PROGNOZA

ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniającego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7

do RPO WŁ na lata 20142020

Łód ź 2016

Projekt współfinansowany przez Uni ę Europejsk ą z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej RPO WŁ 2014-2020 oraz z bud żetu samorz ądu województwa łódzkiego. Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zespół autorski: Zespół autorów pod kierownictwem mgr in ż. Justyny Siudak mgr Anna Wahlig mgr in ż. Ewelina Wikarek-Paluch mgr in ż. Joanna Leoniewska-Gogola mgr Katarzyna Cholewa mgr Marta Jamontt-Skotis mgr Maria Młodzianowska-Synowiec

2 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

1 Streszczenie prognozy w j ęzyku niespecjalistycznym (równie ż w języku angielskim)

Wst ęp i informacje o projekcie dokumentu Przedmiotem prognozy oddziaływania na środowisko jest projekt Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 (dalej Plan Transportowy). Celem opracowania prognozy oddziaływania na środowisko projektu Planu Transportowego, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami i uzgodnieniami, jest kompleksowa analiza mo żliwego oddziaływania na poszczególne elementy środowiska przewidzianych w Planie Transportowym działa ń w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, ocena wyst ępowania oddziaływa ń skumulowanych i analiza mo żliwo ści zastosowania rozwi ąza ń alternatywnych oraz potrzeby działa ń kompensacyjnych. Prognoza została opracowana w taki sposób, aby wnioski z przeprowadzonych analiz, propozycje łagodzenia potencjalnych oddziaływa ń negatywnych, a tak że rekomendacje były przydatne na wszystkich szczeblach wdra żania projektu Planu Transportowego. Podstawy prawne i zakres Podstaw ą prawn ą opracowania prognozy oddziaływania na środowisko ustale ń projektu Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014 -2020 jest ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2016 poz. 353 z pó źn. zm.), która zawiera transpozycj ę do prawodawstwa polskiego Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko oraz ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672 z pó źn. zm.). Przy opracowywaniu Prognozy przeanalizowano, zgodnie z przepisami i uzgodnieniami, oddziaływania na wszystkie elementy środowiska, w tym, m.in. na: ró żnorodno ść biologiczn ą, zwierz ęta, ro śliny, integralno ść obszarów chronionych, wod ę, powietrze, ludzi, powierzchni ę ziemi, krajobraz, klimat akustyczny, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzgl ędnieniem zale żno ści mi ędzy tymi elementami środowiska i mi ędzy oddziaływaniami na te elementy identyfikuj ąc stopie ń i rodzaj oddziaływa ń. W szczególno ści przeanalizowany został wpływ Planu Transportowego na obszary chronione, w tym obj ęte sieci ą Natura 2000 i ich integralno ść . Opracowana Prognoza jest zgodna z uzgodnionym zakresem z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Łodzi oraz Pa ństwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Łodzi, a tak że z umow ą zawart ą pomi ędzy Województwem Łódzkim (Zamawiaj ącym), a firm ą ATMOTERM S.A. (Wykonawc ą). Analiza i ocena istniej ącego stanu środowiska W oparciu o dost ępne materiały zidentyfikowano główne problemy i zagro żenia środowiska w obszarze obj ętym Planem Transportowym, jak równie ż okre ślono jego aktualny stan.

3 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Z jednej strony słu żyć to powinno takiemu kształtowaniu Planu Transportowego, aby maksymalnie został wykorzystany do poprawy stanu środowiska, a z drugiej do umo żliwienia oceny wpływu na środowisko i identyfikacji ewentualnych znacz ących oddziaływa ń negatywnych oraz zaproponowania działa ń minimalizuj ących ten wpływ, wskazania działa ń alternatywnych i ewentualnie kompensuj ących. Analiz ą stanu środowiska obj ęto wszystkie jego elementy, a w szczególno ści: istniej ący układ transportowy, klimat akustyczny, powietrze i klimat, wody powierzchniowe i podziemne, gospodark ę wodno- ściekowa, ochron ę przyrody, gospodark ę odpadami, gleby, zasoby naturalne, promieniowanie elektromagnetyczne oraz powa żne awarie przemysłowe. Rekomendacje działa ń minimalizuj ących i kompensuj ących oddziaływanie negatywne oraz inne możliwe warianty W przypadku wyst ąpienia oddziaływa ń negatywnych danego działania na środowisko zaproponowano sposoby ich zapobiegania i ograniczania. Do najcz ęś ciej pojawiaj ących si ę mo żemy zaliczy ć stosowanie nawierzchni cichych i o obni żonej hała śliwo ści, stosowanie podkładów pochłaniaj ących hałas oraz drgania zwłaszcza w pobli żu zabudowy mieszkaniowej, wytyczanie nowych dróg poza obszarami chronionymi, zachowanie standardów akustycznych dla zabudowy chronionej oraz stosowanie technologii ograniczaj ących energochłonno ść oraz emisj ę zanieczyszcze ń. Prognoza oddziaływania na środowisko Zgodnie z metodyk ą Prognozy na obszarze obj ętym opracowaniem oceniono szczegółowo mo żliwe oddziaływania wszystkich obszarów wsparcia przewidzianych do realizacji w ramach Planu Transportowego na poszczególne elementy środowiska. Przy ocenie wykorzystano wypracowane kryteria oceny oddziaływania uwzgl ędniaj ące stan i najwi ększe problemy środowiska, mo żliwe negatywne oddziaływania i charakterystyk ę projektów, które mog ą by ć wsparte przez Plan Transportowy, jak te ż i cele dokumentów strategicznych mi ędzynarodowych, krajowych i regionalnych. Realizacja działa ń w wi ększo ści b ędzie miała pozytywny wpływ na środowisko , b ędą one bezpo średnio wpływa ć na popraw ę jako ści środowiska poprzez działania z zakresu rozwoju inteligentnych systemów transportowych (ITS) w zarządzaniu ruchem drogowym i jego monitorowaniu, poprawy bezpiecze ństwa ruchu, podniesienia jako ści funkcjonowania punktowej i liniowej infrastruktury kolejowej, elektryfikacji linii kolejowych, integracji publicznego transportu zbiorowego, modernizacji i zakupu nowoczesnego proekologicznego taboru autobusowego, tramwajowego i kolejowego dla publicznego transportu zbiorowego i wielu innych działa ń zaproponowanych w Planie Transportowym. Wyznaczono tak że działania, które b ędą mogły mo żliwie negatywnie oddziaływa ć na środowisko, które odnosz ą si ę do funkcji komunikacyjnych i obejmuj ą m.in. działania w zakresie udro żnienia Łódzkiego W ęzła Kolejowego oraz budowy, modernizacji i rewitalizacji linii kolejowych. Nie b ędą to jednak działania maj ące na celu degradacj ę istniej ących ekosystemów. Oddziaływania na obszary chronione w tym Natura 2000 W ramach realizacji działa ń okre ślonych w Planie Transportowym nie przewiduje si ę bezpo średniego, pozytywnego oddziaływania na walory przyrodnicze. Mo żna jednak stwierdzi ć, i ż wskazane grupy działa ń pozwol ą po średnio pozytywnie wpływa ć na gatunki zwierz ąt oraz ro ślin m.in. poprzez popraw ę jako ści powietrza.

4 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Ocena celów oraz kierunków działa ń Planu Transportowego wskazuje, i ż potencjalnie znacz ąco negatywne oddziaływanie na zasoby przyrodnicze regionu oraz integralno ść obszarów chronionych b ędą miały działania zwi ązane z budow ą, rozbudow ą i modernizacj ą dróg (w tym poł ącze ń sieci dróg lokalnych z układami TEN-T) oraz rozbudow ą sieci kolejowych. Negatywne oddziaływanie w najwi ększym stopniu zwi ązane b ędzie z etapem budowy nowych inwestycji – przede wszystkim usuwaniem drzew i krzewów, ryzykiem zaj ęcia stanowisk gatunków ro ślin chronionych oraz stanowisk chronionych zwierz ąt, jak równie ż przerwaniem dro żno ści korytarzy migracyjnych zwierz ąt oraz ich płoszeniem. W przypadku inwestycji liniowych najwi ększe zagro żenie dotycz ące negatywnego oddziaływania na walory przyrodnicze dotyczy fragmentacji siedlisk przyrodniczych oraz ich zajmowania. Maj ąc jednak na wzgl ędzie, i ż województwo łódzkie w niewielkim stopniu pokryte jest prawnymi formami ochrony przyrody oraz korytarzami ekologicznymi, jak równie ż istotny fakt dotycz ący prowadzenia wi ększo ści inwestycji na istniej ących ju ż szlakach komunikacyjnych, ryzyko kolizji na wspomnianym powy żej polu b ędzie niewielkie. Wi ększo ść z niekorzystnych oddziaływa ń na gatunki, siedliska przyrodnicze czy korytarze migracyjne b ędzie miała charakter miejscowy oraz krótkotrwały, a przy zastosowaniu odpowiednich środków zapobiegawczych mo żliwe b ędzie zminimalizowanie ich negatywnego wpływu. Analiza mo żliwo ści oddziaływania transgranicznego Zawarte w Planie Transportowym zadania, b ędą realizowane na obszarze województwa łódzkiego, a ich zasi ęg oddziaływania na środowisko b ędzie miał przede wszystkim charakter miejscowy i lokalny, a tylko w niektórych przypadkach regionalny. Działania, które będą miały charakter regionalny b ędą oddalone od granicy pa ństwowej i nie b ędą wywiera ć znacz ącego oddziaływania na pa ństwa s ąsiaduj ące z Polsk ą. Wobec tego, dokument ten nie podlega procedurze transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko. Ocena skutków w przypadku braku realizacji Planu Transportowego oraz korzy ści z jego realizacji Najistotniejszy skutek, który wynikałby z zaniechania realizacji Planu Transportowego dotyczy braku alokacji środków dla projektów przewidzianych do wsparcia w ramach celu tematycznego 7 RPO WŁ 2014-2020. Opracowanie Planu Transportowego i jego realizacja jest warunkiem otrzymania przewidzianego dla Programu Operacyjnego dofinansowania. Ponadto cz ęść projektów stanowi kontynuacj ę oraz uzupełnienie działa ń w zakresie rozwoju infrastruktury transportowej podj ętych w poprzedniej perspektywie finansowej, tj. w okresie 2007-2013. Zaniechanie prowadzenia działa ń okre ślonych w projekcie dokumentu skutkowałoby pozostawieniem infrastruktury kolejowej i drogowej w stanie niekompletnym, a wiele poprzednio zrealizowanych inwestycji byłoby niepełnych. Rezygnacja z wdro żenia Planu Transportowego mogłaby skutkowa ć brakiem mo żliwo ści kontynuacji lub doko ńczenia rozpocz ętych w poprzednich latach inwestycji z zakresu rozwoju infrastruktury transportowej oraz brakiem mo żliwo ści realizacji nowych inwestycji, maj ących na celu usprawnienie powi ąza ń układu drogowego, kolejowego i lotniczego. Mo żliwe zmiany środowiska naturalnego w przypadku odst ąpienia od realizacji Planu Transportowego wskazane zostały w rozdziale 4.13. Rezygnacja z realizacji zało żeń projektu dokumentu b ędzie powodowa ć: • wzrost nat ęż enia ruchu oraz zmniejszenie przepustowo ści dróg na skutek rosn ącej stale liczby pojazdów;

5 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

• tworzenie si ę tzw. „korków” na skutek zmniejszenia przepustowo ści dróg, co finalnie doprowadzi do zwi ększenia zu życia paliw oraz zwi ększenia emisji spalin; • wzrost emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych oraz pogorszenie jako ści powietrza – w szczególno ści na terenach miejskich; • zwi ększenie liczby mieszka ńców nara żonych na ponadnormatywne warto ści poziomu hałasu; • zwi ększenie tak że ładunku zanieczyszcze ń przenikaj ącego do wód powierzchniowych i podziemnych oraz środowiska glebowego na skutek zwi ększenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza; • pogł ębianie zmian klimatycznych na skutek zwi ększonej emisji gazów (w tym w szczególno ści CO 2) oraz pyłów; • zwi ększone ryzyko wypadków i kolizji na zatłoczonych i niezmodernizowanych drogach. Poza negatywnymi czynnikami realizacja celów zakładanych w Planie Transportowym, będzie po średnio przyczynia ć si ę do zachowania oraz poprawy walorów środowiskowych – zapewni ą to nowoczesne, niskoemisyjne i zaprojektowane w najbardziej korzystny dla środowiska sposób elementy infrastruktury drogowej i kolejowej. Wdro żenie projektów przewidzianych do wsparcia w Planie Transportowym będzie miało zatem wymiar społeczny i gospodarczy, ale tak że pro środowiskowy. Prezentacja wariantów alternatywnych Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt. 3b ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Prognoza powinna przedstawia ć rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadz ącej do tego wyboru. Rozwi ązania alternatywne dla działa ń mog ących negatywnie oddziaływa ć na środowisko mog ą dotyczy ć: • innej lokalizacji (warianty lokalizacji); • innego sposobu prowadzenia inwestycji (warianty konstrukcyjne i technologiczne); • innego sposobu zarz ądzania (warianty organizacyjne); • wariantu niezrealizowania inwestycji, tzw. „opcja zerowa”. Proponowane rozwi ązania alternatywne do działa ń przedstawionych w Planie Transportowym przedstawiono w rozdziale Matryca zbiorcza oddziaływa ń środowiskowych i polegaj ą one m.in. na :

− wytyczaniu nowych dróg poza obszarami chronionymi;

− zachowaniu standardów akustycznych dla zabudowy chronionej, stosowaniu cichych nawierzchni, podkładów pochłaniaj ących hałas oraz drgania;

− stosowaniu mat wibroizolacyjnych dla ograniczenia nadmiernego hałasu i drga ń lub innych systemów ograniczaj ących hałas (np. szyna w otulinie);

6 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− stosowaniu technologii ograniczaj ących energochłonno ść oraz emisj ę zanieczyszcze ń;

− budowie elementów infrastruktury podnosz ącej bezpiecze ństwo wspieranej z odnawialnych źródeł energii (np. panele fotowoltaiczne) oraz oświetlenia automatycznie dopasowuj ącego parametry działania do warunków (np. ograniczenie nat ęż enia światła w przypadku braku przechodniów).

Propozycje metod oceny skutków realizacji Planu Transportowego We wdra żaniu i realizacji zało żeń okre ślonych w Planie Transportowym istotna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena skutków realizacji inwestycji obj ętych wsparciem finansowym. Dlatego niezb ędne jest opracowanie propozycji metod analizy, które umo żliwi ą dokonywanie ocen procesu wdra żania oraz kontrol ę realizacji zało żonych w Planie Transportowym działa ń, m.in. poprzez monitorowanie zmian w stanie środowiska oraz ocen ę uzyskanych efektów ekologicznych. Plan Transportowy okre śla konstrukcj ę systemu monitorowania umo żliwiaj ącego pomiar, kontrol ę oraz interpretacj ę efektów realizowanych działa ń. W dokumencie tym zaproponowano wska źniki, które pozwol ą okre śli ć stopie ń realizacji poszczególnych działa ń. Bezpo średni monitoring mo żna przeprowadzi ć poprzez wykonanie ewaluacji ex post, która powinna okre śli ć faktyczny wpływ wszystkich wynikaj ących z Planu Transportowego inwestycji na poszczególne elementy środowiska. W ewaluacji nale ży zwróci ć uwag ę czy przy realizacji inwestycji zastosowano zalecenia ogólne wynikaj ące z niniejszej Prognozy, czy inwestycja została zrealizowana zgodnie z zapisami decyzji środowiskowej oraz przepisami odr ębnymi. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych analiz w trakcie prac nad Prognoz ą oddziaływania na środowisko mo żna wyci ągn ąć nast ępuj ące wnioski ogólne:

− ocena spójno ści celów projektu Planu Transportowego z celami ochrony środowiska ustanowionymi na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym potwierdza istnienie zbie żno ści zapisów z dokumentami wy ższych szczebli, jednak ze wzgl ędu na specyfik ę dokumentu oraz jego w ąski zakres nie wszystkie cele b ędą realizowane w ramach przedmiotowego dokumentu;

− ocenia si ę, że Plan Transportowy, jako cało ść b ędzie pozytywnie oddziaływa ć na środowisko i sprzyja ć rozwi ązaniu niektórych problemów dotycz ących sieci transportowej na terenie województwa łódzkiego, jednak niektóre obszary wsparcia mog ą wpływa ć równie ż negatywnie na poszczególne elementy środowiska. Wskazane w Prognozie oddziaływania negatywne mog ą by ć jednak w du żym stopniu zminimalizowane poprzez zastosowanie odpowiednich środków ograniczaj ących ten wpływ. Na etapie realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć zagro żenia konfliktami ekologicznymi mog ą obejmowa ć głównie działania zwi ązane z: lokalizacj ą dróg w obr ębie terenów chronionych oraz podniesieniem klasy dróg (zwi ększenie pr ędko ści projektowej) w obr ębie terenów zabudowanych. Szczegółowe wnioski w tym zakresie przedstawione s ą w odpowiednich rozdziałach Prognozy;

7 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− oddziaływania negatywne okre ślone w Prognozie mog ą wyst ąpi ć, jednak czy do tego dojdzie decyduj ącą rol ę odgrywa ć b ędzie ich lokalizacja, zastosowana technologia oraz dokładny zakres inwestycji. Ograniczenie negatywnego wpływu b ędzie mo żliwe tak że poprzez zastosowanie odpowiednich działa ń minimalizuj ących i kompensuj ących. W Prognozie wskazano na liczne rozwi ązania minimalizuj ące, przy czym za główne zasady mo żna uzna ć:

• przeprowadzenie w sposób rzetelny oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęć na środowisko – z przedstawieniem wariantu mo żliwie najmniej obci ąż aj ącego środowisko, a jednocze śnie ekonomicznie uzasadnionego, zapewniaj ąc wysoki poziom merytoryczny oraz bior ąc pod uwag ę wszystkie mo żliwe oddziaływania, zwłaszcza na obszary chronione; • wydawanie decyzji administracyjnych zgodnych z zasadami i wymaganiami ochrony środowiska; • sprawne egzekwowanie zapisów okre ślonych w decyzjach administracyjnych i przepisach prawnych; • lokowanie inwestycji poza terenami przyrodniczo cennymi; • przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej na etapie planowania konkretnego przedsi ęwzi ęcia (np. w ramach oceny oddziaływania na środowisko); • uwzgl ędnianie zrównowa żonego zagospodarowania przestrzennego przy wyborze lokalizacji i opracowywaniu projektu inwestycji (np. zachowanie lub stworzenie terenów zieleni przydro żnej) oraz zachowanie wymogów ochrony krajobrazu.

− za najwa żniejsze zwi ązane z ochron ą obszarów chronionych, istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego Planu Transportowego problemy uznano:

• fragmentacj ę siedlisk – ze wzgl ędu głównie na budow ę infrastruktury komunikacyjnej (drogi, obwodnice); • wyst ępowanie obcych gatunków ro ślin i zwierz ąt – w wyniku rozprzestrzeniania si ę gatunków inwazyjnych wzdłu ż dróg i szlaków; • za śmiecanie terenów le śnych i cennych przyrodniczo, zwłaszcza wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych; • niewystarczaj ące informacje nt lokalizacji cennych gatunków i siedlisk.

− ocena przedstawionych w projekcie Planu Transportowego działa ń oraz projektów przyj ętych do realizacji wskazuje na cało ściowe, synergiczne podej ście do rozwoju województwa w zakresie systemów komunikacyjnych. Pozwoli to na osi ągni ęcie lepszych efektów zrównowa żonego rozwoju. Jednoczesna realizacja polityki transportowej nastawionej na innowacyjno ść i ekologiczne rozwi ązania doprowadzi do szeroko poj ętego rozwoju zgodnego z zasadami zrównowa żonego rozwoju;

− ocena działa ń zaplanowanych do wsparcia w ramach Planu Transportowego nie wskazała na wyst ępowanie znacz ących negatywnych oddziaływa ń.

8 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Report summary in a non-technical language (in English) INTRODUCTION AND INFORMATION ABOUT THE DRAFT DOCUMENT The object of the Strategic Environmental Assessment is the draft Regional Transport Plan of the Lodz Voivodeship fulfilling the Criteria of Ex Ante Conditionalities for the 7th Thematic Objective of the ROP for the Lodz Voivodeship for the period 2014-2020 (hereinafter referred to as the Transport Plan). The aim of the Environmental Report on the draft Transport Plan, in accordance with the applicable rules and arrangements, is a comprehensive analysis of the potential impact of actions (provided in the Transport Plan) on specific elements of the environment in relation to specific elements of the environment, as well as the assessment of the occurrence of cumulative impacts, and the analysis of the applicability of alternative solutions and the need to introduce compensatory measures. The Report was developed in a way that makes conclusions of analyses, proposals to mitigate potential negative impacts, and recommendations useful at all levels of draft Transportation Plan implementation. LEGAL BASIS AND SCOPE The legal basis for the preparation of the Strategic Environmental Assessment for the findings of the draft Regional Transport Plan of the Lodz Voivodeship fulfilling the Criteria of Ex Ante Conditionalities for the 7th Thematic Objective of the ROP for the Lodz Voivodeship for the period 2014-2020 is the Act of 3 October 2008 on the provision of information about the environment and its protection, public participation in environmental protection and environmental impact assessment (Journal of Laws of 2016, item 353, as amended), which contains transposition into Polish legislation of the Directive 2001/42/EC of the European Parliament and of the Council of 27 June 2001 on the assessment of the effects of certain plans and programmes on the environment, and the Act of 27 April 2001 Environmental Protection Law (Journal of Laws of 2013, item 1232, as amended). In compliance with legislation and agreements, impact on all elements of the environment was analysed in the course of the Report, including among others impact on: biodiversity, fauna, flora, integrity of protected areas, water, air, humans, soil, landscape, acoustic climate, natural resources, culture heritage objects, material goods, including the interrelationship between the above mentioned elements of the environment by identifying the degree and type of interactions. In particular, the Report analyses impact of the Transport Plan on protected areas (including Natura 2000 sites) and their integrity. The Report is in line with the scope agreed with the Regional Director of Environmental Protection in Lodz and the Voivodeship State Sanitary Inspector in Lodz, and is compliant with the agreement concluded between Lodz Voivodeship (Contracting Party) and ATMOTERM S.A. company (Contractor) ANALYSIS AND ASSESSMENT OF THE CURRENT STATE OF THE ENVIRONMENT The key issues and environmental hazards in the Transport Plan eligible area were identified. The current state of the environment was also identified. On the one hand, it should serve such a formation of the Transport Plan to maximise its use in order to improve state of the environment. On the other hand, it should serve such a formation of the Programme to enable environmental impact assessment and identification of any significant

9 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 negative impacts, and to propose measures that will minimise this impact, indicate alternative and possible compensating actions. The analysis of the environment covered all of its elements, in particular: the existing transport system, acoustic climate, air and climate, surface water and groundwater, waste water and sewage management, nature protection, waste management, soil, natural resources, electromagnetic radiation, and serious industrial accidents. RECOMMENDATIONS OF MEASURES TO MINIMISE AND COMPENSATE NEGATIVE IMPACT, AND OTHER POSSIBLE OPTIONS The Report proposes preventive and minimisation solutions for cases of negative impacts of a given measure on the environment. The most frequent ones include the use of low noise road surfaces (porous and poroelastic), the use of sleepers that absorb noise and vibration (especially near residential buildings), setting new roads outside protected areas, maintenance of acoustic standards for protected development areas, and the use of technologies that reduce energy consumption and emissions of pollutants. THE ENVIRONMENTAL REPORT According to the Report methodology, for the area covered by the document possible impacts of all areas of support (provided for the implementation of the Transport Plan) on individual elements of the environment were assessed in detail. The assessment was based on previously developed evaluation criteria that take into account condition of the environment and its major problems, the possible negative impact and description of projects that can be supported by the Transport Plan, as well as the goals of the international, domestic and regional strategic documents. The implementation of measures will mostly have positive impact on the environment . They will have direct impact on the improvement of the quality of the environment through measures relating to the development of intelligent transport systems (ITS) in road traffic management and monitoring, the improvement of traffic safety, the improvement of the quality of the operation of point and linear rail infrastructure , the electrification of railway lines, the integration of public transport, the modernisation and purchase of modern environmentally friendly bus, tram and rail fleet for public transport, and many other measures proposed in the Transport Plan. They were also measures indicated, that can have a possible negative impact on the environment , and which refer to communication (transport) functions and cover i.a. measures from the scope of streamlining of Lodz Railway Node and the construction, modernisation and revitalisation of railways. However these will not be measures aiming at degradation of the existing ecosystems. Impacts on protected areas, including Natura 2000 sites No direct, positive impacts on natural features are provided as part of measures set out in the Transport Plan. However, it can be concluded, that the indicated groups of measures will have an indirect positive impact on species of animals and plants, among others, through improvement of air quality. Assessment of the objectives and broad lines of measures provided in the Transport Plan indicates that it will be measures relating to the construction, expansion and modernisation of roads (including mergers local road networks of systems TEN-T) and the expansion of rail

10 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 networks that will have a potentially significant negative impact on the natural resources of the region and the integrity of protected areas. Negative impact will be mainly associated with the construction phase of new investments - primarily with the removal of trees and shrubs, risk of occupation of sites of protected species of plants and animals, as well as with the interruption of patency of migration corridors of animals and their disturbance. In the case of linear investments, the biggest threat relating to the negative impact on the natural features concerns fragmentation of natural habitats and their occupation. However, bearing in mind that the Lodz Voivodeship is hardly covered by legal forms of nature protection and ecological corridors, and considering the important fact relating to the conduct of the majority of investments on existing transportation routes, the risk of a conflict in the above-mentioned field will be small. Most of the adverse effects on species, natural habitats and migration corridors will be local and short-term, and with the application of appropriate preventive measures it will be possible to minimise their negative impact. ANALYSIS OF THE POTENTIAL CROSS-BORDER IMPACT Measures included in the Transport Plan will be implemented in the area of the Lodz Voivodeship, and their scope of impact on the environment will be mainly of topical and local nature, and in some cases will be regional. Measures of regional nature will be located away from the state border, and will not have a significant impact on Poland’s neighbouring countries. Therefore, this document is not subject to transboundary environmental impact assessment. ASSESSMENT OF THE EFFECTS IN THE ABSENCE OF IMPLEMENTATION OF THE TRANSPORT PLAN AND THE BENEFITS OF ITS IMPLEMENTATION The most significant effect that would result from non-implementation of the Transport Plan is the lack of allocation of funds for projects that are to be supported under the 7th thematic objective of the ROP LV 2014-2020. In order to receive funding available for the Operational Programme, the Transport Plan must be developed and implemented. Moreover, part of the projects build upon and complement measures in the field of developing transport infrastructure that were undertaken in the previous financial perspective, i.e. in the 2007- 2013 period. Failure to carry out measures set out in the draft document would result in leaving rail and road infrastructure in an incomplete state, and many previously implemented investments would be partial. Cancellation of the Transport Plan implementation could result in the inability to continue or complete investments in transport infrastructure that were the initiated in previous years, and the lack of feasibility of new investments aimed at improving the links of road, rail and air system. Possible changes in the natural environment in case of non-implementation of the Transport Plan are indicated in section 4.13. Cancellation of implementation of the draft document’s assumptions will result in: • an increase in traffic and a reduction in road capacity due to the constantly growing number of vehicles; • formation of ‘road congestion’ caused by reduction in road capacity, which finally leads to increased fuel consumption and growth of exhaust gas emissions;

11 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

• an increase in the emission of gaseous and particulate pollutants and a deterioration of air quality - particularly in urban areas; • an increase in share of population exposed to excessive noise levels; • an increase in the pollution load passing into surface water and groundwater and into soil environment due to increased emissions of air pollutants; • aggravation of climate change due to increased emissions of greenhouse gases (in particular CO 2) and dust; • increased risk of accidents and collisions on congested and non-upgraded roads. Besides negative factors, implementation of the objectives assumed in the Transport Plan will indirectly contribute to the preservation and improvement of environmental values it will be provided by modern, low-emission elements of the road and railway infrastructure, that are designed in the most environmentally beneficial manner. Implementation of projects to be funded under the Transport Plan will therefore have social, economic, and pro-environmental dimension. PRESENTATION OF ALTERNATIVES In compliance with the Article 51 par. 2 item 3b of the Act of 3 October 2008 on the provision of information about the environment and its protection, public participation in environmental protection and environmental impact assessment, the Report shall present alternatives to the solutions from the draft document, together with the reasons for selecting the alternatives dealt with, and a description of evaluation methods leading to this choice. Alternatives to measures that may have a negative impact on the environment may relate to: • a different location (location options); • a different method of investment implementation (construction and technological options); • a different method of management (organisational options); • a non-implementation of investment, a so-called ‘zero option’. Proposed alternatives to measures outlined in the Transport Plan are presented in section Summary matrix of environmental impacts , and they consist, inter alia, of the following:

− setting new roads outside protected areas;

− maintaining acoustic standards for protected development areas, using low noise road surfaces, and sleepers that absorb noise and vibration;

− using vibration isolation mats to limit excessive noise and vibration, or other noise- reduction systems (e.g. embedded rails);

− using technologies that reduce energy consumption and emissions of pollutants;

− constructing elements of infrastructure that improve safety and uses RES (e.g. photovoltaic panels) and lighting that automatically adjusts its parameters to the conditions (e.g. reducing the intensity of light in the absence of passers-by).

12 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

PROPOSED METHODS OF EVALUATING EFFECTS OF IMPLEMENTATION OF THE TRANSPORT PLAN During the implementation and realisation of assumptions included in the Transport Plan the most important are the process control, and impact assessment of investments covered by the financial support. Therefore, it is necessary to develop proposals of the analysis methods that will allow to evaluate implementation process and control realisation of the actions established under the Transport Plan, i.a. through monitoring of changes in the environment and assessment of the environmental effects. Transport Plan sets out the structure of a monitoring system capable of measuring, controlling and interpreting effects of the measures implemented. The document proposes indicators that will determine the degree of implementation of individual measures. Direct monitoring can be performed by conducting an ex post evaluation, which should determine the actual impact of each investment resulting from the Transport Plan on individual elements of the environment. In the course of evaluation, it is necessary to pay attention to whether the investment implementation used general recommendations resulting from the Report, whether the investment was implemented in accordance with provisions of environmental decision and separate regulations. CONCLUSIONS The following general conclusions can be drawn on the basis of analyses performed in the course of works on the Environmental Report:

− assessment of the consistency of the objectives of the draft Transport Plan with the environmental objectives established at international, Community and national level confirms the existence of convergence of provisions with the documents of higher levels. However, due to the nature of the document and its narrow range, not all objectives will be implemented under this document;

− it is estimated, that the Transport Plan as a whole will have a positive impact on the environment and will help to solve some problems relating to transport network of the Lodz region, however, some areas of support can have also a negative impact on particular elements of the environment. However, negative effects indicated in the Report can be minimised to a large extent through the use of appropriate means for reducing this impact. At the stage of implementation of individual projects, risk of ecological conflicts may refer particularly to measures relating to: locating roads within the protected areas and raising the quality (class) of roads (increasing design speed) within the built-up areas. Specific conclusions in this regard are presented in relevant sections of the Report;

− negative impacts identified in the Report may occur, however it will be the location, the technology used, and the exact scope of investment, that will decide whether it will happen. Reduction of the negative impact will be also possible through implementation of appropriate minimising and compensating measures. The Report pointed to numerous solutions relating to minimisation, and the following can be considered main principles:

13 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

• performance of a reliable assessment of the impact of projects on the environment - with the presentation of an option that would be least restrictive for the environment, while economically justified, providing a high level of knowledge and taking into account all the possible impacts, especially on protected areas; • issuing administrative decisions that are consistent with the principles and requirements of environmental protection; • effective enforcement of the provisions specified in administrative decisions and laws; • locating investments outside areas of high nature value; • conducting an inventory of nature at the planning stage of a specific project (e.g. as part of environmental impact assessment); • taking into account sustainable spatial development while selecting location and developing draft of the investment (e.g. maintenance or creation of roadside greenery), and fulfilling the requirements of landscape protection.

− the following were identified as the most important issues relating to the protection of protected areas relevant to the implementation of the draft Transport Plan:

• fragmentation of habitats - mainly due to the construction of transport infrastructure (roads, bypasses); • occurrence of alien species of plants and animals - as a result of the spread of invasive species along roads and routes; • littering of forest and high natural value areas, especially along the traffic routes; • insufficient information about the location of valuable species and habitats.

− assessment of measures presented in the draft Transport Plan and projects accepted for implementation indicates a comprehensive, synergistic approach to regional development in the field of transport systems. This will enable achievement of better results of sustainable development. Simultaneous implementation of transport policy focused on innovation and green solutions will lead to broad-based development of a sustainable development;

− assessment of measures planned for funding under the Transport Plan indicates no presence of significant negative impacts.

14 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

2 Spis tre ści

1 Streszczenie prognozy w j ęzyku niespecjalistycznym (równie ż w języku angielskim) ...... 3 2 Spis tre ści ...... 15 3 Wprowadzenie ...... 17 3.1 Cel prognozy ...... 17 3.2 Podstawa prawna i uzgodnienia zakresu prognozy ...... 18 3.3 Metody zastosowane przy sporz ądzaniu prognozy...... 20 3.4 Przedmiot prognozy – cele i zawarto ść projektu Planu Transportowego...... 24 3.5 Powi ązania projektu Planu Transportowego z dokumentami mi ędzynarodowymi ...... 26 3.6 Powi ązania projektu Planu Transportowego z dokumentami krajowymi i regionalnymi ...... 38 3.7 Sposób i zakres uwzgl ędnienia informacji zawartych w prognozach oddziaływania na środowisko sporz ądzonych dla innych, przyj ętych ju ż, dokumentów powi ązanych z projektem Planu Transportowego ...... 50 4 Analiza stanu bie żą cego ...... 56 4.1 Ogólna charakterystyka województwa (w tym krajobraz, budowa geologiczna i rze źba terenu, zabytki) ...... 56 4.1.1 Poło żenie administracyjne i geograficzne ...... 56 4.1.2 Geologia i rze źba terenu ...... 58 4.1.3 Zabytki , ...... 59 4.2 Istniej ący układ transportowy ...... 62 4.3 Klimat akustyczny ...... 69 4.4 Powietrze i klimat ...... 75 4.5 Wody powierzchniowe i podziemne ...... 82 4.6 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 99 4.7 Ochrona przyrody, w tym obiekty i obszary chronione, ł ącznie z obszarami Natura 2000, ró żnorodno ść biologiczna, ro śliny, zwierz ęta oraz korytarze ekologiczne ...... 101 4.8 Gospodarka odpadami ...... 111 4.9 Gleby i zasoby naturalne ...... 117 4.10 Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 121 4.11 Powa żne awarie przemysłowe ...... 123 4.12 Istniej ące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści dotycz ące obszarów podlegaj ących ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ...... 126 4.13 Wpływ na środowisko w przypadku odst ąpienia od realizacji Planu Transportowego ...... 127 5 Prezentacja wariantów alternatywnych ...... 130 6 Prognoza oddziaływania na środowisko ...... 132 6.1 Matryca zbiorcza oddziaływa ń środowiskowych ...... 132 6.2 Oddziaływanie na powietrze i klimat...... 143 6.3 Oddziaływanie na klimat akustyczny ...... 146

15 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

6.4 Oddziaływanie na wody ...... 149 6.5 Oddziaływanie na ochron ę przyrody, w tym obiekty i obszary chronione, ł ącznie z obszarami Natura 2000, ró żnorodno ść biologiczn ą, ro śliny i zwierz ęta oraz korytarze ekologiczne ...... 152 6.6 Oddziaływanie na krajobraz ...... 170 6.7 Oddziaływanie na gleby, powierzchni ę ziemi i zasoby naturalne ...... 173 6.8 Oddziaływania na ludzi ...... 175 6.9 Oddziaływania na zabytki i dobra materialne ...... 180 6.10 Macierz kwantyfikacji oddziaływa ń ...... 182 6.11 Informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko ...... 191 7 Opis wyników przeprowadzonych bada ń ...... 193 8 Wnioski i rekomendacje ...... 198 8.1 Rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko, mog ących by ć rezultatem realizacji projektu Planu Transportowego ...... 202 8.2 Propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy (bada ń) skutków realizacji postanowie ń projektu Planu Transportowego oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania ...... 205 9 Aneksy przedstawiaj ące zestawienia i analizy danych ...... 207 9.1 Spis tabel ...... 207 9.2 Spis rysunków ...... 208 10 Opis wybranej i zastosowanej metodologii oraz źródła informacji wykorzystywanych w badaniu ...... 209

16 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

3 Wprowadzenie

Prognoza oddziaływania dokumentów strategicznych na środowisko stosowana jest, jako narz ędzie prewencji podczas procesu decyzyjnego i w fazie przechodzenia do realizacji celów zrównowa żonego rozwoju. Ocena środowiskowych skutków realizacji strategii, polityk, programów i planów jest podstawowym narz ędziem weryfikacji zamierze ń administracji rz ądowej i samorz ądowej pod k ątem spełnienia zasad zrównowa żonego rozwoju. Post ępowanie w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, jak i sama Prognoza, maj ą na celu wyeliminowanie na jak najwcze śniejszym etapie takich propozycji rozwojowych, których realizacja mo że doprowadzi ć do pogorszenia stanu środowiska oraz wpłyn ąć na jako ść życia i zdrowia ludzi. Prognoza oddziaływania na środowisko została wykonana do projektu Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 i stanowi wa żny element procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Nadrz ędnym celem Planu Transportowego jest wytyczenie kierunków rozwoju systemu transportowego Województwa Łódzkiego w trakcie okresu programowania 2014-2020 oraz nakre ślenie propozycji działa ń w perspektywie do 2030 roku w celu zapewnienia sprawnych powi ąza ń drogowych z głównymi o środkami gospodarczymi w kraju i Europie oraz powi ąza ń wewn ątrz wojewódzkich zwi ększaj ących spójno ść terytorialn ą i wł ączenie regionu w system poł ącze ń krajowych i europejskich. Ponadto realizacja zaproponowanych w Planie Transportowym działa ń ma na celu podniesienie efektywno ści funkcjonowania systemu transportu kolejowego oraz zwi ększenie dost ępno ści regionu, podniesienie konkurencyjno ści Portu Lotniczego im. W. Reymonta, poprzez wła ściwie ukierunkowan ą polityk ę organizacji przewozów lotniczych, zwi ększenie udziału publicznego transportu zbiorowego w ogólnej liczbie podró ży oraz wsparcie platform multimodalnych w sieci TEN-T, jak równie ż terminali znajduj ących si ę poza sieci ą. Plan Transportowy stanowi podstaw ę do spełnienia warunkowo ści ex-ante w zakresie Celu Tematycznego 7 (Promowanie zrównowa żonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa żniejszej infrastruktury sieciowej), wskazanej dla Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 przez Komisj ę Europejsk ą, na podstawie Rozporz ądzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiaj ącego wspólne przepisy dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiaj ące przepisy ogólne dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylaj ące rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1083/2006.

3.1 Cel prognozy

Opracowanie Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014 -2020 (zwana dalej „Prognoz ą”) ma za zadanie dokonanie oceny skutków realizacji ustale ń Planu Transportowego w odniesieniu do

17 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, wskazanie potencjalnie uci ąż liwych lub korzystnych dla środowiska ustale ń i powinno stanowi ć integraln ą cze ść opracowania Planu Transportowego oraz podawa ć rozwi ązanie poprawiaj ące istniej ący i planowany sposób zagospodarowania terenu. W trakcie prac zespół opracowuj ący Prognoz ę koncentrował si ę na tych elementach środowiska, na które realizacja Planu Transportowego mo że mie ć faktyczne oddziaływanie. Podstaw ą Prognozy jest projekt Planu Transportowego oraz stanowiska Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi i Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi - w sprawie okre ślenia zakresu Prognozy oddziaływania na środowisko dla przedmiotowego dokumentu. Ponadto podkre ślono, i ż zgodnie z art. 52 ust. 2 ustawy OO Ś, prognoza winna uwzgl ędnia ć informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporz ądzonych dla innych, przyj ętych ju ż dokumentów powi ązanych z przedmiotowym projektem. Jest to o tyle istotne, że Plan Transportowy bezpo średnio wynika z zamierze ń RPO WŁ dla którego przeprowadzono strategiczn ą ocen ę oddziaływania na środowisko. Prognoza została opracowana w taki sposób, aby wnioski z przeprowadzonych analiz, propozycje minimalizowania potencjalnych negatywnych oddziaływa ń a tak że rekomendacje były przydatne na wszystkich szczeblach wdra żania projektu Planu Transportowego. Informacje zawarte w Prognozie powinny by ć wykorzystane przez Instytucje Zarz ądzaj ącą i przede wszystkim przez beneficjentów, którzy b ędą musieli zadeklarowa ć czy projekt wynika z dokumentu, dla którego przeprowadzono strategiczn ą ocen ę oddziaływania na środowisko i czy sposób jego realizacji uwzgl ędnia jej wyniki. Pomimo braku bezpo średnich wymaga ń prawnych dotycz ących tej zgodno ści wydaje si ę, że instytucja zarz ądzaj ąca b ędzie posiada ć wystarczaj ące narz ędzia, aby zweryfikowa ć zgodno ść finansowanych projektów drogowych i kolejowych z wymogami zawartymi w niniejszym dokumencie.

3.2 Podstawa prawna i uzgodnienia zakresu prognozy

Podstaw ę prawn ą opracowania prognozy oddziaływania na środowisko ustale ń projektu Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014 -2020 stanowi ą:

− Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353 z pó źn. zm.) (zwana dalej „ustaw ą OO Ś”), która zawiera transpozycj ę do prawodawstwa polskiego Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko;

− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672 z pó źn. zm.).

Zgodnie z ustaw ą OO Ś i przepisami UE, przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagane jest dla polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu , telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le śnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczaj ących ramy

18 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 dla pó źniejszej realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Do takich dokumentów nale ży wi ęc projekt Planu Transportowego i w zwi ązku z tym organ opracowuj ący projekt przedmiotowego dokumentu zobowi ązany jest do sporz ądzenia Prognozy oddziaływania na środowisko jego ustale ń. Ponadto prognoz ę opracowano w oparciu o nast ępuj ące akty prawne:

− Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa,

− Dyrektywa 85/337 EEC z dnia 27 czerwca 1985 r., w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsi ęwzi ęć dla środowiska,

− Dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyj ącej fauny i flory,

− Dyrektywa Komisji Europejskiej 97/11/EC z dnia 3 marca 1997r. wnosz ącej poprawki do Dyrektywy 85/337 EEC,

− Dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego 2001/77/EC z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie promowania energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii na wewn ętrznym rynku energetycznym,

− Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berne ńska) (Dz. U. z 1996 r. Nr 58, poz. 263, 264),

− Konwencja o ochronie w ędrownych gatunków dzikich zwierz ąt (Konwencja Bo ńska) (Dz. U. z 2003 r., Nr 2, poz. 17),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie warto ści odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2010 r. Nr 16 poz. 87),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów, z dnia 30 pa ździernika 2003 r. (Dz. U. z 2003 r., Nr 192 poz. 1883),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących grzybów obj ętych ochron ą (Dz. U. Nr 168, poz. 1765),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. z 2014 r., poz. 1409),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznie 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2011 r., Nr 25, poz. 133),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 6 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348),

19 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, wymagaj ących ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. Nr 94, poz. 795),

− Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397 z pó źn. zm.),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112),

− Decyzja Wykonawcza Komisji z dnia 7 listopada 2013 r. w sprawie przyj ęcia siódmego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C (201307358) (2013/741/UE);

− Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1205 z pó źn. zm.),

− Ustawa z dnia 31 sierpnia 1995 r. o ratyfikacji Konwencji o ró żnorodno ści biologicznej (Dz. U. z 1995 r. Nr 58, poz. 565),

− Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21 z pó źn. zm.),

− Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r., poz. 1651 z pó źn. zm.),

− Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2014 r., poz. 210),

− Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r., poz. 1446).

Zgodnie z procedur ą zawart ą w ustawie OO Ś, na mocy art. 53, dział IV, rozdz. 2, otrzymano uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowo ści przygotowywanej prognozy oddziaływania na środowisko od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi (pismo znak:WOO Ś-II.411.180.2015.AJ) i Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi (pismo znak: PWIS.NSOZNS.9022.1.227.2015.MF). Opracowana Prognoza jest zgodna z uzgodnionym zakresem z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Łodzi oraz Pa ństwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Łodzi, a tak że z umow ą zawart ą pomi ędzy Województwem Łódzkim (Zamawiaj ącym), a firm ą ATMOTERM S.A. (Wykonawc ą).

3.3 Metody zastosowane przy sporz ądzaniu prognozy

Przy sporz ądzaniu Prognozy wykorzystano nast ępuj ące materiały:

− Regionalny Plan Transportowy Województwa Łódzkiego spełniaj ący kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014 -2020;

20 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− wytyczne MRR „Organizacja procesu przygotowania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dokumentów dla perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020”;

− zapisy ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2016 poz. 353 z pó źn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi do tej ustawy;

− uzgodnienia z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska i Pa ństwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Łodzi.

Obowi ązek sporz ądzenia Prognozy, a tak że jej ogólny zakres, wynika z ustawy OO Ś (art. 46 - 53). Zgodnie, z któr ą prognoza powinna:

− okre śla ć, analizowa ć i ocenia ć istniej ący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem, istniej ące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści dotycz ące obszarów podlegaj ących ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzgl ędnione podczas opracowywania dokumentu, przewidywane znacz ące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, a tak że na środowisko, a w szczególno ści na: ró żnorodno ść biologiczn ą, ludzi, zwierz ęta, ro śliny, wod ę, powietrze, powierzchni ę ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzgl ędnieniem zale żno ści mi ędzy tymi elementami środowiska i mi ędzy oddziaływaniami na te elementy;

− przedstawia ć rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko, mog ących by ć rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, a tak że bior ąc pod uwag ę cele i geograficzny zasi ęg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadz ącej do tego wyboru albo wyja śnienie braku rozwi ąza ń alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudno ści wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy.

Przewidywane metody analizy realizacji postanowie ń projektu Planu Transportowego pod kątem wpływu na środowisko mog ą si ę odnosi ć do: • oddziaływania proponowanych działa ń, • przestrzegania ustale ń Planu Transportowego.

21 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

W zakresie oddziaływania proponowanych działa ń na środowisko: • w odniesieniu do przedsi ęwzi ęć, dla których wydano decyzj ę o uwarunkowaniach środowiskowych, obowi ązywa ć b ędzie monitoring środowiska w zakresie i metodach okre ślonych w wydanej decyzji (o ile decyzja okre śla takie warunki), • w odniesieniu do pozostałych działa ń mo że to by ć monitoring pa ństwowy środowiska, prowadzony przez odpowiednie organy administracji pa ństwowej, powołane do badania stanu środowiska, • w przypadku skarg mieszka ńców na uci ąż liwo ści prowadzonej działalno ści w oparciu o uchwalony Plan Transportowy, analiz ę realizacji Planu Transportowego i badanie ska żenia środowiska powinien przeprowadzi ć odpowiedni organ administracji samorz ądowej. Propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń projektu Planu Transportowego: • przeprowadzenie wst ępnej oceny (screeningu) w przypadku projektów zaliczonych do przedsi ęwzi ęć mog ących potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko lub na obszar Natura 2000; • przeprowadzenie oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na obszar Natura 2000 w przypadku, gdy istnieje mo żliwo ść potencjalnie znacz ącego oddziaływania na cele ochrony tego obszaru; • przeprowadzenie pełnej procedury oceny oddziaływania na środowisko w przypadkach, gdy projekt (zamierzenie inwestycyjne) podlega takiej procedurze; • oceny zgodno ść ze standardami jako ści środowiska na etapie realizacji projektu oraz po jego zako ńczeniu; • oceny zgodno ści ze standardami emisyjnymi w przypadku wyst ępowania emisji do środowiska; • oceny warunków i jako ści klimatu akustycznego wykonywane jeden raz na 5 lat; • w zakresie monitoringu poszczególnych elementów środowiska odpowiedzialne s ą jednostki i instytucje zwi ązane z gospodark ą wodn ą, zarz ądy dróg, starostwa powiatowe, urz ędy wojewódzkie, w zakresie ochrony środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, a w zakresie ochrony przyrody organy wymienione w ustawie o ochronie przyrody zgodnie z art. 91 oraz jednostki wspomagające, zatrudniaj ące ekspertów w dziedzinie ochrony środowiska, np. IMGW, RZGW i inne. Zgodnie z art. 10 Dyrektywy 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w celu unikni ęcia powielania monitoringu, raporty o stanie i jakości poszczególnych elementów środowiska powinny by ć przekazywane do gmin. Zakres merytoryczny prognozy jest bardzo szeroki i obejmuje kompleks zagadnie ń zwi ązanych z problematyk ą ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, ochron ą zdrowia mieszka ńców i zasobów naturalnych, kształtowaniem i ochron ą walorów krajobrazowych. W trakcie opracowywania Prognozy ocenie poddano ka żde przedsi ęwzi ęcie, którego ramy realizacji wyznacza prognozowany dokument. Dla ka żdego przedsi ęwzi ęcia uj ętego

22 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 w projekcie Planu Transportowego oszacowano potencjalne oddziaływania na środowisko, w stopniu na jaki pozwalały dane dost ępne na dzie ń przygotowywania prognozy. Oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i krajobraz działa ń przewidzianych projektem Planu Transportowego oceniano, posługuj ąc si ę nast ępuj ącymi kryteriami:

− charakterem zmian (bardzo korzystne, korzystne, niekorzystne, niepo żą dane, bez znaczenia);

− intensywno ści przekształce ń (nieistotne, nieznaczne, zauwa żalne, du że, zupełne);

− bezpo średnio ści oddziaływania (bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane);

− okresu trwania oddziaływania (długoterminowe, średnioterminowe, krótkoterminowe);

− cz ęstotliwo ści oddziaływanie (stałe, okresowe, epizodyczne);

− zasi ęgu oddziaływania (miejscowe, lokalne, ponadlokalne, regionalne, ponad- regionalne);

− trwało ści przekształce ń (nieodwracalne, cz ęś ciowo odwracalne, odwracalne, mo żliwe do rewaloryzacji).

Przy opracowywaniu Prognozy posłu żono si ę równie ż modelem „siły sprawcze – presja – stan – wpływ – reakcja” (D-P-S-I-R) 1, którego model został zaprezentowany na poni ższym schemacie. Zgodnie z modelem D-P-S-I-R zjawiska społeczne i gospodarcze (D) prowadz ą do wywierania presji (P) na środowisko. W konsekwencji, zmianie ulega stan środowiska (S). Środowisko ma bezpo średni wpływ (I) na zdrowie ludzi, na ekosystemy oraz na gospodark ę. Wpływ ten wyzwala z kolei społeczn ą i polityczn ą reakcj ę (R), która kształtuje po średnio lub bezpo średnio poszczególne elementy modelu.

1 Opracowany przez OECD i rozwini ęty przez Europejsk ą Agencj ę Środowiska

23 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 1 Model „siły sprawcze – presja – stan – wpływ – reakcja” (D-P-S-I-R)

3.4 Przedmiot prognozy – cele i zawartość projektu Planu Transportowego

Regionalny Plan Transportowy Województwa Łódzkiego spełniaj ący kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 ma na celu wytyczenie kierunków rozwoju systemu transportowego Województwa Łódzkiego w trakcie okresu programowania 2014 - 2020 oraz nakre ślenie propozycji działa ń w perspektywie do 2030 roku. Plan Transportowy stanowi podstaw ę do spełnienia warunkowo ści ex-ante w zakresie Celu Tematycznego 7 (Promowanie zrównowa żonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa żniejszej infrastruktury sieciowej), wskazanej dla Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 przez Komisj ę Europejsk ą, na podstawie Rozporz ądzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiaj ącego wspólne przepisy dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów

24 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiaj ącego przepisy ogólne dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylaj ącego rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1083/2006. Główny cel projektu Planu Transportowego zdefiniowano nast ępuj ąco: „Województwo Łódzkie regionem dost ępnym o nowoczesnym i zrównowa żonym systemie transportowym.” Realizacja powy ższego celu ma zapewni ć wielomodalno ść i interoperacyjno ść poł ącze ń pomi ędzy sieciami transportowymi. Skoordynowane planowanie rozwoju układów transportowych powi ązane z usuwaniem niedoborów we wszystkich gał ęziach transportu, ma na celu równowa żenie rozwoju systemu transportowego w wymiarze gospodarczym, społecznym, przestrzennym i ekologicznym. Jako kluczowe kwestie wskazuje si ę potrzeb ę zwi ększenia dost ępno ści regionu, podniesienie bezpiecze ństwa i jako ści systemu oraz wdro żenia proekologicznych rozwi ąza ń. Powy ższe zało żenia zostan ą osi ągni ęte poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów strategicznych: • CS 1. Wysokiej jako ści powi ązania drogowe zwi ększaj ące dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą; • CS 2. Wysokiej jako ści układ kolejowy gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne; • CS 3. Konkurencyjny Port Lotniczy Łód ź im. W. Reymonta; • CS 4. Zintegrowany, efektywny i proekologiczny system transportu pasa żerskiego; • CS 5. Nowoczesny i efektywny system transportu towarowego. Powy ższe cele strategiczne s ą ukierunkowane na optymalizacj ę i rozwój systemów transportu w poszczególnych gał ęziach, okre ślonych m.in. z uwzgl ędnieniem prognozowanego zapotrzebowania na przewozy. Sformułowanie spójnej i komplementarnej polityki transportowej b ędzie stymulowa ć rozwój gospodarczy województwa łódzkiego, a w szczególno ści przeło ży si ę na wzrost mobilno ści oraz przeciwdziałanie degradacji środowiska przyrodniczego. Inwestycje polegaj ące na podniesieniu jako ści infrastruktury, poprawie bezpiecze ństwa uczestników ruchu, integracji systemów oraz poprawie jego organizacji pozwol ą sta ć si ę regionowi województwem dost ępnym o nowoczesnym i zrównowa żonym systemie transportowym. Sprawny, efektywny, dost ępny i bezpieczny system transportu, zapewniaj ący wysokiej jako ści poł ączenia komunikacyjne b ędzie niezb ędnym elementem dla zdynamizowania procesów społeczno-gospodarczych zapewniaj ących rozwój regionalny.

25 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

3.5 Powi ązania projektu Planu Transportowego z dokumentami mi ędzynarodowymi

Regionalny Plan Transportowy Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 opracowany został zgodnie z polityk ą mi ędzynarodowych, krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych. W niniejszej cz ęś ci dokonano analizy zgodno ści celów Planu Transportowego z celami innych dokumentów strategicznych na poziomie mi ędzynarodowym.

26 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

27 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 1 Analiza zgodno ści z dokumentami strategicznymi na poziomie mi ędzynarodowym Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy DOKUMENTY MI ĘDZYNARODOWE Wytyczne JASPERS „Wsparcie metodologiczne w opracowaniu Krajowych i Regionalnych Planów Transportowych oraz warunkowo ść ex -ante w okresie programowania 2014-2020” 2 Celem JASPERS jest wsparcie procesu przygotowania głównych projektów ubiegaj ących si ę o dofinansowanie z Funduszu Spójno ści oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w nowych krajach członkowskich. JASPERS anga żuje si ę równie ż w krajach korzystaj ących z instrumentu pomocy przedakcesyjnej (Instrument for Pre-accession Assistance- IPA) wspieraj ąc pa ństwa kandyduj ące w procesach i post ępowaniach wymaganych przy absorpcji środków z Unii Europejskiej. Zgodnie z wymogami, Plan Transportowy powinien: Dokument został opracowany zgodnie z wytycznymi − zapewnia ć podstawy dla trwałego rozwoju sektora JASPERS. Dokument zawiera sektorow ą diagnoz ę stanu, w perspektywie średnioterminowej; zawieraj ącą opis sieci transportowej, jej stanu − uwzgl ędnia ć rozwój całego sektora oraz zawiera ć wymogi technicznego oraz poruszaj ącą kwestie bezpiecze ństwa, dotycz ące utrzymania, niezale żnie od źródeł finansowania; jak równie ż wielko ści przewozów na sieci, opis trendów − uwzgl ędnia ć rozwój działalno ści operacyjnej, organizacji i wyzwań rozwojowych oraz analiz ę SWOT. Zgodnie z wytycznymi JASPERS w dokumencie okre ślono cel 1. i infrastruktury działania; + − uwzgl ędnia ć ewentualn ą reform ę systemow ą tam gdzie jest to główny, cele szczegółowe oraz kierunki działa ń, które b ędą niezb ędne (np. w procesie planowania); stanowiły odpowied ź na regionalne problemy w zakresie transportu, jak równie ż b ędą wzmacniały zidentyfikowany − uwzgl ędnia ć kwestie zwi ązane z trwało ści ą robót budowlanych, ju ż potencjał. Dodatkowo w dokumencie przedstawiono działalno ści operacyjnej i utrzymania; wynikow ą list ę projektów mo żliwych do realizacji, − zawiera ć szczegółow ą analiz ę potrzeb / funkcjonalno ści sieci; stanowi ącą wykaz przedsi ęwzi ęć poprawiaj ących − zawiera ć jasne uzasadnienie potrzeb / koncepcji zastosowania funkcjonowanie całego systemu transportowego regionu. poszczególnych rozwi ąza ń − w oparciu o analiz ę podstawowych zagadnie ń; − by ć intermodalny; − uwzgl ędnia ć cele i bie żą ce zmiany w zakresie gospodarki, społecze ństwa i środowiska; − zawiera ć powi ązania odpowiednich polityk UE z projektami, które maja by ć wdra żane; − zapewnia ć podstawy dla dalszego rozwoju projektów;

2 źródło: www.jaspersnetwork.org

28 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy − by ć przejrzysty; − umo żliwia ć wprowadzenie do Planu Transportowego nowych informacji lub zmian w przyszło ści; − umo żliwia ć wdra żanie odpowiednich istniej ących strategii. Jaspers Appraisal Guidance (Transport) The Use of Transport Models in Project Appraisal Celem JASPERS jest wsparcie procesu przygotowania głównych projektów ubiegaj ących si ę o dofinansowanie z Funduszu Spójno ści Realizacja zało żeń Planu Transportowego b ędzie mo żliwa oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w nowych dzi ęki wykorzystaniu środków III Osi Priorytetowej krajach członkowskich. JASPERS anga żuje si ę równie ż w krajach Transport, współfinansowanej z Europejskiego Funduszu 2. + korzystaj ących z instrumentu pomocy przedakcesyjnej (Instrument for Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WŁ 2014 - 2020, w Pre-accession Assistance- IPA) wspieraj ąc pa ństwa kandyduj ące w odniesieniu do sieci drogowej, kolejowej oraz procesach i post ępowaniach wymaganych przy absorpcji środków z multimodalnego transportu pasa żerskiego i towarowego. Unii Europejskiej. Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiaj ące wspólne przepisy dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiaj ące przepisy ogólne dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylaj ące rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 320 z pó źn. zm.) 3 W celu przyczynienia si ę do unijnej strategii na rzecz inteligentnego, Plan Transportowy stanowi podstaw ę do spełnienia zrównowa żonego wzrostu sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu, jak warunkowo ści ex-ante w zakresie Celu Tematycznego 7 równie ż realizacji szczególnych zada ń funduszy zgodnie z ich celami (Promowanie zrównowa żonego transportu i usuwanie okre ślonymi w Traktatach, w tym spójno ści gospodarczej, społecznej niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa żniejszej i terytorialnej, ka żdy EFSI wspiera nast ępuj ące cele tematyczne: infrastruktury sieciowej), wskazanej dla Regionalnego − wzmacnianie bada ń naukowych, rozwoju technologicznego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata i innowacji; 2014-2020 przez Komisj ę Europejsk ą, na podstawie − zwi ększenie dost ępno ści, stopnia wykorzystania i jako ści TIK; Rozporz ądzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 3. + − wzmacnianie konkurencyjno ści M ŚP, sektora rolnego 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiaj ącego (w odniesieniu do EFRROW) oraz sektora rybołówstwa wspólne przepisy dotycz ące Europejskiego Funduszu i akwakultury (w odniesieniu do EFMR); Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu − wspieranie przej ścia na gospodark ę niskoemisyjn ą we Społecznego, Funduszu Spójno ści, Europejskiego wszystkich sektorach; Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich − promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego ryzyku i zarz ądzania ryzykiem; oraz ustanawiaj ące przepisy ogólne dotycz ące − zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

3 źródło: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32013R1303

29 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy efektywnego gospodarowania zasobami; Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu − promowanie zrównowa żonego transportu i usuwanie Spójno ści i Europejskiego Funduszu Morskiego niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa żniejszej i Rybackiego oraz uchylaj ące rozporz ądzenie Rady (WE) infrastruktury sieciowej; nr 1083/2006. − promowanie trwałego i wysokiej jako ści zatrudnienia oraz wsparcie mobilno ści pracowników; − promowanie wł ączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelk ą dyskryminacj ą; − inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiej ętno ści i uczenia si ę przez całe życie; − wzmacnianie zdolno ści instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawno ści administracji publicznej. Cele tematyczne s ą przekładane na priorytety specyficzne dla ka żdego EFSI i okre ślane w przepisach dotycz ących poszczególnych funduszy. Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 11 grudnia 2013 r. nr 1315/2013 w sprawie unijnyc h wytycznych dotycz ących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej i uchylaj ące decyzj ę nr 661/2010/UE 4 Transeuropejska sie ć transportowa wzmacnia spójno ść społeczn ą, gospodarcz ą i terytorialn ą Unii i przyczynia si ę do tworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportowego, który jest wydajny i zrównowa żony, zwi ększa korzy ści dla u żytkowników i wspiera wzrost sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu. Transeuropejska sie ć transportowa wykazuje europejsk ą warto ść dodan ą poprzez przyczynianie si ę do realizacji celów okre ślonych w nast ępuj ących czterech kategoriach: Okre ślony w Programie cel główny i cele szczegółowe oraz 4. • spójno ść przez: + zaproponowane działania d ążą do realizacji wi ększo ści celów zaproponowanych w ww. Rozporz ądzeniu. − dost ępno ść i ł ączno ść wszystkich regionów Unii, w tym regionów odległych, najbardziej oddalonych, wyspiarskich, peryferyjnych i górzystych, a tak że obszarów słabo zaludnionych; − zniwelowanie ró żnic w jako ści infrastruktury mi ędzy pa ństwami członkowskimi; − poł ączenia mi ędzy infrastruktur ą transportow ą do ruchu dalekobie żnego a infrastruktur ą do ruchu regionalnego

4 źródło: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32013R1315

30 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy i lokalnego, w odniesieniu zarówno do przewozu osób, jak i towarów; − infrastruktur ę transportow ą, która odzwierciedla specyfik ę ró żnych cz ęś ci Unii i zapewnia zrównowa żone obj ęcie wszystkich regionów europejskich; • wydajno ść przez: − usuwanie w ąskich gardeł i uzupełnianie brakuj ących ogniw, zarówno w obr ębie poszczególnych infrastruktur transportowych, jak i na w ęzłach poł ączeniowych pomi ędzy nimi, w obr ębie terytoriów pa ństw członkowskich i pomi ędzy nimi; − wzajemne ł ączenie oraz interoperacyjno ść krajowych sieci transportowych; − optymaln ą integracj ę i wzajemne poł ączenia wszystkich rodzajów transportu; − wspieranie ekonomicznie wydajnego transportu o wysokiej jako ści, przyczyniaj ącego si ę do dalszego rozwoju gospodarczego i konkurencyjno ści; − skuteczne wykorzystywanie nowej i istniej ącej infrastruktury; − stosowanie nowatorskich koncepcji technicznych i operacyjnych w sposób racjonalny pod wzgl ędem kosztów; • zrównowa żony charakter przez: − rozwój wszystkich rodzajów transportu w sposób zgodny z zapewnianiem zrównowa żonego i ekonomicznie efektywnego transportu w perspektywie długoterminowej; − przyczynianie si ę do niskoemisyjnego i czystego transportu niepowoduj ącego emisji du żych ilo ści gazów cieplarnianych, do bezpiecze ństwa paliwowego, zmniejszania kosztów zewn ętrznych i ochrony środowiska; − wspieranie niskoemisyjnego transportu w celu znacznego obni żenia do roku 2050 emisji CO2, zgodnie z odno śnymi celami Unii w zakresie obni żania emisji CO2; • zwi ększanie korzy ści dla u żytkowników przez: − spełnianie potrzeb u żytkowników w zakresie mobilno ści i transportu w obr ębie Unii oraz w relacjach z pa ństwami trzecimi;

31 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy − zapewnienie bezpiecznych, pewnych i o wysokiej jako ści norm jako ści, zarówno w przewozie osób, jak i towarów; − umo żliwianie mobilno ści nawet w przypadku kl ęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka, zapewniaj ąc dost ęp do słu żb ratowniczych; − ustanowienie wymogów dotycz ących infrastruktury, w szczególno ści w obszarze interoperacyjno ści, bezpiecze ństwa i ochrony, które zapewni ą jako ść , skuteczno ść i zrównowa żono ść usług transportowych; − dost ępno ść dla osób starszych, osób o ograniczonej sprawno ści ruchowej i pasa żerów niepełnosprawnych. Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Ra dy (UE) z dnia 11 grudnia 2013 r. nr 1316/2013 ustanawiaj ące instrument „Ł ącz ąc Europ ę”, zmieniaj ące rozporz ądzenie (UE) nr 913/2010 oraz uchylaj ące rozporz ądzenia (WE) nr 680/2007 i (WE) nr 67/2010 Do sektorów transportu, telekomunikacji i energii stosuje si ę nast ępuj ące cele ogólne: − przyczynianie si ę, zgodnie ze strategi ą „Europa 2020”, do inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu poprzez tworzenie nowoczesnych i wysoce efektywnych sieci transeuropejskich uwzgl ędniaj ących oczekiwane przyszłe przepływy ruchu, przynosz ąc tym samym korzy ści dla całej Unii pod wzgl ędem poprawy konkurencyjno ści na rynku światowym oraz spójno ści gospodarczej, społecznej i terytorialnej w ramach rynku Cele zawarte w Planie Transportowym s ą zgodne wewn ętrznego, a tak że tworz ąc otoczenie bardziej sprzyjaj ące z Rozporz ądzeniem i dążą do inteligentnego 5. inwestycjom prywatnym, publicznym lub publiczno- prywatnym + i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu przy poł ączeniu instrumentów finansowych z bezpo średnim społecznemu poprzez tworzenie nowoczesnych i wysoce wsparciem unijnym w przypadku projektów, które mogłyby efektywnych sieci transeuropejskich. skorzysta ć z takiego poł ączenia instrumentów, oraz przy odpowiednim wykorzystaniu synergii mi ędzy sektorami. − umo żliwienie Unii osi ągni ęcie do 2020 r. poziomów docelowych w zakresie zrównowa żonego rozwoju, w tym zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. i zwi ększenia efektywno ści energetycznej o 20%, a tak że podniesienia udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20%, co przyczyni si ę do osi ągni ęcia średnio- i długoterminowych celów Unii w zakresie

32 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy dekarbonizacji, przy jednoczesnym zapewnieniu wi ększej solidarno ści mi ędzy państwami członkowskimi. Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i prog ramów na środowisko 5 Podczas opracowywania Planu Transportowego Celem niniejszej dyrektywy jest zapewnienie wysokiego poziomu uwzgl ędniono aspekt ochrony środowiska. W celu ochrony środowiska i przyczynienie si ę do uwzględniania aspektów dokonania oceny skutków realizacji ustale ń Planu środowiskowych w przygotowaniu i przyjmowaniu planów i programów Transportowego w odniesieniu do poszczególnych 6. w celu wspierania stałego rozwoju, poprzez zapewnienie, że zgodnie + komponentów środowiska przyrodniczego, wskazanie z niniejsz ą dyrektyw ą dokonywana jest ocena wpływu na środowisko potencjalnie uci ąż liwych lub korzystnych dla środowiska niektórych planów i programów, które potencjalnie mog ą powodowa ć ustale ń dokument poddano procedurze strategicznej oceny znacz ący wpływ na środowisko. oddziaływania na środowisko. Biała Ksi ęga: Adaptacja do zmian klimatu: europejskie ramy działania; Komisja Wspólnot Europejskich, Bruksela 2009 Celem unijnych ram na rzecz adaptacji jest osi ągni ęcie w UE takiej zdolno ści adaptacji, by mogła ona stawi ć czoła skutkom zmian klimatu. Cele zawarte w Planie Transportowym s ą zgodne 7. + Ramy te b ędą zgodne z zasad ą pomocniczo ści i b ędą uwzgl ędnia ć z ww. dokumentem. ogólne cele UE dotycz ące zrównowa żonego rozwoju. Biała Ksi ęga - Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu - dąż enie do osi ągni ęcia konkurencyjnego i zasobooszcz ędnego systemu transportu Strategia zakłada stopniowe odej ście od transportu samochodowego na rzecz przyjaznych środowisku środków transportu, w tym transportu kolejowego oraz zmniejszenie emisji szkodliwych substancji do środowiska. Biała Ksi ęga definiuje 10 celów, na rzecz utworzenia konkurencyjnego Cel strategiczny 2: wysokiej jako ści układ kolejowy i zasobooszcz ędnego systemu transportu dla ograniczenia emisji gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne gazów cieplarnianych o 60%, w trzech obszarach tematycznych: i zewn ętrzne oraz Cel strategiczny 4: zintegrowany, 8. + rozwój i wprowadzenie nowych paliw oraz systemów nap ędowych efektywny i proekologiczny system transportu zgodnych z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, pasa żerskiego optymalizację działania multimodalnych ła ńcuchów logistycznych, m.in. wpisuj ą si ę w cele zaproponowane w ww. dokumencie. poprzez wi ększe wykorzystanie bardziej energooszcz ędnych środków transportu, wzrost efektywno ści korzystania z transportu i infrastruktury dzi ęki systemom informacji i zach ętom rynkowym.

5 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32001L0042

33 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy VII Program działa ń na rzecz środowiska (7EAP) – priorytety polityki ochrony środowiska w UE do roku 2020 6 W niniejszym dokumencie zostały zdefiniowane nast ępuj ące cele priorytetowe: − ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii; − przekształcenie Unii w zasobooszcz ędn ą, zielon ą i konkurencyjn ą gospodark ę niskoemisyjn ą; − ochrona obywateli Unii przed zwi ązanymi ze środowiskiem presjami i zagro żeniami dla zdrowia i dobrostanu; − maksymalizacja korzy ści płyn ących z prawodawstwa Unii w zakresie środowiska poprzez lepsze wdra żanie tego prawodawstwa; Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym d ążą do zapewnienia zintegrowanego, efektywnego 9. − doskonalenie bazy wiedzy i bazy dowodowej unijnej polityki +/- i proekologicznego systemu transportowego, a przez to w zakresie środowiska; do poprawy jako ści środowiska w województwie łódzkim. − zabezpieczenie inwestycji na rzecz polityki w zakresie środowiska i klimatu oraz podj ęcie kwestii ekologicznych efektów zewn ętrznych; − lepsze uwzgl ędnianie problematyki środowiska i wi ększa spójno ść polityki; − wspieranie zrównowa żonego charakteru miast Unii; − zwi ększenie efektywno ści Unii w podejmowaniu mi ędzynarodowych wyzwa ń zwi ązanych ze środowiskiem i klimatem. Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2020 Wszystkie cele zaproponowane w Planie Transportowym są zgodne z celem AT w zakresie rozwoju terytorialnego oraz d ążą do realizacji Strategii Europa 2020, przede Celem AT2020 jest zapewnienie strategicznych wytycznych rozwoju wszystkim w zakresie realizacji nast ępuj ących projektów terytorialnego, wsparcie wł ączania wymiaru terytorialnego do ró żnych przewodnich: 10. dziedzin polityki, na wszystkich szczeblach rz ądów oraz + Europa efektywnie korzystaj ąca z zasobów - zakłada si ę, zagwarantowanie realizacji strategii Europa 2020 zgodnie z zasadami że projektu uniezale żnienia wzrostu gospodarczego spójno ści terytorialnej. od wykorzystania zasobów, przej ścia na gospodark ę niskoemisyjn ą, wi ększego wykorzystania OZE, modernizacji transportu oraz propagowania efektywności

6 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32013D1386

34 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy energetycznej poprzez m.in. inteligentne zarz ądzanie ruchem, ulepszenie logistyki, ograniczanie emisji CO 2 pojazdów, w tym ekologiczne samochody; Polityka przemysłowa w erze globalizacji - zakłada si ę, że projekt ten doprowadzi do poprawy biznesu oraz wspierania rozwoju silnej i zrównowa żonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych poprzez m.in. tworzenie sieci transportowych i logistycznych umo żliwiaj ących sektorowi przemysłu w Unii skuteczny dost ęp do jednolitego rynku i rynków mi ędzynarodowych. Europejska Konwencja Krajobrazowa 7 Celami niniejszej konwencji s ą: promowanie ochrony, gospodarki Nie stwierdza si ę istotnych powi ąza ń Planu 11. i planowania krajobrazu, a tak że organizowanie współpracy Transportowego z niniejszym dokumentem. europejskiej w zakresie zagadnie ń dotycz ących krajobrazu. Nasza polisa na życie, nasze dziedzictwo przyrodnicze: strategia ró żnorodno ści biologicznej UE do 2020 r. Cel 1 -Wzmocnienie wdra żania dyrektyw przyrodniczych, Cel 2 -Przywrócenie ekosystemów i ich funkcji, Cel 3A –Zrównowa żone rolnictwo, Cel 3B –Zrównowa żone le śnictwo, Nie stwierdza si ę istotnych powi ąza ń Planu 12. Cel 4 –Zrównowa żone rybołówstwo, Transportowego z powy ższym dokumentem. Cel 5 –Walka z inwazyjnymi gatunkami obcymi, Cel 6 –Zatrzymanie utraty ró żnorodno ści biologicznej na poziomie globalnym. Poradnik dotycz ący uwzgl ędniania problematyki zmian klimatu i ró żnorodno ści biologicznej w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko Dokument jest opracowywany zgodnie z wymogami Zadaniem niniejszego poradnika jest ułatwienie osobom zajmuj ącym Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu si ę ocenami oddziaływania na środowisko wła ściwego uwzgl ędnienia informacji o środowisku i jego ochronie, udziale problematyki zmian klimatu i ró żnorodno ści biologicznej podczas społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach 13. SOO Ś (w całej Unii Europejskiej zgodnie z Dyrektyw ą 2001/42/WE2 - + oddziaływania na środowisko „Dyrektywa SEA” – „Dyrektywa SOO Ś”) oraz zintensyfikowanie (Dz. U. 2016 poz. 353 z pó źn. zm.). światowych i unijnych działa ń na rzecz walki z utrat ą ró żnorodno ści Zadania zawarte w Planie Transportowym (m.in. rozwój biologicznej i ze zmianami klimatu. transportu zbiorowego opartego na niskoemisyjnych

7 Dz.U. z 2006 r. nr 14 poz. 98

35 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Lp. Cel strategiczny powi ązania Transportowy środkach transportu, budowa obwodnic wyprowadzaj ących ruch z miast) b ędą sprzyja ć poprawie jako ści powietrza. Ograniczenie emisji dwutlenku w ęgla z transportu, b ędzie miało pozytywny wpływ na warunki klimatyczne a tak że po średnio na ró żnorodno ść biologiczn ą. Bior ąc powy ższe stwierdza si ę, że Plan Transportowy po średnio uwzgl ędnia problematyk ę zmian klimatu i ró żnorodno ści biologicznej. Europa 2020 Dokument obejmuje trzy wzajemnie ze sob ą powi ązane priorytety tematyczne: Rozwój inteligentny Rozwój zrównowa żony Rozwój sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu Wśród przedstawionych przez KE siedmiu projektów przewodnich, które umo żliwiaj ą post ępy w ramach ka żdego z priorytetów tematycznych uwzgl ędniono tak że dwa ukierunkowane na rozwój transportu. S ą to: Europa efektywnie korzystaj ąca z zasobów- zakłada si ę, że projekt ten Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym d ążą do doprowadzi do uniezale żnienia wzrostu gospodarczego od zrównowa żonego rozwoju i wpisuj ą si ę w projekty 14. wykorzystania zasobów, przej ścia na gospodark ę niskoemisyjn ą, + przewodnie przedstawione przez KE ukierunkowane na wi ększego wykorzystania OZE, modernizacji transportu oraz rozwój transportu. propagowania efektywno ści energetycznej poprzez m.in. inteligentne zarządzanie ruchem, ulepszenie logistyki,CO2 ograniczenie emisji CO 2 pojazdów, w tym ekologiczne samochody; Polityka przemysłowa w erze globalizacji- zakłada si ę, że projekt doprowadzi do poprawy otoczenia biznesu oraz wspierania rozwoju silnej i zrównowa żonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych poprzez m.in. tworzenie sieci transportowych i logistycznych umo żliwiaj ących sektorowi przemysłu w Unii skuteczny dost ęp do jednolitego rynku i rynków mi ędzynarodowych Horyzont 2020 Celem jest zadbanie o to, aby w Europie powstawała światowej klasy Cele zawarte w Planie Transportowym d ążą do wzrostu 15. + nauka i technologia, która b ędzie stymulowa ć wzrost gospodarczy. gospodarczego na terenie województwa łódzkiego.

36 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń powi ązania: + Cele Planu Transportowego zbie żne z celami innych dokumentów strategicznych w obszarze środowiska - Cele Planu Transportowego sprzeczne z celami innych dokumentów strategicznych w obszarze środowiska +/- Cele Planu Transportowego cz ęś ciowo zbie żne zachodzi obawa, że mo że wyst ąpi ć sprzeczno ść z celami ochrony środowiska Puste pole - brak istotnych powi ąza ń.

37 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

3.6 Powi ązania projektu Planu Transportowego z dokumentami krajowymi i regionalnymi

Regionalny Plan Transportowy Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 opracowany został zgodnie z polityk ą mi ędzynarodowych, krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych. W niniejszej cz ęś ci dokonano analizy zgodno ści celów Planu Transportowego z celami innych dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym.

38 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

39 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 2 Analiza zgodno ści z dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym i regionalnym Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania DOKUMENTY KRAJOWE Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. (BEI Ś)8 Cel główny Strategii BEi Ś realizowany b ędzie przez cele szczegółowe i kierunki interwencji: CEL 1. ZRÓWNOWA ŻONE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ŚRODOWISKA − gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzi ą, susz ą i deficytem wody, − zachowanie bogactwa ró żnorodno ści biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka le śna, − uporz ądkowanie zarz ądzania przestrzeni ą. CEL 2. ZAPEWNIENIE GOSPODARCE KRAJOWEJ BEZPIECZNEGO I KONKURENCYJNEGO ZAOPATRZENIA W ENERGI Ę − lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, Cel strategiczny 4 Planu Transportowego tj.: zintegrowany, − poprawa efektywno ści energetycznej, efektywny i proekologiczny system transportu pasa żerskiego − zapewnienie bezpiecze ństwa dostaw importowanych surowców wpisuje si ę w zaproponowane w ramach celu 2 i 3 kierunki 1. energetycznych, + interwencji: ,,rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji − rozwój konkurencji na rynkach paliw i energii oraz umacnianie pojazdów wykorzystuj ących paliwa alternatywne” pozycji odbiorcy, oraz ,,ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania − wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, energetyki”. − rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, − rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystuj ących paliwa alternatywne. CEL 3. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA − zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki, racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, − ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, − wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych,

8 Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. (BEi Ś), Warszawa, 2014 r., (M.P. 2014 poz. 469)

40 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania − promowanie zachowa ń ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) 9 Celem strategicznym polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zró żnicowanych potencjałów rozwojowych dla osi ągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjno ści, zwi ększenia zatrudnienia, sprawno ści funkcjonowania pa ństwa oraz spójno ści w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie. W zakresie transportu cel strategiczny realizowany b ędzie poprzez 1 z 6 celów szczegółowych – cel 3 Poprawa dost ępno ści terytorialnej Wszystkie cele okre ślone w Palnie Transportowym są zgodne 2. kraju w ró żnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie + z celem Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, gdzie 2030 w zakresie transportu. wskazuje si ę, że polityka przestrzennego zagospodarowania kraju będzie zmierza ć do poprawy dost ępno ści terytorialnej w ró żnych skalach przestrzennych poprzez inwestycje transportowe słu żą ce poprawie dost ępno ści wewn ętrznej i zewn ętrznej kraju, przynosz ące warto ść dodan ą w postaci zapewnienia spójno ści systemu transportowego realizowanego w warunkach zrównowa żonego rozwoju. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 Główne cele strategiczne zawarte w KPGO 2014 to: − uniezale żnienie wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, − zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony Nie stwierdza si ę istotnych powi ąza ń Planu Transportowego 3. środowiska, z KPGO 2014. − zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska, − wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, − utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO).

9 Uchwała Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie przyj ęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, M.P. 2012 poz. 252

41 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030 10 Celem głównym niniejszego dokumentu jest poprawa jako ści życia Polaków (wzrost PKB na mieszka ńca w relacji do najbogatszego pa ństwa UE i zwi ększenie spójno ści społecznej) dzi ęki stabilnemu, Cel strategiczny 1: wysokiej jako ści powi ązania drogowe wysokiemu wzrostowi gospodarczemu, co pozwala na modernizacj ę zwi ększaj ące dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą oraz kraju. Cel strategiczny 2: wysokiej jako ści układ kolejowy 4. + Głównym, strategicznym i długofalowym celem polityki transportowej gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne musi by ć zwi ększenie dost ępno ści terytorialnej Polski poprzez realizuj ą cel polityki transportowej okre ślony utworzenie zrównowa żonego, spójnego i przyjaznego u żytkownikom w Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. systemu transportowego w wymiarze krajowym (lokalnym), europejskim i globalnym. Strategia Rozwoju Kraju 2020 11 Celem głównym strategii średniookresowej jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniaj ących szybszy i zrównowa żony rozwój kraju oraz popraw ę jako ści życia ludno ści. Priorytetowe kierunki interwencji w zakresie transportu wskazano w 1 z 7 celów w II obszarze strategicznym tj. celu II.7 – Zwi ększenie efektywno ści transportu , gdzie zakłada si ę zwi ększenie efektywno ści zarz ądzania w sektorze transportowym (uwzgl ędniaj ące m.in. wprowadzenie nowych źródeł finansowania inwestycji), modernizacj ę i rozbudow ę poł ącze ń transportowych (m.in. stworzenie Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym realizuj ą cel 5. spójnej sie ć autostrad i dróg ekspresowych, obsługuj ących główne + główny Strategii oraz wpisuj ą si ę w priorytetowe kierunki korytarze transportowe i zapewniaj ących funkcjonalne powi ązania interwencji w zakresie transportu. pomi ędzy najwi ększymi o środkami, modernizacj ę głównych linii kolejowych i infrastruktury uzupełniaj ącej, w tym dworców kolejowych oraz kompleksow ą modernizacj ę lub wymian ę taboru kolejowego, rozwój istniej ącej infrastruktury lotniskowej i nawigacyjnej oraz integracj ę systemów transportowych, udro żnienie obszarów miejskich m.in. poprzez wprowadzenie zaawansowanych systemów zarz ądzania, integracja systemów taryfowych w transporcie publicznym, rozwój szybkich kolei miejskich, budowa obwodnic). Priorytet inwestycyjny będzie skierowany na drogi i linie kolejowe o znaczeniu krajowym, jak

10 MAiC stycze ń 2013 r. (M.P. 2013 poz. 121) 11 https://www.google.pl/search?q=Strategia+Rozwoju+Kraju+2020&ie=utf-8&oe=utf-8&gws_rd=cr&ei=NRDgVvvND8TX6QSb_YnYBA#

42 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania równie ż na wybrane projekty lokalne uzupełniaj ące układy krajowe i wojewódzkie. Ponadto, kwestie zwi ązane z rozwojem systemu transportowego podejmowane s ą w ramach innych obszarów strategicznych: Sprawne i efektywne pa ństwo – cel I.3 Wzmocnienie warunków sprzyjaj ących realizacji indywidualnych potrzeb i aktywno ści obywatela oraz Spójno ść społeczna i terytorialna – cel III.3 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych , które wskazuj ą potrzeb ę podj ęcia działa ń zaradczych będących odpowiedzi ą na wysok ą liczb ę wypadków śmiertelnych na drogach i prowadzenie polityki chroni ącej przed hałasem, w tym budowa infrastruktury dla komunikacji zbiorowej. Strategia Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektyw ą 2030 12 Celem głównym Strategii jest wzrost znaczenia Polski Centralnej w skali mi ędzynarodowej jako przestrzeni przyjaznej generowaniu oraz transferowi wiedzy i innowacji. Cel główny Strategii b ędzie realizowany poprzez 5 celów szczegółowych wynikaj ących ze zdiagnozowanych pól współpracy: • Zintegrowana przestrze ń wiedzy i innowacji; Cele zawarte w Planie Transportowym są zgodne z celem 6. • + Przestrze ń przyjazna twórcom i projektantom; szczegółowy Strategii w zakresie transportu. • Innowacyjna sie ć medyczno-farmaceutyczna; • Mi ędzynarodowe centrum żywno ści prozdrowotnej; • Multimodalny w ęzeł transportowy o znaczeniu mi ędzynarodowym.

Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023 13 Celem głównym dokumentu jest budowa spójnego i nowoczesnego Cel strategiczny 1: wysokiej jako ści powi ązania drogowe 7. + systemu dróg krajowych zapewniaj ącego efektywne funkcjonowanie zwi ększaj ące dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą,

12 https://www.google.pl/search?q=Strategia+Rozwoju+Kraju+2020&ie=utf-8&oe=utf- 8&gws_rd=cr&ei=NRDgVvvND8TX6QSb_YnYBA#q=Strategia+Rozwoju+Polski+Centralnej+do+roku+2020+z+perspektyw%C4%85+2030 13 Uchwała nr 156/2015 Rady Ministrów z dnia 8 wrze śnia 2015 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazw ą „Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2014 –2023 (z perspektyw ą do 2025 r.)”

43 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania drogowego transportu osobowego i towarowego, dla osi ągni ęcia Cel strategiczny 4: zintegrowany, efektywny i proekologiczny którego wyznaczono cele szczegółowe: system transportu pasa żerskiego oraz − zwi ększenie spójno ści sieci dróg krajowych (kontynuacja Cel strategiczny 5: nowoczesny i efektywny system transportu istniej ących odcinków, budowa w ęzłów). towarowego − wzmocnienie efektywno ści transportu drogowego (skrócenie są zgodne z głównym celem zaproponowanym w Programie średniego czasu przejazdów). Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023. − wzrost bezpiecze ństwa ruchu drogowego (redukcja liczby wypadków i ich ofiar). − poprawa dost ępu do rynków i usług (poł ączenie miast wojewódzkich z Warszaw ą). Krajowy Program Kolejowy do 2023 roku 14 Cel główny KPK obejmuje wzmocnienie roli transportu kolejowego w zintegrowanym systemie transportowym kraju poprzez stworzenie Cel strategiczny 2: wysokiej jako ści układ kolejowy spójnej i nowoczesnej sieci linii kolejowych. Przyjęty cel główny wynika gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne, bezpo średnio z zapisów SRT, w zakresie dotycz ącym transportu Cel strategiczny 4: zintegrowany, efektywny i proekologiczny kolejowego. system transportu pasa żerskiego oraz 8. + Komplementarne wobec celu głównego cele szczegółowe obejmuj ą: Cel strategiczny 5: nowoczesny i efektywny system transportu − wzmocnienie efektywno ści transportu kolejowego, towarowego − zwi ększenie bezpiecze ństwa funkcjonowania transportu wpisuj ą si ę w cele zaproponowane w Krajowym Programie kolejowego, Kolejowym do 2030 roku. − popraw ę jako ści w przewozach pasa żerskich i towarowych. Plan zrównowa żonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego – mi ędzywojewódzkie i mi ędzynarodowe przewozy pasa żerskie w transporcie kolejowym Cel strategiczny 2: wysokiej jako ści układ kolejowy Plan formułuje podstawowe zasady funkcjonowania gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne mi ędzywojewódzkich i mi ędzynarodowych przewozów pasa żerskich oraz w transporcie kolejowym wykonywanych jako przewozy o charakterze Cel strategiczny 4: zintegrowany, efektywny i proekologiczny 9. użyteczno ści publicznej w ramach publicznego transportu zbiorowego + system transportu pasa żerskiego na rynku obj ętym zasadami konkurencji regulowanej, jak równie ż ich są zgodne z zało żeniami okre ślonymi w Planie finansowanie ze środków publicznych, sposób świadczenia, Transportowym dotycz ącymi zrównowa żonego rozwoju prognozowane zapotrzebowanie oraz potencjalne kierunki rozwoju. publicznego transportu zbiorowego.

14 Uchwała nr 162/2015 Rady Ministrów z dnia 15 wrze śnia 2015 r. w sprawie ustanowienia Krajowego Programu Kolejowego do 2023 roku

44 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania Strategia Działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2013-2016 z perspektyw ą do 2020 Cel generalny Strategii to: ,,poprawa stanu środowiska i zrównowa żone gospodarowanie zasobami przez stabilne, skuteczne Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym są zgodne 10. + i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żą cych z celem głównym Strategii. środowisku”. Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku) 15 Cel główny: Zwi ększenie dost ępno ści transportowej oraz poprawa bezpiecze ństwa uczestników ruchu i efektywno ści sektora transportowego, przez tworzenie spójnego, zrównowa żonego i przyjaznego u żytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Cel strategiczny 1: Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego, Cel strategiczny 2: Stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym są zgodne 11. systemów przewozowych. + Cele szczegółowe: z celem głównym Strategii rozwoju transportu do 2020 roku. − Stworzenie nowoczesnej, spójnej sieci infrastruktury transportowej, − Poprawa sposobu organizacji i zarz ądzania systemem transportowym, − Bezpiecze ństwo i niezawodno ść , − Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko, − Zbudowanie racjonalnego modelu finansowania inwestycji infrastrukturalnych. Dokument Implementacyjny do Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektyw ą do 2030 r.) Dokument Implementacyjny okre śla cele operacyjne, które maj ą by ć osi ągni ęte do 2023 r.: w zakresie transportu drogowego – zmodernizowanie ok. 88% bazowej Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym są zgodne 12. oraz ok. 33% kompleksowej sieci TEN-T, skrócenie średniego czasu + z zało żeniami niniejszego dokumentu. przejazdu mi ędzy o środkami wojewódzkimi o 15% (o 40 minut), popraw ę bezpiecze ństwa ruchu drogowego, popraw ę przepustowo ści głównych arterii drogowych, uzyskanie płynno ści jazdy na długich

15 Uchwała Nr 6 Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2013 r. w sprawie Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektyw ą do 2030 r.) (M.P. 2013 poz. 75)

45 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania odcinkach drogowych, dostosowanie sieci dróg krajowych do nacisku na poziomie 115 kN/o ś, odci ąż enie aglomeracji z ruchu tranzytowego, doko ńczenie modernizacji podstawowych ci ągów transportowych, na których prace ju ż rozpocz ęto. w zakresie transportu kolejowego –zmodernizowanie ok. 86% bazowej oraz ok. 45% kompleksowej sieci pasa żerskiej TEN-T, skrócenie średniego czasu przejazdu w transporcie kolejowym między o środkami wojewódzkimi o 1h 50 min. ( średnio 33%), zmodernizowanie ok. 90% bazowej oraz ok. 60% kompleksowej sieci towarowej TEN-T, uzyskanie stałych pr ędko ści poci ągów na długich odcinkach, umo żliwienie prowadzenia długich (740 m) poci ągów o naciskach osi 221 kN, popraw ę przepustowo ści na wjazdach do aglomeracji, doko ńczenie modernizacji podstawowych ci ągów transportowych na których prace rozpocz ęto w poprzedniej perspektywie. W zakresie transportu towarowego zaplanowana została rozbudowa i uruchomienie co najmniej 21 platform multimodalnych, w tym 10 przy dużych aglomeracjach miejskich w sieci bazowej TEN-T. Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójno ści finansowanych w perspektywie finansowej 2014 -2020 (Dz. U. z 2014 r., poz. 1146 z pó źn. zm.) Ustawa okre śla zasady realizacji programów w zakresie polityki spójno ści finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020, 13. + Plan Transportowy jest zgodny z niniejsz ą Ustaw ą. podmioty uczestnicz ące w realizacji tych programów i polityki oraz tryb współpracy mi ędzy nimi. Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353 z pó źn. zm.) Ustawa okre śla: Dokument jest opracowany zgodnie z wymogami Ustawy 1) zasady i tryb post ępowania w sprawach: z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji a) udost ępniania informacji o środowisku i jego ochronie, o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa 14. + b) ocen oddziaływania na środowisko, w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na c) transgranicznego oddziaływania na środowisko; środowisko (Dz. U. 2016 poz. 353 z pó źn. zm.). W ramach 2) zasady udziału społecze ństwa w ochronie środowiska. jego sporz ądzania prowadzona jest procedura SOO Ś. Raport: Polska 2030. Wyzwania rozwojowe Wzrost gospodarczy i poprawa jako ści życia. Potrzeba rozwoju infrastruktury, budowy potencjału kapitału Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym dążą 15. + intelektualnego i podstaw innowacyjno ści, jak i poprawy warunków do poprawy jako ści życia oraz wzrostu gospodarczego. instytucjonalnych funkcjonowania gospodarki oraz wzrost zaufania

46 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania i sprawno ści pa ństw

Master Plan dla transportu kolejowego w Polsce do roku 2030 Główne cele o charakterze strategicznym, jakie sektor kolejowy w Polsce powinien osi ągn ąć w horyzoncie czasowym to: − zapewnienie konkurencyjno ści kolei w relacji do innych gał ęzi transportu w najbardziej rozwojowych segmentach rynku, zrównowa żenie gał ęziowej struktury transportu i ograniczenia szkód w środowisku wynikaj ących ze wzrostu Cel strategiczny 2: wysokiej jako ści układ kolejowy zapotrzebowania na transport, w tym gwałtownego rozwoju gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne oraz 16. transportu drogowego, + − zapewnienie warunków do podnoszenia jako ści obsługi klientów Cel strategiczny 4: zintegrowany, efektywny i proekologiczny przez przewo źników kolejowych, system transportu pasa żerskiego są zgodne z celami z sektora kolejowego zawartymi w niniejszym dokumencie. − zapewnienie stabilnego finansowania infrastruktury kolejowej, − efektywno ść operacyjna i alokacyjna zasobów transportu kolejowego, − efektywne wykorzystanie zasobów ludzkich i optymalizacja zatrudnienia. DOKUMENTY WOJEWÓDZKIE Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 Plan Transportowy stanowi podstaw ę do spełnienia Cele szczegółowe w ramach osi III- Transport: warunkowo ści ex-ante w zakresie Celu Tematycznego 7 zwi ększone wykorzystanie transportu publicznego lepsza dost ępno ść (Promowanie zrównowa żonego transportu i usuwanie transportowa województwa w ruchu drogowym, wzrost aktywno ści 1. + niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa żniejszej multimodalnych terminali przeładunkowych oraz centrów logistycznych infrastruktury sieciowej), wskazanej dla Regionalnego w regionie, lepsza dost ępno ść transportowa województwa w ruchu Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata kolejowym. 2014-2020. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 16 Celem nadrz ędnym jest trwały i zrównowa żony rozwój województwa Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym są zgodne 2. oparty na optymalnym i efektywnym wykorzystaniu wewn ętrznych + z nast ępuj ącymi celami zawartymi w Strategii.: potencjałów rozwojowych regionu w zgodzie z uwarunkowaniami zrównowa żony transport i poprawa dost ępno ści

16 Uchwała Nr XXXIII/644/13 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 26 lutego 2013 r. w sprawie: uchwalenia zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 i zmiany jej nazwy na Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020

47 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania zewn ętrznymi. transportowej, wł ączenie społeczne, podnoszenie poziomu Priorytetowe cele zawarte w Strategii to: i jako ści życia. − rozwój gospodarki opartej na wiedzy, − zrównowa żony transport i poprawa dost ępno ści transportowej, − ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpiecze ństwa, − wł ączenie społeczne, podnoszenie poziomu i jako ści życia, − podnoszenie poziomu edukacji. Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego 17 Cel rozwojowy okre ślony w Kontrakcie Terytorialnym dla Województwa Łódzkiego w zakresie transportu to: ,,wzmocnienie i rozwój powi ąza ń transportowych o znaczeniu strategicznym dla regionu”. W ramach niniejszego celu zaproponowano nast ępuj ące działania: − popraw ę sieci dróg zapewniaj ących powi ązania zewn ętrzne, − przebudow ę odcinków dróg stanowi ących w ąskie gardła Wszystkie cele zawarte w Planie Transportowym są zgodne 3. + dost ępno ści regionów, szczególnie w cz ęś ci południowej z celami okre ślonymi w niniejszym dokumencie. i cz ęś ciowo północnej Województwa, − budow ę obwodnic miast obci ąż onych intensywnym ruchem tranzytowym, − modernizacj ę oraz rehabilitacj ę poł ącze ń kolejowych, − rozwój transportu intermodalnego. Wieloletnia Prognoza Finansowa Województwa Łódzkiego 18 Prognoza uwzgl ędnia priorytety i kierunki rozwoju województwa Przedsi ęwzi ęcia uj ęte w Wieloletniej Prognozie Finansowej maj ące na celu m.in.: osi ągni ęcie wysokiej jako ści infrastruktury Województwa Łódzkiego obejmuj ą działania zaproponowane transportowej i zwi ększenie dost ępno ści województwa poprzez do realizacji w ramach wszystkich celów zawartych w Planie popraw ę jako ści usług zwi ązanych z pasa żerskimi przewozami Transportowym tj.: 4. kolejowymi, popraw ę infrastruktury drogowej oraz rozwój Portu + Cel 1: wysokiej jako ści powi ązania drogowe zwi ększaj ące Lotniczego im. Władysława Reymonta. dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą, Przedsi ęwzi ęcia uj ęte w dokumencie obejmuj ą m.in.: rozbudow ę dróg Cel 2: wysokiej jako ści układ kolejowy gwarantuj ący sprawne wojewódzkich i popraw ę bezpieczeństwa ruchu drogowego, zakup powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne, i modernizacj ę pojazdów kolejowych przeznaczonych do przewozów Cel 3: konkurencyjny port lotniczy Łód ź im. W. Reymonta,

17 Uchwała nr 229 Rady Ministrów z dnia 12 listopada 2014 r. w sprawie zatwierdzenia Kontraktu Terytorialnego dla Województwa Łódzkiego 18 Uchwała Nr XIX/215/15 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 15 grudnia 2015 r., z pó źniejszymi zmianami (26.04.2016 r.) w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej Województwa Łódzkiego

48 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stopie ń Lp. Cel strategiczny Opis – zastosowanie w dokumencie Plan Transportowy powi ązania pasa żerskich, dokapitalizowanie Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej Cel 4: zintegrowany, efektywny i proekologiczny system oraz rekompensaty z tytułu realizacji kolejowych przewozów transportu pasa żerskiego, pasa żerskich przez Przewozy Regionalne Sp. z o.o. oraz Łódzk ą Kolej Cel 5: nowoczesny i efektywny system transportu Aglomeracyjn ą Sp. z o.o. towarowego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego z perspektyw ą do 2020 r. 19 W zakresie rozwoju transportu w Planie wskazano 1 z 6 celów Cele zawarte w Planie Transportowym są zgodne z Planem 5. głównych- Cel 2. Zwi ększenie dost ępno ści województwa poprzez + Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego rozwój ponadlokalnych systemów infrastruktury. z perspektyw ą do 2020 r. Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego „LORIS 2030” Celem Strategii ma by ć wzrost udziału nauki i zaawansowanych technologii w regionalnych programach rozwoju oraz zwi ększenie mo żliwo ści pozyskania środków z unijnych funduszy strukturalnych. Cele zawarte w planie (w szczególno ści cel strategiczny 5: 6. Strategia ma słu żyć zbudowaniu trwałego partnerstwa mi ędzy + nowoczesny i efektywny system transportu towarowego) s ą przemysłem, samorz ądem regionu i administracj ą rz ądow ą, zgodne z celem Strategii. samorz ądem gospodarczym i innymi partnerami społecznymi, jednostkami naukowo-badawczymi oraz infrastruktur ą biznesow ą. Plan Zrównowa żonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Województwa Łódzkiego do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 Zawarte w Planie Transportowym poni ższe cele: Cel 1: wysokiej jako ści powi ązania drogowe zwi ększaj ące Celem Planu jest wskazanie rozwi ąza ń w obszarze przewozów dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą pasa żerskich na terenie województwa łódzkiego, w tym przede Cel 2: wysokiej jako ści układ kolejowy gwarantuj ący sprawne 7. wszystkim okre ślenie sieci transportowej, na której organizator + powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne (województwo łódzkie) b ędzie organizował przewozy o charakterze oraz użyteczno ści publicznej. Cel 4: zintegrowany, efektywny i proekologiczny system transportu pasa żerskiego są zgodne z celami niniejszego dokumentu. Stopie ń powi ązania: + Cele Planu Transportowego zbie żne z celami innych dokumentów strategicznych w obszarze środowiska - Cele Planu Transportowego sprzeczne z celami innych dokumentów strategicznych w obszarze środowiska +/- Cele Planu Transportowego cz ęś ciowo zbie żne zachodzi obawa, że mo że wyst ąpi ć sprzeczno ść z celami ochrony środowiska Puste pole - brak istotnych powi ąza ń.

19 Uchwała Nr LX/1648/10 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 21 wrze śnia 2010 r. w sprawie: zmiany Uchwały Nr XLV/524/2002 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 9 lipca 2002 r. w sprawie uchwalenia „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego”

49 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

3.7 Sposób i zakres uwzgl ędnienia informacji zawartych w prognozach oddziaływania na środowisko sporz ądzonych dla innych, przyj ętych ju ż, dokumentów powi ązanych z projektem Planu Transportowego

Ocena dokumentów pod k ątem ich zgodno ści z celami Planu Transportowego obj ęła tak że analiz ę Prognoz do dokumentów strategicznych w najwi ększym stopniu powi ązanych z jego projektem. W szczególno ści dotyczy to dokumentów strategicznych na szczeblu regionalnym oraz krajowym (w zakresie rozwoju transportu). Prognozy dla powi ązanych dokumentów wskazuj ą na wnioski oraz rekomendacje, które powinny zosta ć uwzgl ędnione zarówno w sposobie oceny niniejszego Planu Transportowego, jak równie ż w zestawieniu wskaza ń dotycz ących zawartych w nim projektów oraz zada ń. Prognoza Oddziaływania na Środowisko dla projektu Dokumentu Implementacyjnego do Strategii Rozwoju Transportu (SRT) do 2020 r. W ramach opracowanej dla Dokumentu Implementacyjnego prognozy oddziaływania na środowisko, najistotniejsze z punktu widzenia prognozy dla Planu Transportowego s ą wskazania dotycz ące ograniczania negatywnego wpływu na poszczególne komponenty środowiska. Za środki minimalizuj ące nale ży uzna ć wszelkie działania maj ące na celu wykluczenie lub ograniczenie do minimum negatywnego oddziaływania na obszar cenny, które mo że zaistnie ć na skutek realizacji planu lub przedsi ęwzi ęcia. W szczególno ści dotyczy to przeciwdziałania wzrostowi śmiertelno ści zwierz ąt na szlakach komunikacyjnych oraz łagodzenie wpływu fragmentacji siedlisk i efektu przeci ęcia szlaków migracyjnych prowadz ącego do wzrostu izolacji poszczególnych populacji. Działania minimalizuj ące negatywny wpływ przedstawione w prognozie do Dokumentu Implementacyjnego dotycz ą przede wszystkim:

− w ramach rekomendacji dla ró żnorodno ści biologicznej, w tym obszarów Natura 2000:

• zapobieganie konfliktom poprzez odpowiednie planowanie i wariantowanie przebiegu nowych tras transportowych, w tym przede wszystkim maj ące na celu odsuni ęcie si ę od obszarów chronionych (Natura 2000); z wyj ątkiem niemo żliwych do unikni ęcia przej ść poprzecznych długich pasm obszarów Natura 2000 lub przej ść wymuszonych przebiegiem istniej ącej modernizowanej/rewitalizowanej linii kolejowej, • poprzedzenie procesu projektowania inwentaryzacj ą i waloryzacj ą przyrodnicz ą dostosowan ą do specyfiki inwestycji, • ograniczanie fragmentacji siedlisk w trakcie wytyczania inwestycji liniowych, • w miar ę mo żliwo ści realizowanie nowych inwestycji w s ąsiedztwie ju ż istniej ących, • zastosowanie najbardziej efektywnych ekologicznie procesów i technologii, • zadbanie o dro żno ść i wła ściw ą przepustowo ść korytarzy ekologicznych, • wła ściwy wybór terminów realizacji inwestycji,

50 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

• uwzgl ędnienie nadzoru przyrodniczego w całym procesie inwestowania, • zachowanie i/lub odbudowa naturalnych ekosystemów pasa brzegowego w rejonie inwestycji wodnych, • modyfikacje siedlisk, prowadz ące do utrzymania zwierz ąt z dala od szlaków komunikacyjnych oraz zwi ększenia widoczno ści bariery, • tam gdzie to konieczne, tworzenie siedlisk zast ępczych, • stosowanie rozwi ąza ń technicznych, ograniczaj ących straty w populacjach (ekrany, osłony antyol śnieniowe, aktywne systemy odstraszaj ące, ogrodzenia, przej ścia itp.), • na wodach śródl ądowych stosowanie rozwi ąza ń zapewniaj ących migracj ę organizmów (np. przepławek), • zró żnicowanie struktury rzecznej (zatoki i zw ęż enia koryta, miejsca zastoiskowe, wyspy, odsypiska, zmienne nachylenie skarp).

− w ramach rekomendacji dla ochrony korytarzy ekologicznych:

• w przypadku inwestycji liniowych jedynym skutecznym sposobem wyeliminowania kolizji z pojazdami jest zastosowanie ogrodze ń, które jednocze śnie pot ęguj ą efekt barierowy, uniemo żliwiaj ąc zwierz ętom przemieszczanie si ę. W celu eliminacji efektu barierowego, w zale żno ści od klasy drogi, stosuje si ę nast ępuj ące działania minimalizuj ące efekt barierowy: pozostawianie luk w ogrodzeniach o długości minimum 200 m, pozwalaj ących na przechodzenie zwierz ąt, wraz z odpowiednim ich oznaczeniem ograniczaj ącym pr ędko ść pojazdów, zastosowanie przej ść górnych (du że – mosty krajobrazowe i zielone mosty) i dolnych (du że, pod estakad ą i poszerzonym mostem, średnie i małe) charakteryzuj ących odpowiednimi parametrami oraz ulokowanymi w wła ściwych miejscach, aby mogły spełnia ć swoj ą funkcj ę. W przypadku inwestycji kolejowych mo żna stosowa ć urz ądzenia odstraszaj ące, działaj ące w momencie nadje żdżania poci ągu. Jedynie w rejonach szczególnie wra żliwych przyrodniczo i charakteryzuj ących si ę du żą migracj ą zwierz ąt dla linii o bardzo du żym nat ęż eniu ruchu, które wymagaj ą zastosowania wygrodzenia nale ży rozwa żyć zastosowanie przej ść dla zwierz ąt. Ponadto prognoza wskazuje na szczegółowe środki minimalizuj ące negatywny wpływ w ramach wszystkich komponentów, dla których został on stwierdzony (w tym w rozbiciu na grupy zwierz ąt). Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023 (z perspektyw ą do 2025 r.) W ramach niniejszej prognozy stwierdzono, i ż główn ą korzy ści ą realizacji Programu jest odci ąż enie istniej ącej sieci dróg, która ju ż w chwili obecnej powoduje ogromne zagro żenia zarówno dla człowieka, jak i przyrody o żywionej, a zagro żenia te b ędą si ę tylko nasila ć w czasie, wraz ze wzrostem nat ęż enia ruchu. Bior ąc pod uwag ę fakt braku mo żliwo ści wystarczaj ącego zabezpieczenia istniej ących ci ągów drogowych przed ich znacz ącym, negatywnym wpływem zarówno na ludzi, jak i na przyrod ę o żywion ą wskazano, że jedyn ą mo żliwo ści ą zniwelowania negatywnego oddziaływania jest wyprowadzenie ruchu poza tereny zabudowane. Równie ż w odniesieniu do przyrody o żywionej odci ąż enie dróg istniej ących przyczyni si ę znacz ąco do zminimalizowania ich oddziaływania, przede

51 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 wszystkim na korytarze ekologiczne. Na podstawie przeprowadzonych analiz na poziomie strategicznym, nie stwierdzono żadnego korytarza drogowego, który byłby jako cało ść nieakceptowany pod wzgl ędem oddziaływania na środowisko, a w szczególno ści na obszary sieci Natura 2000. Oceniono, że zastosowanie działa ń minimalizuj ących w odpowiednim zakresie, uszczegółowionych po weryfikacji terenowej, zapewni skuteczne ograniczenie oddziaływania do poziomu nieznacz ącego. Realizacja Programu jako cało ści nie wpłynie znacz ąco na obszary Natura 2000, cho ć nie mo żna unikn ąć pewnych kolizji konkretnych inwestycji. Poszczególne zadania uj ęte w Programie nale ży realizowa ć w sposób jak najmniej negatywnie wpływaj ący na środowisko, a dokładne okre ślenie sposobu realizacji musi ka żdorazowo by ć wnikliwie przeanalizowane na etapie raportu o oddziaływaniu na środowisko. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Master Planu dla transportu kolejowego w Polsce do 2030 roku Z oceny dokumentu wynikaj ą nast ępuj ące rekomendacje i wnioski:

− rozwój infrastruktury transportowej jest potrzeb ą w zakresie zniwelowania ró żnic pomi ędzy poszczególnymi regionami Polski, a tak że − w skali całego kraju – zniwelowania ró żnic pomi ędzy Polsk ą, a innymi pa ństwami Unii Europejskiej. Dlatego te ż, konsekwencje tych zamiarów w postaci np. budowy nowych linii kolejowych, upatruje si ę jako konieczno ść , pomimo trwałego wykorzystania zasobów przestrzeni;

− istnieje potrzeba wprowadzenia monitoringu środowiskowego na kolei. W odniesieniu do monitoringu zaleca si ę wprowadzenie wymogu jego obligatoryjnego stosowania (bez mo żliwo ści odst ąpienia od niego);

− nale ży w jednoznaczny sposób zaleci ć zarz ądzaj ącemu infrastruktur ą kolejow ą stosowanie zasady „poszanowania” terenu polegaj ącej na pełnej kompleksowej rekultywacji terenów zajmowanych podczas prac budowlanych przy modernizacji i odtworzeniu linii kolejowych;

− w procesie budowy i modernizacji linii kolejowych nale ży stosowa ć technologie i wysokiej klasy rozwi ązania techniczne, minimalizuj ące negatywne oddziaływania na obszary cenne przyrodniczo, w tym obszary Natura 2000. Rozwi ązania takie powinny charakteryzowa ć si ę du żą trwało ści ą i skutecznie spełnia ć swoje funkcje w całym okresie obj ętym Master Planem. Szczególne znaczenie b ędzie miało zastosowanie nowoczesnych konstrukcji nawierzchni umo żliwiaj ących zmniejszenie emisji hałasu i drga ń;

− przy realizacji inwestycji modernizacyjnych oraz odtworzeniowych na liniach kolejowych nale ży zwróci ć uwag ę na ochron ę zabytków i innych zasobów kultury. Dotyczy to w szczególno ści zabytkowych dworców kolejowych;

− przy ocenie rozwi ąza ń, które b ędą stosowane przy modernizacji i odtworzeniu linii kolejowych oraz przy ocenie zasadno ści zakupu lub modernizacji taboru kolejowego w szerszym zakresie nale ży stosowa ć analiz ę kosztów cyklu życia (LCC);

52 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− pomimo, i ż w Master Planie dokonano hierarchizacji linii do modernizacji i odtworzenia, to w kolejnych okresach nale ży uaktualni ć t ę hierarchizacj ę, uwzgl ędniaj ąc korzy ści dla środowiska i gospodarki.

Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu RPO WŁ 2014-2020 Potrzeby środowiskowe zostały zidentyfikowane na podstawie diagnozy stanu aktualnego, a przeprowadzone analizy pozwoliły na wskazanie głównych problemów w tym zakresie, do których zalicza sie jako ść powietrza, gospodarka odpadami, gospodarka wodno- ściekowa, ochrona przed zagro żeniami naturalnymi oraz ochrona gatunków i siedlisk. W projekcie RPO WŁ na lata 2014-2020 zostały zaproponowane cele priorytetów inwestycyjnych odnosz ące sie do tych problemów, tj. w zakresie transportu:

− zwi ększone wykorzystanie transportu publicznego,

− lepsza dost ępno ść transportowa województwa w ruchu drogowym,

− lepsza dost ępno ść transportowa województwa w ruchu kolejowym,

− zwi ększona produkcja energii ze źródeł odnawialnych.

Działania planowane do wsparcia w ramach projektu RPO obejmuj ą wszystkie aspekty zrównowa żonego rozwoju. Za główny cel mo żna przyj ąć podniesienie poziomu jako ści życia człowieka w ka żdym aspekcie, czemu sprzyja ć b ędą wszystkie działania. Ponadto interwencje obejmuj ą z jednej strony działania ukierunkowane na popraw ę jako ści powietrza, co b ędzie wzmacniane poprzez rozwój transportu ekologicznego, np. kolei, linii tramwajowych itp. Innowacje opracowywane i wdra żane w ramach osi II powinny przyczynia ć sie do obni żenia emisji ró żnego typu zanieczyszcze ń oraz mniejszego wykorzystania zasobów naturalnych, w tym nieodnawialnych. Na etapie projektu RPO WŁ na lata 2014-2020, w którym działania zostały uj ęte na poziomie ogólnym, mo żliwe zagro żenia i konflikty ekologiczne dotyczy ć mog ą raczej charakteru planowanych działa ń. Wskazane w Prognozie RPO WŁ oddziaływania negatywne mog ą by ć jednak w du żym stopniu zminimalizowane poprzez zastosowanie odpowiednich środków ograniczaj ących ten wpływ. Na etapie realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć zagro żenia konfliktami ekologicznymi mog ą obejmowa ć, m.in. działania zwi ązane z przebiegiem nowych dróg lub poszerzaniem istniej ących dróg, zwłaszcza je śli trasy te przebiegaj ą przez obszary chronione, w tym obszary Natura 2000 (i mog ą negatywnie oddziaływa ć na przedmioty ochrony na tych obszarach). Ocena działa ń zaplanowanych do wsparcia w ramach RPO WŁ na lata 2014-2020 nie wskazała na wyst ępowanie znacz ących negatywnych oddziaływa ń. Wynika to, m. in. z faktu braku informacji o lokalizacji planowanych działa ń, która jest podstaw ą do szczegółowej oceny wpływu na środowisko wykonywanej w ramach ocen oddziaływania na środowisko. Prognoza RPO wskazała tak że mo żliwe zmiany środowiska naturalnego w przypadku odst ąpienia od realizacji Programu, a najwa żniejsze z nich w zakresie projektów w zakresie transportu dotyczy ć b ędą:

53 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− mo żliwego braku poprawy stanu jako ści powietrza w zakresie dotrzymania standardów jako ści powietrza,

− pogorszenia si ę klimatu akustycznego i powietrza w o środkach miejskich w zwi ązku z brakiem rozwoju niskoemisyjnego transportu miejskiego oraz realizacji projektów budowy nowych odcinków dróg.

Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 Obecnie analiza tre ści projektu SRWŁ 2020 przeprowadzona w prognozie wykazała, że przyj ęte w dokumencie zało żenia uwzgl ędniaj ą problematyk ę ochrony środowiska regionu, co jest wynikiem przyj ętego kierunku rozwoju województwa, opartego o zasadę zrównowa żonego rozwoju. Ustalono, że nie ma racjonalnych przesłanek do odrzucenia, któregokolwiek ze sformułowanych w SRWŁ 2020 celów oraz strategicznych kierunków działa ń. Wi ększo ść nich posiada wyra źny, pozytywny kontekst środowiskowy. W ramach oceny w prognozie przyj ęto, że istotne negatywne oddziaływania na środowisko województwa b ędzie generowa ć, m.in. w zakresie polityki horyzontalnej strategiczny kierunek działania wzmocnienie i rozwój systemów transportowych i teleinformatycznych (filar „Spójno ść przestrzenna”). W zakresie polityki terytorialno-funkcjonalnej:

− Obszary Miejskie: wspieranie działa ń na rzecz budowy układów obwodnicowych,

− Obszary Wiejskie: wspieranie rozwoju systemu transportu publicznego oraz sieci dróg powiatowych i gminnych istotnych dla zwi ększania dost ępno ści komunikacyjnej,

− Łódzki Obszar Metropolitalny: wspieranie działa ń na rzecz stworzenia zintegrowanego węzła komunikacyjnego o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym,

− Zagł ębie Górniczo-Energetyczne Bełchatów - Szczerców – Złoczew; Zagł ębie Ceramiczno-Budowlane Opoczno – Tomaszów Mazowiecki; Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa; Obszary Turystyczne Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury: wspieranie działa ń na rzecz zwi ększania dost ępno ści transportowej zewn ętrznej i wewnętrznej.

W opinii autorów Prognozy nie wyst ąpiła konieczno ść eliminacji żadnego z zaplanowanych w SRWŁ 2020 działa ń w uwagi na jego potencjalne zagro żenia dla stanu i jako ści środowiska regionu. W zwi ązku z faktem, że SRWŁ 2020 ma charakter ogólny (przedstawia jedynie rodzaje planowanych przedsi ęwzi ęć , bez ich sparametryzowania), przedstawiono rozwi ązania zapobiegaj ące i minimalizuj ące negatywne oddziaływania na środowisko maj ą o bardzo ogólnym charakterze. Zaproponowany zestaw działa ń nale ży traktowa ć, jako wst ęp do rozwa żania szczegółowych rozwi ąza ń łagodz ących oddziaływania na pó źniejszym etapie planowania przedsi ęwzi ęć . Przyjmuje si ę, że podstawowym sposobem ograniczenia niekorzystnych oddziaływa ń na środowisko b ędzie głównie odpowiednie lokalizowanie poszczególnych inwestycji (zgodnie z przyj ętymi kierunkami zagospodarowania przestrzennego regionu), przestrzeganie prawa z zakresu ochrony środowiska oraz stosowanie rozwi ąza ń technicznych i technologicznych ograniczaj ących emisj ę.

54 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

W ramach niwelowania negatywnych skutków realizacji kierunku Strategii − rozwój infrastruktury transportowej - prognoza oddziaływania na środowisko proponuje:

− skorelowanie lokalnych dokumentów strategicznych i planistycznych z zakresu rozwoju transportu z zało żeniami SRWŁ 2020;

− rozpoznanie środowiskowe (szczegółowa inwentaryzacja przyrodnicza) miejsc przeznaczonych na inwestycje komunikacyjne, w celu okre ślenia ewentualnych działa ń kompensacyjnych np. przesiedlenia populacji cennych gatunków ro ślin i zwierz ąt na siedliska zast ępcze;

− szczegółowa analiza przebiegu lokalizacji inwestycji komunikacyjnych, uwzgl ędniaj ąca zapisy planu zagospodarowania przestrzennego województwa, planów miejscowych, innych dokumentów strategicznych i planistycznych, a tak że uwarunkowa ń lokalnych, w tym maksymalne wykorzystanie istniej ących tras przebiegu infrastruktury komunikacyjnej, unikanie przebiegu tras komunikacyjnych na obszarach wra żliwych - ostoje Natura 2000, obiekty i tereny chronione, korytarze migracyjne zwierz ąt;

− wł ączanie w proces realizacyjny infrastruktury transportowej środowisk naukowych i eksperckich, szczególnie w zakresie ochrony przyrody;

− zachowanie wysokiej kultury prowadzenia robót budowlanych, stosowanie rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych zapewniaj ących ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko robót budowlanych zwi ązanych z rozwojem sieci transportowej, w tym przestrzeganie wymaga ń okre ślonych w przepisach budowlanych oraz wydanych zezwoleniach na budow ę;

− stosowanie rozwi ąza ń technicznych zapewniaj ących ograniczenie negatywnego oddziaływania dróg na środowisko podczas ich eksploatacji tj. ekrany akustyczne, urz ądzenia słu żą ce do ochrony środowiska wodnogruntowego (przegrody na rowach przydro żnych, zbiorniki retencyjne, separatory koalescencyjne), nasadzenia izolacyjne drzew i krzewów, przepusty, tunele dla zwierz ąt itd.;

− rekompensowanie strat w środowisku (zwi ązanych z zaj ęciem terenu pod infrastruktur ę transportow ą) poprzez wprowadzanie nowych nasadze ń, odtwarzanie siedlisk itp.

55 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

4 Analiza stanu bie żą cego

4.1 Ogólna charakterystyka województwa (w tym krajobraz, budowa geologiczna i rze źba terenu, zabytki)

4.1.1 Poło żenie administracyjne i geograficzne

Województwo łódzkie pod wzgl ędem administracyjnym poło żone jest w centralnej cz ęś ci kraju i obejmuje obszar o powierzchni 18 219 km2, co stanowi 5,8% powierzchni Polski. Graniczy z nast ępuj ącymi województwami: kujawsko-pomorskim na północy, mazowieckim na północy i wschodzie, świ ętokrzyskim na południowym-wschodzie, śląskim na południu, opolskim na południowym-zachodzie oraz wielkopolskim na zachodzie.

Rysunek 2 Poło żenie województwa łódzkiego w Polsce 20 Obszar ten podzielony jest na 21 powiatów ziemskich i 3 miasta na prawach powiatu (Łód ź, Piotrków Trybunalski i Skierniewice) oraz 177 gmin, z czego 18 stanowi ą gminy miejskie, 26 gminy miejsko-wiejskie, a 133 gminy wiejskie 21 . Obszar ten zamieszkuje 2,5 mln osób 22 .

20 źródło: opracowanie własne 21 źródło: GUS (dane z roku 2014) 22 źródło: GUS (dane z roku 2014)

56 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 3 Podział administracyjny województwa łódzkiego 23

23 źródło: opracowanie własne

57 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Pod wzgl ędem fizycznogeograficznym zgodnie z Regionalizacj ą Kondrackiego 24 obszar województwa poło żony jest w obr ębie dwóch prowincji Nizin Środkowoeuropejskich oraz Wy żyn Polskich. W obr ębie prowincji Niziny Środkowoeuropejskie wyró żnia si ę jedn ą podprowincj ę Niziny Środkowopolskie oraz trzy makroregiony Nizin ę Południowowielkopolsk ą obejmuj ącą zachodni ą cz ęść obszaru opracowania, Nizin ę Środkowomazowieck ą obejmuj ącą północ ą cz ęść województwa oraz Wzniesienie Południowomazowieckie obejmuj ące centraln ą i wschodni ą cz ęść regionu. W zasi ęgu Niziny Południowowielkopolskiej na terenie obszaru opracowania wyró żnia si ę dziewi ęć mezoregionów: Wysoczyzn ę Złoczewsk ą, Kotlin ę Grabowsk ą, Wysoczyzn ę Wieruszowsk ą, Kotlin ę Szczercowsk ą, Kotlin ę Sieradzk ą, Wysoczyzn ę Łask ą, Wysoczyzn ę Tureck ą, Kotlin ę Kolsk ą oraz Wysoczyzn ę Kłodawsk ą. W zasi ęgu Niziny Środkowomazowieckiej na terenie województwa wyró żni ć mo żna dwa mezoregiony: Równin ę Łowicko-Bło ńsk ą oraz Równin ę Kutnowsk ą. W zasi ęgu Wzniesie ń Południowomazowieckich na terenie regionu wyró żniamy sze ść mezoregionów: Wysoczyzn ę Bełchatowsk ą, Wzniesienia Łódzkie, Równin ę Piotrkowsk ą, Dolin ę Białobrzesk ą, Wysoczyzn ę Rawsk ą oraz Równin ę Radomsk ą. W obr ębie Wy żyn Polskich wyró żnia si ę dwie podprowincje Wy żyn ę Małopolsk ą obejmuj ącą południowo-wschodni ą cz ęść województwa reprezentowan ą przez jeden makroregion Wy żyn ę Przedborsk ą oraz Wy żyn ę Śląsko-Krakowsk ą, obejmuj ące południow ą i południowo- zachodni ą cz ęść regionu reprezentowan ą równie ż przez jeden makroregion Wy żyn ę Wielu ńsko-Wo źnick ą. W zasi ęgu Wy żyny Przedborskiej na terenie województwa wyróżniamy pi ęć mezoregionów: Wzgórza Opoczy ńskie, Wzgórza Łopusza ńskie, Pasmo Przedborsko-Małogoskie, Wzgórza Radomszcza ńskie oraz Nieck ę Włoszczowsk ą. W zasi ęgu Wy żyny Wielu ńsko-Wo źnickiej na terenie opracowania wyodr ębni ć mo żna dwa mezoregiony: Wy żyn ę Wieluńsk ą oraz Obni żenie Krzepickie.

4.1.2 Geologia i rze źba terenu

Budowa geologiczna województwa łódzkiego składa si ę z dwóch głównych pi ęter. Podło że zbudowane jest ze skał permskich i mezozoicznych, wchodz ących w skład trzech wa żnych jednostek geologiczno-tektonicznych Polski: wału środkowopolskiego, niecki szczeci ńsko- łódzko-miechowskiej i monokliny przedsudeckiej. Drugie pi ętro stanowi ą skały kenozoiczne. Najwi ększe obszary zajmuj ą- pocz ąwszy od północnego wschodu- antyklinoria kujawskie, kutnowskie, giełrzowsko-rawskie, nast ępnie poło żone na południowy-wschód od tej strefy - niecki mogile ńska i łódzka, wreszcie wyst ępuj ące jedynie na niewielkiej cz ęś ci obszaru województwa fragmenty monokliny krakowsko-cz ęstochowskiej 25 . Taka budowa sprawia, że najwi ększym skomplikowaniem odznaczaj ą si ę strefy kontaktów poszczególnych jednostek tektonicznych, b ędące jednocze śnie najbardziej zasobne w zło ża surowców mineralnych. Strefa antyklinoriów zbudowana jest głównie z zaburzonych osadów jurajskich oraz le żą cych pod nimi skał triasowych i paleozoicznych. Nie wyst ępuj ą one na powierzchni, gdy ż przykryte s ą seriami czwartorz ędowymi i trzeciorz ędowymi. Wyst ępuj ą tu

24 źródło: Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa PWN 2002 25 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2006 r., WIO Ś, 2007

58 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 sole, rudy żelaza, wapienie oraz margle. W okolicach Kłodawy, Rogo źna, Lubienia Kujawskiego i Łani ęt wyst ępuj ą bogate zło ża permskiej soli kamiennej. Drug ą stref ą jednostek tektonicznych s ą niecki. Najwi ększ ą z nich jest Kredowa Niecka Łódzka. Zapełniona jest ona podobnie jak pozostałe seriami wapieni, margli, piasków i iłów kredowych. Zaleganie tych warstw utworzyło ogromny zbiornik wód o charakterze subartezyjskim. Ostatnia z trzech wydzielonych stref geologicznych to niewielkie fragmenty monokliny krakowsko-cz ęstochowskiej, zbudowanej głównie ze skał jurajskich (okolice Wielunia, Działoszyna, Paj ęczna). Surowce mineralne charakterystyczne dla tej struktury to oprócz rud żelaza, iły kredowe, jurajskie wapienie (rejon Sulejowa, Działoszyna), kredowe piaski formierskie i szklarskie (rejon Tomaszowa Mazowieckiego) 26 . Obszar województwa łódzkiego nale ży do strefy przej ściowej pomi ędzy stref ą wy żyn Polski południowej, a stref ą nizin środkowopolskich. W południowej cz ęś ci województwa granica to strefa Wy żyny Małopolskiej. W środkowej cz ęś ci obszaru przebiega pas Nizin Środkowopolskich z obni żeniami dolin rzek Pilicy i Warty, które w swym środkowym biegu maj ą przebieg południkowy. W cz ęś ci północnej województwa wyst ępuje charakterystyczne, rozległe obni żenie Pradoliny Warszawsko – Berli ńskiej. Przez środek województwa ci ągnie si ę południkowo pas wypukłych form terenu, biegn ący od wy żyn południowopolskich, po pradolin ę warszawsko – berli ńsk ą, zwany Garbem Łódzkim. W północnej cz ęś ci osi ąga on najwi ększe wysoko ści (250-284 m n.p.m.), a nast ępnie zanika. Jednostka ta pełni funkcje działu wodnego I rz ędu, dzieli ona dorzecza Wisły i Odry. Doliny wi ększych rzek na terenie województwa (Warty, Pilicy, Bzury) le żą na jego obrze żach. Do wn ętrza wy żynnego si ęgaj ą jedynie w ąskie doliny drobnych cieków, które radialnie rozchodz ą si ę od centrum w kierunku głównych wielkich dolin. Ukształtowanie powierzchni w województwie łódzkim jest przewa żnie równinne. Miejscami wyst ępuj ą pofalowania terenu, zwłaszcza w pobli żu wi ększych rzek. Przewa żaj ą tu formy polodowcowe rze źby tj. wysoczyzny morenowe, pagórki, wały i wzgórza. Pozostałe formy polodowcowe, np. ozy, moreny czołowe i sandry, nale żą do rzadko ści. Na terenie województwa w obni żeniach terenu spotka ć mo żna równie ż zespoły pagórków wydmowych powstałych z lu źnych piasków. Formy te po ociepleniu klimatu zostały ustabilizowane przez ro ślinno ść . W ostatnim czasie du ży wpływ na ukształtowanie terenu maj ą zmiany antropogeniczne. Wida ć to wyra źnie na przykładzie Bełchatowa, gdzie zlokalizowana jest jedna z najwi ększych kopalni odkrywkowych w Europie. W wyniku jej działalno ści powstał lej depresyjny o dnie schodz ącym poni żej poziomu morza. Jednocze śnie w wyniku składowania skały płonnej utworzyło się najwi ększe wzniesienie Ni żu Środkowoeuropejskiego – sztuczna Góra Kamie ńsk 27 .

4.1.3 Zabytki 28,29

Najciekawszymi zabytkami województwa łódzkiego są najstarsze obiekty architektury sakralnej i obronnej. Na terenie województwa zachowało si ę w cało ści, b ądź cz ęś ciowo siedem obiektów, o których wiadomo, że pochodz ą z XII b ądź XIII-wieku. Jednym z takich obiektów jest Archikolegiata p.w. NMP i św. Aleksego w Tumie, która zachowała si ę w bardzo dobrym stanie. Innym przykładem jest niewielki ko ściół św. Idziego w Inowłodzu. Z kolei jednym najstarszych na terenie kraju ko ściołów ceglanych jest ko ściół parafialny p.w. Jedenastu tysi ęcy dziewic w Stro ńsku z zachowanym oryginalnym prezbiterium

26 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2006 r., WIO Ś, 2007 27 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2006 r., WIO Ś, 2007159 28 http://www.nid.pl/pl/Regiony/Lodzkie/Zabytki_w_regionie/ 29 http://www.mapy.zabytek.gov.pl/nid/

59 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 oraz portalem z piaskowca. Cennym zabytkiem architektury średniowiecznej jest dawny klasztor o. o. Cystersów w Sulejowie. Centrum zało żenia stanowi bazylika trójnawowa powstała w XIII w. Na terenie województwa zachowało si ę równie ż kilka świ ąty ń w których znajduj ą si ę elementy konstrukcji architektonicznej wskazuj ące na wczesno średniowieczne pochodzenie obiektu (w tym ko ściół w Żarnowie, Rudzie oraz Krzyworzece). W śród pozostałych zabytków regionu wymieni ć nale ży równie ż inne ko ścioły i zało żenia klasztorne. Są w śród nich zespoły zabudowy pochodzenia gotyckiego, rozbudowane w stylu barokowym takie jak: klasztor ojców paulinów w Wielgomłynach, zało żenie klasztorne ojców bernardynów w Warcie oraz ko ściół parafialny p.w. Wniebowzi ęcia NMP i św. Jakuba z XIV w. w Szadku, ko ściół farny w Piotrkowie Trybunalskim p.w. św. Jakuba z XIV XV wieku, ko ścioły w Bielawach, św. Ducha w Łowiczu, b ędące budowlami pó źnogotycki z XV i XVI wieku. Pó źnogotyck ą form ę ma równie ż kolegiata w Łasku powstała w l. 20. XVI w. z fundacji Jana Łaskiego. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą równie ż drewniane obiekty sakralne, pochodz ące z ko ńca XV w. wśród których warto wymieni ć ko ściół p.w. św. Trójcy w Gr ębieniu (z bogat ą polichromi ą) oraz z przełomu XV i XVI w. ko ściół p.w. św. Marii Magdaleny w Gidlach. Wśród zabytków pochodz ących z ró żnych okresów XVI w. nale ży wspomnie ć m.in. ko ściół p.w. św. Jana Chrzciciela w Białej Szlacheckiej, ko ściół p.w. św. Stanisława Bpa w Boguszycach (z zachowan ą ciekaw ą polichromi ą), ko ściół p.w. św. Małgorzaty w Janisławicach czy ko ściół p.w. św. Jana Chrzciciela w Łaszewie. Szczególne znaczenie w śród zabytków drewnianej architektury sakralnej ma zespół pó źnogotyckich ko ściołów drewnianych odmiany wielkopolskiej z terenu powiatu wielu ńskiego. Jest to bez w ątpienia najcenniejszy taki zespół na terenie województwa. Składaj ą si ę na niego świ ątynie w Gaszynie, Gr ębieniu, Kadłubie, Łaszewie, Łyskorni, Naramicach, Och ędzyniu, gdzie znajduj ą si ę oryginalne polichromie, Popowicach oraz Wiktorowie. Styl barokowy na terenie województwa reprezentowany jest wyj ątkowo bogato przez zało żenia klasztorne i świ ątynie, datowane na XVII i XVIII wiek. Najbardziej znanymi obiektami jest tu bazylika katedralna w Łowiczu oraz ko ścioły klasztorne i poklasztorne, ojców pijarów w Łowiczu, filipinów w Studziannej - Po świ ętnem, dominikanów w Gidlach, bernardynów w Parady żu, pijarów w Wieluniu, norbertanów w Witowie, franciszkanów w Łagiewnikach na terenie Łodzi i ksi ęż y jezuitów w Rawie Mazowieckiej oraz w Piotrkowie Trybunalskim. W XVIII w. głównie w obr ębie aglomeracji łódzkiej, powstało wiele klasycystycznych świ ąty ń ewangelickich, mi ędzy innymi w Aleksandrowie Łódzkim, Ozorkowie, Pabianicach, a tak że w Łowiczu, Zdu ńskiej Woli i Tomaszowie Mazowieckim. Zabytki województwa reprezentowane s ą równie ż przez rezydencje pałacowo-parkowe tj.: renesansowy pałac – willa „włoska” w Podd ębicach z pocz ątku XVII wieku, XVIII - wieczny pałac Radziwiłłów w Nieborowie i park angielski w pobliskiej Arkadii, jako przykład budowli rokokowej – pałac w Sokolnikach. Klasycystyczne rezydencje to z kolei pałac w Walewicach czy siedziba Małachowskich w Białaczowie, ale tak że pałace, dawne rezydencje biskupów, w Skierniewicach z XVII - XIX w. i Wolborzu z wieku XVII oraz pałac w Bratoszewicach pochodz ący z pocz ątku XX wieku. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą równie ż dawne zamki i ruiny zamków czy dwory obronne. Nale żą do nich: zamek królewski w Ł ęczycy wybudowany w XIV w., gotycko-renesansowy

60 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 zamek z połowy XIV w. w Uniejowie, zamek kazimierzowski z XIV wieku w Opocznie, zamek ksi ążą t mazowieckich z XIV w. w Rawie Mazowieckiej, pó źnogotycki zamek rycerski z I połowy XIV w. w Oporowie, w Piotrkowie Trybunalskim dwa zamki: gotycko – renesansowy zamek królewski z lat 1509 – 1521 oraz w Bykach (obecnie w granicach administracyjnych Piotrkowa Trybunalskiego) dwór obronny sprzed 1604 r., zamek w Uje ździe wzniesiony w latach 1474-76, przebudowany w XVII w. na wczesnobarokow ą rezydencj ę, w Białej Rawskiej tzw. zameczek z XIX wieku, w Pabianicach renesansowy dwór – zwany zamkiem biskupów krakowskich z XVI w., w Skotnikach dwór obronny wczesnorenesansowy zwany zamkiem, powstały ok. 1531 r., dwór obronny w Siemkowicach wzniesiony XVI lub XVII w., ruiny zamku w Bolesławcu z zachowan ą wie żą z XII wieku, ruiny zamku w Przedborzu zbudowanego przez Kazimierza Wielkiego, pozostało ść zamku w formie tzw. piwnic w Wieluniu, ruiny zamku w Majkowicach, renesansowego pochodz ącego z połowy XVI w., ruiny gotyckiego zamku z XIV i XV w. w Łowiczu, ruiny zamku w Besiekierach, ruiny renesansowego zamku z lat 1527-35 w Drzewicy, ruiny zamku z XV w. w B ąkowej Górze, XVI wieczny dwór obronny w Łopatkach. W krajobrazie kulturowym województwa wa żne miejsce zajmuj ą te ż bardzo licznie reprezentowane dwory szlacheckie, najcz ęś ciej usytuowane w otoczeniu zało żeń parkowych. Jako najcenniejsze przykłady wymieni ć nale ży: alkierzowy dwór Bartochowskich w O żarowie, dwór Walewskich w Tub ądzinie czy XVIII- wieczny dwór w Mikołajewicach. W Łodzi na szczególn ą uwag ę zasługuje architektura przemysłowa, w tym zało żenia fabryczno-rezydencjonalno-mieszkalne K. W. Scheiblera i T. Grohmana przy ul. Tymienieckiego obejmuj ące zespołu budynków fabrycznych wraz z siedzib ą stra ży po żarnej, budynki mieszkalne dla robotników - famuły przy Ksi ęż ym Młynie i Targowej, will ę Herbsta przy ul. Prz ędzalnianej 72, wzniesion ą w stylu neorenesansowym, w której mie ści si ę Muzeum Wn ętrz XIX-wiecznych oraz pałac Grohmana przy Tylnej. W pobli żu znajduje si ę równie ż zespół fabryczny przy Wodnym Rynku – z rezydencj ą K. W. Scheiblera. Wśród zespołów fabrycznych Scheiblera na szczególn ą uwag ę zasługuje znajduj ący si ę przy Tymienieckiego 3-7 z zachowanymi wewn ętrznymi uliczkami, ł ącznikami oraz bocznic ą kolejow ą. W śród tych budynków znajduje si ę secesyjna elektrownia scheiblerowska. Innymi zabytkami położonymi na terenie Łodzi są rezydencje fabrykanckie – wille, pałace rozmieszczone wzdłu ż centralnych ulic miasta, reprezentuj ące przede wszystkim architektur ę XIX- wieczn ą. Do najbardziej charakterystycznych obiektów tego typu zaliczy ć nale ży: pałac Karola Pozna ńskiego przy ul. Gda ńskiej 32 oraz neorenesansowy pałac Pozna ńskiego przy ul. S. Wi ęckowskiego 36. Na terenie województwa zachowała si ę równie ż grupa zabytków techniki zwi ązanych z przemysłem wiejskim. W rejestrze zabytków znajdują si ę wiatraki (m. in. w: D ąbrowie, Kurowie, Solcy Wielkiej, Włocinie, Zagórkach - Kolonii) oraz młyny wodne (m.in. młyn „Krzywda” w Brzeskach, młyn „Zalepa” w Głupicach, młyn w Jamborku, w Kozubach, w Ldzaniu - Talarze, w Wdowinie, Woli Marze ńskiej, Zielenicach oraz młyn K ępowizna). Na terenie województwa łódzkiego zachowały si ę dwie kolejki wąskotorowe wraz z zabytkowym taborem: kro śniewicka i rogowska.

61 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 3 Wykaz zabytków nieruchomych, archeologicznych i pomników historii na terenie powiatów województwa łódzkiego 30 Powiat Zabytki nieruchome Zabytki archeologiczne Pomnik historii bełchatowski 50 0 0 brzezi ński 108 3 0 kutnowski 194 5 0 łaski 28 2 0 łęczycki 122 6 0 łowicki 217 14 1 łódzki wschodni 15 2 0 Miejski Łód ź 555 3 1 opoczy ński 90 3 0 pabianicki 48 3 0 paj ęcza ński 42 0 0 piotrkowski 111 18 1 Miejski Piotrków Trybunalski 103 0 0 podd ębicki 51 14 0 radomszcza ński 104 2 0 rawski 137 3 0 sieradzki 170 11 0 Miejski Skierniewice 76 0 0 skierniewicki 106 7 0 tomaszowski 106 3 0 wielu ński 72 32 0 wieruszowski 26 8 0 zdu ńskowolski 30 0 0 zgierski 118 4 0 SUMA 2679 143 3

4.2 Istniej ący układ transportowy

Poło żenie województwa łódzkiego w centralnej cz ęś ci Polski oraz uwarunkowania gospodarcze, historyczne i przyrodnicze sprawiaj ą, że znajduje si ę ono w osi głównych szlaków komunikacyjnych o znaczeniu krajowym oraz mi ędzynarodowym. Główne elementy sieci transportowej w regionie stanowi ą układy komunikacyjne sieci drogowej, kolejowej oraz poł ącze ń lotniczych. Bardzo istotne jest poło żenie dróg oraz linii kolejowych w województwie łódzkim w układzie korytarzy bazowej Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T). Zdecydowanie podnosi to rang ę sieci regionalnej jak równie ż wpływa na strategiczne planowanie i podej ście do istniej ących problemów oraz przyszłych projektów. Województwo jest poło żone na przeci ęciu dwóch z dziewi ęciu europejskich korytarzy transportowych sieci bazowej TEN-T:

− Morze Bałtyckie - Morze Adriatyckie;

− Morze Północne - Morze Bałtyckie.

W ramach ww. korytarzy poło żone s ą nast ępuj ące elementy sieci transportowej województwa:

30 http://www.mapy.zabytek.gov.pl/nid/

62 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− korytarz Morze Bałtyckie - Morze Adriatyckie:

• sie ć kolejowa: linie kolejowe CE65 (Gdynia - Gda ńsk - Bydgoszcz - Zdu ńska Wola - Katowice) i E65/CE65 (Gdynia - Gda ńsk - Warszawa - Katowice); • sie ć drogowa: autostrady A1 (na odcinku Gda ńsk - Stryków - Katowice - granica z Czechami) i A2 (na odcinku Stryków - Warszawa).

− korytarz Morze Północne - Morze Bałtyckie:

• sie ć kolejowa: linie kolejowe E20/CE20 (Białoru ś - Warszawa - Kutno - Pozna ń - Niemcy) i linia kolejowa du żych pr ędko ści Warszawa - Łód ź - Pozna ń (prace studyjne); • sie ć drogowa: autostrada A2 (Białoru ś - Warszawa - Stryków - Pozna ń - Niemcy).

63 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 4 Sie ć kolejowa w województwie łódzkim. 31

31 źródło: opracowanie własne

64 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Sie ć kolejowa Sie ć kolejową na terenie województwa tworz ą:

− linie kolejowe w ramach sieci TEN-T:

• E65/CE65 Katowice - Zawiercie - Centralna Magistrala Kolejowa - Warszawa - Tczew - Gdynia (linia pasa żerska); • linia du żych pr ędko ści Warszawa - Łód ź - Pozna ń/Wrocław wraz z podł ączeniem do Centralnej Magistrali Kolejowej (linia Nr 25 na odcinku Łód ź - Opoczno) (linia pasa żerska); • CE65 Chorzów Batory - Zdu ńska Wola Karsznice - Tczew – Gdynia (linia towarowa); • E20/CE20 Berlin - Kunowice - Pozna ń - Kutno - Warszawa - Terespol – Moskwa (linia towarowa); • CE20 Łowicz - Skierniewice – Łuków (linia towarowa); • C65/1 Zdu ńska Wola Karsznice - Koluszki - Skierniewice, stanowi ąca łącznik pomi ędzy liniami CE20 (Skierniewice) oraz CE65 (Zdu ńska Wola Karsznice) (linia towarowa).

− linie magistralne:

• Linia nr 1 - Warszawa Centralna – Katowice • Linia nr 3 - Warszawa Zachodnia – Kunowice • Linia nr 4 - Grodzisk Mazowiecki – Zawiercie • Linia nr 131 - Chorzów Batory – Tczew

− linie pierwszorz ędne:

• Linia nr 11 - Skierniewice - Łowicz Główny, • Linia nr 12 - Skierniewice – Łuków, • Linia nr 14 - Łód ź Kaliska – Tuplice, • Linia nr 15 - Bednary-Łód ź Kaliska, • Linia nr 16 - Łód ź Widzew – Kutno, • Linia nr 17 - Łód ź Fabryczna – Koluszki, • Linia nr 18 - Kutno - Piła Głowna, • Linia nr 22- Tomaszów Mazowiecki – Radom, • Linia nr 24 - Piotrków Trybunalski – Zarzecze, • Linia nr 25 - Łód ź Kaliska – Dębica, • Linia nr 33 - Kutno – Brodnica, • Linia nr 146 - Wyczerpy - Chorzew Siemkowice, • Linia nr 181 Herby Nowe – Ole śnica, • Linia nr 540 - Łód ź Chojny-Łód ź Widzew.

65 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Ponadto sie ć kolejow ą w regionie tworzy 9 linii kolejowych o znaczeniu drugorz ędnym oraz miejscowym. Wi ększo ść linii kolejowych w regionie posiada odcinki, na których pr ędko ść nie przekracza 80 km/h (faktycznie eksploatowane poni żej 60 km/h). W szczególno ści dotyczy to linii: nr 16 na odcinku Zgierz - Kutno, nr 14 na odcinku Łód ź Kaliska - Zdu ńska Wola nr 146 Wyczerpy - Chorzew Siemkowice, nr 11 Łowicz - Skierniewice, nr 12 Skierniewice - granica województwa mazowieckiego (Łuków), nr 22 na odcinku Radzice - granica województwa świ ętokrzyskiego i nr 33 Kutno - Płock. Dodatkowo, z ruchu pasa żerskiego wył ączona jest linia Nr 24 Piotrków Trybunalski - Bełchatów-Zarzecze. Gęsto ść sieci kolejowej w łódzkim (5,9 km/km 2) jest ni ższa od średniej krajowej (6,2 km/km 2)32 , a jej całkowita długo ść w województwie wynosi 1068 km. Cz ęść linii pozostaje niezelektryfikowana, a ich długo ść wynosi 82 km, co stanowi 8% wszystkich linii kolejowych. Odcinki nie posiadaj ące trakcji elektrycznej to linie: Nr 24 Piotrków Tryb. - Bełchatów-Zarzecze, Nr 53 na odcinku Tomaszów Mazowiecki – Spała, a tak że linia Nr 25 na odcinku Tomaszów Mazowiecki - Opoczno - granica województwa świ ętokrzyskiego. Znaczny udział linii kolejowych stanowi ą odcinki jednotorowe, których długo ść wynosi 392 km (37%). Wpływa to na ich przepustowo ść , a linie stanowi ące „w ąskie gardła" to linie: Nr 16 na odcinku Zgierz - Kutno oraz Nr 15 na odcinku Zgierz - Bednary. Stan techniczny infrastruktury kolejowej ulega sukcesywnej poprawie. W 2015 r. (stan na 31 lipca), około 30% sieci kolejowej na obszarze województwa łódzkiego była zmodernizowana bądź zrewitalizowana. Odcinki o stosunkowo dobrych parametrach technicznych stanowi ą linie: Nr 17 na odcinku Łód ź Widzew - Koluszki i dalej Nr 1 na odcinku Koluszki – Skierniewice (dopuszczalna pr ędko ść do 140 km/h) oraz linia Nr 3 Warszawa - Kunowice. Do połowy 2015 r., w ramach inwestycji o charakterze odtworzeniowym, nast ąpiło polepszenie jako ści infrastruktury na liniach: Nr 1 na odcinku Koluszki - Cz ęstochowa, Nr 15 na odcinku Zgierz - Łowicz, Nr 16 na odcinku Łód ź Widzew - Zgierz oraz Nr 131 na odcinkach Chociw Łaski - Kozuby i Podd ębice - Kłódno. Prace remontowe przeprowadzono tak że na liniach: Nr 22 na odcinku Tomaszów Mazowiecki - Radzice oraz cz ęś ciowo na kolei obwodowej w Łodzi (linie Nr 25 oraz Nr 540) wciągu Łód ź Kaliska - Łód ź Chojny - Łód ź Widzew. Ponadto, na linii Nr 53 Tomaszów Mazowiecki - Spała nast ąpiło przywrócenie przejezdno ści. Dost ępno ść kolejowa w szczególno ści w zakresie poł ącze ń mniejszych miast regionu z Łodzi ą oraz poł ącze ń mi ędzyregionalnych i mi ędzynarodowych stanowi równie ż problem. Wśród miast regionu 25 z 44 posiada bezpo średni dost ęp do sieci kolejowej, z czego jedynie 18 ma bezpo średnie poł ączenie pasa żerskie ze stolic ą regionu. Poł ączenia w relacjach mi ędzyregionalnych realizowane są z 16 o środków, natomiast w relacjach mi ędzynarodowych tylko z Kutna. Słaby stan techniczny linii kolejowych wychodz ących z Łódzkiego W ęzła Kolejowego (poza poł ączeniem w kierunku Warszawy) oraz na poło żenie poza liniami magistralnymi powoduje, i ż Łód ź nie posiada nowoczesnych i szybkich poł ącze ń kolejowych z innymi aglomeracjami na terenie Polski oraz wi ększymi miastami Europy. Łódzki W ęzeł Kolejowy ze wzgl ędu na brak centralnego w ęzła skupiającego obecnie funkcjonuj ące dwa układy kolejowe nie zaspakaja potrzeb mieszka ńców Łodzi i okolic w zakresie przewozów pasa żerskich. Istotny problem stanowi brak wspólnego dworca

32 GUS, dane na dzie ń 31.12.2014 r.

66 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 stanowi ącego centrum przesiadkowe (tak że zintegrowanego z transportem miejskim), który dawałby mo żliwo ść rozwoju poł ącze ń kolejowych. Obecnie kierunki o najwi ększym ruchu pasa żerskim s ą obsługiwane przez dwa dworce: (Warszawa, Skierniewice) obsługiwane s ą przez przebudowywan ą stacj ę Łód ź Fabryczna, natomiast potoki w relacjach północ - południe (Kraków, Katowice, Bydgoszcz, Gda ńsk, Pozna ń, Szczecin, Kutno) oraz w kierunku Wrocławia i Sieradza obsługiwane s ą przez le żą cą w znacznym oddaleniu od centrum Łodzi stacj ę Łód ź Kaliska. Sie ć drogowa Na sie ć drogow ą w województwie składaj ą si ę:

− autostrady: cz ęś ciowo oddana do użytku na terenie województwa A1 (Stryków – Kowal, Tuszyn – Piotrków Tryb.), autostrada A2 (Pozna ń – Warszawa) – łączna długość autostrad wynosiła 187,6 km pod wzgl ędem g ęsto ści autostrad i dróg ekspresowych (2,22 km/100 km 2) województwo znalazło si ę na 2 miejscu w kraju;

− drogi ekspresowe: S8 (Wrocław – Kępno – Wieruszów – Rzgów), (Piotrków Tryb. – Warszawa) oraz cz ęś ciowo zrealizowana S14 (DK1 – węzeł „Ró ża” – węzeł „Lublinek”) – łączna długo ść dróg ekspresowych w województwie wynosiła 217,8 km;

− drogi krajowe: nr 1, 12, 74, 91, 92 pełni ące istotn ą rol ę w powi ązaniach komunikacyjnych całego kraju oraz w komunikacji mi ędzynarodowej oraz pozostałe (nr 42, 43, 45, 48, 60, 70, 71, 72, 83). Wska źnik g ęsto ści dróg o nawierzchni twardej wyniósł w 2014 r. 109,4 km/100 km 2 i przewy ższał wska źnik krajowy (92,0 km/100 km 2). W ostatnim okresie długo ść dróg krajowych zwi ększyła si ę do 1 439,5 km, co stanowi jedn ą z najwi ększych warto ści w kraju;

− drogi wojewódzkie: długo ść i g ęsto ść dróg wojewódzkich wynosz ąca w 2014 r. odpowiednio 1 178,6 km i 6,5 km/100 km 2 stanowiły jedne z najni ższych wska źników w kraju. Niewielki udział dróg wojewódzkich dotyczy powiatów: wieruszowskiego, wielu ńskiego, sieradzkiego, piotrkowskiego i radomszcza ńskiego;

− drogi powiatowe i drogi gminne: łączna długo ść dróg powiatowych i gminnych o twardej nawierzchni wynosiła w 2014 r. 95,1 km/100 km 2, co znacznie przewy ższało średni ą krajow ą - 76,7 km/100 km 2.

67 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 5 Istniej ąca sie ć drogowa w województwie łódzkim 33

33 źródło: opracowanie własne

68 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Stan techniczny obecnego układu drogowego w regionie ulega ci ągłej poprawie, jednak nadal odsetek dróg wymagaj ących remontów i modernizacji jest stosunkowo wysoki. Istotn ą rol ę w sieci drogowej województwa odgrywaj ą tak że obwodnice miast. Ponadto problemem jest du że obci ąż enie dróg ruchem samochodowym, w szczególno ści na głównych arteriach komunikacyjnych regionu – autostradach, drogach ekspresowych, krajowych i wojewódzkich. Zjawisko nasila si ę z biegiem czasu, ze wzgl ędu na rosn ącą liczb ę pojazdów poruszaj ących si ę po drogach. Wska źnik motoryzacji w województwie znacznie wzrósł w porównaniu z 2004 r. (309 samochodów osobowych/1000 mieszka ńców) i w 2013 r. wyniósł ju ż 508 samochodów osobowych na 1000 mieszka ńców. Najwi ększe nat ęż enie ruchu notuje si ę w okolicach najwi ększych miast. Główne kierunki podró ży to odcinki: Łód ź - Pabianice, Ksawerów, Dobro ń, Dłutów (powiat pabianicki), Łód ź - Zgierz, Łód ź w kierunku powiatu łódzkiego wschodniego bez Koluszek, mniejsze na kierunku Łód ź - Stryków, Łód ź - Koluszki, Łód ź w kierunku powiatu bełchatowskiego oraz łaskiego, Łód ź - Brzeziny, Dmosin (powiat brzezi ński). Mniej obci ąż onymi relacjami są Łód ź w kierunku powiatów piotrkowskiego, zdu ńskowolskiego, tomaszowskiego, a tak że Łód ź - Aleksandrów Łódzki, Łód ź - Głowno. W głównej mierze poprawa w płynno ści ruchu na terenie województwa oraz stanu funkcjonowania całego systemu transportowego była powi ązana równie ż z budow ą obwodnic wokół miast: Kutna (DK60), Rawy Mazowieckiej (DK72), Kro śniewic (DK91/92), Opoczna (DK12), Nieborowa (DK70), Pabianic (S14) i Sieradza (S8). Obwodnice Wielunia (DK74) i Bełchatowa (DK74) s ą w realizacji. Istotne inwestycje w infrastruktur ę drogow ą w ostatnich latach dotyczyły tak że modernizacji i rozbudowy dróg kategorii od wojewódzkich po gminne. W latach 2004-2014 rozbudowano około 300 km dróg (25%) oraz odnowiono około 600 km nawierzchni dróg wojewódzkich (50%). Du że nat ęż enie ruchu generuje tak że zwi ększon ą ilo ść wypadków na drogach. W 2014 r. odnotowano 3 986 wypadków, w których śmier ć poniosło 256 osób, a 4 807 osób zostało rannych. Pomimo, i ż średnia krajowa dotycz ąca liczy wypadków wykazuje tendencj ę spadkow ą, w województwie łódzkim odnotowano ich wzrost w 2014 r. w porównaniu do roku poprzedniego o 156, a liczba osób rannych zwi ększyła si ę o 74 osoby, natomiast liczba ofiar śmiertelnych zmalała o 7 osób. Istotne znaczenie, tak że dla jako ści środowiska w regionie miało wdro żenie w 2011 r. projektu inteligentnych systemów transportu na drogach wojewódzkich, których podstawowym zadaniem jest monitorowanie obci ąż eń dróg i ochrona przed przeci ąż onymi pojazdami ci ęż arowymi.

4.3 Klimat akustyczny

Hałas w śród czynników środowiskowych powoduj ących istotn ą uci ąż liwo ść dla ludzi sytuuje si ę na czołowym miejscu. Zwykle hałas jest definiowany jako ka żdy d źwi ęk, który w danych warunkach jest niepo żą dany, uci ąż liwy, czy te ż wr ęcz szkodliwy dla zdrowia człowieka. Hałas ze wzgl ędu na źródło pochodzenia dzielimy na hałas przemysłowy (instalacyjny), komunikacyjny (w tym: drogowy, lotniczy, kolejowy), komunalny (osiedlowy), domowy oraz hałas zwi ązany ze środowiskiem pracy. Hałasowi towarzysz ą te ż inne rodzaje drga ń fal mechanicznych, które mog ą niekorzystnie oddziaływa ć na człowieka (np. infrad źwi ęki czy

69 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 ultrad źwi ęki). Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu okre ślonych wska źnikami hałasu oraz z uwzgl ędnieniem pozostałych danych, w szczególno ści demograficznych oraz dotycz ących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje si ę zgodnie z Ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672 z pó źn. zm.) dla: • aglomeracji o liczbie mieszka ńców wi ększej ni ż 100 tysi ęcy; • terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów takich jak drogi, linie kolejowe lub lotniska, mo że powodowa ć przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku). Dopuszczalne poziomy hałasu, s ą zró żnicowane wzgl ędem działalno ści b ędącej źródłem hałasu oraz rodzaju terenów, na których obowiązuj ą. Poziomy dopuszczalnych nat ęż eń hałasu reguluje Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 poz. 112). Dodatkowo zgodnie z treści ą art. 179 ust. 1 Ustawy Prawo ochrony środowiska zarz ądzaj ący drog ą, lini ą kolejow ą lub lotniskiem zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, sporz ądza co 5 lat map ę akustyczn ą terenu, na którym eksploatacja obiektu mo że powodowa ć przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Celem wykonania mapy jest identyfikacja i charakterystyka źródeł hałasu wyst ępuj ących na terenach miast i w sąsiedztwie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach oraz wyznaczenie obszarów zagro żonych ponadnormatywnym poziomem hałasu. Hałas drogowy Badania akustyczne hałasu drogowego w 2014 r. wykonywał WIO Ś w Łodzi realizuj ąc Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska dla województwa łódzkiego. W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego zaplanowane zostało wykonanie pomiarów hałasu w 10 punktach pomiarowych na 3 obszarach, zlokalizowanych w miejscowo ści Rawa Mazowiecka, Podd ębice i Uniejów. W 2 punktach wykonano pomiary w celu okre ślenia wska źników (rocznych) maj ących zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem.

70 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 4 Lokalizacja punktów pomiarowych z wynikami pomiarów wska źników długo- i krótkookresowych maj ących zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby 34 Wska źnik Oznaczenie Lp. Rejon bada ń poziomu Wynik Przekroczenie Typ drogi punktu dźwi ęku

Rawa Mazowiecka, LDWN 65,6 - 1. RM 1 miejska ul. Tomaszowska LN 57,1 -

Rawa Mazowiecka, LAeq D 65,1 0,1 2. RM 2 miejska ul. Jerozolimska LAeq N 59,7 3,7 Rawa Mazowiecka, L 62,7 - 3. RM 3 Aeq D miejska ul. Katowicka LAeq N 56,0 - Rawa Mazowiecka L 66,6 1,6 4. RM 4 Aeq D miejska ul. Skierniewicka LAeq N 61,6 5,6 Rawa Mazowiecka, LAeq D 63,9 - 5. RM 5 ul. Juliusza miejska Słowackiego LAeq N 49,5 - Podd ębice, L 67,3 - wojewódzka 6. P 1 DWN ul. Łęczycka LN 59,3 0,3 nr 703 Podd ębice, L 66,1 1,1 7. P 2 Aeq D krajowa nr 72 ul. Łódzka LAeq N 60,7 4,7 Podd ębice, L 59,3 - powiatowa nr 8. P 3 Aeq D ul. Zielona LAeq N 48,4 - 3743E L 63,2 - wojewódzka 9. U 1 Uniejów, ul. Polna Aeq D LAeq N 56,6 0,6 nr 437 Uniejów, ul. Henryka L 63,8 - 10. U 2 Aeq D krajowa nr 72 Sienkiewicza LAeq N 57,7 1,7 Przekroczenia wska źników długookresowych, stwierdzono w miejscowo ści Podd ębice przy ul. Ł ęczyckiej (dla pory nocy). Przekroczenia wska źników krótkookresowych stwierdzono w Rawie Mazowieckiej przy ul. Jerozolimskiej i Skierniewickiej oraz w Podd ębicach przy ul. Łódzkiej (dla pory dnia i nocy). Ponadto w Uniejowie przy ul. Polnej oraz przy ul. Henryka Sienkiewicza stwierdzono przekroczenia warto ści wska źników krótkookresowych dla pory nocy. Badania monitoringowe hałasu przeprowadzone w 2014 r. na terenie województwa łódzkiego przez WIO Ś w Łodzi wykazały, że hałas pochodz ący od ci ągów komunikacyjnych nadal stanowi istotn ą uci ąż liwo ść i niedogodno ść dla mieszka ńców. 35 Oceny jako ści klimatu akustycznego w województwie łódzkim dokonano równie ż w ramach map akustycznych, które były podstaw ą do opracowania „Programu ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, obj ętych przekroczeniami dopuszczalnych poziomów hałasu, poło żonych wzdłu ż dróg wojewódzkich województwa łódzkiego, po których przeje żdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie”. Program został opracowany w zwi ązku z przekroczeniami stwierdzonymi na odcinkach dróg wojewódzkich administrowanych przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Łodzi. Przekroczenia zostały stwierdzone w otoczeniu dróg o nr: 484, 485, 702, 703,710, 713 oraz 715.

34 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2014 r., Łód ź 2015 r. 35 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2014 r., Łód ź 2015 r.

71 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 6 Liczba osób nara żonych na przekroczenia wska źnika L DWN w otoczeniu odcinków dróg wojewódzkich administrowanych przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Łodzi

Rysunek 7 Liczba osób nara żonych na przekroczenia wska źnika L N w otoczeniu odcinków dróg wojewódzkich administrowanych przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Łodzi W otoczeniu analizowanych odcinków dróg wojewódzkich mieszka ńcy nara żeni s ą na przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu głównie w zakresie 0,01-10 dB, zarówno w przypadku wska źnika L DWN jak i L N. Najwi ększa grupa ludzi nara żona jest na ponadnormatywny poziom hałasu w otoczeniu analizowanego odcinka DW 713.

72 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 8 Powierzchnia terenów zagro żonych w danym zakresie wska źnika LDWN

Rysunek 9 Powierzchnia terenów zagro żonych w danym zakresie wska źnika L N Najwi ększ ą powierzchni ą terenów zagro żonych przekroczeniami dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku charakteryzuje si ę analizowany odcinek DW713. Hałas kolejowy Emisja hałasu kolejowego jest zagadnieniem niezwykle zło żonym. Hałas kolejowy jest emitowany przez wiele jednostkowych źródeł. Na jego wielko ść wpływaj ą m.in. pr ędko ść z któr ą poruszaj ą si ę poci ągi, ich długo ść , stan torowiska czy lokalizacja torowiska wzgl ędem istniej ącego terenu. WIO Ś w Łodzi nie prowadzi bada ń poziomu hałasu kolejowego w środowisku. Źródłem informacji na temat hałasu kolejowego s ą mapy akustyczne oraz opracowane na ich podstawie programy ochrony środowiska przed hałasem. Od 2014 r. obowi ązuje „Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, poło żonych wzdłu ż linii kolejowych, po których przeje żdża ponad 30 000

73 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 poci ągów rocznie z terenu województwa łódzkiego, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne, tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu okre ślone wska źnikiem L DWN i L N”. Wi ększo ść problemów uwzgl ędnionych w ww. Programie odnosi si ę do terenów mieszkaniowych. Tereny, na których zostały naruszone warunki akustyczne w zwi ązku z ruchem kolejowym zlokalizowane s ą w otoczeniu: • linii kolejowej Nr 1 Warszawa Centralna − Katowice (w km od 57+700 (granica województwa łódzkiego i mazowieckiego) do km 105+194 (Koluszki); • linii kolejowej Nr 3 Warszawa Zachodnia − Kunowice (w km od 63+565 (granica województwa łódzkiego i mazowieckiego) do km 125+903 (Kutno); • linii kolejowej Nr 17 Łód ź Fabryczna − Koluszki (w km ok 12+000 (granica m. Łód ź) do km 24+261 (Koluszki). Wg szacunków wykonanych w ramach Map akustycznych dla linii kolejowych o nat ęż eniu ruchu powy żej 30 000 poci ągów na dob ę36 w zasi ęgu pasa analizy niekorzystnego oddziaływania hałasu emitowanego przez poci ągi poruszaj ące si ę: • analizowanym odcinkiem linii kolejowej nr 1 mieszkało 857 osób według wska źnika L DWN oraz 688 według wska źnika L N; • analizowanym odcinkiem linii kolejowej nr 3 mieszkało 562 osób według wska źnika L DWN oraz 637 według wska źnika L N; • analizowanym odcinkiem linii kolejowej nr 17 mieszkały 23 osoby według wska źnika L DWN oraz 2 według wska źnika L N. Hałas lotniczy Transport lotniczy – w przeciwie ństwie do drogowego czy kolejowego – nie degraduje klimatu akustycznego korytarzy, wzdłuż których si ę porusza, lecz obszar stref około lotniskowych. Hałas lotniczy odczuwalny jest w bezpo średnim s ąsiedztwie lotniska. Na terenie województwa łódzkiego funkcjonuj ą nast ępuj ące lotniska: • regionalne lotnisko o znaczeniu mi ędzynarodowym − Port Lotniczy Łód ź im. Wł. Reymonta, • lotnisko sportowe w Piotrkowie Trybunalskim, • lotniska wojskowe w Łasku, Le źnicy Wielkiej koło Ł ęczycy, Glinniku k/Tomaszowa Mazowieckiego. Na obszarze województwa istnieje równie ż 9 l ądowisk śmigłowcowych (sanitarnych) oraz 6 lądowisk śmigłowcowo-samolotowych. Pomiary hałasu lotniczego w 2014 r. zostały wykonane dla Portu Lotniczego Łód ź im. Wł. Reymonta. Ci ągłe pomiary hałasu lotniczego na tym lotnisku rozpocz ęły si ę pod koniec roku 2014 w zwi ązku z tym nie mo żna obliczy ć na ich podstawie długookresowych poziomów d źwi ęku, a jedynie poziomy krótkookresowe. Dla Portu Lotniczego Łód ź im. Władysława Reymonta wykonano pomiary, których wynikiem

36 Mapa akustyczna dla odcinków linii kolejowych, po których przeje żdża ponad 30 000 poci ągów rocznie, opracowana dla potrzeb programów ochrony środowiska przed hałasem – województwo łódzkie. EKKOM Sp. z o.o. – 2011 r. Aktualizacja: kwiecie ń 2013 r.

74 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 są poziomy w odniesieniu do jednej doby L AeqD i L AeqN . W żadnym punkcie nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych poziomów d źwi ęku w porze dziennej, w porze nocnej zanotowano przekroczenie dopuszczalnego poziomu d źwięku w Łodzi przy ul. Św. Franciszka. Na rysunkach poni żej przedstawiono wyniki okresowych pomiarów hałasu lotniczego wykonanych w 2014 roku.

Rysunek 10 Wyniki okresowych pomiarów lotniczych wykonanych w 2014 roku przy Porcie Lotniczym w Łodzi im. Władysława Reymonta 37 Hałas przemysłowy Tereny zagro żone hałasem przemysłowym zlokalizowane s ą w bezpo średnim s ąsiedztwie zakładów. Na przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu na terenach chronionych ma wpływ: czas pracy zakładu, instalacje, maszyny i urz ądzenia wykorzystywane na zewn ątrz, organizacja pracy, transport wewn ętrzny, organizacja dostaw i odbiorów, lokalizacja parkingów. W 2014 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi stwierdził nieprawidłowo ści i niezgodno ści podczas 4 kontroli przeprowadzonych w zakresie emisji hałasu do środowiska przez urz ądzenia u żywane na zewn ątrz pomieszcze ń. Podczas w/w kontroli zakwestionowano spełnianie zasadniczych wymaga ń przez 10 urz ądze ń. W zakładach przetwarzania najcz ęś ciej wyst ępuj ące nieprawidłowo ści to nieprzedkładanie do WIO Ś w Łodzi wyników pomiarów emisji hałasu.

4.4 Powietrze i klimat

Powietrze Zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672, z pó źn. zm.) oceny jako ści powietrza s ą dokonywane w strefach, w tym w aglomeracjach. Na terenie województwa łódzkiego zostały wydzielone 2 strefy zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz. U. 2012 poz. 914): • aglomeracja łódzka – kod strefy PL1001;

• strefa łódzka – kod strefy PL1002.

37 Wyniki bada ń hałasu lotniczego w roku 2014, GIO Ś

75 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Oceny jako ści powietrza w województwie łódzkim dokonuje WIO Ś w Łodzi w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, opracowuj ąc roczne oceny jako ści powietrza. Podstawę klasyfikacji stref zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowiły dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz poziomy dopuszczalne, powi ększone o margines tolerancji z dozwolonymi przypadkami przekrocze ń, poziomy docelowe oraz poziomy celów długoterminowych, ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ochron ę ro ślin, okre ślone w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U.2012 poz.1031). W 2014 r. sie ć monitoringu zanieczyszcze ń gazowych powietrza na terenie woj. łódzkiego składała si ę z 10 stacji automatycznych i 165 punktów z pasywnym poborem próby.

W stacjach automatycznych mierzone były st ęż enia średniogodzinne SO 2 , NO, NO 2 , NO x , węglowodorów (benzen, toluen, ksylen, etylobenzen), CO, O 3 oraz parametry meteorologiczne. W punktach pasywnych mierzono SO 2 i NO 2 z u średnieniem średniomiesi ęcznym. Pomiary manualne ( średniodobowe) st ęż eń wykonywano dla PM10, PM2,5, benzo(a)pirenu oraz metali ci ęż kich w pyle na 16 stanowiskach. Dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie, strefy zaliczono do jednej z poni ższych klas: klasa A − je żeli st ęż enia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; klasa B – je żeli poziom st ęż eń przekracza warto ść dopuszczaln ą, lecz nie przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji (dotyczy wył ącznie pyłu PM2,5); w takim przypadku nale ży okre śli ć obszary wyst ępowania przekrocze ń warto ści dopuszczalnej, a tak że przyczyny ich wyst ępowania; klasa C − je żeli st ęż enia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe, powi ększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest okre ślony; klasa D1 − je żeli st ęż enia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego; klasa D2 − je żeli st ęż enia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. Podsumowanie klasyfikacji stref województwa łódzkiego z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia zestawiono w tabeli poni żej: Tabela 5 Wynikowe klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w strefach oceny jako ści powietrza według kryteriów oceny dla ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla Kod Lp. Nazwa strefy obszaru całej strefy strefy SO 2 NO 2 CO C6H6 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P O3 aglomeracja 1. PL1001 A A A A C C A A A A C A/D2 łódzka 2. strefa łódzka PL1002 A A A A C C A A A A C A/D2 Poziomy dopuszczalne w obu strefach zostały przekroczone, je śli chodzi o pył PM10, PM2,5 oraz benzo(a)piren. Stęż enia ozonu w województwie przekraczały poziom celu długoterminowego, z tego wzgl ędu obie strefy zakwalifikowano do klasy D2. Najwi ększym problemem w skali województwa łódzkiego pozostaje wysoki poziom

76 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 zanieczyszczenia powietrza pyłami PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenem. Główn ą przyczyn ą złej jako ści powietrza w województwie jest emisja powierzchniowa (tzw. niska emisja). Źródłem emisji s ą indywidualne systemy ogrzewania budynków oparte na przestarzałych kotłach opalanych paliwem stałym oraz kotłownie o małej mocy (do 1 MW). Du żym problemem jest spalanie odpadów w lokalnych kotłowniach i paleniskach domowych, co stwarza dodatkowe zagro żenie dla zdrowia ludzi. Poni żej przedstawiono pomiary substancji, stwarzaj ących w województw łódzkim najwi ększy problem (benzo(a)piren, PM10, PM2,5 oraz ozon). Benzo(a)piren Pomiary st ęż eń benzo(a)pirenu oznaczane w pyle PM10 wykonywano na 14 stanowiskach pomiarowych (3 stanowiska w aglomeracji łódzkiej i 11 stanowisk w strefie łódzkiej). Do oceny wykorzystano serie pomiarowe ze wszystkich stanowisk.

Rysunek 11 Wyniki pomiarów st ęż eń średniorocznych benzo(a)pirenu w pyle PM10 w województwie łódzkim 38 Poziom docelowy został przekroczony na wszystkich stanowiskach pomiarowych. Najwy ższe st ęż enia odnotowano na stanowisku pomiarowym w Opocznie na Placu Ko ściuszki, poziom docelowy został tu przekroczony 14-krotnie. W strefie łódzkiej udokumentowane pomiarami obszary przekrocze ń poziomu docelowego benzo(a)pirenu wyst ępowały w miastach: Brzeziny, Kutno, Opoczno, Piotrków Trybunalski, Radomsko, Rawa Mazowiecka, Sieradz, Tomaszów Mazowiecki, Wielu ń i Zdu ńska Wola. Obszar przekrocze ń w strefie aglomeracja łódzka znacznie wykraczał poza granice miasta, obejmuj ąc liczne gminy o ścienne, w tym na wschodzie: Stryków, Nowosolna, Koluszki, Brójce, Rokiciny. Na południu obejmuj ąc Tuszyn i Rzgów, Ksawerów, ł ącz ąc si ę z obszarem przekrocze ń wokół Pabianic. Na zachodzie obejmuj ąc Konstantynów Łódzki, Aleksandrów

38 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim na podstawie bada ń przeprowadzonych w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w 2014 r., Łód ź 2015 r.

77 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Łódzki, teren gminy Lutomiersk. Na północy ł ącz ąc si ę z obszarem przekrocze ń wokół Zgierza. Obszary przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu w 2014 r. obejmowały około 7% powierzchni całego województwa. Powierzchnia obszarów przekrocze ń uległa zmniejszeniu, wzgl ędem roku poprzedniego. Wynikało to z o wiele cieplejszego sezonu grzewczego. Pył PM2,5 Pomiary st ęż eń pyłu PM2,5 prowadzono na 5 stanowiskach. St ęż enia PM2,5 sprawdzane były w dwóch kategoriach – dotrzymania poziomu dopuszczalnego powi ększonego o margines tolerancji oraz dotrzymania poziomu docelowego.

Rysunek 12 Wyniki pomiarów st ęż eń średniorocznych pyłu PM2,5 w województwie łódzkim 39 Poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji (26 g/m 3) pyłu PM2,5 został przekroczony na 3 stanowiskach. Na 2 stanowiskach nie został przekroczony poziom docelowy (25 g/m 3). W celu okre ślenia zasi ęgu obszarów przekrocze ń poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 wykonano równie ż obliczenia z wykorzystaniem matematycznego modelowania jako ści powietrza. Zidentyfikowane obszary przekroczenia poziomu dopuszczalnego powi ększonego o margines tolerancji (tj. 26 g/m 3) pyłu drobnego PM2,5 wyst ępowały w strefie aglomeracja łódzka (w 3 miastach) oraz w strefie łódzkiej (w 6 miastach). Pył PM10 W 2014 r. zanotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu średniorocznego pyłu zawieszonego PM10 na 12 z 24 stanowisk pomiarowych w województwie, w tym na 4 stanowiskach w aglomeracji łódzkiej.

39 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim na podstawie bada ń przeprowadzonych w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w 2014 r., Łód ź 2015 r.

78 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 13 Wyniki pomiarów dla średniego rocznego st ęż enia pyłu zawieszonego PM10, w 2014 r. 40 Obszar przekrocze ń rocznej warto ści poziomu dopuszczalnego w aglomeracji łódzkiej obj ął swym zasi ęgiem dwukrotnie wi ększ ą powierzchni ę ni ż w roku poprzednim (w centrum Łodzi, Pabianic i Zgierza). Poza aglomeracj ą łódzk ą obszary przekrocze ń średniej rocznej warto ści poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 wyst ępowały w centrach miast powiatowych (Brzeziny, Opoczno, Piotrków Trybunalski, Radomsko, Tomaszów Mazowiecki, Rawa Mazowiecka, Zdu ńska Wola), obejmuj ąc ł ącznie powierzchni ę 13,5 km 2.

40 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim na podstawie bada ń przeprowadzonych w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w 2014 r., Łód ź 2015 r.

79 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 14 Ilo ść dni z przekroczeniem normy dobowej pyłu PM10 w województwie łódzkim w 2014 roku Podobnie jak w latach poprzednich warto ść 24-godzinna poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 w 2014 r. została przekroczona na wszystkich stanowiskach pomiarowych w województwie, z wyj ątkiem dwóch (Gajew – stanowisko pomiaru tła regionalnego, Radomsko-Sokola 4 – stanowisko pomiaru tła miejskiego, osiedle bloków). Tylko na 3 stanowiskach pomiarowych nie została przekroczona dopuszczalna ilo ść dni z przekroczeniami normy dobowej (35 dni). Na potrzeby rocznej oceny jako ści powietrza oszacowano liczb ę ludno ści zamieszkałej na terenach zakwalifikowanych jako obszary przekrocze ń. Tabela 6 Powierzchnia obszarów przekrocze ń oraz liczba mieszka ńców nara żonych na przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 i PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 w województwie łódzkim w 2014 r. aglomeracja łódzka strefa łódzka razem w województwie

ń ń ń ń ń ń ców ców ców ] ] ] ń ń ń 2 2 2 [km [km [km liczba liczba liczba parametr obszarów obszarów obszarów obszarów obszarów obszarów przekrocze przekrocze przekrocze przekrocze przekrocze przekrocze powierzchnia powierzchnia powierzchnia mieszka mieszka mieszka B(a)P (rok) 409,0 875 572 885,2 528 029 1 294,2 1 403 601 PM10 (24- 223,6 866 577 172,3 421 545 395,9 1 288 122 godz.) PM10 (rok) 25,4 246 983 13,5 75 715 38,9 322 698 PM2,5 (rok) 35,5 133 932 43,1 316 067 78,6 449 999 Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli powy żej w strefie aglomeracja łódzka najwi ększa liczba mieszka ńców nara żona jest na ponadnormatywne st ęż enia benzo(a)pirenu

80 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 a nast ępnie na przekroczenia poziomów dopuszczalnych st ęż eń 24-godzinnych pyłu PM10. Podobnie w strefie łódzkiej. Widoczne jest nasilenie problemów przekrocze ń w du żych skupiskach miejskich. Ogólnie w województwie łódzkim ponad 1,4 mln osób nara żonych jest na przekroczenia poziomu docelowego bezno(a)pirenu oraz ponad 1,2 mln osób na przekroczenia poziomu dopuszczalnego st ęż eń dobowych pyłu PM10. Ozon Poziomy st ęż eń ozonu w roku 2014 monitorowane były na 6 stanowiskach pomiarowych (3 stanowiska w aglomeracji łódzkiej i 3 stanowiska w strefie łódzkiej). St ęż enia ozonu sprawdzane były w dwóch kategoriach – dotrzymania poziomu docelowego oraz dotrzymania poziomu celu długoterminowego. Klasyfikacja stref dla ozonu wykonana została w oparciu o wyniki pomiarów z okresu trzech lat (2012, 2013, 2014), dla którego obliczono średni ą liczb ę dni z przekroczeniem poziomu docelowego. W wyniku analiz serii pomiarowych oraz statystyk, na żadnym stanowisku pomiarowym nie stwierdzono przekroczenia poziomu docelowego, st ąd 2 strefy województwa otrzymały klas ę A. Dotrzymanie poziomu celu długoterminowego analizowano na podstawie wyników pomiarów z 2014 r. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych odnotowano przekroczenia, st ąd nadano obu strefom klas ę D2. Przekroczenia wyst ępowały na obszarze prawie całego województwa. Taki stan jako ści powietrza wynika z presji jak ą wywiera emisja punktowa, liniowa, powierzchniowa, a tak że emisja z rolnictwa. Emisja punktowa W 2014 r. z zakładów przemysłowych, spółdzielni mieszkaniowych, instytucji i innych podmiotów gospodarczych na terenie województwa łódzkiego wyemitowano ogółem 160424,7 Mg głównych zanieczyszcze ń (bez dwutlenku w ęgla), w tym gazów 156 698,9 Mg i pyłów 3 725,8 Mg. Emisja punktowa skupia si ę głównie w wi ększych o środkach miejskich. Najwi ększe zag ęszczenie emitorów wyst ępuje na terenie aglomeracji łódzkiej. Na li ście najwi ększych emitentów w województwie przewa żaj ą wytwórcy energii elektrycznej i cieplnej. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrownia Bełchatów, korzystaj ąca z w ęgla brunatnego, emituje 77,8% całkowitej emisji punktowej głównych zanieczyszcze ń w województwie. W 2014 r. emisja głównych zanieczyszcze ń z elektrowni wzrosła o 2,6%. Veolia Energia Łód ź S.A. (dawniej Dalkia S.A.) odpowiada za 6,3% emisji głównych zanieczyszcze ń ze źródeł punktowych w województwie. Emisja liniowa Najwa żniejszym źródłem emisji liniowej w województwie łódzkim jest transport samochodowy. Najwi ększe strumienie zanieczyszcze ń komunikacyjnych pokrywaj ą si ę z głównymi szlakami komunikacyjnymi w województwie, zbiegaj ącymi si ę w w ęzłach komunikacyjnych Łodzi, Piotrkowa Trybunalskiego, Sieradza, Kutna, Wielunia, Łowicza, Rawy Mazowieckiej i Tomaszowa Mazowieckiego. W miastach, według szacunków emisji wyznaczonej na podstawie nat ęż enia ruchu, najwi ększa emisja liniowa wyst ępuje na trasach przelotowych. Emisja powierzchniowa Emisja powierzchniowa, pochodz ąca z niskich emitorów, odprowadzaj ących gazowe produkty spalania z domowych palenisk i lokalnych kotłowni w ęglowych ma w sezonie

81 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 grzewczym ogromny wpływ na stan powietrza w miastach. Stara zabudowa w centrum Łodzi i w innych o środkach miejskich regionu ma charakter zwarty, z charakterystycznymi podwórkami studniami, co utrudnia proces rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń. Prowadzi to do kumulowania si ę du żych ładunków szkodliwych substancji na niewielkiej przestrzeni o du żej g ęsto ści zaludnienia. Du żym problemem na obszarach wiejskich i w cz ęś ciach miast nieposiadaj ących sieci cieplnej jest powszechne palenie odpadów komunalnych w nieprzystosowanych do tego celu paleniskach domowych. Emisja z rolnictwa Rolnictwo jest powa żnym źródłem zanieczyszcze ń powietrza. Głównymi źródłami emisji w rolnictwie s ą: hodowla, uprawy i maszyny. W 2014 r. w województwie łódzkim głównym

źródłem PM10 ze źródeł rolniczych były uprawy, PM2,5 i NO 2 − maszyny. Klimat Klimat województwa łódzkiego ma charakter wybitnie przej ściowy. Przej ściowo ść ta zwi ązana jest z przenikaniem si ę strefy kontynentalnej i oceanicznej, oraz wpływów Morza Bałtyckiego, gór i wy żyn na kształtowanie si ę klimatu. Dodatkowymi czynnikami kształtuj ącymi klimat lokalnie s ą ró żnice w wysoko ściach wzgl ędnych i bezwzgl ędnych, ukształtowanie terenu, zawilgocenie podło ża. Na terenie aglomeracji łódzkiej wyst ępuj ą zjawiska i cechy klimatu typowe dla obszarów uprzemysłowionych i zurbanizowanych tj. miejska wyspa ciepła, krótkotrwało ść pokrywy śnie żnej, zaburzenia cyrkulacji powietrza, mgły. W roku 2014 na stacji IMGW w Sulejowie zanotowano roczny opad atmosferyczny w wysoko ści 830 mm, o ok. 33% wy ższy ni ż w roku 2013 i o 42% wy ższy od średniej rocznej z lat 1999-2013. Ponad połowa tych opadów (ok. 54%) przypadała na miesi ące wiosenno- letnie: maj, lipiec i sierpie ń. Najmniej opadów zanotowano w lutym. Najwi ększe dawki promieniowania słonecznego docieraj ą w czerwcu (ponad 19 MJ m -2d-1), a najmniej w grudniu (poni żej 2 MJm -2d-1). Roczny bilans promieniowania słonecznego jest dodatni i wynosi od 3,6 MJ m -2d-1do 3,9 MJ m -2d-1. Średnie temperatury powietrza wynosz ą od 7,6 do 8,0 oC. W Łodzi, w okresie 1931-2008 najwy ższ ą średni ą roczn ą temperatur ę zanotowano w 2000 i 2008 r. (9,6 oC), a najni ższ ą w 1940 (5,4 oC). Najbardziej zmienne pod wzgl ędem termicznym s ą okresy zimowe, kiedy to średnie temperatury wahaj ą si ę od –8,1 do +2,2 oC.

4.5 Wody powierzchniowe i podziemne

Jako ść wód powierzchniowych W 2014 r. WIO Ś w Łodzi w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska wykonał badania elementów biologicznych, fizykochemicznych i chemicznych JCWP. Ocen ę wykonano zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 pa ździernika 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1482). Ocen ę stanu wód powierzchniowych wykonuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi w odniesieniu do jednolitych cz ęś ci wód, na podstawie wyników Pa ństwowego Monitoringu Środowiska i prezentuje poprzez ocen ę stanu ekologicznego (w przypadku wód, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony w nast ępstwie fizycznych przeobra żeń, b ędących wynikiem działalno ści człowieka – poprzez ocen ę potencjału

82 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 ekologicznego), ocen ę stanu chemicznego i ocen ę stanu wód. Stan ekologiczny/potencjał ekologiczny jest okre śleniem jako ści struktury i funkcjonowania ekosystemu wód powierzchniowych, sklasyfikowanej na podstawie wyników bada ń elementów biologicznych oraz wspieraj ących je wska źników fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Stan ekologiczny jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych klasyfikuje si ę poprzez nadanie jednolitej cz ęś ci wód jednej z pi ęciu klas jako ści, przy czym klasa pierwsza oznacza bardzo dobry stan ekologiczny, klasa druga – dobry stan ekologiczny, za ś klasy trzecia, czwarta i pi ąta odpowiednio – umiarkowany, słaby i zły stan ekologiczny. W przypadku potencjału ekologicznego, klasa pierwsza i druga tworz ą wspólnie potencjał „dobry i powy żej dobrego”. O przypisaniu ocenianej jednolitej cz ęś ci wód do klasy jako ści decyduj ą wyniki klasyfikacji poszczególnych elementów biologicznych, przy czym obowi ązuje zasada, że klasa stanu/potencjału ekologicznego odpowiada klasie najgorszego elementu biologicznego. 41 W ocenie wykorzystano zasad ę dziedziczenia, co oznacza że ocena niektórych jednolitych cz ęś ci wód w 2014 r. została uzupełniona wynikami dla poszczególnych wska źników z lat poprzednich. Na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. stan wód powierzchniowych badano w 85 reprezentatywnych punktach pomiarowo-kontrolnych, z czego 82 punkty zlokalizowane były na rzekach, a zalewnie 3 na zbiornikach zaporowych. Dodatkowo badania prowadzono w 3 celowych punktach pomiarowo-kontrolnych. W tabeli poni żej przedstawiono szczegółowe dane dotycz ące oceny badanych JCWP w poszczególnych zlewniach na terenie województwa łódzkiego.

41 Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545)

83 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 7 Wyniki oceny badanych JCWP w poszczególnych zlewniach na terenie województwa łódzkiego 42 Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Pilica od Kanału Koniecpol- 1. PLRW200010254179 Pilica - Maluszyn N UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY Radoszewnica do Zwleczy Pilica od Zwleczy do 2. PLRW20001025451 Pilica - Sulejów N UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY Zbiornika Sulejów Zbiornik Sulejów - 3. Zbiornik Sulejów PLRW200002545399 T UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY Zarz ęcin Pilica od Zbiornika Sulejów 4. PLRW20001925459 Pilica - Smardzewice N SŁABY DOBRY ZŁY ZŁY do Wolbórki 5. Struga PLRW20006254349 Struga - Rudka N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY 6. Ojrzanka PLRW20006254369 Ojrzanka - Faliszew N UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY Czarna Maleniecka od Czarna Maleniecka - 7. PLRW20009254499 N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY Barbarki do uj ścia Ostrów Luci ąż a od źródeł do zb. 8. PLRW200062545213 Luci ąż a - Trzepnica N ZŁY PSD_sr ZŁY ZŁY Cieszanowice Zbiornik 9. Zbiornik Cieszanowice PLRW200002545215 Cieszanowice-przy T DOBRY

zaporze Luci ąż a od Bogdanówki do Luci ąż a - Przygłów, 10. PLRW200019254529 N SŁABY PSD_sr ZŁY uj ścia poni żej Strawy Luci ąż a od zb. 11. Cieszanowice do PLRW20009254523 Luci ąż a - Stara Wie ś N SŁABY ZŁY

Bogdanówki 12. Prudka PLRW200062545229 Prudka - Wilkoszewice N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Bogdanówka - 13. Bogdanówka PLRW20001725452499 N DOBRY Rozprza DOBR 14. Strawa PLRW2000172545289 Strawa - Przygłów N DOBRY DOBRY Y

42 źródło: http://www.wios.lodz.pl/Ocena_JCWP_w_2014_roku,223

84 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 15. Strawa PLRW2000172545289 Zbiornik Bugaj-zapora T UMIARKOWANY ZŁY

Wolbórka od źródeł do 16. PLRW2000172546329 Wolbórka - Będków T DOBRY Dopływu spod B ędzelina Wolbórka od Dopływu spod Wolbórka - Tomaszów 17. PLRW20001925469 T SŁABY PSD_sr ZŁY ZŁY Będzelina do uj ścia Mazowiecki Moszczanka - 18. Moszczanka PLRW200017254649 T ZŁY DOBRY ZŁY ZŁY Godaszewice Dopływ ze Świ ńska - 19. Dopływ ze Świ ńska PLRW200017254669 N SŁABY ZŁY Łagiewniki Czarna - Tomaszów 20. Czarna PLRW200017254689 N SŁABY DOBRY ZŁY ZŁY Mazowiecki 21. Ga ć PLRW200017254729 Ga ć - Spała N UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY 22. Słomianka PLRW200017254749 Słomianka - Brzustów N DOBRY

23. Luboczanka PLRW200017254769 Luboczanka - Lubocz N UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY Drzewiczka od źródeł do 24. PLRW20006254839 Drzewiczka - Opoczno T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Wąglanki bez W ąglanki Drzewiczka od W ąglanki do 25. PLRW20009254859 Drzewiczka - Drzewica T SŁABY PSD_sr ZŁY ZŁY Brzu śni Wąglanka od źródeł do zb. 26. PLRW200062548439 Wąglanka - Nadole T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Wąglanka-Miedzna Zbiornik W ąglanka- 27. Zbiornik W ąglanka-Miedzna PLRW20000254845 T UMIARKOWANY ZŁY Miedzna Wąglanka od zb. W ąglanka- 28. PLRW200024254849 Wąglanka - Opoczno T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Miedzna do uj ścia 29. Bzura od źródeł do Starówki PLRW200017272138 Bzura - Karolew T SŁABY PSD_sr ZŁY ZŁY Bzura od Starówki do 30. PLRW200019272153 Bzura - Dzierzbi ętów N SŁABY PSD ZŁY ZŁY Kanału Tumskiego Bzura od Kanału Tumskiego 31. PLRW20002427253 Bzura - Łowicz N UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY do Uchanki bez Uchanki

85 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Bzura od Uchanki do Rawki 32. PLRW2000192725999 Bzura - Patoki N ZŁY PSD _sr ZŁY ZŁY bez Rawki Ochnia od źródeł do Miłonki 33. PLRW2000232721839 Ochnia - Grochów N DOBRY ZŁY ZŁY bez Miłonki Ochnia - Łęki 34. Ochnia od Miłonki do uj ścia PLRW2000242721899 N SŁABY PSD _sr ZŁY ZŁY Ko ścielne 35. Miłonka PLRW2000172721849 Miłonka - Pomarzany N SŁABY ZŁY ZŁY 36. Głogowianka PLRW2000172721869 Głogowianka - Kutno T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Moszczenica od źródeł do Moszczenica - 37. PLRW200017272249 T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY dopływu z Besiekierza Gieczno Moszczenica od dopływu z 38. PLRW20001927229 Moszczenica - Orłów N SŁABY PSD _sr ZŁY ZŁY Besiekierza do uj ścia 39. Struga PLRW200017272269 Struga - Michałówka N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY 40. Malina PLRW200017272289 Malina - Kopcie N SŁABY ZŁY ZŁY Mroga od źródeł do 41. PLRW200017272345 Mroga - Janów N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Mro życy bez Mro życy 42. Mroga od Mro życy do uj ścia PLRW200019272349 Mroga - Bielawy N UMIARKOWANY PSD _sr ZŁY ZŁY 43. Mro życa PLRW2000172723469 Mro życa - Szczecin N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Struga Domaradzka - 44. Domaradzka Struga PLRW2000172723472 T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Waliszew 45. Igla PLRW200017272369 Igla - Wierznowice T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Słudwia od źródeł do 46. PLRW200017272439 Słudwia - Kruki N SŁABY ZŁY ZŁY Przysowej bez Przysowej Słudwia od Przysowej do 47. PLRW20002427249 Słudwia - Nied źwiada N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY uj ścia Przysowa - 48. Przysowa PLRW200017272449 N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Kaczkowizna 49. Nida PLRW200017272469 Nida - Wyborów N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY

86 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 50. Bobrówka PLRW200017272529 Bobrówka - Otolice N SŁABY DOBRY ZŁY ZŁY 51. Uchanka PLRW200017272549 Uchanka - Łowicz N SŁABY PSD _sr ZŁY ZŁY 52. Zwierzyniec PLRW200017272569 Zwierzyniec - Łowicz N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Skierniewka od dopływu Skierniewka - 53. spod D ębowej Góry do PLRW2000192725899 N ZŁY DOBRY ZŁY ZŁY Mysłaków uj ścia Skierniewka od źródeł do 54. dopływu spod D ębowej PLRW2000172725879 Łupia - Stary Rz ędków N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Góry Rawka od źródeł do 55. PLRW2000172726199 Rawka - Boguszyce N SŁABY ZŁY ZŁY Krzemionki bez Krzemionki Rawka od Krzemionki do 56. PLRW200019272659 Rawka - Wołucza N UMIARKOWANY PSD _sr ZŁY ZŁY Białki Rawka od Białki do Rawka - Budy 57. PLRW200019272693 N SŁABY PSD _sr ZŁY ZŁY Korabiewki bez Korabiewki Grabskie Rawka od Korabiewki do 58. PLRW2000192726999 Rawka - Kęszyce N SŁABY PSD _sr ZŁY ZŁY uj ścia 59. Krzemionka PLRW200017272629 Krzemionka - Chrusty N DOBRY

60. Rylka PLRW200017272649 Rylka - Byszewice N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Białka - Julianów 61. Białka PLRW200017272669 N UMIARKOWANY PSD _sr ZŁY ZŁY Raducki 62. Chojnatka PLRW2000172726729 Chojnatka - Jeruzal N UMIARKOWANY PSD _sr ZŁY ZŁY Warta od Wiercicy do 63. PLRW60001918153 Warta - Bobry N UMIARKOWANY ZŁY Widzówki Warta od Widzówki do 64. PLRW600019181599 Warta - Łąż ek N BARDZO DOBRY Liswarty Warta od Liswarty do 65. PLRW60001918171 Warta - Działoszyn N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY Grabarki

87 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Warta od Grabarki do DOBR 66. PLRW600019181759 Warta - Kamion N DOBRY DOBRY DOBRY Dopływu spod Bronikowa Y Warta od Dopływu spod 67. PLRW600019181779 Warta - Konopnica N DOBRY Bronikowa do Wierznicy Warta od Wierznicy do 68. PLRW600019181999 Warta - Burzenin N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY Widawki Warta od Widawki do 69. PLRW600019183119 Warta - Sieradz N UMIARKOWANY ZŁY Żegliny Warta od Żegliny do wpływu 70. PLRW600019183159 Warta - Biskupice N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY do Zbiornika Jeziorsko Warta ze Zbiornikiem Zbiornik Jeziorsko - DO BR 71. PLRW60000183179 T DOBRY DOBRY DOBRY Jeziorsko powy żej zapory Y Warta od Zbiornika DOBR 72. PLRW600019183197 Warta - Uniejów T DOBRY DOBRY DOBRY Jeziorsko do Siekiernika Y 73. Radomka PLRW6000161815529 Radomka - Dąbrówka T SŁABY DOBRY ZŁY ZŁY Dopływ spod 74. Dopływ spod Radziechowic PLRW600023181572 Radziechowic - T SŁABY ZŁY ZŁY Zakrzówek Szlachecki 75. Pisia PLRW600023181589 Pisia - Borowiec T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Dopływ spod Józefowa 76. Dopływ spod Józefowa PLRW6000161817369 N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY - Kępowizna Dopływ z Popowic - DOBR 77. Dopływ z Popowic PLRW600016181749 N DOBRY DOBRY DOBRY Bieniec Mały Y Wierznica - Ku źnica 78. Wierznica PLRW600017181789 N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Strobi ńska Ole śnica od Pysznej do DOBR 79. PLRW600019181899 Ole śnica - Niechmirów N DOBRY DOBRY uj ścia Y Pyszna do Dopływu z 80. PLRW6000171818893 Pyszna - Stawek T DOBRY Gromadzic

88 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Dopływ z Zabłocia - 81. Dopływ z Zabłocia PLRW60001718194 N UMIARKOWANY ZŁY Osieczno Dopływ spod Strzałek Dopływ spod Strzałek 82. PLRW60001618198 Sękowskich – N DOBRY Sękowskich Szczawno 83. Widawka do Kr ęcicy PLRW600016182139 Widawka - Gi żyzna N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Widawka od Kr ęcicy do DOBR 84. PLRW6000191825 Widawka - Dubie T DOBRY DOBRY Krasówki Y Widawka od Krasówki do 85. PLRW60001918299 Widawka - Podgórze T UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY uj ścia 86. Jeziorka PLRW600016182169 Jeziorka - Pytowice T SŁABY ZŁY ZŁY Rakówka - Ku źnica 87. Rakówka PLRW60001618229 T UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY Kaszewska Struga 88. Struga Aleksandrowska PLRW60001718232 Aleksandrowska - T UMIARKOWANY ZŁY

Puszcza 89. Pilsia PLRW600016182499 Pilsia - Dubie N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY 90. Krasówka PLRW60002318269 Krasówka - Korablew T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY 91. Chrz ąstawka PLRW600016182729 Chrz ąstawka – Ruda N UMIARKOWANY ZŁY

Dopływ spod Józefowa 92. Dopływ spod Józefowa PLRW60001618276 N DOBRY - Zamo ść 93. Grabia do Dłutówki PLRW600016182854 Grabia - Karczmy N SŁABY ZŁY ZŁY Grabia od Dłutówki do 94. PLRW600019182873 Grabia - Łask N SŁABY DOBRY ZŁY ZŁY Dopływu z Anielina Grabia od Dopływu z 95. PLRW600019182899 Grabia - Zamo ść N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY Anielina do uj ścia Pałusznica - Łask - 96. Pałusznica PLRW600016182869 N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY Kolumna 97. Pisia PLRW600016182876 Pisia – Łask N DOBRY

89 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Ko ńska Struga - 98. Ko ńska Struga PLRW600016182889 T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Ziel ęcice 99. Tymianka PLRW600016182892 Tymianka - Bilew N SŁABY DOBRY ZŁY ZŁY 100. Nieciecz PLRW6000171829299 Nieciecz - Widawa T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY 101. Myja PLRW600017183149 Myja - Biskupice T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Dopływ z Inczewa - 102. Dopływ z Inczewa PLRW6000171831549 N SŁABY DOBRY ZŁY ZŁY Baszków 103. Niniwka PLRW6000171831729 Niniwka - Glinno N UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY 104. Pichna do Urszulinki PLRW60001718317889 Pichna - Sk ęczno T SŁABY PSD _sr ZŁY ZŁY Pichna od Urszulinki do 105. PLRW6000201831789 Pichna – Pęczniew T ZŁY DOBRY ZŁY ZŁY uj ścia 106. Siekiernik PLRW600017183198 Siekiernik - Spicimierz T SŁABY ZŁY ZŁY Dobrzynka - 107. Ner do Dobrzynki PLRW600017183229 T UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Łaskowice Ner od Dobrzynki do 108. PLRW600020183235 Ner - Lutomiersk II T ZŁY PSD_sr ZŁY ZŁY Zalewki Ner od Zalewki do Dopływu 109. PLRW600020183271 Ner - Krzy żówki T UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY spod Ł ęż ek Ner od Dopływu spod Ł ęż ek 110. PLRW600020183275 Ner - Podł ęż e T UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY do Kanału Zbylczyckiego Jasie ń - Łód ź, ul. 111. T ZŁY ZŁY Jasie ń PLRW6000171832189 Odrza ńska Łódka - Konstantynów 112. Łódka PLRW600017183232 T ZŁY ZŁY Łódzki, ul. Łaska Jasieniec - 113. Jasieniec PLRW600016183234 Konstantynów T SŁABY ZŁY ZŁY Ł.,ul.Łódzka Lubczyna - Zdziechów 114. Lubczyna PLRW600017183238 N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Stary

90 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Nazwa Silnie STAN W PPK reprezentatywnego STAN / zmieniona lub STAN MONITORINGU Lp. Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw punktu POTENCJAŁ STAN sztuczna jcw CHEMICZNY OBSZARÓW pomiarowo- EKOLOGICZNY (T/N) CHRONIONYCH kontrolnego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 115. Pisia PLRW600017183249 Pisa - Przyrownica N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY 116. Pisia PLRW6000171832529 Pisia - Nowy Pudłów N UMIARKOWANY ZŁY

Dopływ z Tarnowa - 117. Dopływ z Tarnowa PLRW600017183274 N UMIARKOWANY ZŁY Mała Gnida do Kanału Ł ęka- 118. PLRW600017183285 Nida - Le źnica Mała N UMIARKOWANY PSD_sr ZŁY ZŁY Dobrogosty Gnida od Kanału Ł ęka- 119. PLRW6000241832899 Nida - Leszno T UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY Dobrogosty do uj ścia Prosna od Wyderki do DOBR 120. PLRW600019184311 Prosna - Mirków T DOBRY DOBRY DOBRY Brze źnicy Y Kanał Skomlin - Toplin 121. Kanał Skomlin - Toplin PLRW60002318414 T SŁABY ZŁY ZŁY - Toplin Dopływ spod Brzezin - 122. Dopływ spod Brzezin PLRW6000171841949 N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Mieleszynek Niesób od Dopływu z Niesób - Ku źnica 123. PLRW60001718429 T DOBRY Kr ąż kowych do uj ścia Skakawska Struga W ęglewska - 124. Struga W ęglewska PLRW600017184329 N UMIARKOWANY ZŁY ZŁY Węglewice

stan / potencjał ekologiczny stan chemiczny potencjał ekologiczny potencjał ekologiczny stan ekologiczny DOBRY stan dobry (jcw sztuczne) (jcw silnie zmienione) stan bdb / potencjał przekroczone st ęż enia BARDZO DOBRY PSD_sr maks. średnioroczne MAKSYMALNY LUB MAKSYMALNY LUB przekroczone st ęż enia DOBRY stan db / potencjał db PSD_max poni żej stanu DOBRY DOBRY maksymalne dobrego przekroczone st ęż enia stan / potencjał UMIARKOWANY UMIARKOWANY UMIARKOWANY PSD średnioroczne umiarkowany i maksymalne SŁABY stan / potencjał słaby SŁABY SŁABY stan ZŁY stan / potencjał zły ZŁY ZŁY DOBRY stan dobry

ZŁY stan zły

91 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych częś ci wód powierzchniowych, badanych w 2014 r. Na podstawie przeprowadzonych w 2014 r. na terenie województwa łódzkiego bada ń oceny stanu/potencjału ekologicznego JCWP stwierdza si ę, że z 66 JCWP bardzo dobry stan osi ągn ęła tylko 1 JCWP (Warta od Widzówki do Liswarty ), dobry stan/potencjał ekologiczny stwierdzono w 13 JCWP, umiarkowany stan/potencjał stwierdzono w 28 JCWP, słaby stan/potencjał okre ślono w 17 z 66 JCWP, natomiast zły stan/potencjał stwierdzono w 7 JCWP. Stan/potencjał ekologiczny w zdecydowanej wi ększo ści przebadanych JCWP jest niezadowalaj ący. Tylko w 20% badanych w 2014 r. JCWP stwierdzono stan/potencjał dobry lub bardzo dobry. W badaniach lepiej wypada dorzecze Odry, które ma wi ększy udział stanu/potencjału dobrego i bardzo dobrego oraz mniejszy udział stanu/potencjału słabego i złego. W dorzeczu Wisły blisko połowa przebadanych w 2014 r. JCWP posiada IV lub V klas ę czysto ści. Ocena stanu chemicznego jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych, badanych w 2014 r. W 2014 r. stan chemiczny okre ślono w 40 punktach reprezentatywnych, z czego tylko w 4 JCWP wykonano pełen zakres bada ń substancji priorytetowych. Dobry stan chemiczny stwierdzono w 13 JCWP. W 27 jednolitych cz ęś ciach wód okre ślono stan chemiczny poni żej stanu dobrego, z czego w 26 JCWP w wyniku przekroczenia środowiskowych norm jako ści średniorocznych warto ści st ęż eń, a w 1 JCWP ze wzgl ędu na jednoczesne przekroczenie warto ści średnich i warto ści maksymalnych st ęż eń. Zły stan chemiczny był zazwyczaj spowodowany przekroczeniem dopuszczalnej warto ści st ęż eń średniorocznych jednej lub dwóch substancji. Pod wzgl ędem stanu chemicznego znacznie lepiej wypada dorzecze Odry. Stan dobry stwierdzono tu w 61,5% badanych JCWP. W dorzeczu Wisły tylko 14,8% badanych w 2014 r. jednolitych cz ęś ci wód posiada dobry stan chemiczny. Ocena spełnienia wymogów dodatkowych obszarów chronionych JCWP W 2014 r. badania pod k ątem spełnienia wymaga ń dodatkowych obszarów chronionych prowadzono dla 29 jednolitych cz ęś ci wód rzecznych. W przypadku, gdy wody znajdowały si ę na wi ęcej ni ż jednym obszarze chronionym sprawdzano oddzielnie spełnienie wymaga ń dla ka żdego z nich. Uzyskane wyniki bada ń monitoringowych wykazały, że w wi ększo ści przypadków wymogi dodatkowe nie zostały spełnione. W 2014 r. badania pod k ątem spełnienia wymaga ń dodatkowych obszarów chronionych wód, będących źródłem wody pitnej prowadzono w punkcie pomiarowym Smardzewice, badaj ąc JCWP Pilica od zbiornika Sulejów do Wolborki. W punkcie tym, stwierdzono niespełnienie wymaga ń dodatkowych, ze wzgl ędu na przekroczenie warto ści st ęż enia średniego OWO oraz zbyt wysokie st ęż enie manganu. Z kolei badania pod katem spełnienia dodatkowych wymaga ń obszarów ochrony gatunków, dla których stan wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie, prowadzono w 3 JCWP:

− Czarna Maleniecka od Barbarki do uj ścia;

− Grabia od Dłutowki do Dopływu z Anielina;

− Grabia od dopływu z Anielina do uj ścia.

92 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

W ka żdej z ww. JCWP stwierdzono niespełnienie wymaga ń dodatkowych dla danego obszaru chronionego. Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód, badanych w 2014 r. Stan jednolitej cz ęś ci wody okre śla si ę dla wód przebadanych zarówno pod wzgl ędem ekologicznym, jak i chemicznym. Równowa żnym elementem oceny stanu jest spełnienie dodatkowych wymogów obszarów chronionych. Na podstawie bada ń monitoringowych w 2014 r. okre ślono stan wód w 78 JCWP, w tym w 3 zbiornikach zaporowych. W 18 JCWP posłu żono si ę odziedziczon ą w cało ści ocen ą stanu/potencjału ekologicznego, a w 22 JCWP ocen ą z lat ubiegłych, zaktualizowan ą wybranymi wska źnikami. Dobry stan wód stwierdzono zaledwie w 7 JCWP, co stanowi 8,97% wszystkich badanych w 2014 r. W 71 JCWP stwierdzono stan zły. Jak w poprzednich etapach oceny, lepiej wypadło dorzecze Odry, w którym odsetek JCWP z dobrym stanem wyniósł 17,1%, w porównaniu z 2,3% w dorzeczu Wisły. Zły stan wód powierzchniowych w województwie łódzkim zwi ązany jest z siln ą antropopresj ą. Jako ść wód podziemnych Oceny jako ści wód podziemnych dokonuje si ę na podstawie Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U.2008 nr 143, poz. 896). W oparciu o ww. rozporz ądzenie wyró żnia si ę pi ęć klas jako ści wód podziemnych:

− klasa I – wody bardzo dobrej jako ści; wartości wska źników jako ści wody są kształtowane jedynie w efekcie naturalnych procesów, zachodz ących w warstwie wodono śnej;

− klasa II – wody dobrej jako ści; warto ści wska źników jako ści wody nie wskazuj ą na wpływ działalno ści człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby;

− klasa III – wody zadowalaj ącej jako ści; wartości wska źników jako ści wody są podwy ższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego;

− klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści; wartości wska źników jako ści wody są podwy ższone w wyniku naturalnych procesów oraz wyra źnego oddziaływania antropogenicznego;

− klasa V – wody złej jako ści; warto ści wska źników jako ści wody potwierdzaj ą oddziaływania antropogeniczne.

Od I do III klasy czysto ści stan chemiczny wód okre śla si ę jako dobry, natomiast wody IV i V klasy czysto ści, stan chemiczny wód okre śla si ę jako słaby. Na obszarze województwa łódzkiego monitoring wód podziemnych realizowany jest na dwóch poziomach:

− sieci krajowej przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie (na zlecenie GIO Ś);

− sieci regionalnej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi i jego Delegatury w Sieradzu, Piotrkowie Trybunalskim i Skierniewicach.

93 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Przedmiotem monitoringu jest 13 jednolitych cz ęś ci wód podziemnych z uwzgl ędnieniem obszarów nara żonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, znajduj ących si ę na terenie niektórych jednolitych cz ęś ci wód podziemnych. W ramach monitoringu krajowego badania jako ści wód podziemnych przeprowadzono w JCWPd, uznanych za zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu w 8 punktach pomiarowo-kontrolnych. Podsumowuj ąc klasyfikacj ę wód podziemnych w punktach obserwacyjno-pomiarowych sieci krajowej monitoringu mo żna stwierdzi ć, że:

− nie odnotowano I klasy czysto ści w żadnej z badanych studni;

− w 1 otworze jako ść wody odpowiadała klasie II (woda dobrej jako ści);

− do III klasy czysto ści zakwalifikowano wody z 3 uj ęć ;

− wod ą o niezadowalaj ącej jako ści (IV klasa) charakteryzowała si ę 1 studnia;

− zł ą jako ść (V klasa) w badanych próbkach wody stwierdzono w 3 uj ęciach.

Badania jako ści wód podziemnych w 2014 r. prowadzone były przez WIO Ś w ramach:

− monitoringu diagnostycznego w 51 punktach pomiarowo-kontrolnych z cz ęstotliwo ści ą raz w roku;

− monitoringu na obszarach OSN w 13 punktach pomiarowo-kontrolnych z cz ęstotliwo ści ą dwa razy w roku.

W tabeli poni żej przedstawiono wyniki klasyfikacji wód podziemnych w punktach badawczych monitoringu diagnostycznego w 2014 r.

94 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 8 Wyniki monitoringu diagnostycznego WIO Ś w Łodzi w 2014 r. 43 Rodzaj wód Klasa Lp. Nr JCWPd Nr ppk Miejscowo ść Stratygrafia Wska źniki decyduj ące o klasie czysto ści powiat łaski 1. 19 Mauryców W Q I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony, NH , Sb, As, NO , NO , B, Cl, Cr, CN, F, PO , Al, 79 4 3 2 4 Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe powiat ł ęczycki 2. 29 Krzepocin W Q IV Se 79 3. 31 Świnice Warckie W Cr2 II temperatura, Mn, Ni, Ca, HCO 3 powiat łódzki wschodni

4. 46 Czy żeminek W Q III NO 3 5. 47 Kalino W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 6. 79 49* Starowa Góra W Q IV Se 7. 50 Grodzisko W Q I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 8. 183 Grodzisko W Cr1 III temperatura powiat pabianicki

9. 58 Kazimierz W Cr2 II temperatura, NO 3, Ca, HCO 3 10. 59 Ignacew W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

79 Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 11. 60 Władysławów W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

43 źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim na podstawie bada ń przeprowadzonych w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w 2014 r., WIO Ś w Łodzi, 2015

95 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rodzaj wód Klasa Lp. Nr JCWPd Nr ppk Miejscowo ść Stratygrafia Wska źniki decyduj ące o klasie czysto ści

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe powiat podd ębicki 12. 77* Ksi ęż a Wólka W Q III NO3

13. 78 Pęczniew W Cr2 II temperatura, Mn, Cu, Ca, HCO 3, Fe 14. 79 Wartkowice W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

79 Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe

15. 80 Bałdrzychów W Cr2 II temperatura, Mn, Ca, HCO 3, Fe

16. 81 Dalików W Q II temperatura, Mn, Cu, Ca, HCO 3, Fe

17. 83 Zadzim W Cr2 III Fe powiat sieradzki 18. 97 Gruszczyce W Q I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe

19. 106 Br ąszewice W J3 II temperatura, NH 4, Mn, Ca, HCO 3, Fe

20. 77 107 Burzenin W J3 II temperatura, Cu, SO 4, Ca, HCO 3 21. 109 Goszczanów W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe

22. 110 Broszki W J3 II temperatura, NH 4, Mn, Ca, HCO 3, Fe 23. 99 Krzaki W Q II temperatura, Mn, Fe 24. 100 Nowa Wie ś W Q II temperatura, Mn, Cu, Ca, Fe

25. 102 Sieradz W Cr2 II temperatura, Mn, Ca, HCO 3, Fe 26. 78 104 Małków W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe

96 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rodzaj wód Klasa Lp. Nr JCWPd Nr ppk Miejscowo ść Stratygrafia Wska źniki decyduj ące o klasie czysto ści 27. 108 Charłupia Wielka W Q I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 28. 98 Czartki W Q I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

79 Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 29. 184 Grabinka W Trz II temperatura, Mn, Ca, Fe

powiat wielu ński 30. 131 Ożarów W J2 II temperatura, Mn, Fe 31. 132* Wielu ń W J1 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony, NH , Sb, As, NO , NO , B, Cl, Cr, CN, F, PO , Al, 94 4 3 2 4 Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 32. 137 Skomlin W J II temperatura, Ni, Fe

33. 133 Naramice W Q II TOC, NH 4, Mn, Ca, HCO 3, Fe 34. 134 Por ęby W J2 II temperatura, Cu, Fe 77 35. 135 Osjaków W J3 II temperatura, Mn, Fe

36. 136 Wielgie W J3 II temperatura, NH 4, Mn, Ca, HCO 3, Fe powiat wieruszowski

37. 138 Lututów W J3 II temperatura, Mn, HCO 3, Fe 38. 139 Sokolniki W J3 II temperatura, Mn, Fe 39. 77 140 Osiek W J3 II temperatura, Mn, Fe

40. 141 Wieruszów W Q II temperatura, NO 3, NO 2, Mn, Ni, SO 4, Ca, HCO 3, Fe powiat zdu ńskowolski 41. 144 Zapolice W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony, NH , Sb, As, NO , NO , B, Cl, Cr, CN, F, PO , Al, 79 4 3 2 4 Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe

97 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rodzaj wód Klasa Lp. Nr JCWPd Nr ppk Miejscowo ść Stratygrafia Wska źniki decyduj ące o klasie czysto ści

42. 142 Szadek W Cr2 II temperatura, Mn, Cu, Ca, HCO 3, Fe powiat zgierski 43. 148 Rąbie ń W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony, NH , Sb, As, NO , NO , B, Cl, Cr, CN, F, PO , Al, 79 4 3 2 4 Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe m. Łód ź 44. 153 Łód ź (ul. Bławatna) W Cr1 II temperatura, Mn, Fe 45. 157 Łód ź (ul. Konspiracji) W Cr1 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 46. 158 Łód ź (ul. Konspiracji) W Cr2 III temperatura

47. 163* Łód ź (ul. Pomorska) W Q II temperatura, NO 3, NO 2, Ag 48. 165 Łód ź (ul. W Cr1 III temperatura Pojezierska) 79 49. 166 Łód ź (ul. Zygmunta) W Cr2 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe 50. 167 Łód ź (ul. W Cr1 I pH, TOC, PEW, temperatura, tlen rozpuszczony,

Czechosłowacka) NH 4, Sb, As, NO 3, NO 2, B, Cl, Cr, CN, F, PO 4, Al,

Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Hg, Se, SO 4, Na, Ag,

Ca, HCO 3, Fe

51. 177 Łód ź (Stoki) W Cr1 II temperatura, NO 3, Ag, Ca

*punkty monitoringowe o swobodnym zwierciadle wody

98 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Na podstawie wykonanych bada ń stwierdza si ę, i ż w województwie łódzkim nie wykazano wyst ępowania w badanych uj ęciach wody złej jako ści (V klasa). Według wykonanych analiz w 17 punktach pomiarowo-kontrolnych wyst ępowały wody o bardzo dobrej jako ści (I klasa). W 26 stanowiskach odnotowano II klas ę, a w 6 klas ę III. W 2 punktach stwierdzono wody odpowiadaj ące IV klasie. W przypadku studni o swobodnym zwierciadle wody I klas ę stwierdzono w jednym przypadku, II klas ę w dwóch, III w jednym oraz IV równie ż w jednym przypadku. Przeprowadzone w 2014 r. badania monitoringowe wód podziemnych na terenie województwa łódzkiego wykazały brak zagro żenia zanieczyszczeniem zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych studni badanych na obszarach OSN.

4.6 Gospodarka wodno-ściekowa

Gospodarka wodno-ściekowa regulowana jest poprzez nast ępuj ące akty prawne: Dyrektyw ę Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycz ącą oczyszczania ścieków komunalnych (91/271/EWG), Dyrektyw ę Rady z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (98/83/WE), Ustaw ę z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r. poz. 139), Ustaw ę z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399). Z danych Głównego Urz ędu Statystycznego wynika, że na terenie województwa łódzkiego pobór wód na cele produkcyjne opiera si ę głównie na uj ęciach wód powierzchniowych, natomiast pobór na potrzeby eksploatacji sieci wodoci ągowej na uj ęciach wód podziemnych. W tabelach poni żej podano szczegółowe dane dotycz ące poboru i zu życia wody na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. Tabela 9 Zu życie wody na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. 44 Wielko ść Jednostka 2014 3 ogółem dam 261 417,2 3 przemysł dam 100 581,0 3 rolnictwo i le śnictwo dam 53 111,0 3 eksploatacja sieci wodoci ągowej dam 107 725,2 eksploatacja sieci wodoci ągowej - gospodarstwa domowe dam 3 85 844,1 udział przemysłu w zu życiu wody ogółem % 38,5 zu życie wody na 1 mieszka ńca m3 104,2 W 2014 r. w województwie łódzkim zu żyto ogółem 261,4 hm 3/rok wody, w tym na potrzeby przemysłu: 100,6 hm 3/rok oraz 53,1 hm 3/rok na potrzeby rolnictwa i le śnictwa. Udział przemysłu w zu życiu wody na omawianym obszarze w 2014 r. wyniósł 38,5%, natomiast rolnictwa i le śnictwa 20,3%. W ostatnim dwudziestoleciu nast ąpił spadek zarówno wody pobranej jak i zu życia wody na cele eksploatacji sieci wodoci ągowej. W porównaniu z 2013 r., mo żna stwierdzi ć, że ilo ść zu żytej wody, zmniejsza si ę. W 2013 r. na cele eksploatacji sieci wodoci ągowej zu żyto 283,3 hm 3/rok tj. o 21,9 hm 3/rok wi ęcej w porównaniu do roku 2014. Świadczy to, o coraz lepszej umiej ętno ści racjonalnego gospodarowania wodami przez mieszka ńców województwa, a tak że mniejszymi stratami wody zwi ązanymi z awariami sieci. W tabeli poni żej przedstawiono dane dotycz ące gospodarki ściekowej na

44 źródło: GUS, dane za 2014 r., wg stanu na dzie ń 31.12.2015 r.

99 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 terenie województwa łódzkiego. Tabela 10 Gospodarka ściekowa na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. 45 Wielko ść Jednostka 2014 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej os. 1 567 569 korzystaj ący z sieci kanalizacyjnej w % ogółu ludno ści % 62,6 długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej km 6 202,7 ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ogółem os. 1 700 786 Oczyszczalnie komunalne mechaniczne szt. 1 biologiczne szt. 164 z podwy ższonym usuwaniem biogenów szt. 39 Oczyszczalnie przemysłowe mechaniczne szt. 7 chemiczne szt. 3 biologiczne szt. 52 z podwy ższonym usuwaniem biogenów szt. 3 W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego z sieci kanalizacyjnej korzystało 1 567 569 osób, co stanowiło 62,6% ogółu ludno ści. W tym samym roku (2014) na terenie województwa funkcjonowały 204 komunalne oczyszczalnie ścieków (w tym: 1 oczyszczalnia mechaniczna, 164 biologiczne i 39 z podwy ższonym usuwaniem biogenów) oraz 65 przemysłowych oczyszczalni (w tym 7 mechanicznych, 3 chemiczne, 52 biologiczne i 3 w technologii z podwy ższonym usuwaniem biogenów). Z oczyszczalni korzystało 1 700 786 osób. W ci ągu ostatnich lat obserwuje si ę korzystne zmiany w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, co wynika mi ędzy innymi z inwestycji prowadzonych w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Maleje ilo ść ścieków komunalnych odprowadzonych do środowiska bez oczyszczenia, natomiast stopniowo wzrasta ilo ść ścieków oczyszczanych. W poni ższej tabeli przedstawiono najwa żniejsze dane dotycz ące odprowadzania i oczyszczania ścieków w województwie łódzkim. Tabela 11 Ścieki przemysłowe i komunalne odprowadzane do wód lub do ziemi na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. 46 Wielko ść Jednostka 2014 r. ścieki oczyszczone ogółem dam 3 80 817,0 ścieki oczyszczane mechanicznie dam 3 4,0 ścieki oczyszczane biologicznie dam 3 8 334,0 ścieki oczyszczane z podwy ższonym usuwaniem biogenów dam 3 72 479,0 ścieki odprowadzone dam 3 80 821,3 ścieki przemysłowe odprowadzone ogółem dam 3 28 175,0 ścieki przemysłowe odprowadzone bezpo średnio do wód lub do ziemi dam 3 19 552,0 ścieki przemysłowe odprowadzone bezpo średnio do wód lub do ziemi - wody 3 dam chłodnicze (niewymagaj ące oczyszczania) 571,0 ścieki przemysłowe odprowadzone bezpo średnio do wód lub do ziemi 3 dam wymagaj ące oczyszczania 18 981,0 ścieki przemysłowe oczyszczone razem dam 3 15 909,0 ścieki przemysłowe oczyszczane mechanicznie dam 3 10 197,0 ścieki przemysłowe oczyszczane chemicznie dam 3 257,0 ścieki przemysłowe oczyszczane biologicznie dam 3 4 400,0 ścieki przemysłowe oczyszczane z podwy ższonym usuwaniem biogenów dam 3 1 055,0 ścieki nieoczyszczone dam 3 3 072,0

45 źródło: GUS, dane za 2014 r., wg stanu na dzie ń 31.12.2015 r. 46 źródło: GUS, dane za 2014 r., wg stanu na dzie ń 31.12.2015 r.

100 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Wielko ść Jednostka 2014 r. Osady ściekowe ogółem Mg 43 104 dotychczas składowane (nagromadzone) Mg 199 191 wykorzystane z dotychczas składowanych (nagromadzonych) Mg 16 stosowane w rolnictwie Mg 7 830 stosowane do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne Mg 1 901 stosowane do uprawy ro ślin przeznaczonych do produkcji kompostu Mg 0 przekształcone termicznie Mg 11 337 składowane razem Mg 4 367 magazynowane czasowo Mg 3 955 W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego oczyszczono 80 817 dam 3 ścieków komunalnych. Najwi ększ ą ilo ść ścieków oczyszczono w oczyszczalniach z podwy ższonym usuwaniem biogenów (72 479 dam 3 ścieków), nast ępnie w oczyszczalniach biologicznych (8 334 dam 3 ścieków) i w oczyszczalniach mechanicznych (4 dam 3 ścieków). W tym samym roku oczyszczono 15 909 dam 3 przemysłowych, z czego najwi ększ ą ilo ść tj. 10 197 dam 3 oczyszczono mechanicznie. Ponad połow ę mniej oczyszczono biologicznie (4 400 dam 3). Z kolei w oczyszczalniach z podwy ższonym usuwaniem biogenów oczyszczono 1 055 dam 3. Najmniejsz ą ilo ść ścieków przemysłowych oczyszczono chemicznie (257 dam 3). W 2014 r. w województwie łódzkim w procesie oczyszczania ścieków wytworzono 43 104 Mg osadów ściekowych, tj. o 2 075 Mg wi ęcej w porównaniu do 2013 r. Wzrost ilo ści osadów spowodowany jest głównie rozbudow ą sieci kanalizacyjnej. W 2014 r. najwi ększ ą ilo ść osadów ściekowych przekształcono metodami termicznymi (11 337 Mg). W tym samym roku w rolnictwie wykorzystano 7 830 Mg osadów ściekowych, natomiast do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne 1 901 Mg. W 2014 r. nie stosowano osadów do uprawy ro ślin przeznaczonych do produkcji kompostu. W tym samym roku na terenie województwa łódzkiego składowano 4 367 Mg osadów ściekowych i 3 955 Mg magazynowano czasowo.

4.7 Ochrona przyrody, w tym obiekty i obszary chronione, ł ącznie z obszarami Natura 2000, ró żnorodno ść biologiczna, ro śliny, zwierz ęta oraz korytarze ekologiczne

Łączna powierzchnia obszarów obj ętych ochron ą prawn ą na terenie województwa łódzkiego wynosi 357 795,47 ha tj. 19,6% 47 powierzchni województwa, przez co łódzkie znajduje si ę na 15 miejscu w rankingu województw w Polsce. W porównaniu do pozostałych regionów kraju, województwo łódzkie posiada stosunkowo niewiele obszarów o szczególnie istotnych i wysokich walorach przyrodniczych. Obszary prawnie chronione rozmieszczone s ą równomiernie na terenie województwa. Najmniej cennych przyrodniczo obszarów znajduje si ę na obszarach miejskich - Łodzi, Piotrkowa Trybunalskiego i Skierniewic oraz powiatów: kutnowskiego, łódzkiego wschodniego, paj ęcza ńskiego, zdu ńskowolskiego i zgierskiego. Parki Narodowe Na terenie województwa łódzkiego znajduje si ę fragment Kampinoskiego Parku Narodowego, który w cało ści (72,40 ha) stanowi O środek Hodowli Żubrów w Smardzewicach 48 .

47 GUS, Bank Danych Lokalnych (dane na dzie ń 31.12.2014 r.) 48 http://www.kampinoski-pn.gov.pl/

101 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rezerwaty przyrody Na terenie województwa łódzkiego ustanowionych zostało 87 rezerwatów przyrody. Pod wzgl ędem rodzajów rezerwatów dominuj ą rezerwaty le śne – 65 obiektów. Ł ączna powierzchnia rezerwatów przyrody na terenie województwa łódzkiego wynosi 7 418,97 ha 49 . Parki krajobrazowe Na terenie województwa łódzkiego znajduje si ę 7 parków krajobrazowych, które zajmuj ą łączn ą powierzchni ę 101 920,45 ha, co stanowi 5,6% powierzchni województwa 50 . Parki krajobrazowe poło żone w województwie łódzkim:

− Bolimowski Park Krajobrazowy o powierzchni ogólnej 13 737,72 ha, z czego na terenie województwa łódzkiego znajduje si ę 12 185,35 ha (otulina 1 552,37 ha), został utworzony 14 listopada 1986 r. Park Krajobrazowy obejmuje kompleks lasów Puszczy Bolimowskiej wraz z dolin ą rzeki Rawki. Poło żony jest na nizinie środkowopolskiej. W północnej cz ęś ci jest to równina Łowicko-Bło ńska. Na zachodzie rozci ągaj ą si ę Wzniesienia Łódzkie, nazywane miejscowo Wysoczyzn ą Skierniewick ą, za ś na wschodzie wysoczyzna Rawska. Przedmiotem ochrony s ą ró żnowiekowe bory mieszane oraz wielogatunkowe lasy liściaste i mieszane o charakterze naturalnym, liczne śródle śne polany b ędące ostoj ą rzadkich gatunków ro ślin ł ąkowych i torfowiskowych.

49 źródło: http://lodz.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody (dane na dzie ń 04.08.2015 r.) 50 źródło: http: http://lodz.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody (dane na dzie ń 04.08.2015 r.)

102 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 15 Formy ochrony przyrody w województwie łódzkim z wył ączeniem obszarów Natura 2000 51

51 źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/

103 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− Park Krajobrazowy Mi ędzyrzecza Warty i Widawki o powierzchni 25 330,00 ha został utworzony 14 wrze śnia 1989 r. w celu ochrony cennych walorów przyrodniczo- krajobrazowych. Park poło żony jest w mi ędzyrzeczu Warty i Widawki. W obecnych granicach Park, poło żony jest na terenie 9 gmin: Widawa, Konopnica, Burzenin, Zapolice, Sieradz, S ędziejowice, Ostrówek, Rusiec i Zdu ńska Wola. Przedmiotem ochrony s ą dobrze wykształcone zbiorowiska ro ślinno ści le śnej, torfowiskowej, szuwarowej, wodnej, ł ąkowej, kserotermicznej oraz liczne stanowiska chronionych i rzadkich gatunków ro ślin i zwierz ąt.

− Park Krajobrazowy Wzniesie ń Łódzkich o powierzchni 11 580,00 ha (otulina 3 083,00 ha) został utworzony 31 grudnia 1996 r. Park Krajobrazowy poło żony jest w dolinie rzeki Warty i Widawki. Pod wzgl ędem administracyjnym znajduje si ę na terenie 2 miast - Łodzi i Brzezin oraz 5 gmin - Nowosolna, Stryków, Brzeziny, Dmosin i Zgierz. Park poło żony jest w obr ębie makroregionu Wzniesie ń Południowomazowieckich, w jego północnej cz ęś ci, które znane s ą pod nazw ą Wzniesie ń Łódzkich. Przedmiotem ochrony s ą gr ądy, d ąbrowy, bory, kwa śna buczyna ni żowa, bogata i zró żnicowana flora i fauna; nagromadzenie wielu form polodowcowych: parowy, w ąwozy, osta ńce.

− Przedborski Park Krajobrazowy o powierzchni 9 165,10 ha (na terenie województwa łódzkiego) (otulina 13 048,60 ha) został utworzony 27 maja 1988r. Na terenie województwa łódzkiego pod wzgl ędem administracyjnym obejmuje teren kieleckiego powiatu radomszcza ńskiego i czterech gmin: Przedbórz, Wielgomłyny, Masłowice oraz Żytno. Przedborski Park Krajobrazowy le ży na pograniczu pasa wy żyn i nizin, w obr ębie Wy żyny Małopolskiej. Rozpo ściera si ę od doliny Czarnej Włoszczowskiej na południu po północn ą cz ęść Pasma Przedborsko-Małogoskiego. Wraz ze Spalskim Parkiem Krajobrazowym i Sulejowskim Parkiem Krajobrazowym nale ży do zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych. Przedmiotem ochrony s ą torfowiska, podmokłe ł ęgi, olsy bagienne, gr ądy, wiekowe d ąbrowy i buczyny, bory sosnowe, ł ąki, wrzosowiska, murawy kserotermiczne oraz starorzecza Pilicy.

− Spalski Park Krajobrazowy o powierzchni 13 110,00 ha (na terenie województwa łódzkiego) (otulina 22 590,00), został utworzony 28 pa ździernika 1995 r. w okolicach Spały i Inowłodza. Spalski Park Krajobrazowy wraz ze stref ą ochronn ą poło żony jest na obszarze Wzniesie ń Południowomazowieckich i obejmuje wschodni ą cz ęść Równiny Piotrkowskiej oraz północno-wschodni fragment Równiny Radomskiej. Chroni dolin ę rzeki Pilicy wraz z najbardziej cennymi przyrodniczo terenami przyległymi. S ą to m.in. fragmenty puszcza ńskich drzewostanów d ębowych i sosnowych, naturalne układy fitocenoz le śnych, ł ąkowych, szuwarowych, torfowiskowych.

− Sulejowski Park Krajobrazowy o powierzchni 17 030,00 ha (na terenie województwa łódzkiego) (otulina 36 730,00), został utworzony 20 sierpnia 1994 r. Park znajduje si ę w środkowej cz ęś ci doliny Pilicy, na Równinie Piotrkowskiej. Obejmuje teren 6 gmin: Ręczno, Aleksandrów, Tomaszów Mazowiecki, Sulejów, Wolbórz, Mniszków. Nale ży do zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych.

104 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− Zał ęcza ński Park Krajobrazow y o powierzchni 13 520,00 ha (na terenie województwa łódzkiego) (otulina 8 153,00 ha), został utworzony 5 stycznia 1978r. Pod wzgl ędem administracyjnym obejmuje teren trzech województw łódzkiego, śląskiego i opolskiego. Celem jego powołania była ochrona jurajskiego krajobrazu Wy żyny Wielu ńskiej. Park obejmuje tereny le żą ce w zakolu rzeki Warty, tzw. Łuk Zał ęcza ński oraz przełomy Warty - Działoszy ński i Krzeczowski przez Wy żyn ę Wielu ńsk ą.

Obszary chronionego krajobrazu Obejmuj ą tereny chronione ze wzgl ędu na wyró żniaj ący si ę krajobraz o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. W województwie łódzkim utworzono 17 obszarów chronionego krajobrazu o ł ącznej powierzchni 243 884,80 ha 52 . S ą to:

− Bolimowsko-Radziejowicki z dolin ą środkowej Rawki OCHK, Br ąszewicki OCHK, OCHK Dolina Bzury, OCHK Dolina Prosny, OCHK Dolina Przysowy, OCHK Górnej Rawki, OCHK Mrogi i Mro życy, Nadwarcia ński OCHK, OCHK Pradoliny Warszawsko- Berli ńskiej, Przedborski OCHK, Puczniewski OCHK, OCHK Środkowej Grabi, OCHK Dolina Miazgi pod Andrespolem, OCHK Dolina Wolbórki, OCHK Doliny Widawki, OCHK Dolina Chojnatki, Pilicza ński OCHK 53 .

Obszary chronionego krajobrazu zostały powołane przede wszystkim ze wzgl ędu na ochron ę walorów krajobrazowych dolin rzecznych. Ponadto OCHK zajmuj ą zwarte kompleksy le śne oraz tereny pełni ące strefy buforowej dla form wy ższych rang ą takich jak parki krajobrazowe. Obszary NATURA 2000 Obszary Natura 2000 w województwie łódzkim zajmuj ą powierzchni ę 57 925,50 ha. Obszary specjalnej ochrony ptaków cz ęś ciowo pokrywają si ę z obszarami o znaczeniu dla Wspólnoty, z czego 40 236,70 ha przypada na obszary specjalnej ochrony ptaków (2,2% powierzchni ogólnej województwa) i 53 688,80 ha na specjalne obszary ochrony siedlisk (2,9% powierzchni ogólnej województwa) 54 .

52 źródło: http://lodz.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody, GUS, Bank Danych Lokalnych (dane na dzie ń 31.12.2014 r.) 53 źródło: http://lodz.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody 54 źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych (dane na dzie ń 31.12.2014 r.

105 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 16 Obszary Natura 2000 w województwie łódzkim (istniej ące i planowane). 55

55 źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/; http://www.kp.org.pl/

106 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 12 Obszary Natura 2000 w województwie łódzkim 56 Lp. Nazwa Kod Powiat Obszary o znaczeniu dla Wspólnoty 1. Buczyna Gałkowska PLH 100016 łódzki wschodni 2. Buczyna Janinowska PLH 100017 zgierski, brzezi ński 3. Cisy w Jasieniu PLH 100018 radomszcza ński 4. Dąbrowa Grotnicka PLH 100001 zgierski 5. Dąbrowa Świetlista w Pernie PLH 100002 kutnowski 6. Dąbrowy świetliste koło Redzenia PLH 100019 łódzki wschodni 7. Dąbrowy w Marianku PLH 100027 piotrkowski 8. Dolina Czarnej PLH 260015 opoczy ński, piotrkowski przysuski, białobrzeski, opoczy ński, 9. Dolina Dolnej Pilicy PLH 140016 tomaszowski

10. Dolina Górnej Pilicy PLH 260018 radomszcza ński

11. Dolina Rawki PLH 100015 Skierniewice, rawski, skierniewicki 12. Dolina Środkowej Pilicy PLH 100008 piotrkowski, radomszcza ński 13. Grabia PLH 100021 bełchatowski, łaski, pabianicki 14. Grabinka PLH 140044 skierniewicki 15. Gr ądy nad Lind ą PLH 100022 zgierski 16. Las D ębowiec PLH 100023 radomszcza ński 17. Lasy Gorzkowickie PLH 100020 radomszcza ński, piotrkowski 18. Lasy Smardzewickie PLH 100024 tomaszowski 19. Lasy Spalskie PLH 100003 tomaszowski 20. Lipickie Mokradła PLH 100025 sieradzki 21. Lubiaszów w Puszczy Pilickiej PLH 100026 piotrkowski 22. Łąka w Bęczkowicach PLH 100014 piotrkowski, radomszcza ński 23. Łąki Ciebłowickie PLH 100035 tomaszowski 24. Niebieskie Źródła PLH 100005 tomaszowski 25. Ostoja Przedborska PLH 260004 radomszcza ński 26. Polany Puszczy Bolimowskiej PLH 100028 łowicki, skierniewicki 27. Pradolina Bzury-Neru PLH 100006 kutnowski, ł ęczycki, łowicki, podd ębicki 28. Silne Błota PLH 100032 łęczycki, zgierski 29. Słone Ł ąki w Pełczyskach PLH 100029 zgierski 30. Szczypiorniak i Kowaliki PLH 100033 zgierski 31. Świ ęte Ługi PLH 100036 bełchatowski 32. Torfowiska Żytno - Ewina PLH 100030 radomszcza ński 33. Torfowiska nad Prosn ą PLH 100037 wieruszowski 34. Wielkopole - Jodły pod Czartori ą PLH 100031 piotrkowski 35. Wola Cyrusowa PLH 100004 brzezi ński 36. Zał ęcza ński Łuk Warty PLH 100007 paj ęcza ński, wielu ński Specjalne obszary ochrony ptaków przysuski, białobrzeski, opoczy ński, 37. Dolina Pilicy PLB 140003 tomaszowski

56 źródło: http://natura2000.gdos.gov.pl/datafiles

107 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Lp. Nazwa Kod Powiat Obszary o znaczeniu dla Wspólnoty 38. Dolina Środkowej Warty PLB 300002 podd ębicki, sieradzki 39. Pradolina Warszawsko-Berli ńska PLB 100001 kutnowski, ł ęczycki, łowicki, podd ębicki 40. Zbiornik Jeziorsko PLB 100002 podd ębicki 41. Dolina Przysowy i Słudwi PLB 100003 kutnowski, łowicki Zgodnie z danymi przedstawionymi na serwisie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska na dzie ń opracowania dokumentacji niniejszej Prognozy, nie prowadzi si ę procedury zmiany granic dla obszarów Natura 2000 w województwie łódzkim. 57 Planowane obszary Natura 2000 W ramach planowanych obszarów Natura 2000 do Komisji Europejskiej zgłoszone zostały obszary, które stanowi ą uzupełnienie sieci Natura 2000 na poziomie krajowym oraz europejskim. W styczniu 2013 r. przekazane zostało pismo zawieraj ącym informacje nt. obszarów proponowanych do Shadow List. 58 Na terenie województwa łódzkiego zaproponowano jeden obszar siedliskowy – Drzewiczka z Opoczniank ą. W Drzewiczce potwierdzono na dolnym odcinku obecno ść populacji ró żanki, a na górnym odcinku – obecno ść minoga ukrai ńskiego. Porównanie z historycznymi danymi ichtiologicznymi wskazuje, że te populacje – mimo niskich zag ęszcze ń – utrzymuj ą si ę trwale. Wydaje si ę że – tak że i w tym przypadku – mimo niskich zag ęszcze ń, ochrona tej rzeki (z pomini ęciem Opocznianki, w której chronionych ryb rzeczywiście nie potwierdzono) byłaby zasadna. Pozostałe formy ochrony przyrody Uzupełnieniem wielkoobszarowych form ochrony przyrody s ą59 :

− użytki ekologiczne – na terenie województwa łódzkiego powołano 834 u żytki ekologiczne. S ą to na ogół obiekty bardzo małe zlokalizowane na terenie Lasów Pa ństwowych. Areał blisko połowy u żytków ekologicznych nie przekracza 0,5 ha. Pod wzgl ędem przedmiotu ochrony zdecydowanie dominuj ą śródle śne tereny podmokłe okre ślane jako bagna, torfowiska, oczka wodne, sztuczne zbiorniki wodne, jeziora lub stawy (w ponad 700 obiektach). W innych przypadkach s ą to ł ąki i pastwiska (ok. 40 obiektów), niewielkie odcinki rzek i starorzecza (ok. 12 obiektów), rzadziej źródła, wydmy, skarpy, zarastaj ące wyrobiska i murawy – reprezentowane przez pojedyncze obiekty. W dwóch przypadkach t ą form ą ochrony obj ęto parki wiejskie: w Ostrowie i Nowej Wsi w gminie Brze źno;

− zespoły przyrodniczo-krajobrazowe – w województwie łódzkim powołano 37 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Najcz ęś ciej s ą to doliny lub fragmenty dolin rzecznych (np. Dolina Grabi, Mrogi, Sokołówki) oraz kompleksy le śne ze starodrzewiem (np. Dąbrowa I i II, S ędziejowicki Zespół Przyrodniczo- Krajobrazowy). S ą w śród nich tak że obiekty dworskie lub pałacowo-parkowe, np. parki w Zadzimiu, Sokolnikach, Czepowie, Buczku czy Działoszynie;

57 Informacja zgodnie z http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ (stan na 10.03.2016 r.) 58 Pismo z dnia 8 stycznia 2013 r. skierowane przez Klub Przyrodników oraz PTOP Salamandra do Komisji Europejskiej ws. proponowanych obszarów Natura 2000 na terenie Polski http://www.kp.org.pl/ 59 źródło: http://lodz.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody

108 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− stanowiska dokumentacyjne – w województwie łódzkim t ą form ą ochrony przyrody obj ęto 4 obiekty, a s ą to Skarpa w gminie P ęczniew, kamieniołom Olewin w gminie Wielu ń, Odsłoni ęcie geologiczne w Niesułkowie Kolonii w gminie Stryków oraz groty Nadgórzyckie w gminie Tomaszów Mazowiecki. Ł ączna powierzchnia stanowisk wynosi 31,19 ha 60 ;

− pomniki przyrody – zgodnie z rejestrem prowadzonym przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi na terenie województwa znajduje si ę 2 215 pomników przyrody 61 . Do najcz ęś ciej obejmowanych ochron ą rodzimych gatunków drzew na terenie województwa nale żą : d ąb szypułkowy Quercus robur , lipa drobnolistna Tilia cordata i jesion wyniosły Fraxinus excelsior.

Korytarze ekologiczne 62 W aspekcie województwa łódzkiego wyst ępuj ą dwa typy korytarzy ekologicznych – zwi ązane z dolinami rzek oraz wyznaczone korytarze migracyjne du żych zwierz ąt. Wyznaczone korytarze ekologiczne o randze krajowej, zwi ązane z dolinami rzek to:

− Pradolina Warszawsko – Berli ńska - korytarz ekologiczny obejmuj ący doliny Warty i Neru, maj ący kontynuacje na terenie województw wielkopolskiego od zachodu i mazowieckiego od wschodu;

− Dolina Warty - korytarz ekologiczny maj ący kontynuacj ę od północy w województwie wielkopolskim na południu ł ącz ący si ę z korytarzem doliny Prosny od zachodu i z korytarzem doliny Pilicy od wschodu;

− Dolina Pilicy i Dolina Rawki - kontynuacja od południa w województwie świ ętokrzyskim, od północy ł ączy si ę z korytarzem Pradoliny Warszawsko-Berli ńskiej;

− Dolina Prosny – korytarz ekologiczny ł ącz ący si ę od wchodu z korytarzem Doliny Warty, od zachodu maj ący kontynuacj ę w województwie wielkopolskim;

− Dolina Widawki – korytarz stanowi ący powi ązanie doliny Warty z dolin ą Pilicy.

Natomiast korytarz ekologiczny dotycz ący migracji du żych zwierz ąt to główny korytarz ekologiczny Południowo-Centralny, który ł ączy Roztocze z Lasami Janowskimi, Puszcz ą Sandomiersk ą i Świ ętokrzysk ą, Przedborskim Parkiem Krajobrazowym, Zał ęcza ńskim Parkiem Krajobrazowym, nast ępnie ł ączy si ę z Lasami Lublinieckimi i Borami Stobrawskimi oraz biegnie do Lasów Milickich, Doliny Baryczy i Borów Dolno śląskich. Ochrona gatunkowa Na obszarze województwa łódzkiego gatunki obj ęte ochron ą gatunkow ą znajduj ą si ę głównie na terenie obszarów NATURA 2000 oraz innych form ochrony przyrody. Nale żą do nich, m.in. 63 :

60 źródło: http://crfop.gdos.gov.pl/ (stan na dzie ń 10.03.2016 r.) 61 Stan na dzie ń 04.08.2015 r. 62 źródło: Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego 2012 63 źródło: Program Ochrony Środowiska województwa łódzkiego 2012

109 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− ssaki : bóbr, gacek brunatny, ry ś, żubr, ło ś, mopek, jele ń szlachetny, chomik europejski, daniel, mroczek pó źny, wydra, kuna, borsuk, nornik północny, gronostaj, łasica, tchórz europejski, nocek Bechsteina, nocek Brandta, nocek rudy, nocek du ży, nocek Natterera, rz ęsorek rzeczek, borowiec wielki, gacek brunatny, gacek szary, mroczek pó źny, mroczek pozłocisty;

− ptaki : bielik, bocian czarny, dudek, g ągoł, kormoran, kulik wielki, nurog ęś , płomykówka, rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, wąsatka, wodniczka, żuraw, batalion, b ączek, b ąk zwyczajny, bekas kszyk, biegus zmienny, błotniak popielaty, błotniak stawowy, błotniak zbo żowy, bocian biały, brodziec le śny, brodziec piskliwy, brodziec samotny, brodziec śniady, brzegówka, cyraneczka, cyranka, czajka, czapla biała, czernica, derkacz, dzi ęcioł białoszyi, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł średni, dziwonia, gąsiorek, g ęś białoczelna, g ęś gęgawa, g ęś zbo żowa, jarz ębatka, krakwa, kropiatka, krwawodziób, krzy żówka, kwokacz, lelek kozodój, lerka, łab ędź czarnodzioby, łab ędź krzykliwy, łyska, mewa mała, mewa pospolita, mewa śmieszka, muchołówka mała, orlik krzykliwy, ortolan, paszkot, perkoz rdzawoszyi, perkozek, płaskonos, podró żniczek, puchacz zwyczajny, pustułka, ro żeniec zwyczajny, rybitwa białoskrzydła, rybitwa białow ąsa, rybitwa czarna, rycyk, sieweczka obro żna, sieweczka rzeczna, strumieniówka, ślepowron, świergotek ł ąkowy, świergotek polny, swistun, trzmielojad zwyczajny, turkawka, wodnik zwyczajny, zausznik, zielonka, zimorodek;

− płazy i gady : gniewosz plamisty, żółw błotny, kumak nizinny, padalec zwyczajny, zaskroniec zimowy, żmija zygzakowata, traszka grzebieniasta, ropucha szara, rzekotka drzewna, grzebiuszka ziemna, żaba moczarowa, żaba zielona Rana, żaba trawna, traszka zwyczajna, żaba jeziorkowa;

− bezkr ęgowce : jelonek rogacz, pa ź żeglarz, rusałka żałobnik, tygrzyk paskowany, pachnica d ębowa, gmachówka pniowa, pijawka lekarska, mieniak tęczowiec, świerszcz polny, pokłonnik osinowiec, siwoszka bł ękitna, czerwo ńczyk fioletek, modraszek arion, zatoczek łamliwy, rak szlachetny;

− ryby : ró żanka, głowacz białopłetwy, bole ń, piskorz, koza, brzana, mi ętus, piekielnica, świnka, sum europejski, minóg strumieniowy, koza, brzanka, minóg ukrai ński, koza złotawa;

− ro śliny: buławnik czerwony, obuwik pospolity, liczydło górskie, naparstnica zwyczajna, orlik pospolity, ró żanecznik żółty, zawilec wielkokwiatowy, zimoziół północny, pełnik europejski, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, widłak spłaszczony, sasanka otwarta, sasanka ł ąkowa, goryczka w ąskolistna, paprotka zwyczajna, pierwiosnek lekarski, konwalia majowa, bluszcz pospolity, marzanka wonna, dzwonecznik wonny, lipiennik Loesela, starodub ł ąkowy, skalnica torfowiskowa, turzyca Davalla, kukułka Fuchsa, kukułka szerokolistna, go ździk majowy, go ździk pyszny, rosiczka okr ągłolistna, nerecznica grzebieniasta, kruszczyk błotny, turówka wonna, wroniec widlasty, groszek błotny, widłak gajowy, widłak go ździsty, grzybie ń północny, nasi ęź rzał pospolity, cis pospolity, kukułka plamista, widłaczek torfowy, tojad mołdawski, tojad dzióbaty, modrzewnica zwyczajna, naradka północna, starogub

110 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

łąkowy, m ącznica lekarska, zawci ąg pospolity, włosienicznik wodny, turzyca piaskowa, turzyca strunowa, turzyca dwupienna, turzyca bagienna, centuria nadobna, buławnik wielkokwiatowy, wi śnia karłowata, rogatek krótkoszyjkowy, pomocnik baldaszkowy, żłobik koralowy, cibora brunatna, kukułka krwista, rosiczka długolistna, ponikło jajowate, goryczka w ąskolistna, mieczyk dachówkowaty, mlecznik nadmorski, żabi ściek pływaj ący, w ąkrota zwyczajna, kosaciec syberyjski, sitniczka szczecinowata, wydmuchrzyca piaskowa, listera jajowata, wywłócznik kłosowy, wywłócznik kłosowy, rukiew wodna, grzybienie białe, długosz królewski, wiechlina odległokłosa, wielosił bł ękitny, kokoryczka okółkowa, paprotnik kolczysty, rdestnica grzebieniasta, jaskier wielki, strzałka wodna, wierzba borówkolistna, bagnica torfowa, sitowie korzenioczepne, starzec k ędzierzawy, gwiazdnica długolistna, czarcik ęsik Kluka, rutewka orlikolistna, rutewka żółta, pełnik europejski, pływacz średni, ciemi ęż yca zielona.

Na terenie województwa łódzkiego utworzono tak że liczne strefy ochrony ścisłej i cz ęś ciowej dla ostoi ptaków – bielika i bociana czarnego oraz dla porostów z rodziny brodaczkowatych. Obszary wodno - błotne obj ęte ochron ą w ramach Konwencji Ramsarskiej W województwie łódzkim brak obszarów mokradłowych wytypowanych do ochrony w ramach Konwencji Ramsarskiej. 64

4.8 Gospodarka odpadami

Stan aktualny w gospodarce odpadami został przedstawiony w podziale na odpady komunalne i odpady niebezpieczne. Odpady komunalne Od 1 lipca 2013 r. funkcjonuje nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi, który został wprowadzony poprzez ustaw ę z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Zasadniczym elementem zreformowanego systemu jest przeniesienie obowi ązku zorganizowania odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych na gminy. Gmina pobiera od wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, która uwzgl ędnia koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku, w tym recyklingu, a tak że unieszkodliwiania odpadów zgodnie z obowi ązuj ącą hierarchi ą post ępowania z odpadami. Według szacunków GUS65 , na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. wytworzono 642,05 tys. Mg odpadów komunalnych. W porównaniu z rokiem poprzednim (2013 - 575,75 tys. Mg), masa odpadów wytwarzanych była wi ększa o 66,30 tys. Mg. Na poni ższym wykresie przedstawiono mas ę zebranych odpadów komunalnych w 2014 r., z podziałem na odpady zmieszane i selektywnie zebrane.

64 źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/ (stan na dzie ń 10.03.2016 r.) 65 źródło: GUS, dane za 2014 r., wg stanu na dzie ń 31.12.2015 r.

111 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 17 Masa odpadów komunalnych zebranych z terenu województwa łódzkiego w 2014 r. 66 Jak wynika z powy ższych danych w 2014 r. z terenu województwa łódzkiego odebrano 642054,13 Mg odpadów, z czego 74% (474673,83 Mg) stanowiły zmieszane odpady komunalne, a zaledwie 26% (167380,3 Mg) stanowiły odpady zebrane selektywnie. W tabeli poni żej przedstawiono mas ę odebranych od mieszka ńców oraz zebranych w PSZOK-ach odpadów komunalnych z podziałem na poszczególne grupy odpadów. Tabela 13 Rodzaj i masa odebranych oraz zebranych w 2014 r. z terenu województwa łódzkiego odpadów komunalnych 67 Masa odpadów Kod Rodzaj odpadów odebranych odpadów [Mg] 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 5 910,83 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 9 555,22 15 01 03 Opakowania z drewna 68,43 15 01 04 Opakowania z metali 508,77 15 01 05 Opakowania wielomateriałowe 44,99 15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe 56 712,50 15 01 07 Opakowania ze szkła 20 539,26 Opakowania zawieraj ące pozostało ści substancji niebezpiecznych 15 01 10* lub nimi zanieczyszczone (np. środkami ochrony ro ślin I i II klasy 4,30 toksyczno ści - bardzo toksyczne i toksyczne) 16 01 03 Zu żyte opony 1 266,25 16 02 11* Zu żyte urz ądzenia zawieraj ące freony, HCFC, HFC 0,40 Zu żyte urz ądzenia zawieraj ące niebezpieczne elementy inne ni ż 16 02 13* 1,10 wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 16 02 14 Zu żyte urz ądzenia inne ni ż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 0,60 Elementy usuni ęte z zu żytych urz ądze ń inne ni ż wymienione w 16 16 02 16 0,04 02 15

66 źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 67 źródło: Sprawozdania wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast z realizacji zada ń w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi za 2014 r.

112 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Masa odpadów Kod Rodzaj odpadów odebranych odpadów [Mg] 16 06 05 Inne baterie i akumulatory 0,40 17 01 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 8 240,36 17 01 02 Gruz ceglany 1 396,90 17 01 03 Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposa żenia 287,02 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych 17 01 07 materiałów ceramicznych i elementów wyposa żenia inne ni ż 4 450,72 wymienione w 17 01 06 17 02 01 Drewno 30,36 17 02 02 Szkło 53,96 17 02 03 Tworzywa sztuczne 85,38 17 03 80 Odpadowa papa 2,30 17 04 05 Żelazo i stal 121,60 17 04 11 Kable inne ni ż wymienione w 17 04 10 0,30 17 05 04 Gleba i ziemia, w tym kamienie, inne ni ż wymienione w 17 05 03 140,70 17 06 04 Materiały izolacyjne inne ni ż wymienione w 17 06 01 i 17 06 03 8,00 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demonta żu inne ni ż 17 09 04 7 529,68 wymienione w 17 09 01, 17 09 02, 17 09 03 Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) 19 12 12 1) 162 865,37 z mechanicznej obróbki odpadów inne ni ż wymienione w 19 12 11 20 01 01 Papier i tektura 2 652,14 20 01 02 Szkło 4 158,79 20 01 08 Odpady kuchenne ulegaj ące biodegradacji 21 421,11 20 01 10 Odzie ż 108,06 20 01 11 Tekstylia 70,10 20 01 14* Kwasy 0,02 20 01 17* Odczynniki fotograficzne 0,10 20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawieraj ące rt ęć 2,55 20 01 23* Urz ądzenia zawieraj ące freony 64,71 20 01 25 Oleje i tłuszcze jadalne 0,21 20 01 26* Oleje i tłuszcze inne ni ż wymienione w 20 01 25 0,11 Farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i żywice zawieraj ące 20 01 27* 20,80 substancje niebezpieczne Farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i żywice inne ni ż 20 01 28 6,28 wymienione w 20 01 27 20 01 31* Leki cytotoksyczne i cytostatyczne 0,01 20 01 32 Leki inne ni ż wymienione w 20 01 31 20,77 Baterie i akumulatory ł ącznie z bateriami i akumulatorami 20 01 33* wymienionymi w 16 06 01, 16 06 02 lub 16 06 03 oraz 1,37 niesortowane baterie i akumulatory zawieraj ące te baterie 20 01 34 Baterie i akumulatory inne ni ż wymienione w 20 01 33 7,24 Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione 20 01 35* 249,48 w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione 20 01 36 305,31 w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 20 01 38 Drewno inne ni ż wymienione w 20 01 37 3,50

113 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Masa odpadów Kod Rodzaj odpadów odebranych odpadów [Mg] 20 01 39 Tworzywa sztuczne 3 977,63 20 01 40 Metale 10,80 20 01 80 Środki ochrony ro ślin inne ni ż wymienione w 20 01 19 0,04 20 01 99 Inne niewymienione frakcje zbierane w sposób selektywny 5 767,32 20 02 01 Odpady ulegaj ące biodegradacji 27 398,39 20 02 02 Gleba i ziemia, w tym kamienie 1 278,56 20 02 03 Inne odpady nieulegaj ące biodegradacji 4 340,94 20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 441 012,21 20 03 02 Odpady z targowisk 121,30 20 03 03 Odpady z czyszczenia ulic i placów 802,32 20 03 06 Odpady ze studzienek kanalizacyjnych 49,00 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 15 180,72 20 03 99 Odpady komunalne niewymienione w innych podgrupach 2 035,88 Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) ex19 12 12 1) z mechanicznej obróbki odpadów inne ni ż wymienione w 19 12 11 281,94 (frakcja podsitowa) ex20 01 10 Odzie ż z włókien naturalnych 9,00 ex20 01 11 Tekstylia z włókien naturalnych 3,20 ex20 01 99 Odpady papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła 471,00 ex20 03 99 Inne ni ż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe 78,90 Suma 811 737,52 Obja śnienia: 1) Zgodnie z zał ącznikiem 3 do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 15 maja 2012 r. w sprawie wzorów sprawozda ń o odebranych odpadach komunalnych, odebranych nieczysto ściach ciekłych oraz realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi (Dz. U. 2012 poz. 630) Najwi ększy udział w strumieniu odpadów komunalnych maj ą niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne (ok. 54,4%). Na drugim miejscu s ą inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki odpadów inne ni ż wymienione w 19 12 11 (ok. 20,0%) oraz zmieszane odpady opakowaniowe (ok. 7,0%). W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego ponad 99% zmieszanych odpadów komunalnych zostało poddanych procesom przetwarzania innym ni ż składowanie (w 2013 r. było to 95,5%) w regionalnych (RIPOK) i zast ępczych (IZ) instalacjach do przetwarzania odpadów. Wg stanu na dzie ń 31.12.2014 r. na terenie województwa łódzkiego znajdowało si ę:

− 6 instalacji do mechaniczno–biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, w tym 4 RIPOK i 2 IZ;

− 5 instalacji do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów, w tym 3 RIPOK i 2 IZ;

− 23 instalacje do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno– biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych, w tym 3 RIPOK i 20 IZ;

114 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− 13 sortowni odpadów o statusie instalacji zast ępczych 68.

Masa odebranych selektywnie nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w 2014 r. w województwie łódzkim przedstawiona została w poni ższej tabeli. Tabela 14 Masa odebranych selektywnie papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w 2014 r. na terenie województwa łódzkiego 69 Łączna Masa Masa odpadów masa odpadów przygotowanych Kod Rodzaj odebranych odpadów odebranych poddanych do ponownego odpadów odpadów recyklingowi użycia [Mg] [Mg] [Mg] 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 5 876,83 9 753,56 6,72 Opakowania z tworzyw 15 01 02 9 105,61 9 594,89 107,41 sztucznych 15 01 04 Opakowania z metali 522,92 1 744,08 0,00 15 01 05 Opakowania wielomateriałowe 40,66 125,74 0,00 Zmieszane odpady 15 01 06 55 823,03 4 975,69 805,80 opakowaniowe 15 01 07 Opakowania ze szkła 20 163,41 23 278,55 0,02 19 12 01 Papier i tektura 0,00 853,19 0,00 19 12 02 Metale żelazne 0,00 37,76 0,01 19 12 03 Metale nie żelazne 0,00 7,11 0,00 19 12 04 Tworzywa sztuczne i guma 0,00 35,30 0,00 19 12 05 Szkło 0,00 10,70 0,00 20 01 01 Papier i tektura 2 531,74 1 276,65 0,00 20 01 02 Szkło 4 156,59 3 474,09 0,00 20 01 39 Tworzywa sztuczne 3 927,59 1 666,59 0,00 20 01 40 Metale 7,90 3,40 0,00 Odpady papieru, metali, tworzyw ex20 01 99 4 555,90 1 214,10 0,00 sztucznych, szkła Suma 106 712,19 58 051,40 919,96 Z powy ższych danych wynika, że w śród odpadów zebranych selektywnie w 2014 r., najwi ększ ą ilo ść stanowiły zmieszane odpady opakowaniowe (52,3%) oraz opakowania ze szkła (18,9%). Ok. 54% masy odpadów poddano recyklingowi, a 0,9% masy odpadów przygotowano do ponownego u życia. W 2014 r. z terenu województwa łódzkiego zebrano selektywnie ł ącznie 106 712,19 Mg papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła, co stanowi niespełna 15% ogólnej masy odebranych w województwie odpadów komunalnych. Według gminnych sprawozda ń za 2014 r. z zakresu gospodarki odpadami w województwie łódzkim, sze ść gmin nie osi ągn ęło zało żonego poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego u życia nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła. W 2014 r. najwi ększy udział w odpadach poddanych procesowi recyklingu

68 źródło: WIO Ś w Łodzi 69 źródło: Sprawozdania wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast z realizacji zada ń w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi za 2014 rok

115 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 miały odpady opakowaniowe ze szkła – 40,1%, opakowania z papieru i tektury – 16,8% oraz opakowania z tworzyw sztucznych – 16,5%. Z 4 frakcji odpadów, tylko opakowania ze szkła mo żna przekaza ć do ponownego u życia. Ze wzgl ędu na mo żliwo ść magazynowania tych frakcji odpadów, w 2014 r. przetworzono ich więcej ni ż odebrano. Odpady niebezpieczne 70 Głównym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych na terenie województwa łódzkiego jest przemysł, rolnictwo, transport, słu żba zdrowia i laboratoria badawcze. Odpady tego typu powstaj ą równie ż w gospodarstwach domowych a tym samym s ą zawarte w odpadach komunalnych. Na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. wytworzono około 41 tys. Mg odpadów niebezpiecznych, co jest zbli żone do warto ści osi ągni ętych w roku 2011 i 2013, za ś w 2012 r. wytworzono ponad 58 tys. odpadów niebezpiecznych. W latach 2011-2014 najwi ęcej wytworzonych zostało olei odpadowych i odpadów ciekłych paliw, odpadów z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, a tak że odpadów z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nie żelaznych. Odpady zawieraj ące azbest 71 Zgodnie z Baz ą Azbestow ą na terenie województwa łódzkiego zinwentaryzowano ł ącznie 402 510,57 Mg wyrobów zawieraj ących azbest, z czego nadal wykorzystywanych jest 397 664,02 Mg. Najwi ęcej wyrobów azbestowych jest u żytkowanych przez osoby fizyczne. Do tej pory unieszkodliwianiu poddano 4 846,55 Mg odpadów. W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego wytworzono 5 602,34 Mg azbestu, jest to warto ść porównywalna do tej osi ągni ętej w 2013 r., jednak znacznie ni ższa ni ż w 2012 r. W latach 2011-2014 najwi ęcej wytworzono materiałów budowlanych zawieraj ących azbest (17 06 05*), jednak wci ąż jest to niewielka ilo ść w stosunku do wszystkich zinwentaryzowanych na terenie województwa wyrobów azbestowych. Wyroby zawieraj ące azbest s ą sukcesywnie usuwane przy zachowywaniu specjalistycznych procedur prowadzenia prac, z uwagi na szczególne zagro żenie dla środowiska i zdrowia ludzkiego. Demonta żu elementów izolacyjnych i budowlanych zawieraj ących azbest mog ą dokona ć tylko osoby i firmy posiadaj ące stosowne zezwolenia. Odpady zawieraj ące azbest nie poddaje si ę odzyskowi, dlatego odpady te mog ą by ć jedynie deponowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Na terenie województwa łódzkiego funkcjonuj ą dwa ogólnodost ępne składowiska przyjmuj ące azbest (w gminie Rawa Mazowiecka, w miejscowo ści Pukinin oraz w gminie Radomsko, w miejscowo ści Płoszów). Na terenie województwa łódzkiego w 2014 r. unieszkodliwiono 13 999,19 Mg odpadów zawieraj ących azbest. W stosunku do lat poprzednich obserwujemy tendencj ę wzrostow ą. W 2014 r. unieszkodliwianiu poprzez składowanie poddano 13 998,85 Mg odpadów zawieraj ących azbest.

70 źródło: WSO 71 źródło: WSO

116 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

4.9 Gleby i zasoby naturalne

Na terenie województwa łódzkiego gleby s ą mało zró żnicowane. Dominuj ą gleby bielicowe, które stanowi ą około 85% gleb województwa. Pozostałe to gleby bagienne, torfowe, brunatne, czarne ziemie, r ędziny i mady. Powierzchnia u żytków rolnych w województwie łódzkim wynosi ponad 1 100 tys. ha. Pod wzgl ędem u żytkowania gruntów najwi ększ ą cz ęść stanowi ą u żytki rolne, grunty orne oraz ł ąki i pastwiska trwałe. Szczegółowe dane odnosz ące si ę do struktury u żytków rolnych przedstawione zostały w tabeli poni żej. Tabela 15 Struktura u żytków rolnych w województwie łódzkim w 2014 r. 72 Użytkowanie gruntów Powierzchnia [ha] Ogółem 1 100 298 Powierzchnia zalesiona 74 749 Użytki rolne 957 662 Ogrody przydomowe 1 553 Łąki i pastwiska trwałe 150 197 Uprawy wieloletnie 37 893 Grunty orne 761 759 Pasze zielone na gruntach ornych 54 992 Grunty ugorowe 22 420 Sady 36 656 Jako ść gleb Kompleksowe badania chemizmu gleb prowadzone s ą w ramach Programu ”Monitoring chemizmu gleb ornych Polski„, który stanowi element Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jako ści gleb i ziemi. Głównym celem programu jest ocena stanu zanieczyszczenia i zmian wła ściwo ści gleb zarówno w wymiarze czasowym jak i przestrzennym. Obowi ązek prowadzenia tego typu bada ń wynika m.in. z zapisów Ustawy Prawo ochrony środowiska 73 . Monitoring chemizmu gleb ornych Polski jest realizowany w 5-letnich odst ępach czasowych od roku 1995. Badania s ą realizowane przez Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa – Pa ństwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Wyniki bada ń prowadzonych na terenie województwa łódzkiego w ramach Programu ”Monitoring chemizmu gleb ornych Polski„ stanowi ącego element Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jako ści gleb i ziemi przedstawiono w tabeli poni żej. Tabela 16 Wyniki pomiarów dla profili zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego 74 Klasa Lp. Miejscowo ść Gmina Kompleks Typ bonitacyjna 1 Żurawieniec Kutno 8 D IVa 2 Popów Łowicz 2 Bw IIIa 3 Charchów Pa ński Zadzim 4 AP IIIb 4 Potok Złoczew-obszar wiejski 2 AP IIIa 5 Bieni ądzice Wielu ń-obszar wiejski 4 AP IIIb

72 źródło: GUS (dane z roku 2014) 73 Dz. U. 2016 poz. 672, z pó źn. zm. 74 źródło: http://www.gios.gov.pl/chemizm_gleb/index.php?mod=pomiary&w=16

117 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Klasa Lp. Miejscowo ść Gmina Kompleks Typ bonitacyjna 6 Wola Bałucka Łask-obszar wiejski 4 AP IIIb 7 Chrz ąstów Wielki Parz ęczew 7 Ar VI 8 Imielnik Stary Stryków-obszar wiejski 6 Bk IVb 9 Gospodarz Rzgów-obszar wiejski 4 AP IIIb 10 Łęki ńsko Kleszczów 2 AP IIIa 11 Wygoda Wola Krzysztoporska 2 AP IIIa 12 Zygmuntów Koluszki- obszar wiejski 6 AP IVb 13 Żelazna Skierniewice 2 AP IIIa 14 Samice Skierniewice 5 AP IVb 15 Luboszewy Lubochnia 4 Bw IIIb 16 Ró żanna Opoczno-obszar wiejski 4 AP IIIb Obja śnienia: 1) pszenny dobry, 2) (żytni bardzo- dobry; pszenno- żytni), 3) żytni dobry, 4) żytni słaby, 5) żytni bardzo słaby ( żytnio- łubinowy), 6) zbo żowo- pastewny mocny, 7) AP- gleby pyłowe, 8) Ar- gleby rdzawe, 9) Bk- gleby brunatne kwa śne, 10) Bw- gleby brunatne wyługowane, 11) D- czarne ziemie wła ściwe. Analiza powy ższych danych pozwala stwierdzi ć, że na terenie województwa łódzkiego dominuj ą grunty klasy III i IV. Gleby orne najwy ższe jako ści (klasa I-IIIa) zajmuj ą jedynie 9% gruntów ornych, gleby średniej jako ści (klasa IIIb-IV) stanowi ą 45%, a gleby najgorszej jako ści (klasa V-VI) ok. 46%. Gleby najlepsze bonitacyjnie wyst ępuj ą w północnej cz ęś ci województwa (powiaty: kutnowski, łowicki i ł ęczycki). Na terenie województwa łódzkiego stwierdza si ę niski udział gleb o optymalnej zasobno ści w pierwiastki biogenne i mikropierwiastki, znaczna cz ęść u żytków rolnych wykazuje wysoki poziom zakwaszenia. Zakwaszenie gleb jest charakterystyczne dla terenów zurbanizowanych, gdzie proces zakwaszenia gleb postępuje ci ągle ze wzgl ędu na rozwój przemysłu i motoryzacji, które s ą głównym źródłem emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i ołowiu. Gleby zakwaszone s ą silnie nara żone na wypłukiwanie z nich składników pokarmowych, przyczyniaj ąc si ę do ich zniszczenia i eutrofizacji oraz nara żone są na szybsz ą przyswajalno ść metali ci ęż kich, co nie jest korzystne dla rolnictwa, jak i środowiska 75 . Ponadto lokalnie wyst ępuje wysoka podatno ść gleb na procesy erozji, dewastacji oraz degradacji powierzchni ziemi. Grunty zdewastowane i zdegradowane Na terenie województwa łódzkiego wyst ępuje stosunkowo mały udział gruntów zdegradowanych i zdewastowanych. Wg danych GUS na koniec 2014 r. grunty te zajmowały ogółem 4 848 ha. tj. 0,3 % powierzchni województwa. Z ogólnej powierzchni gruntów wymagaj ących rekultywacji, a ż 4 685 ha to grunty zdewastowane, czyli takie, które utraciły swoj ą warto ść u żytkow ą, natomiast grunty zdegradowane to zaledwie 163 ha. W 2014 r. zrekultywowano i zagospodarowano 153 ha gruntów, co świadczy o wolnym tempie

75 źródło: PGO WŁ 2012

118 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 rekultywacji tych terenów. Wi ększo ść gruntów została zrekultywowana b ądź zagospodarowana na cele rolnicze. Szczegółowe dane dotycz ące gruntów zrekultywowanych i zagospodarowanych w 2014 r. na terenie województwa łódzkiego przedstawiono w tabeli poni żej. Tabela 17 Grunty zrekultywowane i zagospodarowane w województwie łódzkim w 2014 r. 76

zrekultywowane zagospodarowane w ci ągu i zagospodarowane w ci ągu zrekultywowane w ci ągu roku roku roku na cele na cele na cele na cele na cele na cele ogółem ogółem ogółem rolnicze le śne rolnicze le śne rolnicze le śne 2014 ha 153 58 31 124 44 25 29 14 6 Surowce naturalne Na terenie województwa łódzkiego wyst ępuje kilkaset udokumentowanych złó ż kopalin, z których cz ęść odgrywa znacz ącą rol ę w skali regionu i całego kraju. Najliczniej, w liczbie 854 udokumentowanych złó ż (o zasobach bilansowych wynosz ących 910 989 tys. t) wyst ępuj ą kruszywa naturalne piaski i żwiry, które wykorzystywane są m.in. do budowy dróg i autostrad. Ponadto na terenie województwa wyst ępuj ą liczne zło ża surowców ilastych ceramiki budowlanej, piasków kwarcowych, piasków formierskich, glin ceramicznych, wapieni, margli, chalcedonitu i piaskowców, na bazie których rozwija si ę m.in. przemysł materiałów budowlanych, płytek ceramicznych oraz przemysł cementowy. W aspekcie gospodarczym najistotniejsz ą rol ę odgrywaj ą zło ża w ęgli brunatnych skupione w Zagł ębiu Bełchatowskim. Zło ża w ęgla brunatnego zlokalizowane s ą w powiatach bełchatowskim, radomszcza ńskim, piotrkowskim, paj ęcza ńskim, łowickim, zgierskim, podd ębickim, ostrzeszowskim, wieruszowskim, sieradzkim i wielu ńskim. Obecnie eksploatowane jest zło że Bełchatów p. Bełchatów (26,64 mln t), najwi ększe zagospodarowane zło że w Polsce i stanowi ono 41,6% wydobycia krajowego oraz zło że Bełchatów p. Szczerców (15,76 mln t), co stanowi 24,6 % cało ści wydobycia. Geologiczne zasoby bilansowe w ęgla brunatnego stanowi ą 17,4% zasobów krajowych, za ś zasoby przemysłowe ok. 61% zasobów złó ż zagospodarowanych w Polsce. W województwie łódzkim wyst ępuje jedno zło że gazu ziemnego Uników zlokalizowane w powiecie wieruszowskim, o zasobach bilansowych na poziomie 170 mln m 3 oraz jedno zło że ropy naftowej Gomunice zlokalizowane w powiecie paj ęcza ńskim o zasobach bilansowych na poziomie 39,73 tys. t. Zło ża soli kamiennej wyst ępuj ą w powiecie kutnowskim – zło że Łani ęta (zasoby bilansowe 2 127 000 tys. t) – oraz w powiecie zgierskim – złoże Rogó źno (zasoby bilansowe 8 612 000 tys. t). Na uwag ę zasługuje równie ż du że bogactwo wód geotermalnych w pasie Zdu ńska Wola - Łęczyca – Uniejów – Turek oraz w pasie Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski, które mog ą by ć wykorzystywane do celów leczniczych i ciepłowniczych. Na obszarze

76 źródło: http://stat.gov.pl/

119 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

województwa łódzkiego wyst ępuje 6 złó ż wód leczniczych i termalnych. Tylko dwa zło że Podd ębice i Uniejów s ą eksploatowane na poziomie poboru wód odpowiednio 724 021 m3/rok i 831 588 m 3/rok. Ponadto w województwie łódzkim wyst ępuje 10 złó ż torfów. Wi ększo ść z nich jest zlokalizowanych w powiecie radomszcza ńskim. W tabeli poni żej przedstawiono szczegółowe dane dotycz ące bilansu surowców naturalnych w województwie łódzkim w 2014 r. Tabela 18 Bilans surowców naturalnych w województwie łódzkim z uwzgl ędnieniem wydobycia za 2014 r. 77

Ilo ść Zasoby surowców Lp. Nazwa surowca Wydobycie złó ż bilansowe przemysłowe Surowce energetyczne 1. Węgiel brunatny [tys. t] 9 2 331 790,00 754 186,00 42 393 2. Gaz ziemny [mln m 3] 1 170,00 - - 3. Ropa naftowa [tys. t] 1 39,73 - - Surowce skalne 4. Sól kamienna [tys. t] 2 10 739 000,00 - - 5. Piaski i żwiry [tys. t] 854 689 513,00 221 476,00 7 300,00 6. Piaski kwarcowe do produkcji 7 16 194,04 1 114,59 14,07 betonów komórkowych [tys. t] 7. Piaski kwarcowe do produkcji cegły 9 23 344,55 894,80 14,08 wapienno-piaskowej [tys. t] 8. Piaski formierskie [tys. t] 8 120 759,00 16 750,00 1 060,00 9. Gliny ceramiczne kamionkowe [tys. t] 1 4 164,00 10. Chalcedonit, Opoka, Łupek 3 30 841,00 1 092 9,00 menilitowy 11. Kwarcyt, Szarogłaz, Piaskowiec, 50 17 941,00 3 617,00 34,00 Piaskowiec kwarcytowy [tys. t] 12. Dolomit, Margiel, Trawertyn, Wapie ń, 12 55 866,00 22 870,00 1 091,00 Wapie ń dolomityczny, Zlepieniec, Wapie ń i dolomit [tys. t] 13. Wapienie i margle dla przemysłu 14 1 905 153,00 33 435,00 3 196,00 cementowego [tys. t] 14. Wapienie i margle dla przemysłu 12 608 878,00 8 559,00 - wapienniczego [tys. t] 15. Piaski formierskie [tys. t] 6 31 315,00 - - 16. Surowce ilaste ceramiki budowlanej 103 45 038,00 8 881,00 38,00 [tys. m3] 17. Surowce ilaste dla przemysłu 2 72 419,00 - - cementowego [tys. t] 18. Surowce ilaste do produkcji 7 21 413,00 - - kruszywa lekkiego [tys. t] 19. Surowce szklarskie [tys. t] 11 532 296,19 104 047,48 1 329,77 20. Torfy [tys. m 3] 10 373,00 74,00 2,00 dyspozycyjne eksploatacyjne pobór Wody podziemne [m 3/h] [m 3/h] [m 3/rok] 21. Wody lecznicze i termalne 6 - 682,60 1 555 609,00

77 źródło: Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2014 r. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2015

120 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

4.10 Promieniowanie elektromagnetyczne

Podstawowym aktem prawnym reguluj ącym zasady ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi jest ustawa PO Ś78 . Przepisem wykonawczym do ww. ustawy jest Rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. 79 Zgodnie z art. 121 ww. Ustawy, ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska, poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych, lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy poziomy te nie s ą dotrzymane. Kolejnym dokumentem odnosz ącym si ę do zagadnie ń zwi ązanych z oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na człowieka i otaczaj ące go środowisko jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 20133/35/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie minimalnych wymaga ń w zakresie ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa dotycz ących nara żenia pracowników na zagro żenia spowodowane czynnikami fizycznymi (polami elektromagnetycznymi), dwudziesta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG i uchylaj ąca dyrektyw ę 2004/40/WE. Źródła pól elektromagnetycznych Promieniowanie elektromagnetyczne wytwarzane jest zarówno w warunkach naturalnych, jak równie ż w wyniku działalno ści człowieka. Pole elektromagnetyczne (PEM) o ró żnych cz ęstotliwo ściach emitowane jest podczas eksploatacji ró żnego rodzaju urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę elektromagnetyczn ą, w wyniku działalno ści człowieka. Obserwowany w ostatnich latach wzrost poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w znacznej mierze zwi ązany jest z rozwijaj ącym si ę przemysłem telekomunikacyjnym. Rozwój przemysłu telekomunikacyjnego przyczynił si ę do powstania wielu antropogenicznych źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego, takich jak np. obiekty radiokomunikacyjne i radiolokacyjne. Wszystkie wymienione źródła w mniejszym lub wi ększym stopniu oddziałuj ą na zdrowie człowieka. Warto tutaj zaznaczy ć, że PEM cz ęsto stosowane jest w życiu codziennym człowieka, m.in. w słu żbie zdrowia, przemy śle i komunikacji. Źródłami promieniowania elektromagnetycznego na terenie województwa łódzkiego są przede wszystkim nadajniki GSM/UMTS/LTE, stacje transformatorowe oraz przebiegaj ące przez jego teren linie elektroenergetyczne wysokiego, średniego i niskiego napi ęcia. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami, organy Inspekcji Ochrony Środowiska upowa żnione są do kontroli poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w ramach działa ń inspekcyjnych oraz prowadz ą pomiary okresowe uj ęte w programie Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Badania poziomów pól elektromagnetycznych prowadzone s ą na podstawie dokonywanych pomiarów nat ęż enia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale cz ęstotliwo ści co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz, w punktach pomiarowych i z cz ęstotliwo ści ą wykonywania pomiarów okre ślon ą w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska

78 źródło: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672 z pó źn. zm.) 79 źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r., Nr 192, poz. 1883)

121 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

z 12 listopada 2007 r. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych zawarte s ą w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192 poz. 1883). Podmiotem odpowiedzialnym za pomiary emisji promieniowania elektromagnetycznego w województwie łódzkim w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska (PM Ś) jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi. Wyniki bada ń monitoringowych i kontrolnych pól elektromagnetycznych W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego punkty pomiarowe rozmieszczone były na terenach:

− miast o liczbie ludno ści powy żej 50 tysi ęcy mieszka ńców (Łód ź, Zgierz, Bełchatów i Tomaszów Mazowiecki);

− miast poni żej 50 tysi ęcy mieszka ńców (Brzeziny, Kutno, Kro śniewice, Łęczyca, Łowicz, Konstantynów Ł., Żychlin, Rawa Maz., Biała Rawska, Szadek, Stryków, Skierniewice);

− wiejskich (Grzmi ąca Nowa – pow. brzezi ński, Mroga Dolna – pow. brzezi ński, Miksztal – pow. kutnowski, Wojszyce – pow. kutnowski, Jacków – pow. Łęczycki, Nowy Gaj – pow. łęczycki, Boche ń – pow. łowicki, Sapy – pow. łowicki, Komorów – pow. rawski, Turobowice – pow. rawski, Godzianów – pow. skierniewicki, Żelazna – pow. skierniewicki, Osse – pow. zgierski, Warszyce – pow. zgierski, Mariampol – pow. zgierski) 80 .

W tabeli poni żej przedstawiono wyniki najwy ższych warto ści poziomów pól elektromagnetycznych w województwie łódzkim w 2014 r. Tabela 19 Najwy ższe warto ści poziomów pól elektromagnetycznych w województwie łódzkim w 2014 r. 81

Emax V/m Lp. Lokalizacja miasta powy żej miasta poni żej tereny E śr 50 tys. mieszka ńców 50 tys. mieszka ńców wiejskie 1. Łód ź Dworzec Fabryczny 1,5 - - 1,4 2. ul. Zamoyskiego / ul. Kutno - 1,3 - 1,2 Tarnowskiego 3. Wojszyce pow. kutnowski - - 0,5 0,5

W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego w środowisku miast powy żej 50 tys. mieszka ńców w 12 z 15 pionów pomiarowych przekroczona została dolna granica oznaczalno ści metody, która wynosi 0,3 V/m dla średnich warto ści dwugodzinnych. Średnia warto ść składowej elektrycznej przyjmowała warto ści od 0,3 V/m do 1,4 V/m. Z kolei maksymalna warto ść chwilowa składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego wyniosła

80 źródło: WIO Ś w Łodzi 81 źródło: WIO Ś w Łodzi

122 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

1,5 V/m i została zarejestrowana w Łodzi, Dworzec Fabryczny 82 . W tym samym roku w środowisku miast poni żej 50 tys. mieszka ńców w Konstantynowie Łódzkim na pl. Ko ściuszki, Skierniewicach przy ul. Mszczonowskiej 43 B i w Kutnie przy skrzy żowaniu ulic Zamoyskiego i Tarnowskiego średnie warto ści z 2 godzin pomiarów składowej elektrycznej przekroczyły doln ą granic ę oznaczalno ści i wynosiły od 0,3 V/m do 1,2 V/m (ok. 17% warto ści dopuszczalnej). Najwy ższa zmierzona chwilowa maksymalna składowa elektryczna pola elektromagnetycznego wysokiej cz ęstotliwo ści zarejestrowana została w Kutnie i wyniosła Emax=1,3 V/m, co stanowi ok. 19% warto ści dopuszczalnej 83 . Na terenach wiejskich tylko w jednym ze stanowisk pomiarowych średnia warto ść 2-godzinna nat ęż enia pola przekroczyła poziom 0,3 V/m – otrzymana średnia wyniosła 0,5 V/m i została zarejestrowana w Wojszycach 84 . Na podstawie przeprowadzonych w 2014 i 2015 r. na terenie województwa łódzkiego pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku nie stwierdzono przekrocze ń warto ści dopuszczalnego nat ęż enia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w żadnym ze zbadanych punktów pomiarowych. Przy obecnym post ępie cywilizacyjnym nie da si ę wyeliminowa ć promieniowania elektromagnetycznego ze środowiska, dlatego niezb ędne jest badanie jego poziomów i kontrolowanie, by nie przekraczały one warto ści dopuszczalnych. Skuteczna ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych, polega na: − inwentaryzacji źródeł emisji; − wdra żaniu nowoczesnych technik ograniczaj ących promieniowanie elektromagnetyczne; − wyznaczaniu obszarów ograniczonego u żytkowania od istniej ących i projektowanych emitorów.

4.11 Powa żne awarie przemysłowe

Podstawowym aktem prawnym reguluj ącym zasady ochrony środowiska przed wyst ąpieniem powa żnych awarii jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagro żeń powa żnymi awariami, zwi ązanymi z substancjami niebezpiecznymi. Kolejnym dokumentem reguluj ącym zasady ochrony środowiska przed wyst ąpieniem powa żnych awarii jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672 z pó źn. zm.). Ustawa Prawo ochrony środowiska definiuje powa żną awari ę jako zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe podczas procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi oraz środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Równie ż zgodnie z ww. ustaw ą przez powa żną awari ę przemysłow ą rozumie si ę powa żną awari ę w zakładzie. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska, w razie wyst ąpienia awarii, Wojewoda

82 źródło: Monitoring promieniowania elektromagnetycznego, WIO Ś w Łodzi 83 źródło: Monitoring promieniowania elektromagnetycznego, WIO Ś w Łodzi 84 źródło: Monitoring promieniowania elektromagnetycznego, WIO Ś w Łodzi

123 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 poprzez Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej Stra ży Po żarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmuje działania niezb ędne do usuni ęcia awarii i jej skutków, a o podj ętych działaniach informuje Marszałka Województwa. Powa żne awarie stanowi ą powszechne niebezpiecze ństwo dla zdrowia i życia ludzi, jak i dla całego środowiska przyrodniczego. Zagro żenie, spowodowane gwałtownym zdarzeniem, jakim s ą powa żne awarie, mo że wywoła ć znaczne zniszczenie wszystkich elementów środowiska lub pogorszenie jego stanu. Ochrona środowiska przed skutkami wyst ąpienia powa żnej awarii powinna w głównej mierze by ć oparta na zapobieganiu zaistnienia tego typu zdarze ń oraz, w przypadku wyst ąpienia awarii, na szybkim ograniczeniu jej skutków dla środowiska. W tym celu na podmioty stwarzaj ące ryzyko wyst ąpienia powa żnej awarii nakłada si ę obowi ązek post ępowania tak, aby przeciwdziała ć wyst ępowaniu jakichkolwiek awarii i sytuacji stwarzaj ących zagro żenia. Zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania powa żnych awarii przemysłowych realizuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz Pa ństwowa Stra ż Po żarna. Organy te prowadz ą kontrol ę podmiotów gospodarczych o du żym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii. Dodatkowo przeprowadzaj ą badania przyczyn wyst ąpienia awarii i sposobów likwidacji ich skutków oraz prowadz ą szkolenia i instrukta że w tym zakresie. Inspekcja Ochrony Środowiska, w zakresie zapobiegania wyst ąpienia powa żnych awarii, współdziałała tak że z organami administracji samorz ądowej. Oprócz awarii, które mog ą mie ć miejsce na terenie zakładów przemysłowych, mog ą si ę zdarzy ć awarie równie ż podczas transportu ró żnego rodzaju substancji niebezpiecznych. Na terenie województwa łódzkiego rozwój przemysłu oraz sieci komunikacyjnej zwi ększa znacznie prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powa żnych awarii. Transport drogowy towarów niebezpiecznych niesie ze sob ą mo żliwo ść zagro żenia dla środowiska i bezpiecze ństwa u żytkowników dróg. Awarie wyst ępuj ące w transporcie drogowym substancji niebezpiecznych mog ą skutkowa ć:

− utrat ą zdrowia lub życia du żej liczby osób znajduj ących si ę w strefie zagro żenia;

− konieczno ści ą natychmiastowej ewakuacji ludno ści z zagro żonych terenów;

− ska żeniem powietrza, wody i gleby;

− degradacj ą środowiska naturalnego;

− powa żnymi stratami materialnymi.

W zwi ązku z mo żliwo ści ą pogorszenia si ę bezpiecze ństwa na drogach istnieje silna potrzeba egzekwowania prawa w codziennej praktyce transportowej. Głównym zało żeniem bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych jest stosowanie standardów zawartych w umowie ADR. Standardy te zakładają, że pojazd przewo żą cy towary niebezpieczne jest uczestnikiem normalnego ruchu drogowego. Gdy zachodzi uzasadnione zagro żenie niedotrzymania wymaganego poziomu bezpiecze ństwa przewozu, wydaje si ę zakaz jego realizacji. Kontrol ę przewozu towarów niebezpiecznych na drogach i parkingach mog ą prowadzi ć: inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego, funkcjonariusze Policji, funkcjonariusze Stra ży Granicznej oraz funkcjonariusze celni.

124 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Przez teren województwa łódzkiego przebiegaj ą arterie komunikacyjne, którymi prowadzony mo że by ć transport ró żnego rodzaju niebezpiecznych substancji chemicznych oraz materiałów szczególnie niebezpiecznych. W województwie łódzkim najwi ększa koncentracja źródeł niebezpiecznych substancji chemicznych wyst ępuje na terenach uprzemysłowionych, głównie w rejonie Łodzi, Bełchatowa, Piotrkowa Trybunalskiego i Zdu ńskiej Woli. Ponadto na terenie województwa rozwini ęty jest transport kolejowy, którym transportowane są m.in. materiały niebezpieczne oraz toksyczne środki przemysłowe. Za szczególnie niebezpieczne uwa ża si ę w ęzeł kolejowy Łód ź – Olechów oraz stacj ę kolejow ą Zdu ńska Wola (Karsznice). W 2013 r. na terenie województwa znajdowało si ę 5 zakładów o du żym ryzyku (ZDR), 16 zakładów o zwi ększonym ryzyku (ZZR) oraz 66 zakładów mog ących spowodowa ć powa żne awarie, które okre ślono, jako pozostałe. Wa żnym pod wzgl ędem bezpiecze ństwa jest równie ż transport paliwa z wykorzystaniem ruroci ągów. Na terenie województwa łódzkiego znajduj ą si ę gazoci ągi wysokiego ci śnienia: Turek – Uniejów – Łód ź, Zgierz – Gostynin, Skierniewice Płn. – Chrz ąszczowice, Skierniewice Płd. – Chrz ąszczowice, obwodnica gazowa Łodzi, Sieradz – Szynkielów, Piotrków Trybunalski – Konstantyna, Piotrków Trybunalski – Bełchatów, Mory – Cz ęstochowa, Opoczno – Daleszowice, Ko ńskie – Piotrków Trybunalski, Tuszyn – Piotrków Trybunalski, Tomaszów Mazowiecki – Koluszki, Skierniewice – Łowicz i Wieruszów – Kępno, jak równie ż ruroci ągi paliwowe: Płock – Koluszki – Boronów, Płock – Kro śniewice – Uniejów – Ostrów Wielkopolski. 85 Według informacji WIO Ś w Łodzi oraz KW PSP w Łodzi, w latach 2012-2013 na terenie województwa łódzkiego nie wyst ąpiła powa żna awaria. 86 WIO Ś w Łodzi realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez:

− kontrol ę podmiotów gospodarczych o du żym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii;

− badanie przyczyn wyst ąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii;

− prowadzenie szkole ń i instrukta żu.

Zmiany klimatu mog ą powodowa ć, zwi ększenie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii. Szczególnie wra żliwy na zmieniaj ące si ę zjawiska klimatyczne jest sektor transportu. Najwi ększy wpływ na transport maj ą zjawiska takie jak: mgła i smog, które znacznie ograniczaj ą widoczno ść , burze, silne wiatry, osuwiska i podtopienia, ulewy, opady śniegu i zjawiska lodowe. Dodatkowo negatywny wpływ na transport ma zarówno niska jak i wysoka temperatura. Zmieniaj ące si ę warunki pogodowe mog ą powodowa ć utrudnienia w transporcie, a przez to zwi ększy ć ryzyko wypadków. Wpływ zmian klimatu na transport analizuje si ę w odniesieniu do poszczególnych typów transportu. Szczególnie wra żliwy na zmieniaj ące si ę warunki klimatyczne jest transport drogowy. Silny wiatr mo że powodowa ć tarasowanie dróg i pojazdów, a nawet zniszczenia

85 źródło: Raport za lata 2012-2013 z wykonania Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego 2012 86 źródło: http://www.gios.gov.pl/pl/powazne-awarie

125 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 infrastruktury drogowej. Równie ż zjawiska takie jak gwałtowne opady deszczu, śniegu i gradu mog ą zaburza ć płynno ść transportu. Je żeli chodzi o temperatur ę, szczególnie niekorzystne dla transportu s ą wysokie temperatury. Długotrwałe upały negatywnie oddziałuj ą zarówno na elementy infrastruktury jak i pojazdy. Równie wra żliwy na zmiany klimatu i zwi ązane z tym wyst ępowanie zjawisk ekstremalnych, takich jak silny wiatr, huragany, ulewne deszcze i burze, które mog ą powodowa ć podtopienia i osuwiska jest transport kolejowy.

4.12 Istniej ące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści dotycz ące obszarów podlegaj ących ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody

Projekt Planu Transportowego został opracowany, aby mo żliwe było przeprowadzenie inwestycji w zakresie poprawy dost ępno ści transportowej regionu w znaczeniu wewn ętrznym oraz zewn ętrznym. Z jednej strony realizowane zadania b ędą odpowiedzi ą na problemy i potrzeby mieszka ńców województwa oraz potrzeby zapewnienia odpowiedniego poziomu infrastruktury w ponadregionalnym układzie transportowym. Z drugiej za ś realizacja projektów powinna przyczyni ć si ę do rozwi ązania problemów zwi ązanych z ochron ą środowiska w województwie łódzkim. Zidentyfikowane problemy w szczególno ści dotycz ą obszarów zurbanizowanych – aglomeracji łódzkiej, Piotrkowa Trybunalskiego, Bełchatowa, Sieradza, Kutna, Wielunia, Łowicza, Rawy Mazowieckiej i Tomaszowa Mazowieckiego oraz najwi ększych w ęzłów komunikacyjnych w województwie. Dlatego zaplanowane działania w istotny sposób mog ą wpłyn ąć na popraw ę warunków środowiskowych na tych obszarach, poniewa ż b ędą realizowane przede wszystkim na terenach miejskich i w ich otoczeniu. Analiza stanu środowiska w województwie wykazała, i ż do najwa żniejszych problemów zwi ązanych z utrzymaniem oraz popraw ą standardów dla poszczególnych komponentów nale żą przede wszystkim:

− nadmierny hałas drogowy, który jest głównym źródłem przekrocze ń standardów akustycznych w regionie. Najwi ększa liczba osób nara żonych na ponadnormatywny hałas zamieszkuje obszary najwi ększych miast oraz w okolicy głównych ci ągów komunikacyjnych;

− wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłami PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenem na terenie całego województwa − zarówno w strefie łódzkiej jak i aglomeracji łódzkiej. Główną przyczyn ą złej jako ści powietrza w województwie jest wprawdzie emisja powierzchniowa (tzw. „niska emisja”), jednak w ogólnym bilansie emisja liniowa, której źródłem jest transport samochodowy odgrywa znacz ącą rol ę;

− emisja CO 2 oraz zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych ze zwi ększonego spalania paliw w pojazdach samochodowych, co jest spowodowane brakiem odpowiedniej przepustowo ści odcinków drogowych i tworzenia si ę tzw. „korków” na terenach miast.

126 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Powodem takiego zjawiska jest tak że wzmo żony ruch samochodowy w aglomeracji łódzkiej,;

− wysoki udział JCWP o złej i niezadawalaj ącej jako ści. Realizacja zało żeń Planu Transportowego pozwoli w pewnym stopniu na ograniczenie przenikania zanieczyszcze ń emitowanych do atmosfery, które s ą wi ązane przez wody opadowe i przedostaj ą si ę do wód powierzchniowych i podziemnych;

− mo żliwo ść wyst ąpienia powa żnej awarii ze wzgl ędu na przebieg przez teren województwa wielu istotnych szlaków komunikacyjnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, w tym tak że mi ędzynarodowych, arteriami komunikacyjnymi prowadzi si ę transport ró żnego rodzaju niebezpiecznych substancji chemicznych oraz materiałów szczególnie niebezpiecznych. W województwie łódzkim najwi ększa koncentracja źródeł niebezpiecznych substancji chemicznych wyst ępuje na terenach uprzemysłowionych, głównie w rejonie Łodzi, Bełchatowa, Piotrkowa Trybunalskiego i Zdu ńskiej Woli. Materiały niebezpieczne transportowane s ą tak że kolej ą, m.in. materiały niebezpieczne oraz toksyczne środki przemysłowe. Za szczególnie niebezpieczne uwa ża si ę w ęzeł kolejowy Łód ź – Olechów oraz stacj ę kolejow ą Zdu ńska Wola (Karsznice). Istotne jest wi ęc zapewnienie odpowiedniego stanu infrastruktury kolejowej i drogowej oraz prowadzenie transportu materiałów niebezpiecznych na terenach w miar ę mo żliwo ści jak najmniej zurbanizowanych;

− niewielka powierzchnia obszarów obj ętych ochron ą prawn ą oraz o wysokich walorach przyrodniczych. Z punktu widzenia zachowania obecnie funkcjonuj ącego układu przyrodniczego na terenie województwa realizacja Planu Transportowego jest istotna, poniewa ż pozwoli skanalizowa ć ruch samochodowy i kolejowy w okre ślonych miejscach chroni ąc w ten sposób ograniczone zasoby przyrodnicze regionu.

4.13 Wpływ na środowisko w przypadku odst ąpienia od realizacji Planu Transportowego

Główne zało żenia dotycz ące realizacji Planu Transportowego dotycz ą przede wszystkim osi ągni ęcia w regionie spójno ści transportowej. Z jednej strony istotne jest niwelowanie dysproporcji na poziomie lokalnym – wewn ętrznych, z drugiej za ś Plan Transportowy zakłada podniesienie jako ści oraz długo ści poł ącze ń drogowych oraz kolejowych o znaczeniu ponadregionalnym. Inwestycje zaplanowane w projekcie dokumentu s ą istotne nie tylko ze wzgl ędu na potrzeby mieszka ńców województwa w zakresie poprawy infrastruktury komunikacyjnej, ale tak że maj ąc na uwadze poło żenie na przeci ęciu najwa żniejszych szlaków krajowych oraz mi ędzynarodowych zapewnienie spójnej sieci poł ącze ń komunikacyjnych. Realizacja celów zakładanych w Planie Transportowym, b ędzie po średnio przyczynia ć si ę do zachowania oraz poprawy walorów środowiskowych – zapewni ą to nowoczesne, niskoemisyjne i zaprojektowane w najbardziej korzystny dla środowiska sposób elementy infrastruktury drogowej i kolejowej. Wdro żenie projektów przewidzianych do wsparcia w Planie Transportowym b ędzie miało zatem wymiar społeczny i gospodarczy, ale tak że pro środowiskowy.

127 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Najistotniejszy skutek, który wynikałby z zaniechania realizacji Planu Transportowego dotyczy braku alokacji środków dla projektów przewidzianych do wsparcia w ramach celu tematycznego 7 RPO WŁ 2014-2020. Opracowanie Planu Transportowego i jego realizacja jest warunkiem otrzymania przewidzianego dla Programu Operacyjnego dofinansowania. Ponadto cz ęść projektów stanowi kontynuacj ę oraz uzupełnienie działa ń w zakresie rozwoju infrastruktury transportowej podj ętych w poprzedniej perspektywie finansowej, tj. w okresie 2007-2013. Zaniechanie prowadzenia działa ń okre ślonych w projekcie dokumentu skutkowałoby pozostawieniem infrastruktury kolejowej i drogowej w stanie niekompletnym, a wiele poprzednio zrealizowanych inwestycji byłoby niepełnych. Nale ży mie ć na uwadze, że ww. cel tematyczny 7 okre śla priorytety wskazane do wsparcia, które w znacznej mierze ukierunkowane s ą na popraw ę jako ści środowiska: 7c rozwój i usprawnianie przyjaznych środowisku (w tym o obni żonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródl ądowych dróg wodnych i transportu morskiego, portów, poł ącze ń multimodalnych oraz infrastruktury portów lotniczych, w celu promowania zrównowa żonej mobilno ści regionalnej i lokalnej oraz 7d rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jako ści, i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego oraz propagowanie działa ń słu żą cych zmniejszeniu hałasu.

Działania zaprojektowane w Planie Transportowym s ą ukierunkowane po średnio na ograniczenie wprowadzania zanieczyszcze ń w postaci emisji spalin i hałasu do środowiska, co z kolei wpłynie pozytywnie na zdrowie mieszka ńców. Bior ąc pod uwag ę efekty projektów, które przewiduje realizacja Planu Transportowego, w przypadku rezygnacji z jego wdro żenia, nie b ędzie mo żliwe osi ągni ęcie nast ępuj ących zało żeń:

− w zakresie projektów drogowych:

• usprawnienie powi ąza ń układu regionalnego z sieci ą transportow ą TEN-T, • poprawa dost ępno ści o środków miejskich oraz o środków przemysłowych do sieci TEN-T, • poprawa poziomu bezpiecze ństwa, • zwi ększenie funkcjonalno ści dróg przez uporz ądkowanie i zagospodarowanie pasa drogowego, • zwi ększenie przepustowo ści dróg oraz likwidacja tzw. „w ąskich gardeł”.

− w zakresie projektów kolejowych:

• poprawa przepustowo ści stacji kolejowych, • poprawa przepustowo ści linii kolejowych, zwi ększenie pr ędko ści na zmodernizowanych odcinkach, podniesienie jako ści przewozów oraz bezpiecze ństwa na liniach kolejowych poprzez rewitalizacj ę i modernizacj ę linii kolejowych w zakresie: wymiany nawierzchni torowej i rozjazdowej wraz z odwodnieniem i robotami około torowymi, przebudow ę nawierzchni na przejazdach kolejowych, przebudow ę peronów na stacjach i przystankach wraz z oświetleniem i wyposa żeniem, przebudow ę obiektów in żynieryjnych, zabudow ę urz ądze ń sterowania ruchem na przejazdach kolejowych,

128 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

• budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, • budowa zintegrowanych w ęzłów multimodalnych wraz z budow ą i przebudow ą przystanków kolejowych, w tym w ęzłów komunikacyjnych integruj ących ró żne środki transportu i stworzenie zintegrowanego systemu transportowego (multimodalnego, tak że „Park&Ride" - Parkuj i jed ź (P+R), „Bike&Ride” - dojazd rowerem - kontynuacja podró ży transportem zbiorowym oraz „Kiss&Ride” – krótki postój i odjazd – podwiezienie do komunikacji zbiorowej (K+R). Brak realizacji zapisów Planu Transportowego b ędzie zatem poza negatywnymi czynnikami gospodarczymi i społecznymi, negatywnie oddziaływa ć na stan środowiska regionu oraz zdrowia jego mieszka ńców. W szczególno ści dotyczy ć b ędzie pogorszenia jako ści powietrza atmosferycznego oraz klimatu akustycznego. Tu najbardziej widoczne negatywne oddziaływania dotyczy ć b ędą obszarów zurbanizowanych, w głównej mierze Aglomeracji Łódzkiej. Rezygnacja z realizacji zało żeń Planu Transportowego b ędzie powodowa ć: • na skutek rosn ącej stale liczby pojazdów wzrost nat ęż enia ruchu oraz zmniejszenie przepustowo ści dróg; • na skutek zmniejszenia przepustowo ści dróg tworzenie si ę tzw. „korków”, co finalnie doprowadzi do zwi ększenia zu życia paliw oraz zwi ększenia emisji spalin; • wzrost emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych oraz pogorszenie jako ści powietrza – w szczególno ści na terenach miejskich; • zwi ększenie liczby mieszka ńców nara żonych na ponadnormatywne warto ści poziomu hałasu; • na skutek zwi ększenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza, zwi ększenie tak że ładunku zanieczyszcze ń przenikaj ącego do wód powierzchniowych i podziemnych oraz środowiska glebowego;

• zwi ększona emisja gazów (w tym w szczególno ści CO 2) oraz pyłów negatywnie wpłynie na przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, a w konsekwencji b ędzie czynnikiem je pogł ębiaj ącym; • zwi ększone ryzyko wypadków i kolizji na zatłoczonych i niezmodernizowanych drogach. Jednoznacznie mo żna stwierdzi ć, i ż zaniechanie realizacji Planu Transportowego, pozwoli unikn ąć negatywnego wpływu niektórych z projektów wykazanego w prognozie oddziaływania na środowisko, lecz brak ich realizacji mo że mie ć inne powa żniejsze negatywne skutki dla środowiska.

129 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

5 Prezentacja wariantów alternatywnych

Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt. 3b ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Prognoza powinna przedstawia ć rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadz ącej do tego wyboru. Zgodnie z art. 52 ust. 1 ww. ustawy informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, o których mowa w art. 51 ust. 2, powinny by ć opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawarto ści i stopnia szczegółowo ści projektowanego dokumentu oraz etapu przyj ęcia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powi ązanych z tym dokumentem”. Na etapie niniejszej Prognozy nale ży wskaza ć, i ż w procedurze Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko ocena rozwi ąza ń alternatywnych powinna by ć dokonana przez pryzmat celów ochrony konkretnych obszarów Natura 2000, ich integralno ści oraz wkładu w ogóln ą spójno ść sieci Natura 2000. W przypadku realizacji zaproponowanych w Planie Transportowym działa ń mog ących negatywnie oddziaływa ć na środowisko proponuje si ę zastosowa ć rozwi ązania alternatywne, które mog ą dotyczy ć:

− innej lokalizacji (warianty lokalizacji);

− innego sposobu prowadzenia inwestycji (warianty konstrukcyjne i technologiczne);

− innego sposobu zarz ądzania (warianty organizacyjne);

− wariantu niezrealizowania inwestycji, tzw. „opcja zerowa”.

Ustawa OO Ś wprowadziła obowi ązek przeanalizowania wariantu, w którym zakładamy brak wprowadzania jakichkolwiek zmian (zaniechanie realizacji inwestycji czy brak realizacji zało żeń ocenianego dokumentu) tzw. opcja zerowa. Wariant niezrealizowania inwestycji nie oznacza, że nic si ę nie zmieni, poniewa ż brak realizacji inwestycji mo że tak że powodowa ć negatywne konsekwencje środowiskowe. W przypadku projektu Planu Transportowego uwzgl ędnione w nim inwestycje wynikaj ą z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020, Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego, Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020, Kontraktu Terytorialnego dla Województwa Łódzkiego oraz Wieloletniej Prognozy Finansowej Województwa Łódzkiego, w zwi ązku z czym mo żna z du żą pewno ści ą zało żyć, że w przypadku odst ąpienia od realizacji ocenianego Planu Transportowego poszczególne inwestycje drogowe, kolejowe oraz lotnicze b ędą realizowane zgodnie z przyj ętymi ju ż dokumentami. Mo że wyst ąpi ć natomiast sytuacja, i ż inwestycje te nie b ędą współfinansowane w ramach RPO WŁ2014-2020, co mo że wi ąza ć si ę z wolniejsz ą realizacj ą poszczególnych inwestycji i prawdopodobne mniejsz ą ilo ści ą środków finansowych przeznaczonych na poszczególne inwestycje, a przez to ni ższ ą jako ści ą wykonania. Z uwagi na zró żnicowane oddziaływanie Planu Transportowego na poszczególne oceniane komponenty mo żna zało żyć, że nast ąpiłoby osłabienie zidentyfikowanych oddziaływa ń

130 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 pozytywnych, niektóre oddziaływania negatywne nie wyst ąpiłyby, a w niektórych przypadkach pojawiłyby si ę nowe oddziaływania negatywne. Precyzyjne rozwi ązania alternatywne powinny by ć wskazane na etapie procedury oddziaływania na środowisko szczegółowych projektów technicznych. W przypadku inwestycji polegaj ących na budowie dróg i linii kolejowych po nowych trasach konieczne jest rozpatrzenie kilku wariantów alternatywnych. W Planie Transportowym nie ma informacji technicznych które pozwoliłby na przeprowadzenie skutecznej analizy wariantów alternatywnych w odniesieniu do planowanych przedsi ęwzi ęć . Ze wzgl ędu na du ży poziom ogólno ści Planu, szczegółowe rozwi ązania w tym zakresie b ędą wprowadzane na etapie realizacji inwestycji wynikaj ących z dokumentu. Proponowane rozwi ązania alternatywne do działa ń przedstawionych w Planie Transportowym przedstawiono w rozdziale Matryca zbiorcza oddziaływa ń środowiskowych i polegaj ą one m.in. na .

− wytyczaniu nowych dróg poza obszarami chronionymi;

− zachowaniu standardów akustycznych dla zabudowy chronionej, stosowaniu cichych nawierzchni, podkładów pochłaniaj ących hałas oraz drgania;

− stosowaniu mat wibroizolacyjnych dla ograniczenia nadmiernego hałasu i drga ń lub innych systemów ograniczaj ących hałas (np. szyna w otulinie);

− stosowaniu technologii ograniczaj ących energochłonno ść oraz emisj ę zanieczyszcze ń;

− budowie sygnalizacji świetlnej korzystaj ącej z OZE (np. panele fotowoltaiczne) oraz oświetlenia automatycznie dopasowuj ącego parametry działania do warunków (np. ograniczenie nat ęż enia światła w przypadku braku przechodniów).

131 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

6 Prognoza oddziaływania na środowisko

6.1 Matryca zbiorcza oddziaływa ń środowiskowych

Ocena wpływu projektu Planu Transportowego na środowisko dokonana została poprzez analiz ę celów strategicznych, celów szczegółowych, kierunków działa ń oraz projektów mo żliwych do realizacji w ramach dokumentu. Kryteria oceny okre ślone zostały na podstawie: • aktualnego stanu środowiska i zidentyfikowanych najwa żniejszych problemów; • wniosków z analiz dokumentów strategicznych. Podane kryteria oceny wpływu dla ka żdego elementu środowiska przedstawiono w ni żej zamieszczonej tabeli. Tabela 20 Wybrane kryteria oceny wpływu Planu Transportowego na poszczególne elementy środowiska Badane Lp. elementy Kryteria oceny środowiska Ró żnorodno ść Wpływ na gatunki i siedliska obj ęte ochron ą gatunkow ą, w ramach sieci 1. biologiczna Natura 2000 oraz na obszarach chronionych. 2. Zwierz ęta Wpływ na chronione gatunki zwierz ąt i ich siedliska. 3. Ro śliny Wpływ na chronione gatunki ro ślin i siedliska przyrodnicze. Wpływ na Wpływ na utrzymanie spójno ści obszarów chronionych oraz ogólnie integralno ść na dro żno ść korytarzy ekologicznych. Ocena przebiegu drogi przez 4. obszarów obszary Natura 2000, rezerwaty, parki narodowe, parki krajobrazowe chronionych i obszary chronionego krajobrazu. Wpływ na stan wód powierzchniowych i podziemnych. Wpływ 5. Woda na zwi ększenie ryzyka wyst ąpienia podtopie ń. Lokalizacja na obszarach nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi. Wpływ na jako ść powietrza w zakresie emisji tlenków azotu, tlenków 6. Powietrze węgla, w ęglowodorów aromatycznych oraz metali ci ęż kich. Wpływ na wyst ępowanie przekrocze ń standardów jako ści powietrza, hałasu, wody pitnej, zanieczyszcze ń gleb ze wzgl ędu na zdrowie ludzi, 7. Ludzie a tak że czynniki poprawiaj ące standard życia (w tym: ograniczenia tworzenia si ę zatorów, zwi ększenia pr ędko ści, popraw ę swobody ruchu) oraz bezpiecze ństwo mieszka ńców Wpływ na ukształtowanie powierzchni terenu, przemieszczanie gruntów oraz gleb w trakcie prowadzenia prac budowlanych. Wpływ na trwał ą Powierzchnia zmian ę rze źby terenu na skutek wprowadzenia dróg w postaci 8. ziemi wykonywania nasypów, przekopów, itp. Wpływ na stabilizacj ę gruntów i ich ochron ę przed procesami osuwiskowymi. Lokalizacja na obszarach nara żonych na osuwanie si ę mas ziemnych. 9. Krajobraz Wpływ na pogorszenie walorów krajobrazowych

132 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Badane Lp. elementy Kryteria oceny środowiska Efekt w postaci redukcji emisji tlenków azotu i tlenków w ęgla w skutek upłynnienia ruchu, ograniczenia tworzenia si ę zatorów co w efekcie 10. Klimat wpłynie na ograniczenie nieefektywnego spalania paliw. Wpływ na adaptacj ę do zmian klimatu (zjawisk ekstremalnych) np. wykonanie w ramach projektu kanalizacji deszczowej. Wpływ na wzrost zu życia surowców skalnych wykorzystywanych na etapie Zasoby 11. budowy. Racjonalne wykorzystanie surowców np. wtórne u życie desktuktu naturalne asfaltowego. Wpływ na zachowanie dobrego stanu technicznego obiektów zabytkowych. Wpływ na popraw ę, funkcjonalno ści i dost ępno ści zabytków dla społecze ństwa oraz utrwalanie estetyki w przestrzeni publicznej (mi ędzy innymi przez odpowiednio zaplanowany układ drogowy). Wpływ 12. Zabytki prowadzonych prac budowlanych na stan techniczny zabytków zlokalizowanych w s ąsiedztwie. Wpływ lokalizacji nowej inwestycji na ekspozycj ę zabytku b ędącego lokaln ą dominant ą przestrzenn ą (np. w przypadku budowy nowych mostów, wiaduktów) Wpływ na warto ść nieruchomo ści (gruntów i budynków) z uwagi na obecno ść lub s ąsiedztwo planowanej inwestycji. Wpływ na warto ść obiektów budowlanych wszelkich prac i działa ń mog ących oddziaływa ć na Dobra 13. ich stan techniczny zarówno na etapie budowy jak i eksploatacji. Wpływ materialne na przychody firm np. na skutek zmiany organizacji ruchu drogowego. Wpływ na przychody instytucji kulturalnych oraz firm świadcz ących usługi towarzysz ące. Dodatkowymi kryteriami oceny były analizy horyzontalne pod k ątem uwzgl ędniania aspektów słu żą cych poprawie warunków klimatycznych, a tak że zrównowa żonego rozwoju. Prognoza opiera si ę na szczegółowej analizie poszczególnych projektów, ale tak że działa ń, celów szczegółowych oraz celów strategicznych, które b ędą realizowane w ramach Planu Transportowego oraz analizie oddziaływa ń na poszczególne elementy środowiska. Trzeba zaznaczy ć, że oceny zawarte w ni żej zamieszczonej tabeli maj ą charakter przegl ądowy, tj. nie zidentyfikowanie w tabeli znacz ąco negatywnego oddziaływania dla danego zadania/celu nie oznacza, że nale ży zało żyć a priori, że żadne z planowanych przedsi ęwzi ęć w ramach danego zadania b ądź celu nie b ędzie znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na środowisko lub który ś z jego komponentów. Dopiero ocena konkretnego projektu inwestycyjnego mo że przes ądzi ć o negatywnym oddziaływaniu lub jego braku. W zwi ązku z tym w dalszej cz ęś ci Prognozy wskazano działania, które mo żliwie negatywnie mog ą oddziaływa ć na poszczególne komponenty środowiska. Bior ąc pod uwag ę mo żliwe oddziaływania potencjalnych projektów/działa ń/celów realizowanych w ramach Planu Transportowego na poszczególne elementy środowiska mo żna sformułowa ć zalecenia dotycz ące realizacji projektów/działa ń/celów z punktu widzenia minimalizacji ich wpływu na środowisko. Nale ży jednak nadmieni ć, że charakter dokumentu jest ogólny i w zwi ązku z tym zalecenia mog ą wydawa ć si ę zbyt ogólne i powszechnie znane, niemniej uznano, że warto je przytoczy ć, jako punkt wyj ściowy do okre ślenia propozycji kryteriów wyboru projektów. Zalecenia te przedstawiono w poni ższej matrycy oraz w opisie oddziaływa ń.

133 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i krajobraz działa ń przewidzianych projektem Planu Transportowego oceniano, posługuj ąc si ę nast ępuj ącymi kryteriami, wyj ątek stanowi ą cele, których oddziaływanie na etapie realizacji może by ć negatywne natomiast w perspektywie długofalowej b ędzie oddziaływa ć pozytywnie (kolor jasnozielony): • bezpo średnio ści oddziaływania (bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane, prawdopodobne); • okresu oddziaływania (długoterminowe, średnioterminowe, krótkoterminowe); • cz ęstotliwo ści oddziaływanie (stałe, chwilowe); • zasi ęgu oddziaływania (miejscowe, lokalne, ponadlokalne, regionalne, ponad-regionalne); • intensywno ści przekształce ń (nieistotne, nieznaczne, zauwa żalne, du że, zupełne); • trwało ści przekształce ń (nieodwracalne, cz ęś ciowo odwracalne, odwracalne, mo żliwe do rewaloryzacji). Oddziaływanie Planu Transportowego poza obszarem opracowania Charakter i zasi ęg proponowanych w Planie Transportowym działa ń pozwala na stwierdzenie braku zauwa żalnego wpływu na jako ść środowiska na terenach przyległych do województwa. Planowane działania o ile wpłyn ą na jako ść środowiska poza obszarem opracowania dotyczy ć b ędą np. zwi ększonego zapotrzebowania na surowce mineralne w celu budowy i przebudowy dróg, które nie b ędą zabezpieczone w bezpo średnim stopniu zasobami pochodz ącymi z terenu województwa. Pewne zmiany w środowisku na terenach przyległych mog ą si ę wi ąza ć ze zwiększeniem nat ęż enia ruchu na drogach dojazdowych mi ędzy innymi w zwi ązku transportem materiałów i surowców do miejsca planowanych inwestycji oraz zwi ększonym zapotrzebowaniem na media np. energi ę elektryczn ą, wod ę. Nale ży jednak pami ęta ć, że planowane działania, b ędą miały wpływ na środowisko głównie w zakresie lokalnym i nie wpłyn ą w sposób znacz ący na popraw ę b ądź na pogorszenie stanu środowiska w województwach s ąsiednich. Nie prognozuje si ę zauwa żalnych zmian w jako ści środowiska na terenach przyległych. Tabela 21 Legenda do matrycy Legenda Oddziaływanie: pozytywne Oznaczono kolorem zielonym mo żliwe negatywne Oznaczono kolorem żółtym negatywne znacz ące Oznaczono kolorem czerwonym pozytywne za wyj ątkiem etapu realizacji, dla którego prognozuje si ę mo żliwe negatywne Oznaczono kolorem jasnozielonym oddziaływanie brak oddziaływania/ - oddziaływanie oboj ętne

134 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 22 Wykaz zastosowanych wska źników Wykaz zastosowanych wska źników i ich skrótów bezpo średnie B po średnie P bezpo średnio ść wtórne W oddziaływania skumulowane skum prawdopodobne prwd krótkoterminowe K okresu trwania średnioterminowe Ś oddziaływania długoterminowe D cz ęstotliwo ści stałe S oddziaływanie chwilowe C miejscowe M lokalne L zasi ęgu oddziaływania ponadlokalne pL regionalne R ponadregionalne pR nieistotne nie nieznaczne niez intensywno ści zauwa żalne zauw przekształce ń du że du zupełne zup odwracalne O cz ęś ciowo odwracalne cO trwało ści przekształce ń nieodwracalne nO mo żliwe do rewaloryzacji Rew

135 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 23 Matryca wpływu celów strategicznych, celów szczegółowych, kierunków działa ń oraz projektów przedstawionych w Planie Transportowym na poszczególne elementy środowiska wraz z prezentacj ą wariantów alternatywnych i działa ń kompensacyjnych Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść ść

ta

Nazwa celu szczegółowego, ę Alternatywne działania i inne Kompensacja kierunku działania, projektu liny zalecenia ś ziemi woda ludzie ro zabytki norodno wpływna zwierz krajobraz obszarów powietrze ż biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró dobramaterialne zasobynaturalne klimatakustyczny Cel strategiczny 1: Wysokiej jako ści powi ązania drogowe zwi ększaj ące dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą Stosowanie nawierzchni cichych i o obni żonej hała śliwo ści. Podniesienie jako ści dróg P, D, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Uwzgl ędnienie w pasie Stosowanie rozwi ąza ń z zakresu wojewódzkich i dróg lokalnych C, M, C, M, S, M, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L, 1.1. - drogowym zieleni przydro żnej organizacji ruchu uspokajaj ących (powiatowych i gminnych) niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, wielopi ętrowej ruch i podnosz ących jego płynno ść . regionalnego znaczenia cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO Wytyczanie nowych dróg poza obszarami chronionymi. Stosowanie nawierzchni cichych Budowa, przebudowa dróg i o obni żonej hała śliwo ści. stanowi ących poł ączenie miejskiego P, D, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Uwzgl ędnienie w pasie Stosowanie rozwi ąza ń z zakresu układu drogowego m. Łodzi C, M, C, M, S, M, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L,
- drogowym zieleni przydro żnej organizacji ruchu uspokajaj ących z węzłami autostradowymi i w ęzłami niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, wielopi ętrowej ruch i podnosz ących jego płynno ść . na drogach ekspresowych (w tym cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO Wytyczanie nowych dróg poza z sieci ą TEN-T) obszarami chronionymi. Stosowanie nawierzchni cichych i o obni żonej hała śliwo ści. P, D, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Budowa, przebudowa i modernizacja Uwzgl ędnienie w pasie Stosowanie rozwi ąza ń z zakresu C, M, C, M, S, M, B, D, S, L, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L,
dróg wojewódzkich o najwi ększym drogowym zieleni przydro żnej organizacji ruchu uspokajaj ących niez, niez, niez, niez, cO niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, nat ęż eniu ruchu wielopi ętrowej ruch i podnosz ących jego płynno ść . cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO Wytyczanie nowych dróg poza obszarami chronionymi. Stosowanie nawierzchni cichych i o obni żonej hała śliwo ści. Budowa, przebudowa i modernizacja P, D, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Uwzgl ędnienie w pasie Stosowanie rozwi ąza ń z zakresu dróg wojewódzkich stanowi ących C, M, C, M, S, M, B, D, S, L, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L,
drogowym zieleni przydro żnej organizacji ruchu uspokajaj ących powi ązania z układem dróg niez, niez, niez, niez, cO niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, wielopi ętrowej ruch i podnosz ących jego płynno ść . krajowych, w tym z sieci ą TEN-T cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO Wytyczanie nowych dróg poza obszarami chronionymi. Stosowanie nawierzchni cichych Stosowanie ekranów i o obni żonej hała śliwo ści. P, D, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, akustycznych obsadzonych Stosowanie rozwi ąza ń z zakresu Budowa obwodnic miejscowo ści C, M, C, M, S, M, B, D, S, L, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L,
zieleni ą lub zieleni izolacyjnej organizacji ruchu uspokajaj ących najbardziej obci ąż onych ruchem niez, niez, niez, niez, cO niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, wielopi ętrowej o szeroko ści ruch i podnosz ących jego płynno ść . cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO minimum 10 m Wytyczanie nowych dróg poza obszarami chronionymi. Stosowanie nawierzchni cichych Budowa, przebudowa i modernizacja i o obni żonej hała śliwo ści. P, D, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, dróg lokalnych ł ącz ących jednostki B, D, S, Stosowanie zieleni izolacyjnej Stosowanie rozwi ąza ń z zakresu C, M, C, M, S, M, S, L, S, L, S, L, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L,
osadnicze z układem krajowym M, niez, wielopi ętrowej o szeroko ści organizacji ruchu uspokajaj ących niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i wojewódzkim (szczególnie cO minimum 10 m ruch i podnosz ących jego płynno ść . cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO w obszarach funkcjonalnych) Wytyczanie nowych dróg poza obszarami chronionymi.

136 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść ść

ta

Nazwa celu szczegółowego, ę Alternatywne działania i inne Kompensacja kierunku działania, projektu liny zalecenia ś ziemi woda ludzie ro zabytki norodno wpływna zwierz krajobraz obszarów powietrze ż biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró dobramaterialne zasobynaturalne klimatakustyczny Budowa, przebudowa i modernizacja lokalnych poł ącze ń drogowych Stosowanie nawierzchni cichych z wa żnymi punktami w ęzłowymi B, K, B, K, Uwzgl ędnienie w pasie i o obni żonej hała śliwo ści. P, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, (autostrady, drogi ekspresowe, w tym C, S, D, S, drogowym zieleni przydro żnej Stosowanie rozwi ąza ń z zakresu C, M, B, D, S, L, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L,
sie ć TEN-T, terminale multimodalne, M, M, wielopi ętrowej lub zieleni organizacji ruchu uspokajaj ących niez, niez, cO niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, Port Lotniczy Łód ź im. W. Reymonta) niez, niez, izolacyjnej wielopi ętrowej ruch i podnosz ących jego płynno ść . cO cO O O nO cO O nO O cO oraz z obszarami działalno ści cO cO o szeroko ści minimum 10 m Wytyczanie nowych dróg poza gospodarczej (centra logistyczne, obszarami chronionymi. specjalne strefy ekonomiczne) W, D, Zwi ększenie koordynacji działa ń dla S, pR, 1.2. rozwoju infrastruktury drogowej ------zauw, na szczeblu regionalnym i lokalnym cO Zintegrowanie działa ń podmiotów odpowiedzialnych za planowanie W, D, i realizacj ę strategicznych projektów S, pR,
------drogowych (samorz ądu zauw, województwa, powiatów, gmin, cO zarz ądców infrastruktury drogowej) W, D, Lobbowanie na rzecz realizacji S, pR,
inwestycji drogowych z poziomu ------zauw, krajowego cO W, W, D, W, W, W, W, D, S, W, D, W, D, S, M, D, S, D, S, D, S, D, S, 1.3. Poprawa bezpiecze ństwa ruchu - - - - - L, S, nie, S, nie, - - zauw, nie, nie, nie, nie, nie, cO cO O cO cO O cO O Budowa elementów infrastruktury Stosowanie „zielonych” rond podnosz ącej bezpiecze ństwo Przebudowa elementów (obsadzonych zieleni ą średni ą wspieranej z odnawialnych źródeł infrastruktury podnosz ących P, K, B, K, B, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, i nisk ą) rozdzielenie pasów energii (np. panele fotowoltaiczne) bezpiecze ństwo tj. skrzy żowania, C, M, C, M, S, M, S, L, S, M, S, S, S, C, M, S, M, S, L,
- - drogowych od ci ągów pieszych oraz oświetlenie automatycznie budowa chodników i ci ągów pieszo - niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i pieszo-rowerowych zieleni ą dopasowuj ące parametry działania rowerowych oraz realizacja cO cO cO O cO cO cO O nO O cO wielopi ętrow ą, ziele ńcami lub do warunków (np. ograniczenie sygnalizacji świetlnej klombami nat ęż enia światła w przypadku braku przechodniów) P, D, B, D, P, D, P, D, Wykorzystanie systemów Rozwój inteligentnych systemów P, D, S, L, S, M, S, L, S, M, korzystaj ących z odnawialnych
transportowych (ITS) w zarz ądzaniu ------S, L, - nie, zauw, nie, nie, źródeł energii (np. panele ruchem drogowym i monitorowaniu nie, O O cO O O fotowoltaiczne) Cel strategiczny 2: Wysokiej jako ści układ kolejowy gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne W, W, W, D, W, Podniesienie jako ści funkcjonowania D, S, D, S, W, D, S, M, D, S, 2.1. punktowej i liniowej infrastruktury - - - - - L, - - L, - S, nie, - - zauw, nie, kolejowej nie, nie, cO O cO O O

137 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść ść

ta

Nazwa celu szczegółowego, ę Alternatywne działania i inne Kompensacja kierunku działania, projektu liny zalecenia ś ziemi woda ludzie ro zabytki norodno wpływna zwierz krajobraz obszarów powietrze ż biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró dobramaterialne zasobynaturalne klimatakustyczny Stosowanie ekranów B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Stosowanie podkładów P, K, akustycznych obsadzonych Udro żnienie Łódzkiego W ęzła C, M, S, M, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L, pochłaniaj ących hałas oraz drgania
C, M, - zieleni ą lub zieleni izolacyjnej Kolejowego du, du, du, nie, zauw, du, niez, nie, zauw, nie, niez, zwłaszcza w pobli żu zabudowy du, cO wielopi ętrowej o szeroko ści cO cO cO O O nO cO O nO O cO mieszkaniowej minimum 10 m Stosowanie ekranów B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Stosowanie podkładów P, K, akustycznych obsadzonych Budowa, modernizacja i rewitalizacja C, M, S, M, B, D, S, L, S, L, S, R, S, R, S, M, S, L, S, R, C, M, S, M, S, L, pochłaniaj ących hałas oraz drgania
C, M, zieleni ą lub zieleni izolacyjnej linii kolejowych du, du, du, cO du, nie, zauw, du, niez, nie, zauw, nie, niez, zwłaszcza w pobli żu zabudowy du, cO wielopi ętrowej o szeroko ści cO cO cO O O nO cO O nO O cO mieszkaniowej minimum 10 m W, P, K, B, K, B, D, W, D, B, K, W, D, S, W, D, W, D, C, M, C, M, S, M, B, D, S, L, S, M, C, M, D, S,
Elektryfikacja linii kolejowych - L, - - S, nie, S, nie, - - niez, niez, niez, niez, cO zauw, nie, nie, nie, O cO cO cO cO O O cO O Stosowanie zielonych ścian, Budowa i przebudowa infrastruktury P, K, B, K, B, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, K, P, D, P, D, zielonych dachów, Stosowanie technologii punktowej słu żą cej pasa żerom C, M, C, M, S, M, S, L, S, R, S, M, S, L, C, M, S, M, S, L,
- - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść (m.in. stacje i przystanki kolejowe, niez, niez, niez, niez, zauw, niez, niez, niez, nie, niez, otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń infrastruktura dworcowa) cO cO cO cO O nO cO nO O cO infrastruktury Stosowanie zielonych ścian, P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, P, K, P, D, P, D, Budowa i przebudowa infrastruktury zielonych dachów, Stosowanie technologii C, M, C, M, S, M, S, L, S, R, S, M, S, L, C, M, S, M, S, L,
punktowej słu żą cej obsłudze ruchu - - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść niez, niez, niez, niez, zauw, niez, niez, niez, nie, niez, kolejowego (m.in. posterunki ruchu) otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO cO cO O nO cO nO O cO infrastruktury Stosowanie ekranów Budow ę i modernizacj ę bocznic P, K, B, K, B, D, P, D, W, D, B, D, B, D, P, K, P, D, Stosowanie podkładów akustycznych obsadzonych kolejowych do wa żnych punktów C, M, C, M, S, M, S, L, S, R, S, M, S, L, C, M, S, L, pochłaniaj ących hałas oraz drgania
- - - - zieleni ą lub zieleni izolacyjnej węzłowych (m.in. centra logistyczne, niez, niez, niez, niez, zauw, niez, niez, niez, niez, zwłaszcza w pobli żu zabudowy wielopi ętrowej o szeroko ści specjalne strefy ekonomiczne) cO cO cO cO O nO cO nO cO mieszkaniowej minimum 10 m W, D, Zwi ększenie koordynacji działa ń dla S, pR, 2.2. rozwoju i funkcjonowania układu ------zauw, kolejowego cO W, D, Lobbowanie na rzecz realizacji S, pR,
------strategicznych inwestycji kolejowych zauw, cO W, W, D, W, D, Zwi ększenie bezpiecze ństwa D, S, S, R, S, L, 2.3. funkcjonowania infrastruktury ------L, ------zauw, niez, kolejowej niez, cO cO cO W, D, W, D, Wzmocnienie i rozwój nowoczesnych S, R, S, L,
------rozwi ąza ń telematycznych zauw, niez, cO cO P, K, B, K, B, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, K, P, D, Stosowanie podkładów Zagospodarowanie terenów Budow ę i przebudow ę przejazdów C, M, C, M, S, M, S, L, S, R, S, M, S, L, C, M, S, L, pochłaniaj ących hałas oraz drgania
- - - - otaczaj ących jako zielonej kolejowych niez, niez, niez, niez, zauw, niez, niez, niez, niez, zwłaszcza w pobli żu zabudowy infrastruktury cO cO cO cO O nO cO nO cO mieszkaniowej

138 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść ść

ta

Nazwa celu szczegółowego, ę Alternatywne działania i inne Kompensacja kierunku działania, projektu liny zalecenia ś ziemi woda ludzie ro zabytki norodno wpływna zwierz krajobraz obszarów powietrze ż biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró dobramaterialne zasobynaturalne klimatakustyczny Cel strategiczny 3: Konkurencyjny Port Lotniczy Łódź im W. Reymonta W, D, Podniesienie jako ści infrastruktury S, pR, 3.1. ------lotniczej zauw, cO P, D, W, D, B, D, W, D, W, D, Doko ńczenie realizacji Programu pn. Stosowanie technologii S, M, S, pR, S,M, S, M, S, L,
„Rozbudowa Portu Lotniczego Łód ź ------ograniczaj ących energochłonno ść niez, zauw, zauw niez, niez, im. Wł. Reymonta" oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO , cO cO cO W, W, D, W, D, W, D, Zwi ększenie oferty przewozowej oraz D, S, S, pR, S, M, S, L, 3.2. promocja regionalnego portu - - - - - R, ------niez, niez, niez, lotniczego o znaczeniu krajowym niez, cO cO cO cO W, W, D, D, S, S, pR,
Pozyskanie nowych przewo źników - - - - - pR, ------niez, niez, cO O Stosowanie zielonych ścian, B, K, B, D, P, D, W, D, B, D, B, D, P, K, W, D, P, K, zielonych dachów, Stosowanie technologii C, M, S, M, B, D, S, L, S, L, S, R, S, M, S, L, C, M, S, L,
Tworzenie baz lotniczych C, M, - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść nie, nie, nie, cO niez, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, cO otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO cO O nO cO nO cO infrastruktury Wdra żanie technologii W, D, teleinformatycznych wpływaj ących S, pR,
------na atrakcyjno ść portu lotniczego niez (np.: aplikacje na telefon, WI-FI) cO Cel strategiczny 4: Zintegrowany, efektywny i proekologiczny system transportu pasa żerskiego W, W, W, W, D, P, D, D, S, D, S, D, S, Podniesienie jako ści infrastruktury S, pR, S, L, 4.1. - - - - L, - - M, - M, - - publicznego transportu zbiorowego zauw, niez, niez, niez, nie, cO cO cO O cO B, K, W, W, W, Stosowanie mat wibroizolacyjnych P, D, B, D, B, D, B, D, P, K, P, D, D, S, D, S, D, S, D, S, Stosowanie zielonych torowisk dla ograniczenia nadmiernego hałasu Budowa i modernizacja liniowej S, M, S, L, S, M, S, L, C, M, S, L,
- - M, - L, L, L, (wn ętrze torowisk obsadzone i drga ń lub innych systemów infrastruktury tramwajowej niez, zauw, niez, niez, niez, niez, niez, niez, niez, nie, zieleni ą nisk ą lub pło żą cą) ograniczaj ących hałas (np. szyna nO O nO cO nO cO cO cO cO cO w otulinie) B, K, Stosowanie zielonych ścian, Budowa i modernizacja infrastruktury B, D, B, D, B, D, P, D, D, S, zielonych dachów, punktowej publicznego transportu S, L, S, M, S, L, S, L,
- - M, ------zagospodarowanie terenów - zbiorowego (np.: przystanki zauw, niez, niez, niez, niez, otaczaj ących jako zielonej autobusowe i tramwajowe) O nO cO cO cO infrastruktury W, W, W, W, D, W, D, D, S, D, S, D, S, Rozwój inteligentnych systemów S, R, S, L,
- - - - - L, - - M, - M, - - transportowych zauw, niez, niez, niez, nie, cO cO cO O cO

139 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść ść

ta

Nazwa celu szczegółowego, ę Alternatywne działania i inne Kompensacja kierunku działania, projektu liny zalecenia ś ziemi woda ludzie ro zabytki norodno wpływna zwierz krajobraz obszarów powietrze ż biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró dobramaterialne zasobynaturalne klimatakustyczny Przebudowa infrastruktury miejskiej W, W, W, w celu ograniczenia ruchu B, D, B, D, B, D, B, D, P, D, Rozdzielenie pasów drogowych D, S, D, S, D, S, drogowego w centrach miast S, M, S, L, S, M, S, L, S, L, od ci ągów rowerowych zieleni ą
- - - - L, L, - M, - (np.: budowa i rozwijanie systemu niez, zauw, niez, niez, niez, wielopi ętrow ą, ziele ńcami lub nie, nie, nie, dróg rowerowych, buspasy, cO O nO cO cO klombami cO cO cO tempo 30) W, W, W, W, D, W, D, D, S, D, S, D, S, Integracja publicznego transportu S, R, S, L, 4.2. - - - - - L, - - L, - L, - - zbiorowego zauw, niez, nie, nie, nie, cO cO cO cO cO W, W, Stosowanie zielonych ścian, P, K, B, K, B, D, B, D, B, D, B, D, P, D, Budowa zintegrowanych centrów D, S, D, S, zielonych dachów, Stosowanie technologii C, M, C, M, S, M, S, L, S, M, S, L, S, L,
przesiadkowych (w tym budowa - - L, L, - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść niez, niez, niez, zauw, niez, niez, niez, systemów P&R, B&R, K&R) nie, nie, otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO cO O nO cO cO cO cO infrastruktury W, D, Integracja systemów taryfowo - S, R,
------biletowych zauw, cO W, D, S, pR,
Koordynacja rozkładów jazdy ------zauw, cO W, D, Rozwój spójnego systemu informacji S, pR,
------pasa żerskiej zauw, cO W, W, W, D, W, D, D, S, D, S, Podniesienie jako ści taboru S, R, S, L, 4.3. - - - - - L, - - L, - - - - publicznego transportu zbiorowego zauw, niez, nie, nie, cO cO cO cO Modernizacja i zakup nowoczesnego, W, W, W, W, B, D, P, D, proekologicznego taboru D, S, D, S, D, S, D, S, W, D, S, L, S, M,
autobusowego (niskoemisyjnego lub - - - - - L, M, - L, L, S, L, - - zauw, niez, elektrycznego) i tramwajowego dla niez, nie, nie, nie, nie, O O cO publicznego transportu zbiorowego O O O O W, W, B, D, P, D, Modernizacja i zakup nowoczesnego D, S, D, S, W, D, S, L, S, M,
taboru kolejowego dla publicznego - - - - - L, - - L, - S, L, - - zauw, niez, transportu zbiorowego niez, nie, nie, O O cO O O Stosowanie zielonych ścian, B, K, B, D, B, D, P, D, Modernizacja i budowa zapleczy W, D, zielonych dachów, Stosowanie technologii C, M, S, M, S, M, S, L,
technicznych publicznego transportu - - - - S, L, - - - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść niez, niez, niez, niez, zbiorowego nie, O otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO nO cO infrastruktury

140 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść ść

ta

Nazwa celu szczegółowego, ę Alternatywne działania i inne Kompensacja kierunku działania, projektu liny zalecenia ś ziemi woda ludzie ro zabytki norodno wpływna zwierz krajobraz obszarów powietrze ż biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró dobramaterialne zasobynaturalne klimatakustyczny Cel strategiczny 5: Nowoczesny i efektywny system transportu towarowego Stosowanie zielonych ścian, P, K, B, K, B, D, P, D, B, D, B, D, P, K, P, D, B, D, S, W, D, zielonych dachów, Stosowanie technologii Wzmocnienie i rozwój sieci C, M, C, M, S, M, S, M, S, M, S, L, C, M, S, L, 5.1. M, niez, - S, L, - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść towarowych w ęzłów intermodalnych niez, niez, niez, niez, niez, niez, niez, niez, cO nie, O otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO cO nO nO cO nO cO infrastruktury Stosowanie zielonych ścian, B, D, B, D, P, K, P, D, W, D, zielonych dachów, Stosowanie technologii Modernizacja istniej ących stacji S, M, S, L, C, M, S, L,
------S, L, - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść przeładunkowo-kontenerowych niez, niez, niez, niez, nie, O otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń nO cO nO cO infrastruktury Stosowanie zielonych ścian, P, K, B, K, B, D, P, D, B, D, B, D, P, K, P, D, Budowa nowych terminali B, D, S, W, D, zielonych dachów, Stosowanie technologii C, M, C, M, S, M, S, M, S, M, S, L, C, M, S, L,
intermodalnych wraz z wysokiej M, niez, - S, L, - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść niez, niez, niez, niez, niez, niez, niez, niez, jako ści wyposa żeniem cO nie, O otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO cO nO nO cO nO cO infrastruktury Stosowanie zielonych ścian, zielonych dachów, B, K, B, D, B, D, B, D, P, K, P, D, zagospodarowanie terenów Rozbudowa infrastruktury cargo W, D, Stosowanie technologii C, M, S, M, S, M, S, L, C, M, S, L, otaczaj ących jako zielonej
w Porcie Lotniczym Łód ź - - - - S, L, - - ograniczaj ących energochłonno ść niez, niez, niez, niez, niez, niez, infrastruktury, stosowanie im. Wł. Reymonta nie, O oraz emisj ę zanieczyszcze ń cO cO nO cO nO cO technologii ograniczaj ących energochłonno ść oraz emisj ę zanieczyszcze ń W, D, Podniesienie organizacji przepływu 5.2. ------S, L, - - towarów w regionie nie, O W, D, W, D, Stworzenie wspólnej platformy S, R, S, L,
współpracy przewo źników, ------zauw, niez, spedytorów i zarz ądców cO cO W, K, W, D, Zwi ększenie transportu towarów Ograniczenie przewozów ładunków C, L, S, L,
------przy wykorzystaniu transportu Zaleca si ę zmian ę zadania lotniczych drog ą l ądow ą niez, niez, kolejowego cO cO Projekty mo żliwe do realizacji w trybie pozakonkursowym z zakresu układu drogowego P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr Uwzgl ędnienie w pasie C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, Stosowanie nawierzchni cichych 1. 714 na odcinku w ęzeł autostradowy - drogowym zieleni przydro żnej niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i o obni żonej hała śliwo ści Romanów - Brójce wielopi ętrowej cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr B, D, S, Uwzgl ędnienie w pasie C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, Stosowanie nawierzchni cichych 2. 484 Bełchatów - Kamie ńsk na M, niez, drogowym zieleni przydro żnej niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i o obni żonej hała śliwo ści odcinku Bełchatów - Łękawa cO wielopi ętrowej cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Budowa drogi wojewódzkiej Nr 714 Uwzgl ędnienie w pasie C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, Stosowanie nawierzchni cichych 3. w śladzie drogi powiatowej Nr 1164E - drogowym zieleni przydro żnej niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i o obni żonej hała śliwo ści na terenie gminy Brójce wielopi ętrowej cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO

141 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść ść

ta

Nazwa celu szczegółowego, ę Alternatywne działania i inne Kompensacja kierunku działania, projektu liny zalecenia ś ziemi woda ludzie ro zabytki norodno wpływna zwierz krajobraz obszarów powietrze ż biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró dobramaterialne zasobynaturalne klimatakustyczny P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Uwzgl ędnienie w pasie Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, Stosowanie nawierzchni cichych 4. - drogowym zieleni przydro żnej 713 na odcinku Kurowice - Ujazd niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i o obni żonej hała śliwo ści wielopi ętrowej cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr B, D, S, Uwzgl ędnienie w pasie C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, Stosowanie nawierzchni cichych 5. 484 Bełchatów - Kamie ńsk na M, niez, drogowym zieleni przydro żnej niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i o obni żonej hała śliwo ści odcinku Ł ękawa-Kamie ńsk cO wielopi ętrowej cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Uwzgl ędnienie w pasie 485 w ęzeł Pabianice Płd. na S-8 - C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, Stosowanie nawierzchni cichych 6. - drogowym zieleni przydro żnej Bełchatów na odcinku w ęzeł niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i o obni żonej hała śliwo ści wielopi ętrowej Pabianice Płd. na S-8 - Dłutów cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO Stosowanie nawierzchni cichych i o obni żonej hała śliwo ści. P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Budowa dojazdu do w ęzła Uwzgl ędnienie w pasie Wytyczanie nowych dróg poza C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, 7. „Romanów" na autostradzie A1 - - drogowym zieleni przydro żnej obszarami chronionymi oraz niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, Budowa III Etapu Trasy Górna wielopi ętrowej zachowanie standardów cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO akustycznych dla zabudowy chronionej. Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr P, K, B, K, B, D, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Uwzgl ędnienie w pasie 485 w ęzeł Pabianice Płd. na S-8 - C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, L, S, M, S, L, S, L, C, M, S, M, S, L, Stosowanie nawierzchni cichych 8. - drogowym zieleni przydro żnej Bełchatów na odcinku Dłutów - niez, niez, niez, niez, nie, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, i o obni żonej hała śliwo ści wielopi ętrowej Bełchatów cO cO cO cO O O nO cO O nO O cO Projekty mo żliwe do realizacji w trybie pozakonkursowym z zakresu układu kolejowego - liniowa infrastruktura kolejowa P, K, B, K, B, K, P, D, P, D, B, D, B, D, B, D, P, D, P, K, P, D, P, D, Doko ńczenie budowy wiaduktu C, M, C, M, C, M, S, M, S, M, S, L, S, M, S, M, S, M, C, M, S, M, S, L, 1. - - - wschodniego na stacji Łód ź Kaliska niez, niez, niez, niez, niez, zauw, niez, niez, nie, niez, nie, niez, cO cO cO cO cO O nO nO O nO O cO Stosowanie ekranów P, K, B, K, B, K, P, D, B, D, B, K, P, D, B, D, Stosowanie podkładów Rewitalizacja linii kolejowej nr 16 P, D, akustycznych obsadzonych C, M, C, M, C, M, S, L, S, L, C, M, S, L, S, L, pochłaniaj ących hałas oraz drgania 2. Łód ź Widzew - Kutno, na odcinku - - - S, L, - zieleni ą lub zieleni izolacyjnej niez, niez, niez, zauw zauw, niez, nie, zauw, zwłaszcza w pobli żu zabudowy Zgierz - Ozorków niez wielopi ętrowej o szeroko ści cO cO cO , O O cO O O mieszkaniowej. minimum 10 m Stosowanie ekranów Rewitalizacja i modernizacja linii P, K, B, K, B, K, P, D, B, D, B, K, P, D, B, D, Stosowanie podkładów B, K, C, P, D, akustycznych obsadzonych kolejowych na terenie województwa C, M, C, M, C, M, S, L, S, L, C, M, S, L, S, L, pochłaniaj ących hałas oraz drgania 3. M, niez, - - S, L, - zieleni ą lub zieleni izolacyjnej łódzkiego m.in. Linia nr 25 na niez, niez, niez, zauw zauw, niez, nie, zauw, zwłaszcza w pobli żu zabudowy cO niez wielopi ętrowej o szeroko ści odcinku Łód ź - Opoczno - etap 1 cO cO cO , O O cO O O mieszkaniowej. minimum 10 m Projekty mo żliwe do realizacji w trybie pozakon kursowym z zakresu układu kolejowego - infrastruktura dworcowa Budowa zintegrowanych w ęzłów Stosowanie zielonych ścian, P, K, B, K, B, K, P, D, B, D, B, D, P, D, P, K, B, D, multimodalnych wraz z budow ą zielonych dachów, Stosowanie technologii C, M, C, M, C, M, S, L, S, L, S, L, S, L, C, M, S, L, 1. i przebudow ą przystanków - - - - zagospodarowanie terenów ograniczaj ących energochłonno ść niez, niez, niez, niez, zauw, zauw niez, niez, zauw, kolejowych na terenie województwa otaczaj ących jako zielonej oraz emisj ę zanieczyszcze ń. cO cO cO O O , O cO nO O łódzkiego infrastruktury

142 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

6.2 Oddziaływanie na powietrze i klimat

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne Poziom zanieczyszczenia powietrza zale ży od nat ęż enia ruchu, jego płynno ści oraz udziału samochodów ci ęż arowych w całym strumieniu pojazdów. Ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza zwi ązane z transportem zwi ązane jest głównie w miejscach wysokiego nat ęż enia ruchu powoduj ącego zatory co wpływa na mniej efektywne spalanie paliw w pojazdach. Cele i kierunki działa ń zaproponowane do realizacji w ramach Planu Transportowego przyczynia ć si ę b ędą do redukcji tych niekorzystnych zjawisk. Działania inwestycyjne powinny przyczyni ć si ę do upłynnienia ruchu w wyniku rozbudowy dróg wymagaj ących poprawy parametrów technicznych. Wyprowadzenie cz ęś ci ruchu z obszarów zabudowanych (obwodnice miejscowo ści) ograniczy mo żliwo ść powstawania zatorów poprzez redukcj ę „w ąskich gardeł” co poprawi swobod ę ruchu, która bezpo średnio wpływa na efektywno ść spalania paliw w pojazdach i ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych. Działania wspieraj ące transport kolejowy, rowerowy oraz komunikacj ę zbiorow ą zaprojektowan ą w sposób dost ępny o odpowiedniej cz ęstotliwo ści uzupełnione systemami P&R, B&R oraz K&R powinny przyczyni ć si ę do zmiany środka transportu, a co w dalszej perspektywie powinno wpłyn ąć na zwi ększenie udziału ekologicznego transportu zbiorowego kosztem ruchu samochodów osobowych co bezpo średnio przeło ży si ę na ograniczenie emisji zanieczyszcze ń liniowych. Trend ten powinien by ć głównie widoczny w najwi ększych miastach regionu i ich otoczeniu, w tym szczególnie w obr ębie Aglomeracji Łódzkiej. Ponadto usprawnienie transportu towarowego poprzez jego lepsz ą organizacj ę i współprac ę pomi ędzy grupami interesariuszy powinno wpłyn ąć na ograniczenie ilo ści samochodów dostawczych do minimum i lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów. Nale ży zatem przyj ąć że oddziaływania pozytywne b ędą miały charakter długoterminowy. Oddziaływania negatywne Głównym zało żeniem Planu Transportowego jest rozwini ęta, zintegrowana i nowoczesna infrastruktura transportowa wspierana odpowiednimi działaniami organizacyjnymi oraz skutecznie zarz ądzana. Nale ży mie ć na uwadze, że pełna realizacja zamierze ń przyczyni si ę do osi ągni ęcia wskazanego celu. Natomiast opó źnienia w realizacji poszczególnych kierunków działa ń b ądź wynikłe w takcie ich realizacji trudno ści mog ą niekorzystnie wpływa ć na jako ść powietrza na terenie województwa. Planowane działania powinny si ę zatem odznacza ć ci ągło ści ą tak, aby tworzyły spójny system transportowy, który z jednej strony uwzgl ędnia skomunikowanie poszczególnych obszarów, a z drugiej ogranicza niekorzystny wpływ poprzez pozostawianie tzw. „w ąskich gardeł”, które s ą przyczyn ą powstawania zatorów. W zwi ązku z tym, że zasady zrównowa żonego rozwoju zostały uwzgl ędnione w projekcie Planu Transportowego, negatywne oddziaływania na powietrze i klimat b ędą charakteryzowały si ę krótkotrwało ści ą i b ędą dotyczyły głównie czasu trwania prac budowlanych zwi ązanych z budow ą, rozbudow ą czy modernizacj ą poszczególnych ci ągów. Oddzielnie nale ży jednak przedstawi ć wpływ ruchu lotniczego na powietrze oraz klimat. Transport powietrzny uznawany jest bowiem za jedn ą z istotnych przyczyn pogarszania stanu powietrza w skali globalnej, w tym głównie utrzymywania si ę zagro żenia ozonosfery oraz efektu cieplarnianego. W zwi ązku z tym porty lotnicze zobowi ązane s ą do wdra żania

143 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 programów maj ących na celu zmniejszenie potencjalnych negatywnych oddziaływa ń na środowisko infrastruktury lotniczej i statków powietrznych. Planowane inwestycje maj ące na celu rozwój transportu lotniczego i zwi ększenie dost ępno ści do usług lotniczych mog ą przyczyni ć si ę do zwi ększenia presji na jako ść powietrza i klimat. W zwi ązku z tym szczególnie istotne jest aby w trakcie inwestycji modernizacyjnych zarz ądca Portu Lotniczego Łód ź wdro żył technologie i środki pozwalaj ące na zmniejszenie niekorzystnych oddziaływa ń, które aktualnie wyst ępuj ą. Ocena projektów mo żliwych do realizacji Oddziaływania pozytywne Wynikiem rozbudowy dróg wojewódzkich b ędzie podwy ższenie standardu i parametrów technicznych oraz eksploatacyjnych dróg, co przeło ży si ę na wzrost przepustowo ści tych odcinków. Przepustowo ść dróg b ędzie równie ż si ę zwi ększała w zwi ązku z budow ą poł ącze ń z drogow ą sieci ą TEN-T. Polepszona płynno ść ruchu będzie wpływa ć na zmniejszenie zu życia paliwa i emisji. Pozytywny wpływ na jako ść powietrza b ędzie mie ć rewitalizacja linii kolejowych. W ramach rewitalizacji i modernizacji linii kolejowej nr 25 na odcinku Łód ź-Opoczno zakłada si ę jej elektryfikacj ę na odcinku ok. 23 km. Emisje bezpo średnie do powietrza z eksploatacji taboru zasilanego elektrycznie s ą w skali kraju pomijalne, równie ż na poziomie regionalnym nie będą mie ć znacz ącego wpływu. Poprzez zwi ększenie mo żliwo ści korzystania z kolei mo że w du żym stopniu nast ąpi ć ograniczenie ruchu samochodowego, a co za tym idzie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących z transportu drogowego. Emisja po średnia zwi ązana z transportem kolejowym b ędzie uwzgl ędniona w emisjach z elektrowni. Planowane zabiegi modernizacyjne na liniach kolejowych przyczyni ą si ę do upłynnienia ruchu, co przeło ży si ę na prawdopodobne obni żenie emisji wtórnej CO 2 (z elektrowni). Oddziaływania negatywne Rozbudowa dróg wojewódzkich oraz stworzenie powi ąza ń drogowych z sieci ą TEN-T niesie za sob ą wiele mo żliwych negatywnych oddziaływa ń. Jednak ich wyst ąpienie jest uwarunkowane wieloma czynnikami, a niejednokrotnie zale żą od poziomu świadomo ści ekologicznej uczestników ruchu. Poprawa jako ści dróg poprzez poszerzenie jezdni i wzmocnienie ich konstrukcji b ędzie skutkowa ć, że kierowcy ch ętniej b ędą z nich korzysta ć, co z kolei przeło ży si ę na zwi ększenie nat ęż enia ruchu. Im wi ększe nat ęż enie ruchu tym wi ększa emisja. Dobra jako ść dróg sprzyja zwi ększaniu pr ędko ści jazdy w odniesieniu do istniej ącej sytuacji, czego konsekwencj ą jest zwi ększone zu życia paliwa a nast ępnie wi ększa całkowita emisja. Dotyczy to szczególnie samochodów osobowych. Jednak w przypadku tras pozamiejskich pogorszenie jako ści powietrza dotyczy głównie terenów przyległych bezpo średnio do drogi. Nast ępstwem zanieczyszczenia powietrza b ędzie pogorszenie jako ści powierzchni ziemi, gleby i wód powierzchniowych (opady ze spalin samochodowych, pyły, zasolenie). Na poziomie wojewódzkim, nale ży przeanalizowa ć odcinki dróg stwarzaj ące najwi ęcej problemów, czyli zlokalizowane na obszarach przekrocze ń oraz obszarach przekrocze ń przewidywanych w przyszło ści, bior ąc pod uwag ę zanieczyszczenie najbardziej wpływaj ące na ludzi − PM2,5. Zgodnie z „Aktualizacj ą prognoz pyłu PM10 i PM2,5 dla lat 2015, 2020

144 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 na podstawie modelowania z wykorzystaniem nowych wska źników emisyjnych”87 w roku 2020 w województwie łódzkim przewiduje si ę obni żenie st ęż enia średniorocznego PM2,5 w strefie łódzkiej obejmuj ącej analizowane odcinki. Klimat Zgodnie ze „Strategicznym planem adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030”88 transport został wskazany jako sektor wra żliwy na zmiany klimatu. Nasilaj ące si ę zjawiska zwi ązane ze zmianami klimatu ingeruj ą w sektor transportu powoduj ąc głównie zaburzenie płynno ści ruchu. Obowi ązek zapewnienia bezpiecze ństwa obiektów budowlanych, w tym tak że obiektów infrastruktury transportowej, jest zapisany w ustawie – Prawo budowlane. Jednym z czynników kształtuj ących klimat na danym obszarze jest stopie ń zanieczyszczenia powietrza. Dlatego te ż wraz z popraw ą stanu powietrza poprawie ulega klimat, je śli inne czynniki nie wpływaj ą zbyt negatywnie i dominuj ąco. Pozytywny wpływ na warunki klimatyczne będzie miało ograniczenie emisji do atmosfery dwutlenku w ęgla, który jest jednym z gazów pochodz ących m.in. z transportu. Sprzyja ć temu b ędą zaproponowane w Planie Transportowym działania zwi ązane z rozwojem alternatywnych środków transportów takich jak kolej, środki transportu zbiorowego czy transport rowerowy a tak że działania usprawniaj ące zarz ądzanie ruchem. Oddziaływania negatywne na klimat b ędą zwi ązane z emisj ą gazów cieplarnianych na etapie budowy (emisja z maszyn i urz ądze ń budowlanych) a tak że na etapie eksploatacji (ze spalania paliw w silnikach, z infrastruktury towarzysz ącej) dróg. Negatywnie na mikroklimat b ędzie wpływa ć tak że zaj ęcie i pokrycie powierzchni ziemi. Zgodnie ze SPA 2020 działania adaptacyjne powinny si ę skupi ć na monitoringu elementów infrastruktury transportowej, który da podstaw ę do opracowania wła ściwych zasad konstrukcyjnych a tak że na zarz ądzaniu szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu. Zachodz ące zmiany klimatyczne b ędą zauwa żalne w perspektywie długookresowej, dlatego te ż przy projektowaniu infrastruktury transportowej nale ży bra ć pod uwag ę zagro żenia klimatyczne mog ące wyst ąpi ć w przyszło ści. Infrastruktur ę transportow ą buduje si ę na dłu ższy okres czasu − rz ędu 70-100 lat. W ramach realizacji celów i działa ń zaplanowanych w analizowanym Planie Transportowym, infrastruktura b ędzie powstawa ć do roku 2020. W tak krótkim okresie czasu nie nale ży si ę spodziewa ć znacz ących zmian klimatu. Jednak nale ży pami ęta ć, że infrastruktura transportowa musi spełnia ć swoje zadania w ci ągu całego cyklu życia, dlatego te ż przyszłe zmiany klimatyczne nale ży uwzgl ędnia ć w bardziej odległych horyzontach czasowych. Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na powietrze i klimat nale żą :

− zwi ększenie płynno ści jazdy poprzez wykorzystanie Inteligentnych Systemów Transportowych, likwidacj ę w ąskich gardeł, odkolizyjnianie skrzy żowa ń;

87 Aktualizacja prognoz pyłu PM 10 i PM 2,5 dla lat 2015, 2020 na podstawie modelowania z wykorzystaniem nowych wska źników emisyjnych Etap II, Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o., Zleceniodawca: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa, Gda ńsk, 2012 r. 88 Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, pa ździernik 2013

145 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− ograniczenie ruchu pojazdów ci ęż kich (promocja transportu multimodalnego);

− projektowanie pasów zieleni przydro żnej i izolacyjnej (wielopi ętrowej);

− wykorzystanie ekranów akustycznych jako powierzchni biologicznie czynnych;

− prowadzenie dróg w tunelach w obr ębie obszarów o najwi ększej g ęsto ści zaludnienia;

− optymalne kształtowanie niwelety drogi (unikanie dużych pochyle ń podłu żnych);

− na etapie prowadzenia prac budowlanych korzystanie z maszyn i urz ądze ń o wysokich normach spalin czy zraszanie materiałów pyl ących;

− budowa elementów infrastruktury podnosz ącej bezpiecze ństwo wspieranej z odnawialnych źródeł energii (np. panele fotowoltaiczne) oraz oświetlenie automatycznie dopasowuj ące parametry działania do warunków (np. ograniczenie nat ęż enia światła w przypadku braku przechodniów);

− stosowanie zapisów promuj ących ochron ę powietrza w dokumentach przetargowych;

− planowanie i projektowanie inwestycji, w tym planowanie sieci transportowych w planowaniu przestrzennym − wprowadzenie do MPZP.

6.3 Oddziaływanie na klimat akustyczny

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne Hałas komunikacyjny generowany jest na dwa sposoby jako efekt działania silników w pojazdach mechanicznych oraz toczenia kół po nawierzchniach dróg. Poziom hałasu jest tak że determinowany nat ęż eniem ruchu, pr ędko ści ą pojazdów, udziałem samochodów ci ęż arowych w strumieniu pojazdów, płynno ści ą ruchu, nachyleniem drogi a tak że jako ści ą nawierzchni (w tym zastosowaniem tzw. nawierzchni cichych). Działania zaproponowane w Planie Transportowym b ędą zmierza ć w pierwszej kolejno ści do poprawy jako ści nawierzchni drogowych oraz upłynnienia ruchu. Wszystkie te działania wpłyn ą na popraw ę jako ści klimatu akustycznego w najbli ższej okolicy. Pozytywnych oddziaływa ń powinni śmy si ę równie ż spodziewa ć w miejscowo ściach, dla których realizowane b ędą obwodnice, przenosz ące ruch poza tereny zurbanizowane. Nale ży przy tym jednak pami ęta ć, że w obr ębie nowych inwestycji poziomy dopuszczalnego hałasu dla poszczególnych stref musz ą zosta ć dotrzymane lub minimalizowane rozwi ązaniami technicznymi i organizacyjnymi. W zwi ązku z powy ższym wskazane jest pozostawienie pasów wolnych od zabudowy pod lokalizacj ę ekranów akustycznych o ile ich realizacja b ędzie konieczna. W drugiej kolejno ści nieznacznej poprawy stanu klimatu akustycznego nale ży spodziewa ć si ę w przypadku wymiany starego taboru komunikacji zbiorowej na nowe proekologiczne (np. wykorzystuj ącego nap ęd elektryczny). Wła ściwe kształtowanie klimatu akustycznego w obr ębie obszarów zabudowanych powinno si ę równie ż opiera ć na wykorzystaniu dost ępnych technik w realizacji poszczególnych działa ń takich jak stosowanie mat i podkładów wyciszaj ących pod infrastruktur ę torow ą (tramwajow ą i kolejow ą), wykorzystanie

146 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 nawierzchni cichych i o obni żonej hała śliwo ści. Ustalenia Planu Transportowego realizowane w zgodnie z zaleceniami i wykorzystuj ąc technologie ograniczaj ące hałas powinny w perspektywie długoterminowej pozytywnie oddziaływa ć na stan klimatu akustycznego województwa. Oddziaływania negatywne W ocenie oddziaływania realizacji Planu Transportowego nale ży zwróci ć szczególn ą uwag ę, że o ile nadmierny hałas wyst ępuje w du żych o środkach miejskich i jest akceptowalny o tyle poza siedzibami ludzkimi zwłaszcza w obr ębie terenów cennych przyrodniczo nie powinien by ć on akceptowalny. Plan Transportowy zakłada realizacj ę działa ń w obr ębie całego województwa wobec czego nale ży spodziewa ć si ę niekorzystnych oddziaływa ń na obszarach, które s ą obj ęte ochron ą akustyczn ą. Dodatkowo nale ży pami ęta ć, że konkretne przedsi ęwzi ęcia dla cz ęś ci ludzi b ędą mie ć oddziaływanie pozytywne (np. wyprowadzenie ruchu na obwodnice), gdy w tym samym czasie dla innej grupy b ędzie mie ć zdecydowanie negatywne. B ędzie to oczywi ście zale żne od charakteru poszczególnych działa ń i b ędzie oceniane indywidualnie i dopiero na etapie wła ściwej oceny oddziaływania na środowisko, gdzie znane b ędą konkretne rozwi ązania projektowe i prognozowane emisje wynikaj ące z eksploatacji modernizowanego lub zbudowanego ci ągu komunikacyjnego. Ponadto negatywne oddziaływanie na klimat akustyczny zwi ązane b ędzie z etapem budowy, rozbudowy lub modernizacji poszczególnych ci ągów komunikacyjnych jednak oddziaływanie te b ędą krótkotrwałe i ust ąpi ą po zako ńczeniu fazy realizacyjnej. Wobec powy ższego na tym etapie prognozuje si ę że negatywne oddziaływania zwi ązane z realizacj ą Planu Transportowego wyst ąpi ą głównie na etapie realizacji konkretnych działa ń i charakteryzowa ć si ę b ędą krótkotrwało ści ą. Ocena projektów mo żliwych do realizacji Oddziaływania pozytywne Realizacja projektów drogowych przewidzianych w Planie Transportowym nie b ędzie znacz ąco pozytywnie wpływa ć na popraw ę klimatu akustycznego. W przypadku rozbudowy dróg wojewódzkich przewiduje si ę zwi ększenie ruchu na nich, co b ędzie skutkowa ć odci ąż eniem (głównie od ruchu pojazdów ci ęż kich) poł ącze ń lokalnych: dróg gminnych i powiatowych, na których mo że ulec poprawie poziom hałasu. Pozytywny wpływ na jako ść klimatu akustycznego b ędzie mie ć rewitalizacja poł ącze ń kolejowych. W ramach projektów dotycz ących linii kolejowych zaplanowano działania ograniczaj ące hałas kolejowy w miejscu jego generowania, czyli działania u źródła. B ędą to działania głównie zwi ązane z lini ą kolejow ą (konstrukcja torowiska, stan techniczny torowiska) a tak że zwi ązane z organizacj ą ruchu. Transport kolejowy w znacznie mniejszym stopniu ni ż transport drogowy obci ąż a środowisko oraz generuje mniejsze koszty powodowane zanieczyszczaniem środowiska przez hałas. Na poziom emisji hałasu kolejowego wpływa wiele czynników takich jak: pr ędko ść , z któr ą poruszaj ą si ę poci ągi, ich długo ść , stan torowiska czy lokalizacja torowiska wzgl ędem istniej ącego terenu. Upłynnienie ruchu kolejowego poprzez modernizacje torowisk a tak że usuni ęcie „w ąskich gardeł” (na linii kolejowej nr 25 Łód ź Kaliska − Dębica) b ędzie pozytywnie wpływa ć na obni żenie emisji hałasu do środowiska. Wpływ na poziom hałasu generowanego przez kolej ma równie ż rodzaj hamulców i ilo ść poci ągów z wł ączonym układem hamulcowym. Emisja wzrasta w zale żno ści od ilo ści

147 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 hamuj ących poci ągów towarowych z hamulcami klockowymi i praktycznie nie jest zale żna od ilo ści hamuj ących poci ągów wyposa żonych w hamulce tarczowe. W ramach projektu pn. „Budowa zintegrowanych w ęzłów multimodalnych wraz z budow ą i przebudow ą przystanków kolejowych na terenie województwa łódzkiego” zaplanowano równie ż lokalizacj ę parkingów „Park&Ride” - Parkuj i jed ź (P+R), „Bike&Ride” (B+R) - dojazd rowerem oraz kontynuacj ę podróży transportem zbiorowym „Kiss&Ride” (K+R), które równie ż w sposób pozytywny b ędą wpływa ć na obni żenie emisji hałasu poprzez propagowanie oraz umo żliwienie korzystania z alternatywnych środków transportu. Oddziaływania negatywne W przypadku zwi ększenia nat ęż enia ruchu na rozbudowywanych drogach oraz budowy poł ącze ń z sieci ą TEN-T mo żna si ę spodziewa ć pogorszenia klimatu akustycznego − pojawi si ę nowa emisja hałasu. Na etapie opracowywania Prognozy trudno przewidzie ć skal ę tego zjawiska. Zgodnie z „Programem ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, obj ętych przekroczeniami dopuszczalnych poziomów hałasu, poło żonych wzdłu ż dróg wojewódzkich województwa łódzkiego, po których przeje żdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie” w otoczeniu dróg wojewódzkich o nr 484, 485, 713 mieszka ńcy nara żeni są na przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu o 0-10 dB w przypadku DW484 i DW485 oraz o 0-15 dB w przypadku DW713. Wzrost emisji hałasu b ędzie uzale żniony od zmiany dopuszczalnej pr ędko ści ruchu i procentowego udziału pojazdów ci ęż kich. Przewiduje si ę, że emisja hałasu wzro śnie głównie na odcinkach dróg, na których samochody osobowe będą mogły porusza ć si ę ze znacz ąco wi ększ ą pr ędko ści ą. Bior ąc pod uwag ę obowi ązuj ące przepisy prawa, modernizowane odcinki dróg nie mog ą by ć wybudowane bez skutecznych zabezpiecze ń przeciwhałasowych, uznaje si ę wi ęc że nie wzro śnie liczba osób nara żonych na ponadnormatywny hałas. Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na klimat akustyczny nale żą :

− działania w miejscu generowania hałasu (działania zarz ądzaj ącego oraz użytkowników):

• zwi ązane z pojazdem (konstrukcja pojazdu, stan taboru kolejowego); • zwi ązane z infrastruktur ą (konstrukcja, stan techniczny, rozwi ązania sytuacyjne i wysoko ściowe); • stosowanie elementów organizacji ruchu ograniczaj ących pr ędko ść i podnosz ących płynno ść ruchu drogowego (sterowanie ruchem, ograniczenie sygnałów d źwi ękowych, ronda, bramy wjazdowe do terenów zabudowanych, wyspy odginaj ące pasy ruchu, azyle na przej ściach dla pieszych); • stosowanie podkładów pochłaniaj ących i nawierzchni ograniczaj ących hałas oraz drgania zwłaszcza w pobli żu zabudowy mieszkaniowej; • stosowanie mat wibroizolacyjnych dla ograniczenia nadmiernego hałasu i drga ń lub innych systemów ograniczaj ących hałas (np. szyna w otulinie);

− działania na drodze od miejsca powstawania hałasu do odbiornika:

148 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

• ekrany akustyczne; • wały ziemne; • integracja ró żnorodnych form ochrony akustycznej (np. wał ziemny i ekran akustyczny); • pasy zieleni przydro żnej i izolacyjnej;

− działania na zbudowaniach:

• zmiana funkcji budynków; • stosowanie izolacji akustycznej ścian budynków. 6.4 Oddziaływanie na wody

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne Działania zwi ązane z systemem transportowym w sposób bezpo średni nie wpływaj ą na jako ść wód powierzchniowych oraz podziemnych jednak że odpowiednio przeprowadzone inwestycje w ramach poszczególnych celów w kierunków w dalszej perspektywie przyczyni ą si ę do ograniczenia wpływu infrastruktury liniowej na system wodny województwa. Po średni wpływ na ograniczenie zanieczyszcze ń przedostaj ących si ę do wód będą miały wszystkie zadania zmierzaj ące do zmodernizowania infrastruktury drogowej, poprawa jako ści powietrza wpłynie równie ż na ograniczenie przedostawania si ę w raz z odpadem mokrym i suchym zanieczyszcze ń do wód powierzchniowych (bezpo średnio) i podziemnych (po średnio po infiltracji z gleby). Ponadto zakłada si ę że w ramach budowy, modernizacji lub rozbudowy sie ć drogowa zostanie wyposa żona w kanalizacj ę deszczow ą lub rowy odwadniaj ące wraz z urz ądzeniami oczyszczaj ącymi (separatory, osadniki, zbiorniki retencyjne, studnie chłonne), których efektem powinna by ć poprawa parametrów wód w regionie. W zwi ązku z tym nale ży zało żyć, że w perspektywie długoterminowej realizacja celów i kierunków działa ń przyczyni si ę do poprawy stanu wód na terenie województwa. Dodatkowo nale ży podkre śli ć, że zgodnie z ustaw ą OO Ś negatywny wpływ na mo żliwo ść osi ągni ęcia przez jednolite cz ęś ci wód celu środowiskowego jest przesłank ą do odmowy wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a tym samym zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia. Wydaje si ę zatem, że prawidłowo przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko skutecznie eliminuje mo żliwo ść wyst ąpienia negatywnych oddziaływa ń na cele ochrony wód. Oddziaływania negatywne Potencjalne oddziaływania negatywne polega ć mog ą na obni żeniu poziomu wód gruntowych, trudno ści ą zwi ązan ą z przes ączaniem wód opadowych, ze wzgl ędu na konieczno ść wykonania nasypów, wykopów i innych zmian rze źby terenu na potrzeby realizacji konkretnej inwestycji, w tym kształtowanie dna i skarp cieków stosownie do konstrukcji mostów oraz zwi ązan ą z tym mo żliw ą zmian ą lokalnych warunków hydrologicznych. Wobec czego na środowisko wodne negatywnie będą oddziaływa ć inwestycje zwi ązane z budow ą, rozbudow ą i modernizacj ą dróg oraz linii kolejowych. Niepo żą dane oddziaływania na wody mog ą zaistnie ć zarówno w czasie budowy jak i eksploatacji tych przedsi ęwzi ęć . Etap budowy zwi ązany jest z odwodnieniem terenu co

149 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 mo że skutkowa ć czasowym obni żeniem zwierciadła wód gruntowych i zamian ą stosunków wodnych. Podczas prowadzenia prac budowlanych mo żliwe jest przedostanie si ę zanieczyszcze ń do wód podziemnych, b ędą to jednak oddziaływania o charakterze lokalnym i krótkotrwałym i nie powinny wpłyn ąć znacz ąco na jako ść wód podziemnych. Eksploatacja gotowych instalacji ma zmienny charakter oddziaływa ń i będzie on zale żny od rodzaju obiektu. Równie ż u żytkowanie dróg jest źródłem zanieczyszcze ń. Szczególnie niekorzystne dla wód b ędą tutaj zanieczyszczenia w ęglowodorami ropopochodnymi i zwi ązkami soli, infiltruj ącymi z wodami opadowymi i roztopowymi. Podstaw ą ochrony przed tego typu zanieczyszczeniami jest zastosowanie systemów odwodnie ń, które umo żliwiaj ą, w normalnych warunkach eksploatacji, absorpcj ę w ęglowodorów ropopochodnych. Chemizm wód ulega zmianom głównie za spraw ą rozpuszczalnych w wodzie soli, które migruj ą do ekosystemów wodnych. Oddziaływania te b ędą zarówno krótkotrwałe jak i długotrwałe. Ocena projektów mo żliwych do realizacji Przepisy prawa Polski jak i prawodawstwo unijne zabraniaj ą realizowania przedsi ęwzi ęć , które mog ą pogorszy ć stan wód powierzchniowych i podziemnych pod wzgl ędem jako ściowym i ilo ściowym, jak równie ż podejmowania działa ń, które mogłyby ograniczy ć ich funkcje ekologiczne. Głównym celem dla wód w kontek ście Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE jest osi ągni ęcie dobrego stanu wód. Wody powierzchniowe, w tym silnie zmienione i sztuczne jednolite cz ęś ci wód, powinny osi ągn ąć dobry stan chemiczny, oraz odpowiednio, dobry stan ekologiczny lub dobry potencjał ekologiczny. Oddziaływania pozytywne Infrastruktura transportowa wywiera wpływ zarówno na ilo ść jak i jako ść wód za spraw ą odprowadzania z jej powierzchni wód opadowych i roztopowych. Odnosz ąc si ę do istniej ącego stanu planowanych do rozbudowy i modernizacji dróg wojewódzkich nale ży podj ąć na nich działania interwencyjne d ążą ce do stworzenia wła ściwego systemu odwodnienia. Modernizacja dróg i wyposa żenie ich w systemy odwadniania i podczyszczania wpłynie pozytywnie na jako ść odprowadzanych z powierzchni wód co w nast ępstwie b ędzie skutkowa ć popraw ą jako ści wód powierzchniowych i podziemnych. Analogiczny wpływ będzie mie ć rewitalizacja linii kolejowych, w ramach której przewiduje si ę równie ż budow ę odwodnienia. W trakcie modernizacji linii nale ży podejmowa ć działania skutecznie minimalizuj ące bezpo średnie przenikanie do odbiorników wodnych zanieczyszcze ń ze środków ochrony chemicznej skarp linii kolejowych. Na popraw ę jako ści wód powierzchniowych i podziemnych mo że wpłyn ąć poprawa parametrów infrastruktury transportowej w zakresie kontroli spłukiwanych zanieczyszcze ń za spraw ą instalacji urz ądze ń oczyszczaj ących. Pozytywny wpływ na wody wykazuj ą działania zmniejszaj ące zanieczyszczenie powietrza poprzez ograniczenie ich depozycji w wodach m.in. działania z zakresu rozbudowy systemu alternatywnych poł ącze ń transportowych. Woda wykazuje cechy mobilno ści w środowisku, co za tym idzie poprawa stanu jako ści powietrza wpływa na popraw ę stanu jako ści wody. Oddziaływania negatywne Negatywny wpływ na jako ść wód b ędzie mie ć zarówno etap rozbudowy istniej ących dróg jak i ich eksploatacja. Na etapie rozbudowy oddziaływania będą mie ć zasi ęg lokalny. Na etapie

150 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 prowadzenia prac budowlanych dochodzi do odwodnienia terenu co mo że skutkowa ć czasowym obni żeniem zwierciadła wód gruntowych i zamian ą stosunków wodnych. Ponadto do wód podziemnych mog ą przedostawa ć si ę ró żnorakie zanieczyszczenia, jednak nie powinny wpłyn ąć znacz ąco na ich jako ść . W przypadku budowy nowych odcinków dróg, s ą one ingerencj ą w środowisko, w tym równie ż w środowisko wodne. Nowe odcinki s ą źródłem zanieczyszcze ń do odbiorników wodnych. Do wód zostan ą wprowadzone pewne ładunki zanieczyszcze ń głównie zawiesin i substancji ropopochodnych. Podczas u żytkowania dróg zanieczyszczenia przedostaj ą si ę do środowiska wodnego w wyniku infiltracji z wodami opadowymi i roztopowymi. Podstaw ą ochrony przed tego typu zanieczyszczeniami jest zastosowanie systemów odwodnie ń, które umo żliwiaj ą, w normalnych warunkach eksploatacji, absorpcj ę w ęglowodorów ropopochodnych. Chemizm wód ulega zmianom głównie za spraw ą rozpuszczalnych w wodzie soli, które migruj ą do ekosystemów wodnych. Oddziaływania te b ędą po średnie i długotrwałe. Z tego wzgl ędu realizacja inwestycji zwi ązanych z budow ą, przebudow ą lub remontem infrastruktury drogowej i kolejowej musi by ć poprzedzone wła ściwie przeprowadzonym post ępowaniem w sprawie uwarunkowa ń środowiskowych by w maksymalnym stopniu zminimalizowa ć przedostawanie si ę zanieczyszcze ń do wód i ziemi zarówno na etapie ich realizacji jak i pó źniejszej eksploatacji. Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na wody nale żą :

− ograniczenie intensywno ści spływu powierzchniowego m.in. poprzez uwzgl ędnienie w projekcie zieleni przydro żnej;

− wykonanie „zielonych rond” (zagospodarowane zieleni ą i/lub małym zbiornikiem wodnym);

− zielona infrastruktura obejmuj ąca budynki i budowle tj. zielone ściany, dachy itp.;

− wykonanie kanalizacji deszczowej w obr ębie terenów zabudowanych;

− wykonanie rowów odwadniaj ących wraz z urz ądzeniami oczyszczaj ącymi (separatory, osadniki, zbiorniki retencyjne, studnie chłonne);

− prowadzenie robót budowlanych w sposób zapewniaj ący ochron ę wód;

− zidentyfikowanie lokalnych uj ęć wód poło żonych w pobli żu realizowanych inwestycji i ustalenie dla nich stref ochronnych (ze szczególnym uwzgl ędnieniem lokalizowania w tych strefach zaplecza budowy, czy miejsc obsługi sprz ętu budowlanego i pojazdów);

− zabezpieczenia urz ądze ń, w których u żytkowane s ą niebezpieczne dla środowiska wodnego substancje przed wyciekami;

151 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− wyposa żenie zaplecza budowy w system odbioru i odprowadzania ścieków bytowych.

6.5 Oddziaływanie na ochron ę przyrody, w tym obiekty i obszary chronione, ł ącznie z obszarami Natura 2000, ró żnorodno ść biologiczn ą, ro śliny i zwierz ęta oraz korytarze ekologiczne

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne W ramach realizacji celów i kierunków działa ń okre ślonych dla Planu Transportowego nie prognozuje si ę istotnego pozytywnego oddziaływania na walory przyrodnicze. Mo żna jednak stwierdzi ć, i ż wskazane grupy działa ń pozwol ą po średnio pozytywnie wpływa ć na gatunki zwierz ąt oraz ro ślin. W niewielkim stopniu przyczyni si ę do tego poprawa jako ści powietrza zwi ązana, m.in. z rozwojem transportu kolejowego, który docelowo powinien przej ąć cz ęść przewozów pasa żerskich i towarowych obecnie obsługiwanych przez transport samochodowy. Ponadto w tym zakresie istotn ą rol ę odgrywa ć b ędą działania ukierunkowane na udro żnienie ruchu (w szczególno ści na terenach miast i w ich okolicach) oraz zapewnieniu poł ącze ń dróg lokalnych z drogami o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym. Mniejsza emisja spalin przyczyni si ę do poprawy jako ści powietrza oraz mniejszej depozycji zanieczyszcze ń (szczególnie SO x oraz NO x) w wodach przenikaj ących do środowiska glebowego. Tu w szczególno ści pozytywne oddziaływanie dotyczy ć b ędzie siedlisk hydrogenicznych. Odci ąż enie tras lokalnych oraz koncentracja ruchu na głównych arteriach komunikacyjnych (drogi szybkiego ruchu, autostrady, główne linie kolejowe i lotnicze) pozwoli w pewnym stopniu na zachowanie walorów przyrodniczych poprzez pozostawienie cennych obszarów z dala od najbardziej ruchliwych szlaków. B ędzie to istotne dla zachowania korytarzy migracyjnych oraz integralno ści obszarów chronionych.

Oddziaływania negatywne Ocena celów oraz kierunków działa ń Planu Transportowego wskazuje, i ż potencjalnie znacz ąco negatywne oddziaływanie na zasoby przyrodnicze regionu oraz integralno ść obszarów chronionych b ędą miały działania zwi ązane z tworzeniem nowych baz lotniczych. Znacz ąco negatywne oddziaływanie zostało okre ślone ze wzgl ędu na ryzyko zajmowania cennych siedlisk przyrodniczych oraz ryzyko znacz ącego oddziaływania na gatunki zwierz ąt (w szczególno ści ptaki). Zało żenia Planu Transportowego nie podaj ą w zakresie powy ższych inwestycji żadnych propozycji lokalizacyjnych, nale ży przyj ąć wi ęc wariant o mo żliwe najbardziej znacz ącym oddziaływaniu zgodnie z zasad ą przezorno ści. Wi ększo ść z zaplanowanych działa ń w ramach projektu Planu Transportowego dotyczy inwestycji, które w mniejszym lub wi ększym stopniu wi ążą si ę z oddziaływaniem negatywnym na zasoby przyrodnicze. W najwi ększym stopniu dotyczy ć b ędą one projektów zwi ązanych z budow ą, rozbudowa i modernizacj ą dróg, w tym poł ącze ń sieci dróg lokalnych z układami TEN-T oraz rozbudowy sieci kolejowych. Negatywne oddziaływanie w najwi ększym stopniu zwi ązane b ędzie z etapem budowy – przede wszystkim usuwaniem drzew i krzewów, ryzykiem zaj ęcia stanowisk gatunków ro ślin chronionych oraz stanowisk chronionych zwierz ąt, jak równie ż przerwaniem dro żno ści korytarzy migracyjnych zwierz ąt oraz ich płoszeniem. W przypadku inwestycji liniowych najwi ększe zagro żenie dotycz ące negatywnego oddziaływania na walory przyrodnicze dotyczy fragmentacji siedlisk

152 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 przyrodniczych oraz ich zajmowania. Maj ąc jednak na wzgl ędzie, i ż województwo łódzkie w niewielkim stopniu pokryte jest prawnymi formami ochrony przyrody oraz korytarzami ekologicznymi, jak równie ż istotny fakt dotycz ący prowadzenia wi ększo ści inwestycji na istniej ących ju ż szlakach komunikacyjnych, ryzyko kolizji na wspomnianym powy żej polu będzie niewielkie. Zwi ększenie ruchu komunikacyjnego zwi ązane z rozbudow ą układów transportowych, a tak że pojawienie si ę tego ruchu w nowych miejscach mo że nie ść za sob ą niekorzystne zjawisko rozprzestrzeniania si ę obcych gatunków ro ślin wzdłu ż tras. Wi ększo ść z niekorzystnych oddziaływa ń na gatunki, siedliska przyrodnicze czy korytarze migracyjne b ędzie miała charakter miejscowy oraz krótkotrwały, a przy zastosowaniu odpowiednich środków zapobiegawczych mo żliwe b ędzie zminimalizowanie ich negatywnego wpływu. Nale ży zaznaczy ć, iż bior ąc pod uwag ę zało żenia Planu Transportowego przedstawione w celach i kierunkach działa ń, nie ma mo żliwo ści dokładnego wskazania skali i rodzaju oddziaływania na ró żnorodno ść biologiczn ą i integralno ść obszarów chronionych. Poszczególne projekty w zakresie budowy b ądź modernizacji dróg i kolei podlega ć b ędą ocenie oddziaływania na środowisko, która wyka że lub wykluczy mo żliwy negatywny wpływ. Ocena projektów mo żliwych do realizacji Projekt Planu Transportowego zakłada realizacj ę wielu inwestycji, które kwalifikuj ą si ę do inwestycji celu publicznego. Wymieni ć tu mo żna przede wszystkim zaplanowane do realizacji w ramach projektowanego dokumentu inwestycje drogowe oraz kolejowe. Zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2015 poz. 1651 z pó źn. zm.) istnieje odst ępstwo od zakazów wymienionych w tabeli 24 dla realizacji wspomnianych inwestycji celu publicznego na terenie parków krajobrazowych. Podobnie w obszarach chronionego krajobrazu art. 24 ust. 2 pkt. 3. ww. ustawy przewiduje odst ępstwa od ustanowionych w nich zakazów. W ramach projektów mo żliwych do realizacji w ramach Planu Transportowego zidentyfikowano, i ż ich realizacja b ędzie zlokalizowana w pobli żu jednego z obszarów Natura 2000 oraz w jednym z obszarów chronionego krajobrazu.

153 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 18 Planowane inwestycje drogowe na tle obszarów chronionych (z wył ączeniem obszarów Natura 2000). 89

89 źródło: opracowanie własne

154 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 19 Planowane inwestycje kolejowe na tle obszarów chronionych (z wył ączeniem obszarów Natura 2000) 90 .

90 źródło: opracowanie własne

155 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 24 Prognozowane oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji na poszczególne formy ochrony przyrody oraz obowi ązuj ące przepisy odno śnie poszczególnych form. Zakazy obowi ązuj ące na terenie poszczególnych form ochrony Prognozowane oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji Lp. przyrody oraz cele ochrony i zidentyfikowane zagro żenia zlokalizowanych w formach ochrony przyrody lub ich pobli żu Kam pinoski Park Narodowy W ramach Planu Transportowego przewiduje si ę realizacj ę projektu Inwestycja b ędzie zlokalizowana w pobli żu Parku Narodowego. „Rewitalizacja i modernizacja linii kolejowych na terenie województwa Zakazy dotycz ące działalno ści oraz inwestycji w granicach Parku łódzkiego m.in. linia nr 25 na odcinku Łód ź - Opoczno - etap 1”. Inwestycja Narodowego reguluje art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. 1 91 będzie przeprowadzona w pobli żu Kampinoskiego Parku Narodowego o ochronie przyrody . Powy ższa ustawa przewiduje tak że mo żliwo ść tj. O środka Hodowli Żubrów im. prezydenta RP Ignacego Mo ścickiego odst ępstwa w przypadku prowadzenia inwestycji liniowych celu w Smardzewicach k. Tomaszowa Mazowieckiego. Nie przewiduje si ę publicznego. oddziaływa ń ww. projektu na t ę form ę ochrony przyrody. Obszary Chronionego Krajobrazu Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Widawki Na Obszarze wprowadzono nast ępuj ące zakazy: 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; Na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Widawki przewidywana 2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na jest realizacja projektów: środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października „Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 484 Bełchatów - Kamie ńsk na odcinku 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, Bełchatów – Łękawa” oraz udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach „Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 484 Bełchatów - Kamie ńsk na odcinku oddziaływania na środowisko; Łękawa – Kamie ńsk”. 3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i 2 W wyniku realizacji powy ższych projektów istnieje ryzyko kolizji nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony z okre ślonymi zakazami: realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego oddziaływa ć na środowisko, oraz likwidowania i niszczenia zadrzewień lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub przydro żnych oraz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących naprawy urz ądze ń wodnych; wydobywania do celów gospodarczych rze źbę terenu. Nale ży mie ć jednak na uwadze, że prace prowadzone b ędą skał, w tym torfu oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków w ci ągu istniej ącej ju ż drogi oraz mo żliwe b ędzie zastosowanie odst ępstw ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; wskazanych w uchwale oraz odst ępstw ustawowych. 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych;

91 (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 z pó źn. zm.)

156 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zakazy obowi ązuj ące na terenie poszczególnych form ochrony Prognozowane oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji Lp. przyrody oraz cele ochrony i zidentyfikowane zagro żenia zlokalizowanych w formach ochrony przyrody lub ich pobli żu 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych. Zakaz, o którym mowa w pkt. 2, nie dotyczy obszaru poło żonego na terenie gminy Widawa. Zakaz, o którym mowa w pkt. 3, nie dotyczy prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody. Zakaz, o którym mowa w pkt. 4, nie dotyczy terenów, dla których udzielono koncesji na wydobywanie kopalin przed dniem wej ścia w życie niniejszej Uchwały. Zakaz nie dotyczy Obszaru poło żonego na terenie gmin Masłowice, Widawa, Wielgomłyny, Wola Krzysztoporska; nie dotyczy Obszaru poło żonego na działkach o nr ewid. 45/3, 45/4, 45/5, 45/8, 45/9, 45/10, obr ęb Bukowa, w gminie Bełchatów. Zakaz o którym mowa w pkt. 5, nie dotyczy Obszaru poło żonego na terenie gminy Masłowice oraz Obszaru poło żonego na działkach o nr ewid. 45/3, 45/4, 45/5, 45/8, 45/9, 45/10, obręb Bukowa, w gminie Bełchatów; 92 Użytki ekologiczne Pomniki przyrody W stosunku do ww. form ochrony przyrody obowi ązuj ą zakazy: W ramach realizacji Planu Transportowego projekty, które b ędą przebiega ć 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; w pobli żu lub mog ą znale źć si ę na terenie u żytków ekologicznych to: 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę „Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 484 Bełchatów - Kamie ńsk na odcinku terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem Bełchatów – Łękawa” oraz przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, „Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 484 Bełchatów - Kamie ńsk na odcinku odbudow ą, utrzymywaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń Łękawa – Kamie ńsk”. wodnych; Nie przewiduje si ę znacz ącego negatywnego oddziaływania na ww. formy 3 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; ochrony przyrody. 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą Realizowane projekty zwi ązane z budow ą, rozbudow ą i rewitalizacj ą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej obiektów liniowych oraz budow ą infrastruktury towarzysz ącej, mog ą lub rybackiej; dotyczy ć konieczno ści wycinki drzew. Nale ży zwróci ć zatem uwag ę na 5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników obecno ść drzew pomnikowych oraz w przypadku stwierdzenia tej formy wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; ochrony przyrody zastosowa ć działania minimalizuj ące oraz ograniczaj ące 6) wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia u żytkowanych negatywny wpływ, tak aby w miar ę mo żliwo ści pomniki przyrody nie zostały

92 Dz. Urz. Woj. Łodz. z dn. 27 pa ździernika 2011 Nr 311 poz 3134; Dz. Urz. Woj. Łódz. z dn. 02.05.2012 r. poz. 1376

157 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zakazy obowi ązuj ące na terenie poszczególnych form ochrony Prognozowane oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji Lp. przyrody oraz cele ochrony i zidentyfikowane zagro żenia zlokalizowanych w formach ochrony przyrody lub ich pobli żu gruntów rolnych; naruszone. 7) zmiany sposobu u żytkowania ziemi; 8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 9) umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 10) zbioru, niszczenia, uszkadzania ro ślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi ro ślin i grzybów chronionych; 11) umieszczania tablic reklamowych. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotycz ą: 1) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustanawiaj ącym dan ą form ę ochrony przyrody; 2) realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiaj ącym dan ą form ę ochrony przyrody; 3) zada ń z zakresu obronno ści kraju w przypadku zagro żenia bezpiecze ństwa pa ństwa; 4) likwidowania nagłych zagro żeń bezpiecze ństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych. Powy ższe zakazy s ą wprowadzane uchwał ą rady gminy ustanawiaj ącą dany u żytek ekologiczny, zespół przyrodniczo – krajobrazowy, stanowisko dokumentacyjne lub pomnik przyrody. Zakazy wła ściwe dla danego obiektu, obszaru lub jego cz ęś ci s ą wybierane spo śród ww. zakazów. Dotyczy to tak że odst ępstw od zakazów. Ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt, grzybów Zakazy w stosunku do dziko wyst ępuj ących ro ślin lub grzybów Ze wzgl ędu na brak dokładnej dokumentacji potwierdzaj ącej wyst ępowanie gatunków obj ętych ochron ą gatunkow ą okre ślono w art. 51 ustawy chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt nie mo żna szczegółowo odnie ść si ę z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody na obecnym etapie przygotowania inwestycji do ewentualnych kolizji (Dz. U. 2015 poz. 1651 z pó źn. zm.). ze wzgl ędu na ochronę gatunkow ą ro ślin, grzybów i zwierz ąt. 4. Zakazy w stosunku do dziko wyst ępuj ących zwierz ąt gatunków Nale ży zwróci ć uwag ę, i ż każda inwestycja b ędzie wymagała odpowiedniej obj ętych ochron ą gatunkow ą okre ślono w art. 52 ustawy z dn. 16 dokumentacji, a w przypadku stwierdzenia chronionych gatunków oceny kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wpływu danej inwestycji na t ą form ę ochrony przyrody. W przypadku (Dz. U. 2015 poz. 1651 z pó źn. zm.) wyst ąpienia chronionych gatunków w danej lokalizacji i gdy nie będzie

158 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zakazy obowi ązuj ące na terenie poszczególnych form ochrony Prognozowane oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji Lp. przyrody oraz cele ochrony i zidentyfikowane zagro żenia zlokalizowanych w formach ochrony przyrody lub ich pobli żu mo żliwe obranie innego wariantu lokalizacyjnego, niezbędne b ędą do podj ęcia działania kompensacyjne (np. odpowiednie zabezpieczenie siedlisk zwierz ąt, budowa przej ść dla zwierz ąt i płazów w przypadku inwestycji drogowych, w przypadku gatunków ro ślin - przenoszenie okazów w inne dogodne miejsce pod nadzorem botanicznym). Istotne w przypadku gatunków zwierz ąt b ędzie równie ż obranie odpowiedniego terminu realizacji inwestycji (np. poza terminami rozrodu, l ęgów, tarła lub hibernacji).

159 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

W ramach niniejszej prognozy projektu Planu Transportowego dokonano tak że analizy oddziaływania mo żliwych do realizacji projektów na obszary Natura 2000. Została ona przeprowadzona w kontek ście ogranicze ń wskazanych w art. 33 ustawy z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2015 poz. 1651 z pó źn. zm.). W obszarach Natura 2000 nie wprowadza si ę zakazów za pomoc ą aktów prawnych jak dla pozostałych obszarowych form ochrony przyrody, a ograniczenia realizacji pewnych inwestycji wynikaj ą z zagro żeń i presji zwi ązanych z poszczególnymi przedmiotami ochrony oraz celów ochrony okre ślonych dla ka żdego obszaru indywidualnie. Art. 33. ww. ustawy wskazuje, i ż nie b ędą mo żliwe do realizacji przedsi ęwzi ęcia na danym obszarze Natura 2000, które mog ą: • pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla ochrony których wyznaczono obszar Natura 2000; • wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla ochrony których został wyznaczony obszar Natura 2000; • pogorszy ć integralno ść obszaru Natura 2000 lub jego powi ązania z innymi obszarami. Ze wzgl ędu na fakt, i ż projekty wskazane jako mo żliwe do realizacji w ramach Planu Transportowego znajduj ą si ę poza tymi obszarami nie przewiduje si ę znacz ącego negatywnego oddziaływania na te obszary. Jeden z projektów realizowany b ędzie w bezpo średnim s ąsiedztwie obszaru Natura 2000 Lasy Smardzewickie PLH100024 . Inwestycje kolejowe zaplanowano do realizacji cz ęś ciowo na planowanym obszarze Natura 2000 Drzewiczka z Opoczniank ą. Prace zwi ązane z realizacj ą projektów nie s ą zwi ązane bezpo średnio z ingerencj ę w re żim hydrologiczny cieków oraz zmiany w korycie, co mogłoby negatywnie oddziaływa ć na gatunki ryb – przyszłe przedmioty ochrony. Na obecnym etapie przygotowania inwestycji nie mo żna wykluczy ć robót, które w niewielkim stopniu mogłyby dotyczy ć siedlisk ryb (np. remonty mostów), jednak nie przewiduje si ę znacz ąco negatywnego oddziaływania. Nale ży pami ęta ć, i ż ww. obszar Natura 2000 nie został do dnia opracowania prognozy uj ęty przez Komisj ę Europejsk ą w żadnym z wykazów, w którym zostałby uznany za obszar o znaczeniu dla Wspólnoty, jednak gdyby planowane inwestycje mogły narusza ć siedliska przyszłych przedmiotów ochrony, nale ży stosowa ć przepisy dotycz ące ochrony gatunkowej zwierz ąt.

160 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 20 Planowane projekty drogowe na tle istniej ących obszarów Natura 2000. 93

93 źródło: opracowanie własne

161 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 21 Planowane projekty kolejowe na tle istniej ących obszarów Natura 2000. 94

94 źródło: opracowanie własne

162 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 22 Planowane projekty drogowe na tle planowanych obszarów Natura 2000. 95

95 źródło: opracowanie własne

163 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 23 Planowane projekty kolejowe na tle planowanych obszarów Natura 2000. 96

96 źródło: opracowanie własne

164 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 25 Oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji w ramach Planu Transportowego na obszary Natura 2000. Walory obszaru Natura 2000 i wpływ realizacji projektów mo żliwych do realizacji w ramach Planu Lp. Kod obszaru Nazwa obszaru Natura 2000 Transportowego na stan ich zachowania oraz integralno ść obszarów 97 Obszary o znaczeniu dla Wspólnoty Obszar obejmuje fragment środkowej cz ęś ci Puszczy Pilickiej w otoczeniu O środka Hodowli Żubrów w Smardzewicach. Wyst ępuj ą tu starodrzewia sosnowo-dębowe na siedliskach gr ądów wysokich. Północna cz ęść obszaru wraz z rezerwatem przyrody Jele ń obejmuje siedliska wilgotnych gr ądów, olsów i borów mieszanych z udziałem starych, blisko 180 letnich drzew i stanowiskami jodły pospolitej. Na terenie Obszaru wyst ępuj ą ponadto śródle śne polany z podmokłymi ł ąkami. Obszar ma istotne znaczenie dla zachowania ekosystemów le śnych zwi ązanych z wyst ępowaniem jodły pospolitej na granicy geograficznego zasi ęgu. Wyst ępuj ą tu dobrze zachowane fitocenozy gr ądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum (9170), odmiany małopolskiej. Liczne s ą przestoje d ębowe, wiekowe olchy oraz graby. W Lasach Smardzewickich stwierdzono ponadto obecno ść płatów wy żynnego boru jodłowego Abietetum polonicum (91P0), wyst ępuj ącego tu na kresowym stanowisku. Zbli żony do wy żynnego charakter szaty ro ślinnej, znajduje potwierdzenie w obecno ści górskich gatunków runa, wyst ępuj ą tu m.in.: żywiec dziewi ęciolistny, trzcinnik owłosiony, trybula l śni ąca i starzec k ędzierzawy. W środkowej cz ęś ci obszaru, w miejscu wychodni iłów jurajskich stwierdzono wyst ępowanie płatu ł ęgu wi ązowo-jesionowego Filario-Ulmetum (91F0), rzadkiego składnika ro ślinno ści le śnej w Polsce 1. PLH100024 Lasy Smardzewickie środkowej. Przedmiot ochrony stanowi tak że pachnica d ębowa Osmoderma eremita. Lasy Smardzewickie znajduj ą si ę w obszarze wychodni warstw wodono śnych. Zagro żenia zidentyfikowane w SDF obszaru dotycz ą przede wszystkim fragmentacji siedlisk przez powstawanie ście żek oraz szlaków pieszych, szlaków rowerowych, szkody powodowane przez zwierzyn ę. Zidentyfikowano równie ż zagro żenie dotycz ące dróg kolejowych, jednak wskazano dla niego niski poziom oddziaływania. Oddziaływania: Realizacja projektu polegaj ącego na elektryfikacji i rewitalizacji linii kolejowej nr 25 z Łodzi do Opoczna (etap 1) przebiega ć b ędzie wprawdzie poza obszarem, jednak pewne działania mog ą w niewielkim stopniu oddziaływa ć negatywnie na przedmioty ochrony w obszarze. O ile funkcjonuj ąca linia kolejowa nie powinna wpływa ć znacz ąco negatywnie na siedliska le śne, które s ą obj ęte w obszarze ochron ą – gr ądy, ł ęgi wi ązowo-jesionowe oraz bory jodłowe, to prace rewitalizacyjne i zwi ązane z prowadzeniem trakcji elektrycznej mog ą poprzez wycink ę drzew negatywnie wpłyn ąć na populacj ę pachnicy d ębowej. Negatywne oddziaływanie wycinki drzew mo że w pewnym niewielkim stopniu wpłyn ąć na stan

97 Dane dotycz ące obszarów Natura 2000 pochodz ą ze Standardowych Formularzy Danych (stan na 01.08.2015 r.) opublikowanych na stronie internetowej: http://natura2000.gdos.gov.pl/

165 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Walory obszaru Natura 2000 i wpływ realizacji projektów mo żliwych do realizacji w ramach Planu Lp. Kod obszaru Nazwa obszaru Natura 2000 Transportowego na stan ich zachowania oraz integralno ść obszarów 97 zachowania siedlisk le śnych obj ętych ochron ą, poniewa ż linia kolejowa przechodzi pomi ędzy dwoma fragmentami obszaru, który stanowi zwarty drzewostan. Niekorzystne oddziaływanie przejawia ć si ę mo że nadmiernym prze świetlaniem drzewostanu, wyst ąpieniem tzw. efektu brzegowego oraz zubo żeniem struktury gatunkowej oraz wiekowej siedlisk. Wycinka powinna zatem zosta ć przeprowadzona z ograniczeniem do minimum, z uwzględnieniem potrzeb siedlisk, aby zapewni ć im wła ściw ą ochron ę. Działania minimalizuj ące negatywny wpływ: W ramach prowadzonych prac nale ży zwróci ć szczególn ą uwag ę na wyst ępowanie pachnicy d ębowej, aby nie doszło do likwidacji jej siedlisk podczas ewentualnej wycinki drzew. W tym celu nale ży przeprowadzi ć wizj ę lokaln ą w miejscu planowanych prac maj ącą na celu stwierdzenie obecno ści gatunku. Wycinka drzew i krzewów powinna zosta ć ograniczona do minimum tak, aby w miar ę mo żliwo ści zachowa ć jak najbardziej zwarty drzewostan w okolicy linii kolejowej.

166 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 24 Planowane inwestycje drogowe i kolejowe na tle korytarzy ekologicznych. 98

98 źródło: opracowanie własne

167 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Oddziaływania pozytywne Rozbudowa dróg oraz poł ączenie lokalnych systemów komunikacyjnych w regionie z drogami szybkiego ruchu i autostradami oraz przeniesienie cz ęś ci przewozów pasa żerskich na poł ączenia kolejowe, które b ędą mo żliwe po rewitalizacji tych linii przyczyni si ę do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Pozwoli to na redukcj ę ładunków zanieczyszcze ń w wodach opadowych, co z kolei pozytywnie b ędzie oddziaływa ć na stan zachowania siedlisk hydrogenicznych oraz kondycj ę drzewostanów. Prognozowane jest zatem nieznaczne po średnie pozytywne oddziaływanie realizowanych projektów na zasoby przyrodnicze. Oddziaływania negatywne Oddziaływania negatywne projektów, które zostały zakwalifikowane do realizacji w ramach Planu Transportowego b ędą w głównej mierze dotyczy ć konieczno ści przeprowadzania wycinki drzew i krzewów w trakcie prowadzonych prac na nowo powstaj ących lub modernizowanych odcinkach dróg oraz odcinkach linii kolejowych. Wycinka będzie prowadzona głównie wzdłu ż ju ż istniej ących ci ągów komunikacyjnych w zwi ązku z czym nie przewiduje si ę aby oddziaływanie tych inwestycji było znacz ąco negatywne. W przypadku przebiegu inwestycji o charakterze liniowym, tj. drogi i linie kolejowe identyfikuje si ę niekorzystne oddziaływania dotycz ące usuwania drzew i krzewów oraz przeci ęcia kompleksów le śnych. Wi ąż e si ę z tym niekorzystne dla drzewostanów ich odsłoni ęcie. Brak strefy ekotonowej pomi ędzy siedliskami le śnymi, a drog ą czy lini ą kolejow ą może powodowa ć nadmierne prze świetlanie drzewostanu, przenikanie gatunków obcych w gł ąb siedlisk oraz osłabienie drzewostanów poło żonych najbli żej tych linii. Korzystne byłoby wi ęc tworzenie przy nowo powstałych inwestycjach nasadze ń zgodnych ze składem gatunkowym siedlisk le śnych, które mogłyby pełni ć rol ę strefy buforowej. Negatywne oddziaływanie na walory przyrodnicze zwi ązane z wycink ą drzew w pasach drogowych i wzdłu ż linii kolejowych mo że wi ąza ć si ę ryzykiem niszczenia siedlisk chronionych bezkr ęgowców (np. pachnicy d ębowej), gatunków nietoperzy oraz gniazduj ących ptaków. Istotne jest zatem szczegółowe rozpoznanie przed przyst ąpieniem do prac, a w przypadku stwierdzenia ww. zwierz ąt otrzymanie odpowiednich zezwole ń oraz wykonanie zabiegów kompensacyjnych (w przypadku je śli wycinka jest nieunikniona). Działania takie mog ą wi ąza ć si ę z tworzeniem siedlisk zast ępczych. Istotne będzie w tym przypadku zachowanie odpowiednich terminów prowadzenia prac budowlanych (np. poza okresem l ęgowym). Niekorzystny wpływ realizacji projektów w ramach Planu Transportowego dotyczy ć b ędzie krótkookresowego, lokalnego oddziaływania zwi ązanego z faz ą realizacji inwestycji (etapem prac budowlanych, remontowych). Oddziaływanie b ędzie zwi ązane przede wszystkim z emisj ą hałasu z maszyn budowlanych, powoduj ących płoszenie zwierz ąt. Nale ży unika ć zatem prowadzenia prac w okresie l ęgowym ptaków i dostosowa ć terminy robot do terminów rozrodu gatunków wra żliwych. Prawdopodobne negatywne oddziaływanie na etapie prowadzenia prac budowlanych zwi ązane b ędzie tak że z zajmowaniem stanowisk ro ślin chronionych. Z tego wzgl ędu równie ż na etapie przygotowawczym do prac ziemnych inwestor powinien przeprowadzi ć rozpoznanie w terenie, a w przypadku stwierdzenia gatunków ro ślin i grzybów obj ętych ochroną gatunkow ą wyst ąpi ć o odpowiednie zezwolenie oraz je śli nie ma mo żliwo ści

168 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 wdro żenia wariantu alternatywnego dla zamierzonej lokalizacji, zastosowa ć przenoszenie okazów w inne korzystne miejsce pod nadzorem botanicznym. Na etapie eksploatacji wyremontowanych dróg i zrewitalizowanych linii kolejowych negatywne oddziaływanie w głównej mierze dotyczy ć b ędzie zwierz ąt, dla których obiekty liniowe stanowi ą przeszkod ę. Z jednej strony przewidywane przeniesienie ruchu samochodowego z dróg lokalnych na drogi ekspresowe i autostrady, pozwoli zmniejszy ć nat ęż enie ruchu na drogach gminnych i powiatowych co pozytywnie wpłynie na migracje gatunków. Efektem budowy nowych oraz modernizacji ju ż istniej ących dróg, b ędzie przeniesienie presji w inne miejsca. Przewiduje si ę, że nast ąpi spadek ogólnej liczby odcinków dróg b ędących obecnie przyczyn ą zwi ększonej śmiertelno ści zwierz ąt, przy jednoczesnym wzro ście udziału odcinków dróg stanowi ących całkowit ą barier ę dla migruj ących zwierz ąt w głównej mierze ssaków, płazów i gadów. Z tego wzgl ędu niezb ędne będzie wprowadzanie rozwi ąza ń dotycz ących budowy przej ść dla zwierz ąt. W przypadku zwi ększonego ruchu na liniach kolejowych prognozowane jest tak że zwi ększenie śmiertelno ści zwierz ąt na tych odcinkach – w szczególno ści du żych ssaków. W tym wzgl ędzie to niekorzystne zjawisko mo że by ć równie ż ograniczane poprzez stosowanie urz ądze ń, które odstraszaj ą zwierz ęta przed nadje żdżaj ącym poci ągiem. W szczególno ści powy żej opisane oddziaływania dotyczy ć b ędą zidentyfikowanych obszarów problemowych zwi ązanych z realizacj ą projektów drogowych oraz kolejowych w korytarzach ekologicznych i migracyjnych. Nale ży jednak podkre śli ć, i ż przewidywane negatywne oddziaływanie nie powinno by ć znacz ące, z tego wzgl ędu, i ż projekty b ędą prowadzone na ju ż istniej ących drogach oraz liniach kolejowych. Wła ściwym b ędzie jednak ze wzgl ędu na prognozowane zwi ększenie ruchu na tych odcinkach zastosowanie odpowiednich rozwi ąza ń minimalizuj ących ten negatywny wpływ np. przej ścia dla zwierz ąt, rozwi ązania odstraszaj ące. Budowa oraz poszerzanie dróg wi ąż e si ę z ryzykiem zwi ększenia śmiertelno ści nietoperzy. Oświetlenie uliczne i drogowe powoduj ą wabienie owadów, co z kolei przyci ąga żeruj ące osobniki. W ten sposób s ą one nara żone na ryzyko kolizji z pojazdami. Nie przewiduje si ę znacz ącego negatywnego oddziaływania na walory przyrodnicze oraz obszary obj ęte ochron ą prawn ą, w tym obszary Natura 2000 na skutek realizacji projektów wskazanych do realizacji w ramach Planu Transportowego. Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na ochron ę przyrody, w tym obiekty i obszary chronione, ł ącznie z obszarami Natura 2000, ró żnorodno ść biologiczn ą, ro śliny i zwierz ęta oraz korytarze ekologiczne nale żą :

− prowadzenie ci ągów komunikacyjnych przez korytarze migracyjne, w tym doliny rzeczne w sposób ograniczaj ący ilo ść ich przeci ęć przez dany ci ąg;

− unikanie lokalizacji ci ągów komunikacyjnych wzdłu ż korytarzy ekologicznych (preferowanie przeci ęcia dolin rzecznych w najw ęż szym ich miejscu);

169 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− przestrzeganie zasad ochrony (nienaruszania) elementów środowiska wa żnych dla zachowania wła ściwego stanu korytarzy ekologicznych wzdłu ż danego odcinka doliny cieku wodnego (zadrzewienia i zakrzaczenia, zbiorniki wodne, płaty ro ślinno ści szuwarowej, mokradła itp.);

− ograniczenie do minimum wycinki drzew i krzewów oraz stosowanie odpowiednich zabezpiecze ń drzew i krzewów podczas prowadzenia prac;

− prowadzenie ewentualnej wycinki drzew poza okresem l ęgowym ptaków;

− przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej (pod k ątem gniazdowania ptaków i nietoperzy);

− tworzenie siedlisk zast ępczych (budki l ęgowe, skrzynki dla nietoperzy) je śli zachodzi taka potrzeba;

− prowadzenie r ęcznych wykopów w obr ębie systemu korzeniowego drzew, unikanie usuwania korzeni strukturalnych, zabezpieczenie środkami grzybobójczymi ran po odci ętych korzeniach, przyci ęcie korony proporcjonalnie do usuni ętych korzeni, stosowanie zabezpiecze ń pnia włókninami i obudowaniami z drewna;

− wprowadzenie ogranicze ń czasowych wykonywania robot zwi ązane z potrzebami ochrony cennych gatunków flory i fauny (okres rozrodu płazów, l ęgu ptaków);

− instalowanie specjalnych urz ądze ń ostrzegaj ących zwierz ęta przed niebezpiecze ństwem poprzez zwi ększenie czujno ści i gotowo ści do ucieczki lub te ż przez odpłaszanie od torów tu ż przed przejazdem poci ągu - montowanie ich nie tylko wzdłu ż linii kolejowych, ale tak że w pewnej odległo ści od nich;

− w przypadku projektowania o świetlenia w celu ograniczenia niekorzystnego efektu przyci ągania nietoperzy − zastosowanie odpowiedniego o świetlenia – niskoci śnieniowe lampy sodowe oraz unikanie zb ędnego rozpraszania światła;

− stosowanie przej ść dla zwierz ąt w zale żno ści od potrzeb, dostosowanie rozwi ąza ń technicznych, do wyst ępuj ących w sąsiedztwie danego ci ągu, gatunków (wła ściwa lokalizacja, odpowiednie zag ęszczenie, odpowiednie parametry);

− stosowanie ogrodze ń ochronnych;

− stosowanie nieprze źroczystych ekranów akustycznych.

6.6 Oddziaływanie na krajobraz

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne Oddziaływania na krajobraz infrastruktury transportowej oceniane s ą cz ęsto subiektywnie, nale ży przy tym bra ć pod uwag ę istniej ące struktury transportowe. Oddziaływania wynikaj ące

170 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 z realizacji Planu Transportowego w obr ębie istniej ących ci ągów komunikacyjnych pod wzgl ędem wizualnym b ędą wzmocnione, jednak ich siła nie b ędzie a ż tak znaczna, jak w przypadku budowania nowej infrastruktury na terenie dotychczas nieprzekształconym. Plan zakłada w znacznej mierze modernizacj ę lub przebudow ę istniej ącej infrastruktury w zwi ązku z tym zmiany w krajobrazie nie b ędą istotne. Planowane działania w pewnym sensie winny przyczyni ć si ę do uporz ądkowania struktur krajobrazowych województwa w zwi ązku z wymian ą tych elementów infrastruktury, które s ą mocno wyeksploatowane, w wyniku tego ujednolicone powinny zosta ć nawierzchnie dróg, ale tak że wymianie lub uzupełnieniu podlega ć b ędą elementy infrastruktury towarzysz ącej drogom, takie jak latarnie czy ziele ń przyuliczna. W przypadku linii kolejowych modernizacja mo że mie ć wpływ na krajobraz w zasadzie w przypadku korekty łuków, przebudowie jednopoziomowych skrzy żowa ń na dwupoziomowe oraz w przypadku budowy nowej infrastruktury towarzysz ącej. B ędą to jednak oddziaływania słabe, niemaj ące istotnego wpływu na krajobraz i mog ą by ć odbierane jako zmiany pozytywne. Oddziaływania negatywne Oddziaływania negatywne na krajobraz nale ży rozpatrywa ć z punktu widzenia potencjalnej kumulacji inwestycji z ró żnych gał ęzi transportu, w szczególno ści na styku inwestycji o charakterze liniowym tj. drogowych i kolejowych. W obrębie obszarów zurbanizowanych wi ększe jest społeczne przyzwolenie na wprowadzenie dodatkowych elementów antropogenicznych. W zwi ązku z tym najwi ększy wpływ tych inwestycji b ędzie zauwa żalny na terenach otwartej przestrzeni, na obszarach atrakcyjnych pod wzgl ędem krajobrazowym, a tak że na terenach charakteryzuj ących si ę cennym krajobrazem kulturowym. Na terenach le śnych percepcja wizualna b ędzie ograniczona. Oddziaływania te b ędą zauwa żalne zarówno na etapie budowy, jak i eksploatacji. B ędą one zwi ązane z pojawieniem si ę w przestrzeni nowych obiektów kubaturowych i infrastrukturalnych, zmian ą ukształtowania terenu, a tak że usuni ęciem drzew i krzewów przyro żnych. Wi ększo ść zmian w krajobrazie będzie miała charakter stały. Zmiany w miejscach słu żą cych wył ącznie na potrzeby budowy, które nie b ędą wykorzystywane po oddaniu przedsi ęwzi ęcia do eksploatacji, b ędą miały charakter odwracalny. Dlatego niezwykle istotne jest takie projektowanie infrastruktury drogowej aby zachowa ć istniej ące walory krajobrazowe poprzez przesadzenie istniej ących drzew lub w razie konieczno ści wycinki stworzenie pasa zieleni przydro żnej odpowiedniej do warunków panuj ących wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych. Ocena projektów mo żliwych do realizacji Oddziaływania pozytywne Realizacja projektów przewidzianych w Planie Transportowym zarówno w zakresie inwestycji drogowych, jak i kolejowych pozytywnie wpłynie na krajobraz regionu. Wi ększo ść z zaplanowanych działa ń dotycz ących dróg, b ędzie zwi ązana z ich modernizacj ą oraz remontami, a tak że poł ączeniem w układy multimodalne (P+R itp.). W znacznym stopniu jako ść infrastruktury drogowej zostanie zrewaloryzowana i odnowiona, co korzystnie wpłynie na jej estetyk ę. Po średnio zaplanowane działania zmierza ć b ędą do swego rodzaju uporz ądkowania terenów otwartych dzi ęki zapewnieniu spójno ści miejskich sieci komunikacyjnych z poł ączeniami regionalnymi oraz ponadregionalnymi. Wła ściwie opracowane projekty architektury słu żą cej poł ączeniom multiomodalnym – stacje przesiadkowe czy parkingi, mog ą by ć atrakcyjnym elementem krajobrazu miast oraz podnosi ć walory przestrzeni miejskiej.

171 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

W zakresie projektów dotycz ących rozwoju infrastruktury kolejowej z pewno ści ą pozytywne oddziaływania na krajobraz Łodzi b ędzie miało zako ńczenie budowy wiaduktu kolejowego na stacji Łód ź Kaliska. Obiekt ten b ędzie mógł pełni ć swoj ą funkcj ę, nie trac ąc walorów estetycznych. Podobnie rewitalizacja linii kolejowych pozwoli na utrzymanie odpowiedniego zagospodarowania i zachowania funkcji tych terenów. Prace polegaj ące na odnowieniu przystanków i dworców, tak że pozytywnie wpłyn ą na jako ść przestrzeni. Oddziaływania negatywne Nie przewiduje si ę znacz ącego negatywnego oddziaływania projektów na krajobraz. Wynika to z faktu, i ż projekty drogowe b ędą realizowane na istniej ących drogach lub w przypadku węzłów autostradowych w ich pobli żu, a w przypadku linii kolejowych na wyznaczonych ju ż szlakach (np. linia nr 25, zako ńczenie budowy istniej ącego ju ż wiaduktu). Ponadto wi ększo ść zaplanowanych działa ń koncentruje si ę na obszarach zurbanizowanych oraz silnie przekształconych antropogenicznie. Wi ększo ść projektów b ędzie realizowana poza obszarami o wysokich walorach krajobrazowych. Jedynie dwa projekty: „Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 484 Bełchatów - Kamie ńsk na odcinku Bełchatów – Łękawa” oraz „Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 484 Bełchatów - Kamie ńsk na odcinku Ł ękawa-Kamie ńsk” realizowane b ędą na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Widawki. Inwestycja b ędzie jednak dotyczy ć jedynie poszerzenia istniej ącej jezdni do 7,0 m oraz wzmocnienia konstrukcji nawierzchni do obci ąż eń 115 kN/o ś. Okre ślone dla Obszaru restrykcje 99 wskazuj ą na zakaz realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, a tak że zakaz likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego. Nale ży jednak wspomnie ć, i ż zgodnie z art. art. 24 ust. 2 pkt. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody 100 istnieje odst ępstwo od ww. zakazów dla realizacji inwestycji celu publicznego na terenie obszarów chronionego krajobrazu. Nie przewiduje si ę negatywnego oddziaływania na walory krajobrazowe Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Widawki. Potencjalnie inwestycje zwi ązane z budow ą nowych poł ącze ń dróg wojewódzkich z w ęzłami przy drogach ekspresowych czy autostradach mog ą negatywnie oddziaływa ć na walory krajobrazowe. Ewentualne negatywne oddziaływanie mo że polega ć na lokalizacji wiaduktów, czy ekranów akustycznych, które ze wzgl ędu na swoj ą wysoko ść lub rozmiar mog ą stanowi ć dominant ę przestrzenn ą. Ryzyko zwi ązane z negatywnym oddziaływaniem inwestycji liniowych dotyczy tak że konieczno ści usuwania drzew oraz krzewów ze wzgl ędu na poszerzenie pasa drogowego lub wymian ę podkładów kolejowych oraz budowy obiektów zwi ązanych z w ęzłami multimodalnymi oraz przystankami kolejowymi. Negatywne oddziaływanie na krajobraz b ędzie widoczne w trakcie realizacji inwestycji – lokalizacja zaplecza budowy, przemieszczanie mas ziemnych oraz tworzenie wykopów i nasypów. B ędzie to jednak oddziaływanie o charakterze krótkotrwałym i odwracalnym.

99 Uchwała Nr XIV/237/11 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 30 sierpnia 2011 r. w sprawie: Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Widawki 100 Dz. U. 2015 poz. 1651 z pó źn. zm.

172 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na krajobraz nale żą :

− stosowanie naturalnych (w postaci ścian ro ślinno ści) lub półnaturalnych (ro śliny pn ące na ekranach) ekranów akustycznych;

− zachowanie spójno ści krajobrazu przyrodniczego i kulturowego;

− odpowiednie planowanie inwestycji, uwzgl ędniaj ące konieczno ść wkomponowania planowanych obiektów w istniej ący krajobraz;

− maskowanie zieleni ą elementów dysharmonijnych;

− zastosowanie rytmu poszczególnych powtarzaj ących si ę elementów poprzez skupiska ro ślinno ści lub zastosowane wzory na ekranach akustycznych.

6.7 Oddziaływanie na gleby, powierzchni ę ziemi i zasoby naturalne

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne Działania zaproponowane w Planie Transportowym w sposób bezpo średni nie wpłyn ą na popraw ę jako ści gleb, degradacj ę powierzchni ziemi oraz zachowanie zasobów naturalnych jednak że odpowiednio przeprowadzone inwestycje w ramach poszczególnych celów i kierunków w dalszej perspektywie w niewielkim stopniu mog ą przyczyni ć si ę do ograniczenia wpływu infrastruktury liniowej na system glebowy regionu. Po średni wpływ na ograniczenie zanieczyszcze ń przedostaj ących si ę do gleb b ędą miały wszystkie zadania zmierzaj ące do zmodernizowania infrastruktury drogowej, a co za tym idzie popraw ę jako ści powietrza, która z kolei prowadzi do ograniczenia przedostawania si ę wraz z opadem mokrym i suchym zanieczyszcze ń do gleb. W zwi ązku z tym nale ży zało żyć, że w perspektywie długoterminowej realizacja celów i kierunków działa ń w sposób po średni przyczyni si ę do nieznacznej poprawy stanu gleb na terenie województwa. Oddziaływania negatywne Realizacja Planu Transportowego niew ątpliwie b ędzie wywierała negatywny wpływ na gleby, powierzchni ę ziemi oraz zasoby naturalne. Oddziaływania na gleby i powierzchni ę ziemi zwi ązane b ędą głównie z zajmowaniem pewnych powierzchni terenu i ingerencj ą w podło że podczas prowadzonych robót. Oddziaływanie na zasoby naturalne b ędzie wi ązało si ę ze zwi ększonym zapotrzebowaniem głównie na surowce skalne, a co za tym idzie konieczno ści ą ich eksploatacji. Budowa nowych przedsi ęwzi ęć spowoduje lokalne zmiany w ukształtowaniu terenów na skutek wykopów czy budowy nasypów. W konsekwencji zaj ęcia nowych terenów pod inwestycje, uszczupleniu ulegnie powierzchnia biologicznie czynna, a cz ęść gruntów zostanie wył ączona z produkcji rolniczej. B ędzie to dotyczyło przede wszystkim budowy nowych dróg oraz budowy nowych linii kolejowych. Nale ży si ę liczy ć równie ż z mo żliwo ści ą zniszczenia pewnych powierzchni, które zostan ą zaj ęte dla potrzeb zorganizowania zaplecza budowy, w tym gromadzenia materiałów, kruszyw, odpadów,

173 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 placów postojowych dla maszyn i środków transportu czy wykonania tymczasowych dróg, parkingów i placów manewrowych obsługuj ących teren budowy. B ędą to oddziaływania o charakterze chwilowym (po zako ńczeniu prac budowlanych teren powinien zosta ć przywrócony do stanu pierwotnego). Na etapie budowy ryzyko wyst ąpienia zanieczyszcze ń jest niewielkie pod warunkiem odpowiedniego serwisowania i utrzymywania wła ściwego stanu technicznego sprz ętu oraz zapewnienia odpowiednich warunków szczelno ści podło ża na terenach gdzie przewiduje si ę place postojowe dla maszyn i środków transportu. W trakcie eksploatacji najwi ększy wpływ na gleby wyst ąpi przy inwestycjach drogowych. Oddziaływania na gleby i powierzchni ę ziemi nale ży uzna ć jako długoterminowe i trwałe. Ocena projektów mo żliwych do realizacji Oddziaływania pozytywne Zaprojektowane w Planie Transportowym działania nie wpłyn ą bezpo średnio pozytywnie na gleby i ich jako ść w pobli żu realizowanych inwestycji. Nale ży jednak oczekiwa ć, i ż poprawa dro żno ści ci ągów komunikacyjnych, w szczególno ści w aglomeracji łódzkiej oraz w pobli żu i na terenie najwi ększych miast województwa przyczyni si ę do zmniejszenia emisji spalin z poruszaj ących si ę samochodów. Zapobieganie tworzenia si ę zatorów na drogach oraz rozwój poł ącze ń kolejowych, które mog ą przej ąć cz ęść pasa żerów poruszaj ących si ę obecnie samochodami w pewnym stopniu b ędzie miało wpływ na obni żenie emisji liniowej. Najwi ększe znaczenie ma obni żenie ładunku zanieczyszcze ń zawieraj ących SO x oraz NO x, które wraz z wod ą opadow ą przenikaj ą do gleb. Oddziaływanie to b ędzie miało charakter długotrwały o zasi ęgu lokalnym i regionalnym. Oddziaływania negatywne Negatywne oddziaływania na środowisko glebowe i zasoby naturalne w ramach realizacji Planu Transportowego b ędą dotyczy ć w głównej mierze zajmowania powierzchni otwartych (cz ęsto biologicznie czynnych lub u żytkowanych rolniczo) oraz zasklepiania gleb. Bior ąc pod uwag ę skal ę przedsi ęwzi ęć oraz fakt, i ż ich realizacje b ędzie odbywa ć si ę w wi ększo ści na ju ż istniej ących szlakach komunikacyjnych – drogowych oraz kolejowych oddziaływanie to nie b ędzie znacz ące. Zaj ęcie nowych terenów b ędzie wi ązało si ę tak że z budow ą obiektów towarzysz ących – wiaduktów, mostów, estakad, ekranów akustycznych, przystanków kolejowych, parkingów itp. Istotne b ędzie tak że zajmowanie powierzchni pod infrastruktur ę towarzysz ącą np. rowy odwadniaj ące. Potencjalne negatywne oddziaływania na środowisko glebowe mo żna podzieli ć na etap budowy oraz eksploatacji danego obiektu. Na etapie realizacji inwestycji niekorzystne oddziaływanie wi ąż e si ę z konieczno ści ą usuni ęcia pokrywy glebowej pod budow ę lub rozbudow ę ci ągów komunikacyjnych lub infrastruktury towarzysz ącej jak równie ż zorganizowania zaplecza budowy, w tym składowania materiałów, kruszyw, odpadów, placów postojowych dla maszyn. Ponadto istnieje ryzyko wycieku substancji ropopochodnych z maszyn budowlanych oraz obsługuj ących budowy samochodów, które mog ą przedosta ć si ę do gleby. Oddziaływania te b ędą miały charakter krótkotrwały. Na etapie eksploatacji wybudowanych obiektów, najwi ększy wpływ na gleby b ędzie dotyczył inwestycji drogowych. Oddziaływania b ędą miały charakter po średni, zwi ązany z emisj ą do atmosfery spalin samochodowych. Zanieczyszczenia w nich zawarte zostan ą zdeponowane w s ąsiedztwie dróg. Mo że doprowadzi ć to zwi ększenia zakwaszenia tych gruntów. W niewielkim stopniu mo że doj ść tak że do depozycji metali ci ęż kich w glebie –

174 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 głównie ołowiu. W przypadku eksploatacji dróg istotne znaczenie mo że mie ć stosowanie na jezdniach soli w okresie zimowym. Sól spływaj ąca z dróg wraz z wodami opadowymi b ędzie przenika ć do gleb. W przypadku linii kolejowych niewielki wpływ na gleby w trakcie eksploatacji mo że by ć zwi ązane ze stosowaniem herbicydów na torowiskach. Oddziaływanie to nie b ędzie jednak intensywne i mo że wyst ępowa ć miejscowo. Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na gleby, powierzchni ę ziemi i zasoby naturalne nale żą :

− stosowanie odpowiedniego systemu odwodnienia, uniemo żliwiaj ącego przedostanie si ę szkodliwych substancji do gleb;

− sadzenie wzdłu ż dróg pasów zieleni izolacyjnej wielopi ętrowej, składaj ącej si ę z odpowiednich gatunków krzewów i drzew li ściastych i iglastych zimozielonych;

− ograniczenie do minimum zasalania środkami zimowego utrzymania dróg;

− zastosowanie materiałów, które umo żliwi ą chocia ż cz ęś ciowe przesi ąkanie wody do gruntu (w przypadku chodników, ście żek rowerowych, torowisk itp.);

− rozs ądne wykorzystywanie materiałów budowlanych;

− eksploatacja kruszywa z istniej ących złó ż;

− powtórne wykorzystanie odpadów np. destruktu;

− unikanie zb ędnego przekształcenia rze źby terenu.

6.8 Oddziaływania na ludzi

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne Pozytywne oddziaływania na ludzi zwi ązane b ędą z realizacj ą inwestycji w szczególno ści uwzgl ędniaj ące popraw ę jako ści, przepustowo ści i płynno ści ruchu w obr ębie dróg wojewódzkich. Pozytywnym aspektem realizacji działa ń b ędzie równie ż wzrost potencjału przedsi ębiorczo ści gospodarki poprzez poprawę dost ępno ści i rozbudow ę poł ącze ń drogowych wpływaj ących zarówno na zwi ększenie atrakcyjno ści poszczególnych lokalizacji jak i dost ępno ści dla potencjalnych pracowników. Przewiduje si ę przez to ogóln ą popraw ę finansow ą ludno ści lokalnej. Polepszenie warunków życia ludzi nast ąpi jednak głównie w wyniku poprawy jako ści komunikacji zbiorowej, jej dost ępno ści, poprawie warunków podró żowania (wymiana taboru), skrócenia czasu podró ży (rewitalizacja linii kolejowych). Jednym z najwa żniejszych czynników wpływaj ących na jako ść życia ludno ści jest bezpiecze ństwo, wobec tej potrzeby Plan Transportowy zmierza do poprawy

175 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 bezpiecze ństwa na drogach wojewódzkich poprzez przebudow ę skrzy żowa ń, budow ę sygnalizacji świetlnej a tak że budow ę chodników. Poczucie bezpiecze ństwa na stałe podnosi jako ść życia. W perspektywie długofalowej nale ży oczekiwa ć poprawy jako ści życia mieszka ńców dzi ęki działaniom podejmowanym w ramach Planu Transportowego. Oddziaływania negatywne Realizacja Planu Transportowego mo że negatywnie wpływa ć na zdrowie ludzi i jako ść ich życia. Dotyczy ć to będzie osób zamieszkuj ących w s ąsiedztwie planowanych do realizacji konkretnych inwestycji. Negatywne oddziaływania odznacza ć si ę b ędą głównie poprzez zwi ększony hałas oraz zanieczyszczenia powietrza zwi ązane z budow ą i modernizacj ą układów komunikacyjnych, nasilonym ruchem samochodów oraz innymi pracami budowlanymi. Dodatkowym źródłem hałasu mog ącego oddziaływa ć na zdrowie ludzi w sposób negatywny b ędzie emisja z transportu. W celu zminimalizowania powyższych negatywnych oddziaływa ń nale ży dobra ć i zastosowa ć odpowiednie zabiegi techniczno- projektowe. Nale ży przy tym, zaznaczy ć, że realizacji du żych inwestycji infrastrukturalnych zawsze przypisane s ą tego typu nara żenia i że maj ą one zwykle charakter chwilowy i krótkotrwały. Ponadto negatywny wpływ na zdrowie mieszka ńców oraz jako ść ich życia jest wynikow ą oddziaływa ń zidentyfikowanych na pozostałe komponenty środowiska i jest efektem interakcji pomi ędzy poszczególnymi składowymi środowiska. Wobec czego nale ży spodziewa ć si ę najwi ększej presji ze strony potencjalnego zwi ększonego zanieczyszczenia powietrza tlenkami azotu, siarki, w ęgla oraz pyłu, a tak że zagro żenia ze strony klimatu akustycznego. Nale ży jednak zaznaczy ć, że obowi ązuj ące przepisy ochrony środowiska wymagaj ą, aby budowa i modernizacja linii komunikacyjnych była poł ączona ze stosowaniem takich zabezpiecze ń, które zapewni ą ograniczenie poziomu hałasu do warto ści dopuszczalnych. System ocen oddziaływania na środowisko w tym zakresie został prawidłowo zaimplementowany do polskiego prawa i działa wystarczaj ąco sprawnie. Prognozuje si ę, że uci ąż liwo ści zwi ązane z nadmiernym hałasem b ędą miał charakter chwilowy i krótkotrwały, natomiast nadmierne zanieczyszczenie powietrza b ędzie maiło charakter sezonowy, co oznacza że b ędzie mniejsze w okresie wegetacyjnym (redukcja przez ro śliny), natomiast w sezonie grzewczym w obr ębie g ęsto zabudowanych miejscowo ści nale ży spodziewa ć si ę oddziaływa ń skumulowanych (zanieczyszczenia z systemów grzewczych). Ocena projektów mo żliwych do realizacji Oddziaływania pozytywne Rozbudowa dróg wojewódzkich ł ącz ących sie ć dróg krajowych oraz z bazow ą sieci ą TEN-T niesie szereg pozytywnych konsekwencji dla jako ści życia mieszka ńców województwa. Rozbudowa analizowanych odcinków dróg wi ąza ć si ę b ędzie z podniesieniem klas dróg, poszerzeniem jezdni, wzmocnieniem konstrukcji nawierzchni czego konsekwencj ą b ędzie podwy ższenie komfortu jazdy. Dodatkowo redukcji ulegnie czas podró ży. Zabiegi te wpłyn ą równie ż na zwi ększenie bezpiecze ństwa u żytkowników przebudowywanych dróg. Zwi ększenie przepustowo ści oraz zmniejszenie przeci ąż enia istniej ących dróg wpłynie pozytywnie na szybko ść przemieszczania si ę mieszka ńców oraz otworzy nowe mo żliwo ści rozwoju m.in. zawodowego. Poprawa wojewódzkiej infrastruktury drogowej b ędzie sprzyja ć pobudzaniu aktywno ści gospodarczej miejscowo ści usytuowanych wzdłu ż drogi. Rozbudowa dróg oraz budowa poł ącze ń z układem drogowym sieci transportowej TEN-T wpłynie na popraw ę jako ści klimatu akustycznego poprzez odci ąż enie dróg lokalnych.

176 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zarówno drogowe jak i kolejowe pasma transportowe zwi ązane s ą z procesami urbanizacyjnymi. Podobnie jak w przypadku rozbudowy dróg, rewitalizacja linii kolejowych będzie wpływa ć na popraw ę dost ępno ści pasa żerskiej, co w konsekwencji w dłu ższej perspektywie czasowej mo że skutkowa ć podwy ższeniem cen nieruchomo ści. Poprawa stanu infrastruktury kolejowej i dworcowej b ędzie wpływa ć na zwi ększenie atrakcyjno ści linii kolejowych w porównaniu z alternatywnymi kanałami transportowymi. Oddziaływania negatywne Negatywny wpływ na zdrowie mieszka ńców oraz jako ść ich życia jest wynikow ą oddziaływa ń zidentyfikowanych na poszczególne komponenty środowiska. Zwi ązane jest to z wyst ępowaniem interakcji mi ędzy poszczególnymi składowymi środowiska, w tym człowieka. Realizacja mo żliwych projektów w ramach analizowanego Planu Transportowego będzie wywoływa ć negatywny wpływ w zwi ązku z przeniesieniem ładunków zanieczyszcze ń. W zwi ązku z popraw ą jako ści analizowanych odcinków dróg, przewiduje si ę wzrost nat ęż enia ruchu na nich. W konsekwencji lokalnie nast ąpi pogorszenie jako ści powietrza. Odnosi si ę to głównie do zwi ększenia poziomu tlenków azotu w powietrzu oraz pyłów PM10 i PM2,5. Zanieczyszczenia te b ędą oddziaływa ć na ludzi drog ą oddechow ą. Według Światowej Organizacji Zdrowia szkodliwe oddziaływanie na zdrowie ludzkie ma przede wszystkim pyłowe zanieczyszczenie powietrza, którego źródłem jest cz ęsto paliwo spalane w silnikach oraz pył drogowy. W tabeli poni żej przedstawiono mo żliwe negatywne skutki zdrowotne zanieczyszcze ń emitowanych przez transport. Tabela 26 Wpływ zanieczyszcze ń powietrza na zdrowie ludzi Zanieczyszczenie Konsekwencje dla zdrowia PM choroby układu sercowo naczyniowego i płuc, ataki serca i arytmie, oddziałuje na centralny system nerwowy, system reprodukcyjny i mo że powodowa ć raka NO x oddziałuje na w ątrob ę, płuca, śledzion ę i krew, mo że pogł ębia ć choroby płuc, prowadz ąc do wyst ępowania symptomów zaburze ń oddechowych i zwi ększonej podatno ści na infekcje układu oddechowego Niew ątpliwie na samopoczucie mieszkaj ących w otoczeniu przeznaczonych do rozbudowy dróg ludzi b ędzie negatywnie wpływa ć etap realizacji inwestycji (hałas powodowany przez ci ęż ki sprz ęt i maszyny budowlane). Oddziaływania te b ędą proporcjonowane do nat ęż enia i długotrwało ści prac budowlanych. Eksploatacja nowych odcinków dróg b ędzie długotrwale wpływa ć na stopie ń zanieczyszczenia wód oraz gleb, które b ędzie mogło wpływa ć na jako ść produktów żywno ściowych, na nich wytworzonych, co mo że przeło żyć si ę na ludzkie zdrowie. Wpływ na zdrowie ludzi mo że wywoływa ć rewitalizacja linii kolejowych poprzez ewentualne pogorszenie warunków akustycznych. Negatywny wpływ wyst ąpi w przypadku zmiany warunków u żytkowych linii wprowadzonych po rewitalizacji. Oddziaływanie to jest zale żne od pr ędko ści poci ągów, cz ęstotliwo ści przejazdów, rodzaju hamulców i ilo ści poci ągów z wł ączonym układem hamulcowym. Na mapie poni żej zaznaczono miejsca mo żliwych konfliktów planowanych inwestycji realizowanych w ramach Planu Transportowego z mieszka ńcami. Obszary konfliktowe okre ślono nakładaj ąc planowane inwestycje na obszary zabudowy mieszkaniowej.

177 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Potencjalne obszary konfliktowe z obszarami zabudowanymi wyst ąpi ą w przypadku inwestycji drogowych jak i kolejowych. Podnoszenie parametrów dróg z jednej strony podnosi komfort ich u żytkowników z drugiej strony nara ża mieszka ńców bezpo średniego sąsiedztwa inwestycji na uci ąż liwo ści zwi ązane z etapem budowy oraz eksploatacji inwestycji. Dotyczy ć to mo że nieprzestrzegania przez u żytkowników dróg ogranicze ń pr ędko ści co wi ąż e si ę ze zwi ększonym ryzykiem wypadków (w tym z wi ększymi konsekwencjami) oraz nadmiernym hałasem (analizy hałasu wykonywane s ą dla pr ędko ści dopuszczalnej). Mo że to prowadzi ć do powstania bariery pomi ędzy cz ęś ciami miejscowo ści, które przecina projektowana droga. Dlatego szczególnie istotne jest aby w przypadku projektowania dróg w obr ębie miejscowo ści stosowa ć rozwi ązania techniczne zwi ększaj ące bezpiecze ństwo i ograniczaj ące pr ędko ść pojazdów przy zachowaniu płynno ści ruch (np. wyspowe (azylowe) i o świetlone przej ścia dla pieszych, wył ączenie środowej cz ęś ci drogi z ruchu, przy wje ździe na teren miejscowo ści nale ży zastosowa ć rodzaj zygzaka aby wymusi ć spowolnienie jazdy). W przypadku inwestycji kolejowych konflikt dotyczy ć b ędzie nadmiernego hałasu w zwi ązku z tym zaleca si ę monta ż ekranów akustycznych obsadzonych pło żą cą zieleni ą zimozielon ą.

178 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 25 Zidentyfikowane obszary problemowe i mo żliwe pola konfliktów mi ędzy realizowanymi projektami inwestycyjnymi a lud źmi 101

101 źródło: opracowanie własne

179 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na ludzi nale żą :

− ograniczanie emisji zanieczyszcze ń na terenach zabudowy mieszkaniowej lub długotrwałego pobytu ludzi;

− ograniczenie robót budowlanych do pory dziennej w obr ębie zabudowy mieszkaniowej;

− prowadzenie inwestycji z udziałem społecze ństwa.

Stosowanie działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie na poszczególne komponenty b ędzie mie ć równie ż pozytywny wpływ na jako ść życia i zdrowie ludzi.

6.9 Oddziaływania na zabytki i dobra materialne

Ocena celów i kierunków działa ń Oddziaływania pozytywne Wpływ ustale ń Planu Transportowego na dobra materialne b ędzie wywierał pozytywny wpływ jednak nale ży mie ć na uwadze, że konkretne inwestycje dla cz ęś ci społecze ństwa mog ą by ć konfliktowe. Najwi ększy pozytywny wpływ b ędą miały działania zwi ązane z wyprowadzeniem cz ęś ci ruchu poza obszary zabudowane. Budowa obwodnic przyczyni si ę do zmniejszenia emisji zanieczyszcze ń oraz drga ń, które maj ą negatywny wpływ na zabytki oraz pozostałe budynki. Ponadto pozytywny wpływ b ędą miały wszelkie inwestycje drogowe gdy ż poprawa systemu transportowego (uzupełnienia brakuj ących odcinków, poprawa spójno ści) zwykle przyczynia si ę do wzrostu gospodarczego. Dodatkowo wszelkie działania zwi ązane z podniesieniem konkurencyjno ści systemu komunikacji zbiorowej równie ż przyczyni si ę wzmocnienie tego typu oddziaływa ń zarówno w zakresie warto ści firm świadcz ących usługi ale tak że dostępno ści nowych terenów z o środkami miejskimi (wzrost warto ści nieruchomo ści). Szczególnie istotne wydaje si ę by ć tutaj skrócenie czasu przejazdu i poprawa komfortu podró żowania w obr ębie województwa ale tak że usprawnienie dla podró żowania poza granicami regionu, a tym samym podniesieniu spójno ści gospodarczej, przestrzennej i społecznej z s ąsiaduj ącymi województwami. Oddziaływania te nale ży oceni ć jako długoterminowe i trwałe. Oddziaływania negatywne Ustalenia Planu Transportowego mog ą prowadzi ć do pewnych konfliktów społecznych a przez to negatywnie wpływa ć na dobra materialne. B ędzie miało na to wpływ zaj ęcie powierzchni terenu, w tym wył ączenie pewnych połaci z rolniczego u żytkowania, a co za tym idzie ograniczenia produktywno ści gleb. Budowa, rozbudowa i modernizacja dróg i linii kolejowych nie powinna jednak prowadzi w tym przypadku do powstania efektu barierowego utrudniaj ącego komunikacj ę pomi ędzy terenami po przeciwnych stronach inwestycji. Negatywne oddziaływania w kontek ście dóbr materialnych to odczucie subiektywne, a skala zaproponowanych w projekcie Planu Transportowego działań nie pozwala na stwierdzenie negatywnego oddziaływania w skali województwa. Podobnie realizacja przedmiotowego dokumentu nie b ędzie negatywnie wpływa ć na zabytki. Specyfika dróg wojewódzkich nie

180 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 pozawala na stwierdzenie, że mog ą sta ć si ę one dominant ą krajobrazow ą, która mogłaby negatywnie wpłyn ąć na ekspozycj ę obiektów zabytkowych. Autorzy prognozy przej ęli równie ż, że planowane działania znajd ą w bezpiecznej odległo ści od obiektów zabytkowych przez co wyst ępowanie drga ń w wyniku funkcjonowania nowej lub przebudowanej drogi czy linii kolejowej nie b ędzie prowadziło do uszkodzenia konstrukcji tych obiektów. Ustalenia Planu Transportowego pozwalaj ą na stwierdzenie, że oddziaływania negatywne na dobra materialne i zabytki o ile wyst ąpi ą b ędą maiły charakter chwilowy i krótkotrwały. Ocena projektów mo żliwych do realizacji Oddziaływania pozytywne Plan Transportowy b ędzie mie ć pozytywny wpływ na dobra materialne za spraw ą działa ń towarzysz ącym modernizacji i rewitalizacji linii kolejowych. Dzi ęki działaniom takim jak: przebudowa peronów na stacjach i przystankach wraz z o świetleniem i wyposa żeniem, budowa lub przebudowa kolejowych przystanków osobowych oraz budynków dworcowych, przebudowa obiektów in żynieryjnych poprawi si ę estetyka obiektów i otaczaj ącej je przestrzeni. Dodatkowo obiekty zostan ą zabezpieczone przez negatywnym wpływem czynników zewn ętrznych. Poprzez stworzenie zintegrowanego systemu transportowego poprawie ulegnie jako ść powietrza i ograniczeniu ulegnie negatywny wpływ pyłów osiadaj ących na budynkach. Pozytywny wpływ na dobra materialne b ędzie miała realizacja nowych obiektów o okre ślonej warto ści materialnej. Równie ż poprawa dost ępno ści o środków miejskich mo że wpłyn ąć na wzrost warto ści znajduj ących si ę w nich dóbr. Oddziaływania negatywne Wszelkie negatywne działania na zabytki oraz zasoby materialne zwi ązane z realizacj ą inwestycji maj ą charakter chwilowy i mog ą zaistnie ć tylko w przypadku bezpo średniej ingerencji w tkank ę zabudowy. Sytuacja taka mo że nast ąpi ć w przypadku blisko ści inwestycji drogowych i mo że wi ąza ć si ę ze zwi ększonym pyleniem i osiadaniem pyłów na obiektach zabytkowych. Dodatkowo drgania i hałas wywołany zarówno przez samochody jak i urz ądzenia budowlane mo że negatywnie wpłyn ąć na konstrukcj ę obiektów. Rekomendacje działa ń minimalizuj ących negatywne oddziaływanie Do najwa żniejszych środków zapobiegawczych lub minimalizuj ących negatywne oddziaływania na zabytki i dobra materialne nale żą :

− uwzgl ędnianie kwestii zabytków na etapie planowania inwestycji (unikanie kolizji z zabytkami);

− prowadzenia prac budowlanych z uwzgl ędnieniem ochrony obiektów zabytkowych (np. lokalizowanie zaplecza budowy);

− realizacja inwestycji zgodnie z wymogami i uzgodnieniami z wojewódzkim konserwatorem zabytków;

− powiadamianie wła ściwych słu żb konserwatorskich i post ępowanie z ich dalszymi zaleceniami w przypadku natrafienia podczas prac budowlanych na zabytki archeologiczne;

181 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− zaplanowanie przebiegu dróg, w sposób uwzgl ędniaj ący rozwój ekonomiczny i społeczny danych miast i miejscowo ści.

6.10 Macierz kwantyfikacji oddziaływa ń

Przy sporz ądzaniu niniejszej Prognozy przyj ęto podstawowe zało żenie, że autorzy projektu Planu Transportowego uwzgl ędnili wszystkie aspekty ochrony środowiska. Zapisy ustale ń projektu Planu Transportowego przygotowane zostały tak, by w mo żliwie maksymalnym stopniu ograniczy ć negatywne oddziaływanie przyszłych aktywno ści na stan środowiska naturalnego i zdrowie mieszka ńców. Szczegółowe lokalizacje nowych inwestycji musz ą by ć ustalane z uwzgl ędnieniem przepisów szczególnych, dotycz ących m.in. ochrony środowiska, co stanowi dodatkowe zabezpieczenie przed potencjaln ą degradacj ą środowiska.

182 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 27 Macierz wpływu celów strategicznych Planu Transportowego na poszczególne komponenty środowiska Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść

ść

ta

ę liny ś ziemi woda dobra ludzie klimat klimat ro zasoby zabytki norodno wpływna krajobraz zwierz naturalne obszarów powietrze ż materialne akustyczny biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró Wysokiej jako ści powi ązania drogowe zwi ększaj ące dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą P (1), D P (1), D P (1), D skum (2), skum (2), skum (2), P (1), D skum (2), B (1), D skum (2), skum (2), (1), S B (1), D P (1), D (1), S (1), S D (1), S D (1), S D (1), S (1), S (1), D (1), S (1), S (1), D (1), S D (1), S (1), R (1), S (1), (1), S (1), (1), M (1), L (1), L (1), (1), L (1), (1), L (1), L (1), (1), L (1), R (1), (1), L (1), (1), L (1), (1), nie L (1), niez R (1), nie (1), nie (1), nie du (3), du (3), nO du (3), nO zauw (2), du (3), nO zauw (2), du (3), nO du (3), nO (0), O (1), cO (2) (0), O (1) (0), O (0), O nO (3) (3) (3) nO (3) (3) O (1) (3) (3) (1) ∑ 7 ∑ 5 (1) (1) ∑ 11 ∑ 11 ∑ 11 ∑ 9 ∑ 11 ∑ 7 ∑ 11 ∑ 11 ∑ 5 ∑ 5 ∑ 5 Wysok iej jako ści układ kolejowy gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne P (1), D P (1), D P (1), D skum (2), skum (2), skum (2), P (1), D P (1), D B (1), D skum (2), skum (2), (1), S B (1), D P (1), D (1), S (1), S D (1), S D (1), S D (1), S (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), D (1), S D (1), S (1), R (1), S (1), (1), S (1), (1), M (1), L (1), L (1), (1), L (1), (1), L (1), L (1), L (1), du R (1), (1), L (1), (1), L (1), (1), nie L (1), niez R (1), nie (1), nie (1), nie du (3), du (3), nO du (3), nO zauw (2), (3), nO zauw (2), du (3), nO du (3), nO (0), O (1), cO (2) (0), O (1) (0), O (0), O nO (3) (3) (3) nO (3) (3) O (1) (3) (3) (1) ∑ 7 ∑ 5 (1) (1) ∑ 11 ∑ 11 ∑ 11 ∑ 9 ∑ 9 ∑ 7 ∑ 11 ∑ 11 ∑ 5 ∑ 5 ∑ 5 Konkurencyjny Port Lotniczy Łód ź im W. Reymonta skum P (1), D P (1), D B (1), D B (1), D B (1), D P (1), D P (1), D (2), D skum (2), P (1), D B (1), D P (1), D B (1), D (1), S (1), S (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S D (1), S (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), M (1), L M (1), M (1), M (1), M (1), M (1), (1), pR (1), M (1) R (1), nie L (1), niez R (1), nie L (1), niez (1), nie (1), nie zauw (2), zauw (2), zauw (2), zauw (2), zauw (2), (1), du du (3), nO (0), O (1) (1), cO (2) (0), O (1) (1), cO (2) (0), O (0), O O (1) O (1) O (1) O (1) O (1) (3), cO (3) ∑ 5 ∑ 7 ∑ 5 ∑ 7 (1) (1) ∑ 7 ∑ 7 ∑ 7 ∑ 7 ∑ 7 (2) ∑ 11 ∑ 5 ∑ 5 ∑ 10

183 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Elementy środowiska podlegaj ące ocenie wpływu

ść

ść

ta

ę liny ś ziemi woda dobra ludzie klimat klimat ro zasoby zabytki norodno wpływna krajobraz zwierz naturalne obszarów powietrze ż materialne akustyczny biologiczna integralno chronionych powierzchnia ró Zintegrowany, efektywny i proekologiczny system transportu pasa żerskiego P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D (1), S (1), S P (1), D P (1), D (1), S (1), S (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), R (1), R (1), S (1), (1), S (1), (1), R (1), L R (1), R (1), R (1), R (1), R (1), R (1), nie R (1), nie (1), nie (1), niez R (1), niez R (1), nie (1), nie (1), nie niez (1), niez (1), niez (1), niez (1), niez (1), (0), O (1) (0), O (1) (0), O (1), O (1), O (1) (0), O (1) (0), O (0), O O (1) O (1) O (1) O (1) O (1) ∑ 5 ∑ 5 (1) (1) ∑ 6 ∑ 5 (1) (1) ∑ 6 ∑ 6 ∑ 6 ∑ 6 ∑ 6 ∑ 5 ∑ 6 ∑ 5 ∑ 5 Nowoczesny i efektywny system transportu towarowego P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D P (1), D (1), S (1), S P (1), D P (1), D (1), S (1), S (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), S (1), (1), R (1), R (1), S (1), (1), S (1), (1), R (1), L R (1), R (1), R (1), R (1), R (1), R (1), nie R (1), nie (1), nie (1), niez R (1), niez R (1), nie (1), nie (1), nie niez (1), niez (1), niez (1), niez (1), niez (1), (0), O (1) (0), O (1) (0), O (1), O (1), O (1) (0), O (1) (0), O (0), O O (1) O (1) O (1) O (1) O (1) ∑ 5 ∑ 5 (1) (1) ∑ 6 ∑ 5 (1) (1) ∑ 6 ∑ 6 ∑ 6 ∑ 6 ∑ 6 ∑ 5 ∑ 6 ∑ 5 ∑ 5

184 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 28 Wykaz zastosowanych wska źników oraz ich wagi Wagi Wykaz zastosowanych wska źników i ich skrótów wska źników bezpo średnie B 1 po średnie P 1 bezpo średnio ść wtórne W 1 oddziaływania skumulowane skum 2 prawdopodobne prwd 1 krótkoterminowe K 1 okresu trwania średnioterminowe Ś 1 oddziaływania długoterminowe D 1 cz ęstotliwo ści stałe S 1 oddziaływanie chwilowe C 1 miejscowe M 1 lokalne L 1 zasi ęgu ponadlokalne pL 1 oddziaływania regionalne R 1 ponadregionalne pR 1 nieistotne nie 0 nieznaczne niez 1 intensywno ści zauwa żalne zauw 2 przekształce ń du że du 3 zupełne zup 4 odwracalne O 1 trwało ści cz ęś ciowo odwracalne cO 2 przekształce ń nieodwracalne nO 3 mo żliwe do rewaloryzacji Rew 3 Legenda Suma wag Oddziaływanie: pozytywne ≤7 mo żliwe negatywne >7 ≤9 negatywne znacz ące ≥10

Cel strategiczny 1 Wysokiej jako ści powi ązania drogowe zwi ększaj ące dost ępno ść wewn ętrzn ą i zewn ętrzn ą Planowane działania w zakresie przebudowy, modernizacji dróg publicznych (głównie dróg wojewódzkich i lokalnych) b ędą miały uci ąż liwe oddziaływanie na środowisko. Działania (zaprezentowanie w Planie Transportowym w tym na rysunkach) zakładaj ą utrzymanie istniej ących terenów komunikacyjnych. Przewiduje si ę jednak zwi ększenie powierzchni utwardzonej w zwi ązku z planowan ą przebudowa i modernizacj ą dróg oraz budow ą odcinków dróg po nowym śladzie (np. poza obszarami zabudowanymi – jako obwodnice miejscowo ści). W wyniku tych działa ń prognozuje si ę dwojakie oddziaływania zarówno pozytywne jak i negatywne w zakresie emisji zanieczyszcze ń oraz hałasu. Z jednej strony w zwi ązku ze wzrostem terenów komunikacyjnych nale ży spodziewa ć si ę wzrostu poziomu hałasu komunikacyjnego, wzrostu zanieczyszczenia powietrza w tym emisji spalin o zasi ęgu

185 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

miejscowym. Z drugiej za ś strony działania maj ące na celu modernizacj ę dróg, upłynnienia ruchu korzystnie wpływa na redukcj ę zarówno zanieczyszcze ń w wyniku efektywniejszego spalania paliw w pojazdach, ale tak że działanie te przyczyniaj ą si ę do ograniczenia zatorów, które s ą źródłem ponadnormatywnego hałasu. W wyniku prac w obr ębie pasów drogowych najwi ększej presji i degradacji podlega ć b ędą drzewa i krzewy przydro żne, mo że okaza ć si ę równie ż, że konieczna b ędzie ich wycinka. Planowane działania mog ą by ć realizowane przy zachowaniu przepisów odr ębnych odnosz ących si ę do ochrony środowiska i przyrody. Oddziaływanie celu strategicznego na środowisko i krajobraz mo żna oceni ć w nast ępuj ący sposób: pod wzgl ędem charakteru – niekorzystne, pod wzgl ędem intensywno ści przekształce ń – jako du że i zupełne, pod wzgl ędem bezpo średnio ści oddziaływania – jako bezpo średnie i po średnie, pod wzgl ędem okresu trwania oddziaływania – jako długoterminowe, pod wzgl ędem cz ęstotliwo ści oddziaływania – jako stałe i chwilowe, pod wzgl ędem zasi ęgu przestrzennego – jako miejscowe, pod wzgl ędem trwało ści oddziaływania – jako nieodwracalne. Tabela 29 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska.

Oddziaływanie pod wzgl ędem:

ci ń ń ci ci ci ś ś ś ci ci ś gu ę rednio na: ś stotliwo zasi trwało ę przekształce przekształce cz intensywno Oddziaływanie okresu trwania okresu bezpo charakteruzmian świat przyrody po średnie stałe i ró żnorodno ść długoterminowe oboj ętne miejscowe nieodwracalne nieznaczne i bezpo średnie i chwilowe biologiczna gleby i powierzchni ę bezpo średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe nieodwracalne du że terenu powietrze po średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe odwracalne zauwa żalne klimat stałe bezpo średnie długoterminowe negatywne miejscowe odwracalne zauwa żalne akustyczny i chwilowe wody po średnie długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieodwracalne nieznaczne krajobraz bez po średnie długoterminowe stałe miejscowe nieodwracalne oboj ętne i zabytki znaczenia bezpo średnie cz ęś ciowo ludzi długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne i po średnie odwracalne

Cel strategiczny 2 Wysokiej jako ści układ kolejowy gwarantuj ący sprawne powi ązania wewn ętrzne i zewn ętrzne Planowane działania w zakresie elektryfikacji, modernizacji i reaktywowania niektórych istniej ących terenów kolejowych b ędą miały uci ąż liwe oddziaływanie na środowisko. Działania zakładaj ą utrzymanie istniej ących terenów komunikacji kolejowej oraz modernizacj ę niektórych linii w tym ich elektryfikacj ę ze wzgl ędu na prawdopodobne zwi ększenie powierzchni utwardzonej (powi ększenie nasypów kolejowych) prognozuje si ę

186 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

nieznaczny wzrost ilo ści odprowadzanych wód opadowych, wzrost poziomu hałasu kolejowego w zwi ązku z intensyfikacj ą ruchu kolejowego. Prognozuje si ę natomiast zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza w tym emisji spalin o zasi ęgu miejscowym (poprzez zmian ę taboru ze spalinowego na elektryczny) oraz po średnio w obr ębie regionu w zwi ązku ze zwi ększeniem udziału transportu kolejowego kosztem transportu drogowego. Nasypy kolejowe oraz tereny przy torach charakteryzuj ące si ę specyficznymi warunkami gruntowymi (sztuczne przepuszczalne podło że) poro śni ęte s ą z reguły ciepłolubnymi, wieloletnimi zbiorowiskami ruderalnymi, które wyparły ro ślinno ść rodzim ą. W przypadku linii bądź bocznic nieu żytkowanych mogły pojawi ć si ę tak że gatunki pionierskie drzew tj. brzoza brodawkowata. W wyniku prac w obr ębie nasypów kolejowych najwi ększej presji i degradacji podlega ć b ędą drzewa i krzewy, mo że okaza ć si ę równie ż, że konieczna b ędzie ich wycinka (w przypadku elektryfikacji linii). Planowane działania mog ą by ć realizowane przy zachowaniu przepisów odr ębnych odnosz ących si ę do ochrony środowiska i przyrody. Oddziaływanie celu operacyjnego na środowisko i krajobraz mo żna oceni ć w nast ępuj ący sposób: pod wzgl ędem charakteru – niekorzystne, pod wzgl ędem intensywno ści przekształce ń – jako du że i zupełne, pod wzgl ędem bezpo średnio ści oddziaływania – jako bezpo średnie i po średnie, pod wzgl ędem okresu trwania oddziaływania – jako długoterminowe, pod wzgl ędem cz ęstotliwo ści oddziaływania – jako stałe i chwilowe, pod wzgl ędem zasi ęgu przestrzennego – jako miejscowe, pod wzgl ędem trwało ści oddziaływania – jako nieodwracalne. Tabela 30 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska.

Oddziaływanie pod wzgl ędem:

ci ń ń ci ci ś ci ś ś ci ci ś gu ę rednio na: ś stotliwo zasi trwało ę przekształce przekształce cz intensywno Oddziaływanie okresu trwania okresu bezpo charakteruzmian świat przyrody po średnie i ró żnorodno ść długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieodwracalne nieznaczne i bezpo średnie biologiczna gleby i powierzchni ę bezpo średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe nieodwracalne du że terenu powietrze po średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe odwracalne zauwa żalne klimat stałe bezpo średnie długoterminowe negatywne miejscowe odwracalne zauwa żalne akustyczny i chwilowe wody po średnie długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieodwracalne nieznaczne krajobraz bez po średnie długoterminowe stałe miejscowe nieodwracalne oboj ętne i zabytki znaczenia bezpo średnie cz ęś ciowo ludzi długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne i po średnie odwracalne

187 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Cel strategiczny 3 Konkurencyjny Port Lotniczy Łód ź im W. Reymonta W zakresie celu strategicznego planowane są działania polegaj ące na budowie baz lotniczych oraz zwi ększenie oferty przewozowej, popraw ę infrastruktury czy wdra żanie technologii teleinformatycznych b ędą miały nieznacznie uci ąż liwe oddziaływanie na środowisko. Wzrost konkurencyjno ści Portu Lotniczego Łód ź im W. Reymonta b ędzie miało dwojaki wpływ na stan środowiska, z jednej strony mo że przyczyni ć si ę do intensyfikacji negatywnych oddziaływa ń na środowisko z drugiej za ś modernizacja istniej ących obiektów przyczyni si ę do redukcji niekorzystnych oddziaływa ń. Transport powietrzny uznawany jest bowiem za jedn ą z istotnych przyczyn pogarszania jako ści powietrza w skali globalnej, w tym tak że utrzymywania si ę zagro żenia ozonosfery oraz efektu cieplarnianego. W zwi ązku z tym porty lotnicze zobowi ązane s ą do wdra żania programów maj ących na celu zmniejszenie potencjalnych negatywnych oddziaływa ń na środowisko infrastruktury lotniczej i statków powietrznych. Planowane inwestycje maj ące na celu rozwój transportu lotniczego i zwi ększenie dost ępno ści do usług lotniczych mo że przyczyni ć si ę do zwi ększenia presji na środowisko przyrodnicze. Jednak bez inwestycji modernizacyjnych obiekt ten nie ma szansy wdro żenia technologii i środków sprzyjaj ących środowisku, w tym

w szczególno ści redukcji CO 2 zarówno z obiektów i urz ądze ń lotniskowych (obsługa na płycie lotniska, system grzewcze) jak i samolotów (w zakresie organizacyjnym – optymalizacja przelotu, dróg startu i l ądowania oraz rozruchu i rozgrzewania silników). Planowane działania mog ą by ć realizowane przy zachowaniu przepisów odr ębnych odnosz ących si ę do ochrony środowiska i przyrody. Oddziaływanie celu strategicznego na środowisko i krajobraz mo żna oceni ć w nast ępuj ący sposób: pod wzgl ędem charakteru – niekorzystne, pod wzgl ędem intensywno ści przekształce ń – jako du że i zupełne, pod wzgl ędem bezpo średnio ści oddziaływania – jako bezpo średnie i po średnie, pod wzgl ędem okresu trwania oddziaływania – jako długoterminowe, pod wzgl ędem cz ęstotliwo ści oddziaływania – jako stałe i chwilowe, pod wzgl ędem zasi ęgu przestrzennego – jako miejscowe, pod wzgl ędem trwało ści oddziaływania – jako nieodwracalne. Tabela 31 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska.

Oddziaływanie pod wzgl ędem:

ci ń ń ci ci ci ś ś ś ci ci ś gu ę rednio na: ś zmian stotliwo zasi trwało ę charakteru przekształce przekształce cz intensywno Oddziaływanie okresu trwania okresu bezpo

świat przyrody po średnie stałe i ró żnorodno ść długoterminowe oboj ętne miejscowe nieodwracalne nieznaczne i bezpo średnie i chwilowe biologiczna gleby i powierzchni ę bezpo średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe nieodwracalne zauwa żalne terenu powietrze po średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe odwracalne zauwa żalne

188 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Oddziaływanie pod wzgl ędem:

ci ń ń ci ci ci ś ś ś ci ci ś gu ę rednio na: ś zmian stotliwo zasi trwało ę charakteru przekształce przekształce cz intensywno Oddziaływanie okresu trwania okresu bezpo klimat stałe bezpo średnie długoterminowe negatywne miejscowe odwracalne zauwa żalne akustyczny i chwilowe wody po średnie długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieodwracalne nieznaczne krajobraz bez po średnie długoterminowe stałe miejscowe nieodwracalne oboj ętne i zabytki znaczenia bezpo średnie częś ciowo ludzi długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne i po średnie odwracalne

Cel strategiczny 4 Zintegrowany, efektywny i proekologiczny system transportu pasa żerskiego W zakresie celu strategicznego planowane są działania polegaj ące na budowie zintegrowanych centrów przesiadkowych oraz działania polegaj ące na zwi ększeniu cz ęstotliwo ści kursów komunikacji publicznej, a tak że rozbudowie sieci tras rowerowych będą miały nieznacznie uci ąż liwe oddziaływanie na środowisko. Ze wzgl ędu na zwi ększenie powierzchni utwardzonej prognozuje si ę wzrost ilo ści odprowadzanych wód opadowych, ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej czy wzrost poziomu hałasu komunikacyjnego (ograniczonego punktowo do obiektu i jego dróg dojazdowych), wzrost zanieczyszczenia powietrza w tym emisji spalin o zasi ęgu miejscowym, mo żliwe jest te ż pojawienie si ę lokalnych ognisk substancji ropopochodnych. W odniesieniu jednak do całego obszaru województwa inwestycje te winny pozytywnie wpłynąć na ograniczenie emisji spalin poprzez zmniejszenie ilo ści pojazdów spalinowych (samochodów osobowych kosztem zwi ększenie udziału w ruchu komunikacji publicznej) poruszaj ących si ę po drogach regionu. W zakresie tras rowerowych w trakcie procedury planistycznej nale ży doło żyć wszelkich stara ń aby trasy wyznaczone w obr ębie terenów obj ętych ochron ą przebiegały w obr ębie istniej ących dróg (gminnych, polnych), tak aby do minimum potencjalny wpływ na komponenty środowiska, ale zapewni ć ich ci ągło ść i spójno ść w obr ębie s ąsiaduj ących gmin. Planowane projekty mog ą by ć realizowane przy zachowaniu przepisów odr ębnych odnosz ących si ę do ochrony środowiska i przyrody. Oddziaływanie celu operacyjnego na środowisko i krajobraz mo żna oceni ć w nast ępuj ący sposób: pod wzgl ędem charakteru – oboj ętne, pod wzgl ędem intensywno ści przekształce ń – jako nieznaczne, pod wzgl ędem bezpo średnio ści oddziaływania – jako bezpo średnie i po średnie, pod wzgl ędem okresu trwania oddziaływania – jako długoterminowe, pod wzgl ędem cz ęstotliwo ści oddziaływania – jako stałe, pod wzgl ędem zasi ęgu przestrzennego – jako miejscowe, pod wzgl ędem trwało ści oddziaływania – jako odwracalne.

189 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 32 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska.

Oddziaływanie pod wzgl ędem:

ci ń ń ci ci ci ś ś ś ci ci ś gu ę rednio na: ś stotliwo zasi trwało ę przekształce przekształce cz intensywno Oddziaływanie okresu trwania okresu bezpo charakteruzmian świat przyrody po średnie cz ęś ciowo i ró żnorodno ść długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne i bezpo średnie odwracalne biologiczna gleby i powierzchni ę bezpo średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe nieodwracalne nieznaczne terenu powietrze po średnie długoterminowe stałe pozytywne miejscowe odwracalne nieznaczne klimat bezpo średnie długoterminowe stałe pozytywne miejscowe odwracalne zauwa żalne akustyczny cz ęś ciowo wody po średnie długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne odwracalne krajobraz bez cz ęś ciowo po średnie długoterminowe stałe miejscowe oboj ętne i zabytki znaczenia odwracalne bezpo średnie częś ciowo ludzi długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne i po średnie odwracalne

Cel strategiczny 5 Nowoczesny i efektywny system transportu towarowego W zakresie celu strategicznego planowane są działania polegaj ące na rozwój sieci towarowych w ęzłów intermodalnych, budowie terminali intermodalnych, rozbudowie infrastruktury cargo w Porcie Lotniczym Łód ź im. Wł. Reymonta czy stworzeniu wspólnej platformy współpracy przewo źników, spedytorów i zarz ądców będą miały nieznacznie uci ąż liwe oddziaływanie na środowisko . Planowane działania przyczyniaj ą si ę do rozwoju społeczno-gospodarczego, a poprzez zwi ększenie konkurencyjno ści transportu towarowego umo żliwi ą osi ągni ęcie bardziej zrównowa żonego modelu transportu towarowego. Ze wzgl ędu na zwi ększenie powierzchni utwardzonej prognozuje si ę wzrost ilo ści odprowadzanych wód opadowych, ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej czy wzrost poziomu hałasu komunikacyjnego (ograniczonego punktowo do obiektu i jego dróg dojazdowych), wzrost zanieczyszczenia powietrza w tym emisji spalin o zasi ęgu miejscowym, mo żliwe jest te ż pojawienie si ę lokalnych ognisk substancji ropopochodnych. W odniesieniu jednak do całego obszaru województwa inwestycje te winny pozytywnie wpłynąć na ograniczenie emisji spalin poprzez zmniejszenie ilo ści pojazdów spalinowych (samochodów dostawczych w wyniku upłynnienia dostaw i lepszej organizacji transportu) poruszaj ących si ę po drogach regionu. Planowane projekty mog ą by ć realizowane przy zachowaniu przepisów odr ębnych odnosz ących si ę do ochrony środowiska i przyrody. Oddziaływanie celu operacyjnego na środowisko i krajobraz mo żna oceni ć w nast ępuj ący sposób: pod wzgl ędem charakteru – oboj ętne, pod wzgl ędem intensywno ści przekształce ń – jako nieznaczne, pod wzgl ędem bezpo średnio ści oddziaływania – jako bezpo średnie

190 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

i po średnie, pod wzgl ędem okresu trwania oddziaływania – jako długoterminowe, pod wzgl ędem cz ęstotliwo ści oddziaływania – jako stałe, pod wzgl ędem zasi ęgu przestrzennego – jako miejscowe, pod wzgl ędem trwało ści oddziaływania – jako odwracalne. Tabela 33 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska.

Oddziaływanie pod wzgl ędem:

ci ń ń ci ci ś ci ś ś ci ci ś gu ę rednio ś stotliwo zasi trwało ę przekształce przekształce cz intensywno okresu trwania okresu bezpo charakteruzmian Oddziaływaniena: świat przyrody po średnie cz ęś ciowo i ró żnorodno ść długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne i bezpo średnie odwracalne biologiczna gleby i powierzchni ę bezpo średnie długoterminowe stałe negatywne miejscowe nieodwracalne nieznaczne terenu powietrze po średnie długoterminowe stałe pozytywne miejscowe odwracalne nieznaczne klimat bezpo średnie długoterminowe stałe pozytywne miejscowe odwracalne zauwa żalne akustyczny cz ęś ciowo wody po średnie długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne odwracalne krajobraz bez cz ęś ciowo po średnie długoterminowe stałe miejscowe oboj ętne i zabytki znaczenia odwracalne bezpo średnie cz ęś ciowo ludzi długoterminowe stałe oboj ętne miejscowe nieznaczne i po średnie odwracalne

Informacje o mo żliwym oddziaływaniu skumulowanym W zwi ązku z szerokim zakresem Planu Transportowego nale ży prognozowa ć wyst ąpienie oddziaływa ń skumulowanych na ró żnorodno ść biologiczn ą, ro śliny, zwierz ęta, wody, powierzchni ę ziemi oraz zasoby naturalne, do których mo że doj ść w wyniku nadmiernego rozwoju terenów komunikacyjnych zwłaszcza w pobli żu lub na terenach o wysokich walorach przyrodniczych, a tak że we współoddziaływaniu z zadaniami podejmowanymi w ramach wszystkich celów realizowanych w tej samej lokalizacji.

6.11 Informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko

W Prognozie nie stwierdza si ę konieczno ści przeprowadzenia post ępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, pochodz ącego z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ocena ryzyka wyst ąpienia znacz ącego transgranicznego oddziaływania na środowisko jest obligatoryjnym elementem analiz przeprowadzanych w ramach procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Jest to wymóg przewidziany w prawie krajowym, wynikaj ący z przepisów prawa mi ędzynarodowego - Konwencji EKG ONZ o ocenach oddziaływania na środowisko w kontek ście transgranicznym, sporz ądzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 r., zwanej dalej „Konwencj ą”

191 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 oraz dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie ocen wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. UE L 197 z 21.7.2001, str. 30, z pó źn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 157, z po źn. zm.) tzw. „dyrektywy SEA”. Z tre ści art. 2 ust. 3 Konwencji wynika, że procedurze oceny oddziaływa ń transgranicznych poddaje si ę przede wszystkim konkretne przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne, w tym transport. Ponadto Konwencja i w ślad za ni ą prawo unijne wymagaj ą, aby procedurze oceny poddawa ć równie ż projekty planów i programów, których realizacja może wywoływa ć znacz ące skutki środowiskowe na terenie pa ństwa sąsiedniego. W zał ącznikach I i III do Konwencji podano list ę typowych przedsi ęwzi ęć wymagaj ących takiej oceny, a tak że wskazano kryteria kwalifikuj ące te działania do przeprowadzania oceny, do których w szczególno ści zalicza si ę wielko ść , lokalizacj ę oraz poziom nara żenia. Jak wynika z przeprowadzonych dla potrzeb Prognozy analiz, w ramach Planu Transportowego będą wspierane przedsi ęwzi ęcia wymienione w ww. zał ącznikach. Jednak że ich charakter oraz usytuowanie województwa w oddaleniu od granic pa ństwowych pozwala na stwierdzenie, że nie b ędą one znacz ąco oddziaływa ć na środowisko któregokolwiek z pa ństw o ściennych. Ustalenia Planu Transportowego obejmuj ą zadania, które realizowane b ędą na obszarze województwa łódzkiego, a zasi ęg ich oddziaływania na środowisko b ędzie miał przede wszystkim charakter miejscowy i lokalny, a tylko w niektórych przypadkach regionalny.

192 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

7 Opis wyników przeprowadzonych bada ń

W niniejszym rozdziale został przedstawiony opis wyników bada ń przeprowadzonych m.in. w oparciu o wskazane w zał ączniku nr 1 do SIWZ pytania. Odpowiedzi na pytania pozwoliły oceni ć czy cele, kierunki działa ń oraz projekty zaproponowane w Planie Transportowym zostały wybrane w my śl zasad zrównowa żonego rozwoju i zgodnie z rzeczywistymi potrzebami wynikaj ącymi z uwarunkowa ń środowiskowych województwa. W poni ższej tabeli przedstawiono list ę pyta ń wraz z odpowiedziami. Tabela 34 Analiza przeprowadzonych bada ń Zagadnienia obj ęte analizami Lp. Wyniki analiz szczegółowymi 1. Czy diagnoza stanu, analiza słabych Tak. Diagnoza stanu oraz analiza słabych i mocnych stron projektu Planu i mocnych stron Planu Transportowego oparta Transportowego została przygotowana była na zasadach zrównowa żonego rozwoju w kontek ście zasad zrównowa żonego wskazuj ąc na potrzeby gospodarcze rozwoju? i cywilizacyjne, a aspekt środowiskowy realizowany b ędzie poprzez opracowywanie dokumentacji środowiskowych dla realizowanych na podstawie Planu Transportowego inwestycji. 2. Czy zostały zaproponowane cele Tak. Plan Transportowy uwzgl ędnia cele środowiskowe adekwatne do potrzeb w tym środowiskowe jakie winny spełnia ć zarówno zakresie? cele i kierunki działa ń, a co za tym idzie konkretne projekty. Cele środowiskowe wynikaj ą z przeprowadzonej w ramach dokumentu analizy SWOT i s ą adekwatne do specyfiki i zakresu dokumentu. 3. Czy wła ściwie zostało skwantyfikowane Tak. Poziom szczegółowo ści projektu Planu negatywne oddziaływanie na środowisko Transportowego oraz opis celów i kierunków proponowanych przedsi ęwzi ęć ? Czy zostały działa ń nie pozwalaj ą na dokładne wskazane działania eliminuj ące/ skwantyfikowanie faktycznego wpływu na minimalizuj ące/ kompensuj ące takie środowisko tych działa ń. W Prognozie została oddziaływanie? przedstawiona kwantyfikacja na poziomie odpowiednim dla jej celów. Prognoza przedstawia oddziaływania proponowanych przedsi ęwzi ęć na wszystkie komponenty środowiska dodatkowo wskazuje działania kompensuj ące oraz eliminuj ące i minimalizuj ące dla ka żdego proponowanego celu szczegółowego, kierunku działa ń oraz projektów przewidzianych do realizacji. 4. Czy proponowane działania przyczyni ą si ę Cz ęś ciowo. Zało żenia Planu Transportowego są do efektywnego wykorzystania zasobów ogólne, jednak zawarte w nim zapisy nie naturalnych, w tym do zmiany wzorców wykluczaj ą efektywnego wykorzystania konsumpcji i produkcji oraz do zarz ądzania zasobów. popytem na te zasoby?

193 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zagadnienia obj ęte analizami Lp. Wyniki analiz szczegółowymi 5. Czy proponowane działania przyczyni ą si ę Tak. Plan Transportowy zakłada wymian ę do zast ępowania wykorzystania zasobów taboru komunikacji zbiorowej nieodnawialnych zasobami odnawialnymi, a na proekologiczny. Nale ży jednak pami ęta ć, że tym samym przyczyni ą si ę bezpo średnio lub w skali województwa b ędzie to proces po średnio do zmniejszenia negatywnego długotrwały i nie sposób oceni ć rzeczywistego wpływu na poszczególne komponenty wpływu na zast ępowalno ść zasobów środowiska oraz na środowisko widziane jako nieodnawialnych. Niemiej zaproponowane cało ść ? działania powinny w perspektywie długofalowej przynie ść zamierzony efekt tj. ograniczy ć ruch samochodów osobowych w najwi ększych ośrodkach miejskich kosztem zwi ększenia udziału ruchu komunikacj ą zbiorow ą. 6. Czy proponowane działania przyczyni ą si ę Tak. Proponowane działania powinny do wdra żania rozwi ąza ń ekoinnowacycjnych przyczyni ć si ę do ekoinnowacyjno ści. (rozwoju ekoinnowacyjno ści)? Szczególnie istotne jest tu wykorzystanie mechanizmów prawnych i stosowanie takich zapisów zamówie ń publicznych aby promowane były tego typu rozwi ązania. 7. Czy planowane działania przyczynią si ę Tak. Planowane działania obejmuj ą aspekty do równowa żenia rozwoju poprzez zrównowa żonego rozwoju i wzmacniaj ą si ę stosowanie charakterystycznych dla wzajemnie. Za główny cel mo żna przyj ąć poszczególnych sektorów środków podniesienie poziomu efektywno ści i jako ści eliminuj ących albo zmniejszaj ących transportu w obr ębie obszaru opracowania. negatywne oddziaływanie proponowanych Po średnio proponowane działania b ędą przedsi ęwzi ęć na środowisko wraz z wzmacniały pozostałe działania realizowane monitorowaniem ich wdra żania? na terenie województwa np. w zakresie poprawy jako ści powietrza, poprzez rozwój transportu ekologicznego, np. kolei, linii tramwajowych itp. 8. Czy planowane działania przyczyni ą si ę do Cz ęś ciowo. Planowane działania b ędą poprawy stanu: powietrza, wód oddziaływa ć dwojako na jako ść podstawowych powierzchniowych i podziemnych, elementów środowiska. Z jednej strony cz ęść powierzchni ziemi? proponowanych działa ń b ędzie zmierzała do poprawy jako ści powietrza, wód i powierzchni ziemi. Z drugiej za ś Plan Transportowy zakłada wzrost terenów komunikacyjnych, które s ą źródłem zanieczyszcze ń powietrza, wód oraz powierzchni ziemi. 9. Czy proponowane działania uwzgl ędniaj ą Cz ęś ciowo. Planowane działania nie b ędą potrzeb ę ochrony przyrody i krajobrazu i czy w sposób bezpo średni wpływa ć będą sprzyja ć tworzeniu oraz wła ściwemu na funkcjonowanie, integralno ść systemów funkcjonowaniu systemów obszarów obszarów chronionych (w tym Natura 2000) i nie chronionych Natura 2000? będą wywiera ć na nie znacz ąco negatywnego oddziaływania. Poprawa funkcjonowania tych obszarów powinna nast ąpi ć w wyniku poprawy pozostałych komponentów środowiska o ile inwestycje zostan ą zrealizowane przy uwzgl ędnieniu zasad obowi ązuj ących w obr ębie tych terenów. 10. Czy proponowane działania wpłyn ą na Tak. Proponowane działania w wi ększo ści b ędą zdrowie ludzi, a je śli tak to w jaki sposób? pozytywnie wpływa ć na jako ść życia mieszka ńców co przeło ży si ę równie ż na ich zdrowie.

194 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zagadnienia obj ęte analizami Lp. Wyniki analiz szczegółowymi 11. Czy proponowane działania przyczyni ą si ę Cz ęś ciowo. Proponowane działania nie ingeruj ą do zachowania warto ści kulturowych? w obiekty o wysokich walorach kulturowych, w zwi ązku z tym nie b ędą przyczynia ć si ę do ich zachowania, ale tak że nie b ędą prowadzi ć do ich naruszenia b ądź ograniczenia warto ści. 12. Czy proponowane działania przyczyni ą si ę Tak. Działania proekologiczne zaproponowane do podnoszenia świadomo ści ekologicznej? w Planie Transportowym przyczyni ą si ę do wzrostu świadomo ści ekologicznej, zwłaszcza w zakresie ograniczenia emisji pochodz ącej ze źródeł komunikacyjnych. 13. Czy proponowane działania przyczyni ą si ę Tak. Działania maj ące na celu uporz ądkowanie do poprawy ładu przestrzennego? oraz popraw ę stanu dróg wojewódzkich przyczyni ą si ę do poprawy ładu przestrzennego. Niew ątpliwie najwi ększe znaczenie b ędzie miało tu wyprowadzenie ruchu z obszarów zurbanizowanych (obwodnice miejscowo ści), ale tak że takie zagospodarowanie terenów przydro żnych (ziele ń przyuliczna, ekrany akustyczne) umo żliwiaj ące spójne kształtowanie zgodnie z istniej ącymi uwarunkowaniami i potrzebami. 14. Czy w wyniku realizacji projektu Planu Tak. Nast ąpi poprawa stanu środowiska, Transportowego nast ąpi poprawa, czy szczególnie w zakresie klimatu akustycznego, pogorszenie stanu środowiska? Nale ży zanieczyszcze ń powietrza i jako ści życia ludzi. wskaza ć, jakie czynniki spowoduj ą taki stan i jak je wzmacnia ć/eliminowa ć? 15. Czy zostały zidentyfikowane rodzaje Tak. Prognoza identyfikuje rodzaje inwestycji, inwestycji o najwi ększym pozytywnym które mog ą negatywnie wpływa ć na środowisko i negatywnym wpływie na środowisko oraz oraz takie których prognozowany wpływ b ędzie czy opracowano zalecenia/sposoby ich pozytywny. Prognoza przedstawia te ż zalecenia wzmacniania/minimalizacji oraz minimalizuj ące oddziaływania oraz propozycje monitorowania ich oddziaływania? rozwiąza ń wspieraj ących proponowane działania i wzmacniaj ące pozytywne efekty. Plan Transportowy zawiera propozycje wska źników oraz systemu monitorowania skutków jego realizacji. 16. Czy zaproponowane w projekcie Tak. Zaproponowane w Planie Transportowym Regionalnego Planu Transportowego priorytety inwestycyjne/działania są Województwa Łódzkiego spełniaj ącego odpowiedzi ą na problemy środowiskowe kryteria warunku ex ante dla celu adekwatne do specyfiki i zakresu dokumentu. tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014- m.in. nadmierny hałas drogowy i emisj ę 2020 priorytety inwestycyjne/działania s ą zanieczyszcze ń powietrza (poprzez odpowiedzi ą na istniej ące problemy np. zwi ększenie udziału transportu zbiorowego środowiskowe w województwie? i realizacj ę obwodnic miast). 17. Czy kryteria wyboru projektów uwzgl ędniaj ą Tak. Jednym z kryteriów wyboru projektów jest aspekty środowiskowe? ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne. 18. Czy planowane inwestycje przyczyni ą si ę do Tak. Planowane inwestycje b ędą przyczyniały realizacji zobowi ąza ń prawnych/traktatowych si ę do realizacji zobowi ąza ń w zakresie ochrony środowiska? prawnych/traktatowych głównie w zakresie wymiany taboru na proekologiczny, ograniczenia zanieczyszcze ń powietrza w obr ębie terenów zurbanizowanych, zwi ększenie liczby przejazdów środkami komunikacji zbiorowej.

195 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zagadnienia obj ęte analizami Lp. Wyniki analiz szczegółowymi 19. Czy proponowane działania uwzgl ędniaj ą Cz ęś ciowo. Planowane działania bezpo średnio przeciwdziałania zmianom klimatu? nie uwzgl ędniaj ą aspektów przeciwdziałaj ących zmianom klimatu. Niemniej wszelkie inwestycje prowadzone w ramach Planu Transportowego będą uwzgl ędnia ć te aspekty zgodnie z przepisami odr ębnymi (np. odwodnienia dróg) oraz dokumentami strategicznymi wy ższego szczebla. 20. Czy proponowane działania przyczyni ą si ę Cz ęś ciowo. Jednym z kryteriów wyboru do zachowania bioró żnorodno ści? projektów jest ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne. Warto równie ż zaznaczy ć, że wi ększo ść projektów realizowana b ędzie w obr ębie istniej ących pasów drogowych, a kompleksowe zaplanowane inwestycji powinno przyczyni ć si ę równie ż do uwzgl ędnienia np. pasów zieleni przydro żnej, co powinno wzmocni ć ró żnorodno ść biologiczn ą w pobli żu ci ągów komunikacyjnych. 21. Czy Plan Transportowy obejmuje wsparcie Cz ęś ciowo. Plan Transportowy zawiera działa ń na rzecz zielonej gospodarki? działania maj ące na celu optymalizacj ę pewnych procesów gospodarczych. Planowane działania przyczyni ą si ę do lepszego gospodarowanie zasobami (wymiana taboru na proekologiczny), wykorzystania instrumentów gospodarczych, które będą sprzyja ć ochronie środowiska (usprawnienia spedycji towarów), udzielania wsparcia innowacyjnym projektom (jako kryterium wyboru projektów), a tak że podejmowania wysiłków na rzecz rozwoju zrównowa żonej konsumpcji (wspieranie rozwoju komunikacji zbiorowej). 22. Czy Plan Transportowy obejmuje wsparcie Cz ęś ciowo. Plan Transportowy bezpo średnio dla budowy zielonej infrastruktury? nie wspiera zielonej infrastruktury jednak winna ona towarzyszy ć wszystkim projektom inwestycyjnym realizowanych na terenie województwa w ramach analizowanego dokumentu. Jednym z kryteriów wyboru projektów jest ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne. Wobec czego wspierane powinny by ć projekty, dla których zaplanowano zielon ą infrastruktur ę tj. ziele ń przyuliczn ą (najlepiej wielopi ętrow ą), zielone ronda (które w tracie intensywnych opadów pochłaniaj ą cz ęść opadów, a dodatkowo stanow ą warto ść kompozycyjn ą), zielone ściany i dachy w obr ębie projektowanych budynków i innych obiektów budowlanych (np. wiat przystankowych).

196 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zagadnienia obj ęte analizami Lp. Wyniki analiz szczegółowymi 23. Czy zostały opracowane i uzasadnione Tak. Prognoza oddziaływania na środowisko warianty alternatywne dla działa ń w ramach przedstawia warianty alternatywne oraz zerowe. poszczególnych priorytetów inwestycyjnych Jednak ze wzgl ędu na istniej ące przedstawionych w projekcie Planu uwarunkowania i potrzeby uznano, że Transportowego? zaproponowane w Planie Transportowym działania i projekty s ą najkorzystniejsze dla środowiska w kontek ście istniej ących uwarunkowa ń i potrzeb rozwoju społeczno- gospodarczego województwa łódzkiego.

197 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

8 Wnioski i rekomendacje

Wnioski z przeprowadzonych w ramach Prognozy bada ń zostały skrótowo przedstawione w poni ższej tabeli. Odnosi si ę ona do wybranych elementów (zagadnie ń) m.in. z zakresu zrównowa żonego rozwoju, które były przedmiotem oceny. Tabela 35 Wnioski z przeprowadzonej Prognozy oddziaływania na środowisko Planu Transportowego Lp. Elementy poddane analizie i ocenie Wnioski Ocena spójno ści celów projektu Planu Transportowego Cele ochrony środowiska z celami ochrony środowiska zawartymi w dokumentach ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowych, wspólnotowych i krajowych mi ędzynarodowym, wspólnotowym potwierdza istnienie zbie żno ści zapisów z dokumentami 1. i krajowym, istotne z punktu wy ższych szczebli. Jednak ze wzgl ędu na specyfik ę widzenia Planu Transportowego i dokumentu oraz jego w ąski zakres nie wszystkie cele sposób ich uwzgl ędnienia w będą realizowane w zakresie tematycznym projektowanym dokumencie analizowanego dokumentu. Zasada zrównowa żonego rozwoju została w pełni uwzgl ędniona w zapisach projektu Planu Stopie ń i sposób uwzgl ędnienia Transportowego. Odnosi si ę głównie do sfer społecznej zasady zrównowa żonego rozwoju i gospodarczej, a sfera środowiskowa b ędzie 2. w badanym dokumencie, w tym uwzgl ędniana zgodnie z przepisami odr ębnymi zało żeń i wytycznych polityki na podstawie których inwestycje dopuszcza si ę ekologicznej polskiej i UE do konkretnej lokalizacji. Zało żenia i wytyczne polityki ekologicznej kraju oraz UE b ędą realizowane w zakresie dotycz ącym transportu. Na etapie projektu Planu Transportowego, w którym działania zostały uj ęte na poziomie ogólnym, a projekty realizowane w trybie pozakonkursowym zostały Wskazanie potencjalnych zagro żeń szczegółowo wskazane wyznaczono mo żliwe zagro żenia i pól konfliktów ekologicznych i konflikty ekologiczne dotycz ące nie tylko charakteru zwi ązanych z realizacj ą planowanych działa ń ale równie ż konkretnych lokalizacji postanowie ń dokumentu w i inwestycji. Wskazane w Prognozie oddziaływania 3. przedziale czasowym: na lata 2014- negatywne mog ą by ć jednak w du żym stopniu 2020, w tym identyfikacja zminimalizowane poprzez zastosowanie odpowiednich znacz ących negatywnych środków ograniczaj ących ten wpływ. Na etapie realizacji oddziaływa ń na obszary chronione, poszczególnych przedsi ęwzi ęć zagro żenia konfliktami w tym Natura 2000 ekologicznymi mog ą obejmowa ć głównie działania zwi ązane z: lokalizacj ą dróg w obr ębie terenów chronionych oraz podniesieniem klasy dróg (zwi ększenie pr ędko ści projektowej) w obr ębie terenów zabudowanych. Rozwi ązania te zostały szczegółowo przedstawione w Prognozie w rozdziałach tj. 6.1 oraz 8.1. Zakłada si ę, Rozwi ązania maj ące na celu że wskazane w Prognozie mo żliwe negatywne zapobieganie ograniczeniu lub 4. oddziaływania na środowisko, mog ą w znacznym stopniu przyrodnicza kompensacj ę by ć ograniczone lub w niektórych przypadkach negatywnych oddziaływa ń wyeliminowane poprzez zastosowanie zaproponowanych w tych rozdziałach rozwi ąza ń.

198 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Lp. Elementy poddane analizie i ocenie Wnioski W Prognozie oceniono i przedstawiono w Matrycy kwantyfikacji oddziaływa ń (6.10) mo żliwe oddziaływania skumulowane. Ze wzgl ędu jednak na brak informacji o lokalizacji wszystkich planowanych działa ń, nie ma mo żliwo ści przedstawienia szczegółowych informacji nt. tych oddziaływa ń. W przypadkach, w których zidentyfikowano mo żliwe negatywne oddziaływanie Mo żliwo ści wyst ępowania wskazano na mo żliwo ść wyst ąpienia oddziaływa ń 5. oddziaływa ń skumulowanych skumulowanych, w razie realizacji dodatkowych inwestycji wywołanych realizacj ą dokumentu na danym obszarze. Wi ększo ść wskazanych oddziaływa ń skumulowanych b ędzie jednak mie ć charakter krótkotrwały, zwi ązany z etapem prowadzenia prac. Ocena oddziaływa ń skumulowanych dotycz ące obszarów chronionych, w tym Natura 2000 b ędzie mo żliwa dopiero w momencie okre ślenia lokalizacji wszystkich przedsi ęwzi ęć planowanych do wsparcia w ramach Planu Transportowego. W Prognozie wskazano na liczne rozwi ązania minimalizuj ące, przy czym za główne zasady mo żna uzna ć: • przeprowadzenie w sposób rzetelny oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęć na środowisko – z przedstawieniem wariantu mo żliwie najmniej obci ąż aj ącego środowisko, a jednocze śnie ekonomicznie uzasadnionego, zapewniaj ąc wysoki poziom merytoryczny oraz bior ąc pod uwag ę wszystkie mo żliwe oddziaływania, zwłaszcza na obszary Mo żliwo ści i zasady ograniczenia chronione, potencjalnych znacz ących • wydawanie decyzji administracyjnych zgodnych 6. oddziaływa ń na środowisko z zasadami i wymaganiami ochrony środowiska, zwi ązanych z realizacj ą • sprawne egzekwowanie zapisów okre ślonych postanowie ń dokumentu w decyzjach administracyjnych i przepisach prawnych, • lokowanie inwestycji poza terenami przyrodniczo cennymi, • przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej na etapie planowania konkretnego przedsi ęwzi ęcia (np. w ramach oceny oddziaływania na środowisko), • uwzgl ędnianie zrównowa żonego zagospodarowania przestrzennego przy wyborze lokalizacji i opracowywaniu projektu inwestycji (np. zachowanie lub stworzenie terenów zieleni przydro żnej) oraz zachowanie wymogów ochrony krajobrazu. Analiza istniej ącego stanu poszczególnych komponentów środowiska pod k ątem Planu Transportowego wykazała wyst ępowanie obszarów problemowych dotycz ących 7. Istniej ący stan środowiska jako ści powietrza, ale tak że wyst ępowania kolizji z obszarami chronionymi i terenami zabudowanymi. Zapisy Planu Transportowego odpowiadaj ą w znacznym stopniu na zdiagnozowane problemy środowiskowe.

199 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Lp. Elementy poddane analizie i ocenie Wnioski Mo żliwe zmiany środowiska naturalnego w przypadku odst ąpienia od realizacji Planu Transportowego wskazane zostały w rozdziale 4.13. Rezygnacja z realizacji zało żeń Planu Transportowego b ędzie powodowa ć: • na skutek rosn ącej stale liczby pojazdów wzrost nat ęż enia ruchu oraz zmniejszenie przepustowo ści dróg; • na skutek zmniejszenia przepustowo ści dróg tworzenie si ę tzw. „korków”, co finalnie doprowadzi do zwi ększenia zu życia paliw oraz zwi ększenia emisji spalin; Potencjalne zmiany stanu • wzrost emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych środowiska w przypadku oraz pogorszenie jako ści powietrza – w szczególno ści 8. odst ąpienia od realizacji Planu na terenach miejskich; Transportowego • zwi ększenie liczby mieszka ńców nara żonych na ponadnormatywne warto ści poziomu hałasu; • na skutek zwi ększenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza, zwi ększenie tak że ładunku zanieczyszcze ń przenikaj ącego do wód powierzchniowych i podziemnych oraz środowiska glebowego; • zwi ększona emisja gazów (w tym w szczególno ści CO 2) oraz pyłów negatywnie wpłynie na przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, a w konsekwencji b ędzie czynnikiem je pogł ębiaj ącym; • zwi ększone ryzyko wypadków i kolizji na zatłoczonych i niezmodernizowanych drogach. Za najwa żniejsze problemy w zakresie obszarów chronionych uznano: Istniej ące problemy zwi ązane • fragmentacj ę siedlisk i korytarzy ekologicznych – z ochron ą obszarów chronionych, ze wzgl ędu głównie na budow ę infrastruktury istotnych z punktu widzenia komunikacyjnej (drogi, obwodnice); realizacji projektowanego Planu 9. • wyst ępowanie obcych gatunków ro ślin i zwierz ąt – Transportowego i celów ochrony w wyniku m.in. rozwoju komunikacji przyczyniaj ący si ę środowiska, ustanowionych do wzrostu gatunków obcych (rozprzestrzenianie si ę na szczeblu mi ędzynarodowym gatunków inwazyjnych wzdłu ż dróg i szlaków); wspólnotowym oraz krajowym • niewystarczaj ące informacje nt lokalizacji cennych gatunków i siedlisk. Ocena przedstawionych w projekcie Planu Transportowego działa ń oraz projektów przyj ętych Wsparcie efektu synergii do realizacji wskazuje na cało ściowe, synergiczne zwi ązanego z wykorzystaniem cech podej ście do rozwoju województwa w zakresie systemów środowiska w procesie prowadzenia komunikacyjnych. Pozwoli to na osi ągni ęcie lepszych 10. polityki regionalnej pa ństwa efektów zrównowa żonego rozwoju. Jednoczesna w kontek ście rozwoju realizacja polityki transportowej nastawionej zrównowa żonego na innowacyjno ść i ekologiczne rozwi ązania doprowadzi do szeroko poj ętego rozwoju zgodnego ze zrównowa żonymi zasadami.

200 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Lp. Elementy poddane analizie i ocenie Wnioski Ocena działa ń zaplanowanych do wsparcia w ramach Planu Transportowego nie wskazała na wyst ępowanie znacz ących negatywnych oddziaływań. Wynika to Przewidywane znacz ące m.in. z faktu braku informacji o lokalizacji wszystkich 11. oddziaływanie na poszczególne planowanych działa ń, która jest podstaw ą do komponenty środowiska szczegółowej oceny wpływu na środowisko wykonywanej w ramach ocen oddziaływania na środowisko. Niemniej jednak oceny te zostan ą przeprowadzone zgodnie z przepisami odr ębnymi. Przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko nie wskazała potrzeby przeprowadzenia post ępowania 12. Oddziaływanie transgraniczne w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko. Planowane do dofinansowania projekty inwestycyjne nie b ędą oddziaływa ć na kraje s ąsiednie. W ramach rozwi ązania alternatywnego do zapisów projektu Planu Transportowego zaproponowano: • wytyczaniu nowych dróg poza obszarami chronionymi; • zachowaniu standardów akustycznych dla zabudowy chronionej, stosowaniu cichych nawierzchni, podkładów pochłaniaj ących hałas oraz drgania; • stosowaniu mat wibroizolacyjnych dla ograniczenia nadmiernego hałasu i drga ń lub innych systemów Rozwi ązania alternatywne ograniczaj ących hałas (np. szyna w otulinie); 13. do zawartych w Planie • Transportowym stosowaniu technologii ograniczaj ących energochłonno ść oraz emisj ę zanieczyszcze ń; • budowie sygnalizacji świetlnej korzystaj ącej z OZE (np. panele fotowoltaiczne) oraz oświetlenia automatycznie dopasowuj ącego parametry działania do warunków (np. ograniczenie nat ęż enia światła w przypadku braku przechodniów). Rozwi ązanie te zostały uzasadnione w rozdziale 5 Prognozy. Szczegółowy opis skutków środowiskowych realizacji Planu Transportowego znajduje si ę w rozdziale 8.2 Prognozy. Monitoring skutków realizacji Planu Plan Transportowy okre śla konstrukcj ę systemu Transportowego w tym skutki monitorowania umo żliwiaj ącego pomiar, kontrol ę 14. środowiskowe i przestrzenne oraz interpretacj ę efektów realizowanych działa ń. w systemie transportowym W dokumencie tym zaproponowano wska źniki, które pozwol ą okre śli ć stopie ń realizacji poszczególnych działa ń w zakresie odpowiadaj ącym systemom transportowym.

Przeprowadzona ocena projektu Planu Transportowego pozwala na stwierdzenie, że dokument spełnia wi ększo ść celów dokumentów wy ższego szczebla, uwzgl ędniaj ąc w pełni zasad ę zrównowa żonego rozwoju. Zaplanowane działania powinny przynieść pozytywne efekty, pod warunkiem spełniania zasad ochrony środowiska na ka żdym etapie realizacji inwestycji, natomiast mo żliwe negatywne oddziaływania b ędą miały w wielu przypadkach charakter chwilowy (w trakcie realizacji inwestycji). Zaproponowano jednak rozwi ązania pozwalaj ące na realizacj ę zasady zrównowa żonego rozwoju, które zaprezentowano w matrycy oddziaływa ń.

201 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

8.1 Rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko, mog ących by ć rezultatem realizacji projektu Planu Transportowego

Plan Transportowy przewiduje realizacj ę działa ń, które b ędą powodowa ć ró żne oddziaływania na komponenty środowiska. Rozdział ten prezentuje mo żliwe rozwi ązania, które minimalizuj ą skutki działa ń o negatywnym charakterze. Poprzez poj ęcie środków minimalizuj ących nale ży rozumie ć zbiór działa ń, który przyczyni si ę do zapobiegni ęcia lub ograniczenia negatywnych oddziaływa ń, które mog ą by ć wynikiem realizacji zało żeń Planu Transportowego. Natomiast kompensacja przyrodnicza jest to zespół działa ń prowadz ących do przywrócenia równowagi przyrodniczej. Działania kompensacyjne obejmuj ą roboty budowlane, roboty ziemne, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupisk ro ślinno ści i siedlisk. W przypadku realizacji działa ń na obszarach Natura 2000 środki kompensuj ące, odpowiednie dla negatywnych oddziaływa ń, obejmuj ą:

− odbudow ę − przywrócenie poprzedniego stanu siedliska, by zapewni ć zachowanie jego warto ści przyrodniczych oraz zgodno ść z celami ochrony obszaru;

− tworzenie − utworzenie nowego siedliska na nowym obszarze lub powi ększenie istniej ącego;

− wzmocnienie − poprawa stanu pozostałego siedliska proporcjonalnie do strat powstałych wskutek realizacji przedsi ęwzi ęcia lub planu;

− zachowanie puli siedlisk − działania zapobiegaj ące dalszemu upo śledzeniu spójno ści sieci Natura 2000.

Mo żliwe negatywne oddziaływanie na środowisko powinno si ę ogranicza ć stosuj ąc odpowiednie rozwi ązania administracyjne, organizacyjne b ądź techniczne. Do działa ń organizacyjno-administracyjnych nale ży zaliczy ć m. in.:

− przeprowadzenie w sposób rzetelny oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęć na środowisko, wraz z przedstawieniem wariantu mo żliwie najmniej obci ąż aj ącego środowisko, a jednocze śnie ekonomicznie uzasadnionego, zapewniaj ąc wysoki poziom merytoryczny oraz bior ąc pod uwag ę wszystkie mo żliwe oddziaływania, zwłaszcza na obszary chronione;

− wydawanie decyzji administracyjnych zgodnych z zasadami i wymaganiami ochrony środowiska;

− sprawne egzekwowanie zapisów okre ślonych w decyzjach administracyjnych i przepisach prawnych;

202 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− w miar ę mo żliwo ści lokowanie inwestycji poza terenami przyrodniczo cennymi;

− przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej na etapie planowania konkretnego przedsi ęwzi ęcia (np. w ramach oceny oddziaływania na środowisko);

− uwzgl ędnianie zrównowa żonego zagospodarowania przestrzennego przy wyborze lokalizacji i opracowywaniu projektu inwestycji oraz zachowanie wymogów ochrony krajobrazu;

− dostosowanie terminu przeprowadzania prac remontowych do okresów l ęgowych i rozrodczych zwierz ąt, głównie ptaków, płazów i nietoperzy lub stworzenie siedlisk zast ępczych;

− zaplanowanie prac remontowo-budowlanych w sposób minimalizuj ący niszczenie ro ślinno ści, terenów zielonych i krajobrazu oraz uwzgl ędniaj ąc wykonywanie nowych nasadze ń drzew i krzewów, odtworzenie zniszczonych terenów zielonych w sąsiedztwie inwestycji;

− prowadzenie prac w obiektach zabytkowych zgodnie z wymogami ochrony zabytków;

− dostosowanie rodzaju i zakresu prac do wymogów ochrony przyrody – zwłaszcza w przypadku ekosystemów wodnych i podmokłych poprzez prowadzenie konsultacji przyrodniczych oraz poprzez zachowanie zgodno ści z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą,

− uwzgl ędnianie celów środowiskowych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych.

Zabiegi techniczne, maj ące na celu zminimalizowanie negatywnych oddziaływa ń na środowisko nale ży stosowa ć, gdy nie ma mo żliwo ści unikni ęcia lokalizacji danej inwestycji na obszarze cennym przyrodniczo czy chronionym prawnie. Powinny by ć one stosowane na etapie budowy, jak i eksploatacji. Ze wzgl ędu na zasady wyboru projektów, a w szczególno ści na skal ę mo żliwych do zaistnienia konfliktów społecznych, najwi ększ ą uwag ę nale ży zwróci ć na kwestie ochrony środowiska przyrodniczego i warunków życia ludzi. W śród zabiegów technicznych, stosowanych podczas realizacji prac znajduj ą zastosowanie nast ępuj ące praktyki:

− stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT), pozwalaj ących na ograniczenie negatywnego oddziaływania w trakcie budowy, w tym technologii: niskoemisyjnych, niskoodpadowych, wodooszcz ędnych i energooszcz ędnych, tj.:

• ograniczaj ących emisj ę substancji zanieczyszczaj ących do wód (uszczelnianie procesów przy budowie i po jej zako ńczeniu, w uzasadnionych przypadkach prowadzenie monitoringu jako ści wód, zabezpieczenie przed wyciekami z urz ądze ń oraz przestrzeganie warunków pozwole ń na budow ę); • ograniczaj ących emisj ę substancji do powietrza (stosowanie pojazdów i urz ądze ń niskoemisyjnych) oraz przestrzeganie zaostrzonych warunków pozwole ń na budow ę dotycz ących odpowiedniego sposobu prowadzenia robót (np. ograniczaj ących pylenie);

203 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

− zabezpieczanie terenu budowy przed infiltracj ą ewentualnych wycieków z maszyn i urz ądze ń oraz ograniczanie do minimum zu życia kopalin, poprzez prowadzenie efektywnej i racjonalnej gospodarki materiałami i odpadami – w celu ochrony powierzchni ziemi, w tym gleb i zasobów naturalnych (kopalin);

− sprawna realizacja prac i ograniczenie do minimum strefy bezpo średniej ingerencji w środowisko w celu skrócenia czasu i zasi ęgu mo żliwego negatywnego oddziaływania na środowisko;

− racjonalne gospodarowanie materiałami ograniczaj ące ilo ść powstaj ących odpadów;

− rekultywacja b ądź przywrócone do stanu sprzed realizacji inwestycji terenów zdegradowanych w wyniku realizacji inwestycji;

− ograniczanie do minimum wycinki drzew i krzewów oraz zapewnienie ochrony drzew przed ewentualnym uszkodzeniem podczas prowadzenia prac;

− wprowadzenie nasadze ń zieleni wzdłu ż dróg;

− w miar ę mo żliwo ści lokalizacja na terenach niezalesionych i wolnych od zabudowa ń;

− wykorzystywanie przy pracach wyko ńczeniowych materiału ziemnego pochodzenia lokalnego, tak aby nie zawierał bazy nasion gatunków obcych dla tego obszaru;

− stworzenie siedlisk zast ępczych na okres prowadzenia prac oraz budowa odpowiedniej ilo ści i jako ści przej ść dla zwierz ąt.

W przypadku stwierdzonego mo żliwego negatywnego wpływu danego działania na obszary chronione, w tym szczególnie Natura 2000 oraz cenne przyrodniczo, wa żne jest stosowanie środków łagodz ących w postaci przej ść dla zwierz ąt a tak że minimalizowanie barierowego oddziaływania ci ągu komunikacyjnego. Rzetelnie przeprowadzona inwentaryzacja terenowa okre ślaj ąca kierunki i rodzaje migracji oraz oceniaj ąca w jakim stopniu mo żna ograniczy ć śmiertelno ść zwierz ąt i zachowa ć funkcjonalno ść lokalnego korytarza migracyjnego pozwoli zaprojektowa ć dobrze funkcjonuj ący system przej ść dla zwierz ąt. Obecnie istnieje wiele rozwi ąza ń technicznych, które pozwalaj ą na zachowanie ci ągów migracyjnych. Na rysunku poni żej przedstawiono podział przej ść dla zwierz ąt.

204 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Rysunek 26 Podział przej ść dla zwierz ąt W celu utrzymania dro żno ści korytarzy ekologicznych nale ży poszukiwa ć rozwi ąza ń pozwalaj ących zwierz ętom swobodne przekraczanie szlaków komunikacyjnych w miejscach ich migracji lub bytowania.

8.2 Propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy (bada ń) skutków realizacji postanowie ń projektu Planu Transportowego oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania

Ka żdy podmiot opracowuj ący projekt dokumentu sam okre śla sposób prowadzenia monitoringu skutków realizacji jego postanowie ń, w zakresie jego oddziaływania na środowisko. Przy wyborze wska źników oceniaj ących stan jako ści środowiska nale ży uwzgl ędni ć specyfik ę województwa oraz dost ępno ść do danych, gromadzonych w systemie statystyki publicznej lub innych bazach danych o środowisku. Z punktu widzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko najwa żniejsze jest monitorowanie czy przewidywane oddziaływania negatywne s ą minimalizowane zgodnie z rekomendacjami zawartymi w Prognozie. W odniesieniu do projektu Planu Transportowego monitoring wdra żania inwestycji w nim zawartych powinien obejmowa ć kontrol ę przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania na środowisko dla poszczególnych inwestycji przewidzianych w planie. Przed przyznaniem dofinansowania wła ściwy organ powinien sprawdzi ć czy decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia została wydana po przeprowadzonej ocenie oddziaływania na środowisko, a je żeli wyst ąpiło

205 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020 odst ąpienie od jej przeprowadzenia, to czy jest to zbie żne z opiniami wła ściwych organów. Zaleca si ę wprowadzenie wymogu zał ączania decyzji środowiskowej do wniosku o finansowanie. Niemniej jednak monitoring projektu Planu Transportowego powi ązany jest z monitoringiem innych dokumentów strategicznych województwa, w tym równie ż dokumentów pro środowiskowych (np. program ochrony środowiska, program ochrony powietrza), jak i polityk dotycz ących rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Z punktu widzenia ochrony środowiska wska źniki odgrywaj ą istotn ą rol ę w realizacji projektów, z uwagi na wymagania prawne krajowe i unijne, a tak że ze wzgl ędu na zachowanie zasady zrównowa żonego rozwoju. Bezpo średni monitoring mo żna przeprowadzi ć poprzez wykonanie ewaluacji ex post, która powinna okre śli ć faktyczny wpływ wszystkich wynikaj ących z Planu Transportowego inwestycji na poszczególne elementy środowiska. W ewaluacji nale ży zwróci ć uwag ę czy przy realizacji inwestycji zastosowano zalecenia ogólne wynikaj ące z niniejszej Prognozy oraz czy inwestycja została zrealizowana zgodnie z zapisami decyzji środowiskowej. Sugeruje si ę przeprowadzenie jednego badania ewaluacyjnego po zrealizowaniu zamierze ń Planu Transportowego. Monitoring ilo ściowy w zakresie środowiska powinien obrazowa ć zmiany konkretnych wielko ści dotycz ących działa ń pro-środowiskowych na środowisko, w stosunku do stanu wyj ściowego, za który nale ży uwa żać dzie ń wprowadzenia Planu Transportowego w życie. Wska źniki ilo ściowe wyra żać mog ą wzrost b ądź ubytek wyra żony w procentach poszczególnych elementów. Plan Transportowy okre śla konstrukcj ę systemu monitorowania umo żliwiaj ącego pomiar, kontrol ę oraz interpretacj ę efektów realizowanych działa ń. W dokumencie tym zaproponowano wska źniki, które pozwol ą okre śli ć stopie ń realizacji poszczególnych działa ń w zakresie odpowiadaj ącym systemom transportowym, s ą one zgodne z dokumentami nadrz ędnymi w pełni obrazuj ą poszczególne etapy wdra żania Planu Transportowego.

206 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

9 Aneksy przedstawiaj ące zestawienia i analizy danych

9.1 Spis tabel

Tabela 1 Analiza zgodno ści z dokumentami strategicznymi na poziomie mi ędzynarodowym ...... 28 Tabela 2 Analiza zgodno ści z dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym i regionalnym ..... 40 Tabela 3 Wykaz zabytków nieruchomych, archeologicznych i pomników historii na terenie powiatów województwa łódzkiego ...... 62 Tabela 4 Lokalizacja punktów pomiarowych z wynikami pomiarów wska źników długo- i krótkookresowych maj ących zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby ...... 71 Tabela 5 Wynikowe klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w strefach oceny jako ści powietrza według kryteriów oceny dla ochrony zdrowia ...... 76 Tabela 6 Powierzchnia obszarów przekrocze ń oraz liczba mieszka ńców nara żonych na przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 i PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 w województwie łódzkim w 2014 r...... 80 Tabela 7 Wyniki oceny badanych JCWP w poszczególnych zlewniach na terenie województwa łódzkiego ...... 84 Tabela 8 Wyniki monitoringu diagnostycznego WIO Ś w Łodzi w 2014 r...... 95 Tabela 9 Zu życie wody na terenie województwa łódzkiego w 2014 r...... 99 Tabela 10 Gospodarka ściekowa na terenie województwa łódzkiego w 2014 r...... 100 Tabela 11 Ścieki przemysłowe i komunalne odprowadzane do wód lub do ziemi na terenie województwa łódzkiego w 2014 r...... 100 Tabela 12 Obszary Natura 2000 w województwie łódzkim ...... 107 Tabela 13 Rodzaj i masa odebranych oraz zebranych w 2014 r. z terenu województwa łódzkiego odpadów komunalnych ...... 112 Tabela 14 Masa odebranych selektywnie papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w 2014 r. na terenie województwa łódzkiego ...... 115 Tabela 15 Struktura u żytków rolnych w województwie łódzkim w 2014 r...... 117 Tabela 16 Wyniki pomiarów dla profili zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego ...... 117 Tabela 17 Grunty zrekultywowane i zagospodarowane w województwie łódzkim w 2014 r...... 119 Tabela 18 Bilans surowców naturalnych w województwie łódzkim z uwzgl ędnieniem wydobycia za 2014 r...... 120 Tabela 19 Najwy ższe warto ści poziomów pól elektromagnetycznych w województwie łódzkim w 2014 r...... 122 Tabela 20 Wybrane kryteria oceny wpływu Planu Transportowego na poszczególne elementy środowiska ...... 132 Tabela 21 Legenda do matrycy ...... 134 Tabela 22 Wykaz zastosowanych wska źników ...... 135 Tabela 23 Matryca wpływu celów strategicznych, celów szczegółowych, kierunków działa ń oraz projektów przedstawionych w Planie Transportowym na poszczególne elementy środowiska wraz z prezentacj ą wariantów alternatywnych i działa ń kompensacyjnych ...... 136 Tabela 24 Prognozowane oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji na poszczególne formy ochrony przyrody oraz obowi ązuj ące przepisy odno śnie poszczególnych form...... 156 Tabela 25 Oddziaływanie projektów mo żliwych do realizacji w ramach Planu Transportowego na obszary Natura 2000...... 165 Tabela 26 Wpływ zanieczyszcze ń powietrza na zdrowie ludzi ...... 177 Tabela 27 Macierz wpływu celów strategicznych Planu Transportowego na poszczególne komponenty środowiska ...... 183 Tabela 28 Wykaz zastosowanych wska źników oraz ich wagi ...... 185 Tabela 29 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska...... 186

207 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Tabela 30 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska...... 187 Tabela 31 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska...... 188 Tabela 32 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska...... 190 Tabela 33 Zró żnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska...... 191 Tabela 34 Analiza przeprowadzonych bada ń ...... 193 Tabela 35 Wnioski z przeprowadzonej Prognozy oddziaływania na środowisko Planu Transportowego.198 Tabela 36 Metody do wykorzystania przy opracowaniu Prognozy...... 209 Tabela 37 Techniki badawcze wykorzystane w trakcie sporz ądzania Prognozy ...... 209

9.2 Spis rysunków

Rysunek 1 Model „siły sprawcze – presja – stan – wpływ – reakcja” (D-P-S-I-R) ...... 24 Rysunek 2 Poło żenie województwa łódzkiego w Polsce ...... 56 Rysunek 3 Podział administracyjny województwa łódzkiego ...... 57 Rysunek 4 Sie ć kolejowa w województwie łódzkim...... 64 Rysunek 5 Istniej ąca sie ć drogowa w województwie łódzkim ...... 68

Rysunek 6 Liczba osób nara żonych na przekroczenia wska źnika L DWN w otoczeniu odcinków dróg wojewódzkich administrowanych przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Łodzi ...... 72

Rysunek 7 Liczba osób nara żonych na przekroczenia wska źnika L N w otoczeniu odcinków dróg wojewódzkich administrowanych przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Łodzi ...... 72

Rysunek 8 Powierzchnia terenów zagrożonych w danym zakresie wska źnika L DWN ...... 73

Rysunek 9 Powierzchnia terenów zagro żonych w danym zakresie wska źnika L N ...... 73 Rysunek 10 Wyniki okresowych pomiarów lotniczych wykonanych w 2014 roku przy Porcie Lotniczym w Łodzi im. Władysława Reymonta ...... 75 Rysunek 11 Wyniki pomiarów st ęż eń średniorocznych benzo(a)pirenu w pyle PM10 w województwie łódzkim ...... 77 Rysunek 12 Wyniki pomiarów st ęż eń średniorocznych pyłu PM2,5 w województwie łódzkim ...... 78 Rysunek 13 Wyniki pomiarów dla średniego rocznego st ęż enia pyłu zawieszonego PM10, w 2014 r. 79 Rysunek 14 Ilo ść dni z przekroczeniem normy dobowej pyłu PM10 w województwie łódzkim w 2014 roku ...... 80 Rysunek 15 Formy ochrony przyrody w województwie łódzkim z wył ączeniem obszarów Natura 2000103 Rysunek 16 Obszary Natura 2000 w województwie łódzkim (istniejące i planowane)...... 106 Rysunek 17 Masa odpadów komunalnych zebranych z terenu województwa łódzkiego w 2014 r. ... 112 Rysunek 18 Planowane inwestycje drogowe na tle obszarów chronionych (z wył ączeniem obszarów Natura 2000)...... 154 Rysunek 19 Planowane inwestycje kolejowe na tle obszarów chronionych (z wył ączeniem obszarów Natura 2000)...... 155 Rysunek 20 Planowane projekty drogowe na tle istniej ących obszarów Natura 2000...... 161 Rysunek 21 Planowane projekty kolejowe na tle istniej ących obszarów Natura 2000...... 162 Rysunek 22 Planowane projekty drogowe na tle planowanych obszarów Natura 2000...... 163 Rysunek 23 Planowane projekty kolejowe na tle planowanych obszarów Natura 2000...... 164 Rysunek 24 Planowane inwestycje drogowe i kolejowe na tle korytarzy ekologicznych...... 167 Rysunek 25 Zidentyfikowane obszary problemowe i mo żliwe pola konfliktów mi ędzy realizowanymi projektami inwestycyjnymi a lud źmi ...... 179 Rysunek 26 Podział przej ść dla zwierząt ...... 205

208 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

10 Opis wybranej i zastosowanej metodologii oraz źródła informacji wykorzystywanych w badaniu

Poni żej przedstawiono podej ście metodyczne do opracowania poszczególnych, zasadniczych cz ęś ci Prognozy. W ramach prowadzonego badania zastosowano 7 podstawowych metod badawczych. Wszystkie metody pozwalaj ą na jak najszersz ą i dokładn ą ocen ę oddziaływa ń projektu Planu Transportowego na środowisko. Metody badawcze wykorzystane w opracowaniu Prognozy opisuje ni żej zamieszczona tabela. Tabela 36 Metody do wykorzystania przy opracowaniu Prognozy. Lp. Metoda badawcza Sposób uwzgl ędnienia w badaniu 1. Analiza dokumentów Analiza dokumentów źródłowych, selekcja istotnych danych w kontek ście badanych obszarów, problemów 2. Analiza statystyczna Opis wraz z tabelami i wykresami dla diagnozy stanu środowiska, opis oddziaływania, tabele z wnioskami z Prognozy 3. Analiza wska źnikowa Analiza wska źnikowa bada ń analitycznych polegaj ąca na obliczaniu wska źników na podstawie uzyskanych danych statystycznych i ich ocenie porównawczej w czasie i przestrzeni 4. Analiza porównawcza/tre ści Opis rozwi ąza ń (np. zmniejszaj ących oddziaływania na środowisko), tabela odpowiedzi na postawione pytania badawcze, wnioski i rekomendacje z bada ń 5. Analiza graficzna Graficzne przedstawienie wyników analiz i obszarów problemowych 6. Tabela korelacji Tabele porównawcze, korelacji zawieraj ąca zestawienie kierunków danego dokumentu w kontek ście badanych obszarów, dokumentów programowych krajowych i unijnych 7. Oceny eksperckie Indywidualne oceny i konsultacje (wywiady) z ekspertami tematycznymi w zakresie uzyskanych wyników, trendów i ocen źródłowych Metody te zastosowano do opracowania poszczególnych rozdziałów Prognozy, jak przedstawiono w ni żej zamieszczonej tabeli. Tabela 37 Techniki badawcze wykorzystane w trakcie sporz ądzania Prognozy Zakres prognozy

ń

Nazwa techniki Lp. badawczej rodowiska rodowisko Prognoza Monitoring ś ś Analizastanu Analiza Planu i dokumentów i strategicznych skumulowanych Transportowego oddziaływaniana Ustaleniezakresu Ocenaoddziaływa Analiza 1. dokumentów Analiza 2. statystyczna Analiza 3. wska źnikowa Analiza 4. porównawcza

209 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

Zakres prognozy

ń

Nazwa techniki Lp. badawczej rodowiska rodowisko Prognoza Monitoring ś ś Analizastanu Analiza Planu i dokumentów i strategicznych skumulowanych Transportowego oddziaływaniana Ustaleniezakresu Ocenaoddziaływa 5. Analiza graficzna 6. Tabela korelacji 7. Macierz relacyjna 8. Oceny eksperckie Wykorzystane techniki i metody

W badaniu wykorzystano szereg źródeł informacji:

1. Aktualizacja Planu zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, Łód ź 2011 r.,

2. Badania IUNG,

3. Baza danych GIG,

4. Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2014 r. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2015 r.,

5. Dane RDO Ś,

6. Dane GDO Ś,

7. Dane Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków,

8. Dane z KZGW,

9. Dane z RZGW,

10. Geoportal,

11. GUS dane za 2014 r. (je śli nie były dost ępne, dane najbardziej aktualne),

12. informacje Zarz ądców Dróg, Zarz ądców infrastruktury kolejowej i analizy podmiotów merytorycznych,

13. J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa PWN 2002,

14. Monitoring promieniowania elektromagnetycznego w woj. łódzkim w 2015 r., WIO Ś, 2015,

15. Opracowanie ekofizjograficzne do aktualizacji Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego, BPPWŁ, Łód ź 2015,

210 ATMOTERM S.A. 2016 Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Planu Transportowego Województwa Łódzkiego spełniaj ącego kryteria warunku ex ante dla celu tematycznego 7 do RPO WŁ na lata 2014-2020

16. Plan Działa ń Krótkoterminowych dla strefy łódzkiej (ozon),

17. Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 r., Łód ź, 2013 r.,

18. Program Ochrony Powietrza dla aglomeracji łódzkiej (ozon),

19. Program Ochrony Powietrza dla aglomeracji łódzkiej,

20. Program Ochrony Powietrza dla strefy łódzkiej (ozon),

21. Program Ochrony Powietrza dla strefy łódzkiej,

22. Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, obj ętych przekroczeniami dopuszczalnych poziomów hałasu, położonych wzdłu ż dróg wojewódzkich województwa łódzkiego, po których przejeżdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie, Łód ź 2014 r.,

23. Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, poło żonych wzdłu ż linii kolejowych, po których przeje żdża ponad 30 000 poci ągów rocznie z terenu województwa łódzkiego, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne, tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu okre ślone wska źnikiem LDWN i LN, Łód ź 2014 r.,

24. Program Ochrony Środowiska województwa łódzkiego 2012, Łód ź, maj 2012 r.,

25. Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2006 r. , WIO Ś, 2007,

26. Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2014 r., WIO Ś, Łód ź 2015,

27. Raport o wyst ępowaniu zdarze ń o znamionach powa żnej awarii w 2013 r. , GIO Ś,

28. Rejestr zdarze ń o znamionach powa żnej awarii i powa żnych awarii w 2013 r.,

29. Roczna ocena jako ści powietrza w województwie łódzkim w 2014 r., WIO Ś w Łodzi, 2015 r.,

30. Sprawozdania wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast z realizacji zada ń w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi za 2014 r.,

31. Sprawozdanie z wykonania KPO ŚK za 2015 r.,

32. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020,

33. Wojewódzki Program Małej Retencji dla województwa łódzkiego (z 31 maja 2005 r.),

34. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego w 2014 r. , WIO Ś, 2015.

211 ATMOTERM S.A. 2016