Opracowanie Wyników Z Badań W Ramach Projektu „Analiza Jakości Powietrza W Obrębie 23 Gmin Należących Do ZIT BTOF”, Wykonanych Na Terenie Gminy Dobrcz

Opracowanie wyników z badań w ramach projektu „Analiza jakości powietrza w obrębie 23 Gmin należących do ZIT BTOF”, wykonanych na terenie Gminy Dobrcz.

BZIT.042.2.10.2019

Bydgoszcz, 10.12.2019

Spis treści 1. Wstęp ...... 3 2. Cel prac ...... 4 3. Metody pomiarowe ...... 5 4. Metodyki pomiarowe ...... 6 5. Lokalizacje pomiarowe ...... 7 6. Warunki meteorologiczne ...... 12 7. Wyniki Pomiarów ...... 14 8. Wnioski ...... 35

1. Wstęp

Firma Aviation Technik wykonała pomiary wskaźnikowego monitoringu i prewencji w zakresie zanieczyszczenia powietrza spowodowanych pyłem PM10, PM2,5. Pomiary zostały przeprowadzone z użyciem bezzałogowego statku powietrznego, wyposażonego w głowicę pomiarową z czujnikami, niezbędnymi do interpretacji otrzymanych wyników. Zakres badań obejmował: pył PM2,5, pył PM10, formaldehyd-HCHO, chlorowodór-HCL, dwutlenek siarki- SO2, dwutlenek azotu-NO2, cyjanowodór-HCN, PID, CO, temperaturę powietrza, wilgotność. Celem badań było wskaźnikowe określenie stopnia zanieczyszczenia powietrza, które w badanych lokalizacjach zrealizowano w oparciu o pomiary stężeń. Niniejsze sprawozdanie obejmuje, sporządzone w języku niespecjalistycznym, podsumowanie badań prowadzonych w ramach umowy zawartej pomiędzy ZIT BTOF a spółką Aviation Technik Sp. z o.o.. Wykonawcą jest Spółka Aviation Technik Sp. z o.o., stanowiąca zespół inżynierów związanych z lotnictwem wojskowym i cywilnym o ogromnym doświadczeniu obejmującym wyspecjalizowaną kadrę inżynierów, techników oraz pilotów załogowych i bezzałogowych statków powietrznych. Tworzymy zespół, który realizuje projekty w oparciu o własną bazę techniczną, niezbędną infrastrukturę i profesjonalne narzędzia wsparcia informatycznego.

2. Cel prac

Celem prowadzonych badań jest wykonanie analizy zróżnicowania przestrzennego i czasowego jakości powietrza na terenie Gminy Dobrcz w ramach realizacji zadania i wykonania analizy dla całego obszaru ZIT BTOF w oparciu o połączone techniki pomiarowe (bezzałogowego statku powietrznego i specjalnej głowicy pomiarowej wykrywającej niebezpieczne związki chemiczne charakterystyczne dla spalania substancji niedozwolonych jako paliwa grzewcze oraz pyły PM 2,5 i PM10) i analizy matematyczne (modelowanie tych pomiarów i kompensacja ich z wynikami PMŚ).

Rysunek 1. Lokalizacje obszarów pomiarowych ZIT. Ocenę napływów zanieczyszczeń powietrza wykonano z użyciem modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu, uwzględniającego m.in. dane emisyjne i dane meteorologiczne. W ramach zadania miały zostać wykonane loty (co najmniej 3 loty na wskazanym obszarze) nad wszystkimi gminami, miastami i powiatami tworzącymi ZIT BTOF. Zadanie wykonano w dwóch etapach: I etap (1 badanie) przed okresem grzewczym, II etap (2 badania) w okresie grzewczym.

3. Metody pomiarowe

Do wykonania zadania zrealizowano trzy loty nad każdym obszarem: jeden przed sezonem grzewczym i dwa, tuż po jego rozpoczęciu i w trakcie jego trwania. Pomiary uzyskane na obszarach badanych miały za zadanie ukazać warunki tła dla poszczególnych lokalizacji oraz pozwolić na próbę interpretacji emisji zanieczyszczeń powietrza oraz napływów i wypływów na wysokości powyżej naziemnych stacji pomiarowych. Badania wykonywano za pomocą urządzenia CleanAirDron. Jest to głowica pomiarowa produkcji SoftBlue SA, przeznaczona do badania zanieczyszczenia powietrza w czasie rzeczywistym i pobierania próbek do analizy laboratoryjnej. Pomiar koncentracji pyłu zawieszonego był dokonywany metodą rozproszeniowej fotometrii laserowej. Cząstki są klasyfikowane w przedziałach względem wielkości, co umożliwia precyzyjne oszacowanie frakcji pyłów PM2,5, PM10, formaldehyd-HCHO, chlorowodór-HCL, dwutlenek siarki-SO2, dwutlenek azotu-NO2, cyjanowodór-HCN, PID, CO, temperaturę powietrza, wilgotność. Do pomiarów gazów zastosowano czujniki o klasie dokładności dostosowanej do lotów obszarowych. Na wytypowanych obszarach zastosowano metodę pomiaru ciągłego w czasie rzeczywistym. Dla analizy pomiar został wykonany metodą warstwową na wysokości 50± 5 m, zgodnie z umową oraz metodą badania pionowego od 0m-50m Pomiar zawartości pyłów realizowany był podczas przelotu nad zadanym obszarem. Sensory realizowały pomiar w trybie ciągłym. Wyniki przedstawiono na mapach w formie interpolowanych izolinii.

4. Metodyki pomiarowe

Metodyka prac pomiarowych przewidywała wykonanie lotów ponad wytypowanymi terenami na wysokości 50 m (± 5 m). Wysokość taka została wybrana ze względu na potrzebę zunifikowania parametrów lotu na wszystkich terenach oraz możliwość występowania przeszkód lotniczych. Metodyka prac przewidywała wykonanie lotów na niskim pułapie nad obszarem wytypowanym przez poszczególne gminy i miasta uczestniczące w projekcie. Po indywidualnych ustaleniach z każdą z gmin zostały wytypowane, na terenie każdej gminy, 3 obszary o łącznej powierzchni około 50 ha terenów zwartej lub częściowo zwartej zabudowy, o różnym stanie zainwestowania w infrastrukturę i różnym wieku zabudowy. Szczegółowe charakterystyki obszarów zawarte są w kartach obszarów. Dla Gminy Dobrcz zastosowano interpolacje wyników pomiarowych oraz użyto modelowanie matematyczne w celu określenia potencjalnych napływów i wypływów zanieczyszczeń generowanych poprzez Gminę Dobrcz oraz gminy ościenne.

Rysunek 2. Obszary badawcze położone w Gminie Dobrcz na tle pozostałych obszarów w ramach ZIT.

5. Lokalizacje pomiarowe

Prace pomiarowe przeprowadzono na obszarze Gminy Dobrcz w województwie kujawsko-pomorskim. Łącznie badania prowadzono na 3 oddzielnych obszarach o łącznej wielkości 50 ha tj. Dobrcz, Kotomierz, Wudzyn. Łączna powierzchnia obszaru badanego w stosunku u do wielkości Gminy stanowi 0,3978% powierzchni całkowitej. Tabela 1. Każdy z obszarów został uzgodniony z zamawiającym. Większość obszarów stanowią tereny zabudowane.

Powierzchnia Powierzchnia Gmina Obszary badane Powierzchnia [ha] gminy / [km2] miasta [km2] Dobrcz 130.4 Dobrcz 17.4057 0.174057 2 Kotomierz 17.4629 0.174629 Wudzyn 17.0048 0.170048 razem 51.8734 0.518734 0.3978%

Tabela 1 Powierzchnia badawcza w stosunku do powierzchni całkowitej Gminy Dobrcz

Rysunek 3. Lokalizacje pomiarowe Gminy Dobrcz.

Charakterystyka otoczenia miejsca wykonywania pomiarów: Zabudowa z drugiej połowy XX wieku przeważeniem domków jednorodzinnych. Istotny rozwój zabudowy po 2000 roku. Lokalizacje znajdują się w województwie kujawsko-pomorskim, a tereny badane znajdują się na charakterystycznych położeniach topograficznych. Gmina jest położona na terenach płaskich, niezalesionych. Poniżej znajdują się dane statystyczne udostępnione przez Urząd Gminy oraz karty obszaru ukazujące topografię oraz wyznaczone tereny badań. Informacje podane przez Urzędników Gminy: Dobrcz Kotomierz Wudzyn Procentowy udział mieszkańców wspieranych przez 0,98% 0,17% 0,72% pomoc społeczną w obszarach badanych Zamożność mieszkańców w Brak danych Brak danych Brak danych obszarach badań Procentowy udział terenów zabudowanych, Badania przeprowadzane na terenie zabudowanym, lasów i terenów budownictwo jednorodzinne uprawnych w Gminie Ilość interwencji Straży Miejskiej lub gminnej w obszarach Około 10 – interwencje Policji badanych, dot. zanieczyszczenia powietrza

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ bydgoski DOBRCZ Zagospodarowanie: Zabudowa: Warunki aerosanitarne: zwarty zespół zabudowy mieszkaniowej zabudowa z drugiej połowy XX wieku, stopniowy potencjalna emisja zanieczyszczeń do powietrza: wysoka jednorodzinnej (70%), tereny usług rozwój zabudowy po 2000 roku, topoklimatyczna zdolność do regeneracji jakości powietrza: wysoka

KARTA OBSZARU

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ bydgoski KOTOMIERZ Zagospodarowanie: Zabudowa: Warunki aerosanitarne: zwarty zespół zabudowy mieszkaniowej zabudowa głównie z drugiej połowy XX wieku, potencjalna emisja zanieczyszczeń do powietrza: wysoka jednorodzinnej (80%), tereny usług, zabudowa stopniowy rozwój zabudowy po 2000 roku, topoklimatyczna zdolność do regeneracji jakości powietrza: wysoka zagrodowa, liczne budynki gospodarcze

KARTA OBSZARU

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ bydgoski WUDZYN Zagospodarowanie: Zabudowa: Warunki aerosanitarne: zwarty zespół zabudowy mieszkaniowej zabudowa głównie z drugiej połowy XX wieku, potencjalna emisja zanieczyszczeń do powietrza: umiarkowana jednorodzinnej (50%), tereny usług, zabudowa stopniowy rozwój zabudowy po 2000 roku, topoklimatyczna zdolność do regeneracji jakości powietrza: wysoka zagrodowa, liczne budynki gospodarcze

KARTA OBSZARU 11

6. Warunki meteorologiczne

Tabela 2 Podstawowe parametry meteorologiczne w czasie wykonywania badań.

Miejscowość

Data

Mgła

Deszcz

Zachmurzenie

Prędkość wiatru Prędkość

Śr.Temperatura Kierunek Wiatru Kierunek Dobrcz 12 4 m/s W NIE NIE NIE 01.10.2019 Kotomierz 12 4 m/s W NIE NIE NIE 01.10.2019 Wudzyn 11 6 m/s SSW NIE NIE NIE 01.10.2019 Dobrcz 9,5 5 m/s W NIE NIE NIE 28.10.2019 Kotomierz 10 5 m/s W NIE NIE NIE 28.10.2019 Wudzyn 10,5 6 m/s SSW TAK NIE NIE 28.10.2019 Dobrcz 7,5 5 m/s NW NIE NIE NIE 21.11.2019 Kotomierz 7,5 4 m/s ENE TAK NIE NIE 21.11.2019 Wudzyn 7,5 4 m/s SSE TAK NIE NIE 21.11.2019

W sezonie grzewczym od października 2019 do grudnia 2019 r. temperatura powietrza charakteryzowała się przebiegiem znacząco odbiegającym od wieloletniej normy dla tego samego okresu. Na stacjach meteorologicznych rejestrowano niestandardowe amplitudy temperatur pomiędzy porą dnia i nocy oraz znacznie wyższe przebiegi średnich dobowych temperatur powietrza w stosunku do średnich wieloletnich dobowych temperatur powietrza. W kontekście tego można stwierdzić, że warunki termiczne skutkowały zmniejszonym zapotrzebowaniem na energię cieplną do ogrzewania budynków, co wprost przekładało się na obniżony poziom emisji poziom emisji zanieczyszczeń z indywidualnych źródeł grzewczych.

Rysunek 4. Przykładowy wykaz temperatury dla miesiąca listopad.

W trakcie wykonywania prac badawczych pogoda charakteryzowała się dużą zmiennością związaną z występującymi cyrkulacjami powietrza nietypowymi dla tej pory roku. Według danych IMGW były to warunki nie występujące od 140 lat. Szczegółowe warunki meteorologiczne związane z przemieszczaniem mas powietrza pokazano na mapach meteorologicznych w załączniku do sprawozdania głównego.

7. Wyniki Pomiarów

Tabela 3. Stężenia wybranych substancji w powietrzu w czasie badań na poziomie 50 m n.p.t. wykonywanych za pomocą statku powietrznego.

BADANIE I BADANIE II

] ]

3 3

2 2

Miejscowość

[µg/m

CO CO

SO PID SO PID

NO NO

HCL HCL

Mgła HCN Mgła HCN

HCHO HCHO

Deszcz Deszcz

Zachmurzenie Zachmurzenie

PM10 PM10 [µg/m

PM2,5 [µg/m PM2,5 [µg/m PM2,5

Prędkość wiatru Prędkość wiatru Prędkość

Śr. Temperatura Śr. Temperatura Śr.

Kierunek Wiatru Kierunek Wiatru Kierunek

Dobrcz 12 4 m/s W NIE NIE NIE 0,95 2,33 ------9,5 5 m/s W NIE NIE NIE 36,1 46,2 ------

Kotomierz 12 4 m/s W NIE NIE NIE 0,95 2,33 ------10 5 m/s W NIE NIE NIE 25,9 33,3 ------

Wudzyn 11 6 m/s SSW NIE NIE NIE 0,95 2,33 ------10,5 6 m/s SSW TAK NIE NIE 6,1 7,7 ------

*- „-„ oznacza nie stwierdzono

BADANIE III

]

Miejscowość

SO PID

HCL

Mgła HCN

HCHO

Deszcz

Zachmurzenie

PM10 [µg/m

PM2,5 [µg/m PM2,5

Prędkość wiatru Prędkość

Śr. Temperatura Śr. Kierunek Wiatru Kierunek

Dobrcz 7,5 5 NW NIE NIE NIE 12,55 27,68 ------

Kotomierz 7,5 4 ENE TAK NIE NIE 15,91 34,50 ------

Wudzyn 7,5 4 SSE TAK NIE NIE 17,43 34,10 ------

Na załączonych poniżej kartach obszarów przedstawiono rozkład zanieczyszczeń nad badanymi obszarami. Mapy przedstawiają obraz rozprzestrzeniania się wykrytych pyłów zawieszonych wraz z promieniem wpływu na danym obszarze. Wartości podane w tabeli są wartościami uśrednionymi dla danego obszaru. Norma dobowa i roczna dla pyłów jest ustalona Rozporządzeniem Ministra Środowiska, jednak ze względu na to, że pomiary odbywały się w stosunkowo krótkim czasie nie można ich nazwać znormalizowanymi. Wartości te dają jednak obraz potencjalnych źródeł emisji zanieczyszczeń do atmosfery i przy założeniu, że w okresie grzewczym emisja jest praktycznie ciągła, pozwalają na wskazanie obszarów w których potencjalnie może dochodzić do przekroczeń norm emisji. Dla analizowanych zanieczyszczeń zastosowano skalę porównawczą zgodną z Indeksem Jakości Powietrza na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska.

Indeks jakości powietrza zgodny z normami wynosi dla pyłów zawieszonych PM10, PM2,5 PM10 [µg/m3] PM2,5 [µg/m3] Bardzo dobry 0 - 20 0 – 13 Dobry 20,1 – 50 13,1 – 35 Umiarkowany 50,1 – 80 35,1 – 55 Dostateczny 80,1 – 110 55,1 – 75 Zły 110,1 – 150 75,1 – 110 Bardzo Zły >150 >110

http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations Zgodnie z informacjami podanymi na stronie Inspekcji Ochrony Środowiska kategorie indeksu jakości powietrza należy rozumieć następująco: Bardzo dobry „Jakość powietrza jest bardzo dobra, zanieczyszczenie powietrza nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, warunki bardzo sprzyjające do wszelkich aktywności na wolnym powietrzu, bez ograniczeń.” Dobry „Jakość powietrza jest zadowalająca, zanieczyszczenie powietrza powoduje brak lub niskie ryzyko zagrożenia dla zdrowia. Można przebywać na wolnym powietrzu i wykonywać dowolną aktywność, bez ograniczeń.” Umiarkowany „Jakość powietrza jest akceptowalna. Zanieczyszczenie powietrza może stanowić zagrożenie dla zdrowia w szczególnych przypadkach (dla osób chorych, osób starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci). Warunki umiarkowane do aktywności na wolnym powietrzu.” Dostateczny „Jakość powietrza jest dostateczna, zanieczyszczenie powietrza stanowi zagrożenie dla zdrowia (szczególnie dla osób chorych, starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci) oraz może mieć negatywne skutki zdrowotne. Należy rozważyć ograniczenie (skrócenie lub rozłożenie w czasie) aktywności na wolnym powietrzu, szczególnie jeśli ta aktywność wymaga długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego.” Zły „Jakość powietrza jest zła, osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny unikać przebywania na wolnym powietrzu. Pozostała populacja powinna ograniczyć do minimum wszelką aktywność fizyczną na wolnym powietrzu - szczególnie wymagającą długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego.” Bardzo Zły „Jakość powietrza jest bardzo zła i ma negatywny wpływ na zdrowie. Osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny bezwzględnie unikać przebywania na wolnym powietrzu. Pozostała populacja powinna ograniczyć przebywanie na wolnym powietrzu do niezbędnego minimum. Wszelkie aktywności fizyczne na zewnątrz są odradzane. Długotrwała ekspozycja na działanie substancji znajdujących się w powietrzu zwiększa ryzyko wystąpienia zmian m.in. w układzie oddechowym, naczyniowo-sercowym oraz odpornościowym.”

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

KOTOMIERZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

KOTOMIERZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

KOTOMIERZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

KOTOMIERZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: WUDZYN DOBRCZ bydgoski Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

WUDZYN DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

WUDZYN DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

WUDZYN DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

DOBRCZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

KOTOMIERZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

KOTOMIERZ DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

WUDZYN DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

WUDZYN DOBRCZ bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Analizując rozkłady stężeń pyłów zawieszonych w kolejnych badaniach nad obszarami Gminy Dobrcz, tj. w miejscowościach Dobrcz, Kotomierz i Wudzyn można zauważyć, że wartości średnie nie są wysokie. Mieszczą się one w zakresie reprezentującym jakość powietrza na poziomie dobrym. Mając na uwadze nie tylko wartości średnie ale i maksymalne można zauważyć, że na terenie gminy występują lokalne źródła emisji zanieczyszczeń powodujące lokalne przekroczenia norm zanieczyszczenia. Dokładnie widać to w miejscowości Wudzyn, gdzie lokalne stężenia pyłów zawieszonych przekraczają dopuszczalne normy jakości powietrza (Badanie III PM10 – 756,7ug/m3) plasując ją jako bardzo złą. Podobnie, maksymalne wartości stężenia pyłu PM10, zostały zarejestrowane w miejscowości Kotomierz (PM10 – 967,5ug/m3) i Dobrcz (PM10 – 905,5ug/m3). W zakresie stężeń pyłu PM2,5 sytuacja jest lepsza. Wartości maksymalne nie przekraczają 37 ug/m3. Są to oczywiście chwilowe pomiary lokalnych źródeł, jednak w dłuższej perspektywie czasowej mogące prowadzić do degradacji jakości powietrza i środowiska naturalnego. Wizualizacja tych stężeń, na podkładzie mapowym, daje możliwość potencjalnej lokalizacji źródeł zanieczyszczeń. W przypadku tych miejscowości zanieczyszczenia pochodzą najprawdopodobniej z indywidualnych kotłów CO. Przyjęty model przemieszczania zanieczyszczeń wraz z masami powietrza wskazywał na przekraczanie norm jakości powietrza w miejscach nie będących bezpośrednimi źródłami emisji. Panujące warunki powodują rozproszenie zanieczyszczeń i ich przemieszczanie w znacznie niższych stężeniach.

8. Wnioski

Zdolność topograficzną do wymiany powietrza na terenie Gminy Dobrcz, uważa się za bardzo dobrą. Spowodowane jest to charakterystyczną topografią terenu (większość terenu to obszary płaskie, niezalesione). Drobiny zanieczyszczeń (aerozole atmosferyczne) w łatwy sposób się przewiewają. Kluczowe znaczenie dla interpretacji wyników pomiarów mają warunki cyrkulacyjne, meteorologiczne (aerodynamiczne) na danym terenie oraz cyrkulacji mas powietrza na obszarze całego ZIT. Istotnym ograniczeniem metody jest jej chwilowość, to znaczy brak możliwości otrzymywania wyników w dłuższej serii czasowej dla danej lokalizacji dlatego taki pomiar został nazwany pomiarem nieznormalizowanym. Jeżeli warunki atmosferyczne na danym terenie (doliny) utrzymają się, to wyniki badań dobowych będą do nich zbliżone. A zatem chwilowe pomiary można traktować jako miarodajne w odniesieniu do obowiązujących norm.

Rysunek 5. Średnie kierunki wiatrów I i II badania dla Gminy Dobrcz.

Rysunek 5a. Średnie kierunki wiatrów III badania dla Gminy Dobrcz.

Powyższe rysunki przedstawiają średnie kierunki wiatrów w okresie badawczym i kierunki przepływu zanieczyszczeń. Rysunek 5 obrazuje średnie kierunki wiatrów podczas I i II badania a rysunek 5a kierunki podczas badania III, kończącego proces badawczy. Jak można zauważyć kierunki na przestrzeni kilku miesięcy zmieniły się z południowo zachodniego i zachodniego na północne i południowe i wschodnie. Takie zmiany powodują wymieszanie mas powietrza i intensywne przemieszczanie i rozrzedzanie zanieczyszczeń. Występowanie zanieczyszczeń powietrza, szczególnie pyłów zawieszonych PM2,5, PM10 oraz HCHO, HCL, SO2, NO2, HCN, PID, CO,) pochodzących z napływu z kierunku SSW i W (najprawdopodobniej z Gminy Koronowo) w okresie pomiarowym było niewielkie w badanej warstwie i nie miało zasadniczego wpływu na pogorszenie jakości powietrza w Gminie Dobrcz. Może to być spowodowane wyhamowaniem zanieczyszczeń poprzez kompleks leśny na granicy Gminy Koronowo. Podwyższone wartości pyłów zawieszonych w miejscowości Dobrcz w okresie badawczym, przy panujących warunkach meteorologicznych, mogą sugerować istnienie lokalnych źródeł zanieczyszczeń. Ilość interwencji na terenie Gminy Dobrcz (ujęte w tabeli) potwierdza lokalny problem. Przyjęty model lotów obszarowych a co za tym idzie zastosowanych czujników i sensorów uniemożliwiał indywidualną lokalizację źródeł zanieczyszczeń oraz nie miał na celu wskazywania źródeł powstawania zanieczyszczeń pochodzących ze spalania materiałów niedozwolonych jako paliwa grzewcze. Bezsprzecznie można na podstawie badań stwierdzić, 36

ze występowanie tych zanieczyszczeń (gazowych) w warstwie pomiarowej jest znikome i pominięte w opracowaniu jako nieistotne. Nie znaczy to jednak, że w poszczególnych przypadkach emisji, zanieczyszczenia przekraczające dopuszczalne poziomy nie występują w warstwie przyziemnej. Wymaga to jednak zastosowania innego modelu badawczego. Zatem można stwierdzić, że Gmina Dobrcz emitowała niewielkie zanieczyszczenia w okresie badawczym, które miały niewielki wpływ na jakość powietrza w Gminach Ościennych (Gmina Pruszcz). Wynikało to również z panujących warunków meteorologicznych. Dzięki wcześniej przyjętemu modelowi tj. wykonaniu 1 i 2 badania na wysokości 50±5m, już w początkowej fazie udało się określić, że przyjęty model potwierdził niewielkie stężenia zanieczyszczeń ze względu na występowania stref szybszego przewietrzania. Dlatego też, w 3 badaniu zmieniono metodykę badawczą rozszerzając wykonywanie pomiarów w trakcie wznoszenia i lądowania (badanie w pionie) oraz zmieniając pułap lotu od 30m - 50m. Pozwoliło to na zaobserwowanie, że zanieczyszczenia o wysokim stężeniu występują w warstwie przyziemnej, a wyższe wysokości służą jako korytarze transportu zanieczyszczeń. Przyjęty model rozkładu zanieczyszczeń pokazuje, ze pyły zawieszone PM2,5 i PM10 w podobnych warunkach meteorologicznych rozprzestrzeniają się w promieniu 400 – 500m od źródła i są one zazwyczaj rejestrowane w warstwie przyziemnej do 10m. I to one są najbardziej szkodliwe dla zdrowia mieszkańców. Przykładowe wykresy zmian ilości zanieczyszczeń wraz ze wzrostem wysokości załączono poniżej.

Dobrcz 70

40 PM2,5

30 PM10 Wysokość [m]

0 0 100 200 300 400 500 600 Ilość zanieczyszczeń PM2,5 i PM10 [ug/m3]

Rysunek 6. Zmiana wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrza wraz z wysokością nad poziomem terenu.

Kotomierz

40 PM2,5

30 PM10 Wysokość [m]

0 0 200 400 600 800 1000 1200 Ilość zanieczyszczeń PM2,5 i PM10 [ug/m3]

Rysunek 7. Zmiana wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrza wraz z wysokością nad poziomem terenu.

Wudzyn 70

40 PM2,5 30

PM10 Wysokość [m]

0 0 100 200 300 400 500 600 700 Ilość zanieczyszczeń PM2,5 i PM10 [ug/m3]

Rysunek 8. Zmiana wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrza wraz z wysokością nad poziomem terenu.

Badania były wykonywane w warstwie jednorodnej 50 m ±5 m oraz 30 ±5 m co dało nowe spojrzenie na sytuację jakości powietrza w badanych obszarach. Charakterystyki wysokościowe pokazują, że część zanieczyszczeń zalega w warstwie przyściennej a część unosi się i przedostaje do stref przewietrzania – transportu mas powietrza. Zatem ważne jest by w tych strefach nie ograniczać przepływu powietrza przez niekorzystne rozwiązania urbanistyczne. Wydaje się, że problem ten dotyczy raczej większych aglomeracji miejskich. W małych miejscowościach przeszkody ograniczające przepływ powietrza stanowią lasy i naturalne obniżenia terenu. W przypadku gminy Dobrcz położonej na wysoczyźnie zjawisko to występuje w minimalnym stopniu. Ponieważ w badaniu brało udział 0,3978% powierzchni całkowitej Gminy można jednoznacznie stwierdzić, że wyniki nie mogą dać pełnej odpowiedzi na przemieszczanie zanieczyszczeń w całym obszarze Gminy i ZIT. Przyjęty model teoretyczny jedynie postuluje, że napływ i wypływ zanieczyszczeń z danego obszaru, przy panujących warunkach, jest niewielki co nie znaczy, że nie występuje. Aby wyniki były pełne konieczny jest ciągły pomiar poziomu zanieczyszczeń w wytypowanych lokalizacjach. Dla realizacji takiego zadania rekomenduje się zainstalowanie sieci nisko kosztowych głowic pomiarowych. Lokalizację tych głowic pokazano na rysunku 9. Szczegółowe informacje oraz położenie pozostałych czujników na terenie całego obszaru ZIT umieszczono w części głównej raportu.

Rysunek 9. Rozmieszczenie nisko kosztowych czujników jakości powietrza na terenie Gminy Dobrcz.

Tabela 4. Propozycja lokalizacji naziemnych czujników nisko kosztowych.

GMINA MIEJSCOWOŚĆ LOKALIZACJA FUNKCJA NUMER UWAGI DOBRCZ WUDZYŃ SZKOŁA PODSTAWOWA aglomeracyjna 12 uzgodnienie DOBRCZ KOTOMIERZ PRZYCHODNIA aglomeracyjna 13 uzgodnienie DOBRCZ DOBRCZ URZĄD GMINY aglomeracyjna 14 uzgodnienie DOBRCZ TRZĘSACZ ZAKŁAD ROLNY aglomeracyjna 15 wymagane uszczegółowienie i uzgodnienie

Rekomendacje dla Gminy: • Zainstalowanie nisko kosztowych czujników jakości powietrza monitorujących poziom i przemieszczanie zanieczyszczeń, połączonych z siecią istniejących czujników. Czujniki powinny mieć możliwość rozbudowy o kolejne sensory, a ich wyniki powinny być dostępne w czasie rzeczywistym dla mieszkańców Gminy. • Zmniejszenie emisji niebezpiecznych substancji poprzez ograniczanie indywidualnego transportu samochodowego. Optymalizacja tras komunikacji miejskiej i podmiejskiej oraz autobusów szkolnych. • Przeprowadzanie kompleksowych kontroli palenisk, • Pomoc i doradztwo w zakresie wymiany kotłów centralnego ogrzewania na ekologiczne źródła, szczególnie dla osób objętych pomocą społeczną o niskiej zamożności. • Wspieranie instalacji ekologicznych źródeł energii w tym fotowoltaiki. • Informacje publiczne na temat bieżącej jakości powietrza (w szkołach, przychodniach, środkach komunikacji) • Edukacja na temat spalania odpadów i ekologicznych źródeł w szkołach. • Alarmowanie powiadomieniem SMS o przekroczonej normie z radą o ograniczeniu aktywności. Zwiększona emisja zanieczyszczeń może powodować przykre konsekwencje zdrowotne jak i niszczenie ekosystemu. Z takimi problemami można później walczyć latami. Niniejsze badania, ocena i analiza wyników pokazują, że problem niskiej emisji istnieje realnie, co powinno uświadomić mieszkańcom Gminy, że jakość powietrza jest bardzo ważna dla ich zdrowia oraz motywować do działania. Wyniki badań nie są ostateczne. Wydaje się zasadne kontynuowanie badań jakości powietrza w przyszłości aby zgromadzić większą ilość wyników do analiz. Na dzień dzisiejszy wskazano, że wykonywanie badań zanieczyszczenia powietrza przy użyciu bezzałogowych statków powietrznych jest możliwe i skuteczne i daje wymierne informacje na temat ilości zanieczyszczeń ich migracji i lokalizacji źródeł powstawania.

Koniec Sprawozdania.