­dan öň Поэт откровенно гордится соб- XIV asy­ryň ahy­ryn­da XV asy­ryň baş­ ственным мастерством читать la­ryn­da il­kin­ji bo­lup, oňat «Di­wan» газели на тюркском. Такая само- taý­ýar­lan­dy­gy­ny bel­le­ýär­ler [2. 7, 7-8, достаточность выраженно под- 31]. чёркивается в отдельных местах Onuň «Di­wa­ny­na» esas­la­nyp, ýa­ «Дивана» Хафиза Хорезми. Одна- şan döw­ri we ömür ýo­ly ba­ra­da ta­ry­ ко важно отметить правомерность hy sa­hy­pa­lar­dan bel­li bol­şu­na gö­rä, такой самооценки, поскольку, как Emir Te­mir­leň 1379 – 1388-nji ýyl­lar­da отмечают учёные, непосредственно bir­nä­çe ge­zek Ho­rez­me ýö­riş edip­dir. занимавшиеся изучением «Дивана» Ür­genç, hä­zir­ki Kö­neür­genç şä­he­rin­ Хафиза Хорезми, он ещё до Навои de me­de­ni­ýe­tiň gaý­ta­dan ös­jek­di­gi­ne (в конце XIV – начале XV в.) первым şüb­he dö­re­den ýag­daý eme­le ge­lip­ создал замечательный «Диван» [2. dir. Alym­la­ryň, şa­hyr­la­ryň, me­de­ni­ýet 7, 7-8, 31]. iş­gär­le­ri­niň, hü­när­ment­le­riň, söw­da­ Приняв за исходную основу дан- gär­le­riň äh­li­si baş­ga ýer­le­re gi­dip­dir ное произведение, можно расска- [2. 5-6]. El­bet­de, beý­le ýag­daý se­bäp­li зать о жизни, творчестве и исто- Ha­pyz Ho­rez­mi-de Ho­rezm­den git­ рической эпохе, в которой жил и mä­ge mej­bur bo­lup­dyr. Mu­ny şa­hy­ творил поэт. Из истории известно, ryň «Di­wa­nyn­da­ky» kä­bir se­tir­le­rin­den The poet is proud of his mastership что в период 1379-1388 г. Тамерла- aň­mak bol­ýar. Şeý­le-de şol dö­wür­ler­ in reading gazels in Turkic. And he ном неоднократно совершались во- de he­niz ýaş şa­hyr Ab­dy­ra­hym Ha­pyz openly states about it. Such self-suf- енные походы на Хорезм. Захватни- ho­rezm­li­le­riň özü­niň ga­dy­ry­ny bil­me­ ficiency is stressed in some places of ческие экспедиции были настолько ýän­dik­le­rin­den zeý­ren­ýär. Şeý­le se­tir­ the «Divan» by Hafiz Horezmi. How- разорительными, что ставили под ler, şa­hy­ryň Ho­rezm­de ýa­şan­dy­gy­ny, ever, it is necessary to note the jus- сомнение саму возможность воз- onuň şol ýer­de önüp-ösen­di­gi­ni, in­di tification of such a self-assessment, рождения и развития былой культу- hem baş­ga ül­ke­le­re git­mä­ge hy­ýal­lan­ for, as scholars who directly studied ры Ургенча (ныне Куняургенч). Бы- ýan­dy­gy­ny açyk gör­nüş­de aň­lad­ýan the «Divan» of Hafiz Horezmi note, лое величие Ургенча ослабевало. de­lil­ler­dir [2. 8]. he, already before Navoi, (at the end Учёные, поэты, мыслители, поэты of XIV-beginning of XV centuries) was и философы, ремесленники и тор- «Ha­pyz, se­niň gad­ryň­ny ger Ho­ the first poet, who created the «Divan» говцы вынужденно переселялись из rezm äh­li bil­me­se, [2. 7, 7-8, 31]. этих мест [2. 5-6]. Хафизу Хорезми Az­myY­rak eý­läp ro­wan, ähen­gi – Şi­ Accepting this work as a basis, one тоже пришлось покинуть Хорезм. raz et­ge sen» [689-njy ga­zal]. can tell about the life, creative activ- Об этом поэт сообщает в отдель- (Ma­ny­sy: «Ha­pyz, se­niň gad­ry­ňy ity and historical epoch when the poet ных строках своего поэтического ho­rezm­li­ler bil­me­se, lived and created. It is known from the «Дивана». Ещё достаточно моло- Az­my Yrak eý­läp ro­wan, ni­ýe­ti Şi­raz history that during the years 1379- дой Абдырахым Хафиз сетует на то, ýet­ge sen»). 1388 Tamerlan repeatedly displayed что жители Хорезма не ведают его military campaigns on Horezm. Ag- истинной «цены» (недостаточно его gressive campaigns were so ruinous, «Geç bu Ho­rezm­den ro­wan, Ha­pyz, ценят). Эти строки свидетельствуют that they cast doubt on the possibility Di­lär er­seň Yrak hem Şi­raz» о том, что он родился и жил в Хо- of rebirth and development of the for- [445-nji ga­zal]. резме, а теперь, по сложившимся mer culture of Urgench (nowadays Ko- (Ma­ny­sy: «Geç bu Ho­rezm­den, обстоятельствам, должен его поки- neurgench). The former grandeur of нуть и отправиться в другие края [2. git sen Ha­pyz, Urgench grew weaker. Scholars, po- Eger is­le­seň Yrak hem Şi­raz»). ets, thinkers and philosophers, crafts- 8]. men and tradespeople were forced «Хафиз, если жители Хорезма Şa­hy­ryň «Di­wa­nyn­da­ky» şy­gyr­lar­ to leave these places [2. 5-6]. Hafiz (хорезмцы) тебя не ценят, da Ajam, Pars, Ys­py­han, Yrak, Ho­ra­ Horezmi had had to leave Horezm. Выбери Ирак или дойди до Шира- san, Ker­man, Töw­riz, Şi­raz, Ho­jant, He tells about it in some lines of his за». Sa­mar­kant, Bu­ha­ra ýa­ly ül­ke we şä­ poetic «Divan». Being comparatively «Покинь Хорезм, о Хафиз, her at­la­ry köp duş­sa-da onuň, esa­ young at that time Abdyrahman Hafiz И, если хочешь, дойди до Ирака san, şol dö­wür­dä­ki Pars we­la­ýa­ty­nyň complains that Horezm people do not и Шираза». paý­tag­ty Şi­ra­za ýü­zü­ni öw­ren­di­gi çak­ know his real «value» (appreciate him la­nyl­ýar. Şeý­le hem ol ýer­de meş­hur too little). These lines testify that he Несмотря на то, что в «Диване» Ha­pyz Şi­ra­zy bar­dy. Ýaş Ha­pyz Ho­ was born and lived in Horezm, and часто встречаются такие топонимы, rez­mi­niň oňa hor­ma­ty-da örän ulu­dy. now, because of the circumstances, как Аджам, Парс, Исфаган, Ирак,

MIRAS 27 he has to leave and start off to other Хорасан, Керман, Тебриз, Шираз, place [2. 8]. Ходжент, Самарканд, Бухара, мож- но предположить, что поэт предпо- «Hafiz, if Horezm inhabitants do not чёл перебраться именно в Шираз appreciate you, (в то время – столица Персии). К Go to Shiraz, or choose Iraq». тому же именно там жил и творил прославленный Хафиз Ширази, к «Leave Horezm, oh, Hafiz, которому молодой Хорезми проник- And, if you want, go to Iraq ся большим уважением. Поэт, отме- or Shiraz». чавший – «В Персии писавший на фарси - Хафиз Ширази, по-тюркски In spite of the fact that there are such – Хафиз Хорезми», давал высокую toponyms in the «Divan» as Adjam, оценку философским воззрениям Pars, Isfagan, Iraq, Horasan, Кerman, Ширази и ввёл их в художествен- Tebriz, Shiraz, Hodjent, Samarkand, ное пространство тюркской поэзии. Buhara, we can suppose that the poet Анализ произведений этих двух по- preferred to move to Shiraz (at that этов позволяет заключить, что Ха- time it was the capital of Persia). Be- физ Хорезми, взяв за основу жанр sides, namely there glorified Hafiz Shi- газелей (а именно в этом жанре до- «Pars­da Ha­pyz Şi­ra­zy, tür­ki­de Ha­pyz razi lived and worked. Young Horezmi стиг наивысшего мастерства Хафиз Ho­rez­mi» diý­ýän şa­hy­ry­myz Ha­pyz experienced great respect to Shirazi. Ширази), обогатил содержание и Şi­ra­zy­nyň pi­kir – ga­ra­ýyş­la­ry­na örän The poet, who noted: «In Persia there художественное совершенство тюр- uly ba­ha be­rip, ony tür­ki şyg­ry­ýe­ti­niň was Hafiz Shirazi, who wrote in Farsi, коязычных газелей. Как отмечалось in Turkic – Hafiz Horezmi», highly ap- gör­nük­li we­ki­li­gi­ni aý­ra­tyn hem, Ha­pyz выше, Хафиз Ширази скончался в preciated the philosophical outlook of Şi­ra­zy­nyň dö­re­di­ji­li­gin­de iň be­lent­li­ge 1389 году. Возможно, Хафиз Хорез- Shirazi and entered them into the ar- çy­kan ga­zal žan­ryn­dan nus­ga alyp, ми перебравшийся из Хорезма в tistic space of Turkic poetry. Through tür­ki ga­zal žan­ry­ny maz­mun we çe­ Шираз, виделся лично с Хафизом analysis of the works of these two po- per­çi­lik taý­dan baý­laş­dy­ran­dy­gy­ny, Ширази. И все же хочется верить, ets make it possible to concude that Ha­pyz şa­hyr­la­ryň eser­le­ri­ni sel­je­re­ что именно творчество корифея Hafiz Horezmi, having chosen the niň­de, duý­mak bol­ýar. Ha­pyz Şi­ra­zy восточной поэзии Хафиза Ширази gazel jenre as the basis (and namely 1389-njy ýyl­da ara­dan çy­kyp­dyr. Ho­ явилось причиной переселения Ха- in this genre Hafiz Shirazi reached rezm­den gi­dip, Şi­ra­za ge­len Ha­pyz физа Хорезми в Шираз, где он пре- perfection), enriched the content and Ho­rez­mi­niň Ha­pyz Şi­ra­zy bi­len gör­şen бывал до конца своей жизни. Под- the artistic perfection of the Turkic- тверждением тому может служить bol­ma­gy-da äh­ti­maldyr. Her nä­me-de language gazelles. As it was noted состоящая из девяти бейтов 1038 bol­sa, Ha­pyz Ho­rez­mi­niň Şi­ra­za gel­ before, Hafiz Shirazi died in 1389. It is me­gi­ne, bel­ki-de, ga­lan öm­rü­ni şol quite possible that Hafiz Horezmi, who газель Хафиза Хорезми, посвящён- ýer­de ge­çir­me­gi­ne Ha­pyz Şi­ra­zy­nyň, moved from Horezm to Shiraz, person- ная Хафизу Ширази. В этой газели onuň ägirt uly şa­hyr­ly­gy­nyň tä­si­ri bo­ ally met Hafiz Shirazi. And still we’d поэт пишет о том, что Ширази при- lan­dyr di­ýen pi­ki­ri bi­ziň una­sy­myz gel­ like to believe that namely the creative зывает его к себе, и не знает, когда ýär. Mu­ny Ha­pyz Ho­rez­mi­niň Ha­pyz activity of Hafiz Shirazi, coryphaeus of это произойдёт: Şi­ra­za ba­gyş­lap ýa­zan do­kuz beýt­den the Oriental poetry, became the rea- yba­rat 1038-nji ga­za­ly-da tas­syk­la­ýar. son of moving of Hafiz Horezmi to Shi- «Не удивительно, если я буду Şa­hyr özü­niň bu ese­rin­de Şi­ra­zy­nyň raz, where he resided till his last days. плакать день и ночь, özü­ni ça­gy­ryp, ahy-zar çek­ýän­di­gi­ni, Hafiz Horezmi’s gazel number 1038, Потому что плачет соловей и ha­çan Şi­ra­zy­nyň di­da­ry­ny gör­me­giň consisting of nine beyts and devot- зовёт меня на просторы Шираза» mi­ýes­ser et­jek­di­gi­ni ýa­zyp şeý­le diý­ ed to Hafiz Shirazi, may serve as its ýär: prove. In it, the poet writes that Shirazi «На стезе любви проснусь calls Hafiz to him, and does not know я от сна неизвестности, «Tün-u gün za­ry­ýu-ef­gan çe­ker when it will happen: Когда мне посчастливится bol­sam ga­ryp er­mes, встретиться с Ширази». Çü bil­bil zar eý­läp­dir me­ni «It is not wonderful if I cry days gül­za­ry-Şi­ra­zy». and nights long, Узбекский учёный Хамид Сулей- (Ma­ny­sy: «Gi­je we gün­diz ag­lap Because the nightingale cries and ман отмечает, что, возможно, Хафиз zar çek­sem geň däl­dir, calls me to the spaces of Shiraz» Хорезми прибыл в Шираз по пригла- Çün­ki bil­bil ag­lap ça­gyr­ýar me­ni, «On the path of love I’ll awaken шению султана Ибрагима, который Şi­ra­zy gül­zar­ly­gy­na»). of the dream of uncertainty, в 1414 году правил провинцией Ши- When I’ll have a happy chance раз [2. 8]. «Ta­ry­ky-yşk iç­re to meet Shirazi». Следует упомянуть, что после ha­by-gaf­at­dan oýan­gaý men, кончины Тимура (Тамерлана) в

28 MIRAS Ha­çan bol­sa, mi­ýes­ser döw­le­ti- di­da­ry Şi­ra­zy» [1038-nji ga­zal]. (Ma­ny­sy: «yşk ýo­ly için­de gaf­at (ha­bar­syz­lyk) uku­syn­dan oýan­gaý men,

Ha­çan bol­sa, mi­ýes­ser Şi­ra­zy­nyň döw­let­li di­da­ry­ny (ýü­zü­ni) gör­mek»).

Öz­bek aly­my Ha­mit Sü­leý­man Ha­ pyz Ho­rez­mi­niň 1414-nji ýyl­da, Şi­raz tag­tyn­da otu­ran Yb­ra­ýym sol­ta­nyň tek­li­bi bi­len, Şi­ra­za ge­len bol­ma­gy­nyň hem müm­kin­di­gi­ni bel­le­ýär [2. 8]. As­lyn­da, 1405-nji ýyl­da Te­mir­le­ňiň ölü­min­den soň­ra onuň uç­suz-gy­rak­syz döw­le­tin­de, tagt üs­tün­de, bir­nä­çe mi­ ras­da­ryň ara­syn­da üz­nük­siz sö­weş­ler bol­ýar. Ne­ti­je­de, Ho­ra­sa­nyň paý­tag­ty Hy­rat­da tag­ta Te­mir­le­ňiň og­ly Şah­ ruh çyk­ýar. Ol 1409-njy ýyl­da uly og­ly Hapyz Şirazynyň «Diwany». Enaýatolla al-Şirazynyň hatdatlygy, Eýran, XVI asyryň ahyry. Mür­ze Ulug­be­gi Ma­we­ren­nah­ryň hä­ki­ Aga Hanyň muzeýi, Toronto (Kanada). mi edip, Sa­mar­kant­da tag­ta çy­kar­ýar. «Divan» of Hafiz Shirazi. Calligraphy of Enayatolla al-Shirazi, Iran, end of XVI century. Eý­ran­da pars ül­ke­si­ni do­lan­dyr­ma­gy Museum of Aga Khan, Toronto (Canada). ki­çi og­ly sol­tan Yb­ra­ýy­ma tab­şyr­ýar. «Диван» Хафиза Ширази. Каллиграфия Энаятоллы aль-Ширази, Иран, конец XVI века. 1414-nji ýyl­da pars ül­ke­si­niň paý­tag­ Музей Ага Хана, Торонто (Канада). ty Şi­raz­da tag­ta çy­kan sol­tan Yb­ra­ýym Uzbek scholar Hamid Suleyman 1405 году между его наследниками 21 ýyl­lap hök­mü­ro­wan­lyk edip, 1435- notes, that possibly Hafiz Horezmi вспыхнула долгая, продолжитель- nji ýyl­da ara­dan çyk­ýar. came to Shiraz on the invitation of sul- ная война за право безраздельно Sol­tan Yb­ra­ýy­myň ady Ha­pyz Ho­ tan Ibragim, who ruled Shiraz province править созданной им огромной rez­mi­niň «Di­wa­nyn­da» bir­nä­çe ýer­de in 1414 [2. 8]. империей. В результате междоусо- di­ňe go­wu­lyk bi­len ýat­la­nyl­ýar. Şa­hy­ We need to note that after Timur’s бицы в столице Хоросана Герате на ryň «Di­wa­nyn­da­ky» 94 beýt­den yba­ (Tamerlan’s) death, in 1405, a long- трон восходит сын Тимура Шахрух, rat ýe­ke-täk mer­si­ýe­si-de (ele­gi­ýa­sy) lasting war was waged between his который в 1409 году отправляет сво- sol­tan Yb­ra­ýy­myň ölü­mi­ne ba­gyş­la­ heirs. They struggled for the right to его старшего сына Мюрзе Улугбека nyp­dyr. Ha­ky­kat­dan-da, adyl­ly­gy bi­len hold the whole control over the biggest в Самарканд править Мавереннах- ta­nal­ýan sol­tan Yb­ra­ýy­myň ölü­min­ empire created by Timur. In the result ром. Младший сын султана Ибра- den soň­ra onuň tag­ty­na og­ly şa­za­da of intestine strife, in Great, the capital гим становится правителем Персии. of Horasan, the throne was mounted Ab­dyl­la (1445-nji ýyl­da ara­dan çy­kan) Султан Ибрагим взошёл на престол by Timur’s son Shahruh, who sends ge­çip­dir. Bu­la­ryň ba­ry­ny Ha­pyz Ho­ в Ширазе и правил Персией 21 год, in 1409 his elder brother Murze Ulug- rez­mi özü­niň şol mer­si­ýe­sin­de tes­wür­ вплоть до своей кончины в 1435 bek to Samarkand to reign Maveren- le­ýär. году. nahr. Sultan’s youngest son Ibrahim Eý­ran­da, has ta­ky­gy, Şi­raz­da bo­lup В «Диване» Хафиза Хорезми сул- becomes the ruler of Persia. Sultan тан Ибрагим упоминается не еди- ge­çen bu ta­ry­hy wa­ka­la­ra ses­le­nen Ibrahim mounted the throne in Shiraz ножды, и только в положительном Ha­pyz Ho­rez­mi­niň öm­rü­niň soň­ky ýyl­ and ruled Persia for 21 years, until he la­ry­ny Şi­raz­da ge­çi­ren­di­gi­ni, bel­ki-de, died in 1435. ключе. Ему посвящена единствен- sol­tan Yb­ra­ýy­myň köşk şa­hy­ry hem Sultan Ibrahim is mentioned in ная элегия из 94 бейтов. И действи- bo­lan­dy­gy­ny çak­la­mak müm­kin. Mu­ny «Divan» of Hafiz Horezmi not once, тельно, султан Ибрагим славился onuň şu se­tir­le­ri tas­syk­la­ýar: and only positively. The only elegy как справедливый правитель. По- consisting of 94 beyts is devoted to сле его смерти трон унаследовал «Gü­lüs­tan ýüz­li, eý sa­ky, se­niň him. And indeed, sultan Ibrahim was его сын - принц Абдылла, который yş­kyň ma­ňa jan­dyr, glorified as a fair ruler. After his death умер в 1445 году. Все эти события Içe­liň ba­da­ny kim, döw­ri – the throne was inherited by his son – нашли отражение в элегии Хорез- Yb­ra­ýy­my-sol­tan­dyr» ( 183-nji ga­zal). prince Abdylla, who died in 1445. All ми. (Ma­ny­sy: «Gü­lüs­tan ýüz­li,eý sa­ky, these events found their reflection in Можно предположить, что Хафиз se­niň yş­kyň ma­ňa jan­dyr, the elegy by Horezmi. Хорезми провел остаток своей жиз- Içe­liň ba­da­ny, ýag­ny dö­wür It may be supposed that Hafiz ни в Иране, точнее в Ширазе, где, Yb­ra­ýym sol­ta­nyň döw­rü­dir»). Horezmi spent the rest part of his life возможно, являлся придворным по- in Iran, to be more exact, in Shiraz. It этом султана Ибрагима. Эта версия

MIRAS 29 Hapyz Şirazynyň gubury. Şiraz (Eýran). Grave of Hafiz Shirazi. Shiraz. (Iran). Могила Хафиза Ширази. Шираз (Иран). подтверждается следующими стро- ками его «Дивана»:

«О, Виночерпий, с лучезарным ликом, твоя любовь Hapyz Şirazynyň aramgähi. Şiraz (Eýran). Mausoleum to Hafiz Shirazi. Shiraz. (Iran). живительно пьяна, Мавзолей Хафиза Ширази. Шираз (Иран). Поднимем же бокалы – во славу эпохи султана Ибрагима». Şeý­le­lik­de, sol­tan Yb­ra­ýy­myň za­ is quite possible that he was the Poet ma­nyn­da ga­zal­hon Ha­pyz Ho­rez­mi­niň Laureate of sultan Ibrahim. This ver- Таким образом, допустимо заклю- 1435-nji ýyl­da sol­tan Yb­ra­ýy­myň ara­ sion is supported by the following lines чить, что Хафиз Хорезми, удосто- dan çy­kan­da ýa­şy dur­gu­şan, şyg­ry­ýet­ of his «Divan»: енный в период правления султана de iň kä­mil­lik de­re­je­si­ne ýe­ten çag­la­ry Ибрагима степени «повелителя га- «Oh, cupbearer, with radiant image, bol­ma­gy örän äh­ti­mal. Öz­bek aly­my зелей», в момент кончины правите- Ha­myt Sü­leý­man onuň şol wagt­lar 65 your love is life-givingly drunken, ля достиг зрелого возраста и безус- – 75 ýaş­la­ryn­da bo­lan­dy­gy we bu oňat Let us raise our glasses to the glory ловного поэтического мастерства. «Di­wa­ny­ny-da» şol dö­wür­ler­de taý­ of sultan Ibrahim». Узбекский учёный Хамид Сулей- ýar­lan­dy­gy ba­ra­da­ky pi­ki­ri öňe sür­ýär ман выдвигает гипотезу о том, что [2. 9-10]. El­bet­de, şa­hy­ryň şu ýe­ke-täk So, it is acceptable to conclude поэту в это время было примерно «Di­wa­ny­nyň» nus­ga­syn­dan baş­ga hiç that Hafiz Horezmi, being favoured 65-75 лет, и именно в этом возрас- mag­lu­ma­tyň, de­li­liň ýok­lu­gy bu pi­ki­re with title «sovereign of gazells»during те он написал этот замечательный gar­şy çyk­ma­ga ýol ber­me­ýär. Umu­ the reign of sultan Ibrahim, while the «Диван» [2. 9-10]. Наличие этого man, Or­ta asyr­la­ra de­giş­li bu türk­men death of the latter, he reached the şa­hy­ry­nyň nä­çe ýa­şan­dy­gy haý­sy ýyl­ maturity and absolute poetic master- единственного произведения поэта da ara­dan çy­kan­dy­gy, maş­ga­la dur­ ship. Uzbek scholar Hamid Suleyman и отсутствие какой-либо другой ин- mu­şy­nyň nä­hi­li bo­lan­dy­gy bi­ze nä­bel­ sets a hypothesis that the poet at that формации о нём делают эту версию li­li­gin­de gal­ýar. time aged approximately 65-75 years более чем вероятной. В конечном Ab­dy­ra­hym Ha­pyz Ho­rez­mi­niň «Di­ old, and exactly at that age he wrote итоге, для нас все же остаются не- wa­ny­nyň» esa­sy bö­le­gi­ni 1052 ga­za­ly this wonderful «Divan» [2. 9-10]. The известными данные о том, сколько özün­de jem­le­ýän se­tir­le­ri tut­ýar. Bu­la­ existence of this only work and the лет прожил, в каком году скончался, ryň hem esa­sy bö­le­gi 7 beýt­li ga­zal­lar­ absence of any other information другие биографические сведения dan (879 sa­ny) yba­rat. El­bet­de, di­ňe 7 about it make this version more than этого замечательного туркменского beýt­li däl, 8 (13 sa­ny) we 9 (149 sa­ny) probable. As the result, we still do not поэта эпохи средневековья. beýt­li ga­zal­lar-da az däl. Şa­hyr şy­gyr­ know the exact data about his age, Основную часть «Дивана» Абду- la­ry­ny aruz4 öl­çe­gin­de ýa­zyp­dyr. Ola­ when he died, as well as other bio- рахима Хафиза Хорезми состав- 4 Uzyn we gysga çekimlili bogunlaryň belli bir graphical data of this great Turkmen ляют стихи (1052 газелей). Боль- tertipde gezekleşip gelýän şygyr ölçeginiň ady. poet of Middle Ages. шинство газелей (879) имеют 7

30 MIRAS ryň kö­pü­si bu öl­çe­giň re­mel we he­zeç Poems make up the main part of gör­nü­şin­de hem-de beý­le­ki gör­nüş­ler­ Abdurahim Hafiz Horezmi’s «Divan» de ýa­zy­lan 11, 13, 14, 15 bo­gun­ly se­ (1052 gazels). Most of the gazels tir­ler­dir. (879) have 7-beyts structure. There Ab­dy­ra­hym Ha­pyz öz döw­rü­niň şah­ are also a lot of gazels that consist sy­ýe­ti hök­mün­de ys­lam di­ni­ni oňat bil­ of 8 (13) and of 9 (149) beyts. While ýän, oňa sa­dyk (tüýs ýü­rek­den ber­len) composing the poems the poet used bir tak­wa (din­dar) ki­şi bo­lup­dyr. Ha­pyz the poetic measure which is called Ho­rez­mi ady­ny ýö­ne ýer­den alan däl­ «aruz»4 that has such varieties as dir. Şa­hyr Gur­ha­nyň ma­ny­sy­ny, syr­ «remel» and «hezech». Many poetic la­ry­ny örän oňat bil­ýän­di­gi­ni, aýat­la­ry lines are written in these and also in tef­sir ed­ýän­di­gi­ni kä­bir ga­zal­la­ryn­da other poetic forms, consisting of 11, be­ýan ed­ýär. 13, 14, 15 syllables. As a person of his time, Abdurahim «Mag­ny­ýy-Ku­ran ma­ňa ba­ry­sy Hafiz was a committed in Allah per- sonality, who sincerely practiced the röw­şen bo­lar, Islamic postulates and strictly follow- Bir na­zar eý­läp diý­seň ing its canons. It is not by chance that Ha­py­zy-Ku­ra­ny­myz» [418-nji ga­zal]. he had chosen the nickname «Hafiz». (Ma­ny­sy: Gur­ha­nyň ma­ny­sy­nyň In some gazels he informs how well he bary ma­ňa aý­dyň bo­lar, studied the content and the secrets of Bir se­re­dip diý­seň sacred Koran, that he considers him- Ha­py­zy-Gur­ha­ny­myz). бейтовую структуру. Немало также self capable to interpret its ayats: газелей, состоящих из 8 (13) и 9 (149) бейтов. При написании сти- Ha­pyz Ho­rez­mi­niň so­pu­çy­lyk­dan «I’ll understand the whole Koran, örän oňat baş çy­ka­ran­dy­gy­ny, onuň хов поэт использовал стихотворный Look and say: Hafiz, this is our размер «аруз»4, который имеет та- şy­gyr­la­ryn­da aň­la­nyl­ýar. Ol so­pu­çy­ly­ Koran» [gazel number 418]. gy özü­niň şy­gyr dü­zü­şin­de aý­ra­tyn bir кие разновидности как «ремел» и «хезеч». Много стихотворных строк se­riş­de hök­mün­de ula­nyp­dyr: Hafiz Horezmi mustered perfectly написано в этом, а также в других well the basis of sufi philosophy, its in- стихотворных формах, состоящих «Ha­pyz ke­mal is­le­ýe jan­dan fluence one may observe in his works. из 11, 13, 14, 15 слогов. ge­çip tu­rur, Sufi canons he used as one of the pe- Как человек своего времени, Аб- Kim ja­nyn­dan ge­çe al­ma­sa culiar means in the art of versification: sa­hyp­ke­mal imes» [472-nji ga­zal]. дурахим Хафиз слыл глубокове- рующей личностью, искренне ис- (Ma­ny­sy: «Ha­pyz kä­mil­lik is­läp, «Trying to reach perfection, ja­nyn­dan ge­çip­dir, Hafiz does not spare himself, поведующей исламские постулаты Kim ja­nyn­dan geç­me­se kä­mil­lik He, who spares himself, won’t be и неукоснительно следовавший её eýe­si bol­maz»). perfect» [gazel number 472]. канонам. Неспроста он выбрал себе псевдоним «Хафиз». В некоторых «Met­jit bi­le meý­ha­na­nyň ýo­lun­da «What is the difference of the way to газелях он сообщает о том, что на- par­hy kaý­da­dyr? a mosque from the way to a pub? столько хорошо изучил содержание Eý now­ju­wan, çün yşk erer bu ýol­da Know it, ignorant man, our main и секреты священного Корана, что считает себя способным трактовать kö­ne pi­ri­miz» [420-nji ga­zal]. guide on that way is love» (to Allah) его аяты: (Ma­ny­sy: «Met­jit bi­len meý­ha­na­nyň [gazel number 420]. ýo­lu­nyň par­hy ni­re­de­dir? «Мне будет понятен весь Коран, Eý, ýaş ýi­git, çün­ki bu ýol­da yşk The poet says that only through true Посмотри и скажи: (Al­la söý­gü­si) esa­sy us­sa­dy­myz­dyr»). love to the Creator one can find the God; one can’t reach him by his mind. Хафиз – это наш Коран» [газель 418]. Ýo­kar­da­ky ga­zal­lar­dan gör­nü­şi ýa­ly, According to the poet’s words, mind şa­hyr bu ýer­de Al­la go­wuş­ma­gyň di­ňe is like a child, who just steps the way of cognition. On its way one should Хафиз Хорезми в совершенстве yşk ar­ka­ly müm­kin­di­gi­ni, oňa akyl bi­ be unselfish and pure as the original овладел основами суфистской фи- len ýe­tip bol­ma­ýan­dy­gy­ny, bu ba­bat­da mother-earth itself. лософии, влияние которой можно aky­ly­my­zyň tä­ze oka­ma­gy öw­ren­ýän Hafiz Horezmi in his verses mas- проследить в его произведениях. ça­ga ýa­ly­dy­gy­ny ýaň­syd­ýar we bu yşk terfully used the plots, which were Каноны суфизма он использовал ýo­lun­da päk, tä­miz bol­mak is­le­seň, spread in such literary genre as divan. как одно из особых средств в искус- top­rak ýa­ly bol­ma­ly­dy­gy ba­ra­da­ky pi­ According to classical Oriental tradi- стве стихосложения: kir­le­ri öňe sür­ýär. tion of poetry the Nightingale is fallen 4 Ha­pyz Ho­rez­mi şy­gyr­la­ryn­da di­wan Название размера стиха, в котором 4 Verse measure name, where varied alteration варьирующееся чередование долгих и ede­bi­ýa­tyn­da be­ýan edil­ýän maz­ of long and short syllables, is rythmfoming кратких слогов являются ритмообразующим mun­la­ry us­sat­lyk bi­len ula­nyp­dyr. Ähli element. элементом. MIRAS 31 nus­ga­wy şy­gyr­da bol­şy ýa­ly, bil­bil in love to fine Rose. This way the poet «Желая достичь совершенства, gü­le aşyk­dyr. Söý­ýän bi­len sö­ýül­ýä­ draws the relations of the beloved to Хафиз не жалеет себя, niň, aşyk bi­len mag­şu­gyň ara­syn­da­ one another. As a rule, the beloved-girl Кто будет жалеть себя, не будет ky gat­na­şyk­lar di­le ge­ti­ri­lip, mag­şuk is proud of her beauty and leaves self- совершенен» [газель 472]. özü­niň owa­dan­ly­gy­nyň, gö­zel­li­gi­niň loving, sometimes being unkind and güý­jü­ne buý­san­ýar. Ol aşy­ga örän dö­ severe to her beloved man. It does not «В чём отличие дороги к мечети от züm­li we re­him­siz­dir. Aşyk nä­çe ez­ýet matter how the fallen-in-love young пути к кабаку? çek­se-de, mag­şuk ony gör­ýän däl­dir, man torments, the girl seems not to Знай, несведущий, главный наш baş­ga­la­ry bi­len gy­zyk­lan­ýan­dyr. Aşy­ notice him, directs her glance to abso- поводырь на пути том – это gyň ha­ly pe­ri­şan­dyr, ýü­re­gi ýa­ra­ly­dyr, lutely other things. The fallen-in-love is любовь» (к Аллаху) [газель 420]. kal­by söý­ýä­ni­ne küý­seg­den do­lu­dyr. tortured by his unrequited passion, has As­lyn­da, aşyk özü­niň bu ýag­da­ýyn­ lost appearance, burns because of the Поэт говорит о том, что Бога мож- dan ra­zy­dyr. Onuň üçin mag­şu­gy­nyň heartlessness of his chosen one, and но обрести только через истинную bu re­him­siz­li­gi oňa der­man­dyr. Ol gö­ suffers the secret desire to meet with любовь к Создателю, умом его не his beloved. According to the rules of zün­den gan­ly ýaş­lar dök­se-de, mag­ постичь. По словам поэта, разум the genre, the fallen in love is satis- şu­gy­nyň ýö­re­ýän ýo­lu­nyň, aýa­gy­nyň здесь уподобляется ребёнку, едва fied with his state and does not want bas­jak ýe­ri­niň to­zy-top­ra­gy bol­ma­ ступающему на путь познания. На another lot. Hard-heartedness of his gy­ny ar­zuw ed­ýän­dir. Onuň işi­gin­de пути к Нему нужно быть бескорыст- beloved makes him feel healed. And ýa­typ, oňa ga­raş­ma­gy dün­ýä­niň iň ным и чистым, как сама праматерь- even pouring a sea of tears, the young земля. uly bag­ty saý­ýan­dyr. Mag­şu­gyň ag­zy man is ready to become an ash under Хафиз Хорезми в своих стихах ма- örän na­şy­ja­dyr, ol her söz­län­de, ag­ her feet. He’ll consider a happiness to zyn­dan lagl-mer­jen­ler, dür­ler dö­kül­ sleep guarding her doors, be on guard стерски использовал сюжеты, кото- ýän­dir. Onuň göz­le­ri, gy­ýa ba­kyş­la­ry of her peaceful and calm dream. рые были распространены в таком jan aly­jy­dyr. Za­lym hem-de ga­rak­çy The lips of the beloved are fine, литературном жанре, как диван. По göz­ler, gap-ga­ra göz­ler göz-gör­te­le and each time, when she opens традиции в классической восточной ýa­ra­laý­jy­dyr, hat­da, öl­dü­ri­ji­dir. Gaş­la­ them, valuable stones like rubies, поэзии Соловей влюблён в прекрас- ry Ys­py­han ýa­ýy­dyr. Kir­pik­le­ri bol­sa diamonds and pearls are scattered ную Розу. Таким образом, поэт рису- ok­dur. Bu ýa­ýyň oky her ge­zek aşy­ga around her lips. Her sidelong glances ет отношения любящего и любимой, de­gen­de, ony ýa­ra­lar, onuň ölü­mi­ne and tormenting eyes – (hard-hearted), влюблённого и возлюбленной. Как se­bäp bo­lar. Kä­te söý­gü­li şa­dyr, aşyk brigandish, dark black – can injure and правило, девушка-возлюблённая ge­da­dyr. Şa­nyň ge­da­ýa re­him et­me­gi­ even kill. The girl’s eyebrows are as гордится своей красотой и остается ni, mer­he­met­li bol­ma­gy­ny di­le­ýän­dir. Isfahan meadow, eyelashes – sharp, самовлюбленной, нередко черствой Umu­man, söý­gü­li­niň kad­dy, ser­wi ýa­ly as smashing arrows. And each time, и суровой по отношению к своему возлюбленному. Как бы ни терзался влюблённый юноша, девушка будто не замечает его, направляет свой взор абсолютно на другие вещи. Влюблённый терзаем своей безот- ветной страстью, ходит с потерян- ным видом, изнывает от бездушия свой избранницы, томится тайным желанием встречи с любимой. По законам жанра, влюблённый дово- лен своим положением и не желает себе иной участи. Жестокосердие возлюбленной действует на него исцеляюще. И даже проливая море слёз, юноша готов стать прахом под её ногами. Сочтёт за счастье спать у её дверей, стеречь её мирный, спокойный сон. Уста возлюбленной изящны, и всякий раз, когда она раскрывает их, рассыпаются вокруг драгоцен- ные перлы – рубины, алмазы, жем- чуга. Её косые взгляды и глаза - му- Hapyzyň «Diwanyndan» bir warak. чительные, разбойничьи, глубоко Pages from «Divan» by Hafiz. чёрные - могут ранить и даже убить. Страницы из «Дивана» Хафиза. Брови девушки как Исфаханский

32 MIRAS when an arrow reaches the fallen in love, she wounds and even may be- come the reason of his death. Some- times the beloved is a queen, the fallen in love is a beggar who humbly waits mercy. The poet glorifies a slender ass a cypres girl to become his beloved, her black velvet eyes, like night stars, moon-like appearance, finely moulded chin, cherry red cheeks and sugar- like mouth. Whisking away her black plaits, which fall as a waterfall on the face of the beloved – and the eternal darkness is hidden from view, slightly opening heavenly beauty. The fallen in love is thirst for contemplating a fairy fine look – and the world around will be illuminated by her light, opening the way to heavenly groves. All these me- taphors let make a conclusion that in Hafiz Horezmi’s poetry, in line with the traditional theme of Sufism, the plots of love lyrics find their wide reflection in the classical literature of the Orient. bo­ýy ta­ryp edil­ýär. Ga­ra gö­zi ýyl­dy­za Abdurahim Horezmi’s poetry, in the лук, ресницы – острые, разящие meň­ze­dil­se, ýü­zi aýa, al­ky­my gün­di­ze, whole and in the total is understand- стрелы. И каждый раз, когда стре- ga­ra saç­la­ry ga­raň­ky gi­jä og­şa­dyl­ýar. able and accessible to the reader. ла достигает влюблённого, она его Eger-de ýar ýü­zü­ni per­de ýa­ly ör­ten During the poet’s life the main lan- ранит и даже может стать причиной ga­ra saç­la­ry­ny bir ýa­na süý­şür­me­se, guage was Farsi; scholars and poets его смерти. Иногда любимая – ца- ömür­lik ga­raň­ky­lyk bol­jak­dyr. Aşyk of that time namely in that language рица, влюблённый – нищий, сми- onuň hus­ny-je­ma­ly­ny gör­ke­zip lutf created their works. There is a basis ренно ждущий милосердия. Поэт (my­la­ýym­lyk, re­him­li­lik) et­me­gi­ni, dün­ to suppose that the creation of poems воспевает стройную, как кипарис, ýä­ni ýag­tylt­ma­gy­ny, älem ýü­zü­ne jen­ in Farsi was considered to be a tradi- стать возлюбленной, её чёрные, ne­ti ge­tir­me­gi­ni ar­zuw ed­ýän­dir. Umu­ tional and even the obligatory condi- бархатные глаза, похожие на ноч- man, Ha­pyz Ho­rez­mi­niň şy­gyr­la­ryn­da tion of that period. From this point of ные звёзды, луноликий облик, то- su­fizm, ýag­ny so­pu­çy­lyk bi­len bir­lik­de, view the appearance of such a big and ченый подбородок, алые ланиты и yşk-söý­gi mow­zuk­la­ry ýo­kar­da aň­la­ meaningful poetical collection «Di- сахарные уста. Смахнёт любимая dy­lan maz­mun­lar ýa­ly nus­ga­wy ede­bi­ van» by Hafiz Horezmi, becomes an свои чёрные косы, ниспадающие ýat­da be­ýan edil­ýän maz­mun­lar bi­len unordinary event, practically impos- водопадом на лицо – и скроется ky­bap­daş­dyr. sible. It is possible that exactly it was вечная тьма, приоткрыв неземную Ab­dy­ra­hym Ho­rez­mi­niň «Di­wa­nyn­ the reason why we do not have either красу. Влюблённый жаждет созер- da­ky» şy­gyr­la­ry oky­jy üçin, umu­man information about the author himself, цать сказочно прекрасный облик – и ala­nyň­da, düş­nük­li­dir. El­bet­de, onuň or his works, except the only manu- озарится светом мир вокруг, открыв ýa­şan döw­rün­de pars di­li öňe çy­kyp, script of the poet, found in India. Six дорогу к райским кущам. Все эти ме- şa­hyr­lar pars­ça ýaz­ma­ga ýyk­gyn ed­ gazels that are written in Farsi are also тафоры позволяют заключить, что в ýär­di­ler. Şol dö­wür­ler­de bu dil­de şy­gyr included into the «Divan». It is likeli- поэзии Хафиза Хорезми, наравне с ýaz­mak hök­man­ly­ga ýe­tip­dir. Şo­nuň hood that this means was used with традиционной тематикой суфизма, üçin şol za­man­da tür­ki dil­de «Di­wan» the purpose to show, that in spite of нах св о и широк dö­ret­mek, on­da-da Ha­pyz Ho­rez­mi­ the fact that the collection is created одят оё тражение о niň­ki ýa­ly ägirt uly göw­rüm­li «Di­wa­ny» in Turkish-Turkmen, the author knew распространённые в классической dün­ýä in­der­mek as­la müm­kin däl ýa­ly Farsi perfectly well and was able to литературе Востока сюжеты любов- gö­rün­ýär. Şa­hy­ryň Hin­dis­tan­da­ky ýe­ use it masterfully for writing gazels. ной лирики. ke-täk gol­ýaz­ma­syn­dan baş­ga onuň We need to note that the poet did not Поэзия Абдурахима Хорезми, в özi we eser­le­ri ha­kyn­da hiç hi­li mag­ limit himself only by the usage of nu- общем и целом понятна и доступна lu­ma­tyň ýok­lu­gy, bel­ki, şo­nuň üçin­dir. merous words of Arab and Farsi, and читателю. При жизни поэта основ- Bu be­ýik şa­hy­ryň «Di­wa­nyn­da» hem some gazels were completely written ным языком являлся фарси, имен- pars­ça ýa­zan al­ty ga­za­ly ýer­leş­di­ri­lip­ in Farsi. All these facts let us come to но на этом языке создавали свои dir. Bu onuň tür­ki-türk­men di­lin­de eser a conclusion that Hafiz Horezmi used произведения ученые и поэты того ýaz­sa-da, pars­ça hem us­sat­lar­ça dö­ in his «Divan» one of the peculiarities времени. Есть основание предполо- re­dip bil­ýän­di­gi­ni gör­kez­mek üçin ula­ of the art of poems writing, which is жить, что создание стихотворений MIRAS 33 called in the Orient litera- на фарси считалось традиционным ture as «myulemma»5. и даже обязательным условием той The poems written by поры. С данной позиции появление the author are highly столь крупного и значимого поэти- professionally, they are ческого сборника, как «Диван» Ха- highly artistic. Different физа Хорезми, оказывается собы- means and devices of тием неординарным, практически versification were ap- невозможным. Возможно, именно plied. The words that are по этой причине до нас не сохра- used in the 1st line (mys- нилось никакой информации ни о rag) of gazel’s couplet, самом поэте, ни о его произведе- found their reflection also ниях, кроме единственной рукопи- in the 2nd line, or either си поэта, обнаруженной в Индии. the poet employs other В «Диван» включены также 6 газе- words, which rhyme with the first line; in such case, лей, написанных на фарси. Скорее new tints of meaning ap- всего этот приём использован для pear. Thus, the stanzas того, чтобы показать, что, несмо- are read smoothly and тря на то, что сборник создан на easily; it strengthens in тюркско-туркменском языке, автор its case, the artistic value в совершенстве владел и фарси, of the work. Here, for ex- способен мастерски использовать ample, in the original of его для написания газелей. Нужно one of the beyts of gazel отметить и то, что поэт не ограни- number 595: чивался использованием много- численных слов арабского языка и Kamillik bilen seniň фарси, а некоторые газели полно- jemalyňy görüp, стью написаны на фарси. Все эти jahan aýdar: факты позволяют сделать вывод, «Kämillik jahanynyň что Хафиз Хорезми использовал в jahany we gözellik своём «Диване» одну из разновид- Hapyz Şirazynyň şahyrana setirleri. zamanynyň zamany». ностей искусства написания стихов, Poetic lines of the poet Hafiz Shirazi. называемую в литературе Востока Поэтические строки поэта Хафиза Ширази. The words in the original «мюлемма»5. nan tä­ri bol­ma­gy-da müm­kin. Şeý­le- text «perfection» (kemal) Стихи написаны поэтом в высшей de şa­hy­ryň öz şy­gyr­la­ryn­da, köp­san­ly and «image» (jemal), rhyme with the степени профессионально, они вы- word «universe» (jahan). They draw to arap we pars söz­le­ri­ni peý­da­lan­mak сокохудожественны. Для этого ис- the word «time» (zaman). In the result, bi­len çäk­len­män, kä­bir ga­za­ly­nyň tu­ пользованы различные средства the additional artistic perfection of the tuş se­tir­le­ri­ni-de pars­ça ýa­zan­dy­gy­ny и приемы стихосложения. Сло- beyt is reached; this enriches its con- bel­läp geç­me­gi­miz ge­rek. Diý­mek, şa­ tent. ва, использованные в 1-ой строке hyr özü­niň «Di­wa­nyn­da» Gün­do­gar In the translation it looks like this: (mysrag) куплета газелей, нашли ede­bi­ýa­tyn­da «mü­lem­ma»5 at­lan­dy­ своё применение также во 2-ой ryl­ýan şy­gyr dü­zü­li­şiň bu gör­nü­şin­den- The world, seeing your image строке, или же поэт использует дру- de peý­da­la­nyp­dyr. in perfection, will say: гие слова, рифмующиеся с первой Ha­pyz Ho­rez­mi öz eser­le­ri­niň şyg­ry­ «Perfection is the light of the строкой; в этом случае появляются ýet nuk­daý­na­za­ryn­dan ýo­ka­ry hil­li we universe and the epoch of the новые оттенки смысла. Таким об- ak­gyn­ly bol­ma­gy üçin şy­gyr dü­zü­li­şiň time of beauty». разом, строфы читаются плавно и dür­li se­riş­de­le­rin­den peý­da­la­nyp­dyr. легко, что, в свою очередь, усилива- Ol ga­zal beýt­le­ri­niň l-nji se­ti­rin­de (mys­ The scholar and literature expert ет художественность произведения. ra­gyn­da) ula­nan söz­le­ri­ni şol beý­diň Seyid Garryyev in his article «History Вот, к примеру, в оргинале один из 2-nji mys­ra­gyn­da-da peý­da­lan­ýar ýa- of Literary Cooperation of Central Asia бейтов 595 газели: da şol söz­ler bi­len ka­py­ýa­daş baş­ga and Kazahstan «notes, that the great bir sö­zi ula­nyp, tä­ze ma­ny öwüş­gin­le­ poet Magtymguly highly appreciated Kamillik bilen seniň jemalyňy görüp, ri­ni dö­red­ýär. Şy­gyr beý­di­niň örän ak­ Alisher Navoi and considered him to jahan aýdar: gyn­ly okal­ma­gy­ny eme­le ge­ti­rip, onuň be his teacher. The scholar also notes 5 С древних времён широко используемая 5 Käte mulemmag atlandyrylýan şygyr 5 From ancient times in the Oriental literature в восточной литературе разновидность düzmegiň bu görnüşi onuň bir setiri ýa-da there was in wide use such a variety of стихосложения, при котором одна строка bir bendi bir dilde, beýleki setiri ýa-da bendi versification, when one line or stanza is written или строфа произведения пишется на başga bir dilde ýazylýan goşgy görnüşi in one language , and the next one – in the одном языке, а другая на другом языке (в bolup, bu gadym döwürlerden bäri Gündogar other language (in some sources it may be called некоторых источниках» может называться edebiýatynda giňişleýin ulanylypdyr. «myullemag»). «мулеммаг»).

34 MIRAS çe­per­çi­li­gi­ni art­dyr­ýar. Şa­hy­ryň 595-nji «Kämillik jahanynyň jahany ga­za­ly­nyň bir beý­di­ne se­re­dip ge­çe­liň: we gözellik zamanynyň zamany».

Ke­mal bir­le je­ma­lyň gö­rüp, Рифмующиеся в оригинале слова ja­han aý­dar: «совершенство» (kemal) и «образ» «Ja­han ja­ha­ny – ke­mal-u za­man (jemal), поставлены в рифму со za­ma­ny-je­mal». словом «мир» (jahan) и приводят к (Ma­ny­sy: Ka­mil­lik bi­len se­niň слову «время» (zaman). В результа- je­ma­ly­ňy gö­rüp, ja­han aý­dar: те, достигается дополнительное ху- «Kä­mil­lik ja­ha­ny­nyň ja­ha­ny we дожественное совершенство бейта, gö­zel­lik za­ma­ny­nyň za­ma­ny»). обогащающее его содержание.

Gör­nü­şi ýa­ly, şa­hy­ryň bu ýer­de ka­ В переводе он выглядит следую- py­ýa­daş ke­mal we je­mal söz­le­ri bi­len щим образом: ula­nan ja­han sö­zü­ne ka­py­ýa­daş edip za­man sö­zü­ni ge­tir­ýär. Ne­ti­je­de, beý­ Мир, увидев в совершенстве diň hil taý­dan çe­per­çi­li­gi­ni üp­jün edip, твой образ, скажет: ony maz­mun ba­bat­dan-da baý­laş­dyr­ «Совершенство-это свет вселен- ýar. Bu beý­diň maz­mu­ny: ной и эпоха времен красоты». Ka­mil­lik bi­len se­niň je­ma­ly­ňy gö­rüp, Учёный-литературовед Сеид Гар- ja­han aý­dar: рыев в своей статье «История лите- «Kä­mil­lik ja­ha­ny­nyň ja­ha­ny we ратурного сотрудничества народов gö­zel­lik za­ma­ny­nyň za­ma­ny». Центральной Азии и Казахстана» от- мечает, что великий поэт Махтумку- Ede­bi­ýat­çy alym Se­ýit Gar­ry­ýe­wiň Hafyz. Pars halysy. «Or­ta Azi­ýa we Ga­za­gys­tan halk­la­ Hafiz. Persian carpet. ли высоко почитал Алишера Навои ry­nyň ede­bi hyz­mat­daş­ly­gy­nyň ta­ry­ Хафиз. Персидский ковёр. и считал его своим учителем. Учё- hy» at­ly ma­ka­la­syn­da be­ýik şa­hy­ry­ ный также отмечает, что впечатлив- myz Mag­tym­gu­ly­nyň Aly­şir No­wa­ýy­ny that, being impressed by «Friend» ga- шись газелью Навои «Друг», Мах- öz ha­ly­pa­sy ha­sap­lan­dy­gy, oňa örän zel, written by Navoi, Magtymguly de- тумкули посвятил ему собственные uly hor­mat go­ýan­dy­gy, No­wa­ýy­nyň voted him his own four-lines couplet- четверостишия-газели «О, друг» [3. «Dost» ga­za­lyn­dan tä­sir­le­nip, özü­niň, gazel «Oh, Friend» [3. 31]. The similar 31]. Схожее мнение можно обнару- «Eý dost» at­ly iki ga­za­ly­ny ýa­zan­dy­gy view one can find in the textbooks жить и в учебниках «Туркменская bel­le­nip ge­çil­ýär [3. 31]. Şeý­le ga­raý­ on «Turkmen Literature» for second- литература» для средних школ [4. şa or­ta mek­dep­le­riň «Türk­men ede­ ary schools [4. 139].Thereof, 80, 81, 139]. Исходя из этого, 80, 81, 82, 83, bi­ýa­ty» ki­tap­la­ryn­da-da du­şul­ýar. [4. 82, 83, 84, 90 gazels of the «Divan» 84, 90 газели «Дивана» Хафиза Хо- 139]. Şeý­le bol­ýan bol­sa, Ha­pyz Ho­ by Hafiz Horezmi were written with резми написаны с редифом (слова, rez­mi­niň «Di­wa­ny­nyň» 80, 81, 82, 83, the redif (words which come after the идущие после рифмы) «О, друг», а 84, 90-njy ga­zal­la­ry «Eý dost», 85, 86, rhyme) «Oh, Friend», and gazels 85, газели 85, 86, 87, 88, 89 - с редифом 87, 88, 89-njy ga­zal­la­ry «Dost» re­dif­i 86, 87, 88, 89 – with the redif «Friend». «Друг». Две газели поэта строфами 6 терджык6 из I главы 1 части и III гла- ga­zal­lar­dyr. Ýe­ne-de şa­hy­ryň ter­jyg Two gazels of the poet with the stanza bent­le­ri­niň I ba­byň 1-nji we III ba­byň вы 8 части написаны редифом «О, terdyik6 from chapter 1 of the 1st part 8-nji bö­lü­min­dä­ki iki ga­za­ly «Eý dost» друг». and III chapters of part 8 were written re­di­fin­de ýa­zy­lan­dyr. Если принять это во внимание, то with the redif «Oh, Friend». Eger bulary-da gazal­ hökmün­ de­ ka­ возникает вопрос – не оказали ли If we bear in mind all these argu- bul et­sek, 8 sa­ny «Eý dost» we 5 sa­ny влияние на вышеназванных двух ments, then a question arises: may «Dost» ga­za­ly­nyň ýo­kar­ky ady ag­za­ поэтов 8 газелей «О, друг» и 5 га- lan şa­hyr­la­ra «Tä­si­ri bol­ma­dy­my­ka?» be 8 gazels «Oh, Friend» and 5 ga- зелей «Друг»? Всё это лишний раз di­ýen so­wal ýüze çyk­ýar. Umu­man, zels «Friend» influenced the above подтверждает – средневековый bu­lar hem Or­ta asyr­la­ra de­giş­li türk­ mentioned two writers? This all proves туркменский поэт Хафиз Хорезми men şa­hy­ry Ha­pyz Ho­rez­mi­niň örän once again that the Middle Ages Turk- был великой личностью и великим be­ýik şah­sy­ýet we şa­hyr bo­lan­dy­gy­ny men poet Hafiz Horezmi was a great поэтом. tas­syk­la­ýar. personality and the great poet. 6 Повторяющиеся в конце каждой 6 Gündogar nusgawy edebiýatynda 6 The repeated two lines in the end of each газели две рифмованные строки, peýdalanylan şygyr düzmegiň bu görnüşinde gazel, which were used in in composing poems использовавшиеся в создании стихов в her bir gazalyň soňundan özara kapyýalaşýan in classical oriental literature. The rhyme of классической восточной литературе. Рифма iki setir gaýtalanyp gelýär. Ýöne bu setirleriň these lines does not coincide with the rhyme of этих строк не совпадает с рифмой всей tutuş gazal bilen kapyýasy aýry bolsa-da, many the whole gazel, but it should be linked in the газели, но обязательно должна быть связана taýdan baglanyşmagy hökmandyr. content with the whole gazel. по смыслу.

MIRAS 35 EDEBIÝAT LITERATURE ЛИТЕРАТУРА

1. Re­çep To­parlı. Ça­ga­taý şai­ri Hafız Ho­rez­mi – «Türk Dü­nyası Araştırma­ları Der­gi­si», Şu­bat 1984. 2. Хофиз Хорезмий. Девон, l-китоб. Toşкeнт, Узбекистан КП Марказий Комитетининг нашриёти, 1981. Ne­şi­re taý­ýar­lan­lar Ha­mit Sü­leý­man we Fa­zy­la Sü­leý­ma­no­wa, ; Prof. Dr. Re­jep­To­parlı.Ha­rezm­li Hafız’ın Divanı. An­ka­ra, TDK yayınları, 1996, ; Prof. Dr. Mus­ta­fa Ar­gun­şah. Ça­ga­tay türk­çe­si. 2. Baskı. Is­tan­bul, Ke­sit, 2014. 3. S. A. Gar­ry­ýew. Or­ta Azi­ýa we Ga­za­gys­tan halk­la­ry­nyň ede­bi hyz­mat­daş­ly­gy­nyň ta­ry­hyn­dan. Şu ki­tap­da: Or­ta Azi­ýa we Ga­za­gys­tan halk­la­ry­nyň ede­bi­ýat­la­ry­nyň öza­ra bag­la­ny­şy­gy. Aş­ga­bat ,«Ylym», 1978. 4. O. Ýa­zy­mow, B. Şa­my­ra­dow, M. Mäm­met­gur­ba­now Türk­men ede­bi­ýa­ty. XIII synp üçin sy­nag okuw gol­lan­ma­sy. Aş­ga­bat, «Ma­ga­ryf», 1998.

36 MIRAS Ý. NURGELDIÝEW (Türkmenistan) BEÝIK ÝÜPEK ÝOLUNYŇ UGRUNDAKY ORTA ASYR TÜRKMEN ŞÄHERLERINIŇ GIDROTEHNIKI GORANYŞ DESGALARY

Y. NURGELDIYEV (Turkmenistan) HYRDOTECHNICAL FORTIFICATION FACILITIES OF MEDIVIEAL TURKMEN TOWNS LOCATED ON THE GREAT SILK ROAD ROUTES

Я. НУРГЕЛДИЕВ (Туркменистан) ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ ФОРТИФИКАЦИОННЫЕ СООРУЖЕНИЯ СРЕДНЕВЕКОВЫХ ТУРКМЕНСКИХ ГОРОДОВ НА МАРШРУТАХ ВЕЛИКОГО ШЕЛКОВОГО ПУТИ

Türk­me­nis­ta­nyň hor­mat­ly Pre­zi­ The Resolution «To approve Pro- В ознаменование главного лозунга denti­ Gurbanguly Berdimuhamedow gram for 2018 – 2021years on carry- 2018 года – «Туркменистан – серд- 2018-nji ýy­lyň «Türk­me­nis­tan – Be­ ing out archeological excavations in це Великого Шёлкового пути» ува- ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi» at­ly şy­ga­ the regions of our country on monu- жаемый Президент Туркменистана ry­nyň yg­lan edil­me­gi bi­len bag­ly­lyk­ ments located along the Great Silk Гурбангулы Бердымухамедов 16 da 2017-nji ýy­lyň 16-njy de­kab­ryn­da Road» was signed by esteemed Pre- декабря 2017 года принял Поста- «Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­run­da ýer­ sident of Turkmenistan Gurbanguly новление «Об утверждении Про- Berdimuhamedov on December 16, le­şen Türk­me­nis­ta­nyň se­bit­le­rin­dä­ki граммы археологических раскопок в 2017 in commemoration of the year ýa­dy­gär­lik­ler­de 2018 – 2021-nji ýyl­lar­ регионах нашей страны на памятни- 2018 which main motto was «Turk- da ar­heo­lo­gik ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­ri­ni ках, расположенных вдоль Велико- menistan – Heart of the Great Silk ge­çir­me­giň mak­sat­na­ma­sy­ny tas­syk­ го Шелкового пути, на 2018 – 2021 la­mak ha­kyn­da» Ka­rar ka­bul et­di. Ta­ Road». For the time being, relying on this годы». Согласно данной истори- ry­hy äh­mi­ýet­li bu mak­sat­na­ma la­ýyk­ ческой по своей значимости Про- lyk­da, hä­zir­ki wagt­da Türk­me­nis­ta­nyň historical Program, excavation, reviv- ing and restoring activities are carried грамме в настоящее время ведутся 12 sany ar­heo­lo­gik we ta­ry­hy-me­ out on 12 archeological, historical- масштабные археологические рас- de­ni ýa­dy­gär­lik­le­ri­niň çäk­le­rin­de uly cultural monuments of Turkmenistan копки, реконструкция и реставрация möç­ber­li ar­heo­lo­gik ga­zuw-ag­ta­ simultaneously. Respected Presi- на территории 12 археологических ryş, di­kel­diş we dur­ku­ny tä­ze­le­ýiş dent of Turkmenistan Gurbanguly и историко-культурных памятников iş­le­ri al­nyp ba­ryl­ýar. Türk­me­nis­ta­ Berdimuhamedov in his book «Turk- Туркменистана. Уважаемый Пре- nyň hor­mat­ly Pre­zi­den­ti Gurbanguly menistan – Heart of the Great Silk зидент Туркменистана Гурбангулы Berdimuhamedow özü­niň «Türk­me­ Road» mentions: «Among them are nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­ Бердымухамедов в своей книге such famous archaeological and cul- «Туркменистан – сердце Великого gi» at­ly ki­ta­byn­da: «Ola­ryň ara­syn­da tural and historical monuments as Шелкового пути» отмечает: «Среди Amul, Da­ýa­ha­tyn ker­wen­sa­ra­ýy, Uly Amul, Dayahatyn caravanserai, Big них такие знаменитые археологи- Gyz­ga­la, Ab­dyl­la­han ga­la, Daň­da­na­ Gyzgala, Abdylahangala, Dandan- ческие и культурно-исторические kan, Aby­werd, Pa­ryz­de­pe, Şäh­ri­haý­ akan, Abiverd, Paryzdepe, Shahrihay- bar, Şäh­rys­lam, Is­gen­der­ga­la, De­ bar, Shahrislam, Isgendergala, Juma памятники, как Амуль, караван-са- his­ta­nyň Ju­ma met­ji­di, Kö­neür­genç Mosque in Dehistan, and Koneur- рай Даяхатын, Большая Гыз гала, ker­wen­sa­ra­ýy gör­kez­ýär» [2, 43]. gench caravanserai» [2, 43, 48]. Абдыллахангала, Данданакан, Аби- Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň we onuň ge­ Paying great importance for study- верд, Парыздепе, Шахрихайбар, çen ug­run­da­ky ar­heo­lo­gik ýa­dy­gär­ ing history of the Great Silk Road and Шахрислам, Искандергала, Мечеть lik­le­riň ta­ry­hy­ny yl­my taý­dan öw­ren­ archeological monuments located on Джума в Дехистане, караван-сарай me­giň aý­ra­tyn mö­hüm­di­gi­ni nyg­tap, it the Nation Leader underlines the Куняургенч» [2, 48].

Ýag­myr Nurgel­ di­ ­ýew, Türk­me­nis­ta­nyň Ylym­lar aka­demi­ ­ýa­sy­nyň Ta­ryh we ar­heo­lo­giýa­ insti­ ­tuty­ ­nyň yl­my iş­gäri.­

Yagmyr Nurgeldiyev, Scientific researcher of Institute of history and archeology of Academy of Sciences of Turkmenistan.

Ягмыр Нургелдиев, научный сотрудник Института истории и археологии АН Туркменистана.

MIRAS 37 Подчеркивая особую важность научного изучения истории Вели- кого Шелкового пути и располо- женных вдоль его маршрутов ар- хеологических памятников, лидер нации отмечает: «Сегодня история Великого Шелкового пути привле- кательна тем, что, заставляя всех нас обернуться к истокам своей на- циональной культуры, она способ- ствует пониманию других культур, ибо вся суть исторического процес- са, создавшего и поддерживавшего Шелковый путь – в обмене, диалоге культур. Помня об этом, мы стре- мимся восстановить связь времен, лучше узнать и сохранить наше общее прошлое и укрепить фунда- мент добрососедских отношений между всеми народами» [1, 21]. 1 sur. Pic. 1. Рис. 1. В основу исследования древних городов и поселений, обрамлявших mil­le­tiň Li­de­ri şeý­le bel­le­ýär: «Bu following: «Today, the history of the оживленные некогда артерии Вели- gün­ki gün Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ta­ry­ Great Silk Road is interesting because кого Шелкового пути, заложена на- hy bi­ziň äh­li­mi­zi öz hal­ky­my­zyň ta­ry­ it makes all of us to look at sources целенность на детальный анализ hy­na ýa­ňa­dan na­zar aý­la­ma­ga iter­ýär, of national culture and comprehend структуры населённых пунктов, в şeý­le-de mil­li äheň­le­re uçur­syz uly other countries; it does not allow this том числе системы гидротехниче- äh­mi­ýet ber­mez­den, beý­le­ki halk­la­ treatment to turn into chauvinistic con- ской фортификации средневековых ryň me­de­ni­ýe­ti­ne dü­şün­me­gi öw­red­ tempt for other countries, because городов. Гидротехническим и ирри- ýär ýa-da Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­na da­hyl­ the essence of the historical process which created and supported the гационным сооружениям средне- ly äh­li ta­ry­hyň me­de­ni­ýet­le­ri­niň öza­ra Great Silk Road, lies in the exchange, вековых городов отводится важная gat­na­şy­gy­na da­ýan­ýan­dy­gy­ny aý­dyň in the dialogue of cultures. …Remem- роль не только в удовлетворении gör­kez­ýär. ...Şu­la­ry na­za­ra al­mak bi­ bering it, we try to restore the tie of хозяйственно-бытовых потребно- len, biz dö­wür­le­riň ara­syn­da­ky gat­na­ times, to know better and preserve our стей городского населения, но и в şyk­la­ry di­kelt­mä­ge, halk­la­ryň umu­my common past and to strengthen the обеспечении надежного заслона ta­ry­hy­ny aýap sak­la­ma­ga hem-de ony foundation of good neighboring rela- от внешнего неприятеля. Отсюда düýp­li öw­ren­mä­ge, äh­li ýurt­la­ryň ara­ tions among all peoples» [1, 19, 21]. выраженные фортификационные syn­da­ky goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň The base for researching ancient характеристики таких сооружений, bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­ma­ga ça­lyş­ýa­ cities and settlements that surround- обеспечивавшие их бесперебойное rys» [1, 21]. ing the lively arteries of Great Silk функционирование как в мирное Bir­ma­hal­lar gyz­ga­laň­ly Be­ýik Ýü­pek Road has been laid down with an aim время, так и в период длительных ýo­lu­nyň ge­çen ugur­la­ry­ny jä­hek­läp to carry out detailed settlements struc- блокад и военной осады. otu­ran ga­dy­my şä­her­le­ri we oba­la­ry ture’s analyses, including systems of По периметру внешней стены öw­ren­me­giň esa­syn­da ilat­ly no­kat­la­ hydro-technic fortification of medieval равнинных городов традиционно towns. Water supply and irrigative fa- ryň, şol san­da or­ta asyr şä­her­le­ri­niň рыли обширные и глубокие оборо- cilities played important role not only gid­ro­teh­ni­ki go­ra­nyş ul­gam­la­ry­nyň нительные рвы, которые в случае in meeting of economic-domestic de- gur­lu­şy­nyň jik­me-jik sel­jer­me­si­ni ge­ опасности нападения по специ- mands of the urban population, but in çir­mek mak­sat edi­nil­ýär. Or­ta asyr the defense of middle age towns from альным каналам заполняли водой. şä­her­le­ri­niň gid­ro­teh­ni­ki we su­wa­ryş occupation by enemies. Thus, incar- Потенциал возможностей и опера- des­ga­la­ry­na di­ňe şä­her ila­ty­nyň ho­ nated hydro-technic characteristics of тивности использовавшихся в ту ja­lyk-dur­muş ha­jat­la­ry­ny ka­na­gat­lan­ such facilities provide their smooth op- пору технологий, можно проследить dyr­mak­da däl-de, eý­sem, da­şar­ky eration both in peaceful time and long на примере городища Султан-ка- duş­man­dan yg­ty­bar­ly go­ra­ny­şy üp­jün term blockade and military siege. ла (Древний Мерв), для заполне- et­mek­de hem mö­hüm orun ber­lip­dir. Wide and deep defensive pits, which ния оборонительного рва вокруг Bu ýer­den hem şeý­le des­ga­la­ryň aý­ in case of threat were filled with wa- которого использовалась вода из dyň gör­nüp du­ran go­ra­nyş hä­si­ýet­le­ri ter from channels, were dug on the каналов Маджан и ар-Разик, пре- ge­lip çyk­ýar we olar des­ga­la­ryň pa­ perimeters of outer walls of plain граждая путь неприятельскому на- ra­hat­çy­lyk­ly, şeý­le hem uzak möh­let­li towns. Potential of abilities and effi- ступлению (рис. 1). Канал Маджан,

38 MIRAS har­by ga­baw­lar döw­rün­de bök­denç­siz по-видимости, предназначался для iş­le­me­gi­ni üp­jün edip­dir­ler. заполнения рва с западной сторо- Düz­lük­de ýer­le­şen şä­her­le­riň çar ны, слева от южных и северных во- ýa­nyn­da däp bol­şy ýa­ly, giň we çuň­ рот базового квадрата городища. ňur go­ra­nyş ga­rym­la­ry ga­zy­lyp­dyr. Основное русло канала ар-Разик, Olar ço­zuş how­py aba­nan­da, ýö­ri­te проходившее рядом с восточной ka­nal­lar ar­ka­ly suw­dan dol­du­ry­lyp­dyr. стеной города, само по себе вы- Şol dö­wür­de ula­ny­lan teh­no­lo­gi­ýa­la­ полняло функцию рва, а его отводы, ryň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni we ope­ra­tiw­li­gi­ обводнив участки к юго-востоку и ni Sol­tan­ga­la şä­her­ji­gi­niň (Ga­dy­my северо-востоку от городских ворот, Merw) my­sa­lyn­da gör­mek bol­ýar. Bu вновь соединялись с основным рус- şä­her­ji­giň tö­we­re­gin­dä­ki go­ra­nyş ga­ лом канала (рис. 2). rym­la­ry duş­ma­nyň ço­zuş­la­ry­na bö­wet Население городов, располо- goý­mak üçin Ma­jan we ar-Ra­zyk ka­ женных в зоне предгорий, при вра- nal­la­ry­nyň su­wun­dan dol­du­ry­lyp­dyr (1 жеском нападении скрывалось в sur.). Ma­jan ka­na­ly­nyň su­wy ga­ry­my городских крепостях, гидрообеспе- gün­ba­tar, şä­her­ji­giň esa­sy ine­dör­dül чение которых состояло из слож- bö­le­gin­dä­ki gü­nor­ta we de­mir­ga­zyk ной системы секретных водоводов der­we­ze­le­riň çep ta­ra­pyn­dan dol­dur­ (арыки, кяризы, водоёмы, сардобы, mak üçin ula­ny­lan bol­ma­ly. Ar-Ra­zyk колодцы и т.д.), что позволяло вы- ka­na­ly­nyň şä­her­ji­giň gün­do­gar di­wa­ держать длительную осаду. ry­nyň ýa­nyn­dan geç­ýän esa­sy ha­na­ Подробная характеристика гидро- sy ga­rym bo­lup hyz­mat edip­dir, onuň систем средневековых городов по- şa­ha­la­ry şä­her der­we­ze­le­ri­niň gü­nor­ 2 sur. Pic. 2. Рис. 2. зволяет дифференцировать их по ta-gün­do­gar we de­mir­ga­zyk-gün­do­gar ciency of technologies applied at that фортификационному, бытовому и bö­lek­le­ri­ne suw el­tip, ýe­ne-de esa­sy time may be traced on the example of культовому назначению. ha­na bi­len bir­le­şip­dir (2 sur.). site of ancient settlement Sultan-kala К категории стратегических водо- Dag etek­le­rin­dä­ki şä­her­le­riň ila­ty in Merv. Water from Madjan and ar- хранилищ относят бассейны-хаузы, duş­man ço­zan­da şä­her ga­la­la­ryn­da Rasik channel, which blocked the way водоёмы-накопители, водоёмы-рас- giz­le­nip­dir. Ola­ryň suw üp­jün­çi­li­gi giz­ to the enemies’ attack, was used to fill пределители, а также цистерны- lin suw ge­çi­ri­ji ul­gam­lar­dan (suw ge­çi­ the defensive pit (pic. 1). The channel сардобы. ri­ji­ler, kä­riz­ler, how­dan­lar, sar­doba­lar, Madjan seemed to be aimed for filling Бассейны-хаузы в основном вы- gu­ýu­lar we ş.m.) yba­rat bo­lup, olar the pit from west side in the left from полняли функцию сбора питьевой uzak wagt­lyk ga­baw­la­ra döz gel­mä­ge southern and northern gate of the main воды. Диаметр такого водоёма не müm­kin­çi­lik be­rip­dir. shape of the settlement. The main riv- превышает 20 – 30 м. В большин- Or­ta asyr şä­her­le­ri­niň gid­roul­gam­ er-bed of Rasik channel which passed стве случаев его обустраивали чер- la­ry­nyň jik­me-jik hä­si­ýet­na­ma­la­ry ola­ close to eastern wall of the city, made те городских кварталов, с расчетом ry go­ra­nyş, gün­de­lik dur­muş we di­ni the function of pit itself, while its diver- на конкретное число домовых хо- mak­sat­lar üçin ni­ýet­le­nen­di­gi bi­len sions, having irrigated the sections зяйств. По периметру водоем-хауз bag­ly­lyk­da ta­pa­wut­lan­dyr­ma­ga müm­ from south-east and north-east of the выкладывали жжёным кирпичом, а kin­çi­lik ber­ýär. city gate of the city, linked again with вокруг высаживались деревья. Со- Ho­wuz­lar, suw ýyg­nal­ýan hem-de main river-bed of channel (pic. 2). стояние бассейнов находилось под suw paý­laý­jy how­dan­lar, şeý­le hem The population of the town which in- неусыпным контролем как город- sar­dobalar stra­te­gik suw how­dan­la­ry habited in the slope area, found, dur- ских властей, так и местных жите- to­pa­ry­na de­giş­li­dir. ing enemies attack, the shelter in the лей. Запрещалось использовать Ho­wuz­lar, esa­san, agyz su­wu­ towns fortresses which were support- водные бассейны для купания и ny ýyg­nap­dyr. Suw how­da­ny­nyň bu ed by hydro-resources with the help стирки белья. gör­nü­şi­niň dia­met­ri 20 – 30 metr­den of hidden water supply systems (res- Рекогносцировка средневековой geç­me­ýär. Köp ha­lat­da olar şä­he­riň ervoirs, kyarizez, sardobas and wells) Султан-калы в рамках исследова- syr­gyn­la­ryn­da­ky bir­nä­çe öý üçin gur­ that gave a chance to survive during ния ирригационной системы Мерва lup­dyr. Ho­wuz­la­ryň gy­ra­la­ry­na bi­şen long time siege. позволила выявить 12 резервуаров ker­piç örü­lip­dir, tö­we­re­gi­ne agaç eki­ Detail picture of hydro-systems of в северной части основного квадра- lip­dir. Ho­wuz­la­ryň ýag­da­ýy­na şä­her medieval towns make us clear to dif- та городища, некогда являвшихся hä­ki­mi­ýet­le­ri, şeý­le hem ýa­şaý­jy­la­ryň ferentiate them on their fortification, бассейнами-хаузами. Определён- öz­le­ri berk gö­zeg­çi­lik edip­dir­ler. Ho­ daily and cult assignment. ной системы в их расположении не wuz­lar­da su­wa düş­mek we kir ýuw­ Structures like pools-hauzes, reser- установлено: хаузы располагались mak ga­da­gan edi­lip­dir. viours-devices, reservoirs-distributors через каждые 200 – 300 м, то есть с MIRAS 39 приблизительным расчетом на 5-10 дворов каждый. В целях исследования устройства и размеров указанных ирригацион- ных сооружений ученый-археолог Т. Ходжаниязов подробно изучил обустройство одного из них. Впади- на располагается на участке между мавзолеем султана Санджара и се- верными воротами, в 25 м к востоку от русла канала Маджан, пересекав- шего город с юга на север. Диаметр 3 sur. Pic. 3. Рис. 3. резервуара по верху – 20 м, глубина Mer­wiň su­wa­ryş ul­ga­my­ny öw­ren­ are considered to be strategic reser- бассейна от уровня площадки – 3 м me­giň çäk­le­rin­de or­ta asyr Sol­tan­ga­la voirs. (рис. 3) [22; 20, 54]. Это типичный şä­her­ji­gi­niň öw­re­nil­me­gi onuň tu­tu­ The main task for pools-hauzes was пример городского бассейна-хауза. my­nyň esa­sy ine­dör­dü­li­niň de­mir­ga­ to accumulate drinking water. The di- Хаузы наполнялись водой по мере zy­gyn­da, bir dö­wür­ler­de ho­wuz bo­lup ameter of such reservoir does not ex- необходимости, так как объём воды hyz­mat eden, 12 sa­ny how­da­ny ýü­ze ceed 20 – 30 m. In many cases they в бассейне за сутки функциониро- çy­kar­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rip­dir. Ola­ were set up in the quarters of towns вания, особенно в жаркий период, for a certain number of houses. The ryň ýer­le­şi­şin­de yzy­gi­der­li­lik ýü­ze çy­ использовался горожанами почти edges of hauzes were covered with ka­ryl­man­dyr. Olar bu ýer­de her 200- полностью. В данном случае хауз burnt brick and trees were planted 300 metr­de ýer­le­şip­dir ýa-da baş­ga­ça питался водой канала Маджан, под- around. As a rule, local authorities and aý­dy­lan­da, tak­my­nan, her­si 5-10 ho­ja­ the inhabitants of the area took them- ведённой к нему посредством кры- ly­ga ni­ýet­le­nip­dir. selves a care of hauzes in effective тых, стреловидной формы узких же- Su­wa­ryş des­ga­la­ry­nyň gur­lu­şy­ny manner. It was prohibited to use water лобов из жжёного кирпича [31, 27]. we öl­çeg­le­ri­ni öw­ren­mek üçin alym ar­ reservoirs for the washing and swim- Бассейн-хауз также обнаружен на heo­log T. Ho­ja­ny­ýa­zow ola­ryň bi­ri­niň ming purposes. городище Шехрислама. Его впади- gur­lu­şy­ny jik­me-jik öw­re­nip­dir. How­ While carrying out reconnaissance на располагается с восточной сто- zuň çö­ket­li­gi Sol­tan San­ja­ryň aram­gä­ study of irrigation system of medieval роны от въезда в город, внутри шах-

4 sur. Pic. 4. Рис. 4.

40 MIRAS hi bi­len Ma­jan ka­na­ly­nyň ha­na­syn­dan Sultan-kala in Merv, gün­do­gar­da 25 metr­lik­dä­ki de­mir­ga­ gave a chance to reveal zyk der­we­zä­niň ara­ly­gyn­da ýer­leş­ýär. 12 reservoirs in north- Ol ka­nal şä­he­ri gü­nor­ta­dan de­mir­ga­ ern part of the settle- zy­ga ta­rap ke­sip geç­ýär. How­zuň ýo­ ment that, once, were kar­sy­nyň dia­met­ri - 20 metr, çuň­lu­gy hauzes. No certain sys- meý­dan­ça­nyň de­re­je­sin­den 3 metr (3 tem in their location was sur.) [22; 20, 54]. Ol şä­her ho­wuz­la­ revealed. Here, they ry­na mah­sus­dyr. Olar ze­rur­ly­gy­na gö­ had no certain system rä, suw­dan dol­du­ry­lyp­dyr, se­bä­bi gi­ and were located in je-gün­di­ziň do­wa­myn­da, aý­ra­tyn-da, every 200 – 300 m, i.e. ys­sy dö­wür­de how­zuň top­lan tas äh­li approximately for 5-10 su­wu­ny şä­her­li­ler ha­ýyr­la­nyp­dyr. Bu courtyards each. ýag­daý­da oňa bi­şen ker­piç­den peý­ In order to clarify the kam gör­nüş­li, in­siz, üs­ti ýa­pyk ter­naw­ nature and installation lar ar­ka­ly Ma­jan ka­na­lyn­dan suw çe­ki­ sizes of irrigation facili- lip­dir [31, 27]. ties the scholar-arche- Ho­wuz Şäh­rys­lam­dan hem ta­pyl­dy. ology T. Khojaniyazov Onuň çö­ket­li­gi şä­her gi­rel­ge­si­niň gün­ studied one of them. Hol- low is situated between do­ga­ryn­da şäh­ris­ta­nyň için­de ýer­leş­ 5 sur. Pic. 5. Рис. 5. ýär. Ol 30 х 20 metr öl­çeg­de gur­lup­dyr Sultan Sanjar mausole- um and northern gates [16, 257]. ристана. Водоём размером 30 х 20 in 25 m away to the east from Madjan Suw paý­laý­jy how­dan­lar ola­ryň ikin­ м вытянут в широтном направлении channel branch, which crosses the ji to­pa­ry­na de­giş­li­dir. Suw paý­laý­ja [16, 257]. city from south to north. Diameter of ýap­lar ýa-da ke­ra­mi­ki tur­ba ge­çi­ri­ji­le­ri Второй тип объединяет в себя во- reservoir from upper part – 20m, the ar­ka­ly ge­ti­ri­len erän gar ýa-da ýa­gyş deepness of pool 3 m from the level дохранилища, выполнявшие роль su­wy, şeý­le hem ka­na­lyň su­wy bel­li bir of site (Рiс. 3.) [22; 20, 54].This is ty- водоёмов-распределителей. Талая wag­ta çen­li şol how­da­na ýyg­na­lyp­dyr, pical example of pool-hauz of the city. и дождевая вода, а также вода из ze­rur ha­lat­da ýap­lar ar­ka­ly şä­her­li­le­ Hauzes were filled in water upon ne- каналов, подводившаяся к распре- riň ho­ja­lyk­la­ry­na paý­la­nyp­dyr. Şun­dan cessity because water volumes for 24 делителю посредством арыков или soň­ra tu­tuş do­la­ny­şyk gaý­ta­la­nyp­dyr. hours of operation, particular, in sum- керамических трубопроводов (ку- Şeý­le how­dan­la­ryň dia­met­ri, adat­ça, mer hot days, were completely used буров), собиралась в чаше данного 40-dan 60 met­re çen­li bo­lup­dyr. by people. In this case hauz was filled типа водоёмов до определённого Iki sa­ny dür­li öl­çeg­li suw paý­laý­jy with Madjan channel’s water, which момента, а при необходимости она how­dan 1979-njy ýyl­da ho­wa­dan su­ was led to it by means of covered by системе водоводов-арыков направ- ra­ta dü­şü­ri­lip we aw­tor ta­ra­pyn­dan şä­ narrow arrow-shaped gutter made of лялась во дворы горожан. После her­ji­giň şu bö­le­gi­ni öw­re­nip, Mer­wiň burnt brick [31, 27]. этого весь цикл повторялся. Диа- Sol­tan­ga­la şä­her­ji­gi­niň Gü­nor­ta öw­ Pool-hauz has also been revealed метр таких водоёмов обычно коле- rü­min­den ta­pyl­dy. Olar al-As­la­mi­niň in the site of ancient settlement Shek- блется от 40 до 60 м. we al-Gi­fa­ri­niň (sa­hap­lar) (4 sur.) ma­ hrislam. Its hollow is located on east- Два водоёма-распределителя zar­la­ry­nyň de­mir­ga­zyk-gün­do­ga­ryn­da ern part from entry the city. This reser- различного объема были выявле- 300 metr­lik­de we Gü­nor­ta öw­rü­miň voir 30 x20 in size was streamlined in ны в Южном обводе городища Сул- gün­do­gar ga­la di­war­la­ryn­dan gün­ba­ width projection [16, 257]. тан-кала в ходе аэрофотосъёмки в tar­da 75 metr­lik­de ýer­leş­ýär. Şeý­le- The second type involves reservoirs 1979 году, а также осуществленной de, beý­le­kä gö­rä, ýo­kar­sy­nyň dia­met­ performed the function of reservoir- автором рекогносцировки данного ri uly bo­lan de­mir­ga­zyk how­dan hem dispatcher. Water from melted snow участка городища. Водоёмы рас- öw­re­nil­di (5 sur.). and rainy water as well as water from полагаются в 300 метрах северо- Bar­lag­lar bu how­dan­la­ryň IX – XII channels leading to the dispatcher asyr­lar­da iş­län­di­gi­ni we iki ge­zek ula­ with the support of aryks or ceramic восточнее гробниц ал-Аслами и ал- ny­lan­dy­gy­ny gör­kez­di, se­bä­bi onuň pipelines (kuburs) were accumulated Гифари (асхабов) (рис. 4) и в 75 м düý­bü­niň iki sa­ny dür­li wag­ta de­giş­li in bowls of this type of reservoirs up к западу от восточной крепостной lin­za­la­ry bar. Il­ki­baş­da­ky how­da­nyň to a certain moment, and in case of стены Южного обвода. Также был dia­met­ri, tak­my­nan, 54 metr bo­lup­dyr. necessity the water was sent into the исследован северный водоём, име- Lin­za­nyň gy­ra­sy örü­len bi­şen ker­pi­çe courtyards of citizens through aryk ющий на поверхности сравнительно di­re­ýär. Mu­nuň öz­bo­luş­ly ke­nar örü­mi­ system. After that the whole cycle is больший диаметр (Рис. 5). niň bol­ma­gy hem äh­ti­mal­dyr. How­da­ repeated. The diameter of such reser- Исследования показали, что дан- nyň çö­kün­di gat­la­ry­na dy­ky­lyp goý­lan voirs is usually fluctuated from 40 to ный распределитель функциониро- ki­çeň­räk ke­ra­mi­ka bö­lek­le­rin­den çen 60 m. вал в IX – XII веках и эксплуатиро-

MIRAS 41 Two reservoir-dis- вался дважды, так как имеет две patchers of various siz- разновременные линзы дна водо- es were revealed in the ёма. Диаметр первоначального во- Southern take round of доёма достигал приблизительно 54 Merv settlement Sultan- м. Край линзы упирается в кладку kala due to air-survey из жжёного кирпича. Вероятно, она made by the author in служила своеобразным береговым 1979 and reconnais- обрамлением водоёма. Судя по не- sance of this section of большим фрагментам керамики, settlement. They are вкрапленным в осадочный слой во- located on 300 meters доёма, линза (1) может быть дати- away north-easterner рована IX – X веками. from tombs al-Aslami Над этой чашей располагается and al Gifari (askhabs) слой чистого песка толщиной 20 см, (pic. 4.) and 75 m to что говорит о некотором перерыве в west from eastern for- эксплуатации данного сооружения, tress wall of Southern 6 sur. Pic. 6. Рис. 6. take round. The north а выше находится дно последую- reservoir which is com- щего функционирования водосбора tut­saň, lin­za­ny (1) IX – X asyr­la­ra de­ paratively higher in diameter on sur- [20, 55]. Располагая результатами giş­li et­mek müm­kin. face in comparison with the other was исследования, можно заключить, Bu ha­na­nyň üs­tün­de ga­lyň­ly­gy 20 also researched (pic. 5). что диаметр линзы (2) составлял sm bo­lan aras­sa çä­ge gat­la­gy bar. Bu, The studies proved that the said приблизительно 52,5 м. Преоблада- ние в указанной линзе фрагментов how­da­nyň ula­ny­ly­şyn­da kä­bir ara­kes­ above dispatcher operated in IX – XII керамики XI века, в том числе и по- mä­niň bo­lan­dy­gyn­dan ha­bar ber­ýär, centuries and used twice because it ливной, позволяет датировать её ýo­kar­da bol­sa, suw ýyg­naý­jy­nyň in­di­ has two reservoir bottom’s lens of dif- ferent period. The diameter of the pri- именно этим периодом. ki he­re­ke­ti­niň düý­bi ýer­leş­ýär [20, 55]. mary reservoir was approximately 54 Питался водоём-распределитель Bar­lag­la­ryň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, lin­ m. The boarder of lens sets against водой из левого рукава канала ар- za­nyň (2) dia­met­ri­niň, tak­my­nan, 52,5 burnt brick lying. Probably, it is a pe- Разик, что прекрасно видно в микро- met­re deň bo­lan­dy­gy ba­ra­da ne­ti­jä culiar coastal facing of reservoir. Jug- рельефе городища и на аэрофото- gel­mek bo­lar. Bu lin­za­da XI asy­ra de­ ging on small fragments of ceramics, снимках, на которых читается арык, ingrained in sedimentary соединяющий водоём-распреде- soil of reservoir, the lens 7 sur. Pic. 7. Рис. 7. литель с левым отводом канала (1) may be dated by IX – X (рис. 6). Водоём просуществовал, centuries. по-видимому, до конца XI – начала Pure layer of sand with XII веков, так как над линзой XI века 20 sm thickness was располагается рыхлый грунт зеле- placed above the bowl and новато-серого цвета с некоторым that proves on some gap количеством битых кирпичей и ке- in functioning this facility, рамики, преимущественно XIV – XV while a little bit higher the веков. bottom of the next opera- Принимая во внимание исклю- tion of spillway is placed чительную слабость обживания [20, 55]. Having relied on этой части города в XII веке и, как data of research we may следствие, запущенность гидротех- state that diameter of lens нических сооружений, прекраще- is approaching to 52,5m. Prevailing in this lens the ние функционирования водоёма- ceramics fragments be- распределителя следует отнести к longing to XI century gave концу XI началу XII веков. На это us the view to date it just же указывает уроженец Мерва, with this period. средневековый историк Абу-Сад The reseroir-dispatcher Абд-ал-Керим ибн Мухаммад ибн took water from the left Мансур ас-Самани (1113 – 1166). Он branch of al-Razik chan- сообщает, что на этом месте распо- nel that is clearly shown лагался квартал Джассин, который к in the micro-relief of settle- XII веку опустел и постепенно пре- ment and in the air survey, вратился в кладбище Танры-гыран where it looks like aryk, [5, 329; 17, 78].

42 MIRAS giş­li ke­ra­mi­ka şol san­da syr­ça­la­nan bö­lek­le­ri­niň ag­dyk­lyk et­me­gi lin­za­ny hut şol döw­re de­giş­li et­mä­ge müm­kin­ çi­lik ber­ýär. Suw paý­laý­jy how­da­na ar-Ra­zyk ka­ na­ly­nyň çep şa­ha­sy­nyň su­wy ber­lip­ dir. Ol şä­her­ji­giň mik­ro­rel­ýe­fin­den we ho­wa­dan dü­şü­ri­len su­rat­lar­dan go­wy gö­rün­ýär. Olar­da suw paý­laý­jy how­ da­ny ka­na­lyň çep şa­ha­sy bi­len bir­leş­ dir­ýän ýap (suw ge­çi­ri­ji) gö­rün­ýär (6 sur.). How­da­nyň XI asy­ryň ahy­ryn­da, XII asy­ryň baş­la­ryn­da iş­le­me­gi­ni bes eden bol­ma­gy äh­ti­mal­dyr, se­bä­bi XI asyr lin­za­sy­nyň üs­tün­de XIV – XV asyr­la­ra de­giş­li dö­wük ker­piç we ke­ ra­mi­ka ga­ry­şyk­ly, ýa­şy­lym­tyl-çal reňk­li ýum­şak top­rak bar. XII asyr­da şä­he­riň bu bö­le­gin­de ýa­ şaý­şyň sel­çeň bo­lan­dy­gy­na we şu­nuň ne­ti­je­sin­de, gid­ro­teh­ni­ki des­ga­la­ryň göz­gy­ny ýag­da­ýa dü­şen­di­gi­ne üns ber­sek, on­da suw paý­laý­jy ul­ga­myň ula­ny­ly­şy­nyň bes edi­len döw­rü­ni XI asy­ryň ahyr­la­ry­na, XII asy­ryň baş­la­ ry­na de­giş­li et­me­li bol­ýar. Mu­nuň hut şeý­le­di­gi­ni merw­li, or­ta asyr ta­ryh­çy­sy Abu-Sad Ab­dal Ke­rim ibn Mu­ham­met ibn Man­sur as-Sa­ma­ny (1113 – 1166). hem bel­le­ýär. Ol bu ýer­de Jas­sin ha­ ta­ry­nyň ýa­şan­dy­gy­ny, onuň XII asy­ra 8 sur. Pic. 8. Рис. 8. çen­li bo­şap ga­lan­dy­gy­ny hem-de Taň­ ry­gy­ran ma­zar­ly­gy­na öw­rü­len­di­gi­ni which linked reservoir-dispatcher with К сооружениям этого же типа от- ýaz­ýar [5, 329; 17, 78]. the left take round of channel (pic. 6). носится водоём, расположенный на Şu­nuň ýa­ly des­ga­la­ra Änew şä­her­ The reservoir seemed to be stopping территории городища Анау, в непо- çe­sin­dä­ki met­ji­diň ha­ra­ba­lyk­la­ry­nyň its functioning in the end of XI begin- средственной близости от развалин we or­ta asyr sar­do­basy­nyň go­la­ýyn­ ning XII century because soft soil of мечети и средневековой цистерны- green-grey color with certain number da­ky how­dan hem de­giş­li­dir. Bu how­ сардобы. Сюда собирали талую и of old bricks and ceramics of XIV – XV da­na erän gar hem-de ýa­gyş su­wy дождевую воду, которая по крытым centuries is located over the lens of XI ýyg­na­lyp­dyr we olar üs­ti ýa­pyk ter­ желобам-водостокам стекала во naw­ly ýap­lar ar­ka­ly sar­do­banyň içi­ne century. Taking into account the fact that the внутренний резервуар сардобы [19, ak­dy­ry­lyp­dyr [19, 398-399]. 398-399]. Örän uly ölçeg­ ­li suw toplaý­ ­jy how­ city was developed in a very poor man- ner and the state of technical facilities К третьему типу относятся водо- dan­lar ola­ryň üçün­ji to­pa­ry­na de­giş­ were out of order, one may consider хранилища-накопители достаточно li­dir. Ka­da bol­şy ýa­ly, şeý­le how­dan­ the reservoir-dispatcher terminated its внушительных размеров. Вода в lar­da­ky suw ga­baw ýa-da gu­rak­çy­lyk functioning at the end of XI beginning них, как правило, сохранялась как ýy­lyn­da el­deg­ril­me­siz äti­ýaç­lyk hök­ of XII century. The habitant of Merv the неприкосновенный запас на слу- mün­de sak­la­nyp­dyr. Şäh­rys­lam­da öl­ historian of middle age Abu-Sad Abd- чай осады или засухи. На городище çeg­le­ri 250х300 metr bo­lan, da­şy­na al-Kerim ibn Muhammad ibn Mansur çig ker­piç­den diwar­ örü­len suw how­ Шахрислам было обследовано во- as-Samani (1113 – 1166) supported дохранилище размером 250 х 300 da­ny bar­la­nyl­dy (7, 8 sur.). Onuň sak­ the same idea. He wrote that Jassin м., обнесенное стеной из сырцового la­nyp ga­lan bö­le­gi­niň be­ýik­li­gi 1-1,5 quarter, which became empty and кирпича (рис. 7, 8). Её сохранивша- met­re, ga­lyň­ly­gy 2 met­re go­laý. Di­ gradually transformed in Tanry-gyran wa­ryň uza­bo­ýu­na diň­ler edi­lip­dir, kä­ cemetery in the XI century, was locat- яся высота составляет 1-1,5 м, тол- bir ýe­rin­de öý­le­riň di­war­la­ry gö­rün­ýär. ed in this area [5, 329; 17, 78]. щина – около 2 м. Вдоль стены по- Suw how­da­ny berk go­ra­lan bol­ma­ga The reservoirs, located on the set- строены башни, в некоторых местах çe­me­li. Oňa bar­ýan suw ge­çi­ri­ji­si­niň tlement Anew in close distance from прослеживаются стены домов. Ве- ga­lyn­dy­la­ry onuň gün­do­ga­ryn­da gö­ ruins of mosque and cistern-sardoba роятно, водонакопитель усиленно

MIRAS 43 rün­ýär [7, 84]. Şol ýer­de hem öl­çeg­le­ri built in Middle Ages are referred to охранялся. Остатки водопровода, 100х35, metr bo­lan, de­mir­ga­zyk-gü­ such kind of facilities. The melted and подходящего к водохранилищу, про- nor­ta ug­ry bo­ýun­ça çe­ki­len ikin­ji suw rainy water, which leaked into the in- слежены в его восточной стороне [7, how­da­ny hem bar­la­nyl­dy [16, 257]. ner reservoir of sardoba through cov- 84]. Там же был исследован второй ered drainage, was accumulated here Mis­se­rian şä­her­ji­gin­de hem iri suw водонакопитель размером 100 х 35 [19, 398-399]. how­dan­la­ry ýü­ze çy­ka­ryl­dy. Ola­ryň bi­ м, вытянутый по линии север – юг The reservoir-accumulators having ri çuň­ňur we giň çö­ket­lik­de ýer­leş­ýär. [16, 257]. a rather vast size belongs to the third На городище Мисриан также были Onuň uzyn­ly­gy (gü­nor­ta­dan de­mir­ type. Water in such reservoirs, as a выявлены крупные водоёмы. Один ga­zy­ga) 130 metr, ini (gün­do­gar­dan rule, was kept as inviolable reserves из них представляет собой глубо- gün­ba­ta­ra) 40-80 metr. Suw how­da­ny for siege and dryness circumstances кую и широкую впадину. Его длина bi­şen ker­piç­den sal­nan ha­ýa­ty bar [6, to use. The reservoir with 250-300 m 110]. Öl­çeg­le­rin­den çen tut­saň, bu suw in size was studied in settlement Shek- (с юга на север) составляет 130 м, top­lan­ýan how­dan bol­ma­ly. Şu­lar ýa­ly hrislam. It was covered by walls made ширина (с востока на запад) – 40-80 des­ga­lar kä­bir se­bit­ler­de hä­zir­ki wagt­ of moist brick. The size remained up м. Водоём имеет ограду из жжёного da hem ula­nyl­ýar. Türk oba­la­ry­nyň nowadays is 1-1,5 m height, and near- кирпича [6, 110]. Судя по размерам, ýa­şaý­jy­la­ry­nyň des­ga­la­ryň şu­lar ýa­ly ly 2 m in thick (pic. 7, 8). The towers возможно это был водонакопитель. gör­nüş­le­ri­ni giň­den peý­da­lan­ýan­dyk­ have been constructed, and in some Аналогичные сооружения исполь- la­ry­na et­nog­ra­fi­ýa mag­lu­mat­la­ry hem areas the walls of houses are traced. зуются в некоторых регионах по şa­ýat­lyk ed­ýär. Tür­ki­ýe­de her oba­da This water-accumulator is protected настоящее время. Этнографиче- di­ýen ýa­ly da­şy­na daş örü­len bir ýa-da carefully. The remains of water pipe- ские данные свидетельствуют об bir­nä­çe suw how­da­ny bar. Ola­ra te­bi­ line leading to the reservoir are seen активном использовании данного gy çeş­me­den pal­çyk ýa-da agaç tur­ in its eastern part [7, 84]. The second тапа сооружений жителями турец- ba­lar ar­ka­ly suw be­ril­ýär we olar ila­tyň water-accumulator having 100 x 35 m ких сёл. В Турции почти в каждом suw üp­jün­çi­li­gi­niň esa­sy­ny düz­ýär [14, in size elongated in north south direc- селении есть один или несколько 90]. Mis­se­rian­da­ky suw how­da­ny­nyň tion was researched in the same area обнесённых каменной кладкой во- [16, 257]. konst­ruk­tiw bö­lek­le­ri hem şu­nuň ýa­ доёмов, в которые вода подаётся по Huge square locating reservoirs ly­dyr. Bu ýer­de suw how­da­ny­nyň da­ глиняным или деревянным трубам were also found in settlement Misrian. şy­na bi­şen ker­piç­den be­ýik­li­gi 0,5-1,5 из естественного источника или ко- One of the reservoirs is like a deep лодца и которые являются основой metr di­war­lar örü­lip­dir. How­dan iş­län and wide cavity. Its length made up водоснабжения данных поселений wag­tyn­da onuň bir­nä­çe ge­zek aras­sa­ 130 m from south to north, and width la­nan­dy­gy­ny bel­le­me­li. Şu ýer­den suw – 40-80 m from east to west. The res- [14, 90]. Конструктивные детали во- ge­çi­ri­ji ke­ra­mi­ki tur­ba­lar hem ta­pyl­dy. ervoir is surrounded by burnt brick доёма в Мисриане почти аналогич- Suw top­laý­jy how­dan­la­ryň möç­be­ fence [6,110]. Thus, relying on size we ны. Здесь водоём обнесён стеной ri şeý­le bir uly we­lin, olar şä­he­ri uzak may say that it was water-accumula- из жжёного кирпича высотой 0.5-1.5 wagtlap­ suw bilen­ üpjün­ edip bil­jek. tor. Similar facilities are used in some м. Следует отметить, что во время Em­ma ar­tyk­maç­lyk­la­ryn­dan baş­ga- regions even now. Ethnographic data функционирования водоём неодно- da, des­ga­la­ryň bu gör­nü­şi bir­nä­çe certified that Turkish villages’ inhabit- кратно расчищался. Здесь же были kem­çi­lik­den ha­las däl. Şo­la­ryň esa­sy- ants used this type of facility widely. обнаружены керамические водо- da onuň üs­tü­niň açyk­ly­gy, şeý­le ha­ In Turkey, almost in each settlement проводные трубы. lat­da suw bu­ga­ryp, köp ýit­gä se­ze­war there are one or several reservoirs Объём накопителей настолько ве- bol­ýar. Şo­nuň üçin hem bu des­ga­lar covered by stone laying to which water лик, что они могли бы долгое время (Şäh­rys­lam­da bol­şy ýa­ly) di­ňe su­wuň is rendered from the natural source or питать город водой. Однако наряду akyp bar­ýan we wag­tal-wag­tal onuň from the wells through mud or wooden с преимуществами, этот тип соору- üs­tü­niň dol­du­ryl­ýan ýer­le­rin­de gur­lup­ pipes to be considered as main wa- жений имеет и ряд недостатков. В dyr. Or­ta asyr şä­her­le­ri­ne suw top­laý­jy ter supplier of these settlements [14, числе таких недостатков – огром- 90]. The building design of reservoir how­dan­lar öz­le­ri­niň bir ge­zek­lik bol­ ная площадь водонакопительно- in Misrian is almost similar. Here, the sa-da, ýe­ter­lik möç­ber­de su­wy sak­lap го зеркала, вызывавшая высокую reservoir is covered by walls made of bil­ýän­di­gi üçin, diý­seň, ze­rur bo­lup­dyr. степень естественного испарения. burnt brick having 0,5-1,5 m in height. С учетом данной особенности, по- Şol se­bäp­li olar şä­her hä­ki­mi­ýet­le­ri­ne It is necessary to mention that the res- de­giş­li bo­lup­dyr we berk go­ra­lyp­dyr. ervoir was cleaned for several times добные сооружения устраивали Mu­ny di­war­lar hem-de diň­ler bi­len bir during operation. The ceramic water только в тех местах, куда вода под- top­lu­my düz­ýän suw top­laý­jy how­da­ pipes were found here as well. водилась проточным способом (как nyň ýo­kar­da su­rat­lan­dy­ry­lan my­sa­lyn­ Water-accumulator’s volume is so в Шeхрисламе) и периодически по- da hem gör­mek bol­ýar [20, 56] big that it could supply the city with полняла водохранилище. Водона- Ha­zir­ki­Türk­me­nis­ta­nyň or­ta asyr şä­ water for a long period of time. How- копители были крайне необходимы her­le­riň äh­li­sin­de ol ýa-da beý­le­ki gör­ ever, besides advantages, this type of средневековым городам вследствие nüş­li we mak­sat­ly suw how­dan­la­ry­nyň facilities has a number of shortages их разового, но достаточно ощути- bo­lan­dy­gy­ny, iri şä­her­ler­de bol­sa, ola­ that is the huge mirrors of water-ac- мого, сброса своих вод. Поэтому

44 MIRAS ryň äh­li gör­nü­şi­ne duş gel­nen­di­gi­ni cumulators created a large evapora- они оставались в ведении городских bel­le­me­li. Şeý­le des­ga­la­ryň bo­lan­dy­gy tion. That is why these facilities were властей и тщательно охранялись, ba­ra­da­ky mag­lu­mat­la­ra or­ta asyr ýa­ set up in those areas only where wa- что видно на примере описанного zuw çeş­me­le­rin­de ga­bat ge­lin­ýär. My­ ter brought by running water as it was выше водонакопителя в комплексе sal üçin, Х asyr Mer­wi­ni su­rat­lan­dy­ryp, in Shekhrislam and which periodically со стеной и башнями [20, 56]. alym al-Is­tah­ri şeý­le ýaz­ýar: «...ka­nal­ filled in the reservoir. The water accu- Следует отметить, что во всех dan (Ra­zyk) su­wy ho­wuz­la­ra gu­ýup, mulators were of great demand to the средневековых городах нынешнего (iç­ki) şä­he­riň (me­di­ne) ýa­şaý­jy­la­ry on­ middle age cities as if they poured out, Туркменистана имелись водоёмы dan suw al­ýar­lar» [3, 173]. Şol asy­ryň once but rather enough, its waters. того или иного типа, назначения, That is why these facilities considered beý­le­ki bir aly­my al-Mu­kad­da­si (Mak­ а в крупных городах мы встречаем to be belonged to local authorities and di­si) Merw­de az san­ly, ýö­ne çuň ho­ все типы водохранилищ. Указания protected very carefully by inhabitants, wuz­la­ryň bar­dy­gy­ny nyg­ta­ýar [4, 204]. на наличие в городах этих сооруже- which is seen on the above-mentioned Merw­li or­ta asyr ta­ryh­çy­sy as-Sa­ma­ni water-accumulator in full complex with ний встречаются в средневековых şä­her­de met­ji­diň için­de ho­wuz gu­ran fortification facilities in the shape of письменных источниках. Например, Ri­zam at­ly ada­myň hor­ma­ty­na onuň wall or towers [20, 56]. описывая Мерв Х века, учёный ал- ady da­ky­lan «Ho­wuz – Ri­zam» to­par­ It is worth underlining that all middle Истахри отмечает: «…из канала la­ry­nyň bo­lan­dy­gy­ny bel­le­ýär [5, 332]. age cities of Southern Turkmenistan (Разик) берут воду жители (внутрен- Rus­si­ýa­ly gün­do­gar­şy­nas, aka­de­mik had reservoirs of this or that type, as- него) города (медины), отводя ее W. W. Bar­told (1869 – 1930) or­ta asyr signment while in large cities we may в хаузы (бассейны) в ней» [3, 173]. ýa­zuw çeş­me­le­ri­ne sal­gy­la­nyp, içi ho­ come across with all types of reser- Другой учёный того же столетия ал- wuz­ly met­ji­di ýat­la­ýar [8, 192]. voirs. We have medieval hand writ- Мукаддаси (Макдиси) указывает на Or­ta asyr ýa­zuw çeş­me­le­rin­de şä­ ing sources for these facilities to be наличие в Мерве «…немногих, но her­ler­dä­ki suw how­dan­la­ry ba­ra­da in cities. For instance, while describ- глубоких хаузов» [4, 204]. Средне- mag­lu­mat­la­ryň az­dy­gy­na ga­ra­maz­ ing Merv of the X century al-Astarkhi вековый историк, уроженец Мерва dan, bu iş­le­riň aw­tor­la­ry­nyň how­dan­ marks: «inhabitants of inner city take ас-Самани отмечает, что в городе la­ryň ýe­ri­ne ýe­tir­ýän iş­le­ri­ne gö­rä ara­ water from channel (Razik) taking her существовал квартал под назва- syn­da parh goý­man, äh­li­si­ni ho­wuz away to hauzes (reservoir) [3,173]. нием «Хауз-Ризам», названный в di­ýip at­lan­dy­ran­dyk­la­ry­ny bel­le­mek The other scholar of the same period честь человека по имени Ризам, al Mukaddasi (Makdisi) mentions on ge­rek. устроившего хауз – бассейн в мече- the availability in Merv»…of a few, How­dan­la­ryň dür­li gör­nü­şi­ni gur­mak ти [5, 332]. Российский востоковед, but deep hauzes. Native of Merv as- üçin olar­da su­wuň ýo­ka­ry de­re­je­de академик В. В. Бартольд (1869- Samani writes there has been existed top­ra­ga siň­me­gi­niň öňü­ni al­mak üçin a quarter named «Hauz Rizam» called 1930), ссылаясь на средневековые ga­lyň me­le top­rak­ly hem-de to­ýun­sow in honor of a man-Rizam, who set up письменные источники, упоминает ýer­ler ýö­ri­te saý­la­nyp al­nyp­dyr [12, hauz (pool) in the mosque [5, 332]. мечеть и бассейн с водой в ней [8, 98]. Bu suw sak­laý­jy­lar şä­her dur­mu­ B. B. Bartold (1869-1930) referring 192]. şyn­da örän uly orun eýe­läp­dir. Ola­ryň to written sources medieval time also Несмотря на достаточную скуд- gu­rul­ma­gy bir­nä­çe se­bä­be gö­rä, mak­ mentioned on the mosque and pool ность информации о городских во- sa­da la­ýyk ha­sap­la­nyp­dyr. Bi­rin­ji­den, with water in it [8,192]. дохранилищах, содержащуюся в ho­wuz­lar agyz su­wu­nyň möç­be­ri­ni In spite of the fact that medieval средневековых письменных источ- art­dy­ryp­dyr; ony paý­laý­jy­lar şä­he­riň written sources gave poor data on никах, прослеживается характерная hü­när­ment­çi­lik to­par­la­ry­ny, il­kin­ji no­ city reservoirs, it is necessary to un- особенность: авторы этих сочине- bat­da, ke­ra­mi­ka­çy­la­ry suw bi­len üp­jün derline that the authors of this col- ний не делали различий между во- edip­dir­ler. Ikin­ji­den, bu des­ga­la­ryň ka­ lections made no difference between доёмами по их функциональному nal­la­ryň su­wu­nyň bir­den aza­lan hem- reservoirs in terms of their functional назначению и называли все соору- de gu­rak­çy­lyk bo­lan döw­rün­de peý­da­ assignment and called all facilities as жения бассейнами – хаузами. sy örän ýo­ka­ry bo­lup­dyr. Üçün­ji­den, pools – hauzes. Место для обустройства водохра- go­ra­nyş mak­sat­ly ýa-da baş­ga­ça aý­ Special area, where the thickness of нилищ рассмотренных нами типов soiled cover in the shape of loss and dy­lan­da, şä­he­ri suw bi­len üp­jün et­mek выбиралось с учетом ряда характе- other loamy mass would be enough üçin ni­ýet­le­nip­dir, se­bä­bi duş­man bel­li ристик: толщина почвенного покро- for maximal annihilation of water filtra- bol­şy ýa­ly, ga­baw ma­ha­lyn­da şä­he­riň ва в виде лессовых и других глини- tion in these reservoirs, was chosen стых масс должна быть достаточной esa­sy suw üp­jün­çi­lik ul­ga­my bo­lan ka­ for setting up the types of reservoir nal­la­ry bek­läp­dir. Şol se­bäp­li hem suw considered by us [12, 98]. They played для максимальной профилактики how­dan­la­ry­nyň sak­la­ny­şy­na berk gö­ an important role in the life of cities. фильтрации воды [12, 98]. Водоёмы zeg­çi­lik edi­lip­dir: wag­tal-wag­tal ola­ryň Establishment of them was worthwhile играли весьма важную роль в жизни ha­na­la­ry aras­sa­la­nyp­dyr, su­wy tä­ze­ on several reasons. First, the pools- городов. Устройство их было целе- le­nip­dir, ho­wuz­lar­da su­wa düş­mek, kir hauzes added the volume of drinking сообразным по нескольким причи- ýuw­mak we şu­ňa meň­zeş­ler bü­tin­leý water, dispatchers supplied water to нам. Во-первых, бассейны-хаузы ga­da­gan edi­lip­dir. the craftsmen quarters, primarily, ce- увеличивали объем питьевой воды; MIRAS 45 распределители снабжали водой ремесленные кварталы, прежде всего, керамистов. Во-вторых, по- лезность таких сооружений кратно возрастала в период засухи, когда резко снижался дебит объём (уро- вень) воды каналов. И, наконец, водоемы использовали в оборони- тельных целях, то есть для водо- снабжения городов во время воз- можной неприятельской осады, во время которой, как правило, прежде всего перекрывались основные во- дные артерии городского организма – каналы. Поэтому за содержанием водохранилищ тщательно следили: 9 sur. Pic. 9. Рис. 9. резервуары время от времени тща- Or­ta asyr­lar­da­ky şä­her­le­riň köp­san­ ramics makers. Second, all facilities тельно чистили, вода в накопителях ly suw üp­jün­çi­lik ul­ga­my­nyň ara­syn­da were very much necessarily in dry pe- также периодически обновлялась; в sar­doba diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan, gur­lu­şy, riod of time, when channel water debit бассейнах-хаузах категорически за- çyl­şy­rym­ly­ly­gy taý­dan de­ňi-ta­ýy bol­ sharply decreased. And, finally, third, прещалось купание и стирка белья. in defensive purposes, i.e. for water ma­dyk gid­ro­teh­ni­ki des­ga­lar aý­ra­tyn В многообразии многочисленных supply in case of siege of the city by to­pa­ry düz­ýär­ler. Ola­ryň mad­dy me­ средневековых городских гидросоо- enemy, who, as is known, blocked de­ni­ýet ba­bat­da adat­dan da­şa­ry gy­ main water arteria of the city-chan- ружений особую группу составляют zyk­lan­ma dö­red­ýän­di­gi yk­rar edi­lip­dir. nels. That is why, the reservoirs were уникальные по строению и сложно- Güm­mez­li sar­dobala­ryň gur­lu­şy­nyň carefully under control making clean сти гидротехнические сооружения, ta­ry­hy öz kök­le­ri bi­len ga­dy­my­ýe­te the bowels, and water in the reservoir именуемые цистернами-сардоба- ara­laş­ýar. Türk­me­nis­tan­da ygal ga­ changed from time to time. Swimming ми, признаваемые чрезвычайно dym dö­wür­ler­den bä­ri «kak» diý­lip and cloths washing was forbidden in интересной категорией памятников at­lan­dy­ryl­ýan te­bi­gy çö­ket­lik­de ýyg­na­ the hauzes and pools. материальной культуры. История nyp­dyr [15, 14]. Soň­ra su­wuň top­ra­ga Peculiar reservoirs, which pres- создания купольных сардоб уходит siň­me­gi­niň öňü­ni al­mak üçin çu­ku­ryň ent complicated hydro-technic facili- своими корнями в глубокую древ- di­war­la­ry bi­şen ker­piç­den örü­lip­dir. ties and called cistern-sardobas, are ность. В Туркменистане влага из- among multi-numbered sys- давна собиралась в естественных tems of water supply of cit- приспособлениях – ямах, имено- ies in the middle age. These вавшихся «как» [15, 14]. В даль- facilities present a very in- нейшем в целях предотвращения teresting category of monu- ments of material culture. фильтрации воды стенки ямы стали The type of domical sardobas облицовывать жжёным кирпичом. goes back to deep ancient Возникает открытая цистерна, а по- by its root. In Turkmenistan следующее перекрытие её куполом the moisture was gathered представляет собой уже новое тех- in natural facility – pits which ническое сооружение собственно were called «kak» [15, 14]. In сардоб [18, 396]. further development process Практичность и несложность кон- of these facilities the burnt струкции сардоб позволяет допу- brick were used to cover the стить, что они давно вошли в цен- walls of pit in order to prevent трально-азиатскую строительную water filtration into soil. This практику, хотя на это нет прямых is a way to create open cis- указаний в ранних письменных ис- tern, and the next covering точниках. По мнению учёного М. Е. of it by the domical is consid- ered to be as a new technical Массона, исследовавшего сложные facility, actually sardoba [18, ирригационные системы и строи- 396]. тельство кяризов, о существовании Practicality and simplicity которых в Парфии в эпоху Ахеме- of sardobas structure gave нидов (VI – IV века до н.э.) имеется 10 sur. Pic. 10. Рис. 10. us the view to consider them указание Полибия, устройство сар-

46 MIRAS 11 sur. Pic. 11. Рис.. 11. 12 sur. Pic. 12. Рис. 12.

Şeý­le­lik­de, üs­ti açyk ho­wuz dö­re­di­lip­ to be entered in Central-Asian build- доб не могло явиться технически dir. Onuň üs­tü­ne güm­mez go­ýul­ma­gy ing practice, though there is no pre- непосильной задачей [18, 35]. bi­len, eý­ýäm tä­ze teh­ni­ki des­ga, hu­ cise data from written sources. M. Уже с Х века мы имеем пись- su­san-da, sar­doba eme­le gel­ýär [18, E. Masson, who made research in менное свидетельство о наличии 396]. complicated irrigation systems and сардоб в городах нынешнего Турк- Sar­dobala­ryň amat­ly­ly­gy we gur­lu­ building of kyarises, is of a view, that менистана. Ал-Макдиси в описании the systems and kyarises existed şy­nyň ýö­ne­keý­li­gi, ir­ki ýa­zuw çeş­me­ города Мерва сообщает: «… у них in Parthia in the era of Akhemenids le­rin­de gö­nü­den-gö­ni gör­ke­zil­me­se- есть чистые пруды с воротами, ко- (VI – IV centuries BC), which was de,ola­ryň Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň gur­lu­şyk торые открываются и соединяют tej­ri­be­si­ne bi­reý­ýäm or­na­şan­dy­gy­ny proved by order made by Polibi, the setting up of sardobas is not a difficult их с каналом по мере надобности» aýt­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Çyl­şy­ [4, 195]. По-видимому, речь идёт о rym­ly su­wa­ryş ul­gam­la­ry­ny, kä­riz­le­riň assignment to fulfil [18, 35]. Starting with the X-th century we задвижках забора воды из арыков, gur­lu­şy­gy­ny öw­re­nen alym M. Ý. Mas­ had a written certification on avail- ведущих в желоба-водотоки, соеди- so­nyň pi­ki­ri­çe, sar­dobala­ryň gur­lu­şy ability of sardobas in Turkmenistan. няющиеся с резервуарами сардоб. teh­ni­ki taý­dan ba­şar­maz ýa­ly me­se­le Al-Makdisi, while describing Merv city По источнику питания сардобы däl. Par­fi­ýa­da Ahe­me­ni­ler döw­rü­ne informs the following: «…they have делятся на три подгруппы. Первая (b.e.ö. VI – IV asyr­lar) de­giş­li ol gur­ pure bays with gate which are opened подгруппа объединяет сардобы, luş­lar ba­ra­da Po­li­bi­ýiň mag­lu­mat­la­ry and linked them with a channel upon получавшие воду с помощью под- üns çe­ki­ji [18, 35]. necessity» [4, 195]. It seems that the Eý­ýäm, Х asyr­dan baş­lap, hä­zir­ водящих каналов и арыков, а так- topic is about water fence bolts from же из водоёмов-распределителей ki Türk­me­nis­ta­nyň şä­her­le­rin­de sar­ aryks leading to running water which или очистных цистерн; ко второй doba­la­ryň bo­lan­dy­gy­ny ýaz­ma­ça is linked with reservoirs of sardobas. подгруппе относятся цистерны, пи- su­but­na­ma­la­ry­myz tas­syk­la­ýar. Al- According to filling in the sardobas Mak­di­si Merw şä­he­ri­ni su­rat­lan­dy­ryp, are divided into three subgroups. The тавшиеся талыми и дождевыми во- ha­bar ber­ýär: «… olar­da der­we­ze­li subgroup number one unites the sar- дами; третья, немногочисленная aras­sa ho­wuz­lar bar, olar açy­lyp, ho­ dobas which receives water from lead- подгруппа объединяет сардобы, wuz­la­ry ze­rur­ly­gy­na gö­rä, ka­nal bi­len ing channels and arykes as well as получавшие комбинированное пи- bir­leş­dir­ýär» [4, 195]. Bu ýer­de sar­ from reservoirs-dispatchers or clean- тание, то есть кроме талой и до- dobala­ryň çu­kur­la­ry­na bi­rig­ýän suw ing cisterns; the subgroup number ждевой воды, они подпитывались

MIRAS 47 за счет каналов и водораспредели- телей. Примером сооружений первой подгруппы служит сардоба, иссле- дованная учёным Т. Ходжаниязо- вым и Я. Нургельдыевым в центре городища Гяургала в Мерве под развалинами первой арабской ме- чети города [21; 32, 12-13] (рис. 9). Водохранилище имеет парадный сводчатый спуск с лестницей, сло- женный из жжёного кирпича и ори- ентированный по линии юг – север [22, 96] (рис. 10). Вход в непосред- ственно сооружение находился в северо-западной стене резерву- ара, то есть из двора мечети. Со- хранившаяся высота портала – 4,2 м, ширина – 2 м. В верхней части его ширина достигает посредством уступов 2,35 м [23, 6-8]. У входа так- же имелись ступеньки из жжёного кирпича (рис. 11). Это водохранилище диаметром 6 м снабжалось водой посредством желобов-водостоков, соединяв- ших цистерну сардобы с арыками, рассекавшими городскую плани- ровку на чёткую сеть и которые были выведены из отводов канала ар-Разик. Сардоба имела по мень- шей мере четыре таких водостока, расположенных диаметрально и, по-видимому, берущих воду из раз- личных арыков, протекавших непо- далеку (рис. 12). Пол сардобы, зафиксированный на глубине 8,1 м от пола мечети Бени-Махан, расположенной над сардобой, представляет собой за- глаженную до зеркального блеска 13 sur. Pic. 13. Рис. 13. поверхность из кырового1 раствора. jo­ýa­la­ry­na ka­na­lyň su­wu­ny ak­dyr­ýan two involves in cisterns filled in snow Немногочисленные находки фраг- no­wa­lar ba­ra­da gür­rüň edil­ýän bol­ma­ melted water and rainy water; the sub- ментов керамики IX – XI веков, gy äh­ti­mal­dyr. group number three is not too much фельсы IX – X веков, чеканенные Su­wy al­ýan çeş­me­si­ne bag­ly­lyk­da, in number united sardobas, having a во время правления династии Са- sar­dobalar üç to­par­ça bö­lün­ýär. Bi­rin­ji combinative filling i.e. they are filled in манидов и обнаруженные в завале to­par­ça, çe­ki­len ýap­la­ryň we ka­nal­la­ water of channels and water-dispatch- резервуара, пол и стены мечети, ers apart of snow melted and rainy ryň, şeý­le hem suw paý­laý­jy how­dan­ относящиеся к её перестройке во water. la­ryň ýa-da aras­sa­laý­jy ho­wuz­la­ryň второй половине XI века [29, 30; 30, As an example, sardoba researched 124,132], проложенные над уже раз- üs­ti bi­len suw al­ýan sar­dobala­ry özü­ by T. Khojaniyazov and Y. Nurgeldyyev рушенной и заполненной завалом ne bir­leş­dir­ýär, ikin­ji to­par­ça, erän gar located in the center of settlement Gy- цистерной сардобы, а также стро- hem-de ýa­gyş su­wu­ny al­ýan sar­doba­ aur gala in Merv under ruins of the first ительный материал и особенности lar, üçün­ji, az san­ly to­par­ça bol­sa, Arabic mosque is considered to belong кирпичной кладки этого сооруже- erän gar, ýa­gyş su­wun­dan baş­ga-da to the first subgroup [21; 32, 12-13] ния, позволяет датировать время ka­nal­la­ryň we suw paý­laý­jy ho­wuz­la­ (Рiс. 9). The reservoir has front arched 1 Известково-пуццолановые цементы типа ryň su­wu­ny al­ýan sar­dobalar gir­ýär. entrance with ladder made from burnt портландцемент.

48 MIRAS Alym­lar T.Ho­ja­ny­ýa­zow bi­len Ý. Nur­ brick and oriented on south-north line. его функционирования IX – X века- gel­di­ýe­wiň öw­re­nen Merw­dä­ki Gä­wür­ [22, 96] (Pic. 10). Entrance to facility ми. ga­la şä­her­ji­gi­niň mer­ke­zin­de gur­lan itself was in northern-western side of Таким образом, сардоба в центре il­kin­ji arap met­ji­di­niň ha­ra­ba­lyk­la­ry­nyň the reservoir’s wall, i.e. from mosque Гяур-калы является самым ранним as­tyn­da ga­lan sar­doba bi­rin­ji to­par­ça yard’s part. The height of entrance – исследованным гидротехническим gir­ýän des­ga­la­ra aý­dyň my­sal­dyr [21; 4,2m, width – 2m. In upper part the сооружением данного типа не толь- width gets – 2,35m due to ledge [23, 32, 12-13] (9 sur.). Suw how­da­ny­nyň ко в Туркменистане, но и во всей 6-8]. There were burnt brick ladders at bi­şen ker­piç­den edi­len bas­gan­çak­ly Центральной Азии. Именно о сардо- we gü­nor­ta-de­mir­ga­zy­ga gö­nük­di­ri­len the entrance (Pic. 11). This reservoir having 6 m in diame- бах этой группы ал-Макдиси писал: esa­sy güm­mez­li inel­ge­si bar [22, 96] «… У них в Мерве есть водоемы, (10 sur.). Des­ga­nyň özü­niň gi­rel­ge­si ter was supplied with water by means of drainages which linked cistern of крытые и открытые, со ступеньками how­zuň di­wa­ry­nyň de­mir­ga­zyk-gün­ sardoba with aryks dividing state de- и воротами, которые открываются и ba­ta­ryn­da ýa-da baş­ga­ça aý­dy­lan­da, sign into perfect net and which were соединяют их с каналом по мере на- met­ji­diň how­lu­syn­da ýer­le­şip­dir. Por­ singled out of leadings of al-Rasik добности…» [4, 204]. ta­lyň sak­la­nyp ga­lan be­ýik­li­gi – 4,2 channel. The sardoba has at least 4 Для XI – XIV веков не выявлено metr, ini – 2 metr. Gi­rel­gä­niň ýo­kar­ky drainages which located diametric and прямых письменных указаний на bö­le­gi­niň ini çyk­gyt­lar ar­ka­ly 2,35 met­ taking water from different aryks leak- сооружение сардоб. Однако есть re ýet­ýär [23, 6-8]. Şo­nuň ýa­ly-da, gi­ ing around (Pic. 12). основания утверждать, что рас- rel­ge bi­şen ker­piç­den edi­len bas­gan­ The floor of sardoba, set up at 8,1 цвет орговли ородского лаго- çak­ly (11 sur.) bo­lup­dyr. т и г б m deep from the floor of Beni-Makhan устройства вызывали необходи- Dia­met­ri 6 metr bo­lan bu suw how­ mosque located above sardoba is a мость интенсивного строительства da­ny şä­he­ri deň bö­lüp ge­çip, sar­do­ flat smooth surface made of kyrovy1 banyň ha­na­sy­ny ýap­lar bi­len bir­leş­dir­ solution. систем водоснабжения, в том числе ýän ter­naw­lar ar­ka­ly suw bi­len üp­jün The findings of fragments of ceram- и сардоб, за исключением периода edi­lip­dir. Ol ýap­lar ar-Ra­zik ka­na­ly­nyň ics belonging to IX – XI century which татаро-монгольского нашествия и şa­ha­la­ryn­dan çe­ki­lip­dir. Sar­do­banyň, are few in number, Samanids’ felse of времени восстановления повсе- iň bol­man­da, dört sa­ny suw ak­ýan ýe­ri IX – X century revealed in the obstruc- местных разрушений, сопровождав- bo­lup, olar dia­met­ral ýer­leş­di­ri­lip­dir we tions of reservoir, floor and walls of ших его. Подтверждением этому olar su­wy go­laý­dan akyp geç­ýän dür­li mosque referring to its reconstruction являются сардобы, находившиеся ýap­lar­dan alan bol­ma­ly (12 sur.). in the second half of XI century [29, у мавзолея Мухаммеда ибн Зейда и Sar­do­banyň üs­tün­dä­ki Be­ni Ma­han 30; 30, 124,132], laid over destroyed в северной части квартала керами- met­ji­di­niň po­lun­dan 8,1 metr çuň­luk­da and filled in obstruction cistern sardo- стов в Мерве, датированные XI – XII ha­sa­ba al­nan sar­do­banyň düý­bi gyr1 bas. As well as building materials of веками. По способу заполнения они pal­çy­gyn­dan ýal­pyl­dap du­ran su­wag this facility gave us a view to date its относятся к резервуарам второго functioning period as IX –X century. edi­lip­dir. типа. Hence, sardoba in the center of Gyaur Sa­ma­ny­lar ne­sil­şa­ly­gy­nyň do­lan­dy­ Надземная часть цистерны, рас- ran döw­rün­de ön­dü­ri­len we how­zuň kala is the earliest researched hydro- technic facility of that type not only in положенной в непосредственной ha­ra­ba­lyk­la­ryn­dan ta­py­lan az san­ly Turkmenistan but in all Central Asia. Al близости от мавзолея, разрушена IX – XI asyr­la­ryň ke­ra­mi­ka­sy­nyň bö­ Maksadi wrote the following about this в древности, дно резервуара по- lek­le­ri, IX – X asyr­la­ryň fels­le­ri, eý­ýäm sardobas: «…In Merv they have res- крыто завалами строительного му- weý­ran edi­len we zir-zi­bil­den dol­du­ry­ ervoir, covered and opened with steps сора. Уцелел пол сардобы, стены lan sar­do­banyň ha­na­sy­nyň üs­tün­de XI and gates, which opened and linked резервуара на высоту 5,5 м с двумя asy­ryň ikin­ji ýa­ry­myn­da üýt­ge­di­lip gur­ them with channel as required…» подводившими воду отверстиями lan met­ji­diň po­ly we di­war­la­ry [29, 30; [4, 204]. и ступенчатый вход в сооружение. 30, 124,132], şeý­le hem gur­lu­şyk se­ There is no direct written order for Диаметр резервуара равен 6,10 м riş­de­le­ri we bu des­ga­nyň ker­piç­le­ri­niň establishing sardobas in XI – XIV cen- [13, 97]. örü­li­şi­niň aý­ra­tyn­lyk­la­ry sar­do­banyň turies. However, there are some argu- Вторая сардоба располагалась в ula­ny­lan döw­rü­niň IX – X asyr­lara­ de­ ments to state that flourishing trade северной части квартала керами- giş­li­di­gi­ni çak­la­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ and city accomplishment called for стов. Она почти аналогична выше ýär. necessity of setting water supply sys- описанной цистерне у мавзолея Му- Şeý­le­lik­de, Gä­wür­ga­la­nyň mer­ke­ tems including sardobas, excluding zin­dä­ki sar­doba di­ňe bir Türk­me­nis­ the period of Mongolian-Tatar conquer хаммада ибн Зейда, также имеет с tan­da däl-de, eý­sem, tu­tuş Mer­ke­zi and the time of reviving universal de- двух сторон сливные отверстия. К Azi­ýa­da öw­re­ni­len şu­lar ýa­ly gid­ro­ stroying. The sardobas placed at Mu- сожалению, эта сардоба в настоя- teh­ni­ki des­ga­la­ryň iň ir­ki­le­ri­niň bi­ri­dir. hammad ibn Zeid mausoleum and in щее время уже не существует, так Şu­lar ýaly gör­nüş­li sar­dobalar ba­ra­da the northern part of ceramist’s quarter как она была разрушена при плани- 1 Portlandsemente meňzeş hek-toýun in Merv referred to XI – XII centuries. ровке территории, где она распола- garyşykly sement. 1 Lime-pytssolan cements like a Portland cement. галась. MIRAS 49 14 sur. Pic. 14. Рис. 14. al-Mak­di­si şeý­le ýaz­ýar: «...Merw­de Judging on the filling they are the res- В результате археологических üs­ti ýa­pyk we açyk, bas­gan­çak­ly we ervoirs of the second type. раскопок, проведённых сотруд- Upland part of cistern located in никами Института археологии и der­we­ze­li suw how­dan­la­ry bar. Olar strictly close to mausoleum was de- этнографии АН Туркменистана в açy­lyp, ze­rur­ly­gy­na gö­rä, suw how­da­ stroyed in old time; the bottom of Шeхрисламе в 2018 году, рядом с ny­ny ka­nal bi­len bir­leş­dir­ýär» [4, 204]. reservoir is covered by obstructions караван-сараем были обнаружены в хорошей сохранности сардоба и дополнительная цистерна для хра- нения воды, сложенные из жжёного кирпича и соединённые между со- бой керамическими трубами диаме- тром 40 см [28, 13; 11, 25-26]. Купол сардобы (диаметр – 7,6 м, высота 10,5 м), свод цистерны-хранилища (длина – 7,6 м, ширина – 3,6 м и вы- сота 8 м) и первые ступеньки вхо- дов построены на одном уровне и совпадают с уровнем нижнего ряда кирпичной кладки внешней стены караван-сарая, что свидетельствует об одновременном строительстве этих сооружений, датированных XI – XII веками. Подтверждением это- му являются узоры на стенах при входе в сардобу, характерные для построек эпохи Великих Сельджу- ков, и многочисленные археоло- 15 sur. Pic. 15. Рис. 15. гические находки. Вход в сардобу,

50 MIRAS XI – XIV asyr­lar­da sar­dobala­ryň of constructive rubbish. Floor of sar- оснащенный крутыми ступеньками gur­lan­dy­gy ba­ra­da gö­nü­den-gö­ni ýa­ doba, walls of reservoir having 5,5 m и находящийся с северной стороны zuw çeş­me­le­ri ýü­ze çy­ka­ryl­ma­dy. height with two water leading wholes и вход в цистерну-хранилище, рас- Em­ma söw­da­nyň we şä­he­ri aba­dan­ and stepped entrance into facility have положенный на западной стороне, laş­dyr­ma­gyň ös­me­gi­niň mon­gol-ta­ been escaped damage. The reser- украшены кирпичными арками [11, tar ço­zuş­la­ryn­dan we ola­ryň ýe­ti­ren voir’s diameter is 6.10m [13, 97]. 26]. zy­ýan­la­ry­nyň ara­dan aý­ry­lan dö­wür­ The second sardoba was placed in Несмотря на то, что строительство le­rin­den baş­ga­syn­da suw üp­jün­çi­lik the northern part of ceramist’s quarter. сардоб было широко распростра- It is similar with above-mentioned cis- ul­gam­la­ry­ny, şol san­da sar­dobala­ry нено в средневековых городах и tern by Muhammad ibn Zeida’s mau- çalt dep­gin­de gur­ma­gyň ze­rur­ly­gy­ny по пути следования караванов, все soleum, has discharged wholes from ýü­ze çy­ka­ran­dy­gy­ny aýt­ma­ga esas исследованные ранее сардобы зна- both sides. Unfortunately, this sardoba bar. Mu­ham­met ibn Zeý­diň aram­gä­ was destroyed while making design of чительно уступают шeхрисламской hi­niň ýa­nyn­da we Merw­dä­ki ke­ra­mi­ territory, where it was located. в особенностях строения и изяще- ka­çy­la­ryň toplumynyň de­mir­ga­zyk The archeological excavations стве [11, 26]. Вместе с тем, уникаль- bö­le­gin­dä­ki, XI – XII asyr­la­ra de­giş­li made in 2018 by employees of Insti- ность данного гидротехнического sar­dobalar mu­ny tas­syk­la­ýar. Suw­dan tute of Archeology and Ethnography of сооружения заключается в наличии dol­du­ry­ly­şy­na gö­rä, olar ikin­ji to­par­ça Turkmenistan in Shehrislam resulted дополнительной цистерны-отстой- de­giş­li sar­dobalar­dyr. in revealing near caravanserai the ника для очистки воды, входящей Aram­gä­hiň go­laý­ja­gyn­da­ky how­zuň sardoba in good shape and additional в единый комплекс с сардобой. ýe­rüs­ti bö­le­gi ga­dym dö­wür­de weý­ran water keeping cistern made of burnt Наполнялся данный гидротехни- edi­lip­dir, how­zuň içi gur­lu­şyk zir-zi­bil­ brick and linked with each other with ческий комплекс водой из кирпич- le­ri bi­len dol­du­ry­lyp­dyr. Sar­do­banyň ceramic pipes, having 40 sm diam- ного водопровода Шехрислама, о düý­bi, suw ak­dyr­ýan iki sa­ny de­şik bi­ eters [28, 13, 11, 25-26]. Dom of sar- котором Президент Туркменистана len be­ýik­li­gi 5,5 metr bo­lan di­war­la­ry doba (diameter – 7,6, height 10,5m), Гурбангулы Бердымухамедов на- we howza­ inilýän­ basgan­ çak­ abat ga­ arch of cistern-storehouse (length – писал следующее: «Археологи вы- lyp­dyr. Onuň dia­met­ri 6,10 met­re deň 7,6 m, width – 3,6 m and height – 8 яснили, что в XI – XII веках трудо- [13, 97]. m) and the first steppes of entrance любивые горожане протянули со were built in the same level and co- Ikin­ji sar­doba ke­ra­mi­ka­çy­la­ryň стороны гор к городу водопровод incide with level of lower line of brick toplumynyň de­mir­ga­zyk bö­le­gin­de длиною более 20 километров, со- laying of outside walls of caravanse- ýer­le­şip­dir. Ol hem Mu­ham­met ibn оруженный из жженого кирпича! Это rai. It proves that the construction of Zeý­diň aram­gä­hi­niň ýa­nyn­da­ky sar­ these facilities was carried out at the сооружение поистине уникально do­ba meň­zeş bo­lup, onuň hem iki same time and dated to XI – XII cen- для того времени» [1, 209-212]. gap­da­lyn­da suw ak­dyr­ýan de­şik­le­ri turies. Ornaments on walls at entering К этому же периоду относится bar. Gy­nan­sak-da, bu sar­doba hä­zir sardoba typical for Great Seljuks era’s и сардоба XI – XII веков, располо- ula­nyl­ma­ýar, se­bä­bi ol ýer­leş­ýän ýe­ri constructions and lots of archeological женная в 150 метрах юго-западнее düz­le­nen­de, weý­ran edi­lip­dir. findings are another confirmation. Sar- караван-сарая Рабат-и Малик близ Türk­me­nis­ta­nyň Ylym­lar aka­de­mi­ doba entrance equipped with severe города Кермине (Навои) Республи- ýa­sy­nyň Ar­heo­lo­gi­ýa we et­nog­ra­fi­ýa steppes and located on the eastern ки Узбекистан [28, 131] (Рис. 13). ins­ti­tu­ty­nyň iş­gär­le­ri­niň 2018-nji ýyl­da side as well as entry in eastern-side, XV век является периодом бурно- Şäh­rys­lam­da ge­çi­ren ar­heo­lo­gik ga­ situated on the western side has been го строительства различных мону- zuw-ag­ta­ryş­la­ry­nyň ne­ti­je­sin­de, ker­ decorated with brick made arches [11, ментальных сооружений. Именно к wen­sa­ra­ýyň ýa­nyn­dan go­wy sak­la­nyp 26]. этому времени относится сардоба, galan­ sar­doba we suw sak­lanýan­ ho­ Despite the fact that building of расположенная в непосредствен- wuz ta­pyl­dy. Olar bi­şen ker­piç­den gur­ sardobas was widely spread in me- ной близости с гробницами асха- lup­dyr hem-de dia­metri­ 40 sm ke­ra­ dieval cities and caravans following бов в Мерве (Рис. 14, 15). Время mi­ki tur­ba­lar ar­ka­ly bir­leş­di­ri­lip­dir [28, routes, all sardobas studied earlier сооружения цистерны следует счи- can’t be compared with sardobas in 13; 11, 25-26]. Sar­do­banyň güm­me­zi тать XV век, когда после перерыва, Shekhrislam’s in terms of design and (dia­met­ri 7,6m, be­ýik­li­gi 10,5 m), suw связанного с татаро-монгольским grace[11, 26]. Thus the unification of how­zu­nyň üs­ti (uzyn­ly­gy 7,6 m, ini 3,6 нашествием, в левый рукав канала this hydro-technic facility is availability m we be­ýik­li­gi 8 m) we gi­rel­gä­niň il­kin­ji of additional cistern-precipitation tank ар-Разик, протекавшего возле мо- bas­gan­çak­la­ry bir de­re­je­de gur­lup­dyr for water cleaning to be included in гил проповедников, снова поступает we olar ker­wen­sa­ra­ýyň daş­ky di­wa­ry­ universal complex with sardoba. Brick вода. Именно здесь была построена nyň örü­len ker­piç­le­ri­niň aşa­ky ha­ta­ry­ made drainage in Shekhrislam was сардоба для нужд мусульман, по- nyň de­re­je­si­ne deň gel­ýär. Bu bol­sa applied to fill the hydro-technic com- сещавших святые могилы, над ко- XI – XII asyr­la­ra de­giş­li şol des­ga­la­ryň plex with water. Our esteemed Presi- торыми одновременно с цистерной bir­wagt­da gur­lan­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ dent of Turkmenistan Gurbanguly сооружаются киоски и порталы-ай- ýär. Mu­ny sar­do­banyň gi­rel­ge­sin­dä­ki Berdimuhamedov has written the fol- ваны. Однако, вследствие частич- di­war­la­ryň ýü­zün­dä­ki Be­ýik Sel­juk­lar lowing: «Archeologists have found ного разрушения сардобы, в конце

MIRAS 51 XIX века резервуар был реконстру- ирован с применением жженого кирпича «царского» (европейского) стандарта, но с обязательным со- хранением всех средневековых па- раметров. В настоящее время действо- вавшая совсем недавно сардоба представляет собой собственно цистерну и парадный сводчатый вход, обрамленный порталом. Вну- тренняя поверхность стен цистерны гладкая и обмазана поверху кыро- вым раствором. Диаметр резервуа- ра достигает 7 м. Купол, как с вну- тренней, так и с внешней стороны, также обмазан кыровым раствором. Высота входа в цистерну, представ- ляющего собой арку стрельчатой формы, составляет 1,8 м. Подво- дящий к нему коридорообразный круто спускающийся ход перекрыт арочным сводом и имеет лестницу с 10-ю ступенями, причем три ниж- ние ступени вынесены внутрь ре- зервуара. Снаружи вход оформлен парадным порталом, сложенным из разноразмерного жженого кирпича, собранного с поверхности городи- ща. Высота портала составляет 16 sur. Pic. 16. Рис. 16. 3,50 м [9, 19]. Панно орнаментиро- вано лепным ганчевым рисунком za­ma­ny­nyň gur­lu­şyk­la­ry­na mah­sus that in11th-12th centuries the hard- растительного характера с преоб- na­gyş­lar we köp­san­ly ar­heo­lo­gik ta­ working people laid over 20 km length ладанием вьющихся лоз винограда pyn­dy hem tas­syk­la­ýar. Ýap­gyt bas­ water-pipeline from mountains area; it с крупными листьями и гроздьями ягод. Кладка внешней поверхно- gan­çak­ly we de­mir­ga­zy­gyn­da­ky sar­ was made of burnt brick! This building сти портала имеет разновысотные do­banyň gi­rel­ge­si we gün­ba­ta­ryn­da­ky is truly unique for that time» [1, 209- вставки из фигурных кирпичиков. suw how­zu­nyň gi­rel­ge­si ýaý şe­ki­lin­de 212]. Сооружение сардобы около по- ker­piç örü­lip be­ze­lip­dir [11, 26]. The sardoba located on 150 m south- читаемого места являлось необхо- Or­ta asyr şä­her­le­rin­de we ker­wen west from caravanserai Rabat- and димым мероприятием, проводимым ýol­la­ry­nyň ug­run­da sar­dobala­ryň gur­ Malik near Kermin (Navoyi), Republic наряду с возведением ансамбля lu­şy­nyň giň­den ýaý­ran­dy­gy­na ga­ra­ of Uzbekistan, city is referred to the XI – XII centuries [28, 131] (Pic. 13). над могилами асхабов, и значит, это maz­dan, öň öw­re­ni­len sar­dobala­ryň Various monumental structures’ водохранилище являлось неотъ- äh­li­si öz­le­ri­niň gur­lu­şy we gel­şik­li­li­gi construction boom period is the cen- емлемой частью этого комплекса. taý­dan Şäh­rys­lam­da­ky­lar­dan ep-es­ tury XV. The sardoba located quite Ведь недаром, одновременно с ре- li yz­da [11, 26]. Şu­nuň bi­len bir­lik­de, near the tombs of askhabs in Merv ставрацией надмогильных киосков bu gid­ro­teh­ni­ki des­ga­nyň deň­siz-taý­ is just the sardoba of that period of в XIX веке, восстанавливается и ци- syz­ly­gy sar­doba bi­len bir top­lu­ma gi­ time (Pic. 14, 15.). Cistern construc- стерна-сардоба. rip, su­wy aras­sa­la­mak üçin goş­ma­ça tion time is considered to be the XV Другая сардоба XV века распо- çu­ku­ryň bo­lan­ly­gyn­dan yba­rat­dyr. Bu century, when, after an interval, linked лагается в центре городища Анау. gid­ro­teh­ni­ki top­lum Şäh­rys­la­myň ker­ with Mongolian -Tatar conquer, water Две гончарные трубы, по которым piç­den örü­len suw ge­çi­ri­ji­si ar­ka­ly suw­ began to leak again to the left branch вода из водоема-распределителя dan dol­du­ry­lyp­dyr. Bu ba­ra­da Türk­ of ar-Razik channel, passing near the поступала в сардобу, находятся на me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly graves of preachers. It was just this высоте 5,12 м. Одна из них распо- Berdimuhamedow şeý­le ýaz­ýar: area where the sardoba for needs of ложена на северо-западной, другая «XI – XII asyr­da şä­he­riň azap­hon ila­ Muslims visi-ting holy graves was built – на юго-западной стороне стены ty dag­dan gaý­ra­ly­gy­na, şä­he­re çen­li and kiosks and portals-aivans were [24, 97].

52 MIRAS uzyn­ly­gy 20 ki­lo­metr­den gow­rak bi­şen constructed in the same time with Последние две сардобы имели ker­piç­den örü­len suw ge­çi­ri­ji çe­kip­dir. cistern. However, the partial destroy комбинированную систему питания, Bu suw ge­çi­ri­ji şol dö­wür üçin-de ju­da of sardoba made the reservoir to be то есть, питались дождевыми и та- tä­sin ul­gam­dyr» [1, 212]. reconstructed by using burnt brick лыми водами и помимо этого полу- Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Ker­ «tsarski» (European) standard under чали: одна – воду из левого отвода mi­ne (No­wa­ýy) şä­he­ri­niň go­la­ýyn­da­ky condition to obligatory keeping all me- канала Разик, а другая – из водо- Ra­bat-i Ma­lik ker­wen­sa­ra­ýy­nyň 150 dieval parameters. распределителя. At present, the sardoba which oper- metr gü­nor­ta-gün­ba­ta­ryn­da ýer­leş­ýän Анализируя все исследованные ated recently presents a cistern itself XI - XII asyr­la­ryň sar­do­basy hem şol сардобы Туркменистана, необходи- and main arched entry framed with мо констатировать, что с течением döw­re de­giş­li­dir [28, 131] (13 sur.). portal. Inner surface of walls of cistern времени эти сооружения не меняют XV asyr dür­li hi­li uly möç­ber­li des­ is smooth and coated with kyrovy so- своих основных строительных прин- ga­la­ryň güýç­li dep­gin­de gur­lan döw­rü­ lution from above. (lime-pytssolan ce- dir. Merw­dä­ki sa­ha­ba­la­ryň ma­za­ry­nyň ments like Portland cement) [13].Res- ципов и конструктивных деталей. go­laý­ja­gyn­da­ky sar­doba hem hut şol ervoir diameter is 7m. Kyrovy solution Это относится и к сардобе IX – XI döw­re de­giş­li­dir (14, 15 sur.). How­zuň was used to coat the cupola both in- веков в центре городища Гяур-кала gur­lan wag­ty XV asyr di­ýip ha­sap­la­ ner and outsides. Cistern entry height, в Мерве; и к цистернам XI – XII века mak bo­lar. Mon­gol-ta­tar ço­zuş­la­ryn­ which has arch of lancet shape is 1,8 в западном пригороде Султан-ка- dan soň­ky ara­kes­me­den soň sa­ha­ba­ m. The arched vault blocks corridor- лы (близ мавзолея Мухаммеда ибн la­ryň ma­za­ry­nyň gap­da­lyn­dan akyp shape strictly going down entry lead- Зейда и в квартале керамистов); и ge­çen ar-Ra­zyk ka­na­ly­nyň çep şa­ha­ ing to it and has the 10 steppes ladder к сардобам XV века на мервском sy­na ýe­ne-de suw gel­ýär. Hut şu ýer­ under condition three lower steppes городище Султан-кала и городище is placed in the reservoir. Main portal de hem ke­ra­mat­ly öw­lü­ýä­le­re zy­ýa­ra­ Анау. made of various diameters’ burnt brick ta bar­ýan mu­sul­man­la­ryň ha­jat­la­ry Совершенно очевидно, что в collected from the surface of site of прежние времена на территории bi­len sar­doba gu­rul­ýar. Ola­ryň üs­tün­ ancient settlement, is decorated from нынешнего Туркменистана функ- de ho­wuz bi­len bir­lik­de bas­syr­ma­lar outside. Portal height is 3,50 m [9, 19]. ционировало значительно больше we eý­wan­lar hem sa­lyn­ýar. Em­ma Panneau is ornamented by modeling сардоб, чем их сохранилось до на- sar­do­banyň bö­lek­le­ýin weý­ran bol­ma­ ganch picture of oil character prevails ших дней. Примером может слу- gy ne­ti­je­sin­de, XIX asy­ryň ahyr­la­ryn­da over flourishing withe of grapes with a жить тот факт, что в округе Нисы äh­li or­ta asyr öl­çe­gi­ni hök­ma­ny sak­lap large leaves and bunches of berries. существовала местность, называе- gal­mak şer­ti bi­len, pa­ty­şa (Ýew­ro­pa) Laying of outer surface of the portal мая «Сардоба». Отсутствие частых ül­ňü­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän bi­şen ker­piç has insertion of figured bricks of vari- упоминаний о них в средневековой bi­len how­zuň dur­ky tä­ze­le­nip­dir. ous heights. географической литературе, а так- Ýa­ňy-ýa­kyn­la­ra çen­li hem ula­ny­lan Building sardoba near holy area was considered to be necessary event car- же описаний их конструкций, по- sar­doba hä­zir­ki wagt­da how­zuň özün­ видимому, объясняется тем обстоя- den we por­tal bi­len jä­hek­le­nen esa­sy ried out along with erecting ensemble over graves of askhabs and thus, this тельством, что в их наличии не было güm­mez­li gi­rel­ge­den yba­rat. Onuň reservoir was an integral part of this ничего достопримечательного для di­wa­ry­nyň iç ýü­zi ýyl­ma­nak bo­lup, ol complex.Cistern-sardoba is revived in их современников, вследствие чего gyr pal­çy­gy bi­len su­wa­lyp­dyr. How­zuň the XIX century simultaneously with средневековые авторы не находили dia­met­ri 7 met­re ba­ra­bar. Güm­me­ziň restoration of burial ground of kioskies нужным отмечать такие обыденные iç we daş ýüz­le­ri gyr pal­çy­gy bi­len su­ not by chance. сооружения. Недаром ал-Макдиси wag edi­lip­dir. How­zuň peý­kam gör­ The other sardoba of XV century is в заключение главы «Орошение» nüş­li ar­ka­sy bo­lan gi­rel­ge­si­niň be­ýik­li­ located in the center of site of ancient своего сочинения «Наилучшее рас- gi 1,8 metr. Oňa bar­ýan dä­liz gör­nüş­li settlement Anew. Two potter pipes пределение для познания стран» eň­ňit­li gi­rel­gä­niň üs­ti ar­ka bi­len ör­tü­ through which water from reservoir- пишет: «Если описать полностью lip­dir we ol 10 bas­gan­çak­ly. Ola­ryň dispatcher run to sardoba, is located все каналы и водоемы, то эта книга üçü­si how­zuň içi­ne ta­rap çy­ka­ry­lan. on 5,12 m height. One of them is lo- станет длинной и наводящей ску- cated on North-Western side, the se- Daş ta­ra­pyn­dan gi­rel­ge, şä­her­ji­giň üs­ ку…» [4, 204]. cond one on South-West side of the tün­den ýyg­na­lan dür­li öl­çeg­dä­ki bi­şen Самыми распространенными со- wall [24, 97]. ker­piç­ler­den üý­şü­ri­len por­tal bi­len be­ оружениями в водоснабжении сред- The two last sardobas had a combi- ze­len. Mu­nuň be­ýik­li­gi 3,50 met­re deň native filling system i.e. filled in rainy невековых городов, как в мирное, [9, 19]. Pan­no­sy çyr­ma­şyp du­ran iri and melted water and besides that так и в военное время являются про- ýap­rak­ly üzüm dal­ba­ry we bu mi­wä­niň the one took water from left branch of стые вертикальные колодцы. Они sal­kym­la­ry gör­nü­şin­dä­ki ösüm­lik hä­ Razik channel and the second – from встречаются во всех исследуемых si­ýet­li ýel­men­ýän su­rat­lar bi­len be­ze­ water-dispatcher. городах нынешнего Туркменистана. lip­dir. Por­ta­lyň daş ýü­zü­ne örü­len ker­ Analyzing all sardobas researched Диаметры колодцев колеблются в piç­le­riň içi­ne dür­li öl­çeg­li şe­kil ber­len in Turkmenistan it is necessary to пределах от 0,7 м до 2 м. Стволы ker­piç­jik­ler goý­lup­dyr. state, that upon passing long time многих колодцев обкладывались MIRAS 53 17 sur. Pic. 17. Рис. 17. Ke­ra­mat­ly ha­sap­lan­ýan ýe­riň go­la­ these structures change nothing in its жженым кирпичом. К таким соору- ýyn­da sar­do­banyň gu­rul­ma­gy, sa­ha­ main constructing principles and build- жениям относится колодец, обна- ba­la­ryň ma­za­ry­nyň üs­tün­de an­sambl ing methods. It is related to sardoba of руженный в подземных галереях, gur­mak bi­len bir­lik­de ge­çi­ri­len mö­hüm IX – XI centuries located in the center расположенных с юго-западной сто- çä­re­si bo­lup­dyr. Bu suw how­da­ny top­ of site of ancient setelement Gyaur- роны от цистерны-сардобы IX – XI lu­myň aý­ryl­maz bö­le­gi­dir. XIX asyr­da kala in Merv, and to cistern of XI – XII веков в центре городища Гяур-кала ma­zar­la­ryň üs­tün­dä­ki bas­syr­ma­la­ryň centuries in the western suburb of под зданием мечети Бени-Махан sar­dobalar bi­len bir­lik­de, dur­ku­nyň tä­ Sultan-kala (near Mausoleum of Mu- [25, 29]. Колодец имеет диаметр ze­len­me­gi tö­tän­den däl­dir. hammad ibn Zeidi in the ceramists 0,75 м. Стенки его выложены жже- quarter), and sardobas of XV century XV asy­ra de­giş­li baş­ga bir sar­doba ным кирпичом размером 17 х 17 х 3; on Merv site of ancient settlement Sul- Änew şä­her­ji­gi­niň mer­ke­zin­de ýer­ 22 х 22 х 4 см (Рис. 16). tan-kala and site of ancient settlement leş­ýär. Suw paý­laý­jy how­dan­dan sar­ Ещё один колодец был исследо- Anew. do­banyň içi­ne suw ak­dy­ran iki sa­ny ван в 1991 году Я. Нургелдиевым It is obvious, that the number of pal­çyk tur­ba 5,12 metr be­lent­lik­de. sardobas functioning in the territory совместно с археологом Б. Уде- Ola­ryň bi­ri di­wa­ryň de­mir­ga­zyk-gün­ of Turkmenistan in the past is sig- мурадовым при археологических ba­ta­ryn­da, beý­le­ki­si – gü­nor­ta-gün­ba­ nificantly more than sardobas remain изысканиях на средневековом горо- ta­ryn­da [24, 97]. safe up to nowadays. The area called дище Дашлы-депе в Иолотанском Soň­ky iki sa­ny sar­doba su­wy ga­ry­ «Sardoba» existed on the territory of этрапе, прямо на побережье Мур- şyk çeş­me­ler­den, şol san­da erän gar Nissa may serve as a good example. габа. Диаметр колодца равен 1,9 м, hem-de ýa­gyş su­wun­dan we mun­dan However, the lack of mentioning on его ствол выложен жженым кирпи- baş­ga-da, bi­ri ar-Ra­zyk ka­na­ly­nyň çep them in the medieval geographic lit- чом. Колодец, как и городище, да- go­lun­dan, beý­le­ki­si suw paý­laý­jy how­ erature as well as description of their тируется XI – XIII веками. Подобные dan­dan alyp­dyr. constructive schemes is explained сооружения были также встречены

54 MIRAS Türk­me­nis­tan­da öw­re­ni­len äh­li sar­ by the fact that there was nothing в Сарахсе, на городище Уштурма- dob­ala­ry sel­je­rip, wag­tyň geç­me­gi bi­ to attract contemporaries and as a гак, три колодца – на территории len hem bu des­ga­la­ryň öz­le­ri­niň gur­luş consequence the authors in medi- мавзоля султана Санджара (два ýö­rel­ge­le­ri­ni we konst­ruk­tiw bö­lek­le­ eval considered them not to be men- –снаружи, с северной и южной сто- ri­ni üýt­get­me­ýän­dik­le­ri bel­lär­lik­li­dir. tioned. As regards this al-Maksidi in рон, еще один в центре мавзолея), Bu Merw­dä­ki Gä­wür­ga­la şä­her­ji­gi­niň final part «Irrigation» of his collection на городище Чугундор-баба, два ко- mer­ke­zin­dä­ki IX – XI asyr sar­dobala­ «The best distribution for cognition of лодца – на территории Мисриана, ry­na, Sol­tan­ga­la­nyň gün­ba­tar (Mu­ countries writes the following: If one а также многочисленные колодцы ham­met inb Zeý­diň aram­gä­hi­niň we describes completely all channels and Шехрислама [27; 26; 5, 110-112; 10, ke­ra­mi­ka­çy­la­ryň top­lum­la­ry­na) etek­le­ reservoirs, this book will be long and 13]. rin­dä­ki XI – XII asyr suw how­dan­la­ry­ bore...» [4, 204]. Таким образом, цистерны-сар- na, Mer­wiň Sol­tan­ga­la hem-de Änew Simple vertical wells are the most добы, водохранилища и колодцы şä­her­jik­le­rin­dä­ki XV asyr sar­dobala­ry­ disseminated structures in water sup- играли роль как повседневных и na hem de­giş­li­dir. ply of medieval cities both in peace культовых, так и (в случае осады) Ga­dym dö­wür­ler­de hä­zir­ki Türk­me­ and military time. They come across оборонных гидросооружений. Ка- nis­ta­nyň çäk­le­rin­de şu gün­le­re çen­ in all cities of Turkmenistan where re- li sak­la­nyp ga­lan­la­ryn­dan hem köp searches are made. The diameters of налы служили для удовлетворения möç­ber­de sar­dobala­ryň bo­lan­dy­gy wells are fluctuated from 0,7 m to 2 m. текущих нужд населения и не име- gör­ne­tin­dir. Nu­saý tö­we­rek­le­rin­de The burnt brick was used in order to ли оборонного значения, так как при «Sar­doba» di­ýen ýe­riň bol­ma­gy hem cover the branches of many wells. The осаде не составляло особого труда mu­ny tas­syk­la­ýar. Or­ta asyr geog­ra­fi­ well founded in underground galleries, перекрыть или отвести воду из ка- ýa ede­bi­ýat­la­ryn­da ola­ryň, şeý­le hem located on southern-western part from нала в сторону от блокированного ola­ryň konst­ruk­si­ýa­la­ry­nyň su­rat­lan­ cistern – sardoba of IX – XI centuries города, или разрушить головные dy­ryl­ma­gy­nyň kän ag­zal­ma­ýan­ly­gy, in the center of site of ancient settle- сооружения. Также обстояло дело sar­dobala­ryň bol­ma­gy­nyň dö­wür­deş­ ment Gyaur-kala under Beni-Makhan с кяризами и наземными водопро- ler üçin geň däl bo­lup gör­nen­di­gi bi­ mosque [25, 29]. The well’s diameter водами. Поэтому в городах (поми- len dü­şün­di­ril­ýär. Şol se­bäp­li or­ta asyr is 0,75 m. Its wall laid by burnt brick мо цистерн-сардоб) существовал

18 sur. Pic. 18. Рис. 18.

MIRAS 55 aw­tor­la­ry şu­lar ýa­ly ada­ty des­ga­la­ry having 17x17 x3, 22 x 22 x 4 sm in целый комплекс водохранилищ, bel­läp geç­me­gi ze­rur ha­sap­la­man­dyr­ seize (pic. 16.). начиная от повседневных хаузов и lar. Al-Mak­di­si özü­niň «Ýurt­la­ra göz Another well was studied in 1991 by заканчивая стратегическими водо- ýe­tir­mek üçin iň go­wy paý­la­ýyş» at­ly Y. Nurgeldyyev jointly with archeology накопителями. işi­niň «Su­wa­ryş» ba­byn­da ýö­ne­li­ge B. Udemuradov under archeologi- Представленные гидротехниче- şeý­le ýaz­ma­ýar: «Eger bar bo­lan äh­li cal researches on the medieval site ские сооружения являются крас- ka­na­ly we suw how­da­ny­ny do­lu­ly­gy­na of ancient settlement Dashly-depe in норечивым свидетельством совер- be­ýan et­jek bol­saň, on­da bu ki­tap­da Yolatan etrap strictly at the coast of шенства конструкций, в которых Murgap. Diameter of this well is 1,9 gür­rüň uza­lar we ýa­da­dar...» [4, 204]. была продумана и рассчитана каж- m, the branch is coated by burnt brick. Dik­li­gi­ne ga­zy­lan ýö­ne­keý gu­ýu­lar дая деталь. При возведении этих The well as the site of ancient settle- pa­ra­hat­çy­lyk­ly dö­wür­de hem, har­by сооружений применялись строи- ment belonged to XI – XIII centuries. he­re­ket­ler za­ma­nyn­da hem or­ta asyr тельные материалы, встречающие- şä­her­le­ri­niň suw üp­jün­çi­li­gin­de örän Suchlike structures might be found in Sarakhs, on site of ancient settlement ся на территории нынешнего Турк- giň­den ýaý­ran des­ga­lar­dyr. Olar hä­ Ushturmagak, three well of Sultan- менистана и выполнявшие сразу zir­ki Türk­me­nis­ta­nyň öw­re­ni­len äh­ Sanjar (two from eastern and southern несколько функций. Во-первых, li şä­her­le­rin­de duş gel­ýär. Gu­ýu­la­ryň sides and one – in the center of Maso- все исследованные сардобы воз- dia­met­ri 0,7 metr­den 2 met­re çen­li leum.), on site of ancient settlement двигались из жженого кирпича, а ara­lyk­da. Bir­nä­çe gu­ýy­nyň iç ýü­zü­ne Chugundor-Baba, two wells of Mis- основные водохранилища и стволы bi­şen ker­piç örü­lip­dir. Şeý­le des­ga­la­ rian and wells of Shekhrislam in large колодцев обкладывались жженым ra Gä­wür­ga­la şä­her­ji­gi­niň mer­ke­zin­ number [27; 26; 5, 110-112; 10, 13]. кирпичом. В-вторых, гидроизоли- dä­ki Be­ni Ma­han met­ji­di­niň bi­na­sy­nyň Hence, cistern sardobas, reservoirs рующие слои, покрывавшие полы as­tyn­da, IX – XI asyr sar­do­basy­nyň and wells played a key role both in ev- и внутренние стены сардоб, пред- gü­nor­ta-gün­ba­ta­ryn­da­ky ýe­ras­ty ötük­ eryday life and cult, but in case of siege ставлены кыровыми растворами ler­den ta­py­lan gu­ýy de­giş­li­dir [25, 29]. of defensive structures. The channels [13]. Изготовляли такой раствор на Onuň dia­met­ri 0,75 metr. Di­wa­ry­na öl­ made the function of structure to meet основе растительной золы (камыш, çeg­le­ri 17 х 17 х 3; 22 х 22 х 4 sm needs of population and had no defen- верблюжья колючка) и извести, с до- bo­lan bi­şen ker­piç örü­lip­dir (16 sur.). sive mean because under siege of city бавлением небольшого количества Ýe­ne-de bir gu­ýy 1991-nji ýyl­da it was not difficult to block or took wa- песка. В некоторых случаях в него Ý.Nur­gel­di­ýe­wiň ar­heo­log B.Ude­my­ ter away from the surrounded city or добавляли толчёную керамику. В ra­dow bi­len bi­le­lik­de, Mur­gap der­ýa­ to destroy main structures. The picture зависимости от концентрации ком- sy­nyň ke­na­ryn­da Ýo­lö­ten et­ra­byn­da­ was the same towards kyarizes and понентов, растворы имели различ- ky or­ta asyr Daş­ly­de­pe şä­her­ji­gin­de upland drainages. That is why, the cit- ную плотность выдержки воздуш- ar­heo­lo­gi­ýa bar­lag­la­ry ma­ha­lyn­da ies (besides cistern-sardoba) had the ного и водного режимов. В-третьих, öw­re­nil­di. Onuň dia­met­ri 1,9 metr, di­ whole complex of reservoirs, starting wa­ry­na bi­şen ker­piç örü­lip­dir. Gu­ýy with hauzes and finishing with strate- суглинок, в большинстве случаев hem şä­her­jik ýa­ly XI – XIII asyr­la­ra gic water-accumulators. имеющий зеленоватый оттенок, и de­giş­li edil­ýär. Şu­nuň ýa­ly des­ga­la­ra The hydro-technic structures pre- мелкозернистый песок, содержащи- Sa­rahs­da Uş­tur­ma­gak şä­her­ji­gin­de, sented are a bright evidence of con- еся в основе платформы, на кото- üç sa­ny gu­ýa Sol­tan San­ja­ryň aram­ struction perfection where all details рой возводились полы и стены сар- gä­hi­niň çäk­le­rin­de (iki­si - daş ýü­zün­de and aspects were taken into consid- доб и донные части водохранилищ, de­mir­ga­zyk we gü­nor­ta ta­rap­lat­ryn­da, eration. While erecting these struc- выполняли функцию своеобразной tures construction materials typical ýe­ne bi­ri – aram­gä­hiň mer­ke­zin­de), подушки и водоизоляционного слоя for Turkmenistan and having several Çu­gun­dyr ba­ba şä­her­ji­gin­de, iki sa­ny под полами. functions were applied. First, all sar- gu­ýa Mis­se­ria­nyň çäk­le­rin­de, şeý­le Размещались сардобы, также, как dobas researched were made of burnt hem Şäh­rys­la­myň köp­san­ly gu­ýu­la­ и водоёмы, в основном в местах brick, while the main reservoirs and ry­na duş ge­lin­ýär [27; 26; 5, 110-112; наибольшего скопления людей (ба- branches of wells were covered with зары, караван-сараи, святые места, 10, 13]. burnt brick. Second, hydro-isolating в черте города, жилых и ремеслен- Şeý­le­lik­de, sar­dobalar, suw how­ layers covering floors and inner walls ных кварталах, на территории мече- dan­la­ry we gu­ýu­lar gün­de­lik dur­muş of sardobas presented on kyrovyi so- тей и тенистых скверов). В пользу ha­jat­la­ry we di­ni mak­sat­lar bi­len bir­ lution) [13]. In order to prepare these lik­de, go­ra­nyş suw des­ga­la­ry (ga­baw solutions the planting ash (cane, cam- этой версии говорят и средневеко- ýag­da­ýyn­da) hök­mün­de hem hyz­mat el’s barb) and lime with a small volume вые письменные источники, в кото- edip­dir. Ka­nal­lar ila­tyň gün­de­lik ha­ of sand were applied. In certain cases рых описывается местоположение jat­la­ry­ny ka­na­gat­lan­dy­ryp­dyr, ola­ryň pounded ceramics were added to it. указанных выше сооружений: ана- go­ra­nyş mak­sa­dy bol­man­dyr, se­bä­bi Depending on components concentra- уская сардоба находится в центре ga­baw ýag­da­ýyn­da, ka­na­lyň su­wu­ny tion, the solutions had different density городища, неподалеку от извест- bek­le­mek ýa-da su­wu­ny baş­ga bir ta­ of air and water regimes. Third, loamy ной мечети Сейит-Джамаледдина ra­pa sow­mak on­çak­ly kyn bol­man­dyr. soil, having in most cases the green (рис.17, 18); цистерна XV века в юж- Kä­riz­le­riň we ýe­rüs­ti suw ge­çi­ri­ji­le­ri­niň color and small grained sand being ном обводе городища Султан-кала,

56 MIRAS hem ýag­da­ýy şu­nuň ýa­ly bo­lup­dyr. Şo­nuň üçin hem şä­her­ler­de (sar­doba­ lar­dan baş­ga-da) gün­de­lik ho­wuz­lar­ dan baş­lap, stra­te­gik suw top­laý­jy­la­ ry­na çen­li suw how­dan­la­ry­nyň tu­tuş top­lu­my bo­lup­dyr. Bu gid­ro­teh­ni­ki des­ga­lar, her bir bö­ le­gi na­za­ra al­nyp, üs­tün­de jik­me-jik oý­la­ny­şy­lan kä­mil konst­ruk­si­ýa­la­ryň aý­dyň su­but­na­ma­sy­dyr. Bu des­ga­lar gur­lan­da, hä­zir­ki Türk­me­nis­tan­da bar bo­lan we bir­ba­da bir­nä­çe işi ýe­ri­ne ýe­tir­ýän ma­te­rial­lar ula­ny­lyp­dyr. Bi­ rin­ji­den, öw­re­ni­len sar­dobala­ryň äh­li­si bi­şen ker­piç­den sal­nyp­dyr, esa­sy suw how­dan­la­ry­na we gu­ýu­la­ryň di­war­la­ ry­na bi­şen ker­piç örü­lip­dir. Ikin­ji­den, sar­do­banyň dü­şe­gi­ni we iç­ki di­war­la­ ry­ny ört­ýän suw ge­çir­me­ýän gat­lak­lar gyr pal­çyk­lar bi­len su­wa­lyp­dyr [13]. Ony ösüm­lik kü­lü­niň (ga­myş, ýan­dak) we he­kiň üs­tü­ne az möç­ber­de çä­ ge go­şup taý­ýar­lap­dyr­lar. Dü­zü­mi­niň alyş­ma­gy­na bag­ly­lyk­da, pal­çyk­la­ryň ho­wa we suw şert­le­rin­de dy­kyz­ly­gy­ny sak­laý­şy dür­li bo­lup­dyr. Üçün­ji­den, ýa­ şy­lym­tyl reňk­li şyk­gy pal­çy­gy we sar­ do­banyň düý­bün­dä­ki hem-de di­wa­ryn­ da­ky ow­nuk çä­ge we how­da­nyň düý­bi öz­bo­luş­ly ýas­syk we düý­bün­dä­ki suw ge­çir­me­ýän gat­lak bo­lup hyz­mat edip­ dir. Sar­dobalar hem suw how­dan­la­ry 19 sur. Pic. 19. Рис. 19. ýa­ly, esa­san, adam­la­ryň köp­çü­lik­le­ýin üý­şen ýer­le­rin­de (ba­zar, ker­wen­sa­raý, contained in the base of platform on которая входит в ансамбль гробниц ke­ra­mat­ly ýer­ler, şä­he­riň için­de, ýa­şa­ which floors and walls of sardobas асхабов; сардобы XI – XII веков в and ground parts of reservoirs, made ýyş we hü­när­ment­çi­lik top­lum­la­ryn­da, Мерве располагаются в квартале the functions of peculiar pillow and met­jit­le­riň we kö­le­ge­li se­ýil­gäh­le­riň керамистов и в непосредственной water-isolated soil under the floor. çäk­le­rin­de) gur­lup­dyr. Mu­nuň şeý­le­ близости от мавзолея Мухаммеда Sardobas as well as reservoirs were di­gi­ne or­ta asyr ýa­zuw çeş­me­le­ri hem ибн Зейда; сардоба и цистерна для mainly located on the very populated şa­ýat­lyk ed­ýär. Olar­da ýo­kar­da ag­za­ очистки воды в Шехрисламе и сар- area such as bazars, caravanserais, lan ýer­le­riň ýer­le­şi­şi su­rat­lan­dy­ryl­ýar. holy places, living and crafted quar- доба Рабат-и Малик размещаются Änew sar­do­basy şä­her­ji­giň mer­ke­zin­ ters, mosques and choragi. Medieval рядом с караван-сараями; сардоба de, bel­li Se­ýit Je­ma­led­di­niň met­ji­di­niň written sources also stated the fol- на городище Гяур-кала находится go­la­ýyn­da (17, 18 sur.).ýer­leş­ýär. Sol­ lowing: sardoba in Anew is located в квартальной мечети Бени-Махан, tan­ga­la şä­her­ji­gi­niň gü­nor­ta öw­rü­min­ in the center of site of ancient settle- которая была в свое время первой dä­ki XV asy­ra de­giş­li how­dan sa­ha­ba­ ment close to famous mosque Seiit- соборной мечетью в Мерве, постро- la­ryň ma­zar­la­ry­nyň top­lu­my­na gir­ýär; Jamalletdin (pic. 17, 18); cistern of XV енной в середине VII века, как ме- Merw­dä­ki XI – XII asyr sar­doba­la­ry century is located in Southern wing of мориал на месте свершения самого ke­ra­mi­ka­çy­la­ryň top­lum­la­ryn­da Mu­ settlement Sultan-kala and included in первого намаза [25, 31] и, находя- ham­met ibn Zeý­diň aram­gä­hi­niň go­ tombs ensemble of askhabs; sardo- щейся неподалеку от запланиро- la­ýyn­da ýer­leş­ýär. Şäh­rys­lam­da­ky bas of XI – XII centuries in Merv is lo- ванного базара в центре городища suw aras­sa­lan­ýan how­dan we Ra­bat-i cated in the quarter of ceramists near (рис.19). Ma­lik sar­do­basy ker­wen­sa­raý­la­ryň Muhammad Ibn Zeida mausoleum; gap­da­lyn­da, Gä­wür­ga­la şä­her­ji­gin­dä­ sardoba and cistern for purification of Детальное изучение всех пред- ki sar­doba öz döw­rün­de Mer­wiň ju­ma water in Shekhrislam and sardoba Ra- ставленных категорий гидросоору- met­ji­di bo­lan Be­ni Ma­han top­lum met­ bat and Malik are located close to car- жений представляет научную цен- ji­din­de ýer­leş­ýär. Bu met­jit VII asy­ryň avanserais; sardoba on the settlement ность не только с археологической or­ta­la­ryn­da iň il­kin­ji na­ma­zyň [25, 31] Gyaur-kala is in quarter mosque Beni- точки зрения, но и дают много ин-

MIRAS 57 oka­lan ýe­ri­niň ha­ty­ra­sy­na şä­ Makhanher­ji­giň which was the first cathedral тересного материала в изучении mer­ke­zin­de gu­rul­ma­gy me­ýil­leş­di­ril­ in Merv constructed in the middle of истории технических сооружений ýän ba­zar­dan uzak­da bol­ma­dyk ýer­de VII century, as a memorial to the first средневековья и использования от- gur­lup­dyr (19 sur.). pray [25,31] and , being located near дельных видов гидросооружений в Suw des­ga­la­ry­nyň ýo­kar­da ag­za­lan the market at the center of the settle- системе обороны городов в военное ment (pic. 19.). äh­li gör­nüş­le­ri­niň jik­me-jik öw­re­nil­me­ время. Studying in detail of all categories of gi­niň di­ňe bir ar­heo­lo­gik nuk­daý­na­za­ Бескружальные системы сводов и ryn­dan yl­my gym­ma­ty bol­man, eý­sem, hydro-structures is not only of the sci- куполов, применение жженого кир- olar or­ta asyr­la­ryň teh­ni­ki des­ga­la­ry­ entific value from archeological point пича и местных гидроизолирующих nyň we suw des­ga­la­ry­nyň har­by dö­ of view, but also is much interesting растворов могут с успехом приме- wür­de şä­her­le­riň go­ra­nyş ul­ga­myn­da information in learning technical-struc- ula­ny­ly­şy­nyň ta­ry­hy­ny öw­ren­mek üçin tures of medieval and usage of some няться в современной строитель- hem köp gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar ber­ýär. of the facilities both in peace and mili- ной и гидрологической практике. Üçek­le­riň we güm­mez­le­riň ke­se­li­gi­ tary time. Приведенные выше данные слу- Interesting of arches and cupolas ne bö­lek­ler ul­ga­my, bi­şen ker­piç we жат доказательством того, что ус- system, application of burnt brick and suw ge­çir­me­ýän ýer­li pal­çyk­lar hä­zir­ ловия строительства и эксплуата- local made hydro-isolating solutions ki­za­man gur­lu­şyk we gid­ro­lo­gi­ýa tej­ ции гидротехнических сооружений can be successfully used in modern ri­be­sin­de uly üs­tün­lik bi­len ula­ny­lyp в Туркменистане во все времена construction and hydro-technic prac- bil­ner. tice. являлись трудоёмким и сложным Bu mag­lu­mat­lar gid­ro­teh­ni­ki des­ga­ All written above proves the condi- процессом, требующим не только la­ry gur­ma­gyň we ulan­ma­gyň şert­le­ri tions of construction and exploitation глубоких знаний, но и высокого раз- äh­li dö­wür­ler­de hem agyr we çyl­şy­ of hydro-technic structures in Turk- вития гидростроительства как в по- rym­ly iş bo­lup, ol di­ňe bir çuň bi­lim­le­ menistan in all times has deemed to вседневных целях, так и во время ri däl-de, eý­sem, gün­de­lik mak­sat­lar be labor-intensive and complicated осады врагом средневековых горо- üçin hem, or­ta asyr şä­her­le­ri­ni duş­ process requiring not only deep know- дов. man ga­ban­da hem suw gur­lu­şy­nyň ledge but high skills in hydro-construc- Исследования вопроса городского ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki ösü­şi­ni ta­lap edip­ tion in everyday life. водоснабжения последних лет по- dir. Researches of issue of city water казывают, что жители средневеко- Soň­ky ýyl­lar­da şä­her­le­riň suw üp­ supply made within the last years have вья являлись искусными мастерами jün­çi­li­gi­niň öw­re­nil­me­gi or­ta asyr ýa­ shown that people of medieval inha- şaý­jy­la­ry­nyň gid­ro­teh­ni­ki des­ga­la­ry bited Turkmenistan were high skilled в возведении гидротехнических со- we su­wa­ryş ul­gam­la­ry­ny gur­mak­da masters in terms of erecting hydro- оружений и ирригационных систем, örän us­sat bo­lan­dy­gy­ny, suw üp­jün­ technic structures and irrigational решали проблемы водоснабжения с çi­li­gi­ni aň­ry­baş de­re­je­de tyg­şyt­ly­lyk, systems and payed great attention to максимальной бережливостью, ра- ne­ti­je­li­lik bi­len çö­zen­di­gi­ni gör­kez­ýär. rational utilization of water resources. ционально.

58 MIRAS EDEBIÝAT LITERATURE ЛИТЕРАТУРА

1. Гурбангулы Бердымухамедов. Туркменистан – сердце Великого Шелкового пути. - кн.1.- Ашхабад, 2017. 2. Gurbanguly Berdimuhamedow. Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi. - II ki­tap. - Aş­ga­bat, 2018. 3. Ал-Истахри. Книга путей стран // МИТТ. - т.1.- М.-Л., 1939. 4. Ал-Макдиси. Наилучшее распределение для познания стран // МИТТ. - т. I.- М.-Л., 1939. 5. Ас-Самани. Книга генеалогических имен // МИТТ. - т. I.- М.-Л., 1939. 6. Атагаррыев Е. Новые археологические данные о Мисриане // Проблемы археологии Туркменистана.- Ашгабат, 1984. 7. Атагаррыев Е., Нурбердиев К. К вопросу о водоснабжении средневекового города Шехр-Ислама и орошение его окрестностей // Изв. АН ТССР. СОН. 1966.- №2. 8. Бартольд В. В. К истории Мерва // Соч., т.IV. - М., 1966. 9. Бердиев А., Нургелдиев Я. Сардоба ансамбля гробниц асхабов в Мерве // Материалы научной конференции «Памяти Тогрул-бека».- Ашхабад, 1994. 10. Бердиев А. Шехрислам. Путеводитель.- Ашгабат, 2018. 11. Бердиев А., Ягшимурадов Г. Шахрислам – город на маршруте Великого Шелкового пути// Мирас.- №3. 2018. 12. Билалов А. И. Из истории ирригации Уструшаны // Материальная культура Уструшаны. -вып. 4.- Душанбе, 1980. 13. Гражданкина Н. С. Древние строительные материалы Туркмении // ТЮТАКЭ, т.VIII. Ашгабат, 1958. 14. Курылев В. П. Хозяйство и материальная культура турецкого крестьянства. М., 1976. 15. Лерх П. И. Археологическая поездка в Туркестанский край в 1867 г. СПб, 1870. 16. Литвинский Б. А. Отчет о работе археологической группы V отряда ЮТАКЭ в 1947 г. // ТЮТАКЭ. - т.2. Ашхабад, 1951. 17. Лунина С. Б. Раскоп и стратиграфический шурф в Южном обводе Султан-калы в Старом Мерве // Изв. АН ТССР. СОН.- 1966.- №I. 18. Массон М. Е. Проблемы изучения цистерн-сардоба // Материалы УЗКОМСТАРИСа. - вып.8.- Ташкент, 1935. 19. Мерщиев М. С. Сардоба городища Анау // ТЮТАКЭ. - т.2.- Ашхабад, 1951. 20. Немцова Н. Б. Рабат-и Малик // Художественная культура Средней Азии IX – XIII века. Ташкент, 1983. 21. Нургелдиев Я., Ходжаниязов Т. Городские водохранилища средневекового Мерва // Мерв в древней и средневековой истории Востока. V.- Мары, 1994. 22. Нургелдиев Я., Ходжаниязов Т. Средневековые общественные водохранилища в городах Южного Туркменистана // У истоков цивилизации: Сб. Статей к 75-летию В.И.Сарианиди. М., 2004. 23. Нургелдиев Я., Ходжаниязов Т. Городские цистерны-сардобы и снегохранилища средневекового Туркменистана // Мирас.- №1. 2006 24. Нургелдиев Я. Общественное водохранилище городища Гяур-кала Старого Мерва // Сб. материалов XXVII Всесоюзной научной конференции.- Новосибирск, 1989. 25. Нургелдиев Я. Средневековая сардоба городища Анау: Материалы научной конференции «Р.Пампелли и развитие археологической науки Туркменистана». Ашгабат, 2003. 26. Нургелдиев Я. Общественное водохранилище – сардоба на городище Гяур-кала в Старом Мерве // Памятники Туркменистана.- 1990. №2. 27. Нургелдиев Я. Городище Уштурмагак Серахского округа // Сб. «Серахсу 2500 лет». Ашгабат, 1992. 28. Оразов О. Археологические и архитектурные памятники Серахского оазиса // КД. - вып.4.- Ашхабад, 1973. 29. Свет из глубины веков. Имам Ал-Бухари. – Ташкент, 1998. 30. Сидорова Д. Н. Стратиграфическое исследование центральной части шахристана Мерва // Архив ЮТАКЭ.- Ташкент, 1961. 31. Филанович М. И. Гяур-кала // ТЮТАКЭ, т.VIII.- Ашгабат, 1958. 32. Ходжаниязов Т. Мерв в сельджукскую эпоху // Изв. АН ТССР. СГН. 1992.- №2. 33. Ходжаниязов Т. Загадочное сооружение первой арабской мечети в Мерве // Памятники Туркменистана.- 1986.- №1.

MIRAS 59 MEDENIÝETLERIŇ, HALKLARYŇ WE SIWILIZASIÝALARYŇ ÖZARA GATNAŞYKLARY

INTERACTION OF CULTURES, NATIONS AND CIVILISATIONS

ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ КУЛЬТУР, НАРОДОВ И ЦИВИЛИЗАЦИЙ

60 MIRAS S. SAG­LAM (Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy) «ATE­BE­TÜL-HA­KA­ÝYK» WE «WAG­ZY-AZAT» ESER­LERİNİŇ TERBİÝEÇİLİK ÄHMİÝETİ

S. SAGLAM (Republic of Тurkey) EDDUCATIVE ROLE OF THE WORKS «ATEBET-UL-HAKYAYYKY» AND «VAGZY-AZAT»

С. САГЛАМ (Турецкая Республика) ВОСПИТАТЕЛЬНОЕ ЗНАЧЕНИЕ ПРОИЗВЕДЕНИЙ «АТЕБЕТ-УЛЬ-ХАКЪАЙЫКЪ» И «ВАГЗЫ-АЗАТ»

Gi­riş Introduction Введение

Tür­ki dil­li ede­bi­ýa­tyň ys­lam di­nin­den «Atеbet-Ul – Hakyayyky» – is a «Атебет-уль-хакъайыкъ» ‒ это tä­sir­le­nip baş­lan il­kin­ji dö­wür­le­ri­ne de­ work of the Turkish poet Edip Ahmed произведение тюркского поэта Эди- giş­li bo­lan eser­le­ri­niň ha­ta­ry­na gir­ýän Yugneki, who lived at the end of XI – па Ахмеда Югнеки, жившего в конце «Ate­be­tül-Ha­ka­ýyk» XI asy­ryň ahy­ry beginning of XII century. It was written XI ‒ начале XII века, написанное в XII asy­ryň ba­şyn­da ýa­şap ge­çen tür­ki in verse. It belongs to the Turkish lit- стихотворной форме. Оно принад- лежит к тюркской литературе, соз- halk­la­ryň şa­hy­ry Edip Ah­met Ýük­ne­ki erature, created in the beginning pe- данной в начальный период вли- ta­ra­pyn­dan şy­gyr bi­len ýa­zy­lan öwüt- riod of the Islamic religion influence, яния на неё исламской религии, и ün­dew hä­si­ýet­li eser­dir. Ki­tap­da, umu­ and relates to the didactic works. The относится к произведениям дидак- man ala­nyň­da, bi­lim, ah­lak, jo­mart­lyk book is devoted to knowledge, moral conceptions, generosity, honesty, тического характера. В этой книге we hu­syt­lyk, dog­ru­çyl­lyk we go­wu­lyk речь идёт о знаниях, о понятиях dü­şün­je­le­rin­den söz açy­lyp, şah­syň kindness and also about other char- acter traits, necessary for personal- морали, щедрости, жадности, поря- kä­mil­leş­me­gi üçin ge­rek bo­lan beý­le­ki дочности, доброте, а также о других ity perfection. The main theme of the hä­si­ýet­ler ba­ra­da hem gür­rüň edil­ýär. чертах характера, необходимых для work «Vagzy-Azat» which was written XVIII asyr­da Döw­let­mäm­met Aza­ совершенствования личности. in the XVIII century by Dovletmammet dy (1695 – 1760) ta­ra­pyn­dan ýa­zy­lan Основная тема произведения Azady (1695-1760) – ideal man and «Wag­zy-Azat» ese­ri­niň esa­sy te­ma­sy «Вагзы-Азат», написанного в XVIII ideal society. This work continues liter- bol­sa kä­mil yn­san we kä­mil jem­gy­ýet­ веке Довлетмамедом Азади (1695- ary tradition, which takes its beginning çi­lik düz­gü­ni­dir. Bu eser be­ýik akyl­dar, 1760) о правилах совершенной in the book of the great Turkish thin- şa­hyr we fi­lo­sof Ýu­sup Has Ha­jyp Ba­ личности и нормах совершенного ker, poet and philosopher Yusup Bal- общества. Это произведение про- la­sagun­ly­nyň (1015 – 1075) ys­lam di­ saguni (1015-1075) «Kutadgu Bilig» ni ka­bul edi­len­den soň­ky tür­ki dil­dä­ki должает литературную традицию, («God-given Knowledge»), which is берущую своё начало в книге ве- ede­bi­ýa­tyň il­kin­ji uly ese­ri bo­lan «Ku­ the first big work written in Turkish- ликого тюркского мыслителя, по- tad­gu Bi­lig» ki­ta­byn­dan göz­baş alyp speaking languages that was created эта и философа Юсупа Баласагуни gaý­dan we Ho­ja Ah­met Ýa­sa­wy­nyň after the appearance of Islam. This (1015-1075) «Кутадгу Билиг» («Бла- «Di­wa­ny-Hik­met», Edip Ah­met Ýük­ne­ tradition, which served as the basis for годатное знание»), являющейся ki­niň «Ate­be­tül-Ha­ka­ýyk», Ýu­nus Em­ education and perfection of a separate первым большим тюркоязычным rä­niň «Ri­sa­le­tün-Nus­hiý­ýe», No­wa­ýy­ personality and society, has found its произведением, созданным после nyň «Sed­di-Is­gen­der» at­ly eser­le­rin­de continuation in the works «Divany- появления ислама. Эта традиция, we şu­ňa meň­zeş beý­le­ki eser­ler­de Hikmet» by Hoja Ahmed Yasavi, «At- служившая основой для воспитания do­wam eden, aý­ra­tyn şah­sy we jem­ ebet-Ul-Hakyayyky» («Gift of Truth») и совершенствования отдельной gy­ýe­ti ter­bi­ýe­le­mä­ge hem-de kä­mil­ by Edip Ahmed Yugneki, «Risaletun- личности и общества, нашла своё

Söner Saglam, Pamukkale uniwersitetiniň edebiýat fakultetiniň mugallymy, dosent. Soner Saglam, teacher of the literature faculty of Pamukkale university, associate professor. Сонер Саглам, преподаватель факультета литературы университета Памуккале, доцент.

MIRAS 61 продолжение в произведениях «Ди- ваны-Хикмет» Ходжа Ахмеда Яса- ви, «Атебет-уль-хакъайыкъ» («Дар истины») Эдипа Ахмеда Югнеки, «Рисалетун-Нушие» Юнуса Эмре, «Седди Искандер» Алишера Навои и других похожих произведениях. В этой статье рассматривают- ся понятия морально-этического плана, которые нашли своё отра- жение в произведениях «Атебет- уль-хакъайыкъ» и «Вагзы-Азат», а также значение этих понятий в вос- питании отдельной личности. Также автор ставит перед собой задачу посредством этих двух произведе- ний, созданных в разные эпохи и в разных странах, привлечь внимание Azadynyň «Wagzy-Azat» eseriniň golýazma nusgasy. XIX asyryň ahyry. Türkmenistanyň YA-nyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we читателя к ценностям и идентичным milli golýazmalar institutynyň gaznasynda 714 belgide saklanýar. формам повествования литературы Manuscript of Azadi’s work «Wagzy-Azad». End of XIX century. It is preserved under на тюркском языке, ставшим осно- №714 in the Institute of language, literature and national manuscript of Academy of sciences of Turkmenistan. вами зарождения мира тюркской Рукопись произведения Азади «Вагзы-Азат». Конец XIX века. Хранится в Институте культуры. языка, литературы и национальных рукописей АН Туркменистана под № 714. В произведениях устного народ- ного творчества и в письменных leş­dir­mä­ge hyz­mat eden ede­bi dä­bi Nushiye» by Yunus Emre, «Seddi Is- произведениях освещаются общие do­wam et­dir­ýär. kander» by Alisher Navoi and other. понятия и состояние культуры об- Bu ma­ka­la­da «Ate­be­tül-Ha­ka­ýyk» Moral and ethical conceptions are щества, к которому они относятся. hem-de «Wag­zy-Azat» at­ly eser­ler­de under discussion in the present article. Поэтому мировоззрение и ценно- be­ýan edi­len dü­şün­je­le­riň açyp gör­ke­ These conceptions have found their сти одного общества повествуются zi­li­şi we bu dü­şün­je­le­riň aý­ra­tyn şah­sy reflection in the works «Atebet-Ul- в произведениях, созданных в его ter­bi­ýe­le­mek­dä­ki äh­mi­ýe­ti ba­ra­da aý­ Hakyayyky» and «Vagzy-Azat», and also the place of these conceptions in же пределах. Отдельные личности dyl­ýar. Şo­nuň ýa­ly-da, aw­tor dür­li dö­ the bringing up of a separate person- оказывают большое влияние на wür­ler­de we dür­li ýurt­lar­da dö­re­di­len ality. The author also sets a task – to процесс обретения народами фун- şu iki ese­riň üs­ti bi­len tür­ki me­de­ni­ýet attract readers’ attention to values and даментальной культуры и на воз- dün­ýä­si­ni eme­le ge­ti­ren gym­mat­lyk­la­ identical forms (patterns) of literary можность продолжить развивать её ra we tür­ki dil­dä­ki ede­bi­ýa­tyň bir­meň­ narration in the Turkish language, by для будущих поколений. Необходи- zeş be­ýan ediş ga­lyp­la­ry­na oky­jy­la­ryň means of these two works, which were мо систематически обращаться к ün­sü­ni çek­me­gi-de mak­sat edin­ýär. created in different epochs and in dif- культурному состоянию общества с Dil­den aý­dyl­ýan we ýa­zuw­ly eser­ ferent countries, and which became целью установления, охраны и про- ler­de ola­ryň de­giş­li bo­lan jem­gy­ýe­ti­niň the basis of the Turkish culture birth. должения взаимосвязи между поко- umu­my dü­şün­je­si we me­de­ni ýag­da­ In folklore works and in written лениями. С этой точки зрения собы- ýy şöh­le­len­ýär. Şo­nuň üçin hem bir sources common conceptions and the тия, описываемые в литературных jem­gy­ýe­tiň dün­ýä ba­ra­da­ky dü­şün­je­si state of society’s culture are enligh- произведениях устного народного tened. For this reason the outlook and we gym­mat­lyk­la­ry onuň için­den çy­ творчества, выполняют важную за- values of one society are narrated in kan eser­ler­de be­ýan edil­ýär. Aý­ra­tyn дачу. Произведения письменной the works, which are created within şahs­lar mil­let­le­riň düýp­li bir me­de­ni­ýe­ литературы таких авторов как Юсуп its boundaries. Some personalities te eýe bol­mak­la­ry­na we onuň do­wam greatly influence on the process of ob- Хас Хаджып Баласагуни, Ахмет et­me­gi­ni üp­jün edip bil­mek­le­ri­ne örän taining of fundamental culture and on Ясави, Алишер Навои, Махтумкули, uly tä­sir ed­ýär­ler. Ne­sil­le­riň ara­syn­da­ the possibility to continue to develop Чингиз Айтматов являются частью ky bag­la­ny­şy­gyň ýo­la go­ýul­ma­gy, go­ it for future generations. It is neces- этой народной литературной па- ral­ma­gy we do­wam et­me­gi üçin me­de­ sary to systematically address to the мяти. С точки зрения систематиче- ni ýag­da­ýa yzy­gi­der­li ýüz­le­nip dur­mak cultural state of the society with the ского обращения к ценностям тюрк- ge­rek. Dil­den aý­dyl­ýan ede­bi eser­ler­ aim to guard and continue interaction ского культурного мира, с целью de be­ýan edil­ýän wa­ka­lar şu nuk­daý­ between generations. From this an- сохранения их в народной памяти и na­zar­dan äh­mi­ýet­li bir we­zi­pä­ni ýe­ri­ne gle, the events, which are described дальнейшего использования после- ýe­tir­ýär­ler. Ýa­zuw­ly ede­bi­ýa­ty­myz­da in the literary folklore works imple- дующими поколениями, произведе-

62 MIRAS hem Ýu­sup Has Ha­jyp Ba­la­sagun­ly, ment crucial task. The works of writ- ния этих поэтов и писателей имеют Ah­met Ýa­sa­wy, Aly­şir No­wa­ýy, Mag­ ten literature of such authors as Yusup огромное значение. tym­gu­ly, Çin­giz Aýt­ma­tow ýa­ly şah­ Has Hadjip Balasaguni, Ahmet Yasavi, Довлетмамет Азади является од- sy­ýet­le­ri­mi­ziň eser­le­ri şol ha­ky­da­nyň Alisher Navoi, Magtymguly, Dschin- ной из прогрессивных личностей bir bö­le­gi bo­lup dur­ýar. Bu şa­hyr­la­ryň ghis Aytmatov is part of this literary своего времени. Он является авто- we ýa­zy­jy­la­ryň eser­le­ri tür­ki me­de­ni memory. From the angle of systematic ром таких произведений как «Ваг- dün­ýä­si­ne de­giş­li gym­mat­lyk­la­ryň ýat­ address to the values of Turkish cul- зы-Азат», «Бехиштнама», «Бяш tural world, with the view to preserve la­ny­lyp du­rul­ma­gy, go­ral­ma­gy we do­ намаз» и стихотворение «Хекаят», them in the people’s memory and fur- wam­ly­ly­gy­nyň üp­jün edil­me­gi taý­dan написанное в форме месневи, а ther usage by coming generations, the örän äh­mi­ýet­li­dir. также нескольких четверостиший и works of these poets and writers have Döw­let­mäm­met Aza­dy öz döw­rü­niň газелей. great meaning. Произведение «Вагзы-Азат» и öň­de­ba­ry­jy şah­sy­ýet­le­ri­niň bi­ri­dir. Ol Dovletmammet Azady is one of pro- «Wag­zy-Azat», «Be­hişt­na­ma», «Bäş по объёму, и по качеству является gressive personalities of this time. He одним из самых значительных в na­maz» we «He­ka­ýat» at­ly şyg­ryň is the author of such works as «Vag- творчестве Азади. Оно состоит из mes­ne­wi gör­nü­şin­de ýa­zan eser­le­ zy-azat», «Behishtnama», «Byash 2314 бейтов, объединённых в че- ri­niň ýa­ny bi­len bir­nä­çe dört­le­me we Namaz», and a poem «Hekayat», writ- тыре главы. Первая глава напоми- ga­zal hem ýa­zyp­dyr. ten in mesnevi form, as well as several нает произведения под названием «Wag­zy-Azat» göw­rüm taý­dan hem, quatrains and gazels. «Сыясатнаме». В ней говорится о hil taý­dan hem onuň eser­le­ri­niň ara­ «Vagzy-Azat» work as for its vol- человеческих качествах, предъяв- syn­da iň äh­mi­ýet­li­si­dir. Dü­zü­min­de ume, so for its quality is one of the ляемых к людям, претендующим на most meaningful (influential) among je­mi 2314 beýt bo­lan bu eser dört управление государством. Во вто- bap­dan yba­rat­dyr. Bi­rin­ji bap «Sy­ýa­ Azady’s creations. It consists of 2314 beyts, united in four chapters. The first рой главе повествуется о щедрости, sat­na­ma» diý­lip at­lan­dy­ry­lan eser­le­ri о значении благородных, полезных ýat­lad­ýar. On­da ül­kä­ni do­lan­dyr­ma­ga chapter reminds works under the title «Syyasatname». It tells about human дел и поступков, о таких мусульман- da­laş ed­ýän adam­lar­dan ta­lap edil­ýän 1 2 qualities that a person, who aspires ских понятиях как зекат ,а садак . hä­si­ýet­ler­den söz açyl­ýar. Ikin­ji bap­da to govern a state, should have. The Таким образом, внимание читате- jo­mart­lyk, ha­ýyr­ly iş­le­riň äh­mi­ýe­ti be­ second chapter narrates about gen- ля привлекается к значимости для ýan edil­ýär, ze­kat1, sa­da­ka2 ýaly­ umu­ erosity, the meaning of noble, useful обустройства общества вышеупо- my ýag­daý­la­ryň jem­gy­ýet­çi­lik gur­lu­şy deeds and actions and such Muslim мянутых мусульманских понятий. üçin äh­mi­ýe­ti­ne oky­jy­la­ryň ün­si çe­kil­ ideas as zekat1, sadaka2. Thus, the В третьей главе рассказывается о ýär. Üçün­ji bap­da yl­myň äh­mi­ýe­ti we readers’ attention is attracted to the значении науки и о качествах, при- alym­la­ra mah­sus hä­si­ýet­ler be­ýan importance of Muslim conceptions for сущих учёным. В четвёртой главе edil­ýär. Dör­dün­ji bap­da din­dar­lar­dan society’s amenities. In the third chap- рассказывается о требованиях, ta­lap edil­ýän hä­si­ýet­ler we ola­ryň jem­ ter it is narrated about the importance предъявляемых к священнослу- gy­ýet üçün nä­hi­li äh­mi­ýe­te eýe­di­gi of science and about qualities which жителям, людям духовного сана, а ba­ra­da gür­rüň edil­ýär. Ýö­ne «Wag­ are inherent to scientists. The forth также об их роли в обществе. Од- zy-Azat­da» goz­gal­ýan me­se­le­ler di­ňe chapter tells about requirements for нако, вопросы, рассматриваемые в bu­lar bi­len çäk­len­me­ýär. Aza­dy ýe­ri clergymen, priests and their role in «Вагзы-Азат», не ограничиваются ge­len­de türk­men­le­riň dur­mu­şy bi­len the society. However, the issues that только этим. К месту будет сказать bag­ly her bir me­se­le ba­bat­da öwüt-ne­ are considered in «Vagzy-Azat» are о том, что Азади не забывает дать si­hat ber­me­gi unut­ma­ýar. Bu öwüt-ne­ not limited only by the named ones. It наставления по каждому вопросу, si­hat­lar eke­ran­çy­lyk iş­le­ri­niň äh­mi­ýe­ is quite to the point to say that Azady касающемуся жизни туркмен, кото- does not forget to admonish on every tin­den baş­lap, ça­ga ter­bi­ýe­si­ne çen­li рые охватывают собой различные issue, concerning the life of Turkmen, örän köp me­se­le­ler bi­len bag­la­ny­şyk­ стороны жизни общества, начиная who deal with different sides of soci- ly­dyr. Aza­dy özü­ni gur­şap alan me­de­ni с роли культуры земледелия и за- ety’s life beginning from agriculture канчивая вопросами воспитания dur­mu­şa mah­sus bo­lan duý­gu­lar we and finishing with the issues concern- pi­kir­ler dün­ýä­si­niň öz ýa­şan döw­rü­ne детей. Азади мастерски использо- ing the bringing up of children. Azady вал литературную сокровищницу, çen­li eme­le ge­ti­ren ede­bi ha­zy­na­syn­ masterfully used the literary treasury сформировавшуюся к периоду его dan us­sat­lar­ça peý­da­la­nyp­dyr. Onuň that had been formed by the period of жизни из окружающих его реалий и eser­le­rin­de tür­ki dil­li ede­bi­ýa­tyň aý­ry- his life, from the surrounding realities мировоззрений, свойственных куль- aý­ry şah­sy­ýet­le­ri­niň we eser­le­ri­niň yz­ and outlook, which are characteristic турной жизни. В его произведениях la­ry­ny gör­mek bol­ýar. of the cultural life. In his works one 1 Зекат – налог на имущество и доходы, could trace the results of the activity of предписываемый шариатом, и считающийся 1 Zekat – yslam dininiň kada‑kanunlaryna 1 Zekat – is a tax on property and income, одной из обязанностей каждого görä, hojalyga düşýän girdejä görä, her bir which is directed by shariat, and is considered мусульманина. musurmanyň hökmany berilmeli salgydy one of the duties of every Muslim. 2 Садака – добровольное пожертвование 2 Sadaka – meýletin berilýän bagyşlama. 2 Sadaka – is a voluntary sacrifice of a Muslim. мусульманина.

MIRAS 63 Azadynyň 1747-nji ýylda öz eli bilen göçürip ýazan «Muhteserul wikaýa» atly kitaby. Türkmenistanyň YA-nyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar institutynyň gaznasynda 546 belgide saklanýar. Azadi’s manuscript «Mukhteserul Vikaya, re-written by author in 1747 personally. It is preserved under № 546 in the Institute of language, literature and national manuscript of Academy of sciences of Turkmenistan. Рукопись Азади «Мухтесерул Викая», собственноручно переписанная автором в 1747 г. Хранится в Институте языка, литературы и национальных рукописей АН Туркменистана под № 546.

«Ata­be­tül-Haka­ ­ýyk» hem-de separate glorified persons and Turkish можно проследить результаты де- «Wag­zy-Azat» eser­le­rin­de literature works. ятельности отдельных прославив- goz­gal­ýan te­ma­lar шихся личностей и произведений Topics that are considered тюркской литературы. Bi­lim, ylym, akyl. «Ate­be­tül-Ha­ka­ in «Atebet-Ul-Hakyayyky» ýyk» ese­ri­niň bir ba­by «Bi­li­miň peý­ and «Vagzy-Azat» Темы, рассматриваемые da­sy we bi­lim­siz­li­giň zy­ýa­ny» diý­lip в «Атебет-уль-хакъайыкъ» at­lan­dy­ry­lyp­dyr. Ada­myň iň gym­mat­ly Knowledge, science, intellect. One и «Вагзы-Азат» be­ze­gi­niň bi­lim­di­gi­ni nyg­ta­ýan Edip of the chapters of «Atebet-Ul-Haky- Ah­met bu bap­da bi­lim­li adam­la­ryň ayyky» is called «On the Benefit of Знания, наука, ум. Одна из глав ýa­nyn­da köp­räk bol­ma­gy mas­la­hat Knowledge and Harm of Ignorance». «Атабет-уль-Хакъайык» названа ber­ýär. Bi­li­miň tü­ke­nik­siz bir ha­zy­na­ In this chapter Edip Ahmet, who un- «О пользе знаний и вреде неве- dy­gy­ny bel­le­ýän aw­tor, şah­sy­ýe­ti ter­ derlines that the most valuable deco- жества». В этой главе Эдип Ахмет, ration of a human being is knowledge, подчёркивающий, что самым цен- bi­ýe­le­mek­de bi­li­miň äh­mi­ýe­ti­ni nyg­ta­ advises to be as much as possible ным украшением человека являет- mak üçin, meň­zet­me­le­riň kö­me­gi bi­len in the company of educated people. ся знание, советует чаще бывать bu me­se­lä­ni aý­dyň­laş­dyr­ýar. Onuň pi­ The author, who stresses that know- рядом с образованными людьми. ki­ri­çe, bi­lim­li adam – al­tyn teň­ňe, bi­ ledge, is an inexhaustible treasure, Автор, отмечающий, что знания lim­siz bol­sa, hüm­met­siz bir mis pul­dur. underlining the place of knowledge in это неисчерпаемая сокровищница, Süňk üçin ýi­li­giň nä­hi­li äh­mi­ýe­ti bar the bringing up of a personality, uses подчёркивая роль знаний в деле bol­sa, adam üçin hem bi­lim edil şo­nuň comparisons and, this way explains воспитания личности, использует с ýa­ly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Ýi­lik­siz süň­küň the problem. According to him, an этой целью сравнения и, таким об- hiç bir peý­da­sy­nyň bol­maý­şy ýa­ly, bi­ educated person is a golden coin, and разом, поясняет эту проблему. По lim­siz ada­myň hem jem­gy­ýet üçin hiç an uneducated one – is a copper coin, его мнению, образованный человек hi­li peý­da­sy ýok­dur. which has no value. As a bone needs это золотая монета, а не образован- Tür­ki nus­ga­wy ede­bi­ýa­tyň gör­nük­li osseous tissue (osseous liquid), so a ный – медная монета, не имеющая we­kil­le­ri­niň bi­ri bo­lan şa­hyr Ba­ky­nyň man needs knowledge. As a bone has никакой ценности. Как для кости bel­li se­ti­rin­de: «Ba­ky ga­lan bu gup­ no value without osseous tissue (li- важна костная ткань, так и для че- ba­da hoş bir se­da imiş» diý­li­şi ýa­ly, quid), so a society has no profit from a ловека необходимы знания. Как нет ada­myň çäk­li öm­ri ta­mam­la­nan­soň, man without knowledge. пользы от кости без костной ткани, onuň yzyn­da eden iş­le­ri gal­ýar. Esa­ As a famous representative of Tur- так и нет никакой пользы обществу sy zat go­wu­lyk­da ýat­lan­mak­dyr. Edip kish classical literature poet Baky says от человека без знаний. Ah­met şu ha­ky­ka­ty hem bi­lim bi­len in one of his works, after the earthly Как говорит в одном из своих про- bag­la­nyş­dyr­ýar. Onuň pi­ki­ri­ne gö­rä, way of a human being limited by de- изведений видный представитель

64 MIRAS fined timely frames finishes, the only thing left after him are his deeds. The most crucial thing is that people remember your good actions and deeds. Edip Ahmet connects this idea with knowledge as well. As for him, a human being is known by his know- ledge. A man without knowledge is lost already during his life, while a knowl- edgeable man , even after his depar- ture to the better world, he stays in the memory [1] (93,94,95,96)3. Continuing to explain the role of knowledge, Edip Ahmet tells that Allah the Almighty may also be known only through knowledge [1] (121, 122). Reminding the words of sacred Ýusup Balasagunlynyň (1015-1075) gadymy prophet Muhammed – search and find классической тюркской литературы türki dilinde ýazylan ilkinji ensiklopedik science, even if it is in ChinaEdip Ah- eser bolan «Kutadgu Bilig» atly kitaby. поэт Бакы, после того как заканчи- met stresses that one should always вается ограниченный определён- Yusuf Balasaguni’s book (1015-1075) titled be in search of knowledge and display «Kutadgu Bilig» («Beneficial knowledge» ными временными рамками земной zeal in this question. Edip Ahmet, who «or Science on happiness» is the путь человека, после него остаются encyclopedic work written on compares ignorance with dirty that только его дела. Самое главное – ancient Turkic language. stack to a man, says that the actions чтобы помнили твои благие дела Книга Юсуфа Баласагуни (1015-1075) of an illiterate man bring harm, while «Кутадгу Билиг» («Благодатное знание» и поступки. Эдип Ахмет и эту исти- the educated people each their action или «Наука о Счастье»), являющейся ну связывает со знаниями. По его первым энциклопедическим do correctly and in time. мнению, человека узнают по его произведением, написанным While studying Azady’s works, who на древне тюркском языке. знаниям. Человек без знаний теря- was a rural teacher in his young ages, ется ещё при жизни, а имя человека adam öz bi­li­mi bi­len ta­nal­ýar. Bi­lim­siz we may conclude him to be of the bol­sa he­niz di­ri­kä ýi­tip gid­ýär, bi­lim­li same opinion. The poet, who under- со знаниями, даже после его ухода bol­sa, ara­dan çyk­sa-da, ady gal­ýar [1] stood that the universal ignorance is в мир иной, остаётся в памяти [1] 3 (93,94,95,96) 3. very harmful for the nation, wished (93,94,95,96) . Bi­li­miň äh­mi­ýe­ti­ni aň­lat­ma­gy do­ that science should be spread among Продолжая пояснять значение wam et­mek bi­len, Edip Ah­met Taň­ry­ny the Turkmen nation. But talking about знаний, Эдип Ахмет говорит о том, hem di­ňe bi­li­miň üs­ti bi­len ta­na­ma­gyň science Azady implied such science, что Всевышнего тоже можно по- müm­kin­di­gi­ni aýd­ýan se­tir­le­ri bar [1] which taught about the rules (norms) знать только через знания [1] (121, (121, 122). of religion. In the third chapter of «Vag- 122). Edip Ah­met hez­re­ti Py­gam­be­ri­mi­ziň: zy-Azat» it is narrated about qualities, Напоминая слова святого Проро- ка Мухамеда ищите и найдите на- «Ylym Hy­taý­da hem bol­sa, gi­diň-de which are characteristic to scholars, уку, даже если она в Китае, Эдип Ах- ta­pyň» di­ýen mü­bä­rek söz­le­ri­ni ýat­la­ attitude to them, good things that will мет подчёркивает, что нужно всегда dyp, bi­li­miň göz­le­gin­de bol­ma­ly­dy­gy­ be given to those people who would быть в поиске знаний и проявлять в ny, bu ugur­da gaý­rat gör­kez­me­lid­gi­ni love scientists, torments, that Allah the Almighty will sent upon those, who will этом вопросе усердие. Эдип Ахмет, nyg­ta­ýar. Na­dan­ly­gy yn­sa­na ýo­ku­şan offend them, as well as issues con- сравнивающий невежество с при- bir ha­pa meň­zed­ýän Edip Ah­met bi­ nected with the place of science in the ставшей к человеку грязью, говорит lim­siz ada­myň işi­niň zy­ýan ge­tir­ýän­ society and its advantages. о том, что деяния безграмотного че- di­gi­ni aýd­ýar. Şo­nuň ýa­ly-da, bi­lim­li Azady starts the talk from the ques- ловека приносят вред, тогда как об- adam­lar her bir işi­ni öz wag­tyn­da we tion about character traits, which a разованные люди каждое своё дей- ug­ru­ny ta­pyp ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. scholar should have. He sets forth an ствие делают грамотно и вовремя. Ýaş­lyk döw­rün­de oba mek­de­bin­de idea about a scholar’s soul, that the Из произведений Азади, который mu­gal­lym­çy­lyk eden Aza­dy­nyň hem latter should always be filled with reli- в молодости был учителем сель- şu­nuň ýa­ly pi­kir­de­di­gi onuň ýa­zan gious sciences and people should use ской школы, можно сделать вывод, eser­le­rin­den bel­li bol­ýar. Hal­kyň so­ their knowledge [2] (1646). 3 Цифры в конце примеров, приведённых 3 Bu makalada «Atabetül-Hakaýyk» hem-de 3 Numbers in the end of the given examples из произведений «Атебет-уль-хакъайыкъ» «Wagzy-Azat» eserlerinden mysal getirilen from the work «Atebet-Ul-Hakyayyky» and и «Вагзы-Азат» заключённые в квадратные setirleriň ahyryndaky inedördül ýaýyň içindäki «Vagzy-Azat», which are taken in square скобки, указывают на источник, а san şol setirleriň alnan çeşmesini, onuň brackets, point to the source, and the following следующие за ними цифры в круглых yzyndaky adaty ýaýyň içindäki san bolsa setiriň numbers in round brackets point to the number скобках, указывают на номер строки или ýa-da beýdiň belgisini aňladýar. of line or beyt. бейта. MIRAS 65 Hoja Ahmet Ýasawynyň golýazma kitaby. Türkmenistanyň YA-nyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar institutynyň gaznasynda 512э belgide saklanýar. Manuscript book of Khodja Akhmet Yasavi. It is preserved under № 512e in the Institute of language, literature and national manuscript of Academy of sciences of Turkmenistan. Рукописная книга Ходжа Ахмеда Ясави. Хранится в фонде Института языка, литературы и национальных рукописей АН Туркменистана под № 512э. wat­syz gal­ma­gy­nyň ül­ke üçin iň uly The poet, who compares science что он тоже придерживался этого zy­ýan­dy­gy­na dü­şü­nen Aza­dy türk­ with an instrument, marks, that a hu- мнения. Поэт, понявший, что для men­le­riň ara­syn­da yl­myň ýaý­ra­dyl­ man being can’t do useful things with- страны очень вредна всеобщая без- ma­gy­ny is­läp­dir. Şa­hy­ryň göz öňün­ out this instrument. Science is a sickle грамотность народа, желал, чтобы de tut­ýan yl­my di­niň düz­gün­le­rin­den in the hands of a reaper, a spade in среди туркмен была распростра- söz aç­ýan ylym­dyr. «Wag­zy-Aza­dyň» the hands of a peasant (agrarian), a нена наука. Но Азади имел в виду üçün­ji ba­byn­da alym­la­ra mah­sus hä­ feather in the hands of a poet. And науку, которая рассказывала о нор- that’s why, if you want people to bring мах религии. В третьей главе «Ваг- si­ýet­ler­den, ola­ra nä­hi­li göz bi­len ga­ use to them and to the society, they зы-Азат» повествуется о качествах, ra­ma­ly­dy­gyn­dan, ola­ry sö­ýen­le­riň ga­ need to understand science and apply присущих учёным, об отношении к zan­jak so­gap­la­ryn­dan, ola­ra er­bet­lik it in practice. Azady, as a personality, ним, о благодеяниях, которых удо- eden­le­re Al­la­ta­ga­la­nyň ber­jek azap­la­ who knows the value of knowledge, стоятся те, кто полюбит учёных, о ryn­dan, yl­myň äh­mi­ýe­ti we ar­tyk­maç­ science and literate people, addres- муках, которые ниспошлёт Аллах lyk­la­ry ýa­ly me­se­le­ler­den söz açyl­ýar. sing to the leaders, gave them advice на тех, кто обидит их, а также о во- Il­ki bi­len alym­la­ryň haý­sy hä­si­ýet­ – to respect literate, educated people просах, связанных с ролью науки в le­re eýe bol­ma­ly­dy­gyn­dan söz aç­ýan [2] (315). обществе и её преимуществах. Aza­dy, ola­ryň kal­by­nyň he­mi­şe di­ni bi­ Generosity and avidity. Оne of the Азади начинает разговор с во- lim­ler­den do­ly bol­ma­ly­dy­gy we hal­kyň necessary conditions of preserving the проса о чертах характера, которы- ola­ryň yl­myn­dan peý­da­lan­ma­ly­dy­gy social order and setting of well-being ми должен обладать учёный. Он hak­da­ky pi­ki­ri or­ta at­ýar [2] (1646). life in the country is extensive holding выдвигает идею о том, что душа Yl­my iş gu­ra­ly­na meň­zed­ýän Aza­dy of good deeds, connected with char- учёного всегда должна быть пол- ada­myň bu gu­ral­syz peý­da­ly iş et­me­ ity. The influence of every good, God- на религиозными науками и народ gi­niň müm­kin däl­di­gi­ni be­ýan ed­ýär. pleasing deed stays for long time. This должен пользоваться их знаниями Ylym orak­çy­nyň elin­dä­ki orak, daý­ha­ directly and indirectly determines the [2] (1646). future of the society. A person cannot Поэт, сравнивающий науку с ору- nyň elin­dä­ki pil, şa­hy­ryň elin­dä­ki ga­ exist without the surrounding society, дием труда, отмечает, что без это- lam ýa­ly­dyr. Şol se­bäp­li hem adam­ because a personality promotes to го орудия человеку невозможно la­ryň öz­le­ri­ne we jem­gy­ýe­te peý­da the perfection of a society, and a so- делать полезные дела. Наука это ge­ti­rip bil­mek­le­ri üçin ylym öw­ren­mek­ ciety contributes to the perfection of серп в руках жнеца, лопата в руках le­ri hem-de ony amal et­mek­le­ri ze­rur. a personality. From this point of view земледельца, перо в руках поэта. И Aza­dy bi­li­miň we bi­lim­li­le­riň ga­dy­ry­ny we need to note that in the works of поэтому для того, чтобы люди при- bil­ýän şah­sy­ýet hök­mün­de ýol­baş­çy­ didactic literature in Turkish language носили пользу себе и обществу им la­ra ýüz­len­mek bi­len, ola­ra bi­lim­li ki­şi­ the priority issue of moral-and-ethic необходимо постигать науки и при- le­re hor­mat goý­ma­gy mas­la­hat ber­ýär direction, on which great opinion is менять их на практике. Азади, как [2] (315). being accentuated, is a dilemma of личность, которая знает цену зна-

66 MIRAS Jo­martlyk­ we hu­syt­lyk. Jem­gy­ generosity and avidity. A phrase ниям, науке и людям грамотным, ýet­çi­lik düz­gü­ni­niň bo­zul­maz­ly­gy we «Dressed the naked, fed the hungry», обращаясь к руководителям, давал asu­da dur­mu­şyň do­wam et­me­gi üçin which is met on Orhon-Yenisey monu- им совет – уважать грамотных, об- ze­rur bo­lan zat­la­ryň bi­ri hem ha­ýyr- ments, that are the most ancient Turk- разованных людей [2] (315). sa­ha­wat iş­le­ri­niň giň ge­rim al­ma­gy­dyr. ish-languages monuments, has im- Щедрость и жадность. Одним из Edi­len her bir ha­ýyr-sa­ha­wa­tyň tä­si­ri mense meaning for us. This principle, необходимых условий сохранения uzak wagt­lap do­wam edip, gös-gö­ that reached till nowadays and that общественного порядка и уста- ni we gy­tak­la­ýyn şe­kil­de jem­gy­ýe­tiň took its worthy place in the peoples’ новления благополучной жизни в gel­je­gi­ni kes­git­le­ýär. Şah­sy­ýet özü­ni memory, assumes that the leaders стране является повсеместное про- da­şy­ny gur­şap alan jem­gy­ýet­den aý­ and reach people should display care ведение благих дел, связанных с ry ha­sap­lap bil­mez, çün­ki şah­sy­ýe­ti for indigent and poor ones. благотворительностью. Влияние jem­gy­ýet, jem­gy­ýe­ti hem şah­sy­ýet kä­ One of the chapters of «Atebet-Ul- каждого благого, богоугодного дела mil­leş­dir­ýär. Şu nuk­daý­na­zar­dan tür­ki Hakyayyky» («Gift of Truth») is called остаётся на долгие времена. Это dil­dä­ki ede­bi­ýat­da dö­re­di­len öwüt-ne­ «Оn the Praising of Generosity and прямо и косвенно определяет буду- si­hat hä­si­ýet­li eser­ler­de iň köp üns Censuring of Avidity». In this chap- щее общества. Личность не может ber­len me­se­le­le­riň ba­şyn­da jo­mart­ly­ ter, which consists of forty lines, Edip существовать без окружающего gyň we hu­syt­ly­gyň orun alan­dy­gy­ny Ahmet reminds about knowledge and его общества, поскольку личность bel­le­mek müm­kin. Tür­ki dil­dä­ki ede­bi­ gives an advice to the reader to praise способствует совершенствованию ýa­tyň iň ga­dy­my ýaz­gy­sy bo­lan or­hon- generous men and censure the greedy общества, а общество способству- ýe­ni­seý ýa­dy­gär­li­gin­dä­ki ýaz­gy­la­ryn­ ones as scholars do [1] (225-264). ет совершенствованию личности. С da duş gel­ýän: «Ýa­la­ňa­jy ge­ýin­dir­dim, Edip Ahmet in «Atebet-Ul- этой точки зрения, нужно отметить, ajy do­ýur­dym» di­ýen jüm­le­ler bi­ziň Hakyayyky» continues to link generos- что в произведениях дидактической üçin uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Tür­ki halk­ ity with knowledge and tells that gen- литературы на тюркском языке при- erous people are glorified everywhere la­ryň me­de­ni ha­ky­da­syn­da or­nap, şu оритетным вопросом морально-эти- and notes that this character trait is gün­le­re çen­li ge­lip ýe­ten bu ýö­rel­gä ческой направленности, на котором able to overweight all lacks and clean gö­rä, ýol­baş­çy­la­ryň we hal-ah­wa­ly go- акцентируется большое внимание, the soul. He also narrates that ge- wy bo­lan­la­ryň mä­täç adam­lar ba­ra­da является дилемма щедрости и жад- nerosity is inherent, mainly, to people ala­da­la­nyp, ola­ra ýar­dam ber­mek­le­ri­ ности. Фраза «Голого – одел, голод- with knowledge, and they, possess- ne ga­ra­şyl­ýar. ного накормил», встречающаяся ing these qualities, leave good name «Ate­be­tül-Ha­ka­ýyk» ese­ri­niň bap­ на орхоно-енисейских памятниках, after they pass away [1] (229-230; la­ry­nyň bi­ri «Jo­mart­ly­gyň öw­lü­şi we являющихся самыми древними 237 -240). hu­syt­ly­gyň ýaz­ga­ry­ly­şy hak­da» diý­lip тюркоязычными памятниками, име- On Edip Ahmet’s opinion, whatever at­lan­dy­ry­lyp­dyr. Kyrk se­tir­li bu bap­ ет для нас большое значение. Этот richness a greedy and stingy man принцип, дошедший до наших дней da Edip Ah­met ýe­ne bi­lim dü­şün­je­si­ni gathers – he would still need it. Sur- ýat­lad­ýar we alym­la­ryň ýo­lu­na eýe­rip, rounding people and friends have no и занявший своё достойное место jo­mart­la­ry öw­me­gi hem-de hu­syt­la­ry profit from them. And, as a rule, the в памяти народной, предполагает ýaz­gar­ma­gy oky­jy­sy­na mas­la­hat ber­ end of such a man, whose aim in life проявление заботы со стороны ру- ýär [1] (225-264). was only to collect richness, is only in ководителей и состоятельных лю- «Ate­be­tül-Ha­ka­ýyk» ese­rin­de jo­ being pity and repent [1] (241-244). дей по отношению к малоимущим и mart­la­ryň hem­me ýer­de wasp edi­lip, Comparing the notions of genero- нуждающимся. bu hä­si­ýe­tiň äh­li kem­çi­lik­le­ri tä­miz­le­ sity and avidity, Edip Ahmet tells that Одна из глав «Атебет-уль- ýän­di­gi­ni nyg­ta­ýan Edip Ah­met, jo­ the best character trait is generosity, хакъайыкъ» названа «О восхвале- mart­ly­gy bi­lim bi­len bag­la­nyş­dyr­ma­gy and the worst one is avidity. The most нии щедрости и осуждении жад- do­wam ed­ýär we jo­mart­ly­gyň esa­san «happy» hand is that, which gives ности». В этой главе, состоящей bi­lim­li ki­şä mah­sus­dy­gy­ny, onuň bu away, and the most «unhappy» one – из сорока строк, Эдип Ахмет напо- hä­si­ýe­ti ar­ka­ly dün­ýä­de go­wy at gal­ which takes away. The author praises минает о знаниях и даёт читателю dyr­ýan­dy­gy­ny aýd­ýar [1] (229-230; generosity and criticizes avidity [1] совет, вслед за учёными восхвалять 237-240). (251-253). щедрых и осуждать жадных [1] (225- Edip Ah­me­diň pi­ki­ri­ne gö­rä, aç­göz In the second chapter of «Vagzy- 264). hem hu­syt ki­şi nä­çe baý­lyk top­la­sa, Azat» Azady thoroughly considered Эдип Ахмет в «Атебет-уль- göw­nü­ne ýe­ne az bo­lup gö­rün­ýär. the conceptions of «avidity» and хакъайыкъ» продолжает связывать Onuň daş-tö­we­re­gin­dä­ki­le­re we dos­ «greedy». He calls rich people to be щедрость со знаниями и говорит о tu­na hiç hi­li peý­da­sy deg­me­ýär. Öm­rü­ merciful in their attitude to poor and том, что щедрые прославляются ni baý­lyk top­la­mak bi­len ge­çi­ren hu­syt lonely people, to help them, and, to a везде и отмечает, что эта черта ха- ki­şi­niň bol­sa, so­ňy my­da­ma puş­man possible extent to share your riches рактера способна перевесить все edip ýör­mek­dir [1] (241-244). with suchlike people. He considers недостатки и очистить душу. Он так- Edip Ah­met jo­mart we hu­syt dü­şün­ that to set agreement in the society же говорит о том, что щедрость при- je­le­ri­ni de­ňeş­di­rip, adat­la­ryň iň go­wu­ is very important for the well-enough суща, в основном, людям со знания-

MIRAS 67 people share their ma- ми, и они, обладая этим качеством, terial welfare with poor оставляют после себя доброе имя people. The poet, who [1] (229-230; 237-240). loved to fasten his ideas По мнению Эдипа Ахмеда, сколь- with religious basis, even ко бы ни собирал богатства жадный in this question resorts и скупой человек – ему будет всё to the assistant of ayats мало. От него нет пользы окружа- and hadices from Koran ющим и друзьям. И, как правило, [2] (819-820, 844). конец такого человека, смысл жиз- Calling upon assist ни которого состоял только в том, those who are in need, чтобы накопить богатства, состоит в Azady starts the theme том, чтобы сожалеть и раскаивать- with the help of a story ся [1] (241-244). or a legend. One of such Сравнивая понятия щедрость и legends tells about the жадность, Эдип Ахмет говорит о generosity of the famous том, что самая хорошая из чело- literary personage – Ha- веческих черт – это щедрость, а tam Tay. According to the legend, thanks to his самая плохая – жадность. Самая generosity, he secures «счастливая» рука – дающая, а са- from blaze [2] (838-840). мая «несчастная» – берущая. Автор The poet tells that gen- восхваляет щедрость и критикует erosity is represented жадность [1] (251-253). in the paradise in the Во второй главе «Вагзы-Азат» shape of a tree, whose Азади подробно разобрал понятия roots tells that Allah the «скупости» и «жадности». Он при- Almighty is satisfied with зывает богатых быть милосердными your actions. According по отношении к бедным и одиноким to the author’s opinion, людям, помогать им и, по возмож- gene-rosity may bring ности, делиться своим добром. Он sy­nyň jo­mart­lyk­dy­gy­ny, iň er­be­di­niň glory to a man, and, in such a way, считает, что для установления со- hem hu­syt­lyk­dy­gy­ny, iň «gut­ly» eliň it will hide its lacks. But people with гласия в обществе важно, чтобы (bagt­ly eliň) ber­ýän, iň «gut­su­zy­nyň» quite opposite human qualities are состоятельные люди делились сво- bol­sa, al­ýan el­di­gi­ni aýd­ýar. Ol jo­mart­ avid (greedy) ones [2] (748-749). ими материальными благами с бед- ly­gy öwüp, hu­syt­ly­gy tan­kyt­la­ýar [1] In one of the chapters of the work ными. Поэт, любивший закреплять (251-253). Azady under the title «Tale About the свои мысли религиозными основа- Aza­dy «Wag­zy-Aza­dyň» ikin­ji ba­ Unhappiness of an Avid» narrates ми, и в этом вопросе прибегает к byn­da «jo­mart­lyk» we «hu­syt­lyk» dü­ about the life of rich (well-enough) помощи аятов и хадисов Корана [2] şün­je­le­ri­niň üs­tün­de go­wy döw­näp­dir. people, who niether share their wealth (819-820, 844). Ol ýok­sul­la­ra we hos­sar­syz­la­ra ýar­ nor perfom a traditon to give zekat. Призывая поддерживать нужда- dam et­mä­ge ge­zek ge­len­de, baý­la­ The poet, who named earlier the ющихся, Азади раскрывает тему ry re­him­li bol­ma­ga we el­le­rin­dä­ki­ni names, which are given to generous при помощи рассказа или легенды. paý­laş­ma­ga ça­gyr­ýar. Onuň pi­ki­ri­ne men on the seven layers of sky, in this Одна из таких легенд рассказывает gö­rä, jem­gy­ýet­çi­lik yla­la­şy­gy­nyň ýo­la place of the work tells how do people о щедрости известного литератур- go­ýul­ma­gyn­da bar­ly ki­şi­le­riň mad­dy name greedy people. And later, the ного персонажа – Хатам Тая. Со- baý­lyk­la­ry­ny ýok­sul­lar bi­len paý­laş­ poet in details names how they used гласно легенде, благодаря своей mak­la­ry­nyň uly äh­mi­ýe­ti bar. Köp­lenç, to call greedy (avid) men on each sky pi­kir­le­ri­ni di­ni esas­la­ra ýa­nap be­ýan level. On the first layer – «greedy», on щедрости, он спасается от адского et­me­gi ha­la­ýan şa­hyr bu me­se­le­de-de the second – «damned», on the third огня [2] (838-840). Поэт говорит о Gur­ha­nyň aýat­la­ryn­dan we ha­dys­lar­ – «avid», on the forth – «with nasty том, что щедрость представлена в dan peý­da­lan­ýar [2] (819-820, 844). character», on the fifth – «with unsatis- раю в виде дерева, корни которо- Aza­dy mä­täç­le­re ýar­dam et­me­gi fied face», on the sixth – «deprived of го говорят о том, что Аллах дово- ne­si­hat eden­de, bir­to­par kys­sa­ny we abundance», on the seventh – «ugly» лен твоими деяниями. По мнению ro­wa­ýa­ty be­ýan edip, me­se­lä­ni aý­dyň­ [2] (1049-1050). автора, щедрость может мужчине laş­dyr­ýar. Bu ro­wa­ýat­la­ryň bi­rin­de jo­ Azady reminds that rich people снискать славу и, таким образом, mart­lyk­da meş­hur Ha­tam Taý­dan söz should give away a part from their in- скроет его недостатки. Люди же с açyl­ýar we onuň jo­mart­ly­gy bi­len jä­ come – zekat, and that the God orders противоположными человеческими hen­nem odun­dan go­ra­nan­dy­gy ha­bar it. Because zekat is a means, at which качествами являются скупыми [2] be­ril­ýär [2] (838-840). through religion (belief) one may clean (748-749).

68 MIRAS Jo­mart­ly­gyň jen­net­de bir agaç, şol the soul from illness which is known В одной из частей произведения aga­jyň kö­kü­niň hem Al­la­ta­ga­la­nyň ra­ as «avidity», and to arouse generosity Азади под названием «Рассказ о zy­ly­gy­dy­gy­ny aýd­ýan Aza­dy jo­mart­ in rich people. Zekat also helps poor несчастье скупого» повествуется о ly­gyň är ki­şi­niň ady­na ab­raý ge­ti­rip, people to get rid of a sense of envy положении состоятельных людей, ada­myň kem­çi­li­gi­ni ýap­ýan­dy­gy­ny and to be filled with respect to rich которые не делятся своим богат- we oňa gar­şy­lyk­ly hä­si­ýet­li adam­la­ryň people who help them.And this con- ством и не исполняют традицию bol­sa, hu­syt­lar­dy­gy­ny nyg­tap geç­ýär tributes to the solidarity of society and давать зекат. Поэт, перечислявший [2] (748-749). its unity. ранее имена, которыми нарекают Aza­dy ese­ri­niň «Hu­sy­dyň bet­bagt­ On the ability to be watchful (care­ щедрых людей на семи слоях неба, ly­gy­nyň be­ýa­ny» at­ly bö­le­gin­de el­le­ri­ ful) while talking and masterfully в этом месте произведения говорит ne dü­şen baý­lyk­dan ze­kat ber­me­ýän use language resources. 129-176 о том, какими именами называют baý­la­ryň ýag­da­ýyn­dan ha­bar ber­ýär. lines of «Atebet-Ul-Hakyayyky» are жадных людей. И далее, поэт под- Mu­nuň öň ýa­nyn­da jo­mart­la­ryň ýe­ entitled «On the ability to be watchful робно называет, как на каждом слое di gat as­man­da alan at­la­ry­ny sa­nap (careful) while talking», where Edip неба называли жадных. На первом ge­çen şa­hyr bu ýer­de-de hu­syt­la­ra Ahmet, explaining the conceptions of слое – «жадный», на втором – «про- nä­hi­li at­la­ryň ber­len­di­gi­ni mä­lim ed­ «intellect and knowledge», connects клятый», на третьем – «скупой», на ýär. Onuň ýaz­ma­gy­na gö­rä, hu­syt­lar them with the ability to use language четвёртом – «со скверным харак- as­ma­nyň bi­rin­ji ga­tyn­da «hu­syt», ikin­ appropriately. According to the au- тером», на пятом «с недовольным ji ga­tyn­da «la­in (nä­let­le­nen)», üçün­ji thor, one of the important qualities, лицом», на шестом «лишённый ga­tyn­da «müm­sik (gy­syk)», dör­dün­ji which are characteristic to a literate изобилия», на седьмом «безобраз- ga­tyn­da «bet­gy­lyk», bä­şin­ji ga­tyn­da man, is the ability to speak appropri- ный» [2] (1049-1050). «asyk­ýüz», al­tyn­jy ga­tyn­da «be­re­ket­ ately. Literate man will speak exactly Азади напоминает, что богатые so much, as it is needed to – not less siz», ýe­din­ji ga­tyn­da «mur­dar» diý­lip должны отдавать часть от своего or no more. And an ignorant man will дохода – зекат, и что так повеле- at­lan­dy­ryl­ýar [2] (1049-1050). speak without thinking, and won’t pay вает Аллах. Потому что зекат – это Aza­dy baý­la­ryň el­le­ri­ne ge­çen baý­ attention to what he tells. And this способ, при котором через рели- lyk­la­ry­nyň ze­ka­ty­ny ber­me­li­dik­le­ri­ni, fact brings misfortune upon him. Edip гию веру можно очистить душу че- mu­nuň Taň­ry­nyň buý­ru­gy­dy­gy­ny mä­ Ahmet, using the phrase «Be careful ловека от болезни под названием lim ed­ýär. Çün­ki ze­kat yn­sa­nyň kal­by­ with your tongue if you don’t want to «жадность», и пробудить в богачах ny hu­syt­lyk ke­se­lin­den sap­la­ýan we break your teeth», warns the reader великодушие. Зекат также помогает baý­lar­da re­him­dar­lyk duý­gu­sy­ny oýar­ from this disaster. The poet considers бедным избавиться от чувства зави- ýan bir yba­dat­dyr. Ze­kat ga­ryp­la­ryň that talkativeness is one of the nega- сти и проникнуться уважением к по- kal­byn­da­ky gö­rip­lik duý­gu­sy­ny terk tive character traits of a human being, могающим им богатым людям. А это ed­ýär, olar­da öz­le­ri­ne ýar­dam eden because it sets a man into a difficult способствует укреплению в обще- baý­la­ra sy­lag-hor­mat peý­da bol­ýar. situation [1] (130-135). стве единства и сплочённости. Şeý­le­lik bi­len jem­gy­ýet­de ag­zy­bir­lik Resorting to a proverb «A wound Об умении быть бдительным we je­bis­lik güýç­len­ýär. from a knife will be cured, but a wound (осторожным) при разговоре и Dili­ ňe­ häzir­ bolmak­ we ondan­ ýer­ from the tongue – will stay forever», умело пользоваться языком. 129- lik­li peýda­ lan­ ­mak. «Ate­be­tül-Ha­ka­ the poet calls people to live in peace, 176 строки «Атебет-уль-хакъайыкъ» ýy­kyň» 129 – 176-njy se­tir­le­ri «Di­li­ňe not to tell insulting words to one ano- названы «Об умении быть бдитель- hä­zir bol­mak hak­da» diý­lip at­lan­dy­ry­ ther and perform bad actions towards ным (осторожным) при разговоре», lyp­dyr. Bu ýer­de Edip Ah­met ýe­ne-de one another, because they will stay in в которых Эдип Ахмет, поясняя по- akyl we bi­lim dü­şün­je­le­ri bi­len di­liň­den the soul forever. Edip Ahmet personal- нятия «ум и знания», связывает их ýer­lik­li peň­da­lan­ma­gyň ara­syn­da nä­ ly shows the example how to use well- с умением уместно пользоваться hi­li bag­la­ny­şy­gyň bar­dy­gy­ny dü­şün­dir­ thought (wise) words [1] (139-140). языком. По мнению автора, одно из mek­den söz aç­ýar. Onuň pi­ki­ri­ne gö­rä, In this chapter Edip Ahmet tells how важных качеств, присущих грамот- bi­lim­li ki­şä mah­sus mö­hüm hä­si­ýet­le­ to keep secrets. He advices not to dis- ному человеку – это умение гово- riň bi­ri-de ýer­lik­li gür­le­mek­dir. Bi­lim­li close your secrets anybody, even to рить к месту. Грамотный человек бу- adam ar­tyk hem, kem hem gür­le­mez. the most bosom friend [1] (175-176). дет говорить лишь столько, сколько Akyl­syz we bi­lim­siz adam bol­sa pi­kir­ When Azady starts the theme about надо: не много, и не мало. А неда- len­män hem-de nä­me aýd­ýa­ny­na üns positive character traits of a man, he лёкий человек будет говорить не ду- ber­män söz­lär. Bu bol­sa, onuň ba­şy­ pays much attention to the issue of мая, и не обращая внимания на то, na he­mi­şe be­la ge­tir­ýär. Edip Ah­met: whole-hearted communication. Ac- что говорит. И это навлекает на него «Di­şiň dö­wül­mez ýa­ly, di­li­ňe berk bol» cording to the poet’s opinion, Allah беду. Эдип Ахмет, используя вы- diý­mek bi­len, oky­jy­ny ägä ed­ýär. Ada­ gave people a tongue to pronounce ражение «Чтобы не сломать зубы, myň iň ýa­ra­maz hä­si­ýet­le­ri­niň bi­ri-de good, kind words. Belief and disbelief будь осторожен с языком», предо- ýaň­ra­lyk­dyr. Ýaň­ra­lyk ada­my he­mi­şe are known from the language (words) стерегает читателя от этой напасти. kyn gü­ne sal­ýar [1] (130-135). [2] (870-871). Поэт считает, что болтливость – это MIRAS 69 одна из отрицательных черт харак- тера человека, потому что она всег- да ставит человека в трудное поло- жение [1] (130-135). Используя поговорку «Рана от ножа – заживёт, а рана от языка останется навсегда», поэт призы- вает не ругаться, не говорить друг другу обидных слов, не совершать по отношению к людям дурных по- ступков, поскольку они остаются в душе навсегда. Эдип Ахмет лично показывает пример использования мудрых слов [1] (139-140). В этой главе Эдип Ахмет расска- зывает о том, как хранить тайны. Он советует никому, даже самому близкому другу, не раскрывать сво- их тайн [1] (175-176). Когда Азади заводит разговор о Ýunus Emräniň gubury. Eskişehir (Türkiýe). положительных чертах характера Grave of Yunus Emre. Eskisehir (Turkey). человека, большое внимание он Могила Юнуса Эмре. Эскишехир (Турция). уделяет вопросу доброжелательно- Edip Ah­met bi­ri­ne sög­me­giň, agyr Azady admonishes his readers nei- го общения. По мнению поэта, Ал- söz aýt­ma­gyň we şo­nuň ýa­ly gö­wün ther to gossip nor to tell lies, underli- лах дал людям язык для произне- ýy­ky­jy beý­le­ki iş­le­riň hiç wagt iç­den ning that all deeds depend on words сения ими хороших, добрых слов. И вера и безверие проявляются через çyk­ma­ýan­dy­gy­ny aň­lad­ýan: «Tyg ýa­ (tongue) [2] (873-874). слова [2] (870-871). ra­sy bi­ter, dil ýa­ra­sy bit­mez» di­ýen The poet, speaking about benevo- Азади наставляет своих читате- ata­lar sö­zü­ni özü­çe be­ýan et­mek bi­ lent communication, confirms his лей не сплетничать и не обманы- len, paý­has­ly söz­le­ri ulan­ma­gyň aja­ words, masterfully using the proverb вать, подчёркивая, что все дела за- ýyp bir nus­ga­sy­ny gör­kez­ýär [1] (139- «Kind word will get out even a snake висят от слов языка [2] (873-874). 140). from its burrow» [2] (1790). Azadi, as well as Edip Ahmet talks Поэт, говоря о доброжелательном Edip Ah­met bu bap­da syr sak­la­mak­ about the appropriate speech – one общении, подтверждает свои сло- dan hem söz aç­ýar. Ol sy­ry­ňy hiç ki­me should speak less and to the point [1] ва, мастерски используя поговорку aç­maz­ly­gy, ony iň ýa­kyn dos­tu­ňa-da (2273). The poet, in this connection, «Доброе слово и змею из норы вы- aýt­maz­ly­gy mas­la­hat ber­ýär [1] (175- advices the reader the following: зволит» [2] (1790). 176). Как и Эдип Ахмет, Азади тоже го- Aza­dy­nyň go­wy ada­ma mah­sus hä­ Earn respect, do not do ворит об уместной речи – говорить si­ýet­ler­den söz açan ma­ha­ly uly üns unthought-of actions, надо мало и к месту [1] (2273). Поэт, ber­ýän me­se­le­le­ri­niň bi­ri-de ýag­şy söz Hold your tongue behind your teeth, в этой связи, советует читателю söz­le­mek me­se­le­si­dir. Şa­hy­ryň pi­ki­ri­ speak less [1] (2273). следующее: ne gö­rä, Al­la­ta­ga­la di­li ýag­şy söz­le­ri aýt­mak üçin ýa­ra­dyp­dyr. Iman­syz­lyk Lie. Truth. One of the questions, considered in «Atebet-Ul-Hakyayyky», Завоёвывай уважение, hem, iman hem dil ar­ka­ly ýü­ze çyk­ýar representing a work of didactic genre, не делай бездумных поступков, [2] (870-871). is a topic of lie. Edip Ahmet considers Держи язык за зубами, Aza­dy öz oky­jy­la­ry­na gy­bat et­mez­ that if a person possesses two quali- говори мало [1] (2273). li­gi we ýa­lan söz­le­mez­li­gi ne­si­hat ber­ ties – talkativeness and falsity, then a mek bi­len, äh­li işiň di­le bag­ly­dy­gy­ny, path of humanity is closed for him. He Ложь. Правда. Один из вопро- ýa­lan söz­let­me­li däl­di­gi­ni aýd­ýar [2] is sure that the mouth and the tongue сов, затрагиваемых в «Атебет-уль- (873-874). are decorated only by true words. Du- хакъайыкъ», представляющий со- Şa­hyr go­wy gür­le­me­giň, adam­la­ra ring his whole life a man has to keep бой произведение дидактического süý­ji dil bi­len ýüz­len­me­giň äh­mi­ýe­ti­ni himself away from lie and should try to жанра, это тема лжи. Эдип Ахмет aň­la­dan ma­ha­ly, «Süý­ji dil ýy­la­ny hin­ be honest. And here the poet resorts считает, что если человек обладает den çy­ka­rar» di­ýen ata­lar sö­zü­ni us­ to a corresponding example, support- следующими двумя чертами харак- sat­lar­ça ulan­ýar [2] (1790). ing this way, his words. He compares тера – болтливостью и лживостью, Edip Ah­met ýa­ly, Aza­dy hem ar­tyk truth with honey and health, and lie – то для него закрыта дорога чело- söz­le­me­li däl­di­gi­ni aýd­ýar [1] (2273). with onion and illness. вечности. Он уверен, что рот и язык

70 MIRAS Alyşir Nowaýynyň bäş epiki poemany öz içine alýan «Hamsa» atly eserler ýygyndysyndan miniatýuralar (148a-148b sah.). Uoltersiň çeperçilik muzeýinde W.663 belgide saklanýar. Baltimor (ABŞ). Miniatures from collection works «Khamsa» by Alisher Navoyi, which includes five epic poems (page 148 a-48b). It is preserved in Art museum of Walters under №. 663, Baltimore (USA). Миниатюры из сборника произведений «Хамса» Алишера Навои, включающая в себя пять эпических поэм (стр. 148а-48б). Хранится в Художественном музее Уолтерса под № W.663. Балтимор (США). we oky­jy­sy­na bu ba­bat­da şeý­le mas­ In his work Azady tells about lie and украшают только правдивые слова. la­hat ber­ýär: calls readers to be as far from such На протяжении всей жизни человек negative qualities as lie and slander. должен сторониться лжи и старать- «Hor­ma­tyň sak­la, ýe­ňil­lik eý­le­me, On his opinion, for the ears zekat – is ся быть правдивым. И здесь поэт Kim ti­liň sak­la, öküş söz eý­le­me». not to hear gossip, for the tongue ze- приводит соответствующие приме- [1] (2273) kat is not to lie and not to slander [2] ры, закрепляя, таким образом, свои (1106-1107). слова. Правду он сравнивает с мё- (Hor­ma­ty­ňy sak­la, ýe­ňil he­re­ket et­me, Avidity (greedy), waiting (smth. дом и здоровьем, а ложь – с луком Di­li­ňe berk bol, köp söz söz­le­me). from smb.) and thankfulness (for и болезнью. what you have). Much attention in Азади тоже в своём произведе- Ýa­lan­çy­lyk. Dogru­ çyl­ ­lyk. Ýa­zy­ly­ both works is attached to one of the нии говорит об обмане и призывает şy taý­dan öwüt-ne­si­hat hä­si­ýet­li eser main problems of religion and Sufism читателя быть подальше от таких bo­lan «Ate­be­tül-Ha­ka­ýyk­da» gür­rü­ňi (in particular) – to the perishable na- отрицательных качеств, как ложь и edil­ýän me­se­le­le­riň bi­ri-de ýa­lan söz­ ture of objective reality. Disclosing this клевета. По его мнению, для ушей le­mek­dir. Edip Ah­met bir adam­da iki theme, the author through comparison зекат – это не слышать сплетен, для hä­si­ýet bar bol­sa, onuň üçin adam­ show, that everything what happens языка зекат – это не лгать и не кле- kär­çi­lik ýo­lu­nyň ýa­pyk­dy­gy­ny aýd­ýar. in the world is temporarily, transient. ветать [2] (1106-1107). Olar ýaň­ra­lyk we ýa­lan­çy­lyk­dyr. Onuň The author advises not to be in slave Алчность (жадность), ожидание pi­ki­ri­ne gö­rä, ag­zyň we di­liň be­ze­gi of money, things, richness, but to be (от кого-то чего-то) и благодар­ dog­ry söz­dür. Adam ýa­şan öm­rün­de satisfied with what you have, because ность (за то, что имеешь). Боль- ýa­lan­dan ga­ça dur­ma­ly we dog­ru­çyl wholly giving oneself to material wel- шое внимание в обоих произведе- MIRAS 71 Azadynyň golýazmalary. Magtymguly muzeýi. Balkan welaýatynyň Magtymguly etraby (Türkmenistan). Azadi’s manuscripts. Magtymguly Museum. Balkan velayat Magtumguly etrab (Turkmenistan). Рукописи Азади. Музей Махтумкули. Этрап Махтумкули Балканского велаята (Туркменистан). bol­ma­ly. Edip Ah­met şu ýer­de my­ fare, a man won’t be happy [1] (185- ниях отводится одной из основных sal­la­ra ýüz­len­mek bi­len me­se­lä­ni aý­ 186). проблем религии и суфизма (в част- dyň­laş­dyr­ýar. Onuň ýaz­ma­gy­na gö­rä, Edip Ahmet characterizes poverty as ности) бренности бытия. Раскрывая dog­ry söz bal we sag­lyk ýa­ly­dyr; ýa­lan well. On his opinion, poverty is inabil- эту тему, авторы через сравнения söz bol­sa so­gan we has­sa­lyk ýa­ly­dyr. ity to earn for tomorrow’s living; lack показывают, что всё, происходящее Aza­dy hem ese­rin­de ýa­lan söz­le­ or shortage of richness is not poverty. в мире – временно, преходяще. Ав- mek me­se­le­sin­den söz aç­ýar we oky­ For this reason he calls his reader not тор советует не быть рабом денег, to wish to have more than it is neces- jy­sy­ny ýa­lan söz­le­mek, töh­met at­mak вещей, богатства, а довольство- sary [1] (189-190). ýa­ly er­bet hä­si­ýet­ler­den daş­da bol­ma­ ваться тем, что есть, поскольку, от- On Azady’s opinion, nothing in this ga ça­gyr­ýar. Onuň pi­ki­ri­ne gö­rä, gu­la­ давая всего себя материальным material world stays forever in hu- gyň ze­ka­ty gy­ba­ty eşit­mez­lik­dir, di­liň благам, человек не будет счастлив ze­ka­ty ýa­lan söz­le­mez­lik we töh­met man’s hands. That’s why a human be- [1] (185-186). at­maz­lyk­dyr [2] (1106-1107). ing should not give away his soul to Эдип Ахмет характеризует и бед- Açgöz­ lü­ ­lik, ta­ma­kin­lik we ka­ material welfare. In «Vagzy-Azat» the ность. По его мнению, бедность na­gat. «Ate­be­tül-Ha­ka­ýyk­da» hem, author addresses, mainly, to rich peo- – это неспособность найти про- «Wag­zy-Azat­da» hem di­niň we so­pu­ ple, whose aim in life is in gathering питание на завтра; отсутствие или çy­ly­gyň goz­ga­ýan esa­sy me­se­le­le­ri­niň richness [2] (666-667). bi­ri bo­lan dün­ýä­niň pa­ny­ly­gy me­se­le­ Modesty and haughtiness. One of недостаток богатства – это не бед- si­ne uly üns ber­lip­dir. Olar bu me­se­le­ the negative character traits of a man ность. По этой причине он призыва- den söz açan­la­ryn­da, dün­ýä­niň wagt­ is haughtiness. In this work the au- ет своего читателя не желать боль- la­ýyn­dy­gy­ny meň­zet­me­ler ar­ka­ly açyp thor thoroughly describes this quality, ше, чем необходимо [1] (189-190). which is connected with the bringing gör­ke­zip­dir­ler. Baý­ly­ga, mül­ke gö­wün По мнению Азади, ничего в этом up of a personality. Edip Ahmet starts bag­la­ma­gyň ada­my bagt­ly et­me­jek­ материальном мире не остаётся на- a chapter under the title «On Modesty di­gi­ni aýd­ýan aw­tor, göw­nü­ňi baý­ly­ga вечно в руках человека. Поэтому че- and Haughtiness» with addressing- gap­dyr­maz­ly­gy, ka­na­gat­ly bol­ma­gy ловек не должен излишне отдавать edification to the reader: mas­la­hat ber­ýär [1] (185-186). свою душу материальным благам. В Edip Ah­met ga­ryp­ly­ga hem hä­si­ýet­ «Here are my words to you: «Вагзы-Азат» автор обращается, в len­dir­me ber­ýär. Onuň pi­ki­ri­ne gö­rä, throw off haughtiness основном, к богачам, смысл жизни

72 MIRAS ga­ryp­lyk er­tir­ki iý­je­gi­ňi tap­maz­lyk­dyr, And firmly hold for modesty, которых в собирании богатства [2] baý­ly­gyň ýok­lu­gy-da, kem­li­gi-de ga­ be firmly tired with it» [1] (267-268). (666-667). ryp­lyk däl­dir. Şo­nuň üçin hem ol öz Скромность и высокомерие. oky­jy­sy­ny ze­rur zat­lar­dan ar­ty­gy­ny is­ Talking about haughtiness, that it Одной из отрицательных черт ха- le­mez­li­ge ça­gyr­ýar [1] (189-190). is a negative character trait, which рактера человека является высоко- Aza­dy­nyň pi­ki­ri­ne gö­rä, bü dün­ýä­ is condemned everywhere, Edip Ah- мерие. В этом произведении под- dä­ki hiç bir zat ada­myň elin­de ba­ky met contradicts modesty against it. робно описывается это качество, gal­jak däl­dir. Şol se­bäp­li adam dün­ýä­ The poet says that Allah the Almighty которое связывается с воспитанием niň baý­ly­gy­na ar­tyk kö­ňül bag­la­ma­ly will heighten the virtue of a modest личности. Эдип Ахмет главу под на- däl­dir. Aw­tor «Wag­zy-Azat­da» esa­san man and will decrease the merit of a званием «О скромности и высоко- hem özü­ni baý­lyk top­la­mak hö­we­si­ne haughty one. He reminds people, who мерии» начинает с обращения-на- gap­dy­ran baý­la­ra ýüz­len­ýär. [2] (666- put on airs about his material welfare зидания к читателю: 667). or position that they will go to the bet- Pes­päl­lik we ulum­sy­lyk. Ada­my ter world without anything (naked). «Вот тебе мои слова: ýig­ren­dir­ýän gy­lyk-hä­si­ýet­le­riň bi­ri- According to the poet, modesty is a отбрось высокомерие de ulum­sy­lyk­dyr. Şol se­bäp­li eser­de feature of adherence to a belief. [1] И крепко держись за скромность, şah­sy­ýe­tiň ter­bi­ýe­si bi­len bag­ly­lyk­da (281-282). будь с ней крепко связан» ulum­sy­lyk dü­şün­je­si ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin Azady also thoroughly described [1] (267-268). gür­rüň edil­ýär. Edip Ah­met öz ese­ri­niň the notions of modesty and haughty. «Pes­päl­lik we ulum­sy­lyk hak­da» at­ On the poet’s opinion, giving away Говоря о том, что высокомерие ly ba­by­ny oky­jy­sy­na wa­gyz ähe­ňin­de a part of the gained richness to poor – это отрицательная черта харак- ýüz­len­mek bi­len baş­la­ýar: and mischief people is a zekat for rich- тера, которая везде осуждается, ness. And a zekat of virtue reputation Эдип Ахмет противопоставляет ей (prestige) is kindness [2] (1660-1663). «Ol söz kim te­keb­bür­ni yir­din salıp, скромность. Поэт говорит о том, что In the first chapter of his work Azady Tevazunı berk tut, ya­puş ke dan­ga» Всевышний возвысит достоинство addresses to the rulers and officials [1] (267-268). скромного человека и принизит до- and asks them to be modest with peo- стоинство высокомерного. Он на- ple because modest people will be re- (Ol söz şu­dur: ulum­sy­ly­gy ýe­re ça­lyp, поминает людям, важничающим garded high honor (deep respect) on Pes­päl­lik­den berk ýa­pyş, oňa güýç­li по поводу своего состояния или the skies at Allah. bag­lan). должности, что и они отойдут в мир The twelfth chapter of a didactic иной без ничего. По мнению поэта, work «Atebet-Ul-Hakyayyky is called Edip Ah­met ulum­sy­ly­gyň hem­me скромность – признак приверженно- Generosity, Modesty, Courtesy and ýer­de ýaz­ga­ryl­ýan er­bet hä­si­ýet­di­gi­ni сти вере [1] (281-282). Other Virtues». Edip Ahmet naarrates aý­dan­soň, onuň gar­şy­sy­na pes­päl­ here about a whole range of values, Азади тоже подробно описывал lik dü­şün­je­si­ni goý­ýar. Ol Taň­ry­nyň which are as follows: to have good понятия скромность и высокомерие. pes­päl ki­şi­niň mer­te­be­si­ni beý­gel­dip, character and merciful (responsive), to По мнению поэта, раздача части ulum­sy­ny pe­selt­je­gi­ni mä­lim edip, eýe fed hungry man, dress the undressed приобретённого богатства бедным bo­lan baý­lyk­la­ry, mülk­le­ri ýa-da we­zi­ one, not to hurt pain to people, not и неимущим является зекатом для pe­le­ri se­bäp­li hon­dan­bär­si bol­ýan­la­ra trouble them, to forgive and not quar- богатства. А зекатом достойной ре- dün­ýä­den ýa­la­ňaç bo­lup git­jek­dik­le­ri­ rel, respect the olden people, be pa- путации является скромность и бла- ni ýat­lad­ýar. Onuň pi­ki­ri­ne gö­rä, pes­ tient when a misfortune happens, годеяния [2] (1660-1663). päl­lik iman­ly bol­ma­gyň ala­ma­ty­dyr [1] seek for perfection in everything, В первой главе своего произведе- (281-282). understand that anything may have ния Азади обращается к правите- Pes­päl­lik we ulum­sy­lyk Aza­dy­nyň lacks, try please people, to think twice лям и чиновникам и просит их быть hem gi­ňiş­le­ýin be­ýan eden dü­şün­je­le­ before starting some affair, to choose скромными с людьми, поскольку ri­dir. Şa­hy­ryň pi­ki­ri­ne gö­rä, eýe bol­nan a good friend and many other things. скромные люди будут удостоены baý­ly­gyň bir bö­le­gi­ni ýok­sul­la­ra ber­ Edip Ahmed notes, that a greedy man высокой чести на небесах у Аллаха. mek baý­ly­gyň ze­ka­ty­dyr. Be­lent mer­ is like a fruitless tree, that you should Двенадцатая глава дидактиче- te­be­li­li­giň ze­ka­ty bol­sa pes­päl­lik we wish somebody what you want for ского произведения «Атебет-уль- ýag­şy­lyk­dyr. [2] (1660-1663). yourself, not to be a reason of misfor- хакъайыкъ» названа «Щедрость, Aza­dy öz ese­ri­niň bi­rin­ji ba­byn­da tunes that happened to somebody. To скромность, любезность и другие до- pa­ty­şa­la­ra we emel­dar­la­ra ýüz­le­nen fogive those, who offended you, you бродетели». Эдип Ахмет повествует ma­ha­ly, ola­ry adam­la­ryň ýa­nyn­da should behave yourself adiqately – to здесь о целом ряде ценностей. В их pes­päl bol­ma­ga ça­gyr­ýar we pä­li pes be patient when a misfortune happens числе: быть с хорошим характером adam­la­ryň Taň­ry­nyň hu­zu­ryn­da uly and then Allah will grant you calmity и милосердным, накормить голод- hor­ma­ta eýe bol­jak­dyk­la­ry­ny aýd­ýar. (harmony), to become more patient ного, одеть раздетого, не причи- Öwüt-ne­si­hat hä­si­ýet­li «Ate­be­tül- and modest while your prestige raises нять людям боль, не беспокоить их, Ha­ka­ýyk» ki­ta­by­nyň on ikin­ji ba­by higher and higher, you should not un- прощать и не враждовать, уважать

MIRAS 73 «Jo­mart­lyk, sy­pa­ýy­lyk we beý­le­ki go­ старших, быть терпеливым, когда wu­lyk­lar» diý­lip at­lan­dy­ry­lyp­dyr. Bu случится беда, стремиться к совер- ýer­de Edip Ah­met yz­ly-yzy­na bir­to­par шенству во всём, понимать, что во gym­mat­lyk­dan söz açyp­dyr. Şo­la­ryň всём может быть какой-то изъян, ha­ta­ry­na go­wy hä­si­ýet­li we re­him­li стараться угождать людям, хорошо bol­mak, ajy doý­rup, ýa­la­ňa­jy ge­ýin­ подумать, прежде чем приступать к dir­mek, adam­la­ry kyn gü­ne sal­maz­ какому-то делу, выбирать хороше- lyk, ola­ra azar ber­mez­lik, ge­çi­rim­li го друга и многое другое. Эдип Ах- bo­lup, duş­man­çy­lyk et­mez­lik, ulu­la­ra мет отмечает, что жадный человек hor­mat goý­mak, be­la inen­de sa­byr похож на бесплодное дерево, что et­mek, her bir za­dyň kä­mil bol­ma­gy­ нужно желать всем того же, чего же- ny is­le­mek, her bir za­dyň kem­çi­li­gi­niň лаешь себе сам, не быть причиной bo­lup bil­je­gi­ne akyl ýe­tir­mek, adam­ бед, случившихся с кем-либо, про- la­ryň göw­nü­ni tap­mak, bir iş et­mek­çi щать того, кто тебя обидел, нужно bol­nan­da, öňür­ti go­wy pi­kir­len­mek, вести себя достойно, когда прихо- dos­ty go­wy edip saý­la­mak ýa­ly gym­ дит беда – быть терпеливым и тог- mat­lyk­lar gir­ýär. Edip Ah­met hu­syt да Аллах одарит тебя покоем, чем ada­myň mi­we­siz agaç ýa­ly­dy­gy­ny, öz выше становится твой престиж, тем göw­nü­ňe ýa­ra­ýan za­dyň hem­me­ler­de становиться более сдержанным и hem bol­ma­gy­ny is­le­me­li­di­gi­ni, baş­ скромным, нельзя недооценивать ga ki­şi­niň kyn­çy­lyk çek­me­gi­ne se­bäp derestimate your enemy, you have to своего врага, нужно следовать му- дрости «Скажи мне, кто твой друг, и bol­ma­ly däl­di­gi­ni, özü­ňe zy­ýan be­ren follow the wisdom – «Tell me who your я скажу, кто ты», потому что кто сам ada­my ba­gyş­la­ma­ly­dy­gy­ny, ba­şy­ňa friend is, and I’ll tell you who you are», be­la inen­de sa­byr et­seň, ra­hat­lyk tap­ because if you yourself is a good per- хорош, у того и друг таков [1] (323, ja­gy­ňy, mer­te­bäň nä­çe beý­gel­di­gi­çe son, then your friend is the same one 326, 331, 337, 349, 355, 360, 377). has sy­pa­ýy bol­ma­ly­dy­gy­ny, duş­ma­ny­ [1] (323, 326, 331, 337, 349, 355, 360, В «Вагзы-Азат» тоже подробно ňa göw­ni­ýet­mez­çi­lik et­me­li däl­di­gi­ni, 377). рассматриваются вышеназванные dos­ty go­wy bo­la­nyň özü­niň hem go­ In «Vagzy-Azat» they also consider добродетели. Азади в своём произ- wy bol­ja­gy­ny, «Ýi­gi­di dos­tun­dan ta­na» these virtues in details. Azady in his ведении часто говорит о значении и pä­hi­mi­ne eýer­me­li­di­gi­ni nyg­ta­ýar [1] work frequently speaks about the преимуществах терпения и чувства (323,326, 331, 337,349,355,360,377). meaning and advantages of patience благодарности за то, что имеешь. «Wag­zy-Azat» ese­rin­de-de ada­myň and sense of thankfulness for what Он подчёркивает, что терпение име- şu­nuň ýa­ly hä­si­ýet­le­ri ba­ra­da gür­rüň you have. He underlines that patience ет нескончаемую пользу. edil­ýär. Aza­dy ese­ri­niň köp ýe­rin­de has endless benefit. Азади, знающий, что люди при- sa­byr we şü­kür et­me­giň äh­mi­ýe­ti we Azady, who knew that people lis- слушиваются к его словам, говорит ar­tyk­maç­lyk­la­ry ba­ra­da du­rup ge­çip, ten and follow his words, tells how to и о том, как себя вести с родителя- sa­byr et­mek­li­giň tü­ke­nik­siz peý­da­sy­ behave himself with parents, mother- ми, со свекровью и свёкром (тёщей nyň bar­dy­gy­ny aý­dyp­dyr. in-law, and father-in law, with broth- и тестем), с братьями и сёстрами. Adam­la­ra sö­zü­niň geç­ýän­di­gi­ni bil­ ers and sisters. He attracts reader’s Он привлекает внимание читате- ýän Aza­dy ene-ata, ga­ýy­ne­ne we ga­ attention to the issue of the role of ля к вопросу о роли родителей в ýy­na­ta, do­gan­lar ba­bat­da-da özü­ňi parents in the bringing up of children. деле воспитания детей. Обращаясь nä­hi­li alyp bar­ma­ly­dy­gy­ny aýd­ýar. Ol Addressing to children, he says that к детям, он говорит, что право ро- ene-ata­nyň ça­ga­ny ter­bi­ýe­le­mekdä­ki parents’ right – is the right of Allah. дителей – это право Всевышнего. or­nu­na oky­jy­sy­nyň ün­sü­ni çek­ýär. Ol Azady, who was a teacher at some Учительствовавший когда-то Аза- ene-ata ha­ky­nyň Taň­ry ha­ky­dy­gy­ny period of his life, notes, that each man ди, отмечает, что каждый человек aý­dyp, per­zent­le­re ýüz­len­ýär. Mu­gal­ should treat to his teacher who taught должен относиться к научившему lym­çy­lyk eden Aza­dy, her bir ada­myň him many things, to his tutor and mas- его многому учителю, наставнику и özü­ne köp zat­lar öw­re­den mu­gal­ly­my­ ter, as though he treats his parents [2] мастеру, как к своим родителям [2] ny, ha­ly­pa­sy­ny we us­sa­dy­ny öz ene- (1399-1401). (1399-1401). ata­sy ýa­ly gör­me­li­di­gi­ni nyg­ta­ýar [2] Вывод (1399-1401). Conclusion Авторы обеих произведений ди- Ne­ti­je The authors of both works of didac- дактического характера повествуют tic character narrate about the most о важнейших составляющих мате- Öwüt-ün­dew hä­si­ýet­li iki eser­de-de important compositional parts of ma- риальной и духовной жизни лично- aw­tor­lar şah­sy­ýe­tiň mad­dy we ru­hy terial and spiritual life of a personal- сти и дают много полезных советов. dur­mu­şy­na de­giş­li mö­hüm zat­la­ryň ity and give many useful advices. We Можно говорить о том, что Эдип gür­rü­ňi­ni ed­ýär­ler we köp mas­la­hat­lar may say that Edip Ahmet and Azady, Ахмет и Азади, учитывая индивиду- 74 MIRAS ber­ýär­ler. Umu­man, Edip Ah­met bi­len considering individual peculiarities of альные особенности каждого чело- Aza­dy her bir ada­myň aý­ra­tyn­ly­gy­ny each person, pointed to the people века, указали людям путь к счастью na­za­ra alyp, ola­ra dün­ýä­de we ahy­ret­ way to happiness in this and in the в этом и том мире. Основная цель de bagt­ly bol­ma­gyň ýo­lu­ny gör­ke­zip­ other world. The main aim of both двух авторов – оказать влияние на dir. Edip Ah­met bi­len Aza­dy­nyň esa­sy authors is to show influence on the духовный мир личности и способ- mak­sa­dy, ys­lam di­ni­niň ka­da-ka­nun­la­ spiritual world of a personality and to ствовать духовному совершенство- ry­nyň we esas­la­ry­nyň çä­gin­de, şah­sy­ promote to the spiritual perfection of ванию людей, но всё это в рамках ýe­tiň kal­by­na tä­sir edip, ru­hy taý­dan people, but all these is in the frame- норм и основ исламской религии. И kä­mil­leş­me­gi­ni ama­la aşyr­mak­çy bo­ work of norms and basis of Islamic Эдип Ахмет и Азади, рассказывая о lup­dyr. Ola­ryň iki­si-de şah­sy­ýe­tiň eýe religion. Edip Ahmet and Azady, nar- качествах, которыми должна обла- bol­ma­ly hä­si­ýet­le­ri­ni be­ýan eden­le­ rating about the qualities, which a per- дать личность, постоянно напоми- rin­de, akyl we bi­lim ba­ra­da yzy­gi­der­li sonality should possess, constantly нали об уме и знаниях. Но, несмо- ýat­la­dyp dur­mak bi­len, bi­li­miň äh­mi­ reminded about intellect and know- тря на то, что роль знаний велика в ýe­ti­ne, dün­ýä­niň we dün­ýä­dä­ki her bir ledge. But, in spite of the fact that the жизни людей, и то, что мир и каждая za­dyň wagt­la­ýyn­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, role of knowledge is great in the life of вещь в мире временна, всё же душа ada­myň ru­hu­nyň ebe­di­di­gi­ne we örän people, and the fact that the world and человека вечна и очень ценна. Они gym­mat­ly­dy­gy­na hem-de esa­sy gym­ each thing in the world is temporary, привлекали внимание читателя к mat­ly za­dyň ru­hy gym­mat­lyk­lar­dy­gy­ the human being’s soul is eternity and тому, что основной ценностью яв- na oky­jy­la­ryň ün­sü­ni çe­kip­dir. Ola­ryň, very valuable. They attracted reader’s ляются духовные ценности. Можно şeý­le et­mek bi­len, sah­sy­ýe­tiň ru­hu­na, attention to the fact that the main val- говорить о том, что таким образом – hem dur­mu­şy­na tä­sir edip, gö­ýä, jem­ ue is spiritual values. One may speak оказывая влияние на душу и жизнь gy­ýe­ti sag­dyn­laş­dyr­ma­ga çal­şan­dyk­ about how, influencing on the soul and личности, они стремились к оздо- la­ry­ny-da aý­dyp bo­lar. on the life of a personality, they as- ровлению общества. Edip Ah­me­diň we Aza­dy­nyň se­tir­le­ pired to the health of the society. Можно отметить схожесть запе- re si­ňen pi­kir­le­ri­niň we gym­mat­lyk­la­ We may mark the similarity of ideas чатлевшихся в строках мыслей и ry­nyň bi­ri-bi­ri­niň­kä örän meň­zeş­di­gi­ni and valued things fixed in the lines by ценностей Эдипа Ахмета и Азади. gör­ýä­ris. Dür­li dö­wür­ler­de we dür­li ül­ Edip Ahmet and Azady. In spite of the Несмотря на то, что они жили в раз- ke­ler­de ýa­şan­dyk­la­ry­na ga­ra­maz­dan, fact that they lived in different times, ное время и в разных странах, ис- ola­ryň gür­rü­ňi­ni eden ha­ky­kat­la­ry bir­ and in different countries, the truth, тины, о которых они говорили, по- meň­zeş we olar bi­ri-bi­ri­niň üs­tü­ni ýe­tir­ which they spoke about are alike, and хожи, и они дополняют друг друга. ýär­ler. Çün­ki olar öz aýd­ýan zat­la­ry­ny they add one another. Because they Поскольку они черпают из одного şol bir çeş­me­den su­sup al­ýar­lar. Bu take source from one place – it is the источника – это океан тюркской çeş­me tür­ki me­de­ni­ýe­tiň how­zu­dyr. ocean of the Turkish culture. Yasavi, культуры. И Ясави, и Юнус, и Абай, Ýa­sa­wy hem, Ýu­nus hem, Abaý hem, and Yunus, and Abay, and Aytma- и Айтматов утоляли духовную жаж- Aýt­ma­tow hem öz teş­ne­lik­le­ri­ni şol ho­ tov quenched spiritual thirst from this ду из этого океана. С этой точки зре- wuz­dan gan­dy­ryp­dyr­lar. Şu nuk­daý­ ocean. From the point of view of the ния мысли, имеющие место в этих na­zar­dan, bu iki eser­de be­ýan edi­len idea, which takes place in these both двух произведениях, привлекают pi­kir­ler hem tür­ki dün­ýä­si­niň ede­bi­ works, they attract attention as com- к себе внимание в качестве общих ýa­ty­nyň umu­my ede­bi ga­lyp­la­ry hök­ mon literary models (forms) of the литературных моделей литературы mün­de ün­sü­ňi özü­ne çek­ýär. Turkish world. тюркского мира.

EDEBIÝAT LITERATURE ЛИТЕРАТУРА

1. Ate­be­tü’l – Ha­kayık, (2006). (haz. Re­şit Rah­me­ti Arat), TDK Yay., An­ka­ra. 2. Döw­let­mäm­met Aza­dy. Saý­la­nan eser­ler (tan­ky­dy tekst), Aş­ga­bat, Ylym, 1982.

MIRAS 75 А. АTA­GAR­RY­ÝEW (Türk­me­nis­tan) TÜRK­ME­NIS­TAN­DA OR­TA ASYR­LAR­DA AÝ­NA ÖNÜM­ÇI­LI­GI (IX –XIII asy­ryň ba­şy)

A. ATAGARRYYEV (Turkmenistan) GLASS PRODUCTION IN MEDIEVAL TURKMENISTAN (beginning of IX – XIII centuries.)

А. АТАГАРРЫЕВ (Туркменистан) СТЕКОЛЬНОЕ ПРОИЗВОДСТВО СРЕДНЕВЕКОВОГО ТУРКМЕНИСТАНА (период IX – начало XIII вв.)

Arap sy­ýa­hat­çy­la­ry öz­le­ri­nin geog­ In their description Arab travelers Арабские путешественники в сво- ra­fi­ýa ba­gys­la­ny­lan is­le­rin­de Be­ýik gave a detailed picture of the towns их географических описаниях дали Ýü­pek ýo­lu­nyn ug­run­da ýer­les­ýän sä­ and settlements, their inhabitants and подробную картину городов и по- her­ler hem-de oba­lar, olar­da ýa­sa­ýan regions situated along the Great Silk селений, их жителей, местностей и ilat, bel­li ýer­ler, seý­le-de sol ýer­ler bi­ Road and much other valuable infor- ряд других ценнейших сведений, ко- len bag­ly bas­ga-da dür­li mag­lu­mat­la­ry mation, thus making their great contri- торые были расположены на Вели- bution to the study of the history and jem­läp, Or­ta asyr za­ma­nyn­da Mer­ke­zi ком Шелковом пути, тем самым они culture of peoples of the Central Asia Azi­ýa­da ýa­sa­ýan halk­la­ryn ta­ry­hy­ny, внесли весомый вклад в изучение in the Middle Ages [1, 63]. истории и культуры народов Цен- me­de­ni­ýe­ti­ni öw­ren­mek­li­ge sal­dam­ly Recently the scientists have made тральной Азии в эпоху средневеко- go­sant­la­ry­ny gos­du­lar [1, 63]. complex archeological excavations on вья [1, 63]. Soň­ky ýyl­lar­da türk­men alym­la­ry the monuments located on the Great В последние годы туркменскими ta­ra­pyn­dan Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­ Silk Road. Archeological materials учёными осуществляются ком- run­da ýer­le­şen ýa­dy­gär­lik­ler­de top­ revealed prove that in middle ages, плексные археологические раскоп- lum­la­ýyn ar­heo­lo­gik ga­zuw-ag­ta­ryş glass production in line with other craft ки на памятниках, расположенных iş­le­ri ama­la aşy­ryl­ýar. Ýü­ze çy­ka­ry­lan business was developed unbelievably. вдоль маршрутов Великого Шелко- ar­heo­lo­gik mag­lu­mat­lar or­ta asyr­lar­da The experts of the Institute of history вого пути. Обнаруженные археоло- and archeology of the Academy of beý­le­ki giň­den ýaý­ran beý­le­ki şä­her гические материалы подтверждают, Sciences of Turkmenistan carry out se­net­le­ri bi­len bir­lik­de aý­na önüm­ что в средние века, наряду с про- archeological researches on Shek- çi­li­gi­niň hem giň­den ýaý­ran­dy­gy­ny чими широко распространёнными hrislam, Paryzdepe and Shekhrihaibar городскими ремеслами, небыва- tas­syk­la­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň Ylym­lar historical and cultural monuments. aka­de­mi­ýa­sy­nyň Ta­ryh we ar­heo­lo­ The archeological materials and writ- лое развитие получило стекольное gi­ýa ins­ti­tu­ty­nyň iş­gär­le­ri ta­ra­pyn­dan ten sources confirm the glass produc- производство. Масштабные архео- Şäh­rys­lam, Pa­ryz­de­pe, Şäh­ri­haý­bar tion in middle ages to be developed логические изыскания проводятся we beý­le­ki­ler ýa­ly ta­ry­hy-me­de­ni ýa­ rather highly along with other produc- сотрудниками Института истории dy­gär­lik­ler­de giň ge­rim­li ar­heo­lo­gik tions and distinctive crafts. The abun- и археологии Академии наук Турк- bar­lag­lar ge­çi­ri­lyar. dance of glass made objects found as менистана на историко-культурных памятниках Шехрислам, Парызде- Bar­lag­la­ryň bar­şyn­da ýü­ze çy­ka­ a result of archeological excavations пе, Шехрихайбар и др. ry­lan ar­heo­lo­gik mag­lu­mat­lar we ýa­ on the site of ancient settlements of Выявленные в ходе исследова- zuw çeş­me­le­ri aý­na önüm­çi­li­gi­niň or­ta Turkmenistan is clear prove of it. The glass is an artificial substance ний археологические материалы и asyr­lar­da beý­le­ki önüm­çi­lik­ler we öz­ having no natural matches. Glass pro- письменные источники свидетель- bo­luş­ly se­net­ler bi­len bir­lik­de ýe­ter­lik duction is based on high temperature ствуют о том, что стекольное дело de­re­je­de ösen­di­gi­ne şa­ýat­lyk ed­ýär. reactions of syntheses that resulted в средние века обрело достаточное Bu pi­kir Türk­me­nis­ta­nyň şä­her­çe­le­ in glass formation. Glass production развитие наряду с другими произ- rin­de ge­çi­ri­len ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­ri­niň starting resulted in having new links водствами и самобытными ремес- bar­şyn­da ýü­ze çy­ka­ry­lan ar­heo­lo­gik in relations’ system nature-human, лами. Данная версия подтвержда- ta­pyn­dy­la­ryn ara­syn­da aý­na­dan ýa­sa­ human-nature. Having produced glass ется обилием предметов из стекла

Aga ­baý Atagar­ ­ry­ýew, Türkme­ nis­ ­ta­nyň Ylym­lar aka­demi­ ­ýa­sy­nyň Ta­ryh we ar­heo­lo­gi­ýa ins­ti­tu­ty­nyň uly ylmy­ iş­gä­ri.

Agabai Atagaryyev, senior scientific employee of the Institute of history and archeology ofAcademy of Sciences of Turkmenistan.

Агабай Атагаррыев, старший научный сотрудник Института истории и археологии Академии наук Туркменистана.

76 MIRAS lan önüm­le­riň köp­lü­gi bi­len hem tas­ and found application to it the human- в археологической коллекции, вы- syk­lan­ýar. ity made a leap forward for active явленной в ходе раскопок археоло- Aý­na – te­bi­gat­da ta­ýy bol­ma­dyk transformations of material world, the гических работ на городищах Турк- eme­li mad­da­dyr. Aý­na önüm­çi­li­gi ýo­ step towards creation of a new labor менистана. ka­ry gyz­gyn­lyk­da­ky sin­tez reak­si­ýa­sy­ [13.138]. Стекло это искусственное ве- na esas­la­nyp, şo­nuň ne­ti­je­sin­de hem Organic ash being the main compo- щество, не имеющее природных aý­na ön­dü­ril­ýär. Aý­na önüm­çi­li­gi­niň nent of glass production was given a аналогов. Производство стекла ос- peý­da bol­ma­gy te­bi­gat-adam, adam- special importance since its creation. новано на высокотемпературных te­bi­gat bag­la­ny­şyk­lar ul­ga­myn­da tä­ze The ash, endured in ovens for burning реакциях синтеза, в результате ко- öza­ra gat­na­şyk­la­ryň baş­la­nan­dy­gy­ny of ceramic items, was used as a glaze торых оно и создаётся. Появление aň­lad­ýar. Aý­na ön­dü­rip we ony ula­ for processing of ceramic products’ стеклоделия означает начало новых nyp, adam­zat mad­dy dün­ýä­ni iş­jeň surface. A glass shape mass was ob- взаимоотношений в системе связи tained while mixing the ash with silica. öz­gert­mek­de, as­lyn­da tä­ze zäh­met природа человек, человек приро- It was just the organic ash that made pred­me­ti­ni dö­ret­me­giň ýo­lun­da ädim да. Изготовив стекло и найдя ему the human to create a new substance ät­di [13, 138]. применение, человечество сделало which was called a glass. The earthen Aý­na önüm­çi­li­gi­niň dö­rän pur­sa­tyn­ oven became a cradle of glass. This шаг на пути активного преобразо- dan baş­lap, esa­sy çig mal hök­mün­de fact proves that in order to get alka- вания материального мира, шаг на or­ga­ni­ki kü­le aý­ra­tyn orun ber­lip­dir. line solution and the main elements пути создания нового по своей сути Ke­ra­mi­ki önüm­ler bi­şi­ril­ýän peç­ler­ of schicht the ancient craftsmen used предмета труда [13, 138]. de yo­ka­ry gyz­gyn­lyk­da tap­la­nan kül organic ash at the very early stage of С момента зарождения стекольно- bu önüm­le­ri syr­ça­la­mak­da çig mal glass production. го дела, в качестве основного ком- hök­mün­de ula­ny­lyp­dyr. Onuň bi­len The earliest data on the composi- понента, особая роль отводилась krem­nez­ýom ga­ry­lan­da, aý­na şe­kil­li tion of schicht for glass making in органической золе. Зола, выдер- ga­ryn­dy eme­le ge­lip­dir. Hut or­ga­ni­ki Central Asia contain in the works of жанная в печах для обжига керами- kül, soň­ra aý­na diý­lip at­lan­dy­ry­lan tä­ outstanding alchemic and doctor of ческих изделий, использовалaсь как ze mad­da­ny dö­ret­mä­ge ada­my ite­rip­ IX – X centuries Abu Backr Muk- глазурь для обработки поверхности dir. Ýer­de gazý­lan peç aý­nanýn il­kin­ji hammed ibn Zakariya ar-Razi (865- керамических изделий. Смешивая al­nan ýe­ri bo­lup­dyr. Şun­luk­da, eý­ýäm, 925). In the book «Secrets of secrets» золу с кремнезёмом, получали сте- MIRAS 77 кловидную массу. Именно органи- ческая зола подтолкнула человека к созданию нового вещества, назван- ного впоследствии стеклом. Колы- белью стекла стала земляная печь. Этим объясняется тот факт, что уже на самых ранних стадиях возник- новения стекольного дела древние ремесленники пользовались орга- нической золой для получения ще- лочи и основного элемента шихты. Наиболее ранние сведения о со- ставе шихты для варки стекла в Средней Азии содержатся в тру- дах крупнейшего алхимика и врача IX – X вв. Абу Бакра Мухаммеда ибн Закарийя ар-Рази (865 – 925). В кни- ге «Тайны тайн» он пишет, что стек- ло изготавливается из песка и «по- таша» (техническое название калия карбоната – щёлочь). Речь здесь ведётся не об углекислом калии, а о соде углекислом натрии. Только на пороге XIX столетия было уста- новлено, что существует два вида щелочей сода и «поташ», и лишь с развитием химии стало известно, что первый более всего скаплива- ется в растениях, произрастающих вблизи водных источников и на со- лончаках, а второй преимуществен- но в органическом составе конти- нентальных растений. Термином «поташ» ар-Рази, вне всякого сомнения, обозначал ще- лочь, полученную из органической золы, т.е. вещество, называемое ныне «ишкор». В современной хи- мической терминологии термином «ишкор» обозначают щелочной рас- твор. Щелочесодержащие растения произрастают в песчанных и солон- чаковых пустянях Туркменистана, Abu Bekr Muhammet ar-Razy Bagdatda öz laboratoriýasynda. где их насчитывается свыше ста ви- Abu Bakr Muhammed ar-Razi in his laboratory in Baghdad. дов, большинство которых относит- Абу Бакр Мухаммед ар-Рази в своей лаборатории в Багдаде. ся к семейству маревых. В их числе солерос, поташник, кырк-богун, со- aý­na önüm­çi­li­gi­niň dö­rän iň ir­ki tap­gyr­ he writes that the glass was prepared леколосник каспийский-караварак, la­ryn­da-da, ga­dy­my hü­när­ment­le­riň from sand and «potash» (technical саксаул, камыш и др [4, 186]. aş­ga­ry we şih­ta­nyň esa­sy ele­men­ti­ni name of potash carbonate – alkali). Наиболее ранние стеклянные из- al­mak üçin or­ga­ni­ki kü­li ula­nan­dyk­la­ry Here we are talking about sodium- делия на территории Туркменистана dü­şün­di­ril­ýär. carbonate rather than potash. Only on были выявлены при раскопках на Or­ta Azi­ýa­da aý­na ön­dür­mek üçin the threshold of XIX century it was de- памятниках эпохи бронзы (II тыся- şih­ta­nyň dü­zü­mi ba­ra­da­ky has ir­ki fined that there were two types of alka- челетие до н.э.). Впервые подобные mag­lu­mat­lar IX – X asyr­la­ryň iri al­hi­ изделия (стеклянные бусы) были lis- sodium and potash and just due to mi­gi we luk­ma­ny Abu Bakr Mu­ham­met обнаружены в 1904 году участни- ibn Za­ka­ri­ýa ar-Ra­zi­niň (865 – 925) iş­ chemistry development it was known, ками экспедиции под руководством le­rin­de bar. Ol «Syr­la­ryň sy­ry» at­ly ki­ that the first was accumulated in the американского учёного Р. Пампелли ta­byn­da aý­na­nyň çä­ge­den we «po­taş­ plants growing near water resources в ходе раскопок исторических хол- dan» (aş­gar – ka­liý kar­bo­na­tyň teh­ni­ki and on salt-marshes, and the second мов Анау (близ Ашгабада). Бусинка

78 MIRAS ady) ön­dü­ri­len­di­gi­ni ýaz­ýar. Bu ýer­de preferably in organic composition of светло-зелёного цвета с двумя от- gür­rüň kö­mür­tur­şy ka­liý ha­kyn­da däl- continental plants. верстиями обнаружена в культур- de, so­da – kö­mür­tur­şy nat­riý ba­ra­da Under the word «potash» al-Razi ных пластах Анау IV (терраса А). bar­ýar. Di­ňe XIX asy­ryň sep­git­le­rin­de meant, undoubtedly, alkali from or- Указанные исторические пласты, aş­gar­la­ryň iki gör­nü­şi­niň – so­da­nyň ganic ash, i.e. the substance called согласно хронологизации цивили- we «po­ta­şyň» bar­dy­gy kes­git­le­nil­di. «ishkor». In modern chemical termi- зации Анау, относятся к периоду Hi­mi­ýa­nyň ös­me­gi bi­len so­da­nyň suw nology the word «ishkor» means al- Намазга VI и датируются второй по- çeş­me­le­ri­niň go­la­ýyn­da ös­ýän ösüm­ kali sodium. ловиной II тысячелетия до н.э. Дру- lik­ler­de we ta­kyr­lyk­da, po­ta­şyň bol­sa, The plants containing alkali are grow- гая бочкообразная бусина из свет- köp­lenç, kon­ti­nen­tal ösüm­lik­le­riň or­ ing in sand and salt- marshes deserts ло-голубоватого стекла с чёрными ga­ni­ki dü­zü­min­de top­lan­ýan­dy­gy mä­ of Turkmenistan, where number of точками найдена в верхнем слое lim bol­dy. them exceeds hundred types and the раскопа. Этот слой, как установил Ar-Ra­zi «po­taş» adal­ga­sy bi­len gür­ majority of which belong to pigweed В. М. Массон, по комплексу находок family. They are as follows: soleras, rüň­siz su­rat­da or­ga­ni­ki kül­den alyn­ следует отнести к периоду Анау IV potash, kyrk-bogun, bar shaped plant, А, к концу II-началу I тысячелетия ýan aş­ga­ry ýa-da baş­ga­ça aý­dy­lan­da, Caspian karavarak, saksaul and cane до н.э. [10, 311]. hä­zir­ki wagt­da «iş­kor» diý­lip at­lan­dy­ e.c.t. [4,186]. Новый этап, когда на основании ryl­ýan mad­da­ny at­lan­dy­ryp­dyr. Hä­zir­ The very ancient glass products научных данных можно говорить о ki­za­man hi­mi­ýa adal­ga­şy­nas­ly­gyn­da in Turkmenistan were found in the собственном производстве стекла в «iş­kor» adal­ga­sy bi­len aş­gar er­gi­ni at­ course of excavations of the bronze Туркменистане, наступает в послед- lan­dy­ryl­ýar. epoch monuments (II millennium них веках до нашей эры. Так, на- Dü­zü­min­de aş­gar bo­lan ösüm­lik­ler B.C.). These glass products (glass пример, в парфянских исторических Türk­me­nis­ta­nyň çä­ge­lik we ta­kyr­lyk beads) were revealed for the first time слоях Старой Нисы было выявлено çöl­lük­le­rin­de ös­ýär. Ola­ryň ýüz­den in 1904 by the expedition led by Amer- значительная масса фрагментов gow­rak gör­nü­şi bo­lup, kö­pü­si sel­me­ ican scholar R. Pampelli during exca- стеклянной посуды. Помимо сте- ler maş­ga­la­sy­na de­giş­li­dir. Ola­ryň ara­ vation in Anew area which is near Ash- клянных изделий найдены ритоны syn­da ýa­ta, şah­lak, kyrk­bo­gun, ojar­ gabat. A bead of light-green color with из слоновой кости, инкрустирован- ga­rak, sa­zak, ga­myş we beý­le­ki­ler bar two wholes was found in cultural lay- ные кусочками цветного стекла. В [4, 186]. ers of Anew IV on (terrace-A). These культурных наслоениях городища Türk­me­nis­ta­nyň çäk­le­rin­de has ir­ layers, according to periodization of обнаружены также куски стекловид- ki aý­na önüm­le­ri bü­rünç eý­ýa­my­nyň civilization of Anew, refer to Namazga ной массы, что может служить кос- (b.e.ö. II müň­ýyl­lyk) ýa­dy­gär­lik­le­rin­ VI period and dated by the second half венным указанием на местное про- de ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­ri ge­çi­ri­len­de of II millennium B.C. The other keg- изводство стекла [11, 33]. ta­pyl­dy. Şu­nuň ýa­ly önüm­ler (aý­na shaped bead made of light-blue glass Стеклянные изделия раннего mon­juk­lar) il­kin­ji ge­zek ame­ri­kan aly­ with black dots is found in upper layer. средневековья обнаружены на го- my R. Pam­pel­li­niň ýol­baş­çy­ly­gyn­da­ky This layer, as defined by V.M. Masson, родище Ортадепеслик (Дехистан). eks­pe­di­si­ýa gat­na­şy­jy­lar ta­ra­pyn­dan judging on finding complex, should be При раскопках в культурных слоях, 1904-nji ýyl­da Äne­wiň (Aş­ga­ba­dyň reffered to the period of Anew IV A, to датированных VI – VIII в.в., найден go­la­ýyn­da) ta­ry­hy de­pe­le­rin­de ga­zuw- the end of II and beggining to the I mil- небольшого размера целый сте- ag­ta­ryş iş­le­ri ge­çi­ri­len­de ta­pyl­dy. Iki lenium B.C. [10. 311]. клянный флакон, декорированный ta­ra­py de­şik, açyk ýa­şyl reňk­li mon­juk New stage, when based on scientific своеобразными лепными рожками- Änew IV-iň me­de­ni gat­lak­la­ryn­dan ta­ data, we may say on own glass pro- выступами по всей поверхности из- pyl­dy. Änew me­de­ni­ýe­ti­niň dö­wür­le­re duction in Turkmenistan, becomes in делия [12]. bö­lü­ni­şi­ne la­ýyk­lyk­da, ag­za­lan ta­ry­hy the last centuries B.C. For instance, В 1946 г. во время работ Южно- in the Parthian historical layers of Туркменистанской археологической gat­lak­lar Na­maz­ga VI döw­rü­ne de­giş­li Old Nissa, a significant mass of glass комплексной экспедиции (ЮТАКЭ) bo­lup, olar b.e.ö. II müň­ýyl­ly­gyň ikin­ made wares fragments were found. в разных местах Новой Нисы, преи- ji ýa­ry­my­na de­giş­li edil­ýär. Beý­le­ki bir Ivory made rithons encrusted with мущественно в бадрабах (мусорная çe­lek gör­nü­şin­dä­ki açyk ma­wy reňk­li pieces of colored glass were found яма), обнаружены многочисленные aý­na­dan ýa­sa­lan ga­ra no­kat­ly mon­juk apart from glass products. In cultural фрагменты стекла, несколько це- ga­zuw-ag­ta­ryş­la­ryň ýo­kar­ky gat­la­gyn­ statra of the site of ancient settlement лых стеклянных сосудов [9, 373]. dan ta­pyl­dy. W. M. Mas­so­nyň kes­git­ the pieces of glass shape mass prov- Специалистами в области сте- leý­şi ýa­ly, bu gat­la­gy ta­py­lan zat­la­ryň ing indirect local glass production, was клянных изделий домонгольского top­lu­my bo­ýun­ça Änew IV A döw­rü­ne, revealed [11.33]. периода (IX – XIII вв.) была состав- b.e.ö. II asy­ryň ahyr­la­ry­na – I asy­ryň Glass products of ealy medeval лена их классификация, в основу baş­la­ry­na de­giş­li et­mek ge­rek [10, period were found on Ortadepeslik которой положен принцип диффе- 311]. (Dekhistan) settlement. While carrying ренциация больших групп по их Türk­me­nis­ta­nyň özü­niň aý­na önüm­ out excavation in cultural layers dated функциональному назначению, а çi­li­gin­de bi­ziň eý­ýa­my­my­za çen­li soň­ VI – VIII centuries a small size scent of внутри каждой группы по форме из- ky asyr­lar­da tä­ze tap­gyr baş­lan­ýar. good shape that decorated on specific делия. По назначению были выде- My­sal üçin, Kö­ne Nu­sa­ýyň Par­fi­ýa modeled horns-projections through all лены следующие группы:

MIRAS 79 döw­rü­ne de­giş­li ta­ry­hy gat­lak­la­ryn­dan 1. стеклянная столовая посуда; aý­na gap­la­ryň bö­lek­le­ri­niň bir­nä­çe­si 2. парфюмерно-аптекарские со- ýü­ze çy­ka­ryl­dy. Aý­na önüm­le­rin­den суды; baş­ga-da, pil süň­kün­den ýa­sa­lyp, 3. бытовые изделия; reňk­li aý­na bö­le­jik­le­ri bi­len be­ze­len ri­ 4. химические сосуды; ton­lar ta­pyl­dy. Şä­her­ji­giň me­de­ni gat­ 5. предметы украшения; lak­la­ryn­dan aý­na gör­nüş­li zat­la­ryň 6. оконное стекло [4, 108]. bö­lek­le­ri hem ta­pyl­dy. Bu ýer­li aý­na Значительным многообразием от- önüm­çi­li­gi­niň bo­lan­dy­gy­ny gy­tak­la­ýyn личаются изделия первой группы, в gör­kez­ýär [11, 33]. которую включены чаши, тарелки, Ir­ki or­ta asyr­la­ryň aý­na önüm­le­ri Or­ бокалы, рюмки, графины, кувшины ta­de­pes­lik (De­his­tan) şä­her­ji­gin­den и другие предметы обихода. Мини- ta­pyl­dy. VI – VIII asyr­la­ra de­giş­li edil­ атюрные сосуды и флаконы состав- ляют вторую группу. В третью группу ýän me­de­ni gat­lak­lar­da ga­zuw-ag­ta­ вошли бытовые изделия – стеклян- ryş iş­le­ri ge­çi­ri­len­de, ki­çeň­räk öl­çeg­li, ная ложка, чернильница, изделия önü­miň äh­li ýe­ri­ne öz­bo­luş­ly ýel­meş­ для детей. Стеклянные сосуды, di­ri­len şah­ja­gaz­lar-çyk­gyt­lar bi­len be­ Bulguryň bölegi. Şähryslam, XII asyr. употреблявшиеся средневековыми ze­len bi­tin aý­na çüý­şe ta­pyl­dy [12]. алхимиками для опытов, а также 1946-njy ýyl­da Gü­nor­ta Türk­me­nis­ Fragments of wine glass. Shekhislam, XII century. воронки, пробирки и сферокониче- tan ar­heo­lo­gik top­lum­la­ýyn eks­pe­di­ Фрагмент бокала. Шехрислам, XII в. ские сосуды, предназначавшиеся, si­ýa­nyň (GTA­TE) Tä­ze Nu­sa­ýyň dür­li очевидно, для перевозки и хране- surface of the product, was revealed ýer­le­rin­de, esa­san-da, bad­rab­lar­da ния веществ, объединены в четвер- [12]. (zir-zi­bil taş­lan­ýan çu­kur­lar­da) iş­le­nen тую группу «химическая посуда». Multifaceted fragments of glass, wag­tyn­da aý­na­nyň köp­san­ly bö­lek­le­ Пятую группу составляют украше- some perfect shape glass vessels ri, bir­nä­çe bi­tin aý­na gap­lar ta­pyl­dy [9, ния: браслеты, бусы и медальоны. were revealed in the course of South- 373]. В шестую группу включено оконное Turkmenistan archeological complex IX – XIII asyrlar­ ­da aý­na önüm­le­ стекло. expedition (STACE) in 1946 in various ri bo­ýun­ça hü­när­men­ler ta­ra­pyn­dan areas of New Nissa, advantageously, olar to­par­la­ra bö­lün­di. To­par­la­ra böl­ Стеклянная столовая посуда. in badrabah (a pit for wastes) [9. 373]. me­giň esa­syn­da uly to­par­la­ry ola­ryň Experts dealing with glass products На городище Парыздепе был об- ni­ýet­le­nen mak­sa­dy, her to­pa­ryň için­ prior to Mongols period (IX XIII c.c.) наружен целый ряд стеклянных de bol­sa, önü­miň gör­nü­şi bo­ýun­ça ta­ made up their classification which изделий. Большой интерес пред- pa­wut­lan­dyr­mak ýö­rel­ge­si goý­lan. Ni­ based on the principle of differentiation ставляют фрагменты графина, со- ýet­le­ni­şi bo­ýun­ça aşak­da­ky to­par­la­ra of big groups according to functional хранилась лишь верхняя его часть bö­lün­di: assignment, and on product shape- in- и донышко. Графин изготовлен из 1. aý­na­dan aş­ha­na gap­la­ry; side of each group. The groups classi- тонкого прозрачного стекла, высота 2. parf­ýu­me­ri­ýa-der­man­ha­na gap­la­ fied are given below: верхней сохранившейся части со- ry; 1. Glass table ware, ставляет 8 см, диаметр горловины 3. ho­ja­lyk önüm­le­ri; 2. Perfume-pharmaceutical vessels, 3,5 см. Горловина резко отогнута в 4. hi­mi­ki gap­lar; 3. Home products, сторону, со слегка заметным сли- 5. be­zeg es­bap­la­ry; 4. Chemical vessels, вом. Нижняя часть сосуда посере- 6. pen­ji­re aý­na­sy [4, 108]. 5. Decorations; дине вдавлена внутрь. На одном из Kä­se­ler, ta­rel­ka­lar, bul­gur­lar, rýum­ 6. Window pane [4, 108]. фрагментов во внутренней части имеется венчикообразный выступ, ka­lar, gra­fin­ler, küý­ze­ler we beý­le­ki­ler The items belonging to the first доказывающий, что верхняя и ниж- gi­ri­zi­len bi­rin­ji to­pa­ryň önüm­le­ri öz­le­ group including bowls, plates, wine няя части изделия были изготовле- ri­niň köp­dür­lü­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar­ glasses, ponies, decanters, jugs and other products of everyday life dif- ны по-отдельности. lar. Ki­çi­jik gap­lar we çüý­şe gap­lar ikin­ji fer by significant variety. The second Предмет из зелёного стекла, обна- to­pa­ry düz­ýär. Üçün­ji to­pa­ra aý­na­dan group includes miniature vessels and руженный при раскопках в Шехрис- çem­çe, sy­ýa gu­ýul­ýan çüý­şe­jik, ça­ scent – bottles. The third group items ламе, вероятно, является фрагмен- ga­lar üçin önümler­ girýär­ . Orta­ asyr are – glass made spoon, ink-pad and том стеклянного бокала на ножке. У al­hi­mik­le­ri ta­ra­pyn­dan tej­ri­be ge­çir­ products for children. The glass ves- бокала отсутствуют ножка и верх- mek üçin ula­ny­lan aý­na gap­lar, şeý­le sels that were used by medieval al- няя часть основной полости. Стенки hem guý­guç­lar, pro­bir­ka­lar we ko­nus kalize for making experiments as well бокала не равномерны по толщине: sfe­ra­ly gap­lar, bel­ki, mad­da­la­ry sak­la­ as funnels and test-tubes and sphere снизу полость более массивна, к mak we da­şa­mak üçin ni­ýet­le­ni­lip, olar conic vessels to be used for transpor- верху её стенки заметно истонча- «hi­mi­ki gap­lar» di­ýen dör­dün­ji to­pa­ra tation and preservation of substances ются. Бокал, по-видимому, опирал- bi­rik­di­ri­len. Bä­şin­ji to­pa­ra bi­le­zik­ler, were unified into fourth group «chemi- ся на изящную ножку. Он был изго- mon­juk­lar we me­dal­ýon­lar gir­ýär. Al­ cal wares». Braslets, beads and me- товлен стеклодувным способом. С tyn­jy to­pa­ra pen­ji­re aý­na­sy gi­ri­zi­len. dallions made up the group number внешней стороны стенки ровные и

80 MIRAS Aý­na­dan aş­ha­na gap­la­ry. five. The windowpane is included in the sixth group. Pa­ryz­de­pe şä­her­ji­gin­den aý­na The glass dinner wares. önüm­le­ri­niň uly to­pa­ry ta­pyl­dy. Gra­ fi­niň bö­lek­le­ri uly gy­zyk­lan­ma dö­red­ A number of glass items were re- ýär, onuň di­ňe ýo­kar­ky bö­le­gi we düý­ vealed in the settlement «Paryzdepe». bi sak­la­nyp ga­lyp­dyr. Gra­fin ýu­ka we The fragments of decanter are of great du­ry aý­na­dan ýa­sa­lyp­dyr, onuň sak­la­ interest, just its upper part and a bot- nyp ga­lan ýo­kar­ky bö­le­gi­niň be­ýik­li­gi 8 tom preserved. The decanter is pre- sm, bo­kur­da­gy­nyň ini 3,5 sm. Gra­fi­niň pared from thin clean glass, having the upper part height 8 sm in diam- bo­kur­da­gy gö­ze ilip du­ran guý­gu­jy bi­ eter, and neck with 3,5 sm. The neck len bir ta­ra­pa ýy­ky­lyp­dyr. Gra­fi­niň aşa­ is sharply bended aside with a slight ky bö­le­gi­niň or­ta­sy içi­ne ta­rap ba­sy­ visible sink. The lower part of the ves- lyp­dyr. Bö­lek­le­riň bi­ri­niň iç­ki bö­le­gin­de sel, in the middle, is pressed to inner gü­lüň tä­ji gör­nü­şin­de çyk­gyt bo­lup, ol side. In one of the fragments in inner önü­miň aşa­ky we ýo­kar­ky ta­rap­la­ry­ part of the vessel there is an arreola nyň aý­ra­tyn­lyk­da ýa­sa­lan­dy­gy­ny su­ shaped jut, which testifies the upper but ed­ýär. and lower parts of the item to be made Şäh­rys­lam­da ge­çi­ri­len ga­zuw-ag­ta­ separately. ryş­lar­da ta­py­lan ýa­şyl aý­na­dan ýa­sa­ The object from green glass revealed lan pred­me­tiň aýak­ly aý­na bul­gu­ryň in excavation process in Shekhrislam bir bö­le­gi­niň bol­ma­gy äh­ti­mal. Bul­gu­ is probably a fragment of wine-glass ryň aýa­gy we esa­sy boş­lu­gyň ýo­kar­ky with a stem. The wine glass in the bö­le­gi ýok. Bul­gu­ryň di­war­la­ry­nyň ga­ picture has no stem and upper part. lyň­ly­gy bir­meň­zeş däl: bul­gu­ryň aşa­ky The sides of wine-glass are not equal bö­le­gi has uly, ýo­kar­ly­gy­na git­di­gi­çe, on thickness: from below it is rather onuň di­war­la­ry ýu­kal­ýar. Bul­gu­ryň gel­ massive, while from above they are şik­li aýak­la­ry­nyň bo­lan bol­ma­gy äh­ti­ obviously narrowed. The wine-glass Grafiniň bölekleri. Paryzdepe, XII asyr. mal­dyr. Ol aý­na­ny üf­e­mek usu­ly bi­len seemed to be relied on gracious stem. It was made by means glass – blower. Fragments of decanter. Paryzdepe, ýa­sa­lyp­dyr. Daş ta­ra­pyn­dan di­war­la­ry From outer part the sides are flat and XII century. deň we te­kiz. Bul­gu­ryň be­ýik­li­gi 4,7 smooth. The height of wine-glass is Фрагменты графина. Парыздепе, XII в. sm, bo­kur­da­gy­nyň ini 4 sm. 4,7 sm, the bottleneck width – 4 sm. Aý­na önüm­çi­li­gi­ni ös­dür­me­giň köp гладкие. Высота бокала составляет In ancient and later written sources 4,7 см, ширина горлышка 4 см. asyr­lyk ta­ry­hy ba­ra­da mag­lu­mat­la­ry containing data on multi-aged history В древних и более поздних пись- özün­de sak­la­ýan ga­dy­my we has giç­ki of glass business development, the менных источниках, содержащих ýa­zuw çeş­me­le­rin­de aý­na­ny al­mak­ ash and sand considered to be non- сведения о многовековой истории da esa­sy dü­züm bö­lek­ler bo­lup çy­kyş changeable component of primary развития стекольного дела, сооб- ed­ýän kül we çä­ge ba­ra­da mag­lu­mat mixture in order to obtain glass. щается о золе и песке как незаме- be­ril­ýär. Great interest is given to the bottom нимых компонентах исходной смеси Ýa­şyl aý­na­dan ýa­sa­lan ban­ka­nyň of the jar (bowl) made of green glass. для получения стекла. The sizes of lower parts of items are (ga­byň) düý­bi uly gy­zyk­lan­ma dö­red­ Большой интерес вызывает до- 11,3 sm x 9,6 sm, the bottom is bend- ýär. Önü­miň aşa­ky bö­le­gi­niň öl­çeg­le­ri нышко банки (чаши), изготовлен- ed to 1,5sm. The significant sizes of 11.3sm x 9.6 sm, düý­bi 1,5 sm içi­ne ный из зелёного стекла. Размеры products made possible to transport eg­re­len. Ga­byň sy­gy­my on­da su­wuk­ нижней части изделия составляют rather big volume of liquid (up to 5li- ly­gyň uly möç­be­ri­ni (5 lit­re çen­li) sak­ 11.3см. x 9.6 см., дно вогнуто на 1.5 la­ma­ga ýa-da da­şa­ma­ga müm­kin­çi­lik ters).The glass bowls with flat bottom and straight sides are revealed which см. Емкость сосуда позволяла хра- be­rip­dir. Ta­py­lan düý­bi ga­lyň we gö­ni нить или перевозить достаточно di­war­la­ry bo­lan aý­na gap­lar Hul­buk­ are similiar with those from Khulbuk (Tajikistan) and dated nearly IX centu- большой объём жидкости (до 5 ли- dan (Tä­ji­gis­tan) ta­py­lan gap­la­ra örän ry [4, 139]. According to archeological тров). Обнаруженные стеклянные meň­zeş bo­lup, olar tak­my­nan IX asy­ra materials the bottom of the jar is dated чаши, с уплощённым дном и пря- de­giş­li edil­ýär [4, 139]. Ban­ka­nyň düý­ on X century. мыми стенками и очень сходные с bi ar­heo­lo­gik mag­lu­mat­la­ryň esa­syn­ A number of attracted glass items чашами из Хульбука (Таджикистан), da X asy­ra de­giş­li edil­ýär. were found in Dashlyja settlement in приблизительно датированы IX ве- Gy­zyk­lan­ma bil­dir­ýän aý­na önüm­le­ Mary velayat. In the collection- one out ком [4, 139]. Донышко банки на ос- ri­niň bir­nä­çe­si Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň Daş­ of three fragments of similar thin sided новании археологических материа- ly­ja oba­syn­dan ta­pyl­dy. Ta­pyn­dy­la­ryň tall wine – glass was completely re- лов датируется X веком. ara­syn­da üç sa­ny bir­meň­zeş, ýu­ka stored. The pony is supported by thin Ряд представляющих интерес сте- di­war­la­ry bo­lan bul­gur­la­ryň bö­lek­le­ri stem with 3,5-4,5sm height, adjoined клянных изделий был обнаружен на bar. Ola­ryň su­du­ry do­ly di­kel­dil­di. bul­ to the lower disc shaped bases. поселении Дашлыджа Марыйском MIRAS 81 guryň be­ýik­li­gi 3,5-4,5 sm bo­lan in­çe велаяте. В коллекции – фрагмен- aýa­jy­gy bo­lup, ol bul­gu­ryň ki­çeň­räk öl­ ты трёх однотипных тонкостенных çeg­li disk gör­nüş­li düý­bü­ne ber­ki­di­len. рюмок, контуры одной, из них вос- Ýo­kar­da be­ýan edi­len düýp­den baş­ становлены полностью. Рюмка ga-da, ini uly disk, rýum­ka­nyň aýa­ опираeтся на тонкую ножку высотой gy­nyň we esa­sy boş­lu­gy­nyň bi­rig­ýän 3,5-4,5см, прикрепленную неболь- ýe­rin­de bar. Bu dis­kiň in­siz ko­nus tur­ шого размера нижнему дисковидно- ba­jyk gör­nü­şi bo­lup, ol ýo­kar­ky bö­le­ му основанию. gin­de bir­den gi­ňel­ýär. Şu­lar ýa­ly gör­ Другой диск большего, нежели nüş­li bul­gur­lar Wa­rah­şa şä­her­ji­gin­de описанное выше основание , диа- (Bu­ha­ra şä­he­rin­den 40 ki­lo­metr gün­ метра, располагается в месте стыка ba­tar­da) X – XI asyr­la­ra de­giş­li gat­lak­ ножки и основной полости. Послед- lar­dan ta­pyl­dy [7, 86]. ний имеет вид узкой конической Gör­nü­şi bo­ýun­ça şu­ňa meň­zeş gap Bankanyň düýbi. Şähryslam, X asyr. трубки, резко расширяющейся в верхней части. Рюмки подобной ar­heo­log­lar ta­ra­pyn­dan 2018-nji ýyl­da Bottom of small jug. Shekhislam, X century. формы обнаружены в слоях X – XI Şäh­rys­lam­dan ta­pyl­dy. Ol ýa­şy­lym­tyl Донышко банки. Шехрислам, X в. вв., на городище Варахша. (древнее aý­na­dan ýa­sa­lyp, onuň öze­nin­de iki The other disc that has higher diam- городище в 40 километрах к западу sa­ny disk bar: bi­ri – düý­bün­de, beý­ eter of the basis of the pony mentioned от города Бухары) [7, 86]. le­ki­si bi­raz ýo­kar­da ýer­leş­ýär. Di­war­ above is placed on the junction of a Схожий по форме сосуд обнару- la­ry­nyň ga­lyň­ly­gy bir­meň­zeş däl. Gap stem and main part. The last has the жен археологами на городище Шех- do­ly sak­la­nyp gal­man­dyr, be­ýik­li­gi 4,5 shape of narrow conic pipe, which is рислам в 2018 году. Он изготовлен sm deň. Şu­nuň ýa­ly iki disk­li bul­gur­lar sharply widen in the upper part. Alike из зеленоватого стекла, на стерж- Tä­ze Nu­saý­dan hem ta­pyl­dy [9, 377]. pony have been found in the layers of не имелось два диска: один у ос- Şäh­rys­lam­dan güýç­li de­re­je­de iri­za­ X – XI centuries on the ancient settle- нования, второй несколько выше. si­ýa (dür­li öw­süp du­ran gör­nü­şe gi­ren) ment Varakhsha (ancient settlement Толщина стенок не одинакова. Со- se­ze­war bo­lan, ýa­şy­lym­tyl aý­na­dan located on 40 km to the west from хранность сосуда неполная, высо- Bukhara city [7, 86]. ýa­sa­lan çüý­şä­niň bo­kur­dak bö­le­gi ta­ та составляет 4,5см. Аналогичные The vessel similar with shape has pyl­dy. Ta­py­lan bö­lek­ler gör­nü­şi bo­ýun­ рюмки с двумя дисками обнаруже- been revealed by the archaeologies in ça dür­li bo­lup, olar örän ýu­ka aý­na­dan ны и Новой Нисе [9, 377]. the settlement Shekhrislam in 2018. It ýa­sa­lyp­dyr. Bi­rin­ji bö­le­giň ýo­kar­ky bö­ В Шехрисламе были обнаруже- was made from green like glass with le­gin­de çüý­şä­niň ag­zy­ny ýap­mak üçin ны горловинные части бутылок из two discs on the core and one disc dy­ky ýü­ze çy­ka­ryl­dy, ikin­ji bö­le­gin­de зеленоватого стекла, которые под- at the base which was placed a little верглись сильной иризации. Обна- dy­ky ýo­kar­ky bö­lek­de hem, bi­raz bit higher. The vessel has been pre- aşak­da hem bar. Çüý­şä­niň bi­rin­ji bo­ served not completely, having 4,5 sm руженные фрагменты несколько kur­da­gy­nyň be­ýik­li­gi 7 sm, ini 1 sm in diameter. Similar ponies having two различны по форме, изготовлены deň, boş­lu­gyň aşa­ky bö­le­gi­niň ini 6 discs were revealed in a New Nissa [9, из очень тонкого стекла. В верхней sm, ikin­ji­si­niň be­ýik­li­gi 8,5 sm, ýo­kar­ky 377]. части первого фрагмента обнару- bö­le­gi­niň ini 1,5 sm we aşa­ky bö­le­gi­ There has been found in Shekhris- живаются жгутики для закупорива- niň hem ini 1,5 sm deň. Ikin­ji çüý­şä­niň lam the parts of necked parts of bot- ния бутылки, на втором фрагменте içi­niň o di­ýen giň bol­man­ly­gy äh­ti­mal­ tles from green glass, which were sub- жгуты находятся как в верхней ча- dyr. Bu önüm­le­riň üýt­ge­şik­li­gi şu­lar ýa­ ject to strong irization. The fragments сти, так и несколько ниже. Высота ly nus­ga­la­ryň Türk­me­nis­ta­nyň beý­le­ki found are different on their shapes to первой горловины составляет 7 см., hiç bir ýa­dy­gär­li­gin­de duş gel­me­ýän­li­ some extent, and prepared from very ширина 1 см., ширина нижней части gin­de­dir. Bu bol­sa Şäh­rys­lam­da aý­na thin glass. One may find the tourni- резервуаров 6 см., высота второй 8,5 см., ширина в верхней части 1,5 us­sa­la­ry­nyň hü­när kä­mil­li­gi­niň ýo­ka­ry quet for corking the bottles in the up- см., нижней части 1,5 см. Вероятно, de­re­je­si­ne ýe­ten öz mek­de­bi­niň bo­ per part of the first fragment, the tour- что у второй бутылки резервуар был lan­dy­gy­ny tas­syk­la­ma­ga esas ber­ýär. niquets are placed both in the upper не очень широким. Уникальность Mis­rian­da ga­zuw-ag­ta­ryş­lar wag­tyn­ and lower parts of second fragments. The height of the first neck made up 7 этих изделий в том, что подобного da ta­py­lan aý­na önü­mi­niň be­ýik­li­gi 6,7 sm, width 1 sm, the width of lower part рода образцы не встречались ни sm bo­lup, ol ga­byň aşa­ky bö­le­gi­dir. of reservoirs was 6 sm. , the height на одном другом памятнике Турк- [8, 26]. Ga­byň iki bö­le­gi hem aý­ra­tyn­ of the second 8,5sm, the width in up- менистана, что дает нам основа- lyk­da ýa­sa­lyp, soň­ra bir­leş­di­ri­len. Bu per part 1,5sm, the lower one 1,5sm. ние утверждать, что в Шехрисламе ba­ra­da ga­byň için­de bar bo­lan, gü­lüň Probably, the reservoir of the second существовала собственная школа tä­ji gör­nü­şin­dä­ki ki­çeň­räk ke­se­li­gi­ne bottle was not so wide. The unique of мастеров-стеклодувов, достигших çyk­gyt bo­ýun­ça hem aýt­mak bol­ýar. these items are that suchlike patterns высокого уровня профессионально- Ol ga­byň aşa­ky bö­le­gin­de iş­le­riň ta­ do not come across in neither monu- го совершенства. mam­la­nan­dy­gy­ny kes­git­le­ýär. Ga­byň ment of Turkmenistan, that gave us an Стеклянное изделие высотой 6.7 göw­re­si şar şe­kil­li, düý­bi eg­re­len. Gap opportunity to consider that the own см., представляющее собой ниж- ýu­ka ýa­şy­lym­tyl aý­na­dan ýa­sa­lan. Bu school of masters of glass-bellowers нюю часть сосуда, обнаружено при

82 MIRAS Bulguryň bölegi. Şähryslam, X asyr. Çüýşeleriň bokurdagy. Şähryslam, XII asyr. Fragment of pony. Shekhislam, X century. Necks of bottles, Shekhislam, XII century. Фрагмент рюмки. Шехрислам, X в. Горловины бутылок. Шехрислам, XII в.

çig mal (ma­te­rial) iri­za­si­ýa se­ze­war achieving high professional level, ex- раскопках на Мисриане. [8, 26]. Обе bo­lup, ýal­pyl­dap dur we ol agym­tyl-çal isted in Shekhrislam. части сосуда, были изготовлены по- gat­lak bi­len ör­tü­lip­dir. Ga­byň şar şe­kil­li The glass made product with 6.7sm отдельности, а затем соединены. göw­re­si we ag­zy giň bo­kur­da­gy bo­lan in height presents the lower part of the Об этом можно судить по небольшо- gra­fin­ler bi­len meň­zeş­li­gi bar. Mes­ vessel revealed in excavations in Mis- му венчикообразному горизонталь- rian­da­ky yaly gra­fin­ler hem Af­ra­siab­da rian [8, 26]. Both parts of the vessels ному выступу, имеющемуся внутри ar­heo­lo­gik iş­ler ge­çi­ri­len wag­tyn­da ta­ were made separately, and unified lat- сосуда, который и определяет про- pyl­dy [4, 119]. Gap XII – XIV asyr­la­ra ter. This conclusion may be done judg- цесс окончания работы над нижней de­giş­li edi­len gat­lak­lar­dan ta­pyl­dy. ing on the small areole shape horizon- частью. Тулово сосуда шарообраз- tal jut, which is placed inside of the ное, дно вогнуто. Сосуд изготовлен Parf­ýume­ ­ri­ýa-der­man­ha­na gap­la­ry. vessel and defined work completion из тонкого зеленоватого стекла. Ма- process over lower part. The frame териал подвергнут иризации и по- Aý­na önüm­le­ri­niň beý­le­ki bir to­pa­ry­ of the vessel like a ball, the bottom крыт беловато-серым наслоением. ny parf­ýu­me­ri­ýa-der­man­ha­na mak­sat­ is bended. The vessel is made from Сосуд имеет сходство с графинами ly gap­lar bo­lan fla­kon­lar, çüý­şe­jik­ler, green glass. The material is subject to с шаровидным туловом и широкой pro­bir­ka­lar düz­ýär. irrization and covered with white and горловиной в виде раструба, обна- Daş ta­ra­pyn­dan bir­leş­ýän te­ge­le­jik­ grey layer. The vessel has a similarity руженными во время археологиче- ler gör­nü­şin­dä­ki na­gyş bi­len be­ze­len with decanters having a ball shaped ских работ в Афрасиабе [4, 119]. gök aý­na­nyň bö­le­gi (3,5х1,7sm). Aý­ frame and wide neck in the form of Сосуд был выявлен в пластах, да- na­nyň hi­li örän go­wy we oňa üf­e­nip bell mouth to be found during archeo- тируемых XII – XIV вв. gör­nüş ber­lip­dir we olar aý­na­la­ryň logical works in Afrasiab [4, 119]. The Парфюмерно-аптекарская parf­ýu­me­ri­ýa-der­man­ha­na to­pa­ry­na vessel was found in the stratum dated посуда. de­giş­li bo­lup dur­ýar. on XII – XIV centuries. Другую группу стеклянных изде- Pa­ryz­de­pe­dä­ki aý­na önüm­le­ri öz­ Perfumery-pharmaceutical wares. le­ri­niň gör­nü­şi we ýa­sa­lyş usu­ly bo­ лий составляют сосуды парфюмер- ýun­ça Nu­saý­dan ta­py­lan ta­pyn­dy­la­ra The vessels of perfumery-pharma- но-аптекарского назначения: фла- örän meň­zeş. Ag­za­lan se­bit­ler or­ta ceutical assignment such as scent- коны, пузырьки, пробирки. asyr­lar­da bir geog­ra­fi­ki gi­ňiş­li­ge de­giş­ bottles, vials and test-tubes make up Фрагмент синего стекла (3,5х1,7 li bo­lup­dyr. Şu­la­ra meň­zeş gök reňk­li the other group of glass items. см) декорированного с внешней The fragment of the blue glass стороны орнаментом в виде соеди- aý­na­lar GTA­TE-niň iş­le­ri­niň I jil­din­de (3,5x1,7) which is depicted with orna- няющихся кружочков. Стекло очень hem be­ýan edi­lip­dir [9, 386]. ment from the outer side and have хорошего качества, выдуто в форму Köp­san­ly aý­na ta­pyn­dy­lar Tä­ze a form of linking circles. The glass is и относится к парфюмерно-аптекар- Nu­saý ýa­dy­gär­li­gin­de ge­çi­ri­len ar­ of high quality, is bellowed into shape ской группе стекол. heo­lo­gik ga­zuw-ag­ta­ryş­lar wag­tyn­ and belongs to perfumery--pharma- Стеклянные изделия из Парызде- da ta­pyl­dy. Şol aý­na ta­pyn­dy­la­ry­nyň ceutical group of glass. пе по форме и стилю изготовления ara­syn­dan kem-kem­den da­ra­lyp, bo­ The glass items from Paryzdepe are очень схожи с предметами, выяв- kur­da­ga geç­ýän ki­çi­jek çüý­şe gap quite similar with objects found in Nis- ленными в Нисе. Указанные регио- hem ta­pyl­dy. Soň­ky ag­za­lan ta­pyn­dy sa on their form and preparation style. ны в эпоху средневековья входили gül tä­ji­niň ser­pi­len guý­guç gör­nü­şi­ne The regions mentioned were in one в одну географическую область. MIRAS 83 geographic area in medieval epoch. The glasses of the same color were also revealed and described in the first edition of STAСE [9, 386]. A great number of glass objects have been revealed in the course of excavations on New Nissa monu- ment. The vessel, which is gradually narrowed and smoothly transformed in neck, was found among the several glass objects. The last is made by prominent roller Parfýumeriýa gabynyň bölegi. Paryzdepe, X asyr. being transformed in funnel-shaped lapel of areole. The neck is tradition- Fragment of perfumery vessel. Bölek. kolbanyň düýbi. Şähryslam, XII asyr. Paryzdepe, X century. ally profiled by circulation in between Fragment. Bottom of colbe, Фрагмент парфюмерного сосуда. sponges of plier shaped instrument; Shekhrislam, XII century. Парыздепе, X в. two handles are placed on both sides Фрагмент. Донце колбы. geç­ýän gü­ber­çek tir­sek bi­len be­ze­ of the vessels (i.e. on wider axle). The Шехрислам, XII в. handles on its shape and section are len. Däp bol­şy ýa­ly, ga­byň bo­kur­da­gy Аналогичные стекла синего цвета, not similar: one is attached in a good atag­zy şe­kil­li gu­ra­lyň dil­le­ri­niň ara­ также описаны и в I томе ЮТАКЭ [9, way, having a right shape and more syn­da aý­lan­ma­gy bi­len pro­fi­lir­le­nen, 386]. rounded; the other is wrinkled and Многочисленные стеклянные iki sa­ny sa­py ga­byň gü­ber­çek gap­dal gave no perfect outlines. Unstable предметы обнаружены в ходе архе- ta­rap­la­ryn­da (ýag­ny, has giň te­ge­giň bottom and availability of two sym- ологических раскопок на памятни- ug­ry bo­ýun­ça) ýer­leş­ýär. Sap­lar özü­ metrical handles give us an idea that ке Новая Ниса. Среди стеклянных niň gör­nü­şi we ke­si­mi bo­ýun­ça bir­ the vessel was probably fixed for loop предметов был найден сосуд, кото- meň­zeş däl: bi­ri dog­ry gör­nüş­li we has shaped handles. The scent-bottle was рый постепенно сужался и плавно te­ge­lek bo­lup, ol şow­ly ber­ki­di­len, beý­ made in Nissa and dated on the begin- переходил в горловину. Последнее le­ki­si ýem­şe­ri­len we dog­ry su­du­ry­ny ning of XIII century [9, 384]. оформлено выпуклым валиком, ber­me­ýär. Düý­bü­niň te­kiz bol­maz­ly­gy A number of glass items relating переходящим в воронкообразный we iki sa­ny ugur­daş sa­py­nyň bol­ma­gy to perfumery-pharmaceutical wares отворот венчика. Непосредственно gap hal­ka şe­kil­li as­gyç­dan asy­lan­dyr were also found in Shekhrislam settle- di­ýip çak et­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär. ment. Small miniature vessels-scent горло традиционно профилировано Ta­pyn­dy Nu­saý­da ön­dü­ri­len we XIII bottle are among them [5, 77]. вращением между губками щипце- asy­ra de­giş­li edi­len [9, 384]. образного инструмента, две ручки Domestic and chemical wares. расположены по выпуклым бокам Parf­ýu­me­ri­ýa-der­man­ha­na gap­la­ сосуда (т.е. по более широкой оси). ry­na de­giş­li köp­san­ly aý­na önüm­le­ri Kolbe which is very popular in Cen- Ручки по своей форме и сечению не Şäh­rys­lam­dan hem ta­pyl­dy. Ola­ryň tral Asia relates to chemical vessels. одинаковы: одна прикреплена удач- ara­syn­da ki­çeň­räk gap­lar bo­lan çüý­ The Kolbe is a vessel having a ball or нее, правильной формы и более şe­jik­ler hem bar [5, 77]. rounded shape with high bottle neck, which is finished as usual pipe or co- округлая, другая смята и не дает Ho­jalyk­ we himi­ ki­ gaplar­ . nic funnel-shaped lapel. One of such правильного очертания. Неустойчи- kolbe was found in Khauzkhan-galla вое дно и наличие двух симметрич- Hi­mi­ki gap­la­ra Or­ta Azi­ýa­da giň­den ных ручек позволяют полагать, что ýaý­ran kol­ba­lar de­giş­li­dir. Kol­ba şar settlement (medieval settlement Tilsi- tana) [12, 91]. сосуд, вероятно, подвешивался за şe­kil­li ýa-da te­ge­lek gör­nüş­li, uzyn bo­ петлеобразные ручки. Флакон из- kur­dak­ly gap bo­lup, ol ada­ty tur­ba­jyk The item’s height is 7,5 sm, the height of bottleneck – 4,5 sm, di- готовлен в Нисе и датируется нача- ýa-da ko­nus gör­nüş­li guý­guç şe­kil­ ameter 1,5 sm. The kolbe has ball- лом XIII в. [9, 384]. li serp­me bi­len ta­mam­lan­ýar. Şeý­le shaped frame with high bottleneck, Многочисленные стеклянные из- kol­ba­la­ryň bi­ri Ho­wuz­han­ga­la şä­her­ji­ the bottom is bended. The glass is делия, относящиеся к парфюмерно- gin­den (Til­si­ta­nyň or­ta asyr şä­her­ji­gi) limpid and colorless. In the layers of аптекарской посуде, были найдены [12, 91] ta­pyl­dy. New Nissa there has been revealed также на городище Шехрислам. В их Önü­miň be­ýik­li­gi 7,5 sm, bo­kur­da­gy­ another fragment of kolbe from which числе небольшие миниатюрные со- nyň be­ýik­li­gi – 4,5 sm we dia­met­ri 1,5 the high piped neck preserved. From суды-флаконы [5, 77]. sm deň. Kol­ba­nyň şar şe­kil­li göw­re­si outer side the neck is decorated with Бытовая и химическая посуда. we uzyn bo­kur­da­gy bar, düý­bi eg­re­len. glass mass threads. Since, just neck Uzyn tur­ba gör­nüş­li bo­kur­da­gy sak­la­ preserved from the kolbe described, it К химическим сосудам относится nyp ga­lan kol­ba­nyň bir bö­le­gi Tä­ze is difficult to restore and bring it to the весьма распространённая в Средней Nu­sa­ýyň gat­lak­la­ryn­dan ta­pyl­dy. Kol­ former shape. However, similar ves- Азии колба. Колба представляет ba­nyň bo­kur­da­gy daş ta­ra­pyn­dan aý- sel, which is available in archeological собой сосуд шарообразной na ga­ryn­dy­syn­dan al­nan sa­pak bi­len museum of Tashkent, has a ring tray или округлой формы с высоким be­ze­lip­dir. Su­rat­lan­dy­ryl­ýan kol­ba­dan and concave bottom [9,116]. горлышком, которое заканчивается

84 MIRAS di­ňe bo­kur­da­gy­nyň sak­la­nyp ga­lan­dy­ The fragment of small bottom of the либо обычной трубкой, либо gy se­bäp­li, onuň öň­ki gör­nü­şi­ni di­kelt­ vessel found in Shekhrislam, which коническим воронкообразным mek kyn bol­ýar. Em­ma şu­ňa meň­zeş walls have specific rounding give us отворотом. Одна из таких колб Daş­ken­diň ar­heo­lo­gi­ýa mu­ze­ýin­de an idea to consider the vessel to have была обнаружена на городище sak­lan­ýan ga­byň hal­ka­ly asa­ky bo­le­gi ball shaped form, at first. Its bottom is Хаузхангала (средневековое we epi­len düý­bi bar [9, 116]. concaved towards inner side, the siz- городище Тильситана) [12, 91]. Şäh­rys­lam­dan ta­py­lan, di­war­la­ry aý­ es are: height 2 sm, and width 8 sm. Высота изделия составляет 7,5 ra­tyn te­ge­le­nen ga­byň düý­bü­niň bö­le­ The fragment of the glass items of см, высота горлышка 4,5 см, диа- gi onuň il­ki­baş­da şar şe­kil­li gör­nü­şi­niň golden color, having funnel-shaped метр 1,5 см. Колба имеет шаро- bo­lan­dy­gy­ny çak et­mä­ge müm­kin­çi­lik bottleneck, that serve to pour out both образное тулово с высоким гор- ber­ýär. Onuň düý­bi içi­ne ta­rap eg­re­ the liquid and free-flowing substanc- лышком, донце вогнутое. Стекло len, öl­çeg­le­ri: be­ýik­li­gi­ne 2 sm., ini 8 es, may be referred to this group. The прозрачное и бесцветное. Еще один sm. deň. height of the fragment is 5, 7 sm, width фрагмент колбы, от которой сохра- Şeý­le-de, bu to­pa­ra al­tyn­sow reňk­li of neck 1,8 sm. The vessel is referred нилась высокая трубчатая горлови- aý­na önü­mi­ni hem de­giş­li et­mek bo­lar. to XII century. Similar shape glass на, был обнаружен в пластах Новой Onuň ýo­kar­ky bö­le­gin­de su­wuk­lyk­la­ items are found in Shekhrislam [2. 26]. Нисы. С наружной стороны горло- вина украшена нитями стеклянной ry we beý­le­ki ür­gün zat­la­ry ak­dyr­mak Objects of decoration and массы. Поскольку от описываемой üçin guý­guç şe­kil­li bo­kur­da­gy bar. window pane. Bö­le­giň be­ýik­li­gi 5,7 sm. bo­kur­da­gy­ колбы сохранилась лишь горло- nyň ini 1,8 sm. Gap XII asy­ra de­giş­ In archeological collection of glass вина, восстановить её прежнюю li edil­ýär. Aý­na gap­la­ry­nyň şu­lar ýa­ly made items the set of women deco- форму затруднительно. Однако rations such as ear-rings, beads and gör­nüş­le­ri Şäh­rys­lam­dan hem ta­pyl­dy аналогичный сосуд, хранившийся в rings can be seen [3.158]. [2, 26]. археологическом музее Ташкента, Several rings were found among the имеет кольцевой поддон и вогнутое Be­zeg we penji­ ­re aý­na­la­ry. other interesting findings in the course донце [9, 116]. of the last excavations in Shekhris- Şäh­rys­la­myň aý­na önüm­le­ri­niň ar­ Фрагмент донца сосуда, обнару- lam, like as previous years. One of heo­lo­gik ta­pyn­dy­la­ry­nyň ara­syn­da женного в Шехрисламе, стенки ко- the rings has a flat oval shield, it was торого имеют специфическое закру- aýal-gyz­la­ryň şaý-sep­le­ri bo­lan şel­pe­ poured into form, and the upper part гление, позволяет предположить, ler, mon­juk­lar, ýü­zük­ler hem duş gel­ was poured latter. The glass made что первоначально он имел шаро- ýär [3, 158]. small rings were found even earlier. образную форму. Его дно вогнуто Öň­ki ýyl­lar­da hem bol­şy ýa­ly, Şäh­ In the period under review the experts внутрь, размеры составляют: в вы- rys­lam­da soň­ky ge­çi­ri­len ga­zuw-ag­ta­ work with other materials also (bronze, соту 2 см., ширину 8 см. ryş iş­le­ri­niň bar­şyn­da beý­le­ki gy­zyk­ly Также к этой группе можно отне- ta­pyn­dy­lar bi­len bir­lik­de bir­nä­çe ýü­zük сти фрагмент стеклянного изделия hem ta­pyl­dy. Ýü­zük­le­riň bi­ri­niň süýn­ золотистого цвета, в верхней части mek te­kiz ga­pa­gy bar, oňa gör­nüş которого имеется воронкообразное ber­lip guý­lup­dyr, ýo­kar­ky bö­le­gi bol­ горлышко, предназначавшееся для sa, soň­ra guý­lup­dyr. Aý­na ýü­zük­ler перелива, как жидкостей, так и сы- öň hem ta­py­lyp­dy. Ag­za­lan dö­wür­de пучих веществ. Высота фрагмента us­sa­lar beý­le­ki ma­te­rial­lar (bü­rünç, 5.7см, ширина горлышка 1.8 см. Со- kü­müş, al­tyn) bi­len hem iş­läp­dir­ler, суд датируется XII в. Аналогичные формы стеклянных предметов так-

Ýylan görnüşindäki önüm. Aýna ýüzüginiň bölegi. Şähryslam, IX asyr. Guýguç şekilli gap. Şähryslam, XII asyr. Şähryslam, XII asyr. Fragment of glass made ring. Funnel shaped vessel, Snake shaped item, Shekhrislam, IX century. Shekhrislam XII century. Shekhrislam, XII century. фрагмент стекляного кольца. Воронкообразный сосуд. Изделие в форме змеи. Шехрислам, IX в. Шехрислам, XII вв. Шехрислам, XII в.

MIRAS 85 же обнаружены на Шехрисламе [2, 26]. Предметы украшения и оконное стекло. В археологической коллекции стеклянных изделий Шехрисла- ма встречаются наборы женских украшений: подвески, бусы, кольца [3, 158]. В ходе последних раскопок на Шехрисламе, равно как и в другие годы, среди прочих интересных на- ходок было выявлено несколько колец. У одного из колечка имеется плоский овальный щиток, он зали- вался в форму, а верхнюю часть за- ливали позже. Стеклянные колечки выявлялись и ранее. В указанный период мастера работали также и с другими материалами (бронза, серебро, золото), однако наряду с драгоценными металлами, стеклян- ные изделия пользовались большой популярностью. Çüýşeden edilýän gap-gaçlaryň ýasalyş prosesi. Среди изящных украшений, об- Glass wares made process. наруженных на Шехрисламе в по- Процесс изготовления стеклянной посуды. следнее время, большой интерес вызывает стеклянное изделие, вы- em­ma gym­mat­ba­ha me­tal­lar bi­len bir­ silver, gold), but the glass made prod- полненное в форме змеи. Возмож- lik­de aý­na önüm­le­ri hem giň­den ula­ ucts were as popular as precious met- но, оно является архитектурным ny­lyp­dyr. als. украшением либо игрушкой для Soň­ky dö­wür­de Şäh­rys­lam­dan ta­ Currently, great interest is paid for малышей. Изделие зеленоватое по py­lan owa­dan şaý-sep­le­riň ara­syn­da glass products, made in the shape of цвету, выпуклое с одной стороны и ýy­lan gör­nü­şin­de ýa­sa­lan aý­na önü­mi snake among the other gracious de- плоское – с другой. Стеклянное из- uly gy­zyk­lan­ma dö­red­ýär. Onuň bi­na­ corations found in Shekhrislam. Prob- делие выдувалось в форму. gär­lik be­ze­gi ýa-da ça­ga oýun­ja­gy bol­ ably, it may be the architectural deco- Производство оконного стекла ma­gy hem müm­kin. Önüm ýa­şy­lym­tyl ration or toy for the kids. This product было довольно широко распро- reňk­li bo­lup, onuň bir ta­ra­py gü­ber­çek, is green in color, prominent from one странено в Средней Азии в домон- beý­le­ki ta­ra­py bol­sa, te­kiz­dir. Aý­na side and flat from the other one. The гольский период. Среди различных önü­mi­ne üf­e­nip gör­nüş ber­lip­dir. glass item was blower in form. фрагментов данного материала, Or­ta Azi­ýa­da pen­ji­re aý­na­la­ry­nyň Window pane production was widely обнаруженных в предместьях Нисы önüm­çi­li­gi giň­den ýaý­rap­dyr. Nu­sa­ýyň scattered in Central Asia prior to Mon- и датируемых IX-X вв., обращают etek­le­rin­den ta­py­lan we IX – X asyr­la­ gols period. Among the different frag- на себя внимание отдельные фраг- ra de­giş­li edi­len zat­la­ryň dür­li bö­lek­le­ ments of this material that was found менты тонкого оконного стекла. Оно ri­niň ara­syn­da ýu­ka pen­ji­re aý­na­sy­nyň in Nissa area and dated on IX-X cen- прозрачное, бесцветное (с незначи- aý­ra­tyn bö­lek­le­ri üns çek­ýär. Ol du­ry, turies, some fragments of thin window тельным зеленоватым оттенком), с reňk­siz (az-ow­lak ýa­şy­lym­tyl ýo­kun­ pane are of special attention. It is lim- включением мелких пузырьков воз- dy­ly) bo­lup, ow­nuk ho­wa düw­me­jik­le­ pid, colorless (with some green like духа. Форма фрагментов не кажет- ся случайной. Выявленные фраг- ri gi­ri­zi­lip­dir. Bu bö­lek­le­riň gör­nü­şi­niň color) including small vials of air. The менты, вероятно, представляют bol­ma­gy tö­tän­den däl. Ta­py­lan bö­lek­ fragments shape does not seem to be собой осколки стекла, оставшиеся le­riň pen­ji­re­le­ri aý­na­la­mak üçin dog­ry accidental. The fragments revealed от вырезания правильных геоме- gör­nüş­li geo­met­ri­ki plas­tin­ka­lar ke­si­ are, probably, the pieces of glass трических пластинок для остекле- len­de ga­lan aý­na bö­lek­le­ri bol­ma­gy which remained from cutting of right ния оконных проемов [9, 388]. müm­kin­dir [9, 388]. geometric plates envisaged for win- Приведённые выше сведения сви- Ýo­kar­da ge­ti­ri­len mag­lu­mat­lar or­ dow pane apertures’ glazing [9.388]. детельствуют о широком распрас- ta asyr­lar­da Gü­nor­ta Türk­me­nis­ta­nyň The information provided above tes- транении стеклянных изделий на çäk­le­rin­de aý­na önüm­le­ri­niň giň­den tifies the wide scattering of glass items территории Южного Туркменистана ýaý­ran­dy­gy­na, şeý­le hem bu ýer­de at the territory of Southern Turkmeni- в эпоху средневековья, а также о aý­na önüm­çi­li­gi­niň bo­lan­dy­gy­na şa­ stan in the epoch of middle ages, and существовании здесь собственного ýat­lyk ed­ýär. existing of own glass production here. стекольного производства.

86 MIRAS EDEBIÝAT LITERATURE ЛИТЕРАТУРА

1. Гурбангулы Бердымухамедов. Туркменистан – сердце Великого Шёлкового пути. – Ашхабад, Туркменская государственная издательская служба, 2017. 2. Berdiýew А. Şähryslam. – Aşgabat: Ylym, 2018. 3. Atagarryýew A. Paryzdepeden tapylan aýna önümleri. Paryzdepede ylmy barlaglar. – Aşgabat: Ylym, 2017. Sah. 149. 4. Абдуразаков А. А., Безбородов М. А., Заднепровский Ю. А. Стеклоделие Средней Азии в древности и средневековье. Ташкент,1963. Стр. 79-108. 5. Атагаррыев Е. Материальная культура Шехр-Ислама. ‑ Ашгабат, 1973. Стр. 77-80. 6. Атагаррыев Е. Новые археологические материалы из пригорода Новой Нисы. Новые исследования по археологии Туркменистана. – Ашхабад, 1980. Стр. 116. 7.Атагаррыев Е. , Пилипко В. Н. Средневековое поселение Дашлыджа-депе. Каракумские древности. ‑ Выпуск VI. – Ашхабад, 1977. Стр.86. 8. Atagarryýew E., Myradowa E. Günbatar Türkmenistandan tapylan üç aýna gap // Türkmenistanyň ýadygärlikleri. – 1974. ‑ №1/17. ‑ S. 26. 9. Давидович Е. А. Стекло из Нисы. – // Труды ЮТАКЭ. ‑ том 1. ‑ Ашхабад, 1949. Стр. 373-388. 10. Массон В. М. Расписная керамика Южного Туркменистана по раскопкам Б. А. Куфтина // Труды ЮТАКЭ. ‑ т. VII. – 1956. Стр. 311. 11. Массон В. М. и Пугаченкова Г. А. Парфянские ритоны Нисы // Труды ЮТАКЭ. ‑ т. IV. – 1959. Стр. 33. 12. Массон В. М. К истории парфянского и раннесредневекового Дахистана // Изв. АН Туркменистана. Сер. Общественные науки. № 2. 12. Чарыева Э. А. Некоторые средневековые стеклянные сосуды Южной Туркмении // Каракумские Древности, выпуск 8. Ашхабад, 1979. Стр. 91. 13. Щапова Ю. Л. Экологическая среда и экономика в связи с производством стекла в древности и средневековье. Человек и окружающая среда в древности и средневековье. М.,1985. Стр. 138.

MIRAS 87 YLMY WE MEDENI DURMUŞ HABARLARY

CHRONICLES OF SCIENTIFIC AND CULTURAL LIFE

ХРОНИКА НАУЧНОЙ И КУЛЬТУРНОЙ ЖИЗНИ

88 MIRAS GA­RAŞ­SYZ, HEMIŞELIK BI­TA­RAP TÜRK­ME­NIS­TA­NYŇ JEM­GY­ÝET­ÇI­LIK, YLMY WE ME­DE­NI DUR­MU­ŞY­NYŇ WAKALARYNA SYN (ap­rel-iýun)

REVIEW OF THE EVENTS OF SOCIAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL LIFE OF INDEPENDENT AND NEUTRAL TURKMENISTAN (April-June)

ОБЗОР СОБЫТИЙ ОБЩЕСТВЕННОЙ, НАУЧНОЙ И КУЛЬТУРНОЙ ЖИЗНИ НЕЗАВИСИМОГО НЕЙТРАЛЬНОГО ТУРКМЕНИСТАНА (апрель-июнь)

Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk The second quarter of the year 2019 Второй квартал 2019 года, прохо- döw­rü­niň üs­tü­miz­dä­ki «Türk­me­nis­tan года, which passes in the country дящего в стране под девизом «Тур- – ro­waç­ly­gyň Wa­ta­ny» at­ly ýy­ly­nyň under the slogan «Turkmenistan is кменистан – Родина процветания», ikin­ji çär­ýe­gi Wa­ta­ny­my­zyň yk­dy­sa­ the Homeland of Prosperity», differs отличался разнообразием торжеств dy ösü­şi­niň, türk­me­nis­tan­ly­lar üçin by diversity of solemnities and mea- и мероприятий, отражающих ключе- has go­wy ýa­şa­ýyş şert­le­ri­ni dö­ret­mä­ sures, which reflect key guidelines of вые ориентиры развития народного ge gö­nük­di­ri­len halk ho­ja­ly­gy­nyň we economics and international relations хозяйства и отношений в междуна- hal­ka­ra gat­na­şy­gy­nyň ösü­şi­niň esa­sy development, directed to the further родной сфере, направленных на ugur­la­ry­ny gör­kez­ýän dür­li da­ba­ra­lar economic growth of Fatherland, cre- дальнейший экономический рост we çä­re­ler bi­len ta­pa­wut­lan­dy. ation of better conditions for happy life Отчизны, создание наилучших ус- Ap­re­liň ba­şyn­da ga­dy­my dö­wür­ler­ of the Turkmen people. ловий для счастливой жизни турк- den bä­ri Türk­me­nis­ta­nyň we Eý­ran In the beginning of April a conjoint менистанцев. Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­nyň iki do­gan­lyk solemnity in the frontier zone Hovdan- В начале апреля состоялось со- hal­ky­ny bir­leş­dir­ýän How­dan – Baj­ Badjgiran, which from time immemo- вместное торжество в пригранич- gy­ran ser­het­ýa­ka zo­la­gyn­da bi­le­lik­de rial connected the two fraternal people ной зоне Ховдан-Баджгиран, из- Hal­ka­ra Now­ruz gü­ni my­na­sy­bet­li da­ – of Turkmenistan and the Islamic древле соединявшей два братских ba­ra ge­çi­ril­di. Onuň çäk­le­rin­de Türk­ Republic of Iran (IRI) took place. The народа Туркменистана и Исламской me­nis­ta­nyň we Eý­ran Ys­lam Res­pub­ solemnity was devoted to the Interna- Республики Иран (ИРИ), посвящен- li­ka­sy­nyň est­ra­da aý­dym­çy­la­ry­nyň, tional Spring Holiday – Novruz. In its ное Международному празднику saz, tans we folk­lor-et­nog­ra­fi­ýa to­par­ framework a concert of masters of Art весны – Новруз. В его рамках со- la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da sun­gat us­sat­ was held. In it popular variety perform- стоялся концерт мастеров искусств la­ry­nyň kon­ser­ti, şeý­le-de ama­ly-ha­ ers, musical, choreographic ensem- с участием популярных эстрадных şam sun­ga­ty­nyň eser­le­ri­niň, dok­ma, bles, folklore-and-ethnography col- исполнителей, музыкальных, хорео- zer­gär­çi­lik we ki­tap önüm­le­ri­niň bi­le­ lectives, and also joint exhibition-fair графических ансамблей, фольклор- lik­dä­ki ser­gi-ýar­mar­ka­sy bol­dy. of decorative-and-applied arts items, но-этнографических коллективов, а Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly paintings, textile, jewelry items and также была развёрнута совместная Berdimuhamedowyň nyg­taý­şy ýa­ly, book produce of Iran and Turkmeni- выставка-ярмарка изделий декора- öza­ra Me­de­ni­ýet gün­le­ri­niň ge­çi­ril­me­ stan was displayed. тивно-прикладного искусства, про- gi, bi­le­lik­dä­ki ser­gi­le­riň, mas­la­hat­la­ryň Joint conduction of the Days of Cul- изведений живописи, текстильных, gu­ral­ma­gy iki­ta­rap­la­ýyn yn­san­per­wer ture, exhibitions, conferences, as the ювелирных изделий и книжной про- gat­na­şyk­la­ryň hem­me­ta­rap­la­ýyn pug­ President of Turkmenistan Gurbanguly дукции Туркменистана и ИРИ. ta­lan­dy­ryl­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär. Berdimuhamedov underlines, pro- Взаимное проведение Дней Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti, her motes to strengthening of humanitar- культуры, выставок, конферен- ýy­lyň 7-nji ap­re­lin­de bel­le­nil­ýän Bü­ ian ties. ций, как подчёркивает Прези- tin­dün­ýä sag­lyk gü­ni my­na­sy­bet­li President of Turkmenistan congratu- дент Туркменистана Гурбангулы wa­tan­daş­la­ry­ny gut­la­dy. Hal­ka­ra baý­ lated countrymen on the occasion of Бердымухамедов, всесторонне спо- ram­çy­lyk my­na­sy­bet­li Aş­ga­bat­da, we­ the World Health Day, which is annu- собствует укреплению гуманитар- la­ýat we et­rap mer­kez­le­rin­de köp­san­ly ally celebrated on April 7. As in the ных связей. sport, be­den­ter­bi­ýe-sa­gal­dyş he­re­ket­ whole world, in Turkmenistan, many Президент Туркменистана поздра- le­ri, me­de­ni, sun­gat we beý­le­ki çä­re­ler cultural, physical-and-recreation, вил соотечественников по случаю ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. sport events, competitions on national Всемирного дня здоровья, ежегод- Bü­tin­dün­ýä sag­lyk gü­nü­ne ba­gyş­la­ sport games, contests were timed to но отмечаемого 7 апреля. Как и во nan da­ba­ra­la­ra Hal­ka­ra sam­bo fe­de­ the international holiday held in Ash- всём мире, в Туркменистане к меж- ra­si­ýa­sy­nyň (FI­AS) pre­zi­den­ti Wa­si­liý gabat, velayat and etrap centers. дународному празднику приурочено Şes­ta­kow hem gat­naş­dy. Ony paý­ Vasiliy Shestakov, President of the множество культурно-просветитель- tag­ty­myz­da­ky Olim­pi­ýa şä­her­çe­sin­de International Sambo Federation (ISF) ских, физкультурно-оздоровитель- hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly arrived in Ashgabat to participate in ных и спортивных мероприятий, MIRAS 89 состязаний по национальным спор- тивным играм, конкурсов в Ашхаба- де, велаятских и этрапских центрах. Для участия в торжествах, посвя- щённых Всемирному дню здоро- вья, в Ашхабад прибыл президент Международной федерации самбо (ФИАС) Василий Шестаков, кото- рый встретился с Лидером нации Гурбангулы Бердымухамедовым в Олимпийском городке столицы. Предметом заинтересованного об- суждения стали вопросы, связан- ные с решением Международной федерации о проведении в 2020 году Чемпионата мира по самбо в Ашхабаде. В столичном отеле «Йылдыз» 9 апреля состоялась Европейская конференция «Профилактика и борьба с неинфекционными за- болеваниями», организованная Правительством Туркменистана и Berdimuhamedow ka­bul et­di. Söh­ the solemnities. He had a meeting Европейским региональным бюро bet­deş­lik­de Hal­ka­ra sam­bo fe­de­ra­si­ with the Leader of nation Gurbanguly Всемирной организации здраво- ýa­sy­nyň sam­bo bo­ýun­ça dün­ýä çem­ Berdimuhamedov in the Olympic town охранения. Форум собрал в турк- pio­na­ty­ny 2020-nji ýyl­da Aş­ga­bat­da of the capital city. The subject of their менской столице представителей ge­çir­mek ba­ra­da­ky çöz­gü­di bi­len bag­ talk was a decision of the International и экспертов ВОЗ, делегатов из 44 la­ny­şyk­ly me­se­le­ler ara al­nyp mas­la­ Sambo Federation on holding of World стран Европейского региона ВОЗ. hat­la­şyl­dy. Championship on Sambo in Ashgabat На форуме Туркменистану был вру- Paý­tag­ty­my­zyň «Ýyl­dyz» myh­man­ in 2020. чён Сертификат ВОЗ за выдающий- ha­na­syn­da 9-njy ap­rel­de Bü­tin­dün­ýä European conference titled «Pre- ся вклад в профилактику неинфек- sag­ly­gy go­ra­ýyş gu­ra­ma­sy­nyň Ýew­ vention and Struggle against Non- ционных заболеваний. ro­pa se­bi­ti­niň «Ýo­kanç däl ke­sel­le­ infectious Diseases» organized by Событие, знаменующее собой riň öňü­ni al­mak we ola­ryň gar­şy­sy­na the Government of Turkmenistan and очередной важный шаг на пути gö­reş­mek» at­ly Türk­me­nis­ta­nyň Hö­ the European regional Bureau of the успешной реализации социально- kü­me­ti hem-de BSGG-niň Ýew­ro­pa World Health Organization, was held экономической стратегии лидера se­bit eda­ra­sy ta­ra­pyn­dan gu­ra­lan iki on April 9 in the capital «Yyldyz» hotel. нации, состоялось десятого апреля gün­lük hal­ka­ra mas­la­ha­ty öz işi­ne The Forum gathered WHO represen- в Ахалском велаяте, где Президент baş­la­dy. Mas­la­ha­tyň işi­ne Bü­tin­dün­ýä tatives and experts, delegates from 44 Гурбангулы Бердымухамедов при- sag­ly­gy go­ra­ýyş gu­ra­ma­sy­nyň Ýew­ro­ countries of the European region in нял участие в торжественной цере- pa se­bi­ti­niň 44 ýur­dun­dan we­kil­le­ri we the Turkmen capital. WHO Certificate монии закладки административного bi­ler­men­le­ri gat­naş­dy. Fo­rum­da Bü­tin­ was awarded to Turkmenistan for the центра Ахалского велаята – нового dün­ýä sag­ly­gy go­ra­ýyş gu­ra­ma­sy­nyň outstanding contribution to the pre- города, который будет возведён на Türk­me­nis­ta­na ýo­kanç däl ke­sel­le­riň vention of non-infectious diseases. территории Геоктепинского этрапа. öňü­ni al­ma­ga go­şan uly go­şan­dy üçin On April 10 an important event took В экспоцентре Торгово-промыш- de­giş­li Gü­wä­na­ma­sy gow­şu­ryl­dy. place in the Ahal velayat, where Presi- ленной палаты 13 апреля сос- Mil­li Baş­tu­ta­ny­my­zyň dur­muş-yk­ dent Gurbanguly Berdimuhamedov тоялось открытие двухдневной dy­sa­dy sy­ýa­sa­ty­ny üs­tün­lik­li dur­mu­ participated in the solemn ceremony выставки-ярмарки «Торговля и ус- şa ge­çir­me­giň ýo­lun­da­ky mö­hüm of laying of the foundation stone of the луги-2019», организованной Мини- ädim­le­ri­niň bi­ri bo­lan wa­ka onun­jy administrative center of Ahal velayat – стерством торговли и внешнеэко- ap­rel­de Ahal we­la­ýa­ty­nyň Gök­de­ a new town, which will be built in the номических связей Туркменистана. pe et­ra­byn­da bo­lup geç­di. Ol ýer­de territory of GeokTepe etrap. This event Профильный смотр, объединивший hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly is a sign of a next important step on около двухсот отечественных и зару- Berdimuhamedow Ahal we­la­ýa­ty­nyň the way of successful realization of бежных экспонентов, предоставил do­lan­dy­ryş mer­ke­zi­niň – tä­ze şä­he­riň socio-and-economic strategy of the возможность проследить тенденции düý­bü­ni tut­mak da­ba­ra­sy­na gat­naş­dy. Nation Leader. и оценить результаты планомерной Söw­da-se­na­gat eda­ra­sy­nyň ser­gi­ler In the exhibition center of Chamber работы по обеспечению изобилия mer­ke­zin­de 13-nji ap­rel­de «Söw­da we of Commerce and Industry, on April внутреннего рынка. Смотр позволил hyz­mat-2019» at­ly iki gün­lük ser­gi-ýar­ 13, the two-days long exhibition-fair оценить основные тенденции раз-

90 MIRAS mar­ka­sy­nyň açy­ly­şy bol­dy. Ol Söw­da «Commerce and Services-2019» took вития торговли, состояние внутрен- we da­şa­ry yk­dy­sa­dy ara­gat­na­şyk­lar place. It was organized by Turkmeni- него рынка, экспортные возможно- mi­nistr­li­gi ta­ra­pyn­dan gu­ral­dy we öz stan Trade and External Relations сти отечественных производителей, ha­ryt­la­ry we hyz­mat­la­ry bi­len ta­nyş­dy­ Ministry. The profile show that united наладить деловые контакты. ran ýur­du­my­zyň we da­şa­ry döw­let­le­ nearly two hundred domestic and for- В Министерстве иностранных дел riň te­le­ke­çi­le­ri­niň iki ýü­ze go­la­ýy­ny bir eign exhibits, gave a chance to trace 16 апреля состоялась конференция ýe­re ýyg­na­dy. Ser­gi-ýar­mar­ka bu ýe­re the tendencies and appreciate the re- по случаю 20-летия открытия в Аш- ge­len­le­re ba­za­ryň bol­çu­ly­gy­ny üp­jün sults of the planned work on ensuring хабаде Центра Организации по без- et­mä­ge gö­nük­di­ri­len ýag­daý­la­ra hem- abundance of the inner market. The опасности и сотрудничеству в Евро- de mak­sa­da gö­nük­di­ri­len iş­le­re, mil­li show made it possible to appreciate пе (ОБСЕ). Мероприятия в рамках söw­da pu­da­gy­nyň ösüş me­ýil­le­ri­ne, the main trends of trade development, празднования этого юбилея прохо- içer­ki ba­za­ryň ýag­da­ýy­na, ýur­du­my­ the state of the inner market, and the дили под девизом: «Двадцать лет zyň önüm ön­dü­ri­ji­le­ri­niň eks­port müm­ export possibilities of domestic pro- в действии!». В мероприятиях, при- kin­çi­lik­le­ri­ne ba­ha ber­mä­ge müm­kin­çi­ ducers, to regulate business contacts. уроченных к данной дате, участво- lik dö­ret­di. On April 16 in the Ministry of Foreign вал Генеральный секретарь ОБСЕ Türk­me­nis­ta­nyň Da­şa­ry iş­ler mi­ Affairs there was held a conference г-н Томас Гремингер, который был nistr­li­gi­niň bi­na­syn­da 16-njy ap­rel­de on the occasion of 20-years anniver- принят Президентом Гурбангулы Ýew­ro­pa­da Howp­suz­lyk we Hyz­mat­ sary since the opening in Ashgabat a Бердымухамедовым. daş­lyk Gu­ra­ma­sy­nyň (ÝHHG) Mer­ke­ Center of the Organization for Secu- В Ашхабаде 17 апреля состоя- zi­niň açyl­ma­gy­nyň 20 ýyl­ly­gy my­na­ rity and Cooperation in Europe OSCE. лись туркмено-корейские перего- sy­bet­li mas­la­hat ge­çi­ril­di. Bu se­nä­niň Measures in the framework of cele- воры Президента Туркменистана baý­ram edil­me­gi­niň çäk­le­rin­de gu­ral­ brating of this jubilee were held under Гурбангулы Бердымухамедова и ýan çä­re­ler «Ýig­ri­mi ýyl he­re­ket­de!» the slogan: «Twenty years in Action!» Президента Республики Корея Мун şy­ga­ry as­tyn­da ge­çi­ril­ýär. Bu se­nä In the events that were timed to this Чжэ Ина с участием членов офици- ba­gyş­la­nan çä­re­le­re ÝHHG-niň Baş date General Secretary of OSCE sir альных делегаций двух стран. sek­re­ta­ry To­mas Gre­min­ger hem gat­ Thomas Greminger took part. He had В рамках встречи стороны высоко naş­dy. Ol Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti a meeting with President Gurbanguly оценили перспективы туркмено-ко- Gurbanguly Berdimuhamedow ta­ra­ Berdimuhamedov. рейских отношений, высказались за pyn­dan ka­bul edil­di. On April 17, in Ashgabat, Turkmen- их активизацию и наращивание по Aş­ga­bat­da 17-nji ap­rel­de Türk­ Korean talks of President of Turkmeni- всему спектру сотрудничества. По me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly stan Gurbanguly Berdimuhamedov её итогам были подписаны двусто- Berdimuhamedowyň we Ko­re­ýa Res­ and President of Korean Republic ронние документы, пополнившие и pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Mun Çže Iniň Mun Chzhe In with the participation укрепившие нормативно-правовую ara­syn­da türk­men-ko­reý gep­le­şik­le­ri of members of official delegations of базу межгосударственных отноше- ge­çi­ril­di. Oňa iki ýur­duň res­mi we­ki­li­ both countries, took place. ний. Среди них ‒ Меморандум о вза- ýet­le­ri­niň ag­za­la­ry hem gat­naş­dy. In the framework of the meeting the имопонимании по сотрудничеству Du­şu­şy­gyň do­wa­myn­da ta­rap­lar parties highly appreciated the perspec- в области информационно-комму- türk­men-ko­reý gat­na­şyk­la­ry­nyň gel­je­ tives of Turkmen-Korean relations, никационных технологий между gi­ne ýo­ka­ry ba­ha ber­di­ler, hyz­mat­daş­ spoke for their activation and increase Министерством промышленности ly­gyň äh­li ugur­la­ry bo­ýun­ça şol gat­na­ on the whole range of cooperation. и коммуникации Туркменистана и şyk­la­ry iş­jeň­leş­dir­mek we ös­dür­mek On its results bilateral documents, Министерством науки и информа- ba­bat­da pi­kir­le­ri­ni aýt­dy­lar. Onuň je­mi which replenished and strengthened ционно-коммуникационных техно- bo­ýun­ça türk­men-ko­reý döw­le­ta­ra gat­ the normative-and-legal basis of inter- логий Республики Корея; План по na­şyk­la­ry­ny ka­da­laş­dy­ry­jy-hu­kuk bin­ governmental relations were signed. реализации сотрудничества между ýa­dy­nyň üs­tü­ni ýe­tir­ýän we ber­kid­ýän Among them are the following ones: Министерством здравоохранения iki­ta­rap­la­ýyn res­mi­na­ma­la­ra gol çe­kil­ Memorandum on Mutual Understand- и медицинской промышленности di. Ola­ryň ha­ta­ryn­da Türkmenistanyň ing On Cooperation in the Sphere Туркменистана и Министерством senagat we kom­mu­ni­ka­si­ýa mi­nistr­li­gi of Information-and-Communication здравоохранения и социального bi­len Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy­nyň Ylym Technologies between Turkmenistan обеспечения Республики Корея по we mag­lu­mat-ara­gat­na­şyk teh­no­lo­ Industry and Communication Ministry взаимообмену медицинских работ- gi­ýa­la­ry mi­nistr­li­gi­niň ara­syn­da mag­ and Science and Information-and- ников, фармацевтических средств lu­mat-ara­gat­na­şyk teh­no­lo­gi­ýa­la­ry Communication Technologies Minis- и медицинского оборудования; Про- ba­bat­da hyz­mat­daş­lyk et­mek ba­ra­da try of Korean Republic; Plan on the токол о внесении изменений в под- Öza­ra dü­şü­niş­mek ha­kyn­da Äht­na­ Realization of Cooperation between писанную 13 апреля 2015 года в го- ma; Türk­me­nis­ta­nyň Sag­ly­gy go­ra­ýyş Healthcare and Medical Industry Min- роде Сеуле между Правительством we der­man se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi bi­len istry of Turkmenistan and Healthcare Туркменистана и Правительством Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy­nyň Sag­ly­gy go­ and Social Security Ministry of Kore- Республики Корея Конвенцию об ra­ýyş we dur­muş üp­jün­çi­li­gi mi­nistr­li­gi­ an Republic On Mutual Exchange of избежании двойного налогообложе- niň ara­syn­da luk­man­çy­lyk iş­gär­le­ri­ni, Medical Workers, Pharmacy Devices ния и предотвращении фискального far­ma­sew­ti­ka se­riş­de­le­ri­ni we luk­man­ and Medical Equipment; Protocol On уклонения в отношении налогов на MIRAS 91 доход; Программа экономического сотрудничества между Правитель- ством Туркменистана и Правитель- ством Республики Корея на 2019 – 2022 годы; Соглашение между Правительством Туркменистана и Правительством Республики Корея о сотрудничестве в культурно-гума- нитарной сфере; Соглашение меж- ду Правительством Туркменистана и Правительством Республики Ко- рея об отмене визового режима для обладателей дипломатических, слу- жебных и специальных паспортов. В Ашхабаде 18-21 апреля состоя- лись Дни культуры Королевства Са- удовская Аравия, организованные Министерством медиа Саудовской Аравии и Министерством культуры Туркменистана. В рамках Дней культуры артисты дружественного государства вы- ступили с концертами на сценах çy­lyk en­jam­la­ry­ny alyş­mak ba­bat­da the Introduction of Changes into the Дворца мукамов, киноконцертного hyz­mat­daş­ly­gy dur­mu­şa ge­çir­me­giň Convention On Avoiding Double Taxa- центра «Ватан» и Государствен- Me­ýil­na­ma­sy­na; 2015-nji ýy­lyň 13-nji tion and Prevention of Fiscal Devia- ного драматического театра име- ap­re­lin­de Se­ul şä­he­rin­de gol çe­ki­len tion From Tax on Income, signed on ни Кемине Марыйского велаята. В Gir­de­ji­ler üçin sal­gyt­lar ba­bat­da iki ge­ April 13, 2015 in Seoul between the их программы вошли выступления zek sal­gyt sa­lyn­ma­gy­ny ara­dan aýyr­ Government of Turkmenistan and the фольклорных, инструментальных и mak hem-de gir­de­ji­ler­den sal­gyt tö­ Government of Korean Republic. The вокальных коллективов, исполнив- len­me­gin­den bo­ýun ga­çy­ryl­ma­gy­nyň Program of Economic Cooperation ших народные мелодии и лириче- öňü­ni al­mak ha­kyn­da Türk­me­nis­ta­nyň Between the Government of Turkmen- ские песни. Hö­kü­me­ti bi­len Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy­ istan and the Government of Korean В Музее изобразительных ис- nyň Hö­kü­me­ti­niň ara­syn­da Kon­wen­ Republic for the years 2019 – 2022; кусств состоялась выставка гра- si­ýa üýt­get­me­le­ri gi­riz­mek ha­kyn­da Agreement between the Government вюр, а также фотовыставка, где Tes­wir­na­ma; Türk­me­nis­ta­nyň Hö­kü­ of Turkmenistan and the Government были представлены национальные me­ti bi­len Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy­nyň of Korean Republic On Cooperation костюмы и ткани, разнообразные Hö­kü­me­ti­niň ara­syn­da 2019 – 2022- in Cultural-and-Humanitarian sphere; сувениры и другие работы араб- nji ýyl­lar üçin Yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk Agreement between the Government ских мастеров. Здесь же состоя- Mak­sat­na­ma­sy­na; Türk­me­nis­ta­nyň of Turkmenistan and the Government лась творческая встреча художни- Hö­kü­me­ti bi­len Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­ of Korean Republic On Cancellation ков двух стран, был организован sy­nyň Hö­kü­me­ti­niň ara­syn­da me­de­ of Visa Regime for the Holders of Dip- мастер-класс для студентов Акаде- ni­ýet we yn­san­per­wer ugur­lar­da hyz­ lomatic, Business and Special Pass- мии художеств. mat­daş­lyk et­mek ha­kyn­da Yla­la­şy­ga; ports. В конференц-зале Туркменского Dip­lo­ma­tik, res­mi we gul­luk pas­port­ On 18-21 April in Ashgabat Days of государственного университе- la­ry­nyň eýe­le­ri üçin wi­za ta­lap­la­ry­ny Culture of Kingdom of Saudi Arabia, та имени Махтумкули состоялась ýa­tyr­mak ha­kyn­da Türk­me­nis­ta­nyň organized by Media Ministry of Saudi встреча представителей научных Hö­kü­me­ti bi­len Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy­ Arabia and Ministry of Culture of Turk- кругов обеих государств и высту- nyň Hö­kü­me­ti­niň ara­syn­da Yla­la­şy­ga menistan were held. пления учёных Королевства Сау- we beý­le­ki­le­re gol çe­kil­di. In the framework of the Days of Cul- довская Аравия о значимости Ве- Aş­ga­bat­da 18-21-nji ap­rel­de Sa­ud ture the actors of friendly state per- ликого Шёлкового пути и развитии Ara­bys­ta­ny Pa­ty­şa­ly­gy­nyň Me­de­ni­ýet formed with concerts on the scenes of отношений между двумя странами. gün­le­ri açyl­dy. Bu çä­rä­ni Sa­ud Ara­ the State Mukamlar Palace, «Vatan» Гости из Саудовской Аравии оз- bys­ta­ny Pa­ty­şa­ly­gy­nyň Me­dia mi­nistr­ cinema and concert center, and State накомились с музейными экспози- li­gi hem-de ýur­du­my­zyň Me­de­ni­ýet Drama Theatre named after Kemine циями и достопримечательностями mi­nistr­li­gi gu­ra­dy­lar. of Mary velayat. Performances of folk туркменской столицы, а также по- Me­de­ni­ýet gün­le­ri­niň çäk­le­rin­de, instrumental and vocal collectives, сетили Государственный историко- Mu­kam­lar köş­gü­niň, «Wa­tan» ki­no­ who performed peoples’ melodies and культурный заповедник «Древний kon­sert mer­ke­zi­niň we Ma­ry we­la­ýa­ lyrical songs, were in the program. Мерв».

92 MIRAS ty­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky döw­let dra­ In the Fine Arts Museum an exhibi- С двадцать четвёртого апреля ma teat­ry­nyň sah­na­la­ryn­da dost­luk­ly tion of engravings and a photo-exhi- стартовали мероприятия, приуро- ýur­duň ar­tist­le­ri­niň kon­sert­le­ri bol­dy. bition also, where national costumes ченные к Национальному празднику On­da folk­lor-inst­ru­men­tal we wo­kal to­ and cloth, different souvenirs and туркменского скакуна, отмечаемому par­la­ry çy­kyş et­di­ler we halk saz­la­ry­ny other works of the Arab masters was в последнее воскресенье апреля. we li­ri­ki aý­dym­la­ry ýe­ri­ne ýe­tir­di­ler. held. A creative meeting of the pain- Во всех уголках страны состоялись Şe­kil­len­di­riş sun­ga­ty mu­ze­ýin­de ters of both countries was also held большие торжества во славу «рай- dost­luk­ly ýur­duň ama­ly-ha­şam şeý­le- there, a master-class for the Fine Arts ских» коней. В этот же день вдоль de su­rat ser­gi­si gu­ra­lyp, on­da ly­bas­lar Academy was also held there. проспекта Копетдаг прошёл тра- we ma­ta­lar, de­ko­ra­tiw önüm­ler, dür­li A meeting of representatives of sci- диционный конный марафон, а на sow­gat­lyk önüm­ler hem-de arap us­ entific circles of both countries and открытом манеже Ашхабадского sa­la­ry­nyň iş­le­ri­niň beý­le­ki gör­nüş­le­ri performances of Saudi Arabia schol- конноспортивного комплекса – со- gör­ke­zil­di. Şol ýer­de Türk­me­nis­ta­nyň ars on the importance of the Great Silk стязания по конкуру. Road and the development of relations we Sa­ud Ara­bys­ta­ny­nyň su­rat­keş­le­ri­ Во Дворце мукамов Государ- between the two countries took place niň dö­re­di­ji­lik du­şu­şy­gy we Çe­per­çi­lik ственного культурного центра Турк- in the conference hall of Magtymguly aka­de­mi­ýa­sy­nyň ta­lyp­la­ry üçin us­sat­ менистана, во Дворце офицеров Turkmen State University. lyk sa­pa­gy gu­ral­dy. Министерства обороны и в комплек- Guests from Saudi Arabia were ac- Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Türk­men се общественных организаций 25 quainted with the museum exhibits апреля состоялись торжественные döw­let uni­wer­si­te­ti­niň mas­la­hat­lar za­ and places of interest of the Turkmen lyn­da iki döw­le­tiň yl­my to­par­la­ry­nyň capital, and also visited the State His- презентации новой книги Президен- we­kil­le­ri­niň du­şu­şy­gy hem-de iki ýur­ torical-and-cultural reserve «The Old та Гурбангулы Бердымухамедова duň ara­syn­da­ky gat­na­şyk­la­ry ös­dür­ Merv». «Конь – символ верности и сча- mek we Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň äh­mi­ýe­ti Measures timed to the Turkmen Na- стья», изданной на туркменском, ba­ra­da Sa­ud Ara­bys­ta­ny Pa­ty­şa­ly­gy­ tional Ahal-Teke Horse holiday started английском, русском и китайском nyň alym­la­ry­nyň çy­kyş­la­ry bo­lup geç­ on the 24th of April. The named holi- языках. di. day is celebrated on the last Sunday Новый труд главы государства Sa­ud Ara­bys­tan­ly myh­man­lar türk­ of April. Great solemnities took place Гурбангулы Бердымухамедова, ко- men paý­tag­ty­nyň mu­zeý gym­mat­lyk­ in all corners of the country, praising торый продолжил серию его про- la­ry we aja­ýyp ýer­le­ri bi­len ta­nyş­dy­ «heavenly» horses. The same day изведений, посвящённых ахал- lar, şeý­le-de «Ga­dy­my Merw» Döw­let traditional horse marathon along the текинцам, пронизан ощущением ta­ry­hy-me­de­ni go­rag­ha­na­sy­na ba­ryp Kopetdag Avenue, and competitions неразрывной связи времён и поко- gör­dü­ler. on show jumping were held on the лений, истории и нынешнего дня на-

MIRAS 93 Ap­re­liň soň­ky ýek­şen­be­sin­de bel­le­ open manege of the Ashgabat horse- шей страны, её культуры, где конь nil­ýän Türk­men be­de­wi­niň mil­li baý­ra­ sports complex. занимает особое место. my­na ba­gyş­la­nan çä­re­ler aýyň ýig­ri­mi In the Mukamlar Palace of the State Книга «Конь – символ верности и dör­dü­ne ba­dal­ga al­dy. Ýur­du­my­zyň Cultural Center of Turkmenistan, in счастья» включает 8 глав, которые ähli kün­jek­le­rin­de be­hiş­di be­dew­le­riň the Officers’ Palace of the Defense содержат в себе культурно-истори- şa­ny­na giň ge­rim­li da­ba­ra­lar gu­ral­ Ministry, and in the complexes of ческий обзор значения коня в раз- dy. Şol gün Kö­pet­dag şa­ýo­lu­nyň ug­ry public organizations solemn pre- витии человеческой цивилизации и bo­ýun­ça däp bo­lan uzak ara­ly­ga at­ly sentations of the new book by Presi- нашего народа. ýö­riş, şeý­le hem Aş­ga­ba­dyň at­çy­lyk dent of Turkmenistan Gurbanguly В Ашхабаде под председатель- sport top­lu­my­nyň açyk ma­ne­žin­de be­ Berdimuhamedov «A Horse – A Sym- ством Президента Гурбангулы dew­le­riň päs­gel­çi­lik­ler­den bö­küp geç­ bol of Faithfulness and Happiness», Бердымухамедова 26 апреля сос- mek bo­ýun­ça bäs­le­şi­gi ge­çi­ril­di. published in Turkmen, English, Rus- тоялось IX заседание Междуна- Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let me­de­ni­ýet sian and Chinese languages was held родной ассоциации ахалтекинского mer­ke­zi­niň Mu­kam­lar köş­gün­de, Go­ on 25 of April. коневодства, где были рассмотре- ran­mak mi­nistr­li­gi­niň Mer­ke­zi ser­ker­ The new work of the Head of State ны вопросы дальнейшего разви- de­ler öýün­de hem-de ýur­du­my­zyň jem­ Gurbanguly Berdimuhamedov, which тия ахалтекинского коневодства и gy­ýet­çi­lik gu­ra­ma­la­ry­nyň top­lu­myn­da continued a series of books, devoted конного спорта на международном 25-nji ap­rel­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­ to Ahal-teke horses, is pierced through уровне, обсуждены задачи, сто- miz Gurbanguly Berdimuhamedowyň with the feeling of inseparable tie of ящие перед организацией на со- «At­da we­pa-da bar, sa­pa-da» at­ly tä­ time and generations, history and временном этапе и приняты со- ze ki­ta­by­nyň türk­men, iň­lis, rus we hy­ present day of the country, its culture, ответствующие решения. Кроме taý dil­le­rin­dä­ki ne­şir­le­ri­niň ta­nyş­dy­ry­ where horse takes a special place. того, были торжественно приняты lyş da­ba­ra­la­ry ge­çi­ril­di. The book «A Horse – A Symbol of новые члены в состав Междуна- Döw­let baş­tu­ta­ny­myz Gurbanguly Faithfulness and Happiness» includes родной ассоциации ахалтекинского Berdimuhamedowyň tä­ze dö­re­di­ji­lik 8 chapters, which contain cultural-and- коневодства. В настоящее время в işi onuň ahal­te­ke be­dew­le­ri­ne ba­gyş­ historical review of the importance of состав Ассоциации входят 147 юри- la­nan eser­le­ri­niň tap­gy­ry­ny do­wam a horse in the development of human дических и физических лиц из 32 edip, döw­rüň hem-de ne­sil­le­riň, ýur­ civilization and our nation. государств мира, и их число растёт du­my­zyň ta­ry­hy­nyň we şu gü­nü­niň, In Ashgabat under the chairman of из года в год, что отражает расши- at aý­ra­tyn orun tut­ýan me­de­ni­ýe­ti­niň President of Turkmenistan Gurbanguly ряющиеся масштабы сотрудниче- aý­ryl­maz ara­bag­la­ny­şy­gy­nyň duý­gu­ Berdimuhamedov the IX-th meeting of ства. В ходе заседания были зачи- sy­na bes­le­nen­dir. the International Association issues таны Указы о присвоении почётных «At­da we­pa-da bar, sa­pa-da» ki­ta­by of further development of Ahal-teke званий «Türkmenistanyň at gazanan 8 bö­lüm­den yba­rat bo­lup, adam­zat si­ horse-breeding and horse sport on the atşynasy» («Заслуженный коне- wi­li­za­si­ýa­sy­nyň ösü­şin­de we hal­ky­my­ international level was considered on вод Туркменистана»), после чего zyň ta­ry­hyn­da atyň äh­mi­ýe­ti­niň me­de­ April 26. Besides, new members were в торжественной обстановке Пре- ni-ta­ry­hy sy­ny be­ril­ýär. solemnly accepted into the member- зидент Туркменистана Гурбангулы Aş­ga­bat­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ship of the International Association of Бердымухамедов вручил награды Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýol­ Ahal-teke horse breeding. At present нашим соотечественникам и за- baş­çy­ly­gyn­da 26-njy ap­rel­de Hal­ka­ra time 147 juridical and physical bod- рубежным гражданам и под апло- ahal­te­ke at­çy­lyk as­so­sia­si­ýa­sy­nyň IX ies from 32 states of the world enter дисменты собравшихся объявил о mej­li­si ge­çi­ril­di. On­da ahal­te­ke at­çy­ the Association, and their number проведении в 2020 году в Ашхабаде

94 MIRAS ly­gy­ny we hal­ka­ra de­re­je­dä­ki at­çy­lyk grows day by day which is reflected следующего – Х заседания Ассоци- spor­tu­ny mun­dan beý­läk-de ös­dür­me­ by the expanding scales of the co- ации и подписал соответствующий giň me­se­le­le­ri­ne ga­ral­dy. Hä­zir­ki dö­ operation. In the course of the meet- документ. wür­de bu gu­ra­ma­nyň öňün­de dur­ýan ing Decrees on awarding honorable В этот же день начали работу we­zi­pe­ler ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy titles «Türkmenistanyň at gazanan Международная выставка-ярмарка we de­giş­li çöz­güt­ler ka­bul edil­di. Mun­ atşynasy» («Honored Horse-Breeder и XI Международная научная кон- dan baş­ga-da, Hal­ka­ra ahal­te­ke at­çy­ of Turkmenistan») were announced. ференция «Туркменский скакун и lyk as­so­sia­si­ýa­sy­nyň dü­zü­mi­ne tä­ze Thereafter President of Turkmenistan мировое искусство коневодства», ag­za­la­ry ka­bul et­mek da­ba­ra­sy bol­dy. Gurbanguly Berdimuhamedov testi- которые собрали представителей Hä­zir­ki dö­wür­de as­so­sia­si­ýa­nyň dü­ monialized the awards to our compa- порядка 50 ведущих компаний и zü­mi­ne dün­ýä­niň 32 döw­le­tin­den ýu­ri­ triots and foreign citizens and, to the фирм из более чем 20 государств di­ki we şah­sy ag­za­la­ryň 147-si gir­ýär. applause of the gathered guests, he мира – Германии, Великобритании, Ola­ryň ha­ta­ry ýyl-ýyl­dan art­ýar. Bu declared on conducting the X meeting Уругвая, Грузии, Чехии, Беларуси, bol­sa hyz­mat­daş­ly­gyň ge­ri­mi­niň gi­ of the Association in the year 2020 in Турции, Канады, Франции, Ирана, ňel­ýän­di­gi­ni ala­mat­lan­dyr­ýar. Mej­li­siň Ashgabat, and signed a correspond- Китая, Украины, Испании, Италии, do­wa­myn­da «Türk­me­nis­ta­nyň at ga­ ing decree. Объединённых Арабских Эмиратов, za­nan at­şy­na­sy» di­ýen hor­mat­ly ady The same day an International ex- Пакистана, Индии, Российской Фе- dak­mak ha­kyn­da­ky Per­man­lar okal­dy. hibition-fair and the XI International дерации, Иордании, Молдовы и др. Bu ýe­re ýyg­na­nan­la­ryň şow­hun­ly el scientific conference «The Turkmen В здании Торгово-промышленной çar­pyş­ma­la­ry bi­len, da­ba­ra­ly ýag­daý­ Racer and the World Art of Horse- палаты открылась масштабная вы- da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly Breeding» started its work. Represen- ставка, собравшая свыше 160 из- Berdimuhamedow wa­tan­daş­la­ry­my­ tatives of nearly 50 leading companies вестных отечественных и зарубеж- zyň we da­şa­ry ýurt­ly ra­ýat­la­ryň bir­nä­ and firms from more than 20 states of ных учёных-иппологов, коневодов, çe­si­ne baý­rak­la­ry gow­şur­dy hem-de the world – Germany, Great Britain, историков, этнографов и других специалистов из различных стран 2020-nji ýyl­da Hal­ka­ra ahal­te­ke at­çy­ Uruguay, Georgia, Czech Republic, мирового и отечественного конно- lyk as­so­sia­si­ýa­sy­nyň X mej­li­si­niň Aş­ Belorussia, Turkey, Canada, France, ga­bat­da ge­çi­ril­jek­di­gi­ni yg­lan et­di we заводства, где были представлены Iran, China, Ukraine, Spain, Italy, de­giş­li res­mi­na­ma gol çek­di. различные направления конных United Arab Emirates, Pakistan, India, Şol gün paý­tag­ty­myz­da Hal­ka­ra ser­ видов спорта, историко-культурный Russian Federation, Jordan, Moldova gi-ýar­mar­ka hem-de «Türk­men be­de­ опыт и современная практика в and others came to participate in it. wi we dün­ýä­niň se­ýis­çi­lik sun­ga­ty» at­ этой сфере. Наряду с туркменскими A large-scale exhibition that gath- ly XI hal­ka­ra yl­my mas­la­hat öz işi­ne коллегами свои достижения де- ered more than 160 famous local and baş­la­dy. Ola­ra dün­ýä­niň 20-den gow­ монстрировали зарубежные гости, foreign scientists-hypnologists, horse- rak döw­le­tin­den Ger­ma­ni­ýa­dan, Be­ýik представляющие национальные breeders, historians, ethnographers Bri­ta­ni­ýa­dan, Urug­waý­dan, Gru­zi­ýa­ конные ассоциации и клубы, специ- and other specialists from different dan, Çe­hi­ýa­dan, Be­la­rus­iýadan, Tür­ ализированные строительные ком- ki­ýe­den, Ka­na­da­dan, Fran­si­ýa­dan, world and domestic horse-breeding пании, производителей оборудова- Eý­ran­dan, Hy­taý­dan, Uk­rai­na­dan, Is­ unites, opened in the building of Com- ния и широкого спектра продукции pa­ni­ýa­dan, Ita­li­ýa­dan, Bir­le­şen Arap merce and Industry Chamber, where для коневодства, учебно-трениро- Emir­lik­le­rin­den, Pa­kis­tan­dan, Hin­dis­ different trends of horse-breeding вочные заведения и спортивные ор- tan­dan, Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­syn­dan, sport, historical-and-cultural experi- ганизации, ветеринарные клиники, Ior­da­ni­ýa­dan, Mol­do­wa­dan we beý­le­ ence and contemporary practice in рекламные агентства, художествен- ki­ler­den 50-ä go­laý esa­sy kom­pa­ni­ýa­ this sphere. Together with the Turk- ные салоны и фотостудии. lar we fir­ma­lar ýyg­nan­dy. men colleagues, foreign guests also В Ахалтекинском конном ком- Söw­da-se­na­gat eda­ra­sy­nyň bi­na­ displayed their achievements. They плексе Президента Туркменистана syn­da ýur­du­myz­dan we dün­ýä­niň represented national horse associa- при участии главы государства dür­li döw­let­le­rin­den ip­po­log alym­la­ tions and clubs, specialized building Гурбангулы Бердымухамедова ryň, at­şy­nas­la­ryň, ta­ryh­çy­la­ryň, et­ companies which produce equipment 28 апреля состоялись красочные nog­raf­a­ryň we beý­le­ki hü­när­men­le­riň and wide range of produce for horse- торжества в честь Национального 160-dan gow­ra­gy gat­na­şan giň ge­rim­li breeding, educative-and-training insti- праздника туркменского скакуна. ser­gi­de, at­çy­lyk spor­tu­nyň gör­nüş­le­ tutions and sport organizations, veteri- Центром финальных торжеств ri­ni ös­dür­me­giň dür­li ugur­la­ry, ta­ry­ nary clinics, advertising agencies, art стал Международный ахалтекин- hy-me­de­ni tej­ri­be­si we bu ul­gam­da­ky salons and photo studios. ский конноспортивный комплекс. На hä­zir­ki­za­man tej­ri­be­si gör­ke­zil­di. Öz Colorful solemnities in honor of the территории конноспортивного ком- türk­men kär­deş­le­ri­niň­ki bi­len bir­lik­de, National Holiday of the Turkmen Rac- плекса были развёрнуты выставки ser­gi­de mil­li at­çy­lyk as­so­sia­si­ýa­la­ry­ er were held on April 28 in the Ahal- декоративно-прикладного искус- na we klub­la­ra we­kil­çi­lik ed­ýän da­şa­ry teke Horse Complex of the President ства, народных ремёсел, музейных ýurt­ly gat­na­şy­jy­la­ryň, ýö­ri­te­leş­di­ri­len of Turkmenistan with the participa- ценностей, а также современных gur­lu­şyk kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň, at­çy­lyk tion of the Head of State Gurbanguly живописных полотен, скульптур, üçin en­jam­la­ry we beý­le­ki köp gör­ Berdimuhamedov. художественной фотографии, изда-

MIRAS 95 nüş­li önüm­le­ri ön­dü­ri­ji­le­riň, okuw-tür­ The International Ahal-teke Horse тельской продукции и других работ. gen­le­şik des­ga­la­ry­nyň hem-de sport Sport Complex became the Cen- Все они были объединены главной gu­ra­ma­la­ry­nyň, we­te­ri­na­ri­ýa kli­ni­ka­ ter of final solemnities. Exhibitions темой – ахалтекинский конь как уни- la­ry­nyň, ma­ha­bat agent­lik­le­ri­niň, çe­ of decorative and applied arts, folk кальное национальное достояние и per­çi­lik sa­lon­la­ryň we fo­tos­tu­di­ýa­la­ryň handicrafts, museum values and гордость. di­war­lyk­la­ry­ny gör­kez­di­ler. also of contemporary painting canva- А на беговых дорожках на семи Hal­ka­ra ahal­te­ke at­çy­lyk sport ses, sculptures, artistic photography, забегах тонконогие ретивые ахалте- top­lu­myn­da 28-nji ap­rel­de Döw­ printed produce and other ones were кинские скакуны продемонстриро- let baş­tu­ta­ny­myz Gurbanguly opened on the territory of Horse Sport вали многотысячной публике свои Berdimuhamedowyň gat­naş­ma­gyn­da Complex. They all were united by the поистине неоценимые спортивные Türk­men be­de­wi­niň mil­li baý­ra­my­na main theme – the Ahal-teke horse as a качества – резвость и выносли- ba­gyş­la­nan uly we dür­li öwüş­gin­li baý­ unique property and pride. вость. ram­çy­ly­gyň da­ba­ra­la­ry ge­çi­ril­di. On the lanes at seven rounds slim- Одним из ярких моментов в че- Hal­ka­ra ahalteke at­çy­lyk sport top­ legged ardent Ahal-teke horses dem- реде торжеств стал финал Между- lu­my jem­leý­ji da­ba­ra­la­ryň mer­ke­zi onstrated their abilities to truly invalu- народного конкурса красоты среди bol­dy. Bu ýer­de ama­ly-ha­şam sun­ga­ able sport qualities – sportiveness and ахалтекинцев ‒ лучших предста- ty­nyň, halk se­net­le­ri­niň, mu­zeý gym­ endurance to many thousands public. вителей породы, состоявшегося в mat­lyk­la­ry­nyň, şeý­le hem hä­zir­ki­za­ One of the most bright moments in Ахалтекинском конном комплексе. man su­rat­la­ry­nyň, heý­kel­le­riň, çe­per the sequence of solemnities became Самым блистательным ахалтекин- su­rat­la­ryň, ne­şir önüm­le­ri­niň we beý­ the final of the International competi- ским скакуном 2019 года был при- le­ki iş­le­riň ser­gi­le­ri ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. tion of the best beauty show among знан золотисто-гнедой Парасат из Ola­ryň hem­me­si­ni «Ahal­te­ke be­de­wi the Ahal-teke horses – best repre- Ахалтекинского конного комплекса – mil­li baý­ly­gy­myz we buý­san­jy­myz» sentatives of the breed, which was Президента Туркменистана. di­ýen mow­zuk bir­leş­dir­di. held in the Ahal-teke Horse Complex. Почётными гостями на празднике Ça­puw meý­dan­ça­syn­da bol­sa, dür­li The most splendid Ahal-teke racer of стали давний и добрый друг нашей ara­lyk­la­ra je­mi ýe­di ça­py­şyk ge­çi­ril­di. страны – Президент Республики Та- 2019 was auburn Parasat from Ahal- Ahl­te­ke be­dew­le­ri müň­ler­çe to­ma­şa­ça тарстан Российской Федерации Ру- teke Horse Complex of Turkmenistan öz­le­ri­niň deň­siz-taý­syz sport hä­si­ýet­ стам Минниханов, а также высоко- President. le­ri­ni – ýyn­dam­ly­gy­ny hem-de çy­dam­ поставленные гости из Саудовской President of Tatarstan Republic of ly­ly­gy­ny gör­kez­di­ler. Аравии, Катара, Бахрейна, специ- Russian Federation, old and good Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahal­ ально прибывшие в Туркменистан friend of our country Rustam Minniha- te­ke at­çy­lyk top­lu­myn­da be­dew­le­riň для участия в торжествах по слу- nov, and also high ranking guests from ara­syn­da ge­çi­ri­len Hal­ka­ra gö­zel­lik чаю Национального праздника турк- the Saudi Arabia, Qatar, and Bahrain bäs­le­şi­gi­niň jem­leý­ji tap­gy­ry şol da­ менского скакуна. became honored guests at the Nation- ba­ra­la­ryň ha­ta­ryn­da aý­dyň wa­ka­la­ryň В этом месяце группа националь- al holiday of the Turkmen Racer. bi­ri­ne öw­rü­lip, köp­çü­li­ge aja­ýyp ahal­ ных конных игр «Галкыныш» по при- te­ke be­dew­le­ri gör­ke­zil­di. Emin ag­za­ This month a group of national глашению Короля Бахрейна приня- la­ry ola­ryň için­den Ahal­te­ke at­çy­lyk horse games «Galkynysh» on the in- ла участие в церемонии открытия top­lu­myn­da ýe­tiş­di­ri­len Pa­ra­sat at­ly vitation of the Bahrain King took part международной животноводческой al­tyn­sow-dor at 2019-njy ýylyň iň go­ in the opening ceremony of the In- выставки «Mara›ee-2019», которая wy be­dewi di­ýip saý­lan­dy. ternational stock-raising exhibition ежегодно проходит в столице Коро- Türk­men be­de­wi­niň mil­li baý­ra­my­na «Mara’ee-2019», which is annually левства Бахрейн – городе Манама. gat­naş­mak üçin Türk­me­nis­ta­na ýö­ri­ held in the capital city of the Bahrain В майские дни народ Турк- te ge­len ýur­du­my­zyň sar­pa­ly dos­ty – Kingdom – Manama city. менистана отметил знаковые для Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň Ta­ta­rys­tan During May days the Turkmen peo- независимого нейтрального Турк- Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Rus­tam ple celebrated significant for the Inde- менистана общественно-политиче- Min­ni­ha­now, şeý­le-de Sa­ud Ara­bys­ta­ pendent neutral Turkmenistan public- ские даты и праздники: 9 мая – День nyn­dan, Ka­tar­dan, Bah­reýn­den ge­len and-political dates and holidays: May Победы в Великой Отечественной ýo­ka­ry we­zi­pe­li myh­man­lar baý­ram­çy­ 9 – Victory Day in the 1941 – 1945 войне 1941 – 1945 годов, 18 мая – ly­gyň hor­mat­ly myh­man­la­ry bol­du­lar. Great Patriotic War, May 18 – the Con- День Конституции и Государствен- Şu aý­da «Gal­ky­nyş» mil­li at üs­tün­ stitution Day and Turkmenistan State ного флага Туркменистана, 25 мая dä­ki oýun­lar to­pa­ry Bah­reý­niň Pa­ Flag Day, May 25 – Day of Ashgabat – День города Ашхабада и цере- ty­şa­sy­nyň ça­ky­ly­gy bi­len bu ýur­duň city and ceremony «The last ring», мония «Последний звонок», а в по- paý­tag­ty – Ma­na­ma şä­he­rin­de her and the last Sunday of May is holi- следнее воскресенье мая – Празд- ýyl ge­çi­ril­me­gi dä­be öw­rü­len «Ma­ day of the Turkmen Carpet. All these ник туркменского ковра. Эти даты ra›ee-2019» hal­ka­ra oba ho­ja­lyk ser­ days symbolically connect heroic past, символически соединяют героиче- gi­si­niň açy­lyş da­ba­ra­sy­na gat­naş­dy. grandeur of contemporary epoch of ское прошлое, величие современ- Maý gün­le­rin­de Türk­me­nis­ta­nyň Might and Happiness, and aspire to ной эпохи могущества и счастья и hal­ky Ga­raş­syz Bi­ta­rap Türk­me­nis­ new heights of creative labor, preser- устремлённость к новым высотам tan üçin wa­jyp jem­gy­ýet­çi­lik-sy­ýa­sy vation of peace and development of созидательного труда, сохранению

96 MIRAS se­ne­le­ri we baý­ram­çy­lyk­la­ry: 9-njy cooperation in the name of bright fu- мира и развитию сотрудничества во maý – 1941 – 1945-nji ýyl­la­ryň Be­ýik ture of the whole humanity. имя светлого будущего всего чело- Wa­tan­çy­lyk ur­şun­da ga­za­ny­lan Ýe­ňiş In the first decade of May mea- вечества. gü­nü­ni, 18-nji maý Türk­me­nis­ta­nyň sures devoted to the 74th anniver- В первой декаде мая состоялись Kons­ti­tu­si­ýa­sy­nyň we Döw­let baý­ sary of Victory Day in the 1941-1945 мероприятия, посвященные 74-й da­gy­nyň gü­nü­ni, 25-nji maý – Aş­ga­ Great Patriotic War. In all corners of годовщине Дню Победы в Великой bat şä­he­ri­niň gü­nü­ni we «Soň­ky jaň» the country people honored veterans Отечественной войне 1941–1945 го- da­ba­ra­la­ry­ny, ma­ýyň soň­ky ýek­şen­ who struggled on the fronts of the дов. Во всех уголках страны чество- be­sin­de bol­sa, Türk­men ha­ly­sy­nyň most cruel war of the XX century, and вали ветеранов, которые сражались baý­ra­my­ny bel­le­di. Bu se­ne­ler hal­ also honored workers of home front, на фронтах самой жестокой войны ky­my­zyň gah­ry­man­çy­lyk­ly geç­mi­şi­ni, soldiers’ widows. In accordance with XX века, а также тружеников тыла, Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň hä­zir­ki bag­ty­ the Decree of Turkmenistan President солдатских вдов. В соответствии с Gurbanguly Berdimuhamedov, they Указом Президента Туркменистана ýar­lyk döw­rü­niň be­ýik­li­gi­ni we dö­re­di­ were presented precious presents. Гурбангулы Бердымухамедова им ji­lik­li zäh­me­ti, pa­ra­hat­çy­ly­gy sak­la­mak Turkmenistan President Gurbanguly были вручены ценные подарки. we bü­tin adam­za­dyň ýag­ty gel­je­gi ug­ Berdimuhamedov on May 8 in the sol- Президент Туркменистана run­da­ky gat­na­şyk­la­ry ös­dür­mek ýa­ly emn atmosphere at the participation of Гурбангулы Бердымухамедов 8 me­ýil­le­ri sim­wo­li­ki taý­dan bir­leş­dir­ýär. representatives of different states and мая в торжественной обстановке с Ma­ýyň bi­rin­ji on­gün­lü­gin­de 1941 – international structures, world-wide участием представителей разных 1945-nji ýyl­la­ryň Be­ýik Wa­tan­çy­lyk ur­ known companies, blessed the con- государств и международных струк- şun­da ga­za­ny­lan Ýeň­şiň 74 ýyl­ly­gy­na struction of contemporary village on тур, всемирно известных компаний ba­gyş­la­nan çä­re­ler ge­çi­ril­di. Ýur­du­ the territory of the grandiose structure благословил строительство совре- my­zyň äh­li kün­jek­le­rin­de XX asy­ryň of the XXI century – «Altyn Asyr» Turk- менного села на территории гранди- ýo­wuz ur­şu­nyň front­la­ryn­da sö­we­şen men lake. озного сооружения XXI века – Турк- we­te­ran­la­ry, şeý­le hem tyl­da zäh­met On May 9, flowers-laying ceremo- менского озера «Алтын асыр». çe­ken­le­ri, we­pat bo­lan­la­ryň yzyn­da ny to the foothills of «Baky şöhrat» В Туркменистане 9 мая сос- ga­lan ýan­ýol­daş­la­ry­ny sy­lag­la­mak çä­ («Eternal Glory») monument, timed тоялось возложение венков к под- re­le­ri bol­dy. Türk­meis­ta­nyň Pre­zi­den­ti to the Victory Day took place. Cultural ножию монумента «Baky şöhrat» Gurbanguly Berdimuhamedowyň Ka­ actions, colorful musical performances («Вечная слава»), приуроченная к

MIRAS 97 ra­ry­na la­ýyk­lyk­da ola­ra gym­mat ba­ha­ were held in all corners of the country празднику Победы. Во всех уголках ly sow­gat­lar gow­şu­ryl­dy. in honor of the glorious date. страны в честь славной даты прош- Se­ki­zin­ji maý­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ In the Center of public organizations ли культурные акции, красочные му- ti­miz Gurbanguly Berdimuhamedow on May 11 there was held a confer- зыкальные представления. Bal­kan we­la­ýa­tyn­da dür­li döw­let­le­riň, ence «Тurkmenistan – the United В Центре общественных органи- hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň we dün­ýä bel­li Nations Organization: New Heights заций 11 мая состоялась конфе- kom­pa­ni­ýa­la­ryň we­kil­le­ri bi­len bi­le­lik­ of Strategic Cooperation». The main ренция «Туркменистан – Организа- de XXI asy­ryň ägurt uly des­ga­sy «Al­ theme of the forum was the election of ция Объединённых Наций: новые tyn asyr» Türk­men kö­lü­niň çä­gin­de, Turkmenistan into the three UN struc- высоты стратегического сотрудни- döw­re­bap oba­nyň, gur­lu­şy­gy­na da­ba­ tures: into the Executive Council of the чества». Основной темой форума ra­ly ýag­daý­da ak pa­ta ber­di. World Food Program for the Period стало избрание Туркменистана в Türk­me­nis­tan­da 9-njy maý­da Ýe­ňiş 2020 – 2022 years, into the UN Com- три структуры ООН: в Исполни- gü­nü­ne ba­gyş­la­nyp, ägirt uly des­ga mission on Population and Develop- тельный Совет Всемирной продо- «Ba­ky şöh­rat» mo­nu­men­ti­ne gül des­ ment for the Period 2020 – 2024 years вольственной программы на период se­le­ri go­ýul­dy. Ýur­du­my­zyň äh­li kün­je­ and into the UN Commission on Drugs 2020 – 2022 годы, в Комиссию ООН gin­de şan­ly se­ne my­na­sy­bet­li me­de­ni and narcotics for the period of 2020 – по народонаселению и развитию на çä­re­ler, dür­li öwüş­gin­li aý­dym-saz­ly 2023 years. период 2020 – 2024 годы и Комис- çy­kyş­lar gu­ral­dy. This event once again crowned the сию ООН по наркотическим сред- Paý­tag­ty­myz­da­ky Jem­gy­ýet­çi­lik gu­ success of Turkmenistan President ствам на период 2020 – 2023 годы. ra­ma­la­ry­nyň mer­ke­zin­de 11-nji maý­da Gurbanguly Berdimuhamedov’s diplo- Это событие, в очередной «Türk­me­nis­tan – Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ macy and opened new horizons for раз ознаменовало успех дипло- ra­ma­sy: stra­te­gik hyz­mat­daş­ly­gyň tä­ traditional interaction, confirming the матии Президента Гурбангулы ze be­lent­lik­le­ri» at­ly mas­la­hat ge­çi­ril­di. aspiration and readiness of Turkmeni- Бердымухамедова и открыло новые Mas­la­ha­tyň esa­sy te­ma­sy Türk­me­nis­ stan and the UNO to the widening of горизонты для традиционного вза- ta­nyň BMG-niň üç ugur bo­ýun­ça: 2020 partnership in all important directions, имодействия, подтвердив стрем- – 2022-nji ýyl­lar döw­ri üçin Bü­tin­dün­ýä including provision of universal secu- ление и готовность Туркменистана azyk mak­sat­na­ma­sy­nyň Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji rity, including food, development of и ООН к расширению партнёрства ge­ňe­şi­niň, 2020 – 2024-nji ýyl­lar döw­ democratic institutes, gender policy, на всех важнейших направлениях,

98 MIRAS ri üçin Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň environment protection and peoples’ включая обеспечение всеобщей Ilat we ösüş bo­ýun­ça Ko­mis­si­ýa­sy­ health and others. This theme was in безопасности, в том числе продо- nyň, 2020 – 2023-nji ýyl­lar döw­ri üçin the center of attention of conference вольственной, развитие демокра- Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Ne­şe participants, which was held on May тических институтов, гендерную se­riş­de­le­ri bo­ýun­ça Ko­mis­si­ýa­sy­nyň 13 in the Ministry of Healthcare and политику, защиту окружающей сре- ag­za­ly­gy­na saý­lan­ma­gy bol­dy. Medical Industry of Turkmenistan. ды и здоровья населения и др. Эта Bu wa­ka hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz On May 15-16, the XIV Forum тематика была в центре внимания Gurbanguly Berdimuhamedowyň Dip­ of creative intelligentsia of the CIS участников конференции, которая lo­ma­ti­ýa­sy­nyň üs­tün­li­ge bes­len­ýän­di­ member-states, passing in the frame- состоялась 13 мая в Министерстве gi­ni no­bat­da­ky ge­zek gör­ke­zip, däp work of Turkmenistan chairmanship здравоохранения и медицинской bo­lan gat­na­şyk­lar üçin tä­ze göz­ýe­tim­ in the Commonwealth of Independent промышленности Туркменистана. le­ri aç­dy hem-de Türk­me­nis­tan bi­len States took place. The Forum’s theme В туркменской столице 15-16 мая Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň äh­lu­ – «Common Humanitarian Space of состоялся XIV Форум творческой и mu­my howp­suz­ly­gy, şol san­da azyk the Commonwealth: Dialogue in the научной интеллигенции государств- howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­me­gi, de­mok­ sphere of Culture, Science, and Edu- участников СНГ, проходящий в ra­tik eda­ra­la­ry ös­dür­me­gi, gen­der cation». Discussion of the plans of co- рамках председательства Турк- sy­ýa­sa­ty­ny, daş­ky gur­şa­wy we ila­tyň operation in the named spheres with менистана в Содружестве Неза- sag­ly­gy­ny go­ra­ma­gy hem-de beý­le­ a glance of contemporary realities and висимых Государств. Тема Форума ki­le­ri na­za­ra al­mak bi­len, äh­li mö­hüm determination of priority directions and – «Общее гуманитарное простран- ugur­lar­da hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mä­ge forms of conjoint work were on the ство Содружества: диалог в сфере gy­zyk­lan­ýan­dy­gy­ny we taý­ýar­dy­gy­ny agenda of the meeting. культуры, науки, образования». На tas­syk­la­dy. Bu te­ma Türk­me­nis­ta­nyň Nearly 200 delegates arrived to par- повестку встречи вынесено обсуж- Sag­ly­gy go­ra­ýyş we der­man se­na­ga­ ticipate in the Forum – representatives дение планов сотрудничества в ty mi­nistr­li­gin­de 13-nji maý­da ge­çi­ri­len of Armenia, Azerbaijan, Belorussia, данных сферах с учётом современ- mas­la­ha­ta gat­na­şy­jy­la­ryň hem üns Kazakhstan, Kyrgyzstan, Moldova, ных реалий и определение приори- mer­ke­zin­de bol­dy. Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan, тетных направлений и форм сов- Paý­tag­ty­myz­da 15-16-njy maý­da Ukraine, and Russia, as well as pub- местной работы. Türk­me­nis­ta­nyň Ga­raş­syz Döw­let­le­ lic figures, masters of Arts, scientists, Для участия в Форуме приеха- riň Ar­ka­la­şy­gyn­da baş­lyk­lyk et­me­gi­niň leaders of institutions of culture, of ло около 200 делегатов – предста- çäk­le­rin­de ge­çi­ril­ýän GDA gat­na­şy­jy scientific and educational centers, вители Армении, Азербайджана, döw­let­le­riň dö­re­di­ji­lik we yl­my in­tel­li­ representatives of mass media were Беларуси, Казахстана, Кыргызста- gen­si­ýa­sy­nyň XIV Fo­ru­my ge­çi­ril­di. among them. The Forum speakers на, Молдовы, Таджикистана, Турк- Fo­rum «Ar­ka­la­şy­gyň umu­my yn­san­ are the Executive secretary of the CIS менистана, Узбекистана, Украины per­wer gi­ňiş­li­gi: me­de­ni­ýet, bi­lim we Sergey Lebedev, President of the In- и России, среди которых видные ylym ul­ga­myn­da söh­bet­deş­lik» diý­lip tergovernmental Fund of Humanitar- общественные деятели, мастера at­lan­dy­ryl­dy. Onuň gün ter­ti­bi­ne hä­ ian Cooperation Polad Byulbyul ogly, искусств, учёные, руководители уч- zir­ki ýag­daý­la­ry na­za­ra al­mak bi­len, special representative of the President реждений культуры, научных и обра- de­giş­li ugur­lar­da hyz­mat­daş­ly­gyň of Russian Federation on the interna- зовательных центров, представите- me­ýil­na­ma­la­ry­ny hem-de bi­le­lik­de iş­ tional cultural cooperation Michael ли средств массовой информации. le­me­giň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny we Shvidkoy, deputy chairman of the Min- Среди выступавших ‒ Исполни- gör­nüş­le­ri­ni kes­git­le­mek me­se­le­le­ri istry of Culture of the Azerbaijan Re- тельный секретарь СНГ Сергей gi­ri­zil­di. public Rafig Bayramov, acting Ministry Лебедев, председатель Правления We­kil­le­riň 200-e go­la­ýy – Er­me­nis­ of Culture of Armenian Republic Na- Межгосударственного Фонда гума- ta­nyň, Azer­baý­ja­nyň, Be­la­ru­suň, Ga­ zeni Garibyan, Ambassador Extraordi- нитарного сотрудничества Полад za­gys­ta­nyň, Gyr­gy­zys­ta­nyň, Mol­do­ nary and Plenipotentiary of the Belo- Бюльбюль оглы, специальный пред- wa­nyň, Tä­ji­gis­ta­nyň, Türk­me­nis­ta­nyň, russia Republic in Turkmenistan Oleg ставитель Президента Российской Öz­be­gis­ta­nyň, Uk­rai­na­nyň we Rus­si­ Tabanyuhov and others. In the frame- Федерации по международному ýa­nyň gör­nük­li jem­gy­ýet­çi­lik hem-de work of the forum the awarding of the культурному сотрудничеству Миха- sun­gat iş­gär­le­ri, alym­la­ry, me­de­ni­ýet laureates of the intergovernmental ил Швыдкой и др. В рамках фору- eda­ra­la­ry­nyň, ylym we bi­lim mer­kez­le­ award «The Stars of the Common- ма состоялось награждение лауре- ri­niň ýol­baş­çy­la­ry, ha­bar be­riş se­riş­de­ wealth» took place. Among the laure- атов межгосударственной премии le­ri­niň we­kil­le­ri Fo­ru­ma gat­naş­dy­lar. ates are Atageldi Garyagdyyev – Peo- «Звёзды Содружества». Среди ла- Çy­kyş eden­le­riň ha­ta­ryn­da GDA-nyň ples’ Actor of Turkmenistan, professor уреатов ‒ народный артист Турк- Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji sek­re­ta­ry Ser­geý Le­ of the department «Solo Singing» of менистана, профессор кафедры be­dew, Yn­san­per­wer hyz­mat­daş­lyk the Turkmen National Conservatory «Сольное пение» Туркменской на- bo­ýun­ça döw­le­ta­ra gaz­na­sy­nyň Mü­ named after M. Kuliyeva. Thereafter циональной консерватории имени di­ri­ýe­ti­niň baş­ly­gy Po­lat Bül­bül og­ly, a briefing took place in the «Mekan» М. Кулиевой Атагелди Гарягдыев. Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň Pre­zi­den­ Palace. Forum presidium members, Далее во Дворце «Мекан» состо- ti­niň hal­ka­ra me­de­ni hyz­mat­daş­lyk laureates of the «The Stars 2018» ялся брифинг, в котором приняли bo­ýun­ça ýö­ri­te we­ki­li M. Şwyd­koý we Interstate award, and representatives участие члены президиума Форума,

MIRAS 99 beý­le­ki­ler bar. Fo­ru­myň çä­gin­de «Ar­ of Turkmen and foreign mass media лауреаты Межгосударственной пре- ka­la­şy­gyň ýyl­dyz­la­ry» döw­le­ta­ra baý­ representatives partook in it. In the мии «Звёзды Содружества – 2018» ra­gyň eýe­le­ri­ni sy­lag­la­mak da­ba­ra­sy second part of the day in the confer- и представители туркменских и за- hem bol­dy. Ola­ryň ara­syn­da Türk­me­ ence hall of the International Univer- рубежных средств массовой инфор- nis­ta­nyň halk ar­tis­ti, M. Kulyýewa sity for Humanities and Development мации. Во второй половине дня в adyndaky Türk­men mil­li kon­ser­wa­to­ri­ a panel discussion was held. Its theme конференц-зале Международного ýa­sy­nyň ýe­ke­lik­de aý­dym aýt­mak ka­ was connected with the two-volume университета гуманитарных наук fed­ra­sy­nyň pro­fes­so­ry Ata­gel­di Gar­ work of the President Gurbanguly и развития состоялась панельная ýag­dy­ýew hem bar. Soň­ra «Me­kan» Berdimuhamedov – «Turkmenistan – дискуссия, тематика которой связа- köş­gün­de gu­ra­lan met­bu­gat mas­la­ Heart of the Great Silk Road». на с двухтомным трудом Президен- ha­ty­na fo­ru­myň pre­zi­diu­my­nyň ag­za­ A traditional action «Books as a та Гурбангулы Бердымухамедова la­ry, «Ar­ka­la­şy­gyň ýyl­dyz­la­ry – 2018» Present» took place in the framework – «Туркменистан – сердце Великого döw­le­ta­ra baý­ra­gy­nyň eýe­le­ri hem-de of the Forum. The publications of Rus- Шёлкового пути». sian classical and modern literature Также в рамках Форума состоя- Türk­me­nis­ta­nyň we da­şa­ry ýurt­la­ryň were handed over on behalf of the In- лась традиционная акция «Книги в ha­bar be­riş se­riş­de­le­ri­niň we­kil­le­ri tergovernmental Fund for Humanitar- подарок». Главному книжному со- gat­naş­dy­lar. Gü­nüň ikin­ji ýa­ry­myn­ ian Cooperation of the CIS to the main бранию страны были переданы в da Hal­ka­ra yn­san­per­wer ylym­la­ry we books’ collection unit of the country. дар от Межгосударственного фон- ösüş uni­wer­si­te­ti­niň mej­lis­ler za­lyn­da Creative meetings and master-class- да гуманитарного сотрудничества hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly es were conducted in the Institute of СНГ издания русской классической Berdimuhamedowyň «Türk­me­nis­tan Culture, State Academy of Arts, spe- и современной литературы. Также – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi» at­ly iki cialized musical boarding school at были проведены творческие встре- jilt­lik ki­ta­by­nyň äh­mi­ýe­ti­ne ba­gyş­la­nan the Turkmen National Conservatory. чи и мастер-классы в Туркменском pi­kir alyş­ma­lar ge­çi­ril­di. Splendid musical final of the Forum государственном институте куль- Şeý­le-de Fo­ru­myň çä­gin­de däp bo­ crowned a concert of young sym- туры, Государственной академии lan «Sow­gat­lyk ki­tap­lar» at­ly çä­re ge­ phonic orchestra of the CIS in the Mu- художеств, специализированной çi­ril­di. GDA-nyň yn­san­per­wer hyz­mat­ kamlar Palace. Works of composers музыкальной школе-интернате при daş­lyk bo­ýun­ça döw­le­ta­ra gaz­na­sy from Armenia, Azerbaijan, Belorussia, Туркменской национальной консер- ta­ra­pyn­dan Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let Kazakhstan Kyrgyzstan, Moldova, ватории. ki­tap­ha­na­sy­na rus nus­ga­wy we hä­ Russia, Tajikistan, Turkmenistan and Замечательным музыкальным zir­ki­za­man ede­bi­ýa­ty sow­gat be­ril­di. Uzbekistan were performed there. финалом форума стал этим вече- Şeý­le-de, Türk­men döw­let me­de­ni­ýet Representatives of three generations ром концерт молодёжного симфо- ins­ti­tu­tyn­da, Döw­let çe­per­çi­lik aka­de­ – People’s Actor of RF, director of the нического оркестра СНГ во Дворце mi­ýa­syn­da, Türk­men mil­li kon­ser­wa­ Russian state symphonic orchestra мукамов. Прозвучали сочинения to­ri­ýa­sy­nyň ýa­nyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk of cinematography Sergey Skripka, композиторов Армении, Азербайд- mek­dep-in­ter­na­tyn­da dö­re­di­li­jik du­şu­ young Turkmen maestro Rasul Kly- жана, Беларуси, Казахстана, şyk­la­ry we us­sat­lyk sa­pak­la­ry ge­çi­ril­di. chev, and the youngest one – Mur- Кыргызстана, Молдовы, России, Mu­kam­lar köş­gün­de GDA-nyň ýaş­ tuza Byulbyul Polad ogly superseded Таджикистана, Туркменистана и Уз- lar sim­fo­ni­ki or­kest­ri­niň kon­ser­ti fo­ one another at the conductor’s panel. бекистана. За дирижёрским пультом ru­myň aja­ýyp aý­dym-saz­ly jem­len­ The audience enjoyed listening to the сменяли друг друга представители me­si­ne öw­rül­di. On­da Er­me­nis­ta­nyň, performance of the Peoples’ actor of трёх поколений – народный артист Azer­baý­ja­nyň, Be­la­ru­suň, Ga­za­gys­ Turkmenistan, laureate of the Inter- РФ, художественный руководитель ta­nyň, Gyr­gy­zys­ta­nyň, Mol­do­wa­nyň, governmental award «The Stars of Российского государственного сим- the Commonwealth» Atageldi Garyag- Rus­si­ýa­nyň, Tä­ji­gis­ta­nyň, Türk­me­ фонического оркестра кинемато- dyyev, Peoples’ actor – sweet-voiced графии Сергей Скрипка, молодой nis­ta­nyň, Öz­be­gis­ta­nyň kom­po­zi­tor­ Polad Byulbyul Ogly and others. туркменский маэстро Расул Клычев la­ry­nyň eser­le­ri ýaň­lan­dy. Sah­na­da On May 16, an Exhibition of the и юный Муртуза Бюльбюль Полад di­riž­ýor­lyk or­nun­da üç nes­liň we­kil­le­ri country’s agricultural produce and the оглы. Зрители насладились пением – Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň halk ar­ International Scientific Conference народного артиста Туркменистана, tis­ti, Rus­si­ýa döw­let ki­ne­ma­tog­ra­fi­ýa «Reached Objectives and Tasks in лауреата межгосударственной пре- sim­fo­ni­ki or­kest­ri­niň çe­per ýol­baş­çy­ the Sphere of Seed Growing of Turk- мии «Звёзды Содружества» Атагел- sy Ser­geý Skrip­ka, ýaş türk­men saz menistan Agriculture» took place in ди Гарягдыева, народного артиста us­sa­dy Re­sul Gy­ly­jow we ýaş Mur­tu­ the Chamber of Commerce and In- Туркменистана – звонкоголосого za Bül­bül Po­lat og­ly bi­ri-bi­ri­niň or­nu­ dustry. Such themes as creation of Полада Бюльбюль оглы и других. ny çal­şyp, çy­kyş et­di­ler. Tomaşaçylar information-and-analytical systems of В Торгово-промышленной палате «Arkalaşygyň ýyldyzlary» döwletara seeds-growing management of the 16 мая состоялись Выставка дости- sylagynyň eýesi, Türkmenistanyň CIS, national elaboration in the seeds- жений сельского хозяйства страны и halk artisti Atageldi Garýagdyýewiň, growing spheres and perspectives of Международная научная конферен- Türkmenistanyň halk artisti belent further development were included ция «Достигнутые рубежи и задачи owazly Polat Bilbil oglunyň we into the agenda of the Conference. в области семеноводства сельского

100 MIRAS başgalaryň aýdymlaryndan lezzet al- On May 17, in the eve of the Con- хозяйства Туркменистана». В по- dylar. stitution Day and the country’s State вестку конференции были включе- Söw­da-se­na­gat eda­ra­syn­da 16-njy Flag Day, Mejlis of Turkmenistan, ны такие темы, как создание инфор- maý­da oba ho­ja­ly­gy­nyň ga­za­nan­la­ry­ jointly with the Democratic Party of мационно-аналитической системы nyň ser­gi­si hem-de «Türk­me­nis­ta­nyň Turkmenistan, public organizations управления семеноводством СНГ, oba ho­ja­lyk ekin­le­ri­niň to­hum­çy­lyk and Ministry of Education conducted национальные разработки в обла- ul­ga­myn­da ýe­ti­len sep­git­ler we öň­de a scientific–and-practical Conference сти семеноводства и перспективы dur­ýan mö­hüm we­zi­pe­ler» at­ly hal­ «Turkmenistan Constitution and State дальнейшего сотрудничества. ka­ra yl­my mas­la­hat ge­çi­ril­di. Hal­ka­ra Flag are Legislative Basis for Econo- Семнадцатого мая в канун Дня yl­my mas­la­ha­tyň gün ter­ti­bi­ne GDA my, Society and State Development». Конституции и Государственно- ýurt­la­ryn­da to­hum­çy­ly­gy do­lan­dyr­ On May 18 Neutral Turkmenistan го флага страны Меджлис Турк- mak bo­ýun­ça mag­lu­mat-sel­jer­me ul­ has celebrated a double holiday – The менистана совместно с Демокра- Constitution Day and the State Flag’s ga­my­nyň dö­re­dil­me­gi­ne, to­hum­çy­lyk тической партией Туркменистана, Day of the country, which symbolizes ul­ga­myn­da we hyz­mat­daş­ly­gy mun­ общественными организациями и sovereignty of the Fatherland, invio- dan beý­läk-de ös­dür­mek­de mil­li iş­läp Министерством образования про- lable unity of our nation. taý­ýar­la­ma­la­ra ba­gyş­la­nan me­se­le­ler вёл научно-практическую конфе- The main solemnities on the occa- gi­ri­zil­di. ренцию «Конституция и Государ- sion of this notable date of the na- ственный флаг Туркменистана Türk­me­nis­ta­nyň Kons­ti­tu­si­ýa­sy­nyň tional calendar were held in the capi- we Döw­let baý­da­gy­nyň gü­nü­niň öň – правовая основа развития эконо- tal city, where with the participation of мики, общества и государства». ýa­nyn­da 17-nji maý­da Türk­me­nis­ta­ Turkmenistan President Gurbanguly nyň Mej­li­si ýur­du­my­zyň De­mok­ra­tik Восемнадцатого мая нейтраль- Berdimuhamedov a flowers-laying ный Туркменистан отметил двой- par­ti­ýa­sy, jem­gy­ýet­çi­lik gu­ra­ma­la­ry ceremony to the Constitution Monu- hem-de Bi­lim mi­nistr­li­gi bi­len bi­le­lik­de ной праздник – День Конституции ment and to the Main Flag of the coun- и Государственного флага страны, «Türk­me­nis­ta­nyň Kons­ti­tu­si­ýa­sy we try took place. символизирующий суверенитет От- Döw­let baý­da­gy yk­dy­sa­dy­ýe­tiň, jem­ The twenty fifth of May was noted чизны, нерушимое единство нашего gy­ýe­tiň we döw­le­tiň ösü­şi­niň hu­kuk for double solemnities. That day in народа. esas­la­ry» diý­lip at­lan­dy­ry­lan yl­my- honor of six thousand graduates of Основные торжества по слу- ama­ly mas­la­hat ge­çir­di. secondary and specialized schools чаю знаменательной даты на- On se­ki­zin­ji maý­da Ga­raş­syz, Bi­ta­ of our country a traditional school bell ционального календаря прош- rap Türk­me­nis­tan ýur­du­my­zyň Kons­ has rang for the «last time» all over ли в столице, где при участии ti­tu­si­ýa­sy­nyň we Döw­let baý­da­gy­nyň the country. And, of course, Ashgabat, Президента Туркменистана gü­nü­ni go­şa baý­ram hök­mün­de da­ the white-marble capital of our coun- Гурбангулы Бердымухамедова со- ba­ra­lan­dyr­ýar. Mu­nuň özi mäh­ri­ban try accepted congratulations in honor стоялась церемония возложения Wa­ta­ny­my­zyň özyg­ty­ýar­ly­ly­gy­ny, hal­ of the Day of the City, devoted to it. цветов к Монументу Конституции и ky­my­zyň bo­zul­maz ag­zy­bir­li­gi­ni we It is a special memorable day in the к Главному флагу страны. bi­te­wi­li­gi­ni aň­lad­ýan şan­ly se­ne­ler­dir. calendar of momentous events of our country. The two day XVIII-th Interna- Двадцать пятое мая в Туркмени- Mil­li se­ne­na­ma­da­ky bel­li se­ne my­na­ стане ознаменован двойным тор- sy­bet­li esa­sy da­ba­ra­lar paý­tag­ty­myz­ tional universal exhibition «White city – Ashkhabad» showed the achieve- жеством. В этот день в честь тысяч da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly выпускников средних общеобразо- Berdimuhamedowyň gat­naş­ma­gyn­da ments and perspectives of further development of the main city of the вательных и специализированных ge­çi­ril­di. Şol gün Kons­ti­tu­si­ýa bi­na­sy­ школ нашей страны повсеместно na we ýur­du­my­zyň Baş döw­let baý­da­ country in urban development as well as priority trends of collaboration in прозвенел традиционный «послед- gy­na gül goý­mak çä­re­le­ri bol­dy. this area. ний звонок», и, конечно, беломра- Türk­me­nis­tan­da 25-nji maý­da go­şa The last Sunday of May in all cor- морная столица нашей страны Аш- baý­ram bel­le­nil­ýär. Şol gün ýur­du­my­ ners of our Fatherland the Holiday of хабад принимал поздравления в zyň umu­my­bi­lim ber­ýän we ýö­ri­te­leş­ the Turkmen Carpet was widely cel- честь посвящённого ему Дня города di­ri­len mek­dep­le­ri­niň uçu­rym­la­ry üçin ebrated. An International Exhibition – особой памятной даты в кален- «soň­ky jaň» ka­kyl­dy. Mun­dan baş­ga- «The Turkmen Carpet – Decoration даре знаменательных событий на- da ýur­du­my­zyň ak mer­mer­li paý­tag­ty of the World» and the XIX Conference шей страны. В туркменской столице Aş­ga­bat hem ýur­du­my­zyň se­ne­na­ma­ of Universal Association of Connois- прошла двухдневная XVIII Между- syn­da aý­ra­tyn bel­li gün bo­lan özü­ne seurs the Turkmen Carpet organized народная универсальная выстав- ba­gyş­la­nan Şä­he­riň gü­ni my­na­sy­bet­li in Ashgabat were timed to that date. ка «Белый город – Ашхабад», про- gut­lag­la­ry ka­bul et­di. Paý­tag­ty­myz­ The best workers of the branch, who демонстрировавшая достижения и da «Ak şä­he­rim Aş­ga­bat» at­ly XVIII made ponderable contribution into the перспективы дальнейшего развития kö­pu­gur­ly hal­ka­ra ser­gi ge­çi­ril­di. Ol development of the art of carpet weav- главного города страны в области şä­her­gur­lu­şy­gy ba­bat­da ýur­du­my­zyň ing, in accordance with the Decree of градостроительства, а также при- baş şä­he­ri­ni mun­dan beý­läk-de ös­dür­ the Leader of the Nation were award- оритетные направления сотрудни- me­giň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni, şeý­le hem bu ed state awards and honorable titles. чества в этой сфере.

MIRAS 101 ugur­da hyz­mat­daş­ly­gyň ile­ri tu­tul­ýan On May 28 at the 85th meeting of В последнее воскресенье мая во ugur­la­ry­ny gör­kez­di. the 73rd session of UN General As- всех уголках Отчизны широко отме- Wa­ta­ny­myz­da maý aýy­nyň soň­ky sembly, on the initiative of Turkmeni- чен Праздник туркменского ковра. ýek­şen­be­sin­de Türk­men ha­ly­sy­nyň stan, Resolution «Cooperation be- К этой дате были приурочены ор- baý­ra­my giň­den bel­le­nil­di. Paý­tag­ty­ tween the United Nation Organization ганизованные в Ашхабаде Между- myz­da bu se­ne my­na­sy­bet­li «Dün­ and the International Fund to Save the народная выставка «Туркменский ýä­niň be­ze­gi türk­men ha­ly­sy» at­ly Aral Sea», this was unanimously sup- ковёр – украшение мира» и XIX hal­ka­ra ser­gi we Türk­men ha­ly­şy­nas­ ported by all countries-participants of конференция Всемирной ассоциа- la­ry­nyň bü­tin­dün­ýä jem­gy­ýe­ti­niň XIX this international organization. ции ценителей туркменского ковра. mej­li­si ge­çi­ril­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny­nyň The last day of May was noted by a Лучшие труженики отрасли, внёс- Per­ma­ny­na la­ýyk­lyk­da, pu­da­gyň iň meeting of the heads of states of the шие весомый вклад в развитие ис- go­wy iş­gär­le­ri ha­ly­çy­lyk sun­ga­ty­ny ös­ Commonwealth of Independent States кусства ковроделия, в соответствии dür­mek­de bi­ti­ren uly hyz­mat­la­ry üçin, under the chair of Turkmenistan Presi- с Указом лидера нации удостоены döw­let sy­la­gy­na we hor­mat­ly at­la­ra dent Gurbanguly Berdimuhamedov государственных наград и почётных my­na­syp bol­du­lar. in the capital city. The Russian Fed- званий. Ýig­ri­mi se­ki­zin­ji maý­da Bir­le­şen eration Government Chairman Dmitri Двадцать восьмого мая на 85-м Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­ Medvedev, Executive secretary of the заседании 73-й сессии Генераль- le­ýa­sy­nyň 73-nji ses­si­ýa­sy­nyň 85-nji CIS Sergey Lebedev, Prime-Minister ной Ассамблеи ООН по инициативе mej­li­sin­de ýur­du­my­zyň baş­lan­gy­jy of the Azerbaijan Republic Novruz Is- Туркменистана принята Резолю- bo­ýun­ça «Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­ mail ogly Mamedov, Vice-Premier of ция «Сотрудничество между Орга- sy­nyň we Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra the Armenian Republic Mger Grigory- низацией Объединённых Наций и gaz­na­sy­nyň ara­syn­da­ky hyz­mat­daş­ an, Prime-Minister of Belorussian Re- Международным фондом спасения lyk» at­ly Ka­rar­na­ma ka­bul edil­di. public Sergey Rumas, Prime-Minister Арала», которая была единогласно Maý aýy­nyň soň­ky gü­ni paý­tag­ of Kazakhstan Republic Askar Ma- поддержана всеми странами-участ- ty­myz­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz min, Vice-Premier of Kyrgyz Republic ницами этой международной орга- Gurbanguly Berdimuhamedowyň baş­ Zhenish Razakov, representative of низации. lyk­lyk et­me­gin­de Ga­raş­syz Döw­let­le­ the Republic of Moldova Viktor Soro- В последний день мая в сто- riň Ar­ka­la­şy­gy­nyň hö­kü­met Baş­tu­tan­ chan, Chairman of the Government of лице состоялось заседание Со- la­ry­nyň Ge­ňe­şi­niň mej­li­si bol­dy. Onuň Russian Federation Dmitri Medvedev, вета глав правительств Содру- işi­ne Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň hö­kü­ first deputy-minister of the Tajikistan жества Независимых Государств me­ti­niň Baş­ly­gy Dmit­riý Med­we­dew, Republic Davlatali Said and Prime- под председательством Прези- GDA-nyň Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji sek­re­ta­ry Ser­ minister of Uzbekistan Republic Ab- дента Туркменистана Гурбангулы geý Le­be­dew, Azer­baý­jan Res­pub­ dulla Aripov took part in its work. In the Бердымухамедова. В его работе li­ka­sy­nyň Prem­ýer-mi­nist­ri Now­ruz framework of the measures President приняли участие Председатель Is­mail og­ly Ma­me­dow, Er­me­nis­tan Gurbanguly Berdimuhamedov held Правительства Российской Феде- Res­pub­li­ka­sy­nyň wi­se-prem­ýe­ri Mger a meeting with the chairman of the рации Дмитрий Медведев, Испол- Gri­gor­ýan, Be­la­rus Res­pub­li­ka­sy­ Government of Russian Federation нительный секретарь СНГ Сергей Лебедев, Премьер-министр Азер- байджанской Республики Новруз Исмаил оглы Мамедов, вице-пре- мьер Республики Армения Мгер Григорян, Премьер-министр Респу- блики Беларусь Сергей Румас, Пре- мьер-министр Республики Казах- стан Аскар Мамин, вице-премьер Кыргызской Республики Жениш Разаков, представитель Республики Молдова Виктор Сорочан, первый заместитель Премьер-министра Ре- спублики Таджикистан Давлатали Саид и Премьер-министр Респу- блики Узбекистан Абдулла Арипов. В рамках мероприятий Президент Гурбангулы Бердымухамедов про- вёл встречу с Председателем Пра- вительства Российской Федерации Дмитрием Медведевым, Премьер- министром Республики Узбекистан Абдуллой Ариповым.

102 MIRAS nyň Prem­ýer-mi­nist­ri Ser­geý Ru­mas, Dmitri Medvedev, Prime-Minister of Президент Туркменистана 31 мая Ga­za­gys­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Prem­ Uzbekistan Republic Abdullah Aripov. в расположенной в Мары мечети ýer-mi­nist­ri As­kar Ma­min, Gyr­gyz On May 31, in Gurbanguly Гурбангулы хаджи за счёт собствен- Res­pub­li­ka­sy­nyň wi­se-prem­ýe­ri Že­ khadji mosque in Mary, the Presi- ных средств – авторских гонораров niş Ra­za­kow, Mol­do­wa Res­pub­li­ka­sy­ dent of Turkmenistan Gurbanguly за написанные книги – дал sadaka – nyň we­ki­li Wik­tor So­ro­çan, Tä­ji­gis­tan Berdimuhamedov having used his торжественная раздача, являющая- Res­pub­li­ka­sy­nyň Prem­ýer-mi­nist­ri­niň own financial asserts received for ся важной частью ритуала главных bi­rin­ji orun­ba­sa­ry Daw­la­ta­li Sa­id, Öz­ books written as a honorarium, gave мусульманских праздников по слу- be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Prem­ýer- sadaka – ceremonial distribution, чаю наступления Gadyr gijesi (Ночь mi­nist­ri Ab­dul­la Ari­pow da­gy gat­naş­dy. which is being an important part of Благодарения). В этом мероприя- Çä­re­le­riň çä­gin­de Hor­mat­ly Pre­zi­den­ the ritual of Muslims holiday carried тии приняли участие муфтий стра- ti­miz Gurbanguly Berdimuhamedow out on the occasion of Gadyr gijesi ны, имамы всех велаятов и города Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň hö­kü­me­ (night of thanksgiving). Here, mufti of Ашхабада, почётные старейшины и ti­niň Baş­ly­gy Dmit­riý Med­we­dew we the country, imams of all velayats and жители региона. Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Prem­ Ashkhabad city, honorable elders, and Международный день защиты де- ýer-mi­nist­ri Ab­dul­la Ari­pow bi­len du­şu­ people of region partook in this action. тей, приходящийся на первый день şyk ge­çir­di. The International Day for Children лета, – один из самых светлых меж- Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ga­dyr gi­je­si­ Protection, which is marked the first дународных праздников. В честь niň gel­me­gi my­na­sy­bet­li 31-nji maý­da day of summer, is one of the most этого праздника в Ашхабаде и в Ma­ry­da­ky Gurbanguly ha­jy met­ji­din­de bright International holidays. In honor регионах страны прошли культурно- öz se­riş­de­le­ri­niň – ýa­zan ki­tap­la­ry üçin of this holiday in Ashgabat and in the массовые мероприятия, конкурсы и ge­lip gow­şan ga­lam hak­la­ry­nyň ha­sa­ regions of the country cultural-and- соревнования по различным видам by­na ag­za­çar sa­da­ka­sy­ny ber­di. Oňa mass measures, competitions and спорта. ýur­du­my­zyň müf­tü­si, äh­li we­la­ýat­la­ryň contests on different kinds of sport Третьего июня в Туркмени- we Aş­ga­bat şä­he­ri­niň ymam­la­ry, hor­ took place. стане широко отмечен Всемирный mat­ly ýa­şu­lu­lar hem-de se­bi­tiň ýa­şaý­ The Universal Day of Bicycle was день велосипеда, учреждённый jy­la­ry gat­naş­dy­lar. widely celebrated on June 3 in Turk- Резолюцией Генеральной Ас- Tom­suň il­kin­ji gü­nün­de bel­le­nil­ýän menistan. This day was established самблеи Организации Объеди- baý­ram­çy­lyk – Ça­ga­la­ry go­ra­ma­gyň by the Resolution of the United Na- нённых Наций по инициативе Пре- hal­ka­ra gü­ni iň şat­lyk­ly gün­le­riň bi­ri. tions Organization General Assembly зидента Туркменистана Гурбангулы Bu baý­ram­çy­lyk my­na­sy­bet­li Aş­ga­ on the initiative of Turkmenistan Presi- Бердымухамедова. Всемирный bat­da we ýur­du­my­zyň beý­le­ki se­bit­ dent Gurbanguly Berdimuhamedov. день велосипеда ознаменовался le­rin­de me­de­ni-köp­çü­lik çä­re­ler, bäs­ The Universal Bicycle Day was distin- в Туркменистане массовым вело- le­şik­ler we spor­tuň dür­li gör­nüş­le­ri guished in Turkmenistan by mass cy- пробегом, в котором приняли уча- bo­ýun­ça ýa­ryş­lar ge­çi­ril­di. cle-racing, where Turkmenistan Presi- Türk­me­nis­tan­da 3-nji iýun­da hor­ dent Gurbanguly Berdimuhamedov, стие Президент Туркменистана mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly President of the International Union Гурбангулы Бердымухамедов, пре- Berdimuhamedowyň baş­lan­gy­jy esa­ of Bicyclists David Lappartyen, Chief зидент Международного союза ве- syn­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­ of «Areti» International group com- лосипедистов Давид Лаппартьен, nyň Baş As­samb­le­ýa­sy ta­ra­pyn­dan pany Igor Makarov took part. On the руководитель Международной esas­lan­dy­ry­lan Bü­tin­dün­ýä we­lo­si­ occasion of the holiday performances группы компаний «ARETI» Игорь ped gü­ni giň­den bel­le­nil­di. Bü­tin­dün­ of creative collectives were held in all Макаров. По случаю праздника со- ýä we­lo­si­ped gü­nün­de iň do­wam­ly, corners of the country. стоялись выступления творческих köp­çü­lik­le­ýin we­lo­si­ped­li ýö­ri­şe. Türk­ Certificate of Guinness book records коллективов во всех уголках стра- me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly awarded by the official representative ны. Berdimuhamedow, We­lo­si­ped­çi­le­riň of «Guinness World Record» com- Одним из важных событий ны- hal­ka­ra bir­le­şi­gi­niň (UCI) ýol­baş­çy­sy pany Mrs. Sheide Subashi Gemetji to нешнего года стало вручение Пре- Da­wid Lap­part­ýen, «ARE­TI» hal­ka­ra President of Turkmenistan Gurbanguly зиденту Туркменистана Гурбангулы kom­pa­ni­ýa­lar to­pa­ry­nyň ýol­baş­çy­sy Berdimuhamedov became one of the Бердымухамедову официаль- Igor Ma­ka­row gat­naş­dy. Baý­ram­çy­lyk important events of this year. This cer- ным представителем компании my­na­sy­bet­li ýur­du­my­zyň äh­li kün­jek­ tificate affirms that the cycle-racing «Guinness World Records» – г-жой le­rin­de dö­re­di­ji­lik to­par­la­ry çy­kyş et­di­ was the most mass in one line (2019 Шейде Субаши-Гемиджи Серти- ler. men) for the distance of 3300 meters. фиката Книги рекордов Гиннесса, Şu ýy­lyň wa­jyp wa­ka­la­ry­nyň bi­ The Turkmen people anew the record, подтверждающего самый массовый ri Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ which was set on March 3, 2019 in проезд велосипедистов в одну ше- ti Gurbanguly Berdimuhamedowa India. This achievement was fixed by ренгу (2019 человек) на расстояние «Guin­ness World Records» kom­pa­ the International specialists. 3300 метров. ni­ýa­sy­nyň res­mi we­ki­li ha­nym Şeý­da On June 4, in Turkmenistan people Туркменистанцы обновили ре- Su­ba­şi-Ge­mi­ji­niň Gin­nes­siň re­kord­lar celebrated the sacred holiday of Mus- корд, установленный 3 марта 2019 ki­ta­by­nyň Gü­wä­na­ma­sy­ny gow­şur­ma­ lim people – Оraza Bayram. Holiday года в Индии. Это достижение было MIRAS 103 gy­dyr. Ol we­lo­si­ped­li­le­riň 3300 metr prayers were held in all mosques зафиксировано международными ara­ly­ga bir ny­zam­da iň köp­çü­lik­le­ýin of the country. Public prayers were специалистами. welosiped (2019 adam) ýö­ri­şi­ni tas­ raised for the glory and further well- Четвёртого июня в Туркменистане syk­la­ýar. Türk­me­nis­tan­ly­lar 2019-njy being of dear Fatherland, in honor of отметили священный для мусуль- ýy­lyň 3-nji mar­tyn­da Hin­dis­tan­da goý­ happy and life of the Turkmen people, ман праздник Ораза байрам. В всех lan re­kor­dy tä­ze­le­di­ler. Bu wa­ka hal­ multiplying our spiritual-and-cultural мечетях страны состоялись празд- ka­ra hü­när­men­le­ri ta­ra­pyn­dan bel­li­ge values, and humane principles – ничные молитвы. Были вознесены alyn­dy. peacemaking, philanthropy, solidar- молебны во славу и дальнейшее Dör­dün­ji iýun­da Türk­me­nis­tan­da ity, further strengthening of the na- процветание родной Отчизны, во mu­kad­des Ora­za baý­ra­my bel­le­nil­ tional unity and solidarity. President имя счастливой и благополучной di. Met­jit­ler­de ata Wa­ta­ny­my­zyň gül­ Gurbanguly Berdimuhamedov in the жизни туркменистанцев, приумно- läp ös­me­gi­niň, hal­ky­my­zyň bagt­ly we mosque, located in the Kipchak vil- жения наших духовно-культурных aba­dan dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­nyň, ru­ lage, the written books – on the occa- ценностей и гуманных принципов hy-me­de­ni gym­mat­lyk­la­ry­my­zy hem- sion of the sacred holiday gave a sa- – миротворчества, человеколю- de pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik, yn­san­per­ daka – a solemn distribution of dinner, бия, солидарности, дальнейшего wer­lik, raý­daş­lyk ýa­ly ýö­rel­ge­le­ri­mi­zi which is an important part of the main укрепления национального един- art­dyr­ma­gyň bäh­bi­di­ne, mil­li ag­zy­bir­ Muslim holidays. ства и сплочённости. Президент li­gi­mi­zi we je­bis­li­gi­mi­zi has-da ber­kit­ On June five Turkmenistan together Гурбангулы Бердымухамедов в ме- me­giň ha­ty­ra­sy­na do­ga-di­leg­ler edil­di. with the world community marked the чети, расположенной в селе Кипчак, Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly Environment Protection Day of the по случаю священного праздника Berdimuhamedow Gyp­jak oba­syn­da­ World. That day all corners of Turk- дал садака. ky met­jit­de mu­kad­des Ora­za baý­ra­my menistan, as well as in the whole Пятого июня Туркменистан вместе my­na­sy­bet­li toý sa­da­ka­sy­ny ber­di. world ecology actions, cultural-and- с мировым сообществом отметил Türk­me­nis­tan bä­şin­ji iýun­da dün­ educative lectures, exhibitions, con- Всемирный день охраны окружа- ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi bi­len bi­le­lik­de Daş­ky ferences, thematic lessons were held. ющей среды. В этот день во всех gur­şa­wy go­ra­ma­gyň bü­tin­dün­ýä gü­ In all corners of Turkmenistan confer- уголках Туркменистана, также как по nü­ni bel­le­di. Şol gün Türk­me­nis­ta­nyň ences, exhibitions, meetings, competi- всему миру, были устроены эколо- äh­li kün­jek­le­rin­de, şeý­le-de bü­tin dün­ tions and concerts were held. Among гические акции, культурно-просве- ýä bo­ýun­ça eko­lo­gik ak­si­ýa­lar, me­de­ them are: the International exhibition тительские лекции, тематические ni-aň-bi­lim sa­pak­la­ry, ser­gi­ler, mas­la­ «The Role of Water Diplomacy in the занятия, прошли конференции, вы- hat­lar, te­ma­tik sa­pak­lar, du­şu­şyk­lar, achievement of Stable Development ставки, встречи, конкурсы и концер- bäs­le­şik­ler hem-de kon­sert­ler ge­çi­ril­ in Central Asia», which was held in the ты. В их числе ‒ Международная di. Bu se­ne my­na­sy­bet­li paý­tag­ty­myz­ conference-hall of the capital «Archa- конференция «Роль водной дипло-

104 MIRAS da­ky «Ar­ça­bil» myh­man­ha­na­syn­da bil» hotel. The organizers of the forum матии в достижении устойчивого «Mer­ke­zi Azi­ýa­da dur­nuk­ly ösü­şi üp­ were Ministry of Agriculture and Envi- развития в Центральной Азии», ко- jün et­mek­de suw dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň ronment Protection, State Committee торая состоялась в конференц-за- or­ny» at­ly hal­ka­ra mas­la­hat ge­çi­ril­di. of Water Economy and Foreign Affairs ле столичного отеля «Арчабил». fo­ru­my ýur­du­my­zyň Oba ho­ja­lyk we Ministry of Turkmenistan. Организаторами форума выступили daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak mi­nistr­li­gi, The representatives of UNO and Министерство сельского хозяйства Suw ho­ja­ly­gy ba­ra­da­ky döw­let ko­mi­ its key agencies – UN development и охраны окружающей среды, Го- te­ti hem-de Da­şa­ry iş­ler mi­nistr­li­gi bi­ program, UN Regional center on pre- сударственный комитет водного хо- le­lik­de gu­ra­dy. ventive diplomacy for Central Asian зяйства и Министерство иностран- Mas­la­ha­ta gat­na­şy­jy­la­ryň ha­ta­ryn­ countries, UN Environment protection ных дел Туркменистана. da BMG-niň we onuň dü­züm­le­ýin program, as well as EU Coordination Участниками форума стали пред- bö­lüm­le­ri bo­lan BMG-niň Ösüş mak­ bureau in Turkmenistan, Organization ставители ООН и его ключевых sat­na­ma­sy­nyň, BMG-niň Mer­ke­zi Azi­ Security and Cooperation in Europe, подразделений – Программы раз- ýa­da öňü­ni alyş dip­lo­ma­ti­ýa­sy bo­ýun­ Executive Committee to save Aral Sea вития ООН, Регионального центра ça se­bit mer­ke­zi­niň, BMG-niň Daş­ky (IFSA), Organization for International ООН по превентивной дипломатии gur­şaw bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­sy­nyň Cooperation of Germany (GIZ), the для Центральной Азии, Програм- we­kil­le­ri, Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň Türk­ experts in the field of preservation of мы ООН по окружающей среде, а me­nis­tan­da­ky Ut­gaş­dy­ry­jy býu­ro­sy­ environment from Azerbaijan, Kazakh- также Координационного бюро ЕС nyň, Ýew­ro­pa­da Howp­suz­lyk we Hyz­ stan, Kyrgyzstan, Uzbekistan and oth- в Туркменистане, Организации по mat­daş­lyk Gu­ra­ma­sy­nyň, Ara­ly ha­las ers. безопасности и сотрудничеству в et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­nyň Ýe­ri­ The Day of Science was widely Европе, Исполнительного комитета ne ýe­ti­ri­ji ko­mi­te­ti­niň, Ger­ma­ni­ýa­nyň celebrated in Turkmenistan on June Международного фонда спасения hal­ka­ra hyz­mat­daş­lyk jem­gy­ýe­ti­niň, 12. In the framework of the holiday Арала, Общества международно- Azer­baý­ja­nyň, Ga­za­gys­ta­nyň, Gyr­gy­ Turkmenistan President Gurbanguly го сотрудничества Германии (GIZ), zys­ta­nyň, Öz­be­gis­ta­nyň we beý­le­ki­le­ Berdimuhamedov has hold a meeting специалисты природоохранных riň te­bi­ga­ty go­ra­ýyş dü­züm­le­ri­niň hü­ in the Academy of Sciences, devoted структур Азербайджана, Казахста- när­men­le­ri bar. to the holiday, which consolidates на, Кыргызстана, Узбекистана и др. Türk­me­nis­tan­da on ikin­ji iýun­da the Turkmen society in the name of В Туркменистане двенадцатого Ylym­lar gü­ni giň­den bel­le­nil­di. Hor­ achievement of great goals, which июня широко отмечался День на- mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly multiplies the state’s potential. Issues уки. В рамках праздника Прези- Berdimuhamedow Ylym­lar aka­de­mi­ of further realization of large-scale дент Туркменистана Гурбангулы ýa­syn­da jem­gy­ýe­ti­mi­zi öň­de goý­lan transformations in the spheres of sci- Бердымухамедов провёл в Акаде- be­ýik mak­sat­la­ry ama­la aşyr­mak üçin ence and education of the indepen- мии наук совещание, посвящён- je­bis­leş­dir­ýän baý­ram­çy­ly­ga ba­gyş­la­ dent neutral Fatherland, successes ное празднику, консолидирующему nan mas­la­hat ge­çir­di. On­da Ga­raş­syz and achievements in these spheres туркменское общество во имя до- Wa­ta­ny­my­zyň ylym we bi­lim ul­gam­la­ were marked, and also more scale стижения великих целей, приумно- ryn­da­ky giň ge­rim­li öz­gert­me­le­ri ama­ tasks that were set before the scien- жающему потенциал государства.

MIRAS 105 Были обсуждены вопросы даль- нейшей реализации масштабных преобразований в сферах науки и образования независимой ней- тральной Отчизны, отмечены успе- хи и достижения в этих областях, а также определены стоящие перед учёными более масштабные задачи на данных направлениях. В целях развития науки в Турк- менистане лидер нации подписал ряд Указов и Постановлений. Среди них Постановления «О повышении эффективности научно-исследова- тельских работ в Туркменистане», «О создании межотраслевой ко- миссии по обеспечению эффек- тивности научных исследований в Туркменистане», «О создании Фон- да развития наук Академии наук Туркменистана», «О финансовой поддержке развития системы науки Туркменистана» и др. В целях при- умножения научного потенциала независимой Отчизны, дальнейше- la aşyr­mak bi­len bag­ly me­se­le­ler ara tists on these directions, were consid- го укрепления материально-тех- al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy, ga­za­ny­lan üs­ ered. нической базы АН Туркменистана tün­lik­ler bel­le­nil­di, şeý­le hem alym­la­ With the aim of development of sci- и подведомственных учреждений, ence in Turkmenistan the Leader of ryň öňün­de dur­ýan tä­ze, has giň ge­ широкой государственной поддерж- Nation signed a series of Decrees and rim­li we­zi­pe­ler kes­git­len­di. ки в подготовке научных работни- Resolutions. Among them are Resolu- Türk­me­nis­tan­da yl­my ös­dür­mek ков высокой квалификации, Пре- tions «On the Increase of Scientific- mak­sa­dy bi­len hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­ зидент Туркменистана Гурбангулы miz Gurbanguly Berdimuhamedow and-Research Work Effectiveness in Бердымухамедов подписал Поста- bir­nä­çe Per­man­la­ra we Ka­rar­la­ra gol Turkmenistan», «On the Creation of новление о выделении Академии çek­di. Ola­ryň ha­ta­ryn­da «Türk­me­nis­ Intersectoral Commission on the En- наук денежных средств в сумме 35 tan­da yl­my-bar­lag iş­le­riň ne­ti­je­li­li­gi­ni suring of the Effectiveness of Scientif- миллионов манатов. ýo­kar­lan­dyr­mak ha­kyn­da», «Türk­me­ ic Researches in Turkmenistan», «On В тот же день в актовом зале Ин- nis­tan­da yl­my-bar­lag­la­ryň ne­ti­je­li­li­gi­ni Creation of the Fund of Development женерно-технологического универ- üp­jün et­mek bo­ýun­ça pu­da­ga­ra to­pa­ of the Academy of Sciences of Turk- ситета имени Огуз хана открылась ry dö­ret­mek ha­kyn­da», «Türk­me­nis­ta­ menistan», «On Financial Support of двухдневная Международная науч- Science Development System in Turk- nyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň Ylym­la­ ная конференция «Наука, техника и menistan» and others. With the aim of ry ös­dür­me­giň gaz­na­sy­ny dö­ret­mek инновационные технологии в эпоху multiplication of the scientific potential ha­kyn­da», «Türk­me­nis­ta­nyň ylym могущества и счастья». Форум, при- of independent Fatherland, further ul­ga­my­ny ös­dür­me­gi ma­li­ýe taý­dan уроченный ко Дню науки, собрал strengthening of scientific-and techni- gol­da­mak ha­kyn­da» we beý­le­ki Ka­ помимо туркменских учёных, пре- cal Basis of Academy of Sciences and подавателей и молодых исследо- rar­lar bar. Yl­myň kuw­wa­ty­ny has-da its departmental establishments, wide art­dyr­mak, yl­myň iň tä­ze ga­za­nan­la­ вателей, представителей научных state support on the issues of cadres кругов из двадцати стран. В их чис- ry­ny önüm­çi­li­ge giň­den or­naş­dyr­mak, training, the President of Turkmeni- ле Германия, Испания, Болгария, şeý­le hem Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň stan Gurbanguly Berdimuhamedov Чехия, Беларусь, Российская Фе- we onuň ga­ra­ma­gyn­da­ky yl­my-bar­lag has signed a Decree to allocate funds дерация, Польша, Украина, Грузия, ins­ti­tut­la­ry­nyň, eda­ra-kär­ha­na­la­ry­nyň amounting to 35 million manat to the Казахстан, Китай, Япония, Респу- mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny has-da Academy of Sciences. блика Корея, Индия, Египет и др. В pug­ta­lan­dyr­mak, yl­my iş­gär­le­ri ýo­ka­ry The same day, a two-day long In- ходе работы конференции обсужда- de­re­je­de taý­ýar­la­ma­ga döw­let ta­ra­ ternational Scientific Conference лись такие актуальные вопросы как pyn­dan giň­den gol­daw ber­mek mak­ «Science, Techniques and Innovation развитие туркменской науки и её sa­dy bi­len, Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Technologies in the Epoch of Might международных связей, повышение Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­na 35 000 000 and Happiness» was opened in the эффективности добычи и глубокой (otuz bäş mil­lion) ma­nat möç­ber­de pul Conference Hall of the Engineer and переработки углеводородного и ми- se­riş­de­le­ri­ni bö­lüp ber­mek ha­kyn­da­ky Technology University named after нерального сырья, формирование Ka­ra­ra gol çek­di. Oguz khan. The Forum, timed to the высокопродуктивного и экологиче-

106 MIRAS Şol gün Oguz han adyn­da­ky In­že­ Day of Science, has gathered besides ски чистого промышленного ком- ner-teh­no­lo­gi­ýa­lar uni­wer­si­te­tin­de the Turkmen scientists, teachers and плекса, борьба с изменениями кли- «Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk young researchers, representatives of мата и др. döw­rün­de ylym, teh­ni­ka we in­no­wa­ scientific circles from twenty countries. Делегаты форума также приняли sion teh­no­lo­gi­ýa­lar» at­ly hal­ka­ra yl­ Among them are Germany, Spain, участие в торжественной церемо- my mas­la­hat açyl­dy. Ylym­lar gü­nü­ne Bulgaria, Check Republic, Belorussia, нии награждения победителей на- ba­gyş­la­nan fo­ru­ma türk­men alym­la­ry, Russian Federation, Polish Republic, учного конкурса молодых туркмен- şeý­le hem dün­ýä­niň 20 ýur­du­nyň yl­ Ukraine, Georgia, Kazakhstan, China, ских учёных, который состоялся в my to­par­la­ry­nyň mu­gal­lym­la­ry we ýaş Japan, Korea Republic, India, Egypt конференц-зале Туркменского го- alym­la­ry gat­naş­dy. Ola­ryň ha­ta­ryn­da and others. In the course of the work сударственного университета име- Ger­ma­ni­ýa­dan, Is­pa­ni­ýa­dan, Bol­ga­ of the conference, such urgent issues ни Махтумкули. Конкурс ежегодно ri­ýa­dan, Çe­hi­ýa­dan, Be­la­rus­iýadan, as further development of interna- проводится совместно Академи- Rus­si­ýa­dan, Pol­şa­dan, Uk­rai­na­dan, tional scientific ties, increase of the ей наук и Центральным советом Молодёжной организации имени Gru­zi­ýa­dan, Ga­za­gys­tan­dan, Hy­taý­ effectiveness of extraction and deep Махтумкули. В нынешнем году экс- dan, Ýa­po­ni­ýa­dan, Ko­re­ýa Res­pub­ processing of hydrocarbon and min- пертное жюри определило 36 ла- li­ka­syn­dan, Hin­dis­tan­dan, Mü­sür­den eral raw materials, formation of high- уреатов конкурса, исходя из таких we beý­le­ki ýurt­lar­dan ge­len we­kil­ler productive quality and ecologically критерий оценки, как теоретическая bar. Mas­la­hat­da türk­men yl­my­ny ös­ pure industrial complex, fight with the dür­mek we onuň hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ значимость представленных работ, climate change control, and others. их научная новизна, актуальность ry­ny gi­ňelt­mek, ug­le­wo­do­rod we mi­ The delegates participating in the fo- ne­ral çig ma­lyň ga­zy­lyp al­ny­şy­nyň we и перспективность с точки зрения rum also presented in the solemn cer- практической реализации. düýp­li gaý­ta­dan iş­le­nil­me­gi­niň ne­ti­je­li­ emony of awarding the winners of the li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, ýo­ka­ry ön­dü­ri­ji­ Для гостей туркменской столи- scientific competition of young Turk- цы были организованы экскурсии lik­li hem-de eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa men scholars which was held at the se­na­gat top­lu­my­ny ke­ma­la ge­tir­mek, в Государственный музей Государ- conference hall of Turkmen state uni- ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne gar­şy go­res ственного культурного центра Турк- versity named after Magtymguly. This менистана. Музей туркменского we beý­le­ki­ler ba­bat­da pi­kir al­şyl­dy. contest is carried out by Academy of ковра и Олимпийский городок, про- Mas­la­ha­ta gat­na­şy­jy­lar ýaş türk­ Sciences jointly with Central council of гулка по парку «Ылхам». men alym­la­ry­nyň ara­syn­da ge­çi­ri­len youth organization named after Mag- Участники конференции также yl­my bäs­le­şi­giň ýe­ňi­ji­le­ri­ne sy­lag­la­ tumguly. This year the panel has de- встретились с профессорско-препо- ry gow­şur­mak da­ba­ra­sy­na hem gat­ fined 36 laurates keeping in view the давательским составом и студента- naş­dy­lar. Ol Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky following criteria as: the theoretical im- ми столичных вузов, учёными науч- Türk­men döw­let uni­wer­si­te­ti­niň mas­ portance of the works presented and но-исследовательских учреждений la­hat­lar za­lyn­da ge­çi­ril­di. Bu bäs­le­şik their scientific novelty and perspective АН Туркменистана. her ýyl Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy hem-de Двадцать второго июня в адми- Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Ýaş­lar gu­ra­ from the point of practical materializa- tion. нистративном центре этрапа Мах- ma­sy­nyň Mer­ke­zi ge­ňe­şi ta­ra­pyn­dan тумкули Балканского велаята сос- bi­le­lik­de gu­ral­ýar. Emin ag­za­la­ry bu Forum delegates also visited State museum of cultural center of Turk- тоялось торжественное открытие ýyl hö­dür­le­nen yl­my iş­le­riň wa­jyp­ly­gy, Недели культуры-2019. Масштаб- yl­my taý­dan tä­ze­çil­li­gi, iş ýü­zün­de dur­ menistan, Museum of Turkmen carpet and Olympic town, and had walking ный творческий форум нацелен mu­şa ge­çir­mek we önüm­çi­li­ge or­naş­ на сохранение и приумножение dyr­mak ze­rur­ly­gy nuk­daý­na­za­ryn­dan tour in the «Ylham» park. Conference participants also had духовного богатства нации. В со- bäs­le­şi­giň ýe­ňi­ji­le­ri­niň 36-sy­ny kes­git­ ставе делегаций, участвующих в a meeting with professors, lecturers le­di­ler. форуме, известные театральные and students of the capital Higher Türk­men paý­tag­ty­nyň myh­man­la­ry артисты, эстрадные и народные ис- Educational institutions, scientists of üçin Türkmenistanyň Döw­let me­de­ полнители, специалисты музейного scientific-and-research institutions of ni­ýet mer­ke­zi­niň Döw­let mu­ze­ýi­ne, и библиотечного дела, художники Türk­men ha­ly­sy­nyň mil­li mu­ze­ýi­ne, Turkmenistan Academy of Sciences. и писатели, профессиональные Olim­pi­ýa şä­her­çe­si­ne we «Yl­ham» se­ The Week of Culture-2019 was sol- ансамбли и популярные фольклор- ýil­gä­hi­ne ge­ze­lenç­ler gu­ral­dy. emnly opened in the Administrative но-этнографические группы из всех Mas­la­ha­ta gat­na­şy­jy­lar paý­tag­ty­my­ center of Magtymguly etrap of Balkan регионов страны. Здесь состоялся zyň ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­ri­niň pro­ velayat on June 22. Large-scale cre- концерт, в котором выступили ма- fes­sor-mu­gal­lym­la­ry hem-de ta­lyp­la­ry, ative forum is directed on the preser- стера искусств и популярные твор- Türk­me­nis­ta­nyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­ vation and multiplication of spiritual ческие коллективы страны. sy­nyň yl­my-bar­lag eda­ra­la­ry­nyň alym­ richness of the nation. In the composi- Во второй половине дня, после la­ry bi­len hem du­şuş­dy­lar. tion of the delegations, who take part in праздничного тоя по случаю от- Ýig­ri­mi ikin­ji iýun­da Bal­kan we­la­ýa­ the Forum are famous theatre actors, крытия Недели культуры, центр ty­nyň Mag­tym­gu­ly et­ra­by­nyň do­lan­ variety and folk performers, specialists торжеств переместился в село Гер- dy­ryş mer­ke­zin­de «Me­de­ni­ýet hep­de­ of museum and library work, painters кез – на малую родину Махтумкули li­gi 2019» çä­re­si­niň açy­lyş da­ba­ra­sy and writers, professional ensembles Фраги. По сложившейся традиции MIRAS 107 bol­dy. Giň ge­rim­li dö­re­di­ji­lik fo­ru­my and popular folk-and-ethnography здесь, в живописной долине Сумба- hal­ky­my­zyň ru­hy baý­ly­gy­ny go­rap groups from all regions of the country. ра, каждый год проходит праздник sak­la­ma­ga we art­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­ There was given a concert, in which поэзии и народного творчества. len­dir. Fo­ru­ma gat­naş­ýan we­ki­li­ýet­le­ masters of arts and popular creative В парке «Махтумкули» была раз- riň dü­zü­min­de meş­hur teatr ar­tist­le­ri, collectives of the country took part. вёрнута выставка произведений est­ra­da we halk aý­dym­la­ry­ny ýe­ri­ne The forum participants visited Muse- изобразительного и декоративно- ýe­ti­ri­ji­ler, mu­zeý we ki­tap­ha­na işi­niň um of Magtymguly Pyragy. прикладного искусства, а также hü­när­men­le­ri, su­rat­keş­ler we ýa­zy­ In the second part of the day, after музейных ценностей, экспонаты jy­lar, us­sat aý­dym-saz to­par­la­ry we a holiday toy (party) on the occasion которой рассказывают об идущих ýur­du­my­zyň äh­li se­bit­le­rin­den gör­nük­ of the opening of the Week of Culture, из глубины веков самобытных тра- li folk­lor-et­nog­ra­fi­ýa to­par­la­ry bar. Bu the Center of solemnities moved to дициях, богатейшем культурном ýer­de bo­lan kon­sert­de ýur­du­my­zyň Gerkez village – to the minor Mother- наследии нашего народа, его искус- bel­li dö­re­di­ji­lik to­par­la­ry çy­kyş et­di­ler. land of Magtymguly Pyragy. Accord- стве. Во всём многообразии были Gü­nüň ikin­ji ýa­ry­myn­da Me­de­ni­ýet ing to the tradition, here, in the pic- представлены ковры и кошмы, об- turesque valley of the Sumbar River, разцы национальной одежды и на- hep­de­li­gi­niň açy­ly­şy my­na­sy­bet­li baý­ a holiday of Poetry and National Cre- туральные ткани, керамические и ram­çy­lyk to­ýun­dan soň, esa­sy da­ba­ ativity is held annually. деревянные изделия, искусные ра- ra­lar Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dog­duk An exhibition of paintings, applied боты зергеров (ювелиров), произве- oba­sy bo­lan Gerkezde­ geç­di. Bu ýer­ and decorative art, and also of muse- дения мастеров кисти и холста. de ýo­la goý­lan asyl­ly dä­be görä, te­bi­ um values, the exhibits tell about origi- Здесь же состоялась творческая ga­tyň aja­ýyp Sum­bar jül­ge­sin­de her nal traditions that reached nowadays встреча поэтов страны «Şygryýet ýyl şyg­ry­ýe­tiň, halk dö­re­di­ji­li­gi­niň baý­ from time immemorial, about rich cul- rowaçlygy», в которой также при- ram­çy­ly­gy ge­çi­ril­ýär. tural heritage of our people, its art. Car- няли участие многочисленные по- «Mag­tym­gu­ly» se­ýil­gä­hin­de şe­kil­ pets and flat rugs were presented their клонники творчества Махтумкули, len­di­riş we ama­ly-ha­şam sun­ga­ty­nyň in their multi-colors, as well as national деятели науки и культуры, писатели eser­le­ri­niň, şeý­le hem mu­zeý gym­ dress patterns and natural clothes, ce- и журналисты, исполнители народ- mat­lyk­la­ry­nyň ser­gi­si ýaý­baň­lan­dy­ ramic and wooden items, skillful works ных песен и музыканты. Встреча ryl­dy. Olar asyr­la­ryň jüm­mü­şin­den of zergers (jewelers),works of masters объединила как известных в Турк- gel­ýän öz­bo­luş­ly däp­ler, hal­ky­my­zyň of brush and canvas. менистане мастеров художествен- baý me­de­ni mi­ra­sy, sun­ga­ty ba­ra­da A creative meeting of our country’s ного слова, так и начинающих сти- gür­rüň ber­ýär. Ha­ly­lar we ke­çe­ler, mil­ poets «Şygryýet rowaçlygy» («Pros- хотворцев. Звучали прекрасные li egin-eşik­le­riň nus­ga­la­ry we ma­ta­lar, perity of Poetry») was also held here. лирические произведения, посвя- gap-gaç we agaç önüm­le­ri, zer­gär­le­riň In it numerous worshippers of Mag- щённые любимой Отчизне, воспе- ne­pis iş­le­ri, şe­kil­len­di­riş sun­ga­ty­nyň tymguly, scientists and culture work- вающие красоту родной земли.

108 MIRAS us­sat­la­ry­nyň eser­le­ri kö­pö­wüş­gin­li­li­gi ers, writers and journalists, folk songs А завершил этот день большой bi­len gör­ke­zil­di. performers and musicians, took part. концерт мастеров искусств, местом Şeý­le hem bu ýer­de ýur­du­my­zyň The meeting has united as famous проведения которого вновь стала şa­hyr­la­ry­nyň «Şyg­ry­ýe­tiň ro­waç­ly­ masters of art in Turkmenistan, so площадь у Музея Махтумкули Фраги gy» at­ly dö­re­di­ji­lik du­şu­şy­gy ge­çi­ril­ those who started to create verses. в административном центре этрапа. di. Oňa Mag­tym­gu­ly­nyň dö­re­di­ji­li­gi­ne Splendid lyrics, devoted to Mother- В программу второго дня мас- sar­pa goý­ýan köp­san­ly adam­lar, ylym land, to its wonderful nature sounded штабного творческого форума так- we me­de­ni­ýet iş­gär­le­ri, ýa­zy­jy­lar we there. же вошли различные мероприятия, žur­na­list­ler, halk aý­dym­la­ry­ny ýe­ri­ne Big concert of art masters crowned раскрывающие многогранность ýe­ti­ri­ji­ler we sa­zan­da­lar gat­naş­dy­lar. that day. The concert took place at the туркменской культуры в эпоху могу- Du­şu­şyk Türk­me­nis­tan­da çe­per sö­ square in front of the Magtymguly Mu- щества и счастья. züň meş­hur us­sat­la­ry bi­len bir­lik­de, seum, the administrative center of the Двадцать четвёртого июня в кон- şyg­ry­ýet dün­ýä­si­ne baş goş­ýan tä­ze etrap. ференц-зале Музея Махтумкули şa­hyr­la­ry hem bir­leş­dir­di. Bu ýer­de Different measures that display Фраги города Махтумкули состоя- mäh­ri­ban Wa­ta­ny­my­za ba­gyş­la­nan, many sides of rich Turkmen culture лась методическая конференция eziz top­ra­gy­my­zyň gö­zel­li­gi­ni wasp in the epoch of might and happiness «Türkmen sungatynyň rowaçlygy», ed­ýän aja­ýyp söý­gi eser­le­ri ýaň­lan­dy. filled the second day of the creative («Процветание туркменского ис- Şol gün­ki çä­re­ler et­ra­byň do­lan­dy­ryş forum. кусства») к участию в которой были mer­ke­zin­dä­ki Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň On June 24, in the conference-hall приглашены работники музеев, mu­ze­ýi­niň ýa­nyn­da­ky meý­dan­ça­da of Magtymguly Pyragy Museum of the художники, искусствоведы, учё- ge­çi­ri­len sun­gat us­sat­la­ry­nyň uly kon­ Magtymguly town a methodic confer- ные-историки, этнографы, препо- ser­ti bi­len jem­len­di. ence «Türkmen sungatynyň rowa- даватели и студенты вузов твор- Giň ge­rim­li dö­re­di­ji­lik fo­ru­my­nyň ikin­ çlygy» («Prosperity of Turkmen Art») ческого направления, журналисты. ji gü­nü­niň mak­sat­na­ma­sy hem Ber­ka­ was conducted. Museum workers, Для участников была организована rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de painters, art-specialists, scientists-his- экскурсия по историко-культурным türk­men me­de­ni­ýe­ti­niň kö­pö­wüş­gin­li­li­ torians, ethnographers, teachers and и природным достопримечательно- gi­ni açyp gör­kez­ýän dür­li çä­re­le­re baý students of higher educational institu- стям этрапа Махтумкули, а также bol­dy. tions of creative spheres, journalists они посетили Музей Махтумкули Ýig­ri­mi dör­dün­ji iýun­da Mag­tym­gu­ly were invited to participate in it. An ex- Фраги в селе Геркез – на малой Ро- şä­he­ri­niň Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy mu­ze­ cursion to historical-and-cultural, na- дине гениального поэта и мыслите- ýi­niň mas­la­hat­lar za­lyn­da «Türk­men ture sightseeing of Magtymguly etrap ля. sun­ga­ty­nyň ro­waç­ly­gy» di­ýen usu­ly­ýet was organized for the conference par- Программа четвёртого дня прохо- mas­la­ha­ty ge­çi­ril­di. Oňa mu­zeý­le­riň ticipants. The participants were also дящей в этрапе Махтумкули Недели iş­gär­le­ri, su­rat­keş­ler, sun­ga­ty öw­re­ni­ shown the Museum of Magtymguly in культуры включила в себя научно- ji­ler, ta­ryh­çy alym­lar, et­nog­raf­ar, dö­re­ the village Gerkez – at the Fatherland практическую конференцию, посвя- di­ji­lik ugur­ly ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­riň of the genial poet and thinker. щённую вопросам изучения нема- mu­gal­lym­la­ry we ta­lyp­la­ry, žur­na­list­ler The program of the fourth day of the териального культурного наследия gat­naş­dy­lar. Mas­la­ha­ta gat­na­şy­jy­lar Week of Culture held in Magtymguly туркменского народа, выступления Mag­tym­gu­ly et­ra­by­nyň ta­ry­hy-me­de­ni etrap included a scientific-and-practi- музыкантов-бахши, а также концерт we te­bi­gy gö­zel­lik­le­ri bi­len ta­nyş­dy­lar, cal conference, devoted to the issues с участием мастеров искусств Бал- şeý­le-de be­ýik şa­hy­ryň we akyl­da­ryň of the Turkmen people non-material канского и Дашогузского велаятов. dog­duk oba­sy bo­lan Ger­kez oba­syn­ heritage study, performance of musi- Двадцать шестого июня в рам- da­ky Mag­tyn­gu­ly Py­ra­gy­nyň mu­zeyi­ cians-bagshi, and also a concert with ках форума в городе Махтумку- ne ba­ryp gör­dü­ler. the participation of masters of Arts of ли творческую встречу под на- Mag­tym­gu­ly et­ra­byn­da ge­çi­ri­len Balkan and Dashoguz velayats. званием «Watanymyzyň rowaçlygy Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi­niň dör­dün­ji gü­ On June 26, in the framework of the – kalbymyzyň joşguny», («Процвета- nü­niň mak­sat­na­ma­sy türk­men hal­ forum in Magtymguly town, a creative ние страны – песнь души») провели ky­nyň mad­dy däl me­de­ni mi­ra­sy­ny meeting «Watanymyzyň rowaçlygy журналисты и работники средств öw­ren­mek me­se­le­le­ri­ne ba­gyş­la­nan – kalbymyzyň joşguny» («Prosper- массовой информации страны. Ве- yl­my-ama­ly mas­la­ha­ty, bag­şy-sa­zan­ ity of Motherland – the Song of the чером того же дня в Балканабате, da­la­ryň çy­kyş­la­ry­ny hem-de Bal­kan Soul») was conducted by journal- на сцене Государственного драма- we Da­şo­guz we­la­ýat­la­ry­nyň sun­gat ists and mass media workers of the тического театра имени Великого us­sat­la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da­ky kon­ country. In the evening of that day a Сапармурата Туркменбаши, состоя- ser­ti öz içi­ne al­dy. premier of «Aşyk Çaňly» opera was лась премьера оперы «Aşyk Çaňly». Mag­tym­gu­ly şä­he­rin­de fo­ru­myň çäk­ performed on the scene of the State Спектакль органично соединил le­rin­de žur­na­list­ler we ýur­du­my­zyň Drama Theatre named after Saparmy- яркость образов, красоту музыки и köp­çü­lik­le­ýin ha­bar be­riş se­riş­de­le­ri­ rat Turkmenbashi in Balkanabat city. костюмов. Колоритное сценическое niň iş­gär­le­ri «Wa­ta­ny­my­zyň ro­waç­ly­gy The performance linked organically представление даёт возможность – kal­by­my­zyň joş­gu­ny» di­ýen at bi­len the brightness of images, beauty of зрителям ощутить самобытность dö­re­di­ji­lik du­şu­şy­gy­ny ge­çir­di­ler. Ag­ music and costumes. Colorful scene народных традиций и обрядов.

MIRAS 109 şam Bal­ka­na­bat­da, Be­ýik Sa­par­my­rat imagination gives an opportunity for Двадцать седьмого июня в Турк- Türk­men­ba­şy adyn­da­ky döw­let dra­ma audience to feel the originality of tradi- менистане широко отмечен День teat­ry­nyň sah­na­syn­da «Aşyk Çaň­ly» tions and customs of Turkmen people. работников культуры и искусства, а ope­ra­sy­nyň il­kin­ji gör­ke­zi­li­şi bol­dy. On June 27 in Turkmenistan was также поэзии Махтумкули Фраги. К Sah­na oý­ny keşp­le­riň nu­ra­na­ly­gy­ny, widely celebrated the Day of Workers празднику была приурочена Неделя sa­zyň we ly­bas­la­ryň gö­zel­li­gi­ni saz­la­ of Culture and Arts, and also of Mag- культуры, которая завершилась га- şyk­ly bir­leş­dir­di. Öwüş­gin­li sah­na çy­ tymguly Pyragy poetry. The Week of ла-концертом мастеров искусств в ky­şy to­ma­şa­çy­la­ra türk­men däp-des­ Culture was also timed to that holiday городе Махтумкули. sur­la­ry­nyň öz­bo­luş­ly­ly­gy­ny duý­ma­ga and completed with the gala-concert Во всех уголках нашей страны müm­kin­çi­lik ber­ýär. of masters of arts in the Magtymguly прошли многочисленные меропри- Ýig­ri­mi ýe­din­ji iýun­da Türk­me­nis­ town. ятия, раскрывающие неразрывное tan­da Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ Numerous measures were held in all единство славной истории и бо- ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň corners of our country. They showed гатого культурного наследия турк- şyg­ry­ýet gü­ni giň­den bel­le­nil­di. Me­ inseparable unity of glorious history менского народа. de­ni­ýet hep­de­li­gi­niň hut şu se­ne­le­re and rich cultural heritage of the Turk- Торжества праздничного дня на- ba­gyş­lan­ma­gyn­da çuň­ňur ma­ny bar. men people. чались в сквере у памятника Мах- Mag­tym­gu­ly et­ra­by­nyň çäk­le­rin­de ge­ The festivities began in the square тумкули Фраги, расположенном в çi­ri­len Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi sun­gat us­ by the monument of Magtymguly Fragi историческом центре Ашхабада, sat­la­ry­nyň bi­le­lik­dä­ki kon­ser­ti bi­len ta­ located in historical center of Ashga- на одной из главных магистралей mam­lan­dy. bat on one of the main prospects of города – проспекте, носящем имя Ýur­du­my­zyň äh­li kün­jek­le­rin­de türk­ the city – the prospect bearing the великого классика. Здесь состоя- men hal­ky­nyň şöh­rat­ly ta­ry­hy bi­len name of the great classic. Here, there лась церемония возложения цветов baý me­de­ni mi­ra­sy­nyň bo­zul­maz ara­ was held a of flower laying ceremony к монументу выдающегося турк- менского поэта-мыслителя – в знак bag­la­ny­şy­gy­ny ala­mat­lan­dyr­ýan köp­ to the monument of the outstanding признания и преклонения перед san­ly me­de­ni çä­re­ler ýaý­baň­lan­dy­ryl­ Turkmen poet-thinker – in recognition его поэтическим и провидческим dy. and admiration of his see-vision, civil гением, гражданским мужеством и Şol gün­ki baý­ram­çy­lyk çä­re­le­ri paý­ brevity and warm love to the Mother- горячей любовью к Отчизне, воспе- tag­ty­my­zyň be­ýik akyl­da­ryň ady­ny land, glorified and famed by him for той и прославленной им на вечные gö­ter­ýän şa­ýo­lu­nyň ug­run­da ýer­le­ eternal. времена. şen Aş­ga­ba­dyň ta­ry­hy mer­ke­zin­dä­ki That same day in the administrative В тот же день в Балканском ве- Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň ýa­dy­gär­li­gi­niň center of Magtymguly etrap of Balkan лаяте, в административном центре ýa­nyn­da baş­lan­dy. Ol ýer­de türk­men velayat, a closing ceremony of the этрапа Махтумкули состоялась це- hal­ky­nyň akyl­dar şa­hy­ry­nyň heý­ke­li­ne Week of Culture 2019 and a big fes- ремония закрытия Недели культу- gül goý­mak da­ba­ra­sy bol­dy. Mu­nuň tive concert took place. ры-2019 и большой праздничный özi gah­ry­man­çy­ly­gy, mäh­ri­ban Wa­ta­ A symbolic pass on the baton of the концерт. na bo­lan söý­gi­ni we dö­wür­le­riň ru­hy Week of Culture, which, according to Одним из ключевых моментов тор- ah­wa­ly­ny wasp eden Mag­tym­gu­ly Py­ the Decree of President of Turkmeni- жества стала символическая пере- ra­gy­nyň şa­hy­ra­na dün­ýä­si­ne go­ýul­ stan will be held in 2020 in Dashoguz дача эстафеты проведения Недели ýan hor­ma­tyň ny­şa­ny­na öw­rül­di. velayat, became one of the key mo- культуры, которая, в соответствии с Şeý­le hem şol gün Bal­kan we­la­ýa­ty­ ments of solemnity. Постановлением Президента Турк- nyň Mag­tym­gu­ly et­ra­by­nyň mer­ke­zin­ A holiday sadaka was given on the менистана, в 2020 году пройдёт в de Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi-2019-yň ýa­py­ occasion of President of Turkmenistan Дашогузском велаяте. lyş da­ba­ra­sy bol­dy we şu my­na­sy­bet­li Gurbanguly Berdimuhamedov’s birth- Двадцать девятого июня по слу- baý­ram­çy­lyk kon­ser­ti gu­ral­dy. day in the mosque of Gurbanguly Haji чаю дня рождения Президента Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi­ni ge­çir­mek ge­ on June 29. Туркменистана в мечети Гурбангулы ze­gi in­di­ki we­la­ýa­ta gow­şur­mak çä­ The partakers of solemnity made Хаджи города Мары был дан празд- re­si da­ba­ra­nyň aý­gyt­ly pur­sat­la­ry­nyň a pilgrimage to the mosque of ничный садака. bi­ri­ne öw­rül­di. Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­ Gurbanguly Haji. The country’s mufti Участники организованного здесь den­ti­niň Ka­ra­ry­na la­ýyk­lyk­da, 2020-nji read a prayer to Allah the Almighty on торжества совершили паломниче- ýyl­da Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi Da­şo­guz well-being of the country and happi- ство в мечеть Гурбангулы Хаджи. we­la­ýa­tyn­da ge­çi­ri­ler. ness of the nation, and also for health Муфтий страны вознёс молебен Ýig­ri­mi do­ku­zyn­jy iýun­da Ma­ry şä­ and longevity of Turkmenistan Presi- Всевышнему о благополучии страны he­rin­dä­ki Gurbanguly ha­jy met­ji­din­de dent Gurbanguly Berdimuhamedov. и счастье народа, здоровье и долго- hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň dog­lan gü­ni The head of State handed to Mary летии Президенту Туркменистана my­na­sy­bet­li toý sa­da­ka­sy be­ril­di. mosque a present – a sacred manu- Гурбангулы Бердымухамедову. Şol ýer­de gu­ra­lan da­ba­ra gat­na­şy­ script «Hilye-Sherif», which reached Глава государства передал в дар jy­lar Gurbanguly ha­jy met­ji­di­ne zy­ýa­ nowadays. It is a writing, which by марыйской мечети дошедшую до rat et­di­ler. Türk­me­nis­ta­nyň müf­tü­si means of words characterizes the ex- наших дней священную рукопись ol ýer­de ýur­du­my­zyň aba­dan­çy­ly­gy, emplary qualities of Mohammed the «Хилье-Шериф» ‒ писание, сло- hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar­ly­gy, Ar­ka­dag Prophet and which plays a special role весно характеризующее образцо-

110 MIRAS Pre­zi­den­ti­mi­ziň ja­ny­nyň sag, öm­rü­niň in the formation of spiritual outlook of вые качества Пророка Мухаммеда uzak, be­ýik mak­sat­ly tu­tum­la­ry­nyň ro­ a human being. «Hilye-Sheriff», as a и играющее особую роль в форми- waç al­ma­gy­ny di­leg edip, aýat-do­ga­lar specially honored source, is frequently ровании духовного мировоззрения oka­dy. mentioned and cited in the Islamic lit- человека. «Хилье-Шериф», как осо- Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ýur­du­my­zyň erature. бо почитаемый источник, часто упо- dur­mu­şyn­da mö­hüm äh­mi­ýe­ti bo­lan Bright, colorful musical-song festive минается и цитируется в исламской şan­ly wa­ka­la­ry da­ba­ra­lan­dyr­ýan pur­ activities were held in cultural centers, литературе. sat­la­ryn­da ga­dy­my ta­ryh­dan bi­ziň parks, concert squares of the country В тот день в центрах культуры, gün­le­ri­mi­ze çen­li sak­la­nan we ke­ra­ and all velayats at the same day. Its in- парках и скверах, на концертных mat­ly sa­ýyl­ýan mu­kad­des «Hil­ýe-i Şe­ spiration and mastership the creativity площадках столицы и всех вела- rif» ýaz­gy­ny Ma­ry­da­ky met­ji­de sow­gat collectivities devoted to nation leader, ятов страны состоялись яркие, ber­di. Ol mu­kad­des ýaz­gy Mu­ham­met whose wisdom leadership leads our красочные музыкально-песенные пра мероприятия Св py­gam­be­riň nus­ga­lyk hä­si­ýe­ti­ni söz Motherland to the fantastic heights, здничные . оё вдохновение и мастерство творче- bi­len be­ýan edip, yn­sa­nyň ru­hy ga­raý­ prosperity and progress, improving ские коллективы посвятили лидеру şy­nyň ke­ma­la gel­me­gin­de mö­hüm äh­ economic power, and growing the in- нации, под мудрым руководством mi­ýe­te eýe­dir. «Hil­ýe-i Şe­rif» aý­ra­tyn ternational authority. которого наша Отчизна достигла sar­pa goý­lup okal­ýan, ys­lam ede­bi­ A Presentation of the second невиданных ранее высот, процвета- ýa­tyn­da ýat­la­nyl­ýan we sal­gy­la­nyl­ýan book by President Gurbanguly ния и прогресса, укрепления эконо- çeş­me hök­mün­de gö­rül­ýär. Berdimuhamedov «Turkmenistan – мической мощи, роста международ- Şol gün ýur­du­my­zyň we­la­ýat­la­ry­nyň Heart of the Great Silk Road», pub- ного авторитета. we paý­tag­ty­my­zyň me­de­ni­ýet mer­ lished in Turkish and Ukrainian lan- Двадцать девятого июня в Инсти- kez­le­rin­de, aja­ýyp se­ýil­gäh­le­rin­de we guages, took place on June 29 in the туте международных отношений kon­sert meý­dan­ça­la­ryn­da be­ýik ru­ha Institute of International Relations of Министерства иностранных дел bes­le­nen, kö­pö­wüş­gin­li aý­dym-saz­ly the Ministry of Foreign Affairs of Turk- Туркменистана состоялась пре- baý­ram­çy­lyk da­ba­ra­la­ry gu­ral­dy. Dö­ menistan. зентация второй книги Президен- re­di­ji­lik to­par­la­ry hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­ Secretary General of International та Гурбангулы Бердымухамедова miz Gurbanguly Berdimuhamedowyň organization of Turkic culture Dyusen- «Туркменистан – сердце Великого paý­has­ly ýol­baş­çy­ly­gyn­da Wa­ta­ny­ bai Kaseinov, who made his speech Шёлкового пути», изданной на ту- my­zyň ýe­ten be­ýik de­re­je­si­ni, ok­gun­ly in Turkmen language, noted the sig- рецком и украинском языках. ösü­şi­ni, ro­waç­ly­gy­ny, yk­dy­sa­dy kuw­ nificance of fundamental work of Turk- Генеральный секретарь Между- wa­ty­ny we be­len­de gö­te­ri­len hal­ka­ra men leader, underlined that history of народной организации тюркской ab­ra­ýy­ny öz us­sat­lyk­la­ry bi­len joş­gun­ Great Silk Road, that made a huge im- культуры (ТЮРКСОЙ) Дюсенбай Ка- ly wasp et­di­ler. pact on the development of humanity, сеинов, выступивший на туркмен- Ýig­ri­mi do­ku­zyn­jy iýun­da ýur­du­ is analyzed in the book. ском языке отметил значение фун- my­zyň Da­şa­ry iş­ler mi­nistr­li­gi­niň While addressing the participants даментального труда туркменского Hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry ins­ti­tu­tyn­da Ambassador Extraordinary and Pleni- лидера, и подчеркнул, что в нём hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly potentiary of Turkish Republic in our проанализирована история Вели- Berdimuhamedowyň türk we uk­rain country Mustafa Kapudju noted that кого Шёлкового пути, оказавшего dil­le­rin­de ne­şir edi­len «Türk­me­nis­tan the reliable fundament of Turkmen- огромное влияние на развитие че- – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi» at­ly Turkish relations are historicaly cul- ловечества. ikin­ji ki­ta­by­nyň hem ta­nyş­dy­ry­lyş da­ tural and spiritual commonality of Выступая перед собравшимися, ba­ra­sy bol­dy. fraternal peoples, adherence of both Чрезвычайный и Полномочный По- сол Турецкой Республики в Туркме- Tür­ki me­de­ni­ýe­ti­niň hal­ka­ra gu­ra­ countries of full-fledged mutual-bene- нистане Мустафа Капуджу отметил, ma­sy­nyň (TÜRK­SOÝ) Baş sek­re­ta­ry ficial cooperation. что надёжным фундаментом друже- Dýu­sen­baý Ka­sei­now türk­men di­lin­ Ambassador Extraordinary and ственных туркмено-турецких отно- de çy­kyş edip, mil­li Baş­tu­ta­ny­my­zyň Plenipotentiary of Ukraine in our coun- шений выступают исторически сло- düýp­li işi­niň wa­jyp äh­mi­ýe­ti ba­ra­da aý­ try Valentin Shevalyev in his address жившаяся культурная и духовная dyp, on­da adam­za­dyň ösü­şi­ne oňyn underlined, that the book of Presi- общность двух братских народов, tä­si­ri­ni ýe­ti­ren Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň dent of Turkmenistan Gurbanguly приверженность обеих стран курсу ta­ry­hy­nyň sel­je­ril­ýän­di­gi­ni nyg­ta­dy. Berdimuhamedov «Turkmenistan – на полномасштабное взаимовыгод- Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy­nyň Türk­me­ Heart of the Great Silk Road» has got ное сотрудничество. nis­tan­da­ky Adat­dan da­şa­ry we Do­ly a great popularity not only in our coun- В своём выступлении на пре- yg­ty­ýar­ly il­çi­si Mus­ta­fa Ka­pu­ju dost­ try but abroad. Due to its translation зентации Чрезвычайный и Полно- luk­ly türk­men-türk gat­na­şyk­la­ry­nyň into Ukrainian language the readers’ мочный Посол Украины в нашей ber­ke­me­gin­de iki do­gan­lyk hal­kyň audiences take an excellent oppor- стране Валентин Шевалёв отметил, me­de­ni hem-de ta­ry­hy taý­dan ru­hy tunity to enlarge their imagination on что книга Президента Гурбангулы ýa­kyn­ly­gy­nyň, iki ýur­duň öza­ra hyz­ ancient history and richest culture of Бердымухамедова «Туркменистан mat­daş­ly­ga yg­rar­ly­ly­gy­nyň esa­sy şer­ Turkmen people, its spiritual proper- – сердце Великого Шёлкового пути» ti­di­gi­ni bel­le­di. ties. приобрела большую популярность

MIRAS 111 Uk­rai­na­nyň bi­ziň ýur­du­myz­da­ Concert titled «Ýürekleriň Senasy не только в нашей стране, но и за ky Adat­dan da­şa­ry we Do­ly yg­ty­ Siz, Arkadag!» was held in the frame- рубежом. Благодаря её переводу ýar­ly il­çi­si Wa­len­tin Şe­wal­ýow hor­ work of festive activities on June 29 на украинский язык огромной чита- mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly in Administrative center of Mary velay- тельской аудитории предоставлена Berdimuhamedowyň «Türk­me­nis­tan ats on the square in front of majestic прекрасная возможность расши- – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi» ki­ta­by­ library. There were presented a bright рить своё представление о древ- nyň di­ňe bir ýur­du­myz­da däl, eý­sem, creative composition, faming neutral ней истории и богатейшей культуре da­şa­ry döw­let­ler­de hem uly meş­hur­ Turkmenistan, which thanks to pro- туркменского народа, его духовных ly­ga eýe­di­gi­ni bel­le­di. Onuň uk­rain gressive policy carried out by nation ценностях. di­li­ne ter­ji­me edil­me­gi bi­len, uk­rain leader Gurbanguly Berdimuhamedov В рамках праздничных мероприя- oky­jy­la­ry­na türk­men hal­ky­nyň ga­dy­my is on the flight of economic and spiri- тий двадцать девятого июня в адми- ta­ry­hy, baý me­de­ni­ýe­ti we ru­hy gym­ tual development. нистративном центре Марыйского велаята, на площади перед вели- mat­lyk­la­ry bi­len ta­nyş­ma­ga müm­kin­çi­ The same day evening in «Arkadag» чественным зданием библиотеки, lik ber­di. park of Turkmen capital, a large holi- состоялся концерт под названием Baý­ram­çy­lyk çä­re­le­ri­niň do­wa­myn­ day festivity, which includes both pop- «Ýürekleriň Senasy Siz, Arkadag!». da Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň mer­ke­zin­dä­ki ular songs of the outstanding Turkmen Там были представлены яркие ki­tap­ha­na­nyň ka­şaň bi­na­sy­nyň öňün­ composers and new compositions in executing by famous soloists, starts of творческие композиции, славящие dä­ki meý­dan­ça­da «Ýü­rek­le­riň se­na­ независимый нейтральный Туркме- sy Siz, Ar­ka­dag!» ady bi­len kon­sert Estrada and new young signers, was held. нистан, который благодаря прово- gu­ral­dy. Ol ýer­de Ga­raş­syz, Bi­ta­rap димой лидером нации Гурбангулы Türk­me­nis­ta­ny, Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­ That day in the Cultural Centers, parks and public gardens, on the con- Бердымухамедовым прогрессивной miz Gurbanguly Berdimuhamedowyň политике находится на взлёте эко- alyp bar­ýan oňyn sy­ýa­sa­ty ne­ti­je­sin­de cert stages of the capital city and all velayats of the country, bright, colorful номического и духовного развития. yk­dy­sa­dy we ru­hy taý­dan saz­la­şyk­ly musical-and-song holiday measures Вечером того же дня в парке «Ар- ösüş ýo­lu­na dü­şen ýur­du­my­zy wasp кадаг» туркменской столицы про- took place. The creative collectives ed­ýän dö­re­di­ji­lik­li çy­kyş­la­ra giň orun шёл большой праздничный концерт, devoted their inspirations and master- be­ril­di. в программу которого вошли как хо- ship to the Leader of Nation; under His Şol gün ag­şa­ma­ra paý­tag­ty­myz­da­ рошо известные песни выдающихся wise leadership our Fatherland has ky «Ar­ka­dag» se­ýil­gä­hin­de hem baý­ туркменских композиторов, так и reached earlier unseen heights, pros- ram­çy­lyk kon­ser­ti bol­dy. Kon­ser­tiň новые сочинения в исполнении по- perity and progress, strengthening of mak­sat­na­ma­sy­na ýur­du­my­zyň bel­li пулярных солистов, звёзд эстрады economic potential, growth of the in- türk­men kom­po­zi­tor­la­ry­nyň aý­dym­la­ и начинающих талантливых певцов. ternational authority. ry, şeý­le-de meş­hur ar­tist­le­riň, est­ra­da В Туркменском национальном The play «Binyat», which received музыкально-драматическом театре ýyl­dyz­la­ry­nyň we ze­hin­li ýaş aý­dym­ the high assessment from the art men çy­la­ryň ýe­ri­ne ýe­tir­me­gin­de tä­ze dö­re­ имени Махтумкули состоялся по- and fans of theatrical art, was shown каз спектакля «Бинят», получивший di­len eser­le­ri hem gi­ri­zil­di. in Turkmen national musical-dramatic Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Mil­li saz­ly высокую оценку искусствоведов и theatre named after Magtymguly. This поклонников театрального искус- dra­ma teat­ryn­da sun­ga­ty öw­re­ni­ji­le­ performance recreates one of the riň we teatr sun­ga­ty­nyň jan­kö­ýer­le­ri­ ства. В постановке воссоздаётся heroic pages of history of Turkmen одна из героических страниц исто- niň ýo­ka­ry ba­ha­sy­na my­na­syp bo­lan people which is in the book of Presi- «Bin­ýat» at­ly sah­na ese­ri­niň gör­ke­zi­ рии туркменского народа, о которой dent of Turkmenistan Gurbanguly так повествуется в книге Президен- li­şi bol­dy. Oýun­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ Berdimuhamedov «Turkmenistan та Гурбангулы Бердымухамедова ti­miz Gurbanguly Berdimuhamedowyň – Heart of the Great Silk Road» nar- «Туркменистан – сердце Великого «Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň rated. Шёлкового пути». ýü­re­gi» ki­ta­byn­da be­ýan edilýän­ türk­ The events of the second quarter of События второго квартала те- men hal­ky­nyň ta­ry­hy­nyň gah­ry­man­çy­ the current year serve as a bright evi- кущего года служат ярким приме- lyk­ly sa­hy­pa­sy tä­ze­den di­kel­dil­ýär. dence of the fact that the year, which ром того, как в год, девиз которого «Türk­me­nis­tan – ro­waç­ly­gyň motto is «Turkmenistan is a country of «Туркменистан – Родина процвета- Wa­ta­ny» di­ýip at­lan­dy­ryl­ýan ýy­ Prosperity», day after day the scales of ния», день за днём ширятся мас- lyň ikin­ji çär­ýe­gi­niň wa­ka­la­ry Türk­ transformations that are implemented штабы осуществляемых по иници- me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly on the initiative of Turkmenistan Presi- ативе Президента Туркменистана Berdimuhamedowyň ta­gal­la­sy bi­len dent Gurbanguly Berdimuhamedov Гурбангулы Бердымухамедова пре- ama­la aşy­ryl­ýan öz­gert­me­ler gün- are widened. All these transformations образований, призванных ещё бо- gün­den ge­ňel­ýär we hal­ky­my­zyň ag­ are called to strengthen ever more the лее укрепить экономическую мощь zy­bir­li­gi­ni, onuň Wa­ta­ny­my­zyň hal­ka­ economic power of the Fatherland, Отчизны, приумножить благососто- ra ab­ra­ýy­ny we şöh­ra­ty­ny ber­kit­me­giň multiply the well-being of Turkmeni- яние народа Туркменистана во имя hem-de art­dyr­ma­gyň bäh­bi­di­ne be­ýik stan nation, in the name of happiness счастья нынешнего и будущих поко- iş­le­re bo­lan hö­we­si­ni gör­kez­ýär. of the present and future generations. лений. 112 MIRAS