ZLECENIODAWCA: STAROSTWO POWIATOWE W KUTNIE

99-300 Kutno, ul. Ko ściuszki 16 tel. (24) 355 47 80

WYKONAWCA: Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03 – 908 Warszawa

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KUTNOWSKIEGO NA LATA 2011-2014 Z PERSPEKTYW Ą DO 2018 ROKU (AKTUALIZACJA)

OPRACOWAŁA: Dyrektor:

mgr in Ŝ. Katarzyna Pogoda

WARSZAWA, 2011 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

SPIS TRE ŚCI

STRESZCZENIE ...... 3 1. WST ĘP...... 5 2. CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ ...... 7 2.1. Zasady polityki ekologicznej pa ństwa ...... 7 2.2. Polityka ekologiczna na poziomie wojewódzkim...... 11 2. 3. Uwarunkowania wynikaj ące z polityki na poziomie powiatu...... 16 2. 4. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska ...... 16 2. 5. Instrumenty zarz ądzania środowiskiem...... 17 2. 5. 1. Instrumenty prawne ...... 18 2. 5. 2. Instrumenty społeczne ...... 19 2. 5. 3. Instrumenty finansowe ...... 20 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU ...... 28 3.1. Poło Ŝenie geograficzne...... 28 3.2. Powierzchnia powiatu, struktura gruntów: ...... 30 3.3. Demografia: ...... 31 3.4. Gospodarka: ...... 31 3.5. Infrastruktura: ...... 33 3.6. Rze źba terenu, geomorfologia...... 39 3.7. Budowa geologiczna ...... 40 3.8. Warunki przyrodnicze ...... 42 3.9. Klimat ...... 44

4. OCENA STANU ŚRODOWISKA Z OKRE ŚLENIEM STRATEGII DZIAŁA Ń NA RZECZ OCHRONY STANDARDÓW ŚRODOWISKA44 4.1. Powietrze atmosferyczne...... 44 4.2. Gospodarka wodno – ściekowa...... 68 4.2.1. Wody podziemne ...... 68 4.2.2. Wody powierzchniowe ...... 71 4.3. Gleby...... 77 4.4. Gospodarka odpadami ...... 79 4.5. Klimat akustyczny...... 84 4.6. Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 88 4.7. Ro ślinno ść ...... 91

1 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

4.7.1. Szata ro ślinna ...... 91 4.7.2. Lasy ...... 94 4.8. Obszary chronione, pomniki przyrody...... 98 4.9. Nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska...... 104 4.9. Zasoby odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu...... 111 4.9.1. Elektrownie wiatrowe...... 111 4.9.2. Kolektory słoneczne...... 114 4.9.3. Energia geotermalna...... 116

5. PODSTAWOWE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU KUTNOWSKIEGO I HARMONOGRAM DZIAŁA Ń...... 121 6. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU NA ŚRODOWISKO138 7. METODY KONTROLI PROGRAMU...... 140 8. Wykaz skrótów u Ŝytych w opracowaniu...... 142

2 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

STRESZCZENIE

Program ochrony środowiska jest sporz ądzony zgodnie z ustaw ą prawo ochrony środowiska. W Programie zawarte s ą zadania priorytetowe dla powiatu kutnowskiego, które przyczyni ą si ę do rozwoju powiatu zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. Postawione przed powiatem zadania maj ą by ć wykonane w okresie do roku 2014, uwzgl ędniono równie Ŝ perspektyw ę do roku 2018. Cele te spełniaj ą wytyczne zawarte w strategicznych dokumentach o znaczeniu krajowym, regionalnym jak i lokalnym: - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 - Projekt Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014 - Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 - Narodowa Strategia Spójno ści 2007-2013 - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego - Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007- 2020 - Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego 2007-2013 - Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012- 2015 - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kutnowskiego wraz z wieloletnim planem inwestycyjnym na lata 2007-2013

Program zapewnia popraw ę standardu Ŝycia mieszka ńców powiatu. Gwarantuje wzrost gospodarczy i rozwój powiatu przy jednoczesnym zachowaniu istniej ących miejsc cennych przyrodniczo. Zadaniem Programu jest równieŜ wdro Ŝenie wymogów Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska oraz polepszenie jako ści środowiska. Cel ten mo Ŝna osi ągn ąć poprzez realizacj ę zada ń szczegółowych. Program zawiera ogóln ą charakterystyk ę powiatu: poło Ŝenie geograficzne, budow ę geologiczn ą, geomorfologiczn ą oraz sytuacj ę gospodarcz ą i demograficzn ą. Ponadto w Programie znajduje si ę diagnoza stanu poszczególnych elementów środowiska: powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, gleby. Zawiera równie Ŝ ocen ę szaty ro ślinnej, siedlisk zwierz ęcych, obszarów chronionych oraz stopie ń uci ąŜ liwo ści akustycznej i promieniowania emitowanego przez stacje telefonii komórkowej. W Programie przedstawiono te Ŝ aktualny stan gospodarki odpadami i gospodarki wodno – ściekowej.

3 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

W Programie zawarto informacje dotycz ące systemu zarz ądzania Programem i form finansowania działa ń proekologicznych oraz harmonogram zada ń dla powiatu. Kontrol ą procesu realizacji Programu zajmuje si ę Zarz ąd Powiatu poprzez sporz ądzanie co 2 lata raportu z realizacji Programu. Na podstawie analizy stanu środowiska, w dalszej cz ęś ci Programu zostały wyznaczone cele polityki ekologicznej powiatu kutnowskiego: 1. ograniczenie emisji substancji i energii; 2. ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu; 3. racjonalne gospodarowanie środowiskiem oraz rozwój proekologicznych form działalno ści gospodarczej; 4. poprawa stanu bezpiecze ństwa ekologicznego powiatu; 5. zwi ększenie aktywno ści obywatelskiej i podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa.

Cele te powinny by ć realizowane poprzez działania, według zamieszczonego harmonogramu. B ędą one wykonywane przez Starostwo Powiatowe, Urz ędy Gmin i inne instytucje (np. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad itd.) oraz jednostki gospodarcze, przedsi ębiorców, organizacje ekologiczne i nadle śnictw Kutno. Zał ącznikiem do Programu ochrony środowiska jest opracowany Plan gospodarki odpadami dla powiatu kutnowskiego, w którym przedstawione s ą zadania powiatu w zakresie poprawy gospodarki odpadami.

4 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

1. WST ĘP Niniejsze opracowanie sporz ądzono zgodnie z ustaw ą z dnia 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 06.129.902 z pó źn. zm.), która wprowadziła obowi ązek wykonywania programów ochrony środowiska dla województw, powiatów i gmin. Uwzgl ędniono przy tym zalecenia zawarte w „Wytycznych sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” (Ministerstwo Środowiska, 2002). Opracowanie to stanowi aktualizacj ę wcze śniej przyj ętego Programu ochrony środowiska dla powiatu kutnowskiego obejmuj ącego lata 2004-2007 (Uchwała Rady Powiatu Kutnowskiego Nr 73/XI/2003 z dn. 29.12.2003). Program zawiera kompleksow ą charakterystykę i ocen ę środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem wyst ępuj ących zagro Ŝeń środowiska. Jako opracowanie planistyczne nakre śla on jednak przede wszystkim kierunki działa ń, które nale Ŝy podejmowa ć w celu poprawy ochrony środowiska. Zagadnienia omówione w programie s ą zgodne z celami i zadaniami zawartymi w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2015”, który okre śla strategi ę ochrony, racjonalnego wykorzystania zasobów i poprawy standardów jako ści środowiska na terenie województwa, ponadto formułuje cele i priorytety ekologiczne z wyszczególnieniem środków finansowych i z zakresem działa ń proekologicznych. Program ten zawiera równie Ŝ, stosownie do zalece ń Ministra Środowiska, wytyczne do sporz ądzania programów powiatowych, co ułatwia wykonanie analogicznego harmonogramu w powiatowym programie ochrony środowiska. Cele ekologiczne zawarte w programie wojewódzkim s ą zgodne z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa okre ślon ą w dokumentach: „Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”, „Projektem Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”. Dokumenty te precyzuj ą sposoby osi ągni ęcia celów tej polityki w formie pakietów zada ń inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, działa ń w sferze prawa, programowania, mechanizmów ekonomicznych, planowania przestrzennego, bada ń naukowych, kontroli, monitoringu oraz współpracy mi ędzynarodowej. Dla ujednolicenia polityk ekologicznych pa ństw Unii Europejskiej przyj ęto czteroletnie okresy planowania wraz z przewidywaniem działa ń w perspektywie kolejnych czterech lat.

5 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 06.129.902 z pó źn. zm.) wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska powinny przyjmowa ć analogiczne przedziały czasowe.

„Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012- 2015.” został sporz ądzony na horyzont roku 2015. Tak ą perspektyw ę uwzgl ędniaj ą dokumenty wyra Ŝaj ące polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, stanowi ące krajowy układ odniesienia dla programu wojewódzkiego. Niniejsza aktualizacja programu dla powiatu kutnowskiego zakłada realizacj ę poszczególnych zada ń priorytetowych w latach 2011- 2014 z perspektyw ą do roku 2018. Przesuni ęcie okresu programowania o rok wynika z ram poprzedniego okresu programu ochrony środowiska dla powiatu (okres programowania od 2004-2007 z perspektyw ą na lata 2008-2011) Program ochrony środowiska powiatu kutnowskiego stanowi podstaw ę dla działa ń samorz ądu powiatowego w zakresie polityki ekologicznej i tworzenia innych programów na poziomie powiatu (np. program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest) jak równie Ŝ gminnych programów ochrony środowiska. Obejmuje on zadania własne powiatu, zadania koordynowane oraz szczegółowe wytyczne do sporz ądzenia programów gminnych. Wyszczególnione tu zadania powinny by ć uwzgl ędnione przy tworzeniu listy priorytetów ekologicznych w planach funduszy ochrony środowiska na ró Ŝnych szczeblach (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) oraz przy udost ępnianiu funduszy pomocowych. Realizacja zada ń w zakresie poprawy standardów jako ści środowiska oraz jego ochrony b ędzie wymaga ć współpracy samorz ądów na ró Ŝnych szczeblach i współpracy z podmiotami gospodarczymi. „Program ochrony środowiska dla powiatu kutnowskiego” został wykonany przez Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. na zlecenie Starostwa Powiatowego w Kutnie, na podstawie umowy nr 1/2011. Jego opracowanie było mo Ŝliwe dzi ęki współpracy urz ędów gminnych i Starostwa Powiatowego oraz przedsi ębiorstw. Niniejszy Program po zaopiniowaniu przez Zarz ąd Województwa Łódzkiego oraz zaakceptowaniu przez Zarz ąd Powiatu Kutnowskiego, zostaje uchwalony przez Radę Powiatu. W tym momencie staje si ę on aktem prawa lokalnego. Co dwa lata Zarz ąd Powiatu zobligowany jest do sporz ądzania raportów z realizacji programu i przedstawiania ich nast ępnie Radzie Powiatu.

6 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

2. CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ

2.1. Zasady polityki ekologicznej pa ństwa

Polityka ekologiczna powiatu powinna by ć całkowicie zgodna z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa i odzwierciedla ć kierunki poprawy stanu środowiska oraz racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych sformułowane w Programie ochrony środowiska województwa łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2015. Dodatkowo Program ochrony środowiska dla powiatu kutnowskiego na lata 2011-2014 z perspektyw ą do roku 2018 -aktualizacja , zwany dalej Programem , powinien by ć zgodny z innymi nadrz ędnymi opracowaniami planistycznymi i programowymi takimi jak: - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 - Projekt Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014 - Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 - Narodowa Strategia Spójno ści 2007-2013 - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego - Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007- 2020 - Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego 2007-2013 - Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012- 2015 - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kutnowskiego wraz z wieloletnim planem inwestycyjnym na lata 2007-2013 Celem głównym polityki ekologicznej pa ństwa jest, przyj ęta w Konstytucji RP, zasada zrównowa Ŝonego rozwoju. Zasada ta oznacza przyj ęcie modelu rozwoju, w którym zaspokajanie bie Ŝą cych potrzeb społecznych oraz potrzeb przyszłych pokole ń b ędzie traktowane równoprawnie i będzie udziałem wszystkich grup społecznych, a racje społeczne, ekonomiczne i ekologiczne traktowa ć nale Ŝy równorz ędnie. Rz ąd realizuj ąc „ Strategi ę zrównowa Ŝonego rozwoju Polski do 2025r.” przyj ął: „Polityk ę ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016” i „Projekt Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”. W dokumentach tych okre ślono cele i zasady realizacji polityki pa ństwa w zakresie ochrony środowiska z uwzgl ędnieniem programów wykonawczych, a tak Ŝe oszacowaniem nakładów na realizacj ę tych Ŝe celów.

7 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Polityka ekologiczna pa ństwa w zakresie poprawy standardów jako ści środowiska dotyczy: • gospodarki odpadami, • jako ści powietrza, • hałasu i promieniowania, • bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego, • nadzwyczajnych zagro Ŝeń, • ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej.

Celami realizacyjnymi „Polityki ekologicznej pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016” s ą: • wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska • ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody • zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii • dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski • ochrona klimatu

Zasady polityki ekologicznej uszczegółowiaj ące naczeln ą zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju: • zasada przezorno ści - zasada ta przewiduje, Ŝe rozwi ązania pojawiaj ących si ę problemów powinny nast ąpi ć wtedy, gdy pojawi si ę uzasadnione prawdopodobie ństwo wyst ąpienia problemu, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie, • zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - dotyczy uwzgl ędniania celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi; • zasada równego dost ępu do środowiska przyrodniczego - traktowana w 3 kategoriach: sprawiedliwo ści mi ędzypokoleniowej (czyli zaspokajania potrzeb obecnego jak i przyszłych pokole ń), sprawiedliwo ści mi ędzyregionalnej i mi ędzygrupowej (czyli równoprawne zaspokajanie potrzeb ogólnospołecznych oraz potrzeb społeczno ści lokalnych i jednostek ludzkich), równowa Ŝenia szans pomi ędzy człowiekiem a przyrod ą ( czyli zapewnienie zdrowego i bezpiecznego

8 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

funkcjonowania jednostek ludzkich przy zachowaniu trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych wraz ze stał ą ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej); • zasada regionalizacji - oznacza ona mi ędzy innymi: rozszerzenie uprawnie ń dla samorz ądu terytorialnego i wojewodów do ustalania regionalnych opłat, normatywów, ulg i wymogów ekologicznych wobec jednostek gospodarczych; regionalizowanie ogólnokrajowych narz ędzi polityki ekologicznej w odniesieniu do obszarów silnie przekształconych i zdegradowanych lub zagro Ŝonych degradacj ą, o wysokich walorach przyrodniczych oraz obszarów pośrednich. zakłada dostosowanie krajowych narz ędzi polityki ekologicznej do specyfiki obszarów,

• zasada uspołecznienia - polityki ekologicznej jest realizowana poprzez tworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarz ądowych w procesie kształtowania modelu zrównowa Ŝonego rozwoju, przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomo ści i wra Ŝliwo ści ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowa ń wobec środowiska. • zasada “zanieczyszczaj ący płaci ” - jej zało Ŝeniem jest przeniesienie pełnej odpowiedzialno ści, w tym materialnej, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagro Ŝeń dla środowiska na sprawc ę, tj. na jednostki u Ŝytkuj ące zasoby środowiska. Zasada ta odnosi si ę równie Ŝ do uci ąŜ liwo ści powodowanych procesami konsumpcji, szczególnie w sytuacji, gdy konsument ma mo Ŝliwo ść wyboru mniej zagra Ŝaj ących środowisku dóbr konsumpcyjnych. • zasada prewencji - zakłada przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska, które powinno by ć realizowane na etapie planowania i w oparciu o posiadan ą wiedz ę tj. wdra Ŝania procedur ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych działa ń, • zasada stosowania najlepszych dost ępnych technik (BAT) - zasada ta oznacza, Ŝe najbardziej efektywny i zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalno ści stanowi podstaw ę wyeliminowania lub ograniczenia emisji i wpływu na środowisko, • zasada subsydiarno ści - zasada ta oznacza, Ŝe kompetencje ochrony środowiska zostaj ą przekazane na szczebel regionalny, mo Ŝliwie najbli Ŝszy obywatelom oraz Ŝe Unia Europejska podejmuje działania nie nale Ŝą ce do jej kompetencji tylko wówczas,

9 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

gdy cele proponowanych działa ń nie mog ą by ć osi ągni ęte przez pa ństwo członkowskie, • zasada skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej - dotyczy minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu.

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 jest podstawowym dokumentem strategicznym na poziomie krajowym, który okre śla cele do osi ągni ęcia w obszarze rozwoju społeczno- gospodarczego kraju oraz warunki, które powinny zapewni ć ten rozwój. Strategia, jak i inne dokumenty o charakterze strategicznym, programowym, planistycznym, sporz ądzona została zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju czyli równorz ędnego uwzgl ędniania rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Celem strategii, która uwzgl ędnia te Ŝ cele Unii Europejskiej w zakresie zrównowa Ŝonego rozwoju, jest polepszenie jako ści Ŝycia mieszka ńców Polski. Jednym z pi ęciu priorytetów Strategii jest poprawa infrastruktury technicznej i społecznej. W ramach tego priorytetu wskazuje si ę na konieczno ść realizacji inwestycji z zakresu ochrony środowiska słu Ŝą cych ochronie zasobów wodnych, poprawie czysto ści wód i powietrza, zapewniaj ących oszcz ędno ść energii i zabezpieczaj ących przed katastrofami naturalnymi. Uj ęte w strategii cele pozwol ą na efektywne wykorzystania funduszy krajowych oraz unijnych. Strategia jest źródłem odniesienia dla innych strategii i programów krajowych (w tym do Narodowej Strategii Spójno ści), regionalnych i lokalnych.

Narodowa Strategia Spójno ści 2007-2013 NSS okre śla priorytety, obszary i system wdra Ŝania funduszy unijnych takich jak: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójno ści na lata 2007-2013. Cel strategiczny NSS to zapewnienie warunków do wzrostu konkurencyjno ści gospodarki. Realizacja NSS odbywa si ę poprzez Programy Operacyjne (zarz ądzane przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego) i 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (zarz ądzanych przez zarz ądy województw). Wśród PO wyróŜnia si ę m.in. PO Infrastruktura i Środowisko, którego celem jest wzrost atrakcyjno ści inwestycyjnej regionów Polski poprzez rozwój infrastruktury przy uwzgl ędnieniu zasad ochrony środowiska, zdrowia społecze ństwa, zachowania to Ŝsamo ści

10 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa kulturowej i rozwoju spójno ści terytorialnej. W PO Infrastruktura i Środowisko okre ślono 17 priorytetów: 1. Gospodarka wodno - ściekowa 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 3. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska 4. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych 6. Drogowa i lotnicza sie ć TEN-T 7. Transport przyjazny środowisku 8. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe 9. Infrastruktura drogowa w Polsce Wschodniej 10. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku 11. Bezpiecze ństwo energetyczne 12. Kultura i dziedzictwo kulturowe 13. Bezpiecze ństwo zdrowotne i poprawa efektywno ści systemu ochrony zdrowia 14. Infrastruktura szkolnictwa wy Ŝszego 15. Pomoc techniczna – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 16. Pomoc techniczna – Fundusz Spójno ści 17. Konkurencyjno ść regionów

2.2. Polityka ekologiczna na poziomie wojewódzkim Dokumentem nadrz ędnym wytyczaj ącym cele i kierunki działa ń m. in. w zakresie polityki ekologicznej (ochrony środowiska) województwa jest Strategia rozwoju województwa łódzkiego na lata 2007- 2020 . Cele Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska stanowi ą rozwini ęcie kierunków działa ń zapisanych w Strategii. Dzi ęki temu zachowany jest ścisły zwi ązek pomi ędzy Programem a Strategi ą w odniesieniu do ochrony środowiska. Cele główne Programu obejmuj ą:

1. Ochron ę i popraw ę stanu środowiska (dotyczy wód powierzchniowych i podziemnych, powierzchni ziemi i gleb, powietrza atmosferycznego, ochrony i wzrostu bioró Ŝnorodności biologicznej i krajobrazowej, wzrostu lesisto ści, jak równie Ŝ racjonaln ą gospodark ę odpadami).

11 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

2. Przeciwdziałanie pozostałym zagro Ŝeniom pochodzenia antropogenicznego (w zakresie redukcji hałasu i promieniowania elektromagnetycznego, racjonalnemu wykorzystaniu materiałów, wody i energii, a tak Ŝe ograniczeniu mo Ŝliwo ści wyst ąpienia powa Ŝnych awarii). 3. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa (w zakresie kształtowaniu postaw ekologicznych). W „Programie Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012- 2015.” okre ślono szereg zada ń o charakterze priorytetowym do zrealizowania do roku 2010. Cz ęść z nich dotyczy bezpo średnio powiatu kutnowskiego. Poni Ŝej zostały one zaprezentowane. Oprócz nich w niniejszym programie odniesiono si ę równie Ŝ do innych zada ń ogólnie przesłanych do wszystkich powiatów.

Tab.1. Kierunki działa ń przewidziane do 2015 r. oraz działania przewidziane do realizacji do 2011 roku okre ślone w „Programie ochrony środowiska dla województwa łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012- 2015.” odnosz ące si ę bezpo średnio do powiatu kutnowskiego.

Cel Priorytet Kierunki działa ń do 2014 r.

CEL GŁÓWNY: OCHRONA I POPRAWA STANU Ochrona zasobów wód podziemnych 1. Rozwój sieci wodoci ągowej oraz systemów ŚRODOWISKA i powierzchniowych wraz z popraw ą uzdatniania wody pitnej (w tym modernizacja i ich jako ści oraz ochrona przed rozbudowa stacji uzdatniania wody, powodzi ą zwi ększenie wydajno ści i bezawaryjno ści stacji wodoci ągowych, modernizacja sieci wodociągowych, budowa stacji uzdatniania wody oraz rozbudowa sieci dystrybucyjnych) 2. Budowa i modernizacja komunalnych oczyszczalni ścieków oraz rozwój systemów kanalizacyjnych 3. Opracowanie i sukcesywna realizacja na terenie województwa programu działa ń i planu gospodarowania wodami (zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej) 4. Prowadzenie szkole ń dla rolników w zakresie prawidłowego post ępowania z nawozami i środkami ochrony ro ślin 5. Ograniczenie spływu zanieczyszcze ń powierzchniowych z rolnictwa 6. Budowa, modernizacja i poprawa stanu technicznego urz ądze ń przeciwpowodziowych 7. Budowa ekologicznych zabezpiecze ń przeciwpowodziowych (m. in. tam oraz opasek faszynowych) 12 8. Budowanie zbiorników retencyjnych (Program Małej Retencji) 9. Kształtowanie bezpiecznego zagospodarowania terenów zagro Ŝonych powodzi ą -wyznaczanie i wprowadzanie do studiów uwarunkowa ń i Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

melioracyjnych i nawadniaj ących. 14. Prowadzenie prac zabezpieczaj ących słu Ŝą cych stabilizacji stoków i skarp, powstrzymaniu erozji bocznej oraz wła ściwego zagospodarowania terenów osuwiskowych 1. Wdra Ŝanie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, rolnictwa ekologicznego oraz programów rolno środowiskowych 2. Podj ęcie działa ń zmniejszaj ących poziom zakwaszenia gleb – wapnowanie gleb 3. Wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń Ochrona powierzchni ziemi i gleb śródpolnych, wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych. przed degradacj ą 4. Rekultywacja terenów zdegradowanych i przywrócenie ich do produkcji pierwotnej: rolnej lub le śnej, b ądź produkcji wtórnej: przez zlokalizowanie na nim zakładów przemysłowych, przeznaczenie terenu na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, komunikacj ę 1. Opracowanie i wdro Ŝenie programów : ochrony wybranych gatunków chronionych oraz zapobiegania introdukcjom gatunków obcych 2. Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej województwa w stosunku do gatunków i siedlisk, których dotycz ą Dyrektywa Siedliskowa oraz Dyrektywa Ptasia 3. Ustalenie stref ochronnych dla gatunków podlegaj ących ochronie strefowej 4. Wyznaczenie korytarzy ekologicznych oraz obj ęcie ich ochron ą prawn ą. 5. Budowa przej ść dla zwierz ąt i likwidacja barier w celu zachowania dro Ŝno ści korytarzy ekologicznych. 6. Promowanie technologii prac zwi ązanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej, rybackiej i łowieckiej 7. Systematyczne dolesianie ze starannym Ochrona i wzrost bioró Ŝnorodno ści doborem gatunkowym ro ślin oraz d ąŜ eniem do biologicznej i krajobrazowej oraz łączenia ci ągów ekologicznych wzrost lesisto ści. 8. Prowadzenie stałego monitoringu środowiska le śnego 9. Zwi ększanie lesisto ści województwa w ramach realizacji Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści 10. Opracowanie planów urz ądzania lasów i wdro Ŝenie ich ustale ń w zakresie prowadzenia gospodarki le śnej zwłaszcza w odniesieniu do lasów nie b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa. 11. Utworzenie jednolitego systemu obszarów chronionych: parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu i zespoły przyrodniczo- krajobrazowe 12. Utworzenie rezerwatów przyrody, obszarów Natura 2000, stanowisk dokumentacyjnych, uŜytków ekologicznych oraz pomników przyrody 13. Opracowanie planów ochrony parków krajobrazowych, rezerwatów i obszarów Natura 2000 1. Budowa, rozbudowa i modernizacja instalacji słu Ŝą cych do odzysku, w szczególno ści recyklingu lub unieszkodliwiana odpadów komunalnych i przemysłowych, w tym Racjonalna gospodarka odpadami niebezpiecznych, a tak Ŝe instalacji do przekształcania odpadów w celu ułatwienia ich magazynowania i transportu oraz przygotowania do odzysku lub unieszkodliwiania 1. Wdra Ŝanie ekologicznych no śników energii (biomasa, energia słoneczna, wody geotermalne) Poprawa jako ści powietrza 2. Budowa obiektów i urz ądze ń wykorzystuj ących niekonwencjonalne źródła energii

13 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

3. Modernizacja funkcjonuj ących zakładów cieplnych (filtry, zmiany technologii) 4. Centralizacja dostaw ciepła na obszarach aglomeracji miejskich 5. Rozbudowa sieci gazowych 6. Edukacja społecze ństwa w kwestii wykorzystania proekologicznych no śników energii i szkodliwo ści spalania materiałów odpadowych 7. Realizacja Programów Ochrony Powietrza 8. Termomodernizacja budynków u Ŝyteczno ści publicznej i mieszkalnych 9. Budowa i modernizacja dróg, obwodnic i autostrad 10. Modernizacja i rozwój transportu kolejowego oraz linii tramwajowych 11. Tworzenie tras rowerowych 1. Minimalizacja emisji ponadnormatywnego hałasu do środowiska Redukcja emisji ponadnormatywnego 2. Propagowanie rozwi ąza ń technicznych i hałasu organizacyjnych zapobiegaj ących powstawaniu i przenikaniu hałasu do środowiska 3. Stymulowaniu zakładów przemysłowych do ograniczenia ich uci ąŜ liwo ści hałasowej 1. Kontrola podmiotów gospodarczych, których działalno ść mo Ŝe stanowi ć przyczyn ę powstania zagro Ŝeń 2. Badanie przyczyn powstania oraz sposobów likwidacji skutków wyst ąpienia awarii 3. Prowadzenie szkole ń i instruktarzu dla społecze ństwa w zakresie zagro Ŝeń wynikaj ących z powa Ŝnych awarii przemysłowych 4. Opracowanie i doskonalenie systemu ratowniczo-ga śniczego na wypadek zaistnienia awarii, obejmuj ącego zakłady o du Ŝym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej , w ramach którego powinny by ć Ograniczenie mo Ŝliwo ści wyst ąpienia opracowane ró Ŝne scenariusze post ępowania w powa Ŝnych awarii przypadku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii 5. Sukcesywne doposa Ŝenie jednostek ratowniczych w sprz ęt ratownictwa techniczno- chemiczno- ekologicznego CEL UZUPEŁNIAJĄCY I: 6. Opracowanie standardów prawidłowych PRZECIWDZIAŁANIE zachowa ń społecze ństwa w sytuacji POZOSTAŁYM wyst ąpienia zagrodzenia środowiska z tytułu ZAGRO śENIOM awarii przemysłowych, w tym transportu POCHODZENIA materiałów niebezpiecznych i prowadzenie ANTROPOGENICZNEGO konsekwentnej akcji edukacyjnej w mediach Opracowanie procedur okre ślaj ących bezpieczne trasy przewozu substancji niebezpiecznych na terenie miast i wsi oraz w nast ępnej kolejno ści oznakowanie tras pod tym kątem 1. Zachowanie stref bezpiecze ństwa przy lokalizacji obiektów emituj ących Utrzymanie obowi ązuj ących promieniowanie elektromagnetyczne standardów w zakresie 2. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji promieniowania źródeł promieniowania elektromagnetycznego elektromagnetycznego 3. Uwzgl ędnianie wyników bada ń i analiz dotycz ących pól elektromagnetycznych w planach zagospodarowania przestrzennego i decyzjach lokalizacyjnych. 1. Promocja najlepszych dost ępnych technik (BAT) w zakresie zmniejszenia materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji (optymalizacja zu Ŝycia wody przez zapobieganie stratom wody na przesyle oraz Racjonalizacja wykorzystania wprowadzenie zamkni ętych obiegów wody w materiałów i surowców przemy śle, wprowadzenie bezodpadowych i małoodpadowych technologii produkcji, wprowadzenie technologii energio- i surowcooszcz ędnych w przemy śle. 2. Ścisłe przestrzeganie zasad ochrony złó Ŝ surowców w miejscowych planach

14 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

zagospodarowania przestrzennego oraz w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin 3. Prowadzenie bie Ŝą cej aktualizacji geologicznej w zakresie wielko ści zasobów, kategorii górniczej oraz przydatno ści dla gospodarki regionu 4. Zaniechanie eksploatacji kopalin na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych Eksploatacja złó Ŝ uwzgl ędniaj ąca zasady racjonalnej gospodarki, zgodnie z warunkami koncesji przy minimalizacji naruszenia warto ści przyrodniczych

1. Przygotowanie i wdra Ŝanie programów edukacyjnych dla społecze ństwa, organizowanie festynów, konkursów i innych imprez dotycz ących problematyki ekologicznej 2. Prowadzenie du Ŝych akcji edukacyjnych dotycz ących racjonalnego gospodarowania zasobami i surowcami 3. Promocja walorów obszarów cennych przyrodniczo znajduj ących si ę w województwie łódzkim 4. Wypracowaniu modelu współpracy na poziomie miast i gmin z organizacjami pozarz ądowymi w celu popularyzacji wiedzy CEL UZUPEŁNIAJ ĄCY II: ekologicznej PODNOSZENIE Kształtowanie postaw ekologicznych 5. Prowadzenie przez samorz ądy lokalne działa ń ŚWIADOMO ŚCI maj ących na celu wspieranie prywatnych EKOLOGICZNEJ inicjatyw proekologicznych, zwłaszcza SPOŁECZE ŃSTWA ró Ŝnego rodzaju inwestycji maj ących na celu popraw ę stanu środowiska w danym miejscu oraz promowanie postaw proekologicznych 6. Stworzenie spójnego systemu informatycznego dla regionu umo Ŝliwiaj ącego szybki i powszechny dost ęp do informacji o środowisku 7. Stworzenie zgodnie z wymogami ustawy Prawo Ochrony Środowiska publicznych rejestrów i elektronicznych baz danych o środowisku, ułatwiaj ących dost ęp społecze ństwa do informacji gromadzonych przez organy administracji rz ądowej i samorz ądowe Cel Priorytet Działania do 2011 r. 1. Wdra Ŝanie Programu Małej Retencji Wodnej dla województwa łódzkiego 2. Odtworzenie obiektów hydrotechnicznych na rzekach i ciekach województwa tzw. „retencja korytowa” w ramach Aneksu do Programu Małej Retencji Województwa. 3. Wdro Ŝenia programów rolno środowiskowych na obszarach chronionych Zmniejszanie zanieczyszcze ń 4. Zwi ększanie lesisto ści województwa w ramach OCHRONA I POPRAWA STANU środowiska (wód powierzchniowych, realizacji Krajowego Programu Zwi ększania ŚRODOWISKA podziemnych, gleb, powietrza, Lesisto ści dotyczy to równie Ŝ odpadów) 5. Opracowanie analizy mo Ŝliwo ści wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarze województwa łódzkiego ze szczególnym uwzgl ędnieniem wykorzystania wód geotermalnych 6. Sporz ądzenie planów ochrony przyrody dla rezerwatów, obszarów Natura 2000, parku krajobrazowego Poprawa bezpiecze ństwa ekologicznego (w zakresie ochrony PRZECIWDZIAŁANIE przed powodzi ą, susz ą, osuwiskami i POZOSTAŁYM po Ŝarami, a tak Ŝe zmniejszenie ZAGRO śENIOM ogólne zadania skierowane do wszystkich powiatów ryzyka zwi ązanego z transportem POCHODZENIA substancji niebezpiecznych oraz ANTROPOGENICZNEGO wyst ępowaniem awarii przemysłowych)

15 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

PODNOSZENIE Wzrost poziomu wiedzy ekologicznej ŚWIADOMO ŚCI (w zakresie edukacji ekologicznej ogólne zadania skierowane do wszystkich powiatów EKOLOGICZNEJ społecze ństwa i w działalno ści SPOŁECZE ŃSTWA gospodarczej)

2. 3. Uwarunkowania wynikaj ące z polityki na poziomie powiatu Na poziomie powiatu, w Planie Rozwoju Lokalnego Powiatu Kutnowskiego wraz z wieloletnim planem inwestycyjnym na lata 2007-2013, sformułowane zostały nast ępuj ące cele strategiczne, a w nich wytyczono poni Ŝsze cele szczegółowe dotycz ące ochrony środowiska.

Tab.2. Wykaz zada ń dotycz ących ochrony środowiska na terenie powiatu kutnowskiego zamieszczonych w Planie Rozwoju Lokalnego Powiatu Kutnowskiego

Cele operacyjne Działania 1. Budowa i remont dróg powiatowych, w tym szczególnie o znaczeniu zwi ększaj ącym dost ępno ść do centrów skupiaj ących miejsca pracy i poprawiaj ących bezpiecze ństwo komunikacji w Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej wraz z jej powiecie najbli Ŝszym otoczeniem, rozwój infrastruktury kolejowej 2. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury okołodrogowej (chodniki, parkingi, ście Ŝki rowerowe, oświetlenie uliczne), w tym w ramach partnerstwa publiczno- publicznego (gmina – powiat) 3. Rozwój przewozów regionalnych w oparciu o istniej ącą baz ę PKP 1. Termomodernizacja obiektów o światowych i remonty szkół w Budowa i modernizacja infrastruktury obiektów kierunku podwy Ŝszenia jako ści kształcenia w ramach środków oświatowych strukturalnych i własnych 1. Tworzenie obszarów przyrodniczych prawnie chronionych przy jednoczesnym ci ągłym procesie edukacji ekologicznej mieszka ńców. 2. Zwi ększenie zasobów le śnych powiatu poprzez zalesienie Działania na rzecz wdro Ŝenia konstytucyjnej zasady nieu Ŝytków rolnych i zadrzewienia gruntów nieu Ŝytecznych rozwoju równowa Ŝonego gospodarczo w obszarach miejskich w ramach tworzenia architektury zieleni. 3. Rewitalizacja terenów zdegradowanych ekologicznie 4. Stworzenie do roku 2015 na terenie powiatu systemu segregacji odpadów na poziomie gospodarstw domowych.

2. 4. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska

W „Polityce ekologicznej pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”, ustalone zostały nast ępuj ące wa Ŝniejsze limity krajowe, zwi ązane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw ą stanu środowiska (wszystkie dotycz ą celów do osi ągni ęcia najpó źniej do 2016 r.): 1. zmniejszenie wodochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB);

16 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

2. ograniczenie materiałochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyska ć co najmniej średnie wielko ści dla pa ństw OECD (w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, warto ść produkcji lub PKB); 3. ograniczenie zu Ŝycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 20% w stosunku do 2000 r. w przeliczeniu na jednostk ę PBK); 4. dwukrotne zwi ększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; 5. pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; 6. zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – równie Ŝ o 30%; 7. ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych zwi ązków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r. Wymienione limity powinny by ć osi ągni ęte najpó źniej do 2010r. i stanowi ą one punkt odniesienia w zakresie realizacji celów wojewódzkiej i powiatowej polityki ekologicznej. Zgodnie z wymogami polityki ekologicznej aspekty ekologiczne powinny by ć uwzgl ędniane we wszystkich politykach sektorowych oraz planach i programach tworzonych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Przedstawione powy Ŝej warto ści s ą limitami krajowymi, dotychczas nie sporz ądzono limitów dla poszczególnych regionów.

2. 5. Instrumenty zarz ądzania środowiskiem

Zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę poprzez działania podejmowane na szczeblu ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym (powiatowym i gminnym). Zajmuje si ę nim administracja rz ądowa, samorz ądowa, instytucje im podporz ądkowane oraz podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Organy administracji odpowiedzialne za wykonywanie i egzekwowanie prawa maj ą na celu głównie zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska i przestrzeganie norm racjonalnego korzystania ze środowiska. Podmioty gospodarcze korzystaj ące ze

17 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

środowiska kieruj ą si ę głównie efektami ekonomicznymi swojej działalno ści, ale uwzgl ędniaj ą te Ŝ konieczno ść dotrzymywania wymaga ń okre ślonych prawem. Prowadz ą wi ęc kontrol ę emisji, modernizuj ą lub eliminuj ą przestarzałe rozwi ązania techniczne i technologiczne przewa Ŝnie uci ąŜ liwe dla środowiska. Zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez wykorzystanie instrumentów prawnych, finansowych i społecznych.

2. 5. 1. Instrumenty prawne Do instrumentów prawnych zarz ądzania środowiskiem nale Ŝą : • pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii (np. pozwolenie na emisj ę pyłów i gazów do powietrza), • decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia, • decyzje (np. decyzja wodnoprawna na pobór wód podziemnych), • koncesje (np. koncesja na eksploatacj ę kopalin ze złó Ŝ), • miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (przed przyst ąpieniem do opracowania planu zagospodarowania wykonuje si ę studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania. Dla potrzeb tych opracowa ń wykonuje si ę opracowanie ekofizjograficzne, w którym charakteryzuje si ę poszczególne elementy przyrodnicze środowiska i ich wzajemne powi ązania), • procedura ocen oddziaływania na środowisko -OO Ś stosowana zgodnie z ustaw ą z dnia 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 06.129.902 z pó źn. zm.) jest jednym z najwa Ŝniejszych instrumentów ochrony środowiska. Stanowi ona uniwersaln ą procedur ę weryfikowania programowania i planowania rozwoju, zagospodarowania przestrzennego oraz lokalizacji inwestycji. Procedurze OO Ś podlegaj ą: projekty polityk, planów, strategii /np. projekty planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego/, projekty dokumentów sektorowych /np. projekty programów w dziedzinie le śnictwa, transportu, gospodarki wodnej itp./, działania lokalizacyjne dotycz ące przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Opracowaniami wykonywanymi podczas post ępowania w sprawie OO Ś są odpowiednio: opracowania ekofizjograficzne, prognozy oddziaływania na środowisko lub raporty oddziaływania przedsi ęwzi ęć na środowisko, • monitoring środowiska (szczególny instrument prawny, który oprócz funkcji informacyjnych dla administracji rz ądowej, samorz ądowej oraz społecze ństwa, jest

18 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

podstaw ą analiz, ocen lub decyzji. Pa ństwowy Monitoring Środowiska /PM Ś/ prowadzony jest przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w zakresie: jako ści środowiska, emisji, ocen i prognoz. Dostarcza on informacji dla potrzeb opracowania planów zagospodarowania przestrzennego, wykonywania raportów OO Ś oraz prac studialnych i prognostycznych. Stanowi on równie Ŝ podstaw ę do realizacji programów naprawczych w przedsi ębiorstwach lub na obiektach, np. w rejonie składowisk odpadów), • pozwolenia zintegrowane (decyzja administracyjna b ędącą rodzajem licencji na prowadzenie działalno ści, na warunkach ustalonych dla wszystkich komponentów środowiska oraz przy spełnieniu wymaga ń technicznych okre ślonych jako najlepsze dost ępne techniki. W pozwoleniu okre ślane s ą rodzaje i ilo ści wykorzystywanej energii, surowców, materiałów i paliw. Pozwolenia zintegrowanego wymagaj ą instalacje, których działalno ść mo Ŝe powodowa ć znaczne zanieczyszczenie środowiska, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dn. 26.07.2002r. w sprawie rodzajów instalacji mog ących powodowa ć znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako cało ści /Dz.U. nr 122 poz. 1055/ . Konieczno ść uzyskania pozwole ń zintegrowanych -ustawowo okre ślona na 01.01.2004r.- została przesuni ęta do 2010r., zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 26.09.2003r. /Dz.U. nr 177 poz.1736/ w sprawie pó źniejszych terminów do uzyskania pozwolenia zintegrowanego w zale Ŝno ści od typu instalacji ).

2. 5. 2. Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne zarz ądzania środowiskiem polegaj ą na: • usprawnianiu współpracy i budowaniu partnerstwa (dotyczy to działa ń samorz ądów i relacji samorz ąd – społecze ństwo oraz uczestniczenia społecze ństwa w konsultacjach lub debatach prowadz ących do podejmowania decyzji w procesie zarz ądzania środowiskiem), • formułowaniu i wdra Ŝaniu polityk środowiskowych , w tym planów działa ń i porozumie ń środowiskowych, • ocenie i monitorowaniu skutków zrównowa Ŝonego rozwoju , w tym okre ślaniu wska źników równowagi środowiskowej i formułowaniu wyra źnych celów operacyjnych,

19 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

• wł ączeniu mechanizmów rynkowych w realizacj ę zrównowa Ŝonego rozwoju , • prowadzeniu edukacji ekologicznej celem zwi ększenia świadomo ści społecznej.

W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 08.25.150 z pó źn. zm.) został zapisany obowi ązek wł ączenia problematyki ochrony środowiska i zrównowa Ŝonego rozwoju do programów nauczania wszystkich typów szkół i kursów prowadz ących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. Propagowanie edukacji ekologicznej wynika z dokumentów mi ędzynarodowych (AGENDA 21, Konwencja z Aarhus z 1998r.) oraz krajowych. Zgodnie z „Narodow ą Strategi ą Edukacji Ekologicznej” rząd zapewnia organizacyjne i techniczne wsparcie instytucjom publicznym na rzecz działa ń edukacyjnych i promocyjnych realizowanych przez organizacje ekologiczne. Regulacj ą prawn ą został obj ęty tak Ŝe dost ęp do informacji o środowisku, udział społecze ństwa w post ępowaniach w sprawie ocen oddziaływania na środowisko i w działaniach dotycz ących ochrony środowiska.

2. 5. 3. Instrumenty finansowe Instrumentami finansowymi wykorzystywanymi w zarz ądzaniu środowiskiem s ą:
opłaty i kary ekologiczne za korzystanie ze środowiska lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska,
dotacje, kredyty i po Ŝyczki ze źródeł krajowych lub zagranicznych,
środki własne samorz ądów przeznaczone na ochron ę środowiska pochodz ące z innych źródeł.

Zadania zwi ązane z ochron ą środowiska okre ślone w przepisach prawnych wymagaj ą znacznych nakładów finansowych. Cele okre ślone w „Polityce ekologicznej pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 i programach ni Ŝszego szczebla będą mogły by ć zrealizowane przy zało Ŝeniu stopniowego wzrostu do 2010r. udziału wydatków na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą. Źródła finansowania ochrony środowiska b ędą zró Ŝnicowane w zale Ŝno ści od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim od mo Ŝliwo ści stosowania instrumentów finansowo-ekonomicznych zapewnionych na poziomie krajowym. Fundusze na realizacje polityki ekologicznej na terenie powiatu mog ą pochodzi ć ze środków krajowych i zagranicznych.

20 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa a) środki krajowe: - środki własne powiatu i gmin , - środki bud Ŝetowe (publiczne dotacje celowe przydzielane na cele związane z ochron ą środowiska z bud Ŝetu pa ństwa lub województwa), - środki własne ludno ści i przedsi ębiorstw , w tym: Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA), przedsi ębiorstw gospodarki komunalnej, - celowe fundusze ekologiczne o charakterze ogólnym Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW), Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFO ŚiGW) i wyspecjalizowanym (np. Agencja Nieruchomo ści Rolnych - ANR), - dotacje, kredyty i po Ŝyczki na cele proekologiczne : niekomercyjne z krajowych instytucji finansowych, w tym EkoFunduszu i ró Ŝnego rodzaju fundacji oraz komercyjne z Banku Ochrony Środowiska, Banku Gospodarki Komunalnej i in. instytucji udzielaj ących kredytów i po Ŝyczek na cele proekologiczne na warunkach korzystniejszych ni Ŝ wynika to z sytuacji na rynku finansowym. Dotychczas najbardziej istotne znaczenie w finansowaniu ochrony środowiska maj ą: Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz EkoFundusz.

FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Najwa Ŝniejsz ą cz ęść źródeł finansowania ochrony środowiska w Polsce stanowi ą celowe fundusze ekologiczne funkcjonuj ące obecnie na czterech poziomach administracji pa ństwowej: • na poziomie krajowym – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW), • na poziomie regionalnym – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi (WFO ŚiGW),

Zasady funkcjonowania funduszy okre śla ustawa z dnia 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 06.129.902 z pó źn. zm.). Szczegółowe zasady gospodarki finansowej NFO ŚiGW oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2002 r. (Dz. U. Nr 230, poz.1934). Fundusze te gromadz ą wpływy z opłat uiszczanych przez podmioty gospodarcze za korzystanie ze środowiska oraz kar administracyjnych.

21 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Opłaty ekologiczne ponosz ą korzystaj ący ze środowiska, pomimo Ŝe ich działalno ść w tym zakresie jest zgodna z prawem. Jest to bowiem zapłata za korzystanie ze środowiska, stanowi ąca pewien ekwiwalent strat ekonomicznych i społecznych, powstaj ących w wyniku zanieczyszczenia środowiska i jego zmian. Opłaty te zostały ustanowione przez: • ustaw ę Prawo ochrony środowiska • ustaw ę o ochronie przyrody • ustaw ę Prawo wodne • ustaw ę o odpadach Kary ekologiczne s ą karami pieni ęŜ nymi płaconymi przez podmioty gospodarcze za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska. Zebrane środki przeznacza si ę na dofinansowanie (głównie w formie dotacji) proekologicznych przedsi ęwzi ęć podejmowanych przez samorz ądy lokalne i podmioty gospodarcze, edukacj ę ekologiczn ą i monitoring. S ą to obecnie najbardziej rozpowszechnione formy finansowania zada ń z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. O dofinansowanie z funduszy mog ą si ę ubiega ć: • jednostki samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązki, • stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje, • podmioty gospodarcze realizuj ące przedsi ęwzi ęcia ochrony środowiska i gosp. wodnej.

W NFO ŚiGW i WFO ŚiGW przygotowuje si ę listy zada ń, które mog ą by ć przez nie dofinansowywane. Lista taka sporz ądzana jest corocznie (brak jest wieloletnich programów wydatkowania funduszy na realizacj ę okre ślonych zada ń). Dziedziny finansowane z WFO ŚiGW to: • ochrona powietrza • ochrona wód • ochrona powierzchni ziemi • ochrona przyrody • gospodarka wodna • monitoring środowiska • edukacja ekologiczna

22 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

• nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska

EKOFUNDUSZ Geneza EkoFunduszu si ęga roku 1991. Była to pierwsza w skali światowej inicjatywa zamiany cz ęś ci długu gwarantowanego przez pa ństwo na cele ekologiczne, co stanowi obecnie bardzo istotne wsparcie finansowe dla podejmowanych w kraju wysiłków w celu poprawy stanu środowiska, silnie zdegradowanego w wyniku wieloletnich zaniedba ń w poprzednim systemie politycznym i gospodarczym. W wyniku podpisanych umów o ekokonwersji długu ze Stanami Zjednoczonymi, Francj ą, Szwajcari ą, Szwecj ą, Włochami i Norwegi ą, Polska otrzymała na przedsi ęwzi ęcia w ochronie środowiska w latach 1992-2010 kwot ę w wysoko ści 571mln USD. Odpowiednie kwoty z tego tytułu s ą gwarantowane corocznie w ustawie bud Ŝetowej i regularnie wpłacane na konto EkoFunduszu z bud Ŝetu pa ństwa, jako zobowi ązanie Polski wobec krajów-donatorów. Obecnie Fundatorem EkoFunduszu jest Minister Skarbu.

Priorytetowymi dziedzinami EkoFunduszu s ą m.in.: • ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej, • gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, • unieszkodliwianie odpadów komunalnych i niebezpiecznych, • ograniczenie emisji gazów powoduj ących zmiany klimatu ziemi (ochrona klimatu), • eliminacja niskich źródeł emisji (ochrona powietrza).

Z funduszu tego udzielane jest wsparcie finansowe w formie bezzwrotnych dotacji. Wysoko ść dotacji dla projektów technicznych zgłaszanych do EkoFunduszu przez samorz ądy wynosi 10–60%, a przez przedsi ębiorstwa 20-40% kosztów inwestycji. Dotacje mog ą uzyska ć jedynie projekty dotycz ące inwestycji zwi ązanych bezpo średnio z ochron ą środowiska, a w dziedzinie przyrody równie Ŝ projekty nieinwestycyjne. EkoFundusz promuje innowacyjne projekty wykorzystuj ące najnowsze technologie w ochronie środowiska, natomiast nie dofinansowuje bada ń naukowych, opracowa ń oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji. Ka Ŝdego roku EkoFundusz aktualizuje zasady finansowania d ąŜą c do jak najbardziej efektywnego rozdysponowania posiadanych środków finansowych i staraj ąc si ę dostosowa ć do pojawiaj ących si ę nowych trendów na rynku ochrony środowiska.

23 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

b) środki zagraniczne: - fundusze zagranicznych instytucji finansowych (np. Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny), - fundusz spójno ści i fundusze strukturalne Unii Europejskiej oraz fundusze sektorowych programów pomocowych (np. LIFE +).

Jak oceniaj ą eksperci udział funduszy Unii Europejskiej i środków pochodz ących z ekokonwersji polskiego długu zagranicznego zarz ądzanych przez EkoFundusz w wydatkach na ochron ę środowiska b ędzie wynosił w najbli Ŝszych latach zaledwie kilkana ście procent. W momencie przyst ąpienia do Unii Europejskiej Polska zyskała dost ęp do ró Ŝnorodnych środków unijnych. Okres bud Ŝetowania tych Ŝe środków w UE wynosi 7 lat. Ostatni okres zako ńczył si ę w 2006 r. Obecnie w nowych ramach czasowych (lata 2007- 2013) Polska b ędzie mogła korzysta ć z takich środków finansowych Unii Europejskiej jak: • fundusze strukturalne (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - EFRR, Europejski Fundusz Społeczny – EFS, Europejski Fundusz Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich -EFRROW, Europejski Fundusz Rybacki -EFR); • Fundusz Spójno ści (kohezji), przeznaczony na wsparcie rozwoju transportu i na ochron ę środowiska, które mają prowadzi ć do zmniejszenia dysproporcji ekonomicznych i społecznych mi ędzy poszczególnymi pa ństwami Unii Europejskiej.

Działania inwestycyjne w kraju w zakresie ochrony środowiska w latach 2007- 2013 realizowane b ędą głównie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Na jego realizacj ę Polska otrzyma w latach 2007-2013 27 mld Euro, z czego na inwestycje ochrony środowiska b ędzie przeznaczone ok. 5,5 mld Euro. Środki na realizacj ę tego programu b ędą pochodziły z Funduszu Spójno ści oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach Programu Operacyjnego Ii Ś finansowane b ędą du Ŝe przedsi ęwzi ęcia komunalne, inwestycje proekologiczne w przedsi ębiorstwach, projekty ochrony przyrody i bezpiecze ństwa ekologicznego oraz edukacja ekologiczna. Wsparcie finansowe mog ą

24 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa otrzyma ć samorz ądy, przedsi ębiorcy oraz m.in. organizacje pozarz ądowe, parki narodowe, Lasy Pa ństwowe. Działania uj ęte w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-2013 (RPO WŁ) realizuj ące cele Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015, Narodowej Strategii Spójno ści 2007-2013 oraz Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego b ędą finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. RPO WŁ okre śla 7 priorytetów z których jeden dotyczy ochrony środowiska. W ramach tego priorytetu finansowane b ędą działania inwestycyjne: • w zakresie gospodarki wodno- ściekowej • w zakresie gospodarki odpadami • słu Ŝą ce ochronnie powietrza • w zakresie ochrony środowiska i kształtowania postaw ekologicznych mieszka ńców • słu Ŝą ce wytwarzaniu i wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych • słu Ŝą ce ograniczeniu nadmiernego zu Ŝycia paliw • dotycz ące rozbudowy i modernizacji infrastruktury energetycznej, sieci ciepłowniczej i umo Ŝliwiaj ące przył ączenie OZE do sieci energetycznej • w zakresie tworzenia regionalnych systemów monitoringu środowiska • w zakresie tworzenia regionalnych systemów prognozowania, ostrzegania, reagowania i likwidacji skutków zagro Ŝeń naturalnych i cywilizacyjnych • przedsi ębiorców polegaj ące na wprowadzaniu przyjaznych środowisku technologii Wspierane b ędą równie Ŝ działania takie jak: usprawnienie zarz ądzania środowiskiem w przedsi ębiorstwach, projekty w zakresie zachowania i ochrony zasobów środowiska na terenach parków narodowych, obszarów Natura 2000 i le śnych kompleksów promocyjnych. Na realizacj ę w/w działa ń RPO WŁ w latach 2007-2013 przewidziano kwot ę 171 mln Euro.

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO - EFRR EFRRwspiera: • inwestycje w infrastruktur ę gospodarki wodno-ściekowej : - budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków przemysłowych, - stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) w celu ograniczenia ilo ści substancji niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ściekami,

25 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

• inwestycje w zakresie ochrony powietrza : - modernizacja i rozbudowa systemów ciepłowniczych i wyposa Ŝenie ich w instalacje do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych, - inwestycje w produkcj ę skojarzon ą elektryczno ści i ciepła, - zamiana palenisk w ęglowych na rozwi ązania bardziej przyjazne środowisku (gazowe, eliminacja w ęgla niskiej jako ści), - stosowanie rozwi ąza ń pozwalaj ących na redukcj ę zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza z du Ŝych zakładów energetycznego spalania paliw, - przedsi ęwzi ęcia na rzecz wykorzystywania alternatywnych źródeł energii, w tym m.in. energetyczne wykorzystanie biomasy i inne, - proekologiczne inwestycje w miejskich systemach transportowych (zastosowanie paliw o niskiej emisji zanieczyszcze ń, w tym gazu), - wprowadzanie BAT w celu ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza, • inwestycje w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi : - tworzenie systemów gospodarki odpadami poprzez prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów oraz budow ę i modernizacj ę instalacji do odzysku i recyklingu odpadów, - budowa instalacji unieszkodliwiania odpadów, • inwestycje z wykorzystaniem BAT : - ograniczenie zanieczyszcze ń przemysłowych, - modernizacja procesów produkcyjnych, technologii, - zmniejszenie energochłonno ści i materiałochłonno ści procesów.

FUNDUSZ SPÓJNO ŚCI (KOHEZJI) - FS Z funduszu spójno ści mo Ŝliwe jest wspieranie realizacji zada ń inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska wynikaj ących z wdra Ŝania prawa obowi ązuj ącego w Unii Europejskiej, a w szczególno ści dotycz ących: ▪ infrastruktury ochrony środowiska ▪ transeuropejskich sieci transportowych ▪ poł ącze ń kolejowych, morskich, śródl ądowych ▪ zrównowa Ŝonego transportu miejskiego ▪ inwestycji środowiskowych (projekty energooszczędne i zastosowania odnawialnych źródeł energii)

26 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Obsługuj ącym projekty korzystaj ące z tego funduszu jest NFO ŚiGW. Finansowanie Programu opiera si ę zarówno o środki krajowe jak i zagraniczne. Zadania mog ą by ć dofinansowywane po zgłoszeniu do Internetowego Systemu Ewidencji Kart Projektów (ISEKP) i przej ściu procedury kwalifikacyjnej.

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROLNEGO ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH - EFRROW Z tego funduszu mog ą korzysta ć wła ściciele gruntów rolnych i le śnych, w tym osoby prywatne. Fundusz wspiera działania polegaj ące na: • zagospodarowaniu gruntów rolnych i le śnych przy zachowaniu ró Ŝnorodno ści biologicznej, • zarz ądzaniu terenami Natura 2000, • ochronie gleb i wód, • łagodzeniu zmian klimatu w tym redukcji emisji gazów cieplarnianych, redukcji emisji amoniaku, • zrównowa Ŝonym stosowaniu pestycydów.

FUNDUSZ LIFE+ To jedyny instrument finansowy Unii Europejskiej koncentruj ący si ę wył ącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdra Ŝania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących ochrony przyrody. LIFE+ składa si ę z trzech komponentów, w ramach których współfinansowane s ą projekty w zakresie: • wdra Ŝania dyrektywy Ptasiej i dyrektywy Siedliskowej, w tym ochrony priorytetowych siedlisk i gatunków, • ochrony środowiska, zapobiegania zmianom klimatycznym, innowacyjnych rozwi ąza ń w dziedzinie ochrony zdrowia i polepszania jako ści Ŝycia oraz wdra Ŝania polityki zrównowa Ŝonego wykorzystania zasobów naturalnych i gospodarki odpadami, • działa ń informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwi ększania świadomo ści ekologicznej w społecze ństwie, w tym kampanie na temat zapobiegania po Ŝarom lasów oraz wymiany najlepszych do świadcze ń i praktyk.

27 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Program LIFE+ zapewnia wsparcie finansowe w średniej wysoko ści 50% warto ści projektu. Nabór wniosków ogłaszany jest raz do roku przez Komisj ę Europejsk ą.

Spodziewany spadek wpływów funduszy ochrony środowiska oraz wyczerpywanie si ę zdolno ści władz samorz ądowych do zaspokojenia rosn ących potrzeb finansowania infrastruktury wi ąŜ e si ę nieodzownie ze zmian ą dotychczasowego systemu ekonomiczno- finansowego ochrony środowiska. W zwi ązku z tym polityka ekologiczna pa ństwa zakłada znaczny udział przedsi ębiorców w zakresie zarz ądzania środowiskiem. W ostatnim okresie udało si ę wprowadzi ć niektóre z planowanych instrumentów finansowo-ekonomicznych takie jak: • opłaty produktowe i depozytowe, • mo Ŝliwo ść handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza, • przeniesienie cz ęś ci nakładów inwestycyjnych na konsumentów poprzez stopniowe podwy Ŝszanie opłat za wod ę pitn ą, ścieki wprowadzane do kanalizacji, energi ę itp. Wci ąŜ nie wdro Ŝono ubezpiecze ń ekologicznych: „zielonych podatków” i ekoobligacji.

Docelowo polityka ekologiczna pa ństwa przewiduje zmniejszenie udziału celowych funduszy ekologicznych na rzecz bezpo średniego zwi ększenia udziału finansowego środków pochodz ących z bud Ŝetu pa ństwa i bud Ŝetów lokalnych. Realizacja zada ń inwestycyjnych przez samorz ądy gmin lub powiatu ju Ŝ teraz ale te Ŝ i w przyszło ści będzie si ę opierała o kredyty komercyjne (przy zachowaniu zasady nie przekraczania 15% dochodów rocznych gminy) oraz pomoc funduszy unijnych.

3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU

3.1. Poło Ŝenie geograficzne

Powiat kutnowski poło Ŝony jest w pasie Nizin Środkowopolskich. Zdecydowana wi ększo ść terenów znajduje si ę na terenie mezoregionu Równiny Kutnowskiej wchodz ącej w skład makroregionu Niziny Środkowomazowieckiej. Jedynie gmina D ąbrowice poło Ŝona jest na Nizinie Południowowielkopolskiej, wchodz ącej w skład mezoregionu Wysoczyzny Kłodawskiej. Administracyjnie powiat kutnowski wchodzi w skład województwa łódzkiego i graniczy z dwoma powiatami z województwa łódzkiego: łęczyckim oraz łowickim. Dodatkowo powiat kutnowski graniczy z trzema województwami: mazowieckim (powiat

28 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa gostyni ński), kujawsko pomorskim (powiat włocławski) oraz wielkopolskim (powiat kolski). Le Ŝy on w blisko ści miasta Łodzi oraz Płocka, a w jego skład wchodzi jedena ście gmin: trzy miasta: Kro śniewice, Kutno oraz śychlin oraz gmin osiem wiejskich: Bedlno, Dąbrowice, Krzy Ŝanów, gm. Kutno, Łani ęta, Nowe Ostrowy, Oporów, Strzelce. Rysunek 1.Poło Ŝenie powiatu kutnowskie w województwie łódzkim

Źródło: Wikipedia.pl Rysunek 2 .Podział administracyjny powiatu kutnowskiego

29 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Źródło: Wikipedia.pl

3.2. Powierzchnia powiatu, struktura gruntów: Powierzchnia powiatu wynosi 886,29 km 2 co stanowi 4,9% obszaru województwa łódzkiego. Około 86 % powierzchni powiatu stanowi ą u Ŝytki rolne, z czego znaczn ą cz ęść zajmuj ą grunty orne. Dokładn ą zmian ę struktury gruntów w powiecie na rok 2010 przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tab.3. Podział gruntów na terenie powiatu kutnowskiego Jednostka Grunty 2010 miary UśYTKI ROLNE powierzchnia u Ŝytków rolnych ha 78263,6 grunty orne ha 70748,9 sady ha 1245,4 łąki ha 4414,0 pastwiska ha 1855,3 LASY Lasy i grunty le śne ha 4453,1 POZOSTAŁE GRUNTY I NIEU śYTKI Pozostałe grunty i nieu Ŝytki ha 5912,3 Źródło: GUS

Tab.4 Struktura zagospodarowania powierzchni w poszczególnych gmiach w latach 2009-2010 Lasy i Powierzchnia Tereny UŜytki Grunty Sady Łąki Pastwiska grunty Gmina wód i nieu Ŝytki miast rolne orne [ha] [ha] [ha] [ha] le śne [ha] [ha] [ha] [ha] Miast Kutno 1446 - 205 80 74 4,0 3360 1744

Bedlno 10300 100 790 230 100 152 0 11420

Dąbrowice 4113 25 65 92 19 280 0 4295

Kro śniewice 7808 35 286 201 206 78 - 8657

Krzy Ŝanów 6013 111 1290 402 294 429 - 9276

Kutno 9795 203 351 117 975 972 - 10495

Łanięta 4547 43 44 111 381 55 0 4909 Nowe 5340 9 602 305 1276 100 0 4423 Ostrowy Oporów 5686 145 66 190 381 62 0 6188

Strzelce 7059 207 107 119 850 107 0 7789

30 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

śychlin 5658,33 75,64 432,11 223,55 27,95 159,2 868,7 6363,26 Źródło: Urz ędy Gmin

3.3. Demografia: Liczba ludno ści powiatu wynosi 102 015 mieszka ńców (4% ludno ści województwa), średnia g ęsto ść zaludnienia to 115 osób/km 2 i jest mniejsza ni Ŝ dla całego województwa łódzkiego – 140 os./km 2 (stan na 31.12.2009 r. wg GUS). Stolic ę powiatu zamieszkuje 46 610 mieszka ńców, kolejne co do wielko ści skupiska ludno ści to miasta: śychlin (8 537 mieszka ńców) oraz Kro śniewice (4 553 mieszka ńców). Tereny miejskie zamieszkuje 59 700 osób (58,5%) natomiast obszary wiejskie 42 315 osób (41,5%). Liczba ludno ści maleje (z 103 875 w 2006 r. do 102 015 w 2009 r). Jest to zwi ązane z ujemnym przyrostem naturalnym oraz ujemnym saldem migracji, które jest zgodne z ogólnokrajowa tendencj ą do pustoszenia obszarów wiejskich na rzecz terenów miejskich. Niekorzystnie równie Ŝ zmienia si ę relacja mi ędzypokoleniowa w porównaniu do 2002r. Odsetek ludzi w wieku przedprodukcyjnym zmniejszył si ę z 21,3% do 17,8%, natomiast w wieku poprodukcyjnym zanotowano wzrost z 16,5% do 18,0% .

3.4. Gospodarka: Dominuj ącą form ą gospodarki na terenie powiatu jest rolnictwo, u Ŝytki rolne stanowi ą 85% areału. W powiecie zarejestrowanych jest 8 400 podmiotów gospodarki narodowej. Na 10 tys. ludno ści daje to 823. Działaj ące na terenie powiatu przedsi ębiorstwa s ą głównie małe i średnie. Najwa Ŝniejszym o środkiem handlowo- usługowo- rzemie ślniczym jest miasto Kutno. Ponadto Kutno od 2001 roku jest jedn ą z dwudziestu dwóch podstref Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (do 2017r.) Dominuj ąca działalno ść gospodarcza, poza rolnictwem, to handel, naprawy oraz obsługa nieruchomo ści. W Kutnie dobrze rozwini ęty jest przemysł farmaceutyczny (Teva Kutno S.A. Polfamex S.A. Fresenius Kabi Polska Sp. z o.o., Nobilus Ent Sp. z o.o. oraz Trouw Nutrition International Sp. z o.o.), przemysł maszynowy i metalowy (Kongskilde Sp. z o.o., Skiold BL Sp. z o.o., Ideal Europe Sp. z o.o., Florian Centrum S.A., Kraj Sp. z o.o., Miflex-Masz Sp. z o.o., AMZ-Kutno Sp. z o.o., Odlewnia śeliwa Kutno, Libner Polska Sp. z o.o., Fermator ), przemysł spo Ŝywczy ( Exdrob S.A, Hoop Polska Sp. z o.o., Polmos S.A., PPHU Stepol, Aurora Polska Sp. z o.o., Pini Polonia sp. z.o.o), a tak Ŝe budownictwo (Schomburg Polska Sp. z o.o., Vester S.C., Urbud S.C., Mavex S.C., Trakt

31 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

S.J., Kutnowska Prefabrykacja Betonu Sp. z o.o., Mawex S.C., Aarsleff Sp. z o.o., ProfilPas Sp. z o.o.,) czy produkcja opakowa ń (DS Smith S.A. Zakład Kutno, Fuji Seal Poland Sp. z o.o., PrintPackPoland Sp. z o.o., Paja Folie Sp. z o.o.) Wa Ŝną gał ęzi ą gospodarki, jest wci ąŜ si ę rozwijaj ącą, jest turystyka. Główn ą atrakcj ą turystyczn ą jest zamek w Oporowie, ale turystów przyci ągaj ą równie Ŝ inne zabytki architektury. Dodatkowym atutem s ą tereny atrakcyjne przyrodniczo, w tym rezerwaty przyrody: „Ostrowy”, „Ostrowy Ba Ŝantarnia”, „Perna” czy „Świetlista Dąbrowa”. Te i inne miejsca, powoduj ą wzrost liczby obiektów noclegowych w powiecie. W powiecie kutnowskim 41,5% ludno ści, Ŝyje na wsiach. A Ŝ 88,4% powierzchni powiatu to u Ŝytki rolne. Utrzymuj ą si ę oni m.in. z rolnictwa. Gleby w powiecie kutnowskim ogólnie s ą uznawane za Ŝyzne. Co za tym idzie, jest tam bardzo niski stopień zalesienia, zaledwie 4,8%. Nale Ŝy on do najni Ŝszych w województwie łódzkim. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych, z punktu widzenia racjonalnej produkcji rolniczej, jest niekorzystna. Natomiast z punktu widzenia środowiskowego, jest pozytywna, ze wzgl ędu na zachowanie du Ŝej ró Ŝnorodno ści biologicznej wyst ępuj ących tu gatunków flory i fauny. Gleby powiatu kutnowskiego, wykazuj ą du Ŝe zró Ŝnicowanie zarówno typologiczne, rodzajowe jak i gatunkowe. Zmienno ść glebowa jest niska, ze wzgl ędu na małe zró Ŝnicowanie geomorfologiczne jak i litologiczne. Około 70% wszystkich u Ŝytków rolnych znajduj ących si ę na omawianym terenie to gleby wytworzone na glinach, głownie lekkich, sporadycznie średnich i ci ęŜ kich. Znaczna wi ększo ść tych gleb u Ŝytkowana jest jako grunty orne w klasach od II do IVa. Pozostał ą cz ęść u Ŝytków rolnych zajmuj ą gleby wytworzone z piasków – około 24%. Dawniej gleby te były porośni ęte lasami iglastymi, co wi ązało si ę z dominacj ą gleb bielicowych. Obecnie s ą one wykorzystywane do uprawy mniej wymagaj ących ro ślin, w klasach IVa -VI. Zauwa Ŝa si ę tendencj ę do zalesiania tych obszarów, ze wzgl ędu na nisk ą opłacalno ść ekonomiczn ą uprawy. Pozostałe 6% stanowi ą gleby zró Ŝnicowane, nie maj ące wi ększego znaczenia, ze wzgl ędu na mały obszar jaki zajmuj ą. Z wa Ŝniejszych jednostek glebowych, mo Ŝna wyró Ŝni ć - gleby pseudobielicowe i bielicowe (42%) - brunatne (38%) - czarne ziemie (15%) - gleby bagienne (4%) - gleby aluwialne (1%)

32 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urz ędzie Pracy wynosi 7554. Stopa bezrobocia jest wy Ŝsza o 5,2 pkt. procentowe od średniej z województwa i wynosi 16,8 % (stan na 31.12.2009r.) w tym 52,5% kobiet. Notuje si ę wzrost bezrobocia w stosunku do roku ubiegłego (13,9%). Średnie dochody na jednego mieszka ńca wynosz ą 832zł (stan na rok 2008). Problem bezrobocia jest istotny z punktu widzenia ochrony środowiska, poniewa Ŝ osoby bez pracy w poszukiwaniu środków do Ŝycia cz ęsto podejmuj ą działania zagra Ŝaj ące środowisku i przyrodzie (kłusownictwo, nielegalne pozyskiwanie drewna- wycinka lasów, nielegalne pozbywanie si ę nieczysto ści stałych lub płynnych, nielegalne nawiercanie rurociągów, emisja zanieczyszcze ń podczas palenia odpadów w paleniskach domowych itp.). Jednocze śnie ch ęć rozwi ązania tego problemu, poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, moŜe przyczyni ć si ę do ułatwienia lokalizacji na terenie powiatu inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska. Wysoka aktywno ść gospodarcza zwi ązana głównie z istnieniem i działaniem na obszarze przedsi ębiorstw produkcyjnych stanowi istotne zagro Ŝenie dla stanu środowiska przyrodniczego powiatu kutnowskiego. S ą to zagro Ŝenia zwi ązane bezpo średnio z prowadzon ą działalno ści ą (emisje zanieczyszcze ń do powietrza i wód, emisja hałasu, pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów), jak i zagro Ŝenia po średnie (wzrastaj ący ruch samochodowy, zajmowanie nowych terenów pod infrastruktur ę itp.). Z drugiej strony potencjalne zagro Ŝenie dla stanu środowiska powodowane jest przez wysok ą stop ę bezrobocia w powiecie. Kwestie te wzi ęto pod uwag ę przy sporz ądzaniu aktualizacji programu ochrony środowiska dla powiatu kutnowskiego.

3.5. Infrastruktura: Stan infrastruktury na terenie powiatu jest zró Ŝnicowany. Na terenach miejskich, tj. Kutno, Kro śniewice, śychlin jest ona wysoko rozwini ęta. Niedostatki w tym zakresie wyst ępuj ą w gminach wiejskich: Bedlno, D ąbrowice, Krzy Ŝanów, gm. Kutno, Łani ęta, Nowe Ostrowy, Oporów, Strzelce. Ilo ść powiatowych dróg publicznych o nawierzchni twardej na 100 km 2 wynosi 57,8, co jest wy Ŝsze od średniej dla województwa- 40,9. Jest to równie Ŝ trzeci najlepszy wynik w województwie. Ilo ść pojazdów samochodowych na 1000 mieszka ńców wynosi 604 sztuk i jest wy Ŝsza od średniej dla województwa-535 sztuk. Tab.5 Szkielet układu drogowego w powiecie Kutnowskim

Rodzaj drogi Długo ść drogi [km] W tym utwardzone [km]

Drogi krajowe 81,768 81,768

Drogi wojewódzkie 40,261 40,261

33 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Drogi powiatowe 536,073 510,646

Drogi gminne 829,03 503,52 Źródło: Na podstawie strategii rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu kutnowskiego na lata 2007-2015 Pod wzgl ędem komunikacyjnym teren powiatu obsługiwany jest zarówno przez Polskie Koleje Pa ństwowe jak i przez prywatnych przewo źników. Powiat kutnowski le Ŝy w do ść korzystnym układzie kolejowym. Główne poł ączenia dalekobie Ŝne s ą wykonywane z miasta Kutno. Przez miasto Kutno przebiegaj ą szlaki kolejowe ł ącz ące: Moskw ę z Berlinem, Gda ńsk z Katowicami, Pozna ń z Warszaw ą oraz Bydgoszcz z Lublinem. Rysunek 3. Mapa schematyczna sieci kolejowej

Źródło: Fakton.pl

Sie ć dróg na omawianym terenie jest dobrze rozwini ęta. Tab.6. Wykaz dróg w granicach administracyjnych powiatu Drogi krajowe 1 (E75) Gda ńsk-Cieszyn 92(dawna 2) Świecko-Terspol 60 Łęczyca-Ostrów Mazowiecka Drogi wojewódzkie 573 Nowy Duninów – Gostynin – śychlin 581 Gostynin – Łani ęta – Kro śniewice 583 Bedlno – śychlin – Sanniki 702 Kutno – Pi ątek – Zgierz Drogi powiatowe nowa numeracja (wybrane) 2100 Emilianów – D ębowa Góra – B ąków Dolny – D ębowa Góra 2101 Po świ ętne – D ębowa Góra - Zosinów 2102 Zosinów – Śleszyn – Biała - Zar ębów 2103 Wilk ęsy - Głuchów 2104 Bedlno – Anetów – Wolska Kolonia – granica powiatu łowickiego 2105 Ernestynów - Potok 2106 Kutno: ul. Matejki, ul. Fałata, ul. Siemiradzkiego, ul. Przemysłowa, ul. Kro śniewicka 2107 Stradzew - Gosławice 2108 m. Kutno: ul. 1 Maja, ul. Rondo Solidarno ści, ul. Mickiewicza, ul. Ł ęczycka 2109 Dobrzelin - Grabów 2110 Oporów – Drzewoszki - Dobrzelin

34 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

2111 Czesławów – Kr ęcieszki – Wojszyce – Szewce Owsiane 2112 Bedlno – Młogoszyn - Ktery 2117 Dobrzelin - Śleszyn 2119 Pniewo – Śleszyn – Wiskienica – Złaków – Nied źwiada – do drogi nr 2 2120 śychlin – (ul. śeromskiego) – Grzybów – Zalesie – Bogonia Dolna 2121 Oporów - Rakowiec 2122 śychlin – Tretki - Grzybów 2123 Kutno (ul. Oporowska) – Oporów – śychlin (ul. 1 Maja, ul. Łukasi ńskiego) - Kaczkowizna 2124 Oporów Kolonia - Kutno 2127 Mnich - Groszki 2128 Mnich - Kotliska 2129 Dąbkowice - Mnich 2130 Pobórz - Kamienna 2132 Rejmontów - Kurów 2133 Droga 2133 St. Kolej. Strzelce Kujawskie – Strzelce - Oporów 2134 Strzelce – Muchnice – Nowa Wie ś 2135 Przyzórz - Sójki 2136 Strzelce - Mnich 2137 Komadzy ń - śurawieniec 2138 Stary Goł ębiew – Bielawki – Stara Wie ś 2139 Raciborów - Muchnów 2140 Rajmundów – Łani ęta - Drogowo 2141 Łani ęta – Pomarzany – Zgoda (gr. woj. kuj.-pom.) 2142 Kutno (ul. Skłodowskiej – Curie) – Łani ęta - K ąty 2143 Miksztal – Chosno 2144 (ul. Barlickiego, ul. 29 Listopada, ul. Toru ńska, ul. Jesienna) – Imielno - Kołomia 2145 Ostrowy – Imielno – Ostrowy – D ąbrowice - Mariopol 2146 Ostrowy – Wola Pierowa 2147 Ostrowy – dojazd do st. kolej. Ostrowy 2148 Kajew – Wołodrza – st. kol. Ostrowy – do drogi 581 2149 Kro śniewice – (ul. Kolejowa) - D ąbrowice 2150 Dąbrowice – gr. woj. wlkp. – (Koserz) 2151 m. Kutno: ul. Oporowska, ul. Ko ściuszki, ul. Wyszy ńskiego, ul. Grunwaldzka 2152 Głaznów – Zgórze – gr. woj. kuj.-pom. 2153 Dąbrowice – Liliopol – gr. woj. kuj.-pom. - Golskie 2154 Dąbrowice - Augustopol 2155 stacja kol. Krzewie – do drogi nr 1 2156 Kruki - Kaczkowizna 2157 Kaszewy Ko ścielne – Szewce Owsiane 2158 Sokół - Krzy Ŝanów 2159 Krzy Ŝanówek - Rustów 2160 Malewo (Bielany) – Ł ęki Ko ścielne 2161 Łąkoszyn – Szewce Owsiane 2162 Wały - Siemienice 2163 Marcinów – Strzegocin 2164 Kutno – Antoniew - Witonia 2165 Głogowiec - Niedrzew 2166 Leszczynek – Nowa Wie ś 2167 od drogi krajowej nr 2 - Gnojno 2168 Kutno - Ogrodzona 2170 Nowe - Pacyna 2171 Nowe - Gozdków 2172 Nowe – Marynin – Zalesie – Opiesin – Kurza Jama – Grabów - Nagórki 2174 Kro śniewice – (Targowa) – Wychny - Wygorzele 2175 Miłonice - Wymysłów 2176 Leszno - Gozdków 2178 Klonowiec Wielki - Wieszczyce 2179 Stary Klonowiec – od drogi 2142 (Kutno – Łani ęta – K ąty) 2180 Rdutów – do drogi nr 2145 (Ostrowy – Mariopol) 2181 Wola Nowska - Godzi ęby 2182 Wymysłów – Cudniki - Głogowa 2183 Ostrowy – Nowe Ostrowy 2184 Stanisławów - Mnich 2185 od drogi nr 2133 – Niedrzaków - Długoł ęka 2186 Grochówek – K ąty - Chro śno 2504 od drogi krajowej nr 1 – Oraczew – Witonia - Pacyna 2514 Bryski Kolonia – Pi ątek - Leszno Dębsk – Zlota – Kociarzew – Ró Ŝyce – Złaków Ko ścielny – Zduny Ko ścielne – Sobota - 2717 Przezwiska 2736 Orłów – Czarnów – Pniewo – stacja kol. śychlin - Grabów Źródło: Na podstawie strategii rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu kutnowskiego na lata 2007-2015

35 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 4. Schemat dróg wojewódzkich i krajowych

Źródło: www.zdw.lodz.pl

Uzupełniaj ącym układem drogowym powiatu s ą drogi gminne, a w miastach lokalne ulice miejskie. Znaczna cz ęść dróg wymaga modernizacji, poniewa Ŝ nie spełniaj ą one warunków technicznych. Wyst ępuj ą tu drogi o nieutwardzonej nawierzchni. Dotyczy to głównie dróg gminnych. Drogi krajowe i wojewódzkie s ą w dobrym stanie technicznym. Przez powiat kutnowski planowana jest budowa autostrady A1.

36 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 5. Przebieg planowanej autostrady A1

Źródło:wikipedia.pl

Realizacja tej inwestycji mo Ŝe przynie ść zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Z jednej strony mo Ŝe oznacza ć one wzrost atrakcyjno ści terenu powiatu dla inwestorów, którzy b ędą lokalizowa ć tu swoj ą działalno ść . Przyczyni si ę to do wzrostu gospodarczego powiatu. Jednocze śnie b ędziemy obserwowa ć szereg niekorzystnych oddziaływa ń środowiskowych. Wzrost gospodarczy i lokalizowanie nowych podmiotów gospodarczych spowoduje zwi ększenie presji na środowisko przyrodnicze. Grunty rolne i le śne, poło Ŝone w pobli Ŝu planowanej inwestycji, zostan ą przeznaczone pod budow ę autostrady i obiektów jej towarzysz ących. Wzro śnie zagro Ŝenie dla środowiska i ludzi wywołane przez zwi ększony ruch kołowy. Na terenie powiatu rozwój infrastruktury komunalnej jest wyra źnie zró Ŝnicowany. Najwi ększy dost ęp mieszka ńcy maj ą do wodoci ągów od 66,1% w gminie Łani ęta do 96,6% w mie ście Kro śniewice. Z kanalizacji korzysta od 0,4% mieszka ńców w gminie wiejskiej Kro śniewice do 90,1% osób zamieszkuj ących miasto Kutno. Najgorzej

37 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa rozwini ęta jest sie ć gazoci ągowa. Korzysta z niej od 0,2% w gminie Krzy Ŝanów do 4,7% mieszka ńców w Kutnie. W o śmiu gminach nie wyst ępuje sie ć gazowa. Na terenie powiatu sie ć wodoci ągowa, kanalizacyjna oraz gazowa wymaga rozbudowania.

Tab. 7. Sie ć wodoci ągowa w powiecie kutnowskim (stan na 31.12.2010 r.) 2010 Jednostka długo ść sieci ludno ść korzystaj ąca z sieci sie ć rozdzielcza na 100 zu Ŝycie wody na 1 terytorialna wodoci ągowej wodoci ągowej km 2 mieszka ńca [km] [osoba] (procent mieszka ńców) [km] [m 3] Powiat kutnowski 1255,6 91102 141,6 31,1 Bedlno 150,6 5950 41,64 35,6 Dąbrowice 49,5 1723 (99%) 107,6 30,1 Kro śniewice 143,0 8109 (91,3%) 151 31,5 Krzy Ŝanów 121,6 3492 (90%) 118 121 Kutno 192,32 6971 (99%) 157,6 32 miasto Kutno 195 44128 (99,6%) 403,1 28,5 Łani ęta 66,8 1792 (66,1%) 121,7 23,7 Nowe Ostrowy 78,79 3711 (96%) 108,2 29,7 Oporów 90,6 2073 133,5 78,2 Strzelce 108,1 3471 (90%) 120 41,9 śychlin 93,60 11345 (99,0%) 156,3 24,0 Źródło: Bank Danych Regionalnych, Urz ędy Gmin

Systemem kanalizacji obj ętych jest tylko 54,3% mieszka ńców powiatu. Najsłabiej rozbudowana jest sie ć kanalizacyjna w gminach Bedlno, D ąbrowice oraz Oporów (0% skanalizowania).

Tab.8. Sie ć kanalizacyjna w powiecie kutnowskim (stan na 31.12.2010 r.) 2010 Jednostka terytorialna długo ść sieci kanalizacyjnej ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej sie ć rozdzielcza na 100 km 2 [km] [osoba] (procent mieszka ńców) [km] Powiat kutnowski 173,9 55978 19,6 Bedlno brak - - Dąbrowice brak - - Kro śniewice 11,3 3551 (40%) 11,9 Krzy Ŝanów 0,5 300 0,5 Kutno 10,5 711 (4,4%) 8,2 miasto Kutno 96 42097 (98,1%) 328,4 Łani ęta 13,9 476 25,3 Nowe Ostrowy 6,6 1080 (36%) 5,7 Oporów brak - - Strzelce 3,6 531 (11,8%) 4,2 śychlin 21,8 7683 (66,0%) 26,1 Źródło: Bank Danych Regionalnych, Urz ędy Gmin

Na terenie powiatu funkcjonuje 46 zakładów opieki zdrowotnej. W Kutnie działa Kutnowski Szpital Samorz ądowy Sp. z o.o.. Na terenie powiatu na tysi ąc mieszka ńców przypada 1,2 lekarzy, 0,2 lekarzy dentystów oraz 3,9 piel ęgniarki i 0,2 poło Ŝnych. W powiecie funkcjonuje siedem placówek pomocy społecznej. Powiat posiada stosunkowo dobrze rozwini ętą sie ć placówek o światowych, w tym: 39 szkół podstawowych, 20 gimnazjów oraz 37 szkół ponadgimnazjalnych. Gminne Domy

38 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Kultury prowadz ą kursy i koła zainteresowa ń, organizuj ą imprezy kulturalne dla mieszka ńców.

3.6. Rze źba terenu, geomorfologia

Obszar powiatu kutnowskiego wg J. Kondrackiego usytułowany jest na pograniczu dwóch mezoregionów: Równiny Kutnowskiej oraz Wysoczyzny Kłodawskiej. Nale Ŝą one do megaregionu Pozaalpejskiej Europy Środkowej, prowincji Ni Ŝu Środkoweuropejskiego, podprowincji Niziny Środkowopolskiej, makroregionów Niziny Środkowomazowieckiej (Równina Kutnowska) oraz Niziny Wielkopolsko-Śląskiej (Wysoczyzna Kłodawska). Równina Kutnowska obejmuje gminy: Bedlno, Kro śniewice, Krzy Ŝanów, Kutno, Łani ęta, Nowe Ostrowy, Oporów, Strzelce oraz śychlin. Gmina Dąbrowice jak jedyna znajduje si ę na terenie Wysoczyzny Kłodawskiej. Rysunek 6. Podział Polski wg J. Kondrackiego

Źródło: wikipedia.org

Równina Kutnowska(318.71) Równina Kutnowska le Ŝy w dorzeczu Wisły. Powierzchnia terenu jest płaska wysoko ści bezwzgl ędne wynosz ą od 90 do 110m. Powierzchnia równiny wznosi si ę stopniowo ku południowi, w kierunku Wysoczyzny Piotrkowskiej. Najwy Ŝszym obszarem są moreny kutnowskie, dochodz ące do 160m które oddzielaj ą Równin ę Kutnowsk ą od Wysoczyzny Kłodawskiej. Po zdenudowanych powierzchniach Równiny płynie rzeka Bzura oraz jej dopływy: Ochnia, Słudwi, Przysowa i Nida. Przewa Ŝaj ące formy terenu to równiny denudacyjne i tarasy rzeczne. Glacjalna rzeźba terenu zwi ązana jest ze

39 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa zlodowaceniem Warty. Charakterystyczn ą cech ą dla tego terenu jest morena czołowa, tzn. „morena kutnowska”. Obecnie pagóry morenowe na skutek erozji nie maj ą ju Ŝ znacznych wysoko ści i wyst ępuj ą w formie niewielkich wzniesie ń terenu.

Wysoczyzna Kłodawska (318.15) Wysoczyzna Kłodawska to obszar pokryty glinami zwałowymi o charakterze denudacyjno-erozyjnym. Wysoko ści bezwzgl ędne s ą podobnie jak na Równinie Kutnowskiej niewielkie, od 130m do 150m. Jej północn ą granic ę, wyznacza zasi ęg zlodowacenia Wisły. Charakterystyczn ą form ą dla obszaru zlodowacenia s ą: młodoglacjlane formy terenu oraz jeziora rynnowe. Monotonn ą powierzchni ę wy Ŝyny urozmaicaj ą wzniesienia o charakterze ozów(wysoko ść wzgl ędna do kilku metrów). Granica południowa to kamieniste moreny czołowe kutnowskie, powstałe podczas ust ępowania l ądolodu zlodowacenia Warty. Wysoczyzna Kłodawska poło Ŝona jest w dorzeczu Warty, z wyj ątkiem wschodniej cz ęś ci, który jak Równina Kutnowska le Ŝy w dorzeczu Wisły.

3.7. Budowa geologiczna

Na powierzchni terenu omawianego obszaru wyst ępuj ą jedynie osady czwartorz ędowe. Pod nimi zalegaj ą sfałdowane i zerodowane utwory starsze-permu, jury i kredy oraz miejscowo neogenu. Utwory te wchodz ą w skład łęczycko-kłodawskiej struktury antyklinalnej. Osady permu reprezentowane s ą przez cechszty ńsk ą seri ę soln ą. Niezgodnie na permie le Ŝą utwory jury górnej i środkowej. S ą to serie margliste, wapienne, a tak Ŝe łupki margliste, wapienie, dolomityczne i piaszczyste z glaukonitem i krzemieniami. W okolicach miasta Kutna utwory jury le Ŝą bezpo średnio pod utworami czwartorz ędowymi. Z niewielk ą niezgodno ści ą k ątowa na utworach jurajskich zalegaj ą najstarsze utwory kredy dolnej reprezentowane przez łupki margliste i ilaste z wkładkami piaszczystymi. Kolejne pi ętra kredy le Ŝą zgodnie i s ą reprezentowane przez ró Ŝnego rodzaju łupki, piaski, piaskowce i zlepie ńce oraz wapienie i margle. Utwory jurajskie bezpo średnio pod utworami czwartorz ędu wyst ępuj ą na wschód i południowy wschód od miasta śychlin. Utwory trzeciorz ędowe paleogenu reprezentowane s ą przez lokalne wyst ąpienia węgla brunatnego oraz rumosze krzemieni oraz iły i glinki-utwory zwietrzelinowe. Neogen pojawia si ę pod czwartorz ędem w postaci: mioce ńskich piasków cz ęś ciowo w ęglistych lub

40 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa z przerostami w ęgli brunatnych oraz iłów i mułków. Najmłodsze osady neogenu to osady pliocenu w skład których wchodz ą: iły i podrz ędnie mułki. Utwory czwartorz ędowe zalegaj ące niezgodnie (niezgodno ść erozyjna) charakteryzuj ą si ę zmienn ą mi ąŜ szo ści ą i budow ą. Najstarszymi utworami s ą piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe odsłaniające si ę miejscowo w południowo wschodniej cz ęś ci omawianego regionu. Najliczniej odsłaniaj ącymi si ę na powierzchni s ą gliny lodowcowe, zlodowacenia Warty. Z tego samego okresu wyst ępuj ą równie Ŝ nieco młodsze piaski, Ŝwiry i głazy lodowcowe, oraz głazy moren czołowych. Z utworów zlodowacenia Wisły północnopolskiego miejscami wyst ępuj ą piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe, a tak Ŝe piaski i Ŝwiry sto Ŝków napływowych. Miejscami wyst ępuj ą eluwia glin zwałowych oraz piaski eoliczne, tak Ŝe w wydmach. Najmłodsze utwory holoce ńskie pojawiaj ą si ę w dolinach rzek, cieków okresowych oraz zagł ębie ń wieloodpływowych w postaci: torfów, piasków, Ŝwirów i mułków rzecznych. Zło Ŝa kopalin Na terenie powiatu kutnowskiego udokumentowano zło Ŝa kopalin pospolitych: kruszyw naturalnych (piaski i Ŝwiry) i surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz wapienie - zło Ŝe Ktery. Dodatkowo rozpoznano jedno zło Ŝe soli kamiennej „Łani ęta”. Nie jest ono eksploatowane ze wzgl ędu na jedynie wst ępne rozpoznanie oraz na niekorzystne warunki geologiczno górnicze oraz nisk ą jako ść surowca. Na obszarze powiatu wyst ępuj ą równie Ŝ zło Ŝa organiczne do których zaliczany jest torf. Wyst ępuje on głownie w pradolinie rzeki Bzury, poza tym obszarem zło Ŝa torfu s ą niewielkie i nie s ą eksploatowane komercyjnie. Zda Ŝaj ą si ę przypadki gdy torf jest eksploatowany bez koncesji w małych ilo ściach i wykorzystywany do celów rolniczych, jako nawóz. Obecnie na terenie powiatu rozpoznanych jest kilkana ście złó Ŝ surowców. Poniewa Ŝ istnieje zapotrzebowanie na wydobycie kolejnych złóŜ, prowadzone jest obecnie post ępowania rozpoznawcze i dokumentacyjne. Eksploatacja tych złó Ŝ w przyszło ść prawdopodobnie wpłynie korzystnie na gospodark ę powiatu, lecz mo Ŝe nie ść niekorzystne skutki dla środowiska. Wydobycie surowców powoduje deformacj ę powierzchni terenu, zaburzenie stosunków wodnych oraz równowagi przyrodniczej. Eksploatacja złó Ŝ wymaga stworzenia warunków racjonalnego, ekonomicznie uzasadnionego ich zagospodarowania zgodnie z zasad ą ochrony walorów krajobrazowych, a nast ępnie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Nie powinna by ć prowadzona

41 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa eksploatacja złó Ŝ poło Ŝonych na terenach o wysokich walorach przyrodniczych, terenach parków krajobrazowych, u Ŝytków ekologicznych, obszarów chronionego krajobrazu, a tak Ŝe cennych kompleksów le śnych lub obj ętych ochron ą form geomorfologicznych. Koncesje na wydobycie kopalin powinny by ć wydawane pod warunkiem posiadania przez zakłady górnicze zaakceptowanych przez organ koncesyjny raportów oddziaływania na środowisko, w których okre śla si ę zakres narusze ń środowiska w otoczeniu i sposoby ich ograniczenia. Raport o oddziaływaniu przedsi ęwzi ęcia na środowisko sporz ądza si ę jednak jedynie w przypadkach okre ślonych w przepisach. Otó Ŝ dla wydobywania kopalin metod ą odkrywkow ą na powierzchni obszaru górniczego nie mniejszej ni Ŝ 25 ha i dla wydobywania kopalin ze zło Ŝa metod ą podziemn ą o wydobyciu kopaliny nie mniejszym ni Ŝ 100 000 m 3 rocznie powinien by ć opracowany raport o oddziaływaniu na środowisko (wg. Rozp. Rady Ministrów z dn. 09.11.2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko Dz.U. nr 213 poz. 1397). W pozostałych przypadkach okre ślonych w § 3 ust. 1 pkt 40 ww. rozporz ądzenia raport mo Ŝe by ć nało Ŝony. Nale Ŝy prowadzi ć sukcesywn ą rekultywację terenów poeksploatacyjnych w kierunku wskazanym przez Starost ę na wniosek przedsi ębiorcy. Najcz ęś ciej wskazywanym kierunkiem rekultywacji jest kierunek le śny lub wodny. Konieczne jest prowadzenie działa ń maj ących na celu ograniczenie naruszenia środowiska towarzysz ące pracom geologicznym i eksploatacji kopalin, poprzez skuteczne egzekwowanie zasad post ępowania w tym zakresie wynikaj ącym z obowi ązuj ącego prawa.

3.8. Warunki przyrodnicze

Powiat kutnowski poło Ŝony jest w dolinie rzeki Bzury, jej głównym dopływami na terenie powiatu są: Ochnia, nad która jest poło Ŝone Kutno oraz Słudwia, nad któr ą le Ŝą śychlin i Oporów. Powierzchnia terenu jest raczej płaska, wyst ępuj ą nieliczne wzniesienia. Gmina Nowe Ostrowy dzi ęki swym walorom przyrodniczym, ma du Ŝy potencjał ekologiczny. W pozostałych gminach w tej kwestii jest znacznie gorzej. Wynika to z małej lesisto ści omawianego terenu, dlatego dbało ść o istniej ące obiekty zadrzewieniowe jest szczególnie wa Ŝna. Pomoc ą w tym zagadaniu b ędzie z pewno ści ą zadrzewianie terenów.

42 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Na terenie powiatu kutnowskiego znajduj ą si ę fragmenty dwóch Obszarów Krajobrazu Chronionego (ustanowione w 1988r.). S ą to : Obszar Krajobrazu Chronionego Pradolina Warszawsko-Berli ńska oraz Obszar Krajobrazu Chronionego Doliny Przysowy. Ponadto postulowane jest utworzenie obszaru chronionego krajobrazu Ochni - Głogowianki. Na terenie powiatu wyst ępuj ą dwa korytarze ekologiczne Ekonetu: w cz ęś ci południowej powiatu: 39k Bzury, w cz ęś ci północno – zachodniej powiatu: 30k Pojezierza Kujawskiego. Dodatkowo w cz ęś ci północnej powiatu znajduje si ę obszar w ęzłowy o znaczeniu krajowym 07K Pojezierza Gostyni ńskiego. Na terenie powiatu znajduj ą si ę trzy obszary NATURA 2000: D ąbrowa Świetlista w Pernie, Pradolina Bzury-Neru, Pradolina Warszawsko-Berli ńska. Do najwi ększych, poza wymienionymi wy Ŝej, walorów przyrodniczych Ziemi Kutnowskiej nale Ŝy zaliczy ć 4 rezerwaty le śne scharakteryzowane w poni Ŝszej tabeli. S ą to rezerwaty cz ęś ciowe, których celem jest zachowanie fragmentów lasów li ściastych o charakterze naturalnym dla celów: krajobrazowych, naukowych oraz dydaktycznych.

Tab. 9 Rezerwaty na terenie powiatu kutnowskiego Nazwa Gmina Rodzaj Powierzchnia [ha]

Ostrowy Nowe Ostrowy Florystyczny i le śny 13,04

Ostrowy-Ba Ŝantarnia Nowe Ostrowy Florystyczny i le śny 27,24

Perna Nowe Ostrowy Florystyczny i le śny 15,27

Dąbrowa Świetlista Nowe Ostrowy Florystyczny i le śny 40,13 Źródło: Urz ąd Marszałkowski w Łodzi, Departament Rolnictwa i Ochrony Środowiska

Na terenie powiatu kutnowskiego zarejestrowano 57 pomników przyrody. Wszystkie obiekty s ą pomnikami przyrody o Ŝywionej. Nale Ŝą do nich zarówno pojedyncze drzewa, grupy drzew jak i alej drzew. S ą zlokalizowane w mie ście Kutno oraz w o śmiu gminach: Kutno, Bedlno, Kro śniewice, Krzy Ŝanów, Łani ęta, Nowe Ostrowy, Oporów, śychlin. Obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronione obejmuj ą 5,2% powierzchni powiatu.

43 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

3.9. Klimat

Klimat powiatu kutnowskiego zbli Ŝony jest do klimatu panuj ącego na obszarze nizinnym Polski. Zaznaczony jest wpływ zarówno wpływ mas powietrza kontynentalnego jak i oceanicznego. Wi ąŜ e si ę to ze zmienno ści ą pogody. Powiat kutnowski poło Ŝony jest w strefie najni Ŝszych opadów w Polsce, które kształtuj ą si ę na poziomie 550mm rocznie. Znaczna cz ęść opadów wyst ępuje w okresie letnim, zwłaszcza w lipcu. Szacuj ę si ę, Ŝe około 17% rocznych opadów przypada na ten miesi ąc. Najni Ŝsze opady notuje si ę w miesi ącach zimowych. Niewielkie opady, powoduj ą stepowienie terenów. Dodatkowym czynnikiem wpływaj ącym na ten proces jest intensywne rolnictwo prowadzone na całym obszarze powiatu oraz ujemny bilans wodny w okresie wegetacji. Skutkuje to ni Ŝszymi plonami w stosunku do potencjalnych mo Ŝliwych w zwi ązku Ŝyzno ści ą gleb. Pokrywa śnie Ŝna utrzymuje si ę stosunkowo krótko- około 39 dni w roku. Zachmurzenie jest znaczne od 50% do 80% w zale Ŝno ści od pory roku. Dominuj ące wiatry, to wiatry zachodnie, umiarkowane lub łagodne. Średnia pr ędko ść wiatru wynosi 3,4m/s. Najwi ększe pr ędko ści notuje si ę w okresie zimowym, najsłabsze w okresie letnim. Średnia roczna temperatura wynosi 8 oC, natomiast dla miesi ąca lipca 18 oC, a dla stycznia -2oC. Na terenie powiatu kutnowskiego nie ma zbiorników retencyjnych, które w okresach roztopów oraz ulewnych deszczy uchroniłyby przed powodzi ą, a w okresie suszy dostarczyłyby wody do celów rolniczych. Po powodzi w roku ubiegłym tj. 2010 prowadzone s ą rozmowy na temat powstania takiego zbiornika przy rzece Ochni.

4. OCENA STANU ŚRODOWISKA Z OKRE ŚLENIEM STRATEGII DZIAŁA Ń NA RZECZ OCHRONY STANDARDÓW ŚRODOWISKA

4.1. Powietrze atmosferyczne

Powietrze, jako niezb ędny do Ŝycia zasobnik tlenu, ma decyduj ący wpływ na zdrowie człowieka i otaczaj ącą go przyrod ę. Z tego te Ŝ powodu dbało ść o dobr ą jako ść powietrza stanowi jeden z istotniejszych priorytetów w działaniach z zakresu ochrony środowiska. W dokumentach okre ślaj ących polityk ę ekologiczn ą pa ństwa okre ślono przedsi ęwzi ęcia prowadz ące do poprawy standardów jako ści powietrza oraz ustalono limity emisji, które nale Ŝy osi ągn ąć do 2010 roku. W skali kraju osi ągni ęcie tych limitów

44 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa nie stwarza problemów, w skali powiatu nale Ŝy d ąŜ yć do maksymalnego ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do atmosfery. Na jako ść powietrza atmosferycznego w powiecie kutnowskim najwi ększy wpływ ma emisja zanieczyszcze ń ze źródeł lokalnych oraz oddziaływanie zanieczyszcze ń ze źródeł dalekiego zasi ęgu, z Łodzi oraz Płocka i s ąsiednich powiatów. Wśród lokalnych źródeł zanieczyszcze ń, najwi ększy wpływ na pogorszenie jako ści powietrza maj ą:
emisja punktowa z podmiotów gospodarczych;
niska emisja z pieców w ęglowych w indywidualnych budynkach jednorodzinnych, zakładów przemysłowych, gospodarstw ogrodniczych itp.;
transport samochodowy;
nielegalne spalanie odpadów (w piecach domowych i innych). Do zwi ększenia zanieczyszczenia atmosfery w powiecie przyczynia si ę równie Ŝ emisja wywołana działalno ści ą zakładów typu: lakiernie, odlewnie, magazyny pasz. Poni Ŝej w tabeli przedstawiono wykaz podmiotów korzystających ze środowiska. Tab. 10 Wykaz podmiotów korzystaj ących ze środowiska na terenie powiatu kutnowskiego Adres zakładu Adres zamieszkania lub miejscowo ść , kod pocztowy, ulica, Lp. Prowadz ący instalacj ę siedziby prowadz ącego gmina na którego terenie prowadzona instalacj ę jest eksploatacja instalacji Ul. Wschodnia 21 ul. Wschodnia 21 99-300 Kutno 1. PINI POLONIA Sp. z o.o. 99-300 Kutno gmina Kutno Ul. Mickiewicza 108 Kutnowskie Zakłady ul. Mickiewicza 108 99-300 Kutno 2. Drobiarskie „EXDROB” S.A. 99-300 Kutno gmina Kutno ul. Narutowicza 72 Zakład Maszyn ul. Narutowicza 72 99-320 śychlin 3. Elektrycznych „EMIT” S.A. 99-320 śychlin w śychlinie gmina śychlin ul. Spółdzielcza 3 GAMBIT Huma ński, ul. Spółdzielcza 3 99-300 Kutno 4. Janiszewski spółka jawna 99-300 Kutno miasto Kutno Al. Racławickie 6 UNION CHOCOLATE Sło ńsk Dolny 3A 99-320 śychlin 5. Sp. z o. o. 87 – 820 Ciechocinek gmina śychlin ul. Metalowa 15 „KONGSKILDE – POLSKA” ul. Metalowa 15 99-300 Kutno 6. Sp. z o. o. 99-300 Kutno miasto Kutno 7. Przedsi ębiorstwo Robót ul. Ks. Kard. St. Wytwórnia Mas Bitumicznych

45 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Drogowych w Kutnie sp. z o.o. Wyszy ńskiego 13 ul. Lotnicza 6 99-300 Kutno 99-300 Kutno

miasto Kutno ul. Ł ęczycka 38 ul. Ł ęczycka 38 99-340 Kro śniewice 8. InterYeast Sp. z o. o. 99-340 Kro śniewice gmina Kro śniewice ul. Narutowicza 70 Fabryka Transformatorów ul. Narutowicza 70 99-320 śychlin 9. w śychlinie Sp. z o. o. 99-320 śychlin gmina śychlin ul. Metalowa 8 ul. Metalowa 8 10. Skiold - BL sp. z o. o. 99-300 Kutno 99-300 Kutno miasto Kutno Zakład Produkcyjny w Kutnie ul. Bojakowskiego 18 ul. Mickiewicza 33 11. „POLMARK” Sp. z o.o. 87 – 800 Włocławek 99-300 Kutno

miasto Kutno ul. Skl ęczkowska 18 ul. Skl ęczkowska 18 99-300 Kutno 12. AMZ - Kutno sp. z o.o. 99-300 Kutno miasto Kutno Ul. Skl ęczkowska 18 Ul. Skl ęczkowska 18 99-300 Kutno 13. AMZ-BIS Sp. z o.o. 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Parkowa 2 ul. Parkowa 2 99 - 340 Kro śniewice 14. EXPOM Sp. z o. o. 99-340 Kro śniewice

gmina Kro śniewice ul. Ł ąkoszy ńska 127 Kutnowska Prefabrykacja ul. Ł ąkoszy ńska 127 99-300 Kutno 15. Betonów Kutno Sp. z o. o. 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Oporowska 6 „KRAJ” Sp. z o. o. ul. Oporowska 6, 99-300 Kutno 16. 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Skl ęczkowska 18 Spółka jawna „MICHOR” ul. Skl ęczkowska 18 99-300 Kutno 17. Krzysztof Michalski, 99-300 Kutno Stanisław Stefaniak miasto Kutno ul. Grunwaldzka 3 Zakłady Podzespołów ul. Grunwaldzka 3 99-300 Kutno 18. Radiowych 99-300 Kutno MIFLEX S. A. miasto Kutno ul. Grunwaldzka 7 MIFLEX - MASZ ul. Grunwaldzka 7 99-300 Kutno 19. Sp. z o. o. 99-300 Kutno miasto Kutno Wytwórnia Pasz w Dobrzelinie Aleje Jerozolimskie ul. Jagiełły 98 PROVIMI POLSKA 146 D 20. 99-319 Dobrzelin sp. z o. o. 02 – 305 Warszawa

gmina śychlin Andrzej Koniarek Kozia Góra 40, Kozia Góra 40, 21. Zakład Przetwórstwa 99-307 Strzelce 99-307 Strzelce Mi ęsnego „KONIAREK”

46 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Andrzej Koniarek gmina Strzelce Goł ębiew „PlantiCo” Hodowla Goł ębiew 99 – 300 Kutno 22. i Nasiennictwo Ogrodnicze 99 – 300 Kutno Goł ębiew Sp. z o.o. gmina Kutno ul. Główna 20 Hodowla Ro ślin Strzelce ul. Główna 20 99-307 Strzelce 23. Sp. z o. o. Grupa IHAR 99-307 Strzelce gmina Strzelce ul. Metalowa 10 i ul. Oporowska 10a ul. Metalowa 10 24. ECO Kutno sp. z o. o. 99-300 Kutno 99-300 Kutno

miasto Kutno ul. Narutowicza 72 Zakład Narz ędziowy ul. Narutowicza 72 99-320 99-320 śychlin 25. NARMOD Sp. z o. o. śychlin gmina śychlin Ul. Skl ęczkowska 42 ul. Skl ęczkowska 42,99-300 Kutno 26. AGROMA KUTNO SP. z o.o. 99-300 Kutno gmina Kutno Zakład Kutno,ul. Wschodnia 7 ul. Malików 150 99-300 Kutno 27. DS Smith Polska S.A. 25 – 639 Kielce

miasto Kutno ul. Wschodnia 2 ul. Wschodnia 2 99 – 300 Kutno 28. Fuji Seal Poland Sp. z o. o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Przemysłowa 15 Grzegorz Miklas ul. Przemysłowa 15 99 – 300 Kutno 29. TARTAK „MIKLAS” 99 – 300 Kutno Grzegorz Miklas miasto Kutno ul. Wschodnia 6 POLYONE POLAND ul. Wschodnia 6 99 – 300 Kutno 30. Manufacturing sp. z o. o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno Zakład Produkcyjny w Kutnie ul. Główna 43A, ul. Mickiewicza 33 31. SOLANUM sp. z o. o. Silno 99 – 300 Kutno 89 – 620 Chojnice miasto Kutno ul. Narutowicza 72 ENERGA Kogeneracja ul. Elektryczna 20a 99-320 śychlin 32. Sp. z o.o. 82-300 Elbl ąg gmina śychlin Oddział w Wo źniakowie 4B „BURY” Maszyny Rolnicze” Urba ńszczyzna 18a, 99 - 300 Kutno 33. Wojciech Bury 99 - 400 Łowicz gmina Kutno ul. Sienkiewicza 25 ul. Sienkiewicza 25 99-300 Kutno 34 TEVA Kutno S.A . 99-300 Kutno miasto Kutno Oddział „Cukrownia Dobrzelin” Krajowa Spółka Cukrowa ul. Jagiełły 92 ul. Kraszewskiego 40, 35 S. A. „Polski Cukier” 99 – 319 Dobrzelin 87 - 100 Toru ń w Toruniu gmina śychlin 36 „AURORA Polska” ul. Chopina 29 ul. Chopina 29

47 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

sp. z o. o. 99-300 Kutno 99-300 Kutno

miasto Kutno ul. Holenderska 3 NIJHOF- WASSINK Sp. z Ul. Holenderska 3 99-300 Kutno 37 o.o. 99-300 Kutno miasto Kutno Przedsi ębiorstwo ul. Ł ąkoszy ńska 127 Oczyszczania Miasta EKO Ul. Ł ąkoszy ńska 127 99-300 Kutno 38 SERWIS 99-300 Kutno Spółka z o.o. miasto Kutno ul. Toru ńska 22 Ul. Toru ńska 22 39 ZORINA Sp. z o.o. 99-300 Kutno 99-300 Kutno miasto Kutno o/ Dobrzelin ul. Władysława Jagiełły 98 PROVIMI Polska Ul. Władysława Jagiełły 98 40 99-319 Dobrzelin Sp. z o.o. 99-319 Dobrzelin

gmina śychlin ul. Holenderska 8, ul. Holenderska 8, 99-300 Kutno 41 SIRMAX POLSKA Sp. z o. o. 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Przemysłowa 4 Przedsi ębiorstwo ul. Przemysłowa 4 99-300 Kutno 42 Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. 99-300 Kutno z o.o. miasto Kutno ul. Szpitalna 44a, ul. Szpitalna 44a, 99 – 300 Kutno 43 „PROVIT” Sp. z o. o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno Zakład Produkcyjno – ul. Grunwaldzka 79 Handlowy „CHEM-PAK” ul. Grunwaldzka 79 44 99-300 Kutno Władysław Wojtczak 99-300 Kutno miasto Kutno

Kuczków 11 P.P.H.U. „BUDOMAT” Kuczków 11 45 99-300 Kutno Andrzej Kaniewski 99-300 Kutno gmina Kutno Oddział w Kutnie ul. Nowy Rynek 3 ul. Wschodnia 21 46 DAT-Schaub Sp. z o.o. 62-002 Suchy Las 99-300 Kutno miasto Kutno NZOZ AVITUM Stacja Dializ ul. Tysi ąclecia 14 ul. Ko ściuszki 52 47 AVITUM Polska Sp. z o. o., 64 – 300 Nowy Tomy śl 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Narutowicza 72 ul. Narutowicza 72 99-321 śychlin 48 DiMa Sp. z o.o. 99-320 śychlin gmina śychlin ul. Oporowska 27 Dom Pomocy Społecznej ul. Oporowska 27 99-300 Kutno 49 w Kutnie 99-300 Kutno

miasto Kutno Dom Pomocy Społecznej Wojszyce Wojszyce 50 w Wojszycach 99-311 Bedlno 99-311 Bedlno gm. Bedlno Dom Pomocy Społecznej Pniewo Pniewo 51 w Pniewie 99-311 Bedlno 99-311 Bedlno gm. Bedlno

48 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Franciszków Placówka Opieku ńczo - Franciszków 52. 99-306 Łani ęta Wychowawcza 99-306 Łani ęta gm. Łani ęta Domu Pomocy Społecznej w Woli Chru ści ńska 53. gmina Łani ęta Woli Chru ści ńskiej, 99-300 Łani ęta ul. Paderewskiego 6, Zakład Produkcyjno – ul. Paderewskiego 6, 99 – 340 Kro śniewice 54 Handlowy „DREWARZ” 99 – 340 Kro śniewice Zbigniew Dereszewski gmina Kro śniewice Łani ęta 21a Ekologiczna Gospodarki Łani ęta 21a 99 – 306 Łani ęta 55 Odpadami – Likwidacja i 99 – 306 Łani ęta Transport EGOLIT sp. z o. o. gmina Łani ęta „EKO – PLAST” s.c. Wólka Janki 3 Wólka Janki 3 Skup i Przetwarzanie 99 – 322 Oporów 56 99 – 322 Oporów Tworzyw Sztucznych

gmina Oporów ul. Lotnicza 1, Grupowa Oczyszczalnia ul. Lotnicza 1, 57 99-300 Kutno Ścieków sp. z o.o., 99-300 Kutno m. Kutno Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Handlowe Rdutów 2 ul. Majdany 58 „EKO-PLAST” Mikołaj 99 – 350 Ostrowy m. Kutno Banasiak

ul. Majdany 10 Zakład Gospodarowania ul. Majdany 10 99-300 Kutno 59 Odpadami EKORD 99-300 Kutno Wojculewicz i Zar ębski miasto Kutno Spółka Jawna ul. Grunwaldzka 3 ELAPLAST TECHNIK ul. Grunwaldzka 3 99-300 Kutno 60 GmbH 99-300 Kutno Sp. z o.o. Oddział w Polsce miasto Kutno ul. Oporowska 6A „ Pralnia pod Ró Ŝą ” Anna ul. Oporowska 6A 99-300 Kutno 61 Ró Ŝańska 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Ko ściuszki 52 Kutnowski Szpital ul. Ko ściuszki 52 99 – 300 Kutno 62 Samorz ądowy sp. z o. o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Ł ąkoszy ńska 114 ul. Ł ąkoszy ńska 114 Firma Handlowo - Usługowa 99 - 300 Kutno 63 Sławomira Michalak 99 - 300 Kutno miasto Kutno ul. Sienkiewicza 25 Fresenius Kabi Polska Sp. z ul. Sienkiewicza 25 99 – 99 – 300 Kutno 64 o.o., Wytwórnia Płynów 300 Kutno Infuzyjnych w Kutnie miasto Kutno ul. Grunwaldzka 46 BOSCH Service Szczepan ul. Grunwaldzka 46 99 – 300 Kutno 65 Miniszewski 99 – 300 Kutno miasto Kutno Ul. Majdany 10 Zakład Unieszkodliwiania Ul. Majdany 10 99-300 Kutno 66 Odpadów „ExDiR” Piotr 99-300 Kutno Zar ębski miasto Kutno Przedsi ębiorstwo Ul. Skl ęczkowska 18 Ul. Skl ęczkowska 18 67 Wielobran Ŝowe „EKOBUD” 99-300 Kutno 99-300 Kutno Robert Liwi ński

49 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

miasto Kutno ul. Skl ęczkowska 18 Przedsi ębiorstwo Ul. Skl ęczkowska 18 99-300 Kutno 68. Wielobran Ŝowe „MIKA” 99-300 Kutno Jacek Stasiak miasto Kutno Goł ębiew Nowy 117 „WIT - MAR” Witold Goł ębiew Nowy 117 99 – 300 Kutno 69. Marciniak 99 – 300 Kutno gmina Kutno Janów 7 „ FLOR- MAX” Piotr Janów 7 99-311 Bedlno 70. Florczak 99-311 Bedlno gmina Bedlno Goł ębiew Nowy 14 „EKO - ALF” Władysław Goł ębiew Nowy 14 99-300 Kutno 71. Cegielski ,Jacek Cegielski 99-300 Kutno gmina Kutno Ul. Metalowa 8 Ul. Metalowa 8 99-300 Kutno 72 Skiold BL Sp. z o.o . 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Kard. Stefana

ul. Kard. Stefana Wyszy ńskiego 13 Przedsi ębiorstwo Robót 73 Wyszy ńskiego 13 99-300 Kutno Drogowych Sp. z o. o. 99-300 Kutno

miasto Kutno ul. Spółdzielcza 2 Skupu Złomu i Metali ul. Spółdzielcza 2 99-300 Kutno 74 Kolorowych Arkadiusz 99-300 Kutno Lewandowski miasto Kutno Przedsi ębiorstwo ul. Główna 2d Produkcyjno – Usługowo ul. Główna 2d 99 – 307 Strzelce 75 Handlowe Wiesław Kasprzyk 99 – 307 Strzelce gmina Strzelce Głogowa 11 Głogowa 11 Nowe Gospodarstwo Rolne 99-300 Kro śniewice 76 99-300 Kro śniewice „ GŁOGOWA” Sp. z o.o.

gmina Kro śniewice ul. Barlickiego 15 MIG-MA Sp. z o.o. ul. Barlickiego 15 99-320 śychlin 77 99-320 śychlin gmina śychlin Samorz ądowy Zakład ul. Barlickiego 15 78 miasto śychlin – kilka lokalizacji Bud Ŝetowy / d. ZUK/ 99-320 śychlin Wo źniaków 110 Przedsi ębiorstwo Budowlano Wo źniaków 110 99-300 Kutno 79 – Produkcyjne „TRAKT” 99-300 Kutno Bobrzak, Tecław Sp. jawna gmina Kutno Ul. Długosza 6/15 Ul. Długosza 6/15 P.P.H.U. „MARCIN” Artur 99 – 300 Kutno 80 99 – 300 Kutno Tarczy ński

miasto Kutno Chrosno Nadle śnictwo Kutno z/s w Chrosno 99 - 306 Łani ęta 82 Chro śnie 99 - 306 Łani ęta gmina Łani ęta Zakład Produkcyjno – Pl. Wolno ści 8 Pl. Wolno ści 8 Usługowy i Handlowy 99 – 320 śychlin 83 99 – 320 śychlin „FOLMAX” Henryka i

Stanisław Ry Ŝlak s. c. gmina śychlin

50 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

ul. Wschodnia 2 ul. Wschodnia 2 99 – 300 Kutno 84 Fuji Seal Poland Sp. z o. o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Paderewskiego 3 Miejski Zakład Gospodarki ul. Paderewskiego 3 99 – 340 Kro śniewice 85 Komunalnej i Mieszkaniowej 99 – 340 Kro śniewice w Kro śniewicach gmina Kro śniewice ul. Grunwaldzka 39 ul. Grunwaldzka 39 99 – 300 Kutno 86 R.A.S. sp. z o. o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno Podczachy 17 Podczachy 17 99-300 Kutno 87 POLSAD Jacek Korczak 99-300 Kutno gmina Kutno ul. Grunwaldzka 3 WOCO POLSKA Sp. z o.o. ul. Grunwaldzka 3 88 99-300 Kutno 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Ł ąkoszy ńska ul. Ł ąkoszy ńska 89 DEKURA Polska Sp. z o.o. 99 - 300 Kutno 99 - 300 Kutno miasto Kutno ul. Józefów 9 ul. Józefów 9 99 - 300 Kutno 90 POLFARMEX 99 - 300 Kutno

miasto Kutno

ul. Wschodnia ul. Wschodnia 91 HOOP Polska Sp. z o.o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Wschodnia ul. Wschodnia 92 Libner Polska sp. z o.o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Wschodnia ul. Wschodnia 93 Paja Folie sp. z o.o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Bohaterów Walk ul. Bohaterów Walk 94 SAGA – GAZ sp. z o.o. n/ Bzur ą n/ Bzur ą Kutno 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Metalowa ul. Metalowa 95 Nobilus Ent s.c. 99-300 Kutno miasto Kutno Odlewnia Kutno ul. Skl ęczkowska 18 ul. Skl ęczkowska 96 H.W.Pietrzak 99-300 Kutno miasto Kutno ul. Wschodnia ul. Wschodnia 97 Printpack Poland Sp. z o.o. 99 – 300 Kutno miasto Kutno Ul. Skl ęczkowska ul. Skl ęczkowska 98 GO-TRAKT 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Metalowa ul. Metalowa 99 FLORIAN CENTRUM 99 – 300 Kutno miasto Kutno PPHU FOL-POL Jacek ul. Józefów 22 ul. Józefów 22 100 Borowski 99 – 300 Kutno miasto Kutno ul. Rychtelskiego 17 ul. Rychtelskiego 17, Kutno 101 FARMATECH Sp. z o.o. 99-300 Kutno miasto Kutno Kutno, ul. Rzeczna 2 102 „MAVEX” Marek Michalski, Kutno, ul. Rzeczna 2 miasto Kutno Kro śniewice, ul. Ł ęczycka 38 Okr ęgowa Spółdzielnia ul. Ł ęczycka 38 m. Kro śniewice 103 Mleczarska Proszkownia 99-340 Kro śniewice Niedrzew II, gm. Strzelce Mleka w Kro śniewicach gm. Strzelce Autoryzowany Serwis ul. Józefów 26 ul. Józefów 26 , Kutno 104 Samochodowy J.R.J. 99-300 Kutno m. Kutno Zachorscy Sp. J. Zakład

51 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Pracy Chronionej Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Bierzewice 80 , w Kutnie 105 SPECJALISTA” Sp. z o.o., 09 – 500 Gostynin ul. 29-go Listopada 37 m. Kutno Nowa Wie ś 5a Anna Filipczak – Sybidło Nowa Wie ś 5a 106 99-300 Kutno Ferma Drobiu 99-300 Kutno gmina Kutno Ul. Poprzeczna 2 Paweł S ędkowski Ul. Poprzeczna 2 107 99-300 Kutno Ferma Drobiu 99-300 Kutno miasto Kutno Suchod ębie 69 Edward Dutkowski Suchod ębie 69 108 99 – 306 Łani ęta Ferma Drobiu 99 – 306 Łani ęta gmina Łani ęta Źródło: Starostwo Powiatowe w Kutnie Ponadto znaczny wpływ na zanieczyszczenie powietrza maj ą zakłady przemysłu spo Ŝywczego oraz zakłady komunalne i produkcji budowlanej.

Najwi ększym zagro Ŝeniem s ą:
zanieczyszczenia komunikacyjne w postaci tlenku azotu, tlenku w ęgla i węglowodorów pochodz ą z emisji spalin samochodowych. Zanieczyszczenia te dotycz ą terenów poło Ŝonych wzdłu Ŝ głównych tras komunikacyjnych;
zanieczyszczenia komunalne w postaci pyłu, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku w ęgla, w ęglowodorów pochodz ące z tzw. niskiej emisji. W rejonach silnej koncentracji zabudowy rozproszonej wpływ na pogorszenie si ę stanu sanitarnego atmosfery ma brak zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszka ńców w energi ę ciepln ą. Przyczynia si ę to do wzrostu emisji z indywidualnych palenisk w domach jednorodzinnych. Wysoka emisja zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych z tych źródeł jest wynikiem spalania w ęgli niskiej jako ści, o du Ŝej zawarto ści siarki i pyłów oraz nisk ą sprawno ści ą energetyczn ą palenisk. Emisja tego rodzaju stanowi znaczn ą uci ąŜ liwość ze wzgl ędu na mał ą wysoko ść emitorów. W niekorzystnych warunkach meteorologicznych, mo Ŝe ona prowadzi ć do lokalnego wyst ępowania wysokich st ęŜ eń substancji zanieczyszczaj ących, odbijaj ąc si ę niekorzystnie na zdrowiu mieszka ńców. Emisja głównych zanieczyszcze ń w powiecie kutnowskim wyst ępuje na poziomie średniej dla województwa łódzkiego, jedynie w przypadku emisji pyłów z upraw rolniczych i hodowli zwierz ąt nale Ŝy ona do najwy Ŝszych w województwie. Na moment sporz ądzania dokumentu nie zostały jeszcze opublikowane wyniki pomiarów za rok 2010. Dane za lata poprzednie pokazano w tabeli poni Ŝej.

52 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab. 11 Roczna emisja punktowa głównych zanieczyszcze ń w powiecie kutnowskim Roczna emisja [Mg/a]

SO 2 NO 2 CO Pył Suma dla powiatu 594,4489 269,4557 28,3988 243,8147 1636,118 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2009 r., Roczna ocena jako ści powietrza w województwie łódzkim w 2010 r.

Wysoka emisja zanieczyszcze ń liniowych koncentruje si ę przy głównych drogach krajowych. Na terenie powiatu są to trzy takie trasy. Emisja przy drogach ni Ŝszego rz ądu jest znacznie mniejsza, aczkolwiek jest ona odczuwalna na całym terenie powiatu Kutnowskiego. Rysunek 7 przedstawia rozkład emisji liniowej na terenie województwa Łódzkiego. Rysunek 7. Rozkład emisji liniowej

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2009 r.

Emisja powierzchniowa zwi ązana jest z głównie z systemami grzewczymi. Zale Ŝy ona od powierzchni ogrzewanej oraz rodzaju paliwa. Najwi ększa kumulacja emisji powierzchniowej koncentruje si ę w miastach. Zanieczyszczenia emitowane s ą głównie w sezonie grzewczym. Na terenach wiejskich oraz obszarach bez centralnego ogrzewania problemem jest niekontrolowane spalanie odpadów komunalnych w nieodpowiednich to

53 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa tego paleniskach. Za spraw ą tego, do atmosfery przedostaj ą si ę toksyny oraz metale ci ęŜ kie, która s ą powa Ŝnym zagro Ŝeniem zarówno dla środowiska naturalnego jak i człowieka. Rysunek 8 przedstawia emisj ę powierzchniow ą na terenie województwa łódzkiego.

Rysunek 8. Równowa Ŝna emisja powierzchniowej w województwie łódzkim

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2009r.

Głównym źródłem emisji pyłów s ą prace polowe w tym oranie oraz zbieranie plonów, a tak Ŝe wypalanie ł ąk, transport zebranych plonów, nawo Ŝenie czy hodowla zwierz ąt. Dodatkowym zagro Ŝeniem dla środowiska jest coraz wi ększa mechanizacja rolnictwa. Daje ona oczywi ście wi ększe mo Ŝliwo ści produkcyjne, lecz spaliny emitowane przez maszyny s ą jednym ze źródeł zanieczyszczenie powietrza. Szkodliwy wpływ na

54 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa atmosfer ę maj ą równie Ŝ sztuczne nawozy oraz pestycydy rozpylane na terenach upraw. Rysunek 9 przestawia emisj ę pyłu PM 10 na terenie województwa łódzkiego Rysunek 9. Emisja pyłu PM10 w województwie łódzkim

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2009r

Źródła energii odnawialnej, stanowi ące istotny czynnik zmniejszenia emisji zanieczyszcze ń do atmosfery, s ą stosowane w bardzo nieznacznym zakresie na terenie powiatu kutnowskiego. Monitoring zanieczyszcze ń powietrza realizowany jest w oparciu o stacje pomiarowe w sieci regionalnej nadzorowane przez WIO Ś. Na terenie powiatu zlokalizowano 1 punkt pomiarowy monitoringu powietrza w Kutnie przy ul. Wilczej 5. Mierzony jest tam poziom pyłu zawieszonego (PM10).

Tab. 12. St ęŜ enia pyłu zawieszonego w strefie kutnowskiej Warto ść dopuszczalna dla terenu 2008 r. 2009 r. 2010 r. kraju* Okres pomiaru Sśr Smax Sśr Smax Sśr Smax Sśr roczne Sdobowe g /m3 rok 38,5 77,3 29,4 72,0 45,1 92 40 a 50 b

* - dla terenu kraju, z wył ączeniem parków narodowych i obszarów ochrony uzdrowiskowej Źródło: www.wios.lodz.pl

Porównuj ąc otrzymane wyniki parametrów z dopuszczalnymi poziomami st ęŜ eń wska źników, okre ślone w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r.

55 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. nr 47, poz. 281), zaobserwowano przekroczenia średnio dobowych zawarto ści pyłu zawieszonego (PM10). W latach 2007 i 2008 zaobserwowano stały spadek zawarto ści zwi ązków azotu i siarki w powietrzu. W roku 2009 prowadzono jedynie pomiary poziomu pyłu zawieszonego w powietrzu, nie prowadzono w powiecie pomiarów st ęŜ enia NO x i SO 2. Najwi ększy problem stanowi zawarto ść pyłu zawieszonego. W 2009 r. średnio dobowe st ęŜ enia pyłu zawieszonego w powietrzu zostały przekroczone 35 razy. Przyczyn ą tak wysokiej zawarto ści pyłu zawieszonego w powietrzu jest brak, w niektórych gminach, zcentralizowanego systemu grzewczego i stosowanie jako paliwa w indywidualnych paleniskach, w ęgla o wysokiej zawarto ści siarki i pyłów. St ęŜ enia średnio roczne pyłu zawieszonego przekraczał kryteria Ministra Środowiska . W zwi ązku z odnotowanymi przekroczeniami Sejmik Województwa Łódzkiego uchwalił w dniu 16 marca 2010 uchwał ę nr LII/1511/10 w sprawie: okre ślenia programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim. Nazwa strefy: strefa ł ęczycko- zgierska, kod strefy: PL.10.04.z.05. Obszar obj ęty programem: powiat kutnowski- miasto Kutno. W zał ączniku nr 1 do uchwały okre ślone s ą podstawowe kierunki działa ń zmierzaj ących do osi ągni ęcia standardów jako ści powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM10 podzielone na ograniczenie emisji: komunalno-bytowej, ze źródeł technologicznych, komunikacyjnej, ze źródeł punktowych - energetyczne spalanie paliw oraz identyfikacji źródeł emisji pyłu zawieszonego PM10, obszarów nara Ŝonych na ponadnormatywne oddziaływanie oraz rozwoju narz ędzi do zintegrowanego zarz ądzania jako ści ą powietrza i edukacji ekologicznej, bada ń z zakresu ochrony powietrza oraz działa ń promocyjnych. W zał ączniku 1a podano zakres działa ń naprawczych niezb ędnych do przywracania poziomów dopuszczalnych PM10 na obszarze strefy ł ęczycko-zgierskiej obejmuj ącej obszar miasta Kutno w powiecie kutnowskim.

56 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab. 13 Zał ącznik 1a do Uchwały Sejmiku Województwa Łódzkiego nr LII/1511/10 z dniu 16 marca 2010 Koszt Planowany Jednostka Kierunek Lokalizac realizacji Sposób działania termin realizuj ąca Źródła finansowania działania ja działa ń działania zako ńczenia zadanie (tys. PLN)

Rozbudowa sieci ciepłowniczej, Własne Miasta Ograniczenie węzły cieplne, przył ącza, Spółka ECO Kutno, Spółki ECO emisji instalacje c.o. w budynkach Kutno, Kutno, wła ścicieli komunalno- komunalnych, u Ŝyteczno ści Miasto budynków, bytowej 2011 rok Prezydent 5 770 publicznej oraz prywatnych w Kutno RPO, (emisji z Miasta Kutno, zabudowie ogrzewanej piecami Fundusz Spójno ści energetycznego wła ściciele węglowymi zlokalizowanej w UE, WFO ŚiGW, spalania paliw) budynków Śródmie ściu Kutna NFO ŚiGW

W zał ączniku nr 2 podano wska źniki realizacji programu. Z otrzymanych informacji firma ECO Kutno Sp. z o.o. w 2010 roku podj ęła nast ępuj ące działania: 1. W zakresie ograniczania emisji komunalno-bytowej Wł ączyła do miejskiego systemu ciepłowniczego budynki: a) Zamenhofa 4 Qc.o. -15,0 kW, ogrzewane poprzednio piecowo, b) Zamenhofa 6 Qc.o. - 8,0 kW, ogrzewane poprzednio piecowo, c) Barlickiego 22B - 55,0 kW, d) Oporowska 7 - 33,9 kW W 2010 r. została zawarta, z Polskimi Kolejami S.A z siedziba, w Warszawie, umowa o przył ączenie do msc - zapotrzebowanie na moc ciepln ą 422 kW. W zwi ązku z wł ączeniem w 2010 r. nowych obiektów do msc oraz wł ączeniami planowanymi w 2011 r., zrealizowano 1 321,20 m nowych przył ączy ciepłowniczych

2. W zakresie ograniczania emisji ze źródeł punktowych - energetyczne spalanie paliw a) Zrealizowano inwestycje p.n. ,,Likwidacja w ęzła grupowego Kutno ul. Tarnowskiego 40- budowa przył ączy ciepłowniczych i 4 w ęzłów dwufunkcyjnych". Wymiana sieci kanałowej (nisko i wysokotemperaturowej) na now ą sie ć preizolowan ą, to zwi ększenie efektywno ści energetycznej, a tym samym zmniejszenie strat ciepła. Ponadto wykonanie indywidualnych w ęzłów wyposa Ŝonych w automatyk ę dopasowanych do zapotrzebowania poszczególnych budynków pozwala na wi ększ ą kontrol ę nad zu Ŝyciem ciepła oraz ograniczenie strat na przesyle i ograniczenie ubytków wody sieciowej. W zwi ązku z powy Ŝszym, dzi ęki inwestycji, zostanie uzyskany efekt ekologiczny

57 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa polegaj ący na zmniejszeniu emisji zanieczyszcze ń do powietrza, zwi ązany z mo Ŝliwo ści ą zmniejszenia produkcji ciepła w Ciepłowni. Przewiduje si ę efekt ekologiczny w postaci (w skali roku) redukcji pyłu: 69 kg, SO 2 - 471 kg, NO 2 -151 kg oraz CO -107 kg. b) Zmiana sposobu zasilania budynków przy ul. Długosza 6, 6A, 6B, 6C, zasilanych z w ęzła grupowego Staszica 18, na zasilanie z w ęzłów indywidualnych. c) ECO Kutno Sp. z o.o. prowadzi działania w celu realizacji budowy ekologicznej elektrociepłowni. Obecnie trwaj ą przygotowania do inwestycji, w tym prace projektowe. 3. W zakresie działa ń promocyjnych ECO Kutno Sp. z o.o. prowadziła w 2010 r. działania reklamowe w zakresie informowania społecze ństwa o mo Ŝliwo ści skorzystania z proponowanej przez Spółk ę kompleksowej usługi zwi ązanej z wytwarzaniem i przesytem ciepła, zapewniaj ącej bezpiecze ństwo i komfort dostaw przy zachowaniu wysokich standardów technicznych. Akcj ę reklamow ą prowadzono w Internecie na stronach KCI oraz na łamach prasy w ,,Dzienniku Łódzkim”.

Z bada ń st ęŜ eń benzo( α)pirenu prowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi na stanowiskach w Łodzi (4 punkty kontrolne) oraz Kutnie (1 punkt) zaobserwowano znaczne przekroczenia poziomu docelowego. W centrum Kutna średnie roczne st ęŜ enie benzo( α)pirenu w pyle PM10 wynosiło w 2009 roku 3,2ng/m 3

(tj. 320% D dc ). W pozostałych miastach powiatu, gdzie st ęŜ enie B( α)P nie jest badane, zostało okre ślone ryzyko wyst ępowania przekrocze ń w powietrzu na podstawie oblicze ń przy u Ŝyciu modelu matematycznego Calmet/Calpuff. Rozkład przestrzenny poziomów emisji benzo( α)pirenu w pyle PM10 w 2009 roku przedstawiono na rysunku poni Ŝej.

58 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 10. Rozmieszczenie średniorocznych warto ści st ęŜ eń benzo( α)pirenu w pyle PM10 w powiecie kutnowskim w 2009r.

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2009r

Udokumentowany pomiarami obszar przekroczenia poziomu docelowego benzo( α)pirenu w Kutnie obejmuje swym zasi ęgiem cz ęść centrum miasta o powierzchni 15,8 km 2, zamieszkały przez 31,5 tys. mieszka ńców. Sejmik Województwa Łódzkiego w dniu 26 pa ździernika 2010 roku uchwalił (Nr LXI/1682/10) Program Ochrony Powietrza dla strefy w województwie łódzkim w celu osi ągnięcia poziomy docelowego benzo( α)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Program Ochrony Środowiska został okre ślony w celu osi ągni ęcia w powietrzu poziomu docelowego (1ng/m 3) benzo( α)pirenu. Z analizy źródła emisji, które przyczyniły si ę do przekrocze ń poziomu docelowego wynika, i Ŝ z emisji napływowej najwi ększy udział w zanieczyszczeniu (61%) pochodzi ze źródeł powierzchniowych pasa 30 km, natomiast w samej aglomeracji łódzkiej 86% to źródła powierzchniowe. Niezb ędne środki, które trzeba podj ąć w celu osi ągni ęcia docelowych poziomów, które nie poci ągaj ą za sob ą niewspółmiernych kosztów wg. zał ącznika nr 3 do Programu: 1. W zakresie ograniczenia emisji ze źródeł punktowych (du Ŝych źródeł spalania, technologicznych, w szczególno ści instalacji przetwarzaj ących Ŝywno ść stosuj ących procesy sma Ŝenia, w ędzenia, grillowania):

59 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

1) stosowanie metod poprawiaj ących efektywno ść procesu spalania, ograniczenie zu Ŝycia paliw; 2) w źródłach istniej ących stosowanie paliw stałych o niskiej zawarto ści popiołu; 3) likwidacja przestarzałych konstrukcyjnie źródeł spalania lub ich wymiana na nowoczesne o wysokiej efektywno ści spalania; 4) stosowanie technologii ograniczaj ących lub eliminuj ących emisj ę benzo( α)pirenu. 2. W zakresie ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych ( źródeł spalania paliw stałych w sektorze komunalno-bytowym): 1) tworzenie i wdra Ŝanie programów redukcji emisji niskiej ustalaj ących warunki organizacyjne i finansowe realizacji: a) wymiany niskosprawnych źródeł ciepła na bez emisyjne lub niskoemisyjne o wysokiej efektywno ści energetycznej, b) przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych; 2) wprowadzenie przepisów lokalnych umo Ŝliwiaj ących udzielenie pomocy finansowej na utrzymanie nowych źródeł wytwarzania energii cieplnej; 3) rozbudowa centralnych systemów ciepłowniczych i gazowniczych. 3.W zakresie ograniczania emisji liniowej (pojazdów poruszaj ących si ę po drogach i poza nimi np. maszyn rolniczych, budowlanych, przemysłowych, samolotów, lokomotyw): 1) zmiana rodzaju stosowanego paliwa, promowanie paliw alternatywnych; 2) promocja nowszych technologii w wy Ŝej wymienionych pojazdach; 3) promocja środków transportu bezemisyjnych i transportu publicznego; 4) rozbudowa ście Ŝek rowerowych i bezpiecznych miejsc do parkowania rowerów; 5) szkolenia kierowców i obsługi maszyn dotycz ące zmniejszania emisji poprzez odpowiednie u Ŝytkowanie pojazdów; 6) stosowanie zach ęt finansowych do wymiany sprz ętu na bardziej przyjazny środowisku; 7) rozwijanie infrastruktury kolejowej oraz transportu publicznego; 8) organizacja ruchu ułatwiaj ąca sprawne poruszanie si ę pojazdów transportu publicznego wraz budow ą inteligentnych systemów zarz ądzania komunikacj ą publiczn ą i synchronizacj ą rozkładów jazdy, w celu zach ęcenia do korzystania z transportu publicznego; 9) budowa obwodnic; 10) budowa parkingów w systemie "Park Ride". 4.W zakresie gospodarowania zu Ŝytymi oponami: 1) likwidacja „dzikich” składowisk zu Ŝytych opon;

60 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

2) zapewnienie mo Ŝliwo ści odpowiedniego gromadzenia zu Ŝytych opon; 3) utworzenie programów dotycz ących utylizacji zu Ŝytych opon; 4) wyznaczenie specjalnych dni zbiórki zu Ŝytych opon. 5.W zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi: 1) usprawnianie infrastruktury recyklingu, w celu ułatwienia zbiórki odpadów; 2) zach ęcanie do stosowania kompostowników; 3) stworzenie specjalnego systemu zbiórki odpadów zielonych pochodz ących z ogrodów; 4) zbiórka makulatury. 6.W zakresie edukacji ekologicznej: Prowadzenie kampanii edukacyjnych na rzecz u świadomienia społecze ństwa: 1) o negatywnych skutkach dla zdrowia: a) emisji z procesu spalania paliw prowadzonego w niesprawnych i mało efektywnych energetycznie lokalnych źródłach ciepła, b) emisji z procesu spalania odpadów, w szczególno ści przepracowanych olejów i opon, c) emisji z procesów: w ędzenia, sma Ŝenia i grillowania, d) emisji z procesu spalania paliw w silnikach pojazdów, e) emisji powstaj ących podczas po Ŝarów (budynków, pozostałych obiektów budowlanych i na terenach przyległych do nich oraz w lasach, na terenach śródle śnych, ł ąkach, wrzosowiskach, podczas prac polowych i transporcie płodów rolnych, skuteczne egzekwowanie zakazu wypalania ł ąk, ściernisk i pól); 2) we współpracy ze stra Ŝą po Ŝarn ą o sposobach zapobiegania emisji benzo( α)pirenu; 3) o korzy ściach wynikaj ących z wymiany starego typu źródeł ciepła na nowe. 7. W zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego: 1) uwzgl ędnienie konieczno ści wł ączenia systemów grzewczych istniej ących budynków w scentralizowane systemy ciepłownicze, a w przypadku braku przesłanek ekonomicznych i technicznych ustalanie sposobu zaopatrzenia w ciepło z preferencj ą nast ępuj ących czynników grzewczych: gaz, olej opałowy lekki, energia elektryczna, energia odnawialna; 2) dla nowych obszarów zabudowy zakaz stosowania źródeł ciepła opalanych w ęglem; 3) zapewnienie korytarzy wentylacyjnych umo Ŝliwiaj ących przewietrzanie miast, poprzez zmian ę dotychczasowego przeznaczenia gruntów po likwidowanej zabudowie na tereny zielone, pasa Ŝe, poszerzanie i budow ę nowych dróg oraz inne formy niekubaturowego wykorzystania przestrzeni.

61 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Na przestrzeni ostatnich 4 lat obserwuje si ę tendencj ę spadkow ą emisji pyłu jak i zanieczyszcze ń gazowych do atmosfery. Jednak pyły wci ąŜ stanowi ą problem wymagaj ący zdecydowanego i szybkiego działania. Poni Ŝej w tabeli przedstawiono emisj ę z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych z terenu powiatu.

Strefa Łódzka, w tym powiat kutnowski boryka si ę równie Ŝ z problemem zbyt wysokich st ęŜ eń ozonu . W 2008 roku w powiecie kutnowskim szacunkowy obszar przekrocze ń warto ści docelowych ozonu wynosił 39,41 km 2. Szacowana liczba ludno ści nara Ŝona na ponadnormatywne st ęŜ enie ozonu przyziemnego w powiecie wyniosła 1 715 osób, a st ęŜ enie 8 godzinnych krocz ących dla 26 doby wynosiło od 120,22 do 120,58 µg/m 3. Rysunek 11. St ęŜ enie ozonu w województwie łódzkim

Źródło: Projekt programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim nazywanej stref ą łódzk ą o kodzie strefy:PL.10.00.B.23

Źródłami pochodzenia ozonu przyziemnego s ą: 1. silniki w pojazdach samochodowych, w pojazdach wolnobie Ŝnych, w ci ągnikach rolniczych i urz ądzeniach, pojazdach wolnobie Ŝnych, maszynach i urz ądzeniach, pojazdach szynowych, jednostkach pływaj ących Ŝeglugi śródl ądowej - źródła emisji tlenków azotu, 2. źródła energetycznego spalania paliw - źródła emisji tlenków azotu,

62 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

3. instalacje przemysłowe, w których prowadzone s ą procesy powlekania powierzchni, czyszczenia powierzchni, produkcji obuwia, produkcji preparatów powlekaj ących, lakierów lub spoiw, produkcji preparatów farmaceutycznych, drukarskie, wytłaczania oleju ro ślinnego, obróbki wyko ńczeniowej pojazdów impregnacji, laminowania i in. z u Ŝyciem rozpuszczalników - źródła emisji niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych, 4. zakłady usługowe – w szczególno ści stacje paliw, pralnie chemiczne – źródła emisji niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych, 5. gospodarstwa domowe, w których u Ŝywane s ą farby i lakiery rozpuszczalnikowe i chemia gospodarcza - źródła emisji niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych, 6. źródła naturalne - obszary le śne, zwłaszcza iglaste - źródła emisji niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych.

W celu zapobiegania powstawania du Ŝych ilo ści zwi ązków przyczyniaj ących si ę do tworzenia ozonu opracowano Projekt programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim nazywanej stref ą łódzk ą o kodzie strefy: PL.10.00.B.23 w celu osi ągni ęcia poziomu docelowego ozonu. Program ten czeka na uchwał ę Sejmiku Województwa Łódzkiego. Zał ącznik czwarty Projektu ustala kierunki i zakres działa ń niezb ędnych dla osi ągni ęcia poziomu docelowego ozonu w powietrzu, prowadz ących do ograniczenia emisji substancji przyczyniaj ących si ę do powstawania ozonu, to jest tlenków azotu i niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych, uwzgl ędniaj ąc konieczno ść unikania nadmiernych kosztów. Okre ślono nast ępuj ące działania: 1. W zakresie obni Ŝenia emisji ze źródeł komunikacyjnych: 1) Zakup przez lokalne władze pojazdów bardziej przyjaznych dla środowiska (pojazdy uŜyteczno ści publicznej, zakładów gospodarki odpadami, zakładów wodoci ągowych, gazowych itp.), 2) Wprowadzenie zach ęt finansowych dla wła ścicieli pojazdów wykorzystuj ących alternatywne paliwa (np. pojazdy elektryczne itp.), 3) Modernizacja systemów transportu miejskiego, usprawnienie miejskiej komunikacji, tworzenie zach ęt do korzystania z transportu miejskiego (np. akcje j ą promuj ące – jad ąc trolejbusem chronisz środowisko), 4) Budowa ście Ŝek rowerowych (akcje: zamie ń samochód na rower), 5) Modernizacja infrastruktury drogowej w miastach, budowa obwodnic,

63 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

6) Budowa infrastruktury bezkolizyjnego ruchu tranzytowego (budowa obwodnic, autostrad, dróg szybkiego ruchu itp.), 7) Wzmo Ŝone badania pojazdów pod wzgl ędem emisji zanieczyszcze ń, 8) Szkolenia kierowców w celu usprawnienia ruchu drogowego (nauka płynnej jazdy, zwi ększenie kultury jazdy), 9) Wprowadzanie w centrach miast stref z zakazem poruszania si ę wszelkich pojazdów, 10) wprowadzenie zach ęty finansowej przy wymianie modeli samochodów starszego typu na nowe, 11) Wykorzystanie istniej ących linii kolejowych dla autobusów szynowych. 12) Zastosowanie systemów zarz ądzania ruchem drogowym, w tym w technologii ITS. 2. W zakresie ograniczanie emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno – bytowej i technologicznej): 1) Termomodernizacje obiektów miejskich zgodnie z najwy Ŝszymi standardami energooszcz ędno ści, 2) Zmiana technologii i surowców stosowanych w rzemio śle, usługach i drobnej wytwórczo ści wpływaj ąca na ograniczanie emisji NO 2 i niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych NMLZO,

3) Ograniczanie emisji NMLZO i NO 2 z niskich rozproszonych źródeł technologicznych, 4) Ograniczane emisji dwutlenku azotu ze źródeł energetycznych, (np. poprzez zmian ę paliwa, modernizacje), 5) W planach zagospodarowania przestrzennego wprowadzenie zapisu zakazuj ącego lokalizowania niskich rozproszonych źródeł technologicznych emisji NMLZO w śród zabudowy mieszkaniowej. 3. W zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych – energetyczne spalanie paliw oraz źródła technologiczne: 1) Zach ęty finansowe dla zakładów, które obni Ŝaj ą emisj ę zanieczyszcze ń przed upływem wyznaczonego terminu, 2) Stosowanie technik gwarantuj ących zmniejszenie emisji substancji do powietrza, 3) Wymiana lub modernizacja niskosprawnych, wysokoemisyjnych źródeł na nowoczesne, niskoemisyjne, 4) Zmiana technologii i surowców wpływaj ących na zmniejszenie emisji tlenków azotu i NMLZO, 5) Stosowanie rozwi ąza ń technologicznych i technicznych skierowanych na ograniczenie lub wyeliminowanie emisji niezorganizowanej NMLZO,

64 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

6) Stosowanie technologii wykorzystuj ących wyroby lakierowe o wysokiej zawarto ści cz ąstek stałych lub wyroby lakierowe wodorozcie ńczalne, 7) Wprowadzanie systemu zarz ądzania środowiskiem. 4. W zakresie edukacji ekologicznej: 1) Prowadzenie edukacji ekologicznej na temat zanieczyszcze ń powietrza ozonem przyziemnym, źródłach i mechanizmach jego powstawania, szkodliwo ści dla zdrowia i toksyczno ści dla ekosystemów, wpływu społecze ństwa na ograniczenie emisji prekursorów ozonu. 5. W zakresie kontroli emisji lotnych zwi ązków organicznych wynikaj ącej ze składowania paliwa i jego dystrybucji z terminali do stacji paliw: 1) Przestrzeganie wymaga ń dotycz ących stosowania urz ądze ń do magazynowania, załadunku oraz rozładunku paliw w terminalach, m.in. stosowanie zbiorników, przewodów i urz ądze ń umo Ŝliwiaj ących odzysk lub spalanie oparów w celu nie przedostawania si ę substancji toksycznych do środowiska, 2) Przeprowadzanie systematycznych kontroli szczelno ści przewodów poł ączeniowych i instalacji rurowych przez wła ściwe jednostki, 3) Przestrzeganie wymaga ń dotycz ących urz ądze ń do załadunku i magazynowania na stacjach paliw: załadunek mo Ŝe odbywa ć si ę tylko w przypadku oparoszczelnych, sprawnych przewodów poł ączeniowych. 4) W zakresie kontroli emisji NMLZO wynikaj ącej z magazynowania rozpuszczalników i surowców zawieraj ących lotne zwi ązki organiczne NMLZO: 5) Kontrola szczelno ści przewodów poł ączeniowych i instalacji rurowych oraz sprawno ści urz ądze ń słu Ŝą cych do załadunku i rozładunku rozpuszczalników NMLZO, 6) Kontrola szczelno ści zbiorników magazynowych. Tab.14. Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu w latach 2008-2010 Emisja zanieczyszcze ń pyłowych 2008 2009 2010 Ogółem t/r 199 190 172 nie zorganizowana t/r 0 0 0 ze spalania paliw t/r 182 179 159 cementowo-wapiennicze i materiałów ogniotrwałych t/r 0 0 0 krzemowe t/r 0 0 0 Nawozów sztucznych t/r 0 0 0 środków powierzchniowo czynnych t/r 0 0 0 węglowo-grafitowe, sadza t/r 3 3 4 Emisja zanieczyszcze ń gazowych ogółem t/r 154593 142529 122398 nie zorganizowana t/r 1 1 0

65 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

dwutlenek siarki t/r 573 549 528 tlenki azotu t/r 210 200 201 tlenek w ęgla t/r 421 422 301 dwutlenek w ęgla t/r 153356 141328 121297 metan t/r 0 0 0 podtlenek azotu t/r 0 0 0 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach do redukcji pyłowe t/r 1825 1127 945 gazowe t/r 36 0 41 Źródło: Bank Danych Regionalnych Tak du Ŝe zmiany w spadku wielko ści emisji do powietrza na przestrzeni kilku lat spowodowane s ą licznymi inwestycjami na terenie gmin w zakresie wymiany kotłowni węglowych i koksowych na bardziej przyjazne środowisku - gazowe czy olejowe. Nie bez znaczenia s ą tu równie Ŝ podj ęte działania z zakresu termomodernizacji budynków. W oparciu o kryteria zawarte w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku dokonano klasyfikacji strefy łódzkiej. Klasyfikacji stref dokonuje si ę oddzielnie dla dwóch grup kryteriów ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin wydzielaj ąc strefy, dla których poziom: 1. chocia Ŝ jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji- klasa C; 2. chocia Ŝ jednej substancji mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczanym a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji- klasa B ; 3. substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego - klasa A .

Tab.15. Klasyfikacja strefy łódzkiej z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych dla poszczególnych substancji, pod k ątem ochrony zdrowia (2010 rok) Symbol klasy dla obszaru strefy nie obejmuj ącego obszarów ochrony Substancja uzdrowiskowej dla poszczególnych czasów u średniania st ęŜ eń 1 godzina 24 godziny wynikowa

Dwutlenek siarki (SO 2) A A A

Dwutlenek azotu (NO 2) A A A Pył zawieszony C A C

Benzen - A A Arsen, Kadm, Nikiel, - A A Ołów Tlenek w ęgla (CO) - A (8 godzin) A

Ozon - C (8 godzin) C

Benzo( α)piren - C C Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi

66 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Ze wzgl ędu na zawarto ść pyłu zawieszonego oraz ozonu w powietrzu, stref ę kutnowsk ą nale Ŝy zakwalifikowa ć do strefy C. Powiat kutnowski jest jednym z dwudziestu czterech powiatów, na terenie województwa łódzkiego, który w klasyfikacji ko ńcowej pod wzgl ędem ochrony zdrowia został zaliczony do strefy C. Parametrami, które kwalifikuj ą stref ę kutnowsk ą do klasy C są st ęŜ enie pyłu zawieszonego oraz ozonu.

Strategia działa ń

Zgodnie z ustaw ą ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jako ści poprzez: - utrzymanie poziomów substancji poni Ŝej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, - zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych.

Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom powinno polega ć na ograniczaniu emisji z głównych źródeł: - energetyki zawodowej i przemysłowej, - procesów technologicznych w przemy śle (tzw. niskiej emisji z sektora komunalnego), - emisji niezorganizowanej ze źródeł mobilnych (zanieczyszczenia komunikacyjne). Zgodnie z art. 91 ustawy prawo ochrony środowiska (Dz. U. 06.129.902 z pó źn. zm.) dla stref, w których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów powi ększonych o margines tolerancji konieczne jest opracowanie Programów Ochrony Powietrza (POP), maj ących na celu doprowadzenie do nie przekraczania norm w okre ślonym czasie. Popraw ę jako ści powietrza atmosferycznego, zwłaszcza w zakresie pyłów w powiecie mo Ŝna osi ągn ąć poprzez wykonanie nast ępuj ących działa ń krótko- i długookresowych:
inwentaryzacja i aktualizacja źródeł emisji substancji do powietrza i stworzenie bazy danych na ten temat
inwentaryzacja i aktualizacja źródeł zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym
podj ęcie współpracy z autorami programu ochrony powietrza dla powiatu kutnowskiego, w którym zostan ą okre ślone kierunki ochrony powietrza w odniesieniu do pyłu zawieszonego. Ustalenie takich działa ń, które b ędą efektywne w poprawie stanu środowiska i jednocze śnie mo Ŝliwe do wdro Ŝenia na terenie powiatu;

67 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

zwi ększenie nadzoru nad podmiotami gospodarczymi odprowadzaj ącymi zanieczyszczenia do powietrza;
monitoring jako ści powietrza
zamiana kotłowni w ęglowych i koksowych na kotłownie, w których no śnikiem ciepła jest gaz i olej opałowy,
budowa sieci gazowej
wprowadzanie do zakładów produkcyjnych, w których jeszcze nie zostało to zastosowane, technologii ograniczaj ących emisj ę zanieczyszcze ń powietrza, w tym wi ększe wykorzystanie paliw ekologicznych np. ogrzewanie z wykorzystaniem biomasy
opracowanie programu rozwoju energetyki odnawialnej na terenie powiatu
promowanie i wykonywanie termoizolacji istniej ących budynków
prowadzenie monitoringu zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego,
ukształtowanie sprawnego lokalnego układu komunikacyjnego dla przemieszczania ludzi i towarów (modernizacja infrastruktury drogowej, bezkolizyjne przejazdy, ograniczanie ruchu samochodów ci ęŜ arowych w obszarze zabudowy zwartej, budowa ście Ŝek rowerowych i tworzenie stref wolnych od ruchu samochodowego w dni wolne od pracy, wspieranie finansowe transportu miejskiego;),
zadrzewienia nieu Ŝytków, nasadzenia drzew wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych.
edukacja społeczności lokalnej na rzecz odnawialnych źródeł energii.

Zadania powy Ŝsze odpowiadaj ą działaniom przewidzianym w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2014 r.”.

4.2. Gospodarka wodno – ściekowa

4.2.1. Wody podziemne

Pi ętro jurajskie W obr ębie jurajskiego pi ętra wodono śnego wyst ępuj ą dwa poziomy wodono śne: piętro środkowojurajskie oraz górnojurajskie. Poziomy te wyst ępuj ą w obr ębie jurajskiego zbiornika wód podziemnych GZWP 226 Kro śniewice-Kutno, usytuowanego w południowo-zachodniej cz ęś ci powiatu.

68 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Wody środkowojurajskie, cz ęsto zawieraj ą du Ŝą ilo ść jonu chlorowego ( do 700mg/dm 3), a całkowita mineralizacja nierzadko przekracza 1000mg/dm 3. Zawarto ść zwi ązków manganu i Ŝelaza cz ęsto przekracza dopuszczalne warto ści. Mimo tego w południowych cz ęś ciach powiatu jest to poziom u Ŝytkowy. UŜytkowe wody pi ętra górnojurajskiego charakteryzuj ą si ę mniejsz ą, ni Ŝ wody środkowojurajskie, lecz zró Ŝnicowan ą mineralizacj ą, która wynosi od 190 do 800mg/dm 3 . Zawarto ść chlorków na omawianym terenie dochodzi nawet do 600 mg/dm 3. Zwi ązki Ŝelaza wyst ępuj ą w ilo ściach powy Ŝej normy, natomiast zwi ązki manganu w wi ększo ści przypadków mieszcz ą si ę w dopuszczalnym st ęŜ eniu. Wody jurajskie s ą średniej jako ści i przewa Ŝnie wymagaj ą prostego uzdatniania, sporadycznie skomplikowanego. Pi ętro górnojurajskie ujmowane jest w Kutnie.

Piętro trzeciorz ędowe Na terenie powiatu z pietra trzeciorz ędowego ujmowany jest poziom wód mioce ńskich. Poziom ten nale Ŝy do trzeciorz ędowego zbiornika wód podziemnych GZWP 215 i 215A Subniecka warszawska. Poło Ŝony jest we wschodniej cz ęś ci powiatu. Mineralizacja tych wód waha si ę od 200 do 400 mg/dm 3. Zawarto ść chlorków jest znaczna – do 100 mg/dm 3, ponadto zawarto ść zwi ązków Ŝelaza równie Ŝ jest wysoka i dochodzi do 10 mg/dm 3. Wody te maj ą raczej przeci ętn ą jako ść , do spo Ŝycia wymagaj ą prostego uzdatniania. Pi ętro trzeciorz ędowe na terenie powiatu ujmowane jest w: Nowych, Kro śniewicach, Orłowie oraz Kurowie. Wody te wyst ępuj ą na gł ęboko ści od 10 do 100m.

Piętro czwartorz ędowe

Wody te nale Ŝą do czwartorz ędowego zbiornika wód podziemnych GZWP 225 Chodecz-Łani ęta, który poło Ŝony jest w północnej cz ęś ci powiatu kutnowskiego. Mineralizacja ogólna tych wód wynosi od 250 do 350 mg/dm 3. Zawarto ść zwi ązków Ŝelaza zazwyczaj przekracza norm ę ustalon ą dla celów spo Ŝywczych, dochodz ąc do 10mg/dm 3. Zawarto ść manganu jest niska i waha si ę w przedziale od 0,3 do 1,7 mg/dm 3. Jako ść tych wód jest średnia i do celów pitnych potrzebne jest ich nieskomplikowane uzdatnianie. Pietro czwartorz ędowe eksploatowane jest w: śychlinie, Kro śniewicach, Babach, Nowem oraz w Pomarzanach.

69 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

W ramach monitoringu zwykłych wód podziemnych przeprowadzono badania jako ści wód podziemnych, z utworów czwartorz ędowych trzeciorz ędowych i jurajskich, na terenie powiatu kutnowskiego w roku 2009. Przyj ęto nast ępuj ące kryteria oceny: I – wody o bardzo dobrej jako ści; II - wody dobrej jako ści; III - wody zadowalaj ącej jako ści; IV - wody niezadowalaj ącej jako ści ; V – wody złej jako ści

Tab.16. Klasyfikacja wód podziemnych w roku 2010

Miejscowo ść Rodzaj wód Wiek GZWP Klasa śychlin W Q 215 II Nowe W Trz 226 II Kro śniewice W Q/Trz 226 II Pomarzany (Anielin) W Q 215, 225 II Orłów W Trz 226 IV Kurów W Trz 215 II Kutno W J3 226 III W – wody wgł ębne, wody poziomów artezyjskich lub subartezyjskich Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi

Wody podziemne na obszarze powiatu kutnowskiego nale Ŝą głównie do klasy II, s ą dobrej jako ści i ich skład odpowiada wymaganiom stawianym dla wody do picia i na potrzeby gospodarcze. Wymagaj ą stosowania prostych procesów uzdatniania wody. Źródłem zanieczyszczenia wód gruntowych mog ą by ć: depozycja zanieczyszcze ń z powietrza na powierzchni terenu oraz naturalne procesy biologiczno – chemiczne, zachodz ące w powierzchniowej warstwie profilu glebowego. Ponadto zagro Ŝeniem s ą przekształcenia powierzchni terenu i niekontrolowana produkcja rolnicza i hodowlana. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe jako ść wód gruntowych, a przez to po średnio poziomów podziemnych, mo Ŝe by ć zagroŜona poprzez:
nieprawidłow ą gospodark ę wodno – ściekow ą;
braki w sieci kanalizacyjnej;
niezabezpieczone studnie kopane;
nieszczelne zbiorniki bezodpływowe;
dzikie składowiska odpadów.

70 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Strategia działa ń: Wg „Polityki ekologicznej pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”, w dziedzinie ochrony wód podziemnych do 2016 roku zadaniem priorytetowym jest dąŜ enie do maksymalizacji oszcz ędno ści zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwi ększenie retencji wody oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Działania te maj ą na celu uchronienie gospodarki narodowej od deficytów wody, jak równie Ŝ zwi ększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Konieczne jest te Ŝ monitorowanie stanu ilo ściowego i jako ściowego głównych zbiorników wód podziemnych. Osi ągni ęcie na terenie powiatu kutnowskiego celów głównych: zmniejszenie zanieczyszcze ń środowiska oraz racjonalizacja gospodarki wodnej, postawionych w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2014 r.” wymaga zrealizowania wielu zada ń dotycz ących rozbudowy i modernizacji sieci wodoci ągowej, kanalizacyjnej wraz z oczyszczalniami ścieków, jak równie Ŝ wspierania systemów oczyszczania ścieków u u Ŝytkowników indywidualnych, ograniczenia spływu zanieczyszcze ń powierzchniowych z rolnictwa oraz promowania i wdra Ŝania zamkni ętych obiegów wody.

4.2.2. Wody powierzchniowe Powiat kutnowski poło Ŝony jest w zlewni rzeki Bzury (lewostronny dopływ Wisły). Na terenie całego powiatu rzeka Bzura jest uregulowana i zasilana jest głównie przez wody podziemne. Opady na terenie powiatu s ą niskie, a co si ę z tym wi ąŜ e rzeki maj ą niskie przepływy i niewielkie zasoby dyspozycyjne. Na terenie powiatu jeziora prawie nie wyst ępuj ą, natomiast znajduj ą si ę tu liczne stawy. Powierzchnia jezior do powierzchni powiatu to nie wi ęcej ni Ŝ 0,05. Stan czysto ść Bzury rok-rocznie poprawia si ę. Do połowy lat dziewi ęć dziesi ątych wszystkie rzeki w powiecie miały wody o charakterze pozaklasowym. W latach 1991-1996 wdro Ŝono system poprawiaj ący stan czysto ści wód w tym wybudowano Grupow ą Oczyszczalni ę ścieków w Kutnie. Mimo tych inwestycji jako ść wód w dalszym ci ągu nie jest zadowalaj ąca. Wody rzeki Bzury w zale Ŝno ści od jej odcinka mieszcz ą si ę w klasach III-V Na terenie powiatu s ą to głownie wody klasy V. Kryteria oceny przyj ęte nast ępuj ąco I – wody o bardzo dobrej jako ści; II - wody dobrej jako ści; III - wody zadowalaj ącej jako ści;

71 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

IV - wody niezadowalaj ącej jako ści ; V – wody złej jako ści Rysunek 12. Klasy jako ści wód powierzchniowych

Źródło: wios.lodz.pl Głównym czynnikiem decyduj ącym o niskim stopniu jako ści wód jest wysoka zawarto ść biogenów (azot i fosfor). Prawdopodobnie jest to skutkiem u Ŝywania du Ŝej ilo ść nawozów sztuczny przez rolników na terenach wiejskich. Na terenach miejskich natomiast ma to zwi ązek z przemysłem. Kolejnym problemem jest wysokie miano Coli typu kałowego świadcz ące o zanieczyszczeniu wody ściekami komunalnym, lub ich niedostateczno oczyszczenie. W latach 2009 i 2010 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska nie prowadził monitoringu jako ści wód powierzchniowych rzek wyst ępuj ących na terenie powiatu kutnowskiego.

Tab.17. Jako ść wód wybranych rzek powiatu kutnowskiego w roku 2007 i 2008

Punkt pomiarowo - Klasyfikacja ogólna rzek w Klasyfikacja ogólna rzek w Zlewnia Rzeka Gmina kontrolny 2007 r. 2008r.

Nowe Ochnia Grochów (B9) IV V Ostrowy Ochnia Łęki Ko ścielne (B10) Krzy Ŝanów V IV

Bzura Miłonka Pomarzany (B11) Kro śniewice V V

Głogowianka Kutno (B12) Kutno V V

Słudwia Kruki (B22) śychlin V V NON – pozaklasowa jako ść wód Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi

72 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Klasyfikacja jako ści wód w latach 2007 i 2008 została oparta o obowiązuj ące w owym czasie Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. nr 32, poz. 284) wprowadziło 5 klas czysto ści: • I klasa wody bardzo dobrej jako ści • II klasa - wody dobrej jako ści • III klasa - wody zadowalaj ącej jako ści • IV klasa wody niezadowalaj ącej jako ści • V klasa- wody złej jako ści Na terenie powiatu kutnowskiego działa 11 oczyszczalni ścieków. Ścieki z oczyszczalni kierowane s ą bezpo średnio lub przez rowy melioracyjne do odbiorników, którymi są rzeki Bzura, Ochnia, Miłonka oraz Słudwia.

Tab. 18. Wykaz oczyszczalni ścieków powy Ŝej 30dam 3/rok na terenie powiatu- stan na rok 2010 Przepustowo ść Ilo ść Rodzaj Zarz ądzaj ący projektowana ścieków Odbiornik oczyszczalni [m 3/d] dam 3/rok Gmina Bedlno brak - - - - Gmina D ąbrowice brak - - - - Gmina Kro śniewice Miejski Zarz ąd Gospodarki Komunalnej i biologiczny- 1800 270 Miłonka Mieszkaniowej w mechaniczna Kro śniewicach Gmina Krzy Ŝanów biologiczny- Ktery 70 Oddane do Bzura mechaniczna uŜytku 30 biologiczny- wrze śnia Łęki Ko ścielne 70 Ochnia mechaniczna 2010 miasto Kutno Grupowa Oczyszczalnia biologiczny- Ścieków Sp. z o.o. w 22 000 4710 Ochnia mechaniczna Kutnie Gmina Kutno brak - - - - Gmina Łani ęta Oczyszczalnia Ścieków biologiczny- 184 66 Skrwa Lewa sanitarnych w Łani ętach mechaniczna

73 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Gmina Nowe Ostrowy biologiczny- Ostrowy 108 - Ochnia mechaniczna Gmina Oporów brak - - - - Gmina Strzelce Zakład Przetwórstwa Mi ęsnego „KONIAREK” biologiczny- 300,0 50 Słudwia Andrzej Koniarek w mechaniczna Koziej Górze Okr ęgowa Spółdzielnia Mleczarska Proszkownia rów biologiczny- Mleka w Kro śniewicach 230,0 40 melioracyjny mechaniczna Oddział Produkcyjny w R-A3- km 0,65 Niedrzewiu rów Hodowla Ro ślin Strzelce melioracyjny biologiczny- Sp. z o.o. Grupa IHAR w 300,0 30 R-E6 dopływ mechaniczna Strzelcach Głogowianki- km 1,87 Gmina śychlin Zakład Gospodarki biologiczny- 4880 1781 Słudwia Komunalnej w śychlinie mechaniczna Źródło: Urz ędy Gmin

W ci ągu 2010 roku, do głównych rzek powiatu odprowadzono 7 020 dam 3 ścieków oczyszczonych.

Na terenie powiatu Kutnowskiego funkcjonuje 14 stacji uzdatniania wody, w których pobrano 7 208 dam 3 wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści w 2010 roku.

Tab. 19 Wykaz stacji uzdatniania wody na terenie powiatu kutnowskiego

Ilo ść uzdatnionych wód Gmina Nazwa/ Adres [m 3/d] Krzy Ŝanów Krzy Ŝanów 433

Dąbrowice 234,8 Dąbrowice Baby 72,6

Ostrowy 199,7

Nowe Ostrowy Grochów 117,5

Imielno 83,5

74 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

śychlin, śychlin 1 129 ul. Łukasi ńskiego 63

Ul. Graniczna 8 681,26 Miasto Kutno Ul. Metalowa 1 571,86

Pniewo 1 544

Bedlno Głuchów 568

Orłów 545

śurawieniec 506,3 Kutno Strzegocin 664,3

Strzelce 354,0

Strzelce Klonowce Stare 38,3

Muchnice Nowe 118,4

Kro śniewice 609,3 Kro śniewice Nowe 178,9

Kurów Wie ś 211,2 Oporów Oporów 301,4

Łani ęta Anielin Pomarzany 291,3

Źródło: Urz ędy Gmin

Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w powiecie kutnowskim w 2010 roku według US w Łodzi wyniósł ł ącznie 7 208 dam 3, z czego 779 dam 3 na cele produkcyjne 6 429 dam 3 eksploatacja sieci wodoci ągowej.

Strategia działa ń: Jednym z podstawowych celów polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osi ągni ęcie wła ściwego stanu ekologicznego wód oraz zapobieganie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych, ze szczególnym naciskiem na zapobieganie w miejscu ich powstawania. Do zada ń priorytetowych pa ństwa w zakresie ochrony wód powierzchniowych, wg Polityki ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, nale Ŝą :

75 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów dla wszystkich aglomeracji powy Ŝej 15 000 RLM oraz rozbudowa dla nich sieci kanalizacyjnych wspierana dotacjami z Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” do 2012 r.,
redukcja całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych (w stosunku do stanu z 1990 r.) o 75% do 2015 roku w ramach krajowego programu budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powy Ŝej 2000 RLM,
utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równie Ŝ zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków do 2015 roku (opracowanie dla ka Ŝdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju).

Ze wzgl ędu na zł ą jako ść wód powierzchniowych wyst ępuj ących na terenie powiatu, działania na rzecz poprawy ich jako ści powinny by ć traktowane jako jeden z priorytetów programu ochrony środowiska. Jednak Ŝe, aby działania te były skuteczne musz ą by ć prowadzone we współpracy z s ąsiednimi powiatami i gminami, gdy Ŝ na jako ść płyn ących przez teren powiatu kutnowskiego cieków wpływaj ą zanieczyszczenia odprowadzane do wód tak Ŝe z obiektów zlokalizowanych poza jego obszarem. Podstawowe działania własne i koordynowane dla powiatu, maj ące na celu popraw ę jako ści wód w zakresie badanych parametrów, powinny polega ć na:
rozbudowie sieci kanalizacyjnej, szczególnie w gminach Bedlno, D ąbrowice oraz Oporów;
modernizacji istniej ących i budowie nowych oczyszczalni ścieków;
zlokalizowaniu i obj ęciu nadzorem podmiotów gospodarczych w zakresie ograniczenia zrzutu ścieków nieoczyszczonych;
nadzorowaniu nad sposobem magazynowania i post ępowania ze ściekami gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych;
obudowie biologicznej brzegów cieków i zbiorników wodnych w celu ograniczenia spływu powierzchniowego z pól;
rozbudowie sieci wodoci ągowej, szczególnie w gminie Łani ęta ;
zastosowaniu najlepszych dost ępnych technik (BAT) w produkcji przemysłowej i rolnej co pozwoli na zmniejszenie zapotrzebowania na wod ę oraz ograniczy wielko ść ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiorników.

76 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Budowa systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków nale Ŝy do zada ń własnych gmin i podmiotów gospodarczych wytwarzaj ących ścieki. W programie wyszczególniono te Ŝ działania zmierzaj ące w kierunku ograniczenia zanieczyszcze ń wielkoprzestrzennych z terenów u Ŝytkowanych rolniczo.

4.3. Gleby

Skałami macierzystymi dla gleb powiatu kutnowskiego s ą w du Ŝej mierze osady lodowcowe lub polodowcowe tj.: glina zwałowa, Ŝwiry, piaski, iły i muły. Gleby wykazuj ą zró Ŝnicowanie. Przewa Ŝaj ą gleby wytworzone z glin lekkich, ale mo Ŝna spotka ć równie Ŝ te wytworzone na glinach ci ęŜ kich i średnich. Znaczna wi ększo ść gleb wykazuje w górnych partiach skład mechaniczny piasków. Gleby wytworzone z glin ogólnie uznane s ą za grunty orne w klasach od I do IVa

Poszczególne klasy gruntów ornych zostały zaliczone do 9 kompleksów przydatno ści rolniczej gleb. − kl. I i II – kompleks pszenny bardzo dobry − kl. IIIa – kompleks pszenny dobry, zbo Ŝowo-pastewny mocny, i Ŝytni b. dobry, − kl. IIIb – kompleks pszenny dobry, Ŝytni bardzo dobry i zbo Ŝowo- pastewny mocny, − kl. IVa – Ŝytni bardzo dobry, Ŝytni dobry i zbo Ŝowo-pastewny mocny, − kl. IVb – Ŝytni dobry, Ŝytni słaby, zbo Ŝowo-pastewny słaby, − kl. V – Ŝytni słaby, zbo Ŝowo-pastewny słaby, − kl. VI – Ŝytni łubinowy, zbo Ŝowo-pastewny słaby.

Gleby na terenie powiatu s ą wysokiej przydatno ści rolniczej, 80% gruntów ornych jest zaklasyfikowanych do kompleksów pszennych, pszenno-Ŝytnich i zbo Ŝowo- pastewnych, nadaj ących si ę pod upraw ę ro ślin o wysokich wymaganiach glebowych. Gleby słabe i bardzo słabe stanowi ą tylko ok. 20% gruntów ornych. U Ŝytki rolne stanowi ą 75, 2 tys ha przy ogólnej powierzchni powiatu 88,6 tys., co daje 84,9%, lasy zajmuj ą 4,8%, a grunty pozostałe 10,3%. Dominuj ącymi typami gleb s ą gleby brunatne, czarne i ziemie szare.

Najwi ększy wpływ na jako ść gleb na terenie powiatu maj ą:

77 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

ska Ŝenia motoryzacyjne;
powstawanie dzikich składowisk odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych;
nieuporz ądkowana gospodarka ściekowa, infiltracja zanieczyszcze ń z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych oraz stosowanie naturalnych nawozów (np. obornik);
wysoka chemizacja rolnictwa oraz niewła ściwe i nadmierne stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin;
gospodarcza działalno ść człowieka
sucha i mokra depozycja zanieczyszcze ń z powietrza atmosferycznego; Do głównych zanieczyszcze ń pochodz ących z motoryzacji, kumulowanych w środowisku glebowym nale Ŝą : w ęglowodory, metale ci ęŜ kie m.in. ołów, chrom, kadm, arsen itd. i pyły zawieraj ące substancje powstałe w wyniku ścierania si ę opon samochodowych, klocków hamulcowych i bitumicznej nawierzchni. Zanieczyszczenia pochodz ące z ruchu samochodowego kumuluj ą si ę głównie w pasie około 120 do 150 m od drogi o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu. W dalszych odległo ściach zanieczyszczenia wyrównuj ą si ę z tłem. Maksymalne warto ści wi ększo ści zwi ązków odnotowuje si ę w strefie do 40 – 50 m od pasa jezdni. Niestety brak jest szczegółowych danych na temat zanieczyszczenia gleb wyst ępuj ących na terenie powiatu kutnowskiego.

Strategia działa ń Rekomenduje si ę podj ęcie działa ń maj ących na celu: • rozpoznanie jako ści gleb wyst ępuj ących na terenie powiatu - prowadzenie bada ń gleb uŜytkowanych rolniczo oraz gleb wzdłu Ŝ tras szybkiego ruchu, • wapnowanie gleb kwa śnych • likwidacj ę dzikich składowisk odpadów, • ograniczanie nierolniczego i niele śnego przeznaczenia gruntów, • prowadzenie zadrzewie ń i zakrzewie ń gruntów niskoprodukcyjnych, tj. gruntów rolnych V i VI klasy bonitacji, zakładanie trwałych u Ŝytków zielonych, które wpływałyby tak Ŝe na zmniejszenie erozji wiatrowej tworz ąc naturalne wiatrochrony, • przywracanie le śnego charakteru gruntom, które go utraciły, • stosowanie zasad Dobrej Praktyki Rolniczej, wdra Ŝanie programu rolno środowiskowego, • wdra Ŝanie rolnictwa ekologicznego,

78 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

• dostosowanie formy zagospodarowania rolniczego lub le śnego do rodzaju gleb - wapnowanie gleby i racjonalne stosowanie środków chemicznych i biologicznych w produkcji rolnej, • rekultywacja gleb zdegradowanych oraz wyrobisk po eksploatacji kopalin, • opracowanie i realizacja powiatowego programu rekultywacji zdegradowanych gleb, wyrobisk i terenów powojskowych, • wykonanie powiatowej mapy zanieczyszczenia gleb, • selektywn ą zbiórk ę odpadów

4.4. Gospodarka odpadami

Powiat Kutnowski zgodnie z ustaw ą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001.62.628 z dnia 20 czerwca 2001 z pó źniejszymi zmianami) ma uchwalony Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Kutnowskiego na lata 2008 -2011 z perspektyw ą do 2015 roku (Uchwała Nr 212/XXXV/09 Rady Powiatu w Kutnie z dnia 04 marca 2009 r.).

Na terenie powiatu odpady wytwarzane s ą przez działaj ące podmioty gospodarcze, gospodarstwa domowe i obiekty infrastruktury. W 2010 roku w powiecie zebrano 25 053,571Mg odpadów komunalnych. Na terenie powiatu funkcjonuje selektywna zbiórka odpadów takich jak: szkło, makulatura i tworzywa sztuczne. W 2010 roku ze strumienia odpadów komunalnych na skutek prowadzonej selektywnej zbiórki wyodr ębniono około 19% odpadów (4 790 Mg). Morfologi ę odpadów przedstawia tabela poni Ŝej.

79 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab. 20 Ilo ść wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych odpadów komunalnych na terenie powiatu kutnowskiego w 2010 roku Odpady zebrane Odzysk Unieszkodliwienie Oznacze- Oznacze- kod odpady Masa [Mg] nie Masa [Mg] nie Masa [Mg] procesu procesu 2010 Gmina Bedlno 20 01 01 Papier i tektura 1,25 R15 1,25 20 01 02 Szkło 7,2 R15 7,2 20 01 39 Tworzywa sztuczne 6,9 R15 6,9 Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 230,46 R14 96,54 160,92 odpady komunalne SUMA 245,81 111,89 160,92 Gmina D ąbrowice 20 01 02 Szkło 6,60 R15 6,60 Inne nie wymienione frakcje 20 01 99 57,8 R14 57,8 zbierane w sposób selektywny Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 97,44 D5 97,44 odpady komunalne SUMA 161,84 64,4 97,44 Gmina Kro śniewice Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 1 829,65 D5 1 829,65 odpady komunalne SUMA 1 829,65 1 829,65 Gmina Krzy Ŝanów 20 01 01 Papier i tektura 9,0 R15 9,0 20 01 02 Szkło 6,2 R15 6,2 20 01 39 Tworzywa sztuczne 5,9 R15 5,9 Odpady ulegaj ące 20 02 01 122,19 R15 58,93 D5 63,26 biodegradacji Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 269,06 D5 269,06 odpady komunalne SUMA 412,35 80,03 332,32 Miasto Kutno 20 01 01 Papier i tektura 1 587 R15 1 587 20 01 02 Szkło 312 R15 20 01 39 Tworzywa sztuczne 309 R15 309 Odpady ulegaj ące 20 02 01 2 336 R15 2 336 biodegradacji Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 14 775 D5 14 775 odpady komunalne SUMA 19 319 4 232 14 775 Gmina Kutno Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 977,12 D5 977,12 odpady komunalne SUMA 977,12 977,12 Gmina Łani ęta 20 01 02 Szkło 6,472 Sortowanie 6,472

80 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

20 01 39 Tworzywa sztuczne 1,32 Sortowanie 1,32 Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 215,69 D5 215,69 odpady komunalne SUMA 223,482 7,792 215,69 Gmina Nowe Ostrowy Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 252,15 D5 252,15 odpady komunalne SUMA 252,15 252,15 Gmina Oporów Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 103,52 D1 103,52 odpady komunalne SUMA 103,52 103,52 Gmina Strzelce 20 01 01 Papier i tektura 1,1 R14 1,1 20 01 02 Szkło 1,39 R14 1,39 20 01 39 Tworzywa sztuczne 4,2 R14 4,2 Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 328,02 D5 328,02 odpady komunalne SUMA 334,71 6,69 328,02 Gmina śychlin 20 01 02 Szkło 5,7 R15 5,7 20 01 39 Tworzywa sztuczne 2,65 R15 2,65 20 01 40 Metale 0,13 R15 0,13 Nie segregowane (zmieszane) 20 03 01 1 185,459 D5 1 185,459 odpady komunalne SUMA 1 193,939 8,48 1 185,459 RAZEM POWIAT 25 053,571 4 411,282 20 257,289 Źródło: Urz ędy Gmin

W sektorze odpadów przemysłowych według Wojewódzkiej bazy danych dotycz ącej wytwarzania i gospodarowania odpadami wraz z rejestrem udzielonych zezwole ń w zakresie wytwarzania i gospodarowania odpadami na terenie powiatu w 2009 roku wytworzono 192 673,5Mg odpadów, z czego odzyskano 115 040,2 Mg. Masa wytworzonych odpadów podzielona jest w śród czternastu głównych wytwórców odpadów, których udział w rynku wytwórczym wynosi około 75%. Głównych wytwórców odpadów wraz u udziałem procentowym wytworzonych w 2009 roku odpadów przedstawia rysunek 13.

81 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 13. Najwi ęksi wytwórcy odpadów w 2009 w powiecie kutnowskim

82 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Na terenie powiatu znajduj ą si ę 3 czynne składowiska odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne - w gminie śychlin, Krzy Ŝanów i Kro śniewice. Wszystkie składowiska spełniaj ą wymogi formalno- prawne dla tego typu instalacji. W powiecie funkcjonuj ą równie Ŝ 2 sortownie odpadów, które w 2009 roku przetworzyły 41 863,63 Mg odpadów. Na terenie powiatu upowa Ŝnienie Wojewody Łódzkiego do prowadzenia stacji demonta Ŝu pojazdów posiada pi ęć zakładów: Auto Złomowanie Koncesjonowanie, Zakład Demonta Ŝu i Recyklingu Pojazdów "AUTOMIX”, Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe „MIKA”, Firma Handlowo-Usługowa „FAGEN”. W 2009 roku przekształcono 673,74 Mg odpadów.

Strategia działa ń: Zadania zwi ązane z gospodark ą odpadami okre ślone s ą zarówno w planach gospodarki odpadami jak i w programach ochrony środowiska. Gospodarka odpadami na terenie powiatu wymaga wprowadzenia działa ń, które pozwoliłyby na popraw ę aktualnego stanu. Dlatego w ramach Planu Gospodarki Odpadami zostały wyznaczone cele polityki ekologicznej, które obejmuj ą nast ępuj ące działania:
tworzenie ponadlokalnych struktur organizacyjnych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi
realizacja ró Ŝnorodnych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych w zakresie unieszkodliwiania i odzysku odpadów (budowa/modernizacja: kompostowni, linii do segregacji, linii do demonta Ŝu i odzysku opadów wielkogabarytowych, linia do produkcji paliw na bazie odpadów)
podniesienie skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów;
wprowadzenie zbiórki odpadów biodegradowalnych
udoskonalenie zbiórki odpadów niebezpiecznych
ograniczenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów;
ograniczenie masy odpadów opakowaniowych deponowanych na składowiskach odpadów;
aktualizacja inwentaryzacji i usuni ęcie azbestu z terenu gminy;
likwidacja dzikich składowisk;
kształtowanie świadomo ści ekologicznej w zakresie post ępowania z odpadami.

83 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

4.5. Klimat akustyczny

Hałas, rozumiany jako ka Ŝdy uci ąŜ liwy, przeszkadzaj ący i szkodliwy d źwi ęk jest jednym z bardziej istotnych czynników determinuj ących jako ść środowiska. Powszechno ść wyst ępowania hałasu powoduje wiele negatywnych skutków, szczególnie dla jako ści Ŝycia i zdrowia człowieka. Kumuluj ąc si ę w czasie, mo Ŝe on doprowadzi ć do cz ęś ciowej lub całkowitej utraty słuchu, a nawet do powa Ŝnych zmian psychosomatycznych. Na terenie powiatu kutnowskiego, hałas wyst ępuj ący w środowisku mo Ŝna podzieli ć na dwie kategorie: hałas przemysłowy (pochodz ący od urz ądze ń i instalacji przemysłowych) oraz hałas komunikacyjny (drogowy i kolejowy). Hałas komunikacyjny na terenie powiatu, mo Ŝe stanowi ć powa Ŝny problem dla obszarów zurbanizowanych, a w szczególno ści dla zabudowy mieszkaniowej. Brak jest danych dotycz ących poziomu hałasu wzdłu Ŝ dróg krajowych i wojewódzkich. Jednocze śnie nale Ŝy przypuszcza ć, Ŝe na terenie powiatu wyst ępuj ą uci ąŜ liwo ści zwi ązane z nadmiernym ruchem samochodowym, równie Ŝ dla dróg powiatowych i gminnych. Liniowym źródłem emisji hałasu jest równie Ŝ linia kolejowa, której najwi ększy w ęzeł w Polsce znajduje si ę w Kutnie i ł ączy mi ędzy innymi Pary Ŝ z Moskw ą. Warunkiem zachowania właściwego standardu akustycznego w budynkach zlokalizowanych w strefach oddziaływania tras komunikacyjnych jest wprowadzenie zabezpiecze ń akustycznych. Kolejne podstawowe źródło hałasu zwi ązane jest z działalno ści ą produkcyjn ą człowieka. Hałas wytwarzany przez środki produkcji wyst ępuje zarówno w obiektach przemysłowych, jak te Ŝ i na zewn ątrz, przenikaj ąc do otoczenia z niedostatecznie izolowanych hal przemysłowych lub nie izolowanych i nie wyciszonych maszyn. Na obszarach o korzystnej sytuacji akustycznej naleŜy podejmowa ć przede wszystkim działania prewencyjne celem niedopuszczenia do pogorszenia parametrów hałasu. Nale Ŝy przy tym stosowa ć metody planistyczne poprzez wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących ochrony przed hałasem, a tak Ŝe poprzez wyznaczanie stref ograniczonego u Ŝytkowania wokół zakładów przemysłowych, szlaków komunikacyjnych i innych obiektów, gdzie przekraczane s ą progowe warto ści poziomu hałasu. Ograniczenie istniej ącego hałasu polega w głównej mierze na wyciszeniu jego źródeł , a wi ęc np. na modernizacji technologii w przemy śle celem zmniejszenia hała śliwo ści wytwarzanych wyrobów. Dopiero w przypadkach trudno ści technicznych w wyciszaniu

84 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

źródła hałasu podejmowa ć nale Ŝy prace ograniczaj ące jego rozprzestrzenianie si ę w środowisku. Wykonuje si ę wówczas osłony, ekrany (w tym z wykorzystaniem zieleni wysokiej i niskiej) lub dokonuje zmian konstrukcyjnych w budowie obiektów pozostaj ących w strefie oddziaływania źródeł hałasu. W niektórych przypadkach mo Ŝna równie Ŝ podj ąć próby ograniczania czasu pracy lub likwidacji źródeł hałasu a w ostateczno ści wstrzymania działalno ści zakładu lub obiektu, w którym znajduj ą si ę te źródła. Na terenie powiatu Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad prowadziła pomiary akustyki dla dróg krajowych. Pomiary na drodze krajowej nr 1 prowadzone były w 2009 roku w celu wykonania opracowania: „Analiza porealizacyjna dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na rozbudowie drogi krajowej nr 1 Toru ń- Łód ź na odcinku Kro śniewice – Ł ęczyca - Sierpów od km 292+768 do km 308+818, od km 310+497 do km 311+484, od 314+707 do km 316+961”. Opracowanie obejmuje 331 m drogi krajowej w gminie Kro śniewice od skrzy Ŝowania w miejscowo ści Krzewie do granicy powiatu w stron ę Ł ęczycy. Omawiany odcinek jest drog ą krajow ą klasy GP, jedno-jezdniow ą o dwóch pasach ruchu. Na odcinku drogi w powiecie kutnowskim brak jest urz ądze ń chroni ących środowisko w zakresie klimatu akustycznego. Z pomiarów przeprowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w 2009 roku w miejscowo ści Zalesie przy drodze nr 1 wynika, i Ŝ warto ść równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku w porze dziennej (6.00-22.00) wynoszą 65,3 dB, natomiast w porze nocnej (22.00-6.00) 63,5 dB. Otrzymane warto ści są wysokie i wskazuj ą na wyst ępowanie niekorzystnego klimatu akustycznego (dopuszczalna- według Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku Dz. U. nr 120, poz.826- jest emisja w porze dziennej 60dB, pora nocna 50dB). Budynki podlegaj ące ochronie akustycznej znajduj ą si ę w zasi ęgu oddziaływania hałasu o poziomie przekraczaj ącym warto ści dopuszczalne. Modernizacja drogi wpłyn ęła jednak korzystnie na stan klimatu akustycznego obni Ŝaj ąc emisj ę hałasu o 2 dB. Wymiana nawierzchni ograniczyła hałas na styku kół pojazdu z drog ą. W opracowaniu nie zalecono budowy ekranów akustycznych, lecz jedynie kontrol ę pr ędko ści pojazdów (je śli b ędą przestrzegane przepisy na tym odcinku jazdy z pr ędko ści ą 50 km/h nast ąpi poprawa warunków akustycznych). Ekrany nie zostały zalecone z uwagi na fakt, i Ŝ po oddaniu do u Ŝytku autostrady A1 na odcinku drogi Toru ń- Stryków ruch na istniej ącej drodze ulegnie zmniejszeniu.

85 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Pomiary hałasu w 2009 roku prowadzone były równie Ŝ na drodze krajowej nr 2 w celu wykonania opracowania: „Analiza porealizacyjna dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na wzmocnieniu nawierzchni drogi krajowej nr 2 Kro śniewice – Sochaczew wraz z przebudow ą obiektów in Ŝynierskich na odcinku od km 336+249 do km 339+963 (odcinek I) oraz od km343+195 do km 346+945 (odcinek II). Punkty pomiaru hałasu usytuowane były nast ępuj ąco: - P1A- 10 m od kraw ędzi jezdni, Bardzinek; - P1B- Bardzinek 2; - P2- Pomorzany 24. Pomiary we wszystkich punktach wykazały przekroczenia warto ści dopuszczalnych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska. - P1A- pora dzienna 69,5 dB (dop. 60 dB), pora nocna 67,3 dB (dop. 50 dB); - P1B- pora dzienna 63,0 dB (dop. 60 dB), pora nocna 61,3 dB (dop. 50 dB); - P2- pora dzienna 71,0 dB (dop. 60 dB), pora nocna 68,1 dB (dop. 50 dB). Z wniosków do Opracowania mo Ŝna przeczyta ć, i Ŝ „w ramach analizowanej inwestycji wykonano nawierzchni ę drogow ą o odpowiednich parametrach akustycznych, pozwalaj ącą zmniejszy ć oddziaływanie hałasowe, pochodz ące od tocz ących si ę kół pojazdów. Z uwagi na niekorzystne usytuowanie zabudowy mieszkaniowej wzgl ędem drogi oraz szereg dojazdów do poszczególnych posesji, na etapie raportów ustalono, i Ŝ techniczne wykonanie typowych konstrukcji ekranów akustycznych nie jest mo Ŝliwe. Ekrany takie stanowiłyby ograniczenie widoczno ści dla pojazdów wyje ŜdŜaj ących z posesji, co przekładałoby si ę na du Ŝe niebezpieczeństwo wyst ępowania kolizji i wypadków.” Na terenie gminy Kro śniewice badano równie Ŝ środowisko akustyczne wokół obwodnicy Kro śniewic. Badania prowadzono w 2011 roku na potrzeby opracowania: ”Analiza poreakcyjna dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie obwodnicy Kro śniewic w ci ągu dróg krajowych na 1 i 92”. Pomiarów dokonano w czterech punktach, dodatkowo dla dwóch z nich przeprowadzono analiz ę skuteczno ści zastosowanych ekranów akustycznych zgodnie z norma PN-ISO 10847:2002 Akustyka. Wyznaczanie „in- situ” skuteczno ści zewn ętrznych ekranów. Pomiary hałasu wykazały przekroczenia dopuszczalnych poziomów w porze nocnej od 5,8 dB do 6,7 dB. Cała zabudowa znajduj ąca si ę W promieniu 400 m od obwodnicy nara Ŝona jest na ponadnormatywny hałas komunikacyjny w porze nocnej. Na badanym terenie zlokalizowanych jest 6 ekranów akustycznych o ł ącznej długo ści 1303,75m. w celu analizy skuteczno ści istniej ących

86 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa ekranów zbadano dwa: E3 i E5. Skuteczno ść ekranu E3 obliczono na 11 dB, natomiast ekranu E5 na 4 dB. W celu ograniczenia hałasu zaproponowano lokalizację dla 10 nowych ekranów, których dokładne parametry nale Ŝy okre śli ć w projekcie budowlanym. Na terenie gminy śychlin badano środowisko akustyczne wokół odcinku drogi nr 2 od Zleszyna do Klotyldowa. Badania prowadzono w 2011 roku na potrzeby opracowania: ”Analiza poreakcyjna dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na rozbudowie drogi krajowych nr 2 na odcinkach: 373+345 ÷ 380+130; 380+130 ÷ 396+036; 396+036 ÷ 398+187; 399+050 ÷ 410+012”. Pomiarów dokonano w miejscowo ści Plecka D ąbrowa. Z otrzymanych wyników pomiarów hałasu stwierdzono, i Ŝ w chwili obecnej klimat akustyczny na terenach s ąsiaduj ących z analizowanym odcinkiem drogi nie jest korzystny. Poziom dźwi ęku przyjmuje wysokie warto ści zarówno w porze dnia (przekroczenie o 14,6 dB) jak i w porze nocy (przekroczenie o 16,9 dB). Na odcinku tym ze wzgl ędu na liczne skrzy Ŝowania, wjazdy do posesji wykonanie urz ądze ń d źwi ękochłonnych jest niemo Ŝliwe. Do zmniejszenia hałasu przyczyni si ę oddanie do u Ŝytku w 2012 roku autostrady A2 odcinek Stryków- Konotopa, która przejmie znaczn ą cz ęść pojazdów z drogi nr 2.

Strategia działa ń: Ze wzgl ędu na brak danych dotycz ących poziomu hałasu wyst ępuj ącego na terenie powiatu kutnowskiego, nale Ŝałoby dokona ć rozpoznania miejsc zagro Ŝonych nadmiernym hałasem. Starosta jest zobowi ązany do wykonania map akustycznych, w terminie do 30 czerwca 2012 roku dla aglomeracji powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców (art. 14 ustawy wprowadzaj ącej ustaw ę Prawo ochrony środowiska Dz.U.06.133.935). Na terenie powiatu nie wyst ępuj ą tak du Ŝe aglomeracje, nie istnieje zatem potrzeba sporz ądzania mapy akustycznej przez starost ę. Działania własne i koordynowane maj ące na celu ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznej na terenie powiatu, powinny opiera ć si ę na:
tworzeniu obszarów ograniczonego u Ŝytkowania w przypadkach okre ślonych w ustawie prawo ochrony środowiska, egzekwowanie zapisów dotycz ących obszarów ograniczonego u Ŝytkowania dotycz ących źródeł hałasu;
inwentaryzacji źródeł uci ąŜ liwo ści akustycznej;
ograniczeniu ruchu samochodowego poprzez wydzielanie stref wolnych od ruchu kołowego, rozbudow ę ście Ŝek rowerowych;

87 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

egzekwowaniu zało Ŝeń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w zakresie hałasu;
ocenie stanu akustycznego środowiska i wykonanie map akustycznych dla obiektów, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach (drogi, linie kolejowe) i przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku;
zwi ększeniu nadzoru nad punktowymi źródłami hałasu, prowadzenie monitoringu hałasu;
ograniczeniu pr ędko ści pojazdów, np. poprzez budow ę progów spowalniaj ących;
zwi ększeniu izolacyjno ści budynków (poprzez wymian ę okien) w miejscach wyst ępowania przekrocze ń warto ści progowych hałasu, w sytuacji gdy inne rozwi ązania ograniczenia emisji hałasu nie daj ą skutecznych rezultatów;
budowie ekranów akustycznych w miejscach wyst ępowania uci ąŜ liwo ści akustycznych (szlaki komunikacyjne) dla mieszka ńców;
poprawie stanu technicznego dróg, tras kolejowych w celu obni Ŝenia emisji hałasu komunikacyjnego.

4.6. Promieniowanie elektromagnetyczne

Promieniowanie niejonizuj ące uwa Ŝa si ę obecnie za jedno z powa Ŝniejszych zanieczyszcze ń środowiska. Powstaje ono w wyniku działania zespołów sieci i urz ądze ń elektrycznych b ędących w powszechnym u Ŝyciu (kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, komputery, telewizory, lodówki itp.), urz ądze ń elektromedycznych do bada ń diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, jak równie Ŝ stacji nadawczych, urz ądze ń energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Obejmuje ono pola elektromagnetyczne w zakresie 0-300 GHz. Negatywny wpływ energii elektromagnetycznej przejawia si ę tak zwanym efektem termicznym, co mo Ŝe powodowa ć zmiany biologiczne (np. zmian ę wła ściwo ści koloidalnych w tkankach), a nawet doprowadzi ć do śmierci termicznej. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki bytowania człowieka, wpływa na przebieg procesów Ŝyciowych i mo Ŝe powodowa ć wyst ąpienie zaburze ń m.in. funkcji o środkowego układu nerwowego, narz ądów słuchu i wzroku.

88 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Do najwa Ŝniejszych czynników maj ących wpływ na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka (tzw. parametrów pola) nale Ŝą : odległo ść od źródła promieniowania, nat ęŜ enie pola elektromagnetycznego i czas przebywania w tym polu (tzw. czas ekspozycji). Pola elektromagnetyczne w przeciwie ństwie do wielu fizycznych czynników środowiska, jak np. hałas, nie s ą z reguły rejestrowane przez zmysły człowieka, co pomniejsza świadomo ść wyst ępuj ącego w zwi ązku z nimi zagro Ŝenia. Ponadto, brak jest stałego monitoringu w zakresie elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego, co uniemo Ŝliwia ocen ę stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego wokół obiektów i urz ądze ń b ędących jego źródłem. Zgodnie z art. 123,124 ustawy z dnia 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 06.129.902 z pó źn. zm.) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska powinien prowadzi ć okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych oraz aktualizowa ć corocznie rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Główne źródła pól elektromagnetycznych stanowi ą: • linie elektroenergetyczne, • obiekty radiokomunikacyjne (stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych itp.) • stacje radiolokacyjne Do głównych źródeł pól elektromagnetycznych w powiecie Kutnowskim zalicza si ę: • Stacje bazowe telefonii komórkowej, skupione głownie na terenie miasta Kutno. Obecne równie Ŝ gminach: Kro śniewice, Łani ęta, Bedlno, śychlin, Krzy Ŝanów, Dąbrowice, Nowe Ostrowy, Kutno – łącznie 27 • Przeka źnikowe stacja radiowe, zlokalizowane w Kutnie- łącznie 2 • Linie elektroenergetyczne napowietrzna dla pr ądu przemiennego o napi ęciach 110 kV, 220 kV i 400 kV,

Na rysunku poni Ŝej przedstawiono lokalizacj ę nadajników RTV i GSM/UMTS na terenie powiatu kutnowskiego.

89 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 14. Rozmieszczenie nadajników RTV i GSM/UMTS na terenie powiatu kutnowskiego

Źródło: Raport o stanie środowiska WIO Ś w Łodzi 2009

Stacje bazowe systemu GSM przeznaczone s ą do realizacji bezprzewodowej łączno ści telefonicznej cyfrowej typu komórkowego. Działanie sieci opiera si ę na szeregu małych stacji bazowych, które słu Ŝą do przekazywania rozmów za pomoc ą sygnałów radiowych. Stacje bazowe operuj ą w zakresie cz ęstotliwo ści 900/1800/2100 MHz. W przypadku pól elektromagnetycznych, stacji bazowych pracuj ących w zakresie cz ęstotliwo ści powy Ŝej 300 MHz, dopuszczalny poziom promieniowania niejonizuj ącego, charakteryzowany jest przez warto ść średniej g ęsto ści mocy pola elektromagnetycznego

W 2 równ ą 0,1 /m . Zatem konieczne jest takie lokalizowanie i konstruowanie stacji, aby uniemo Ŝliwi ć ludno ści dost ęp do pól o poziomach przekraczaj ących dopuszczaln ą warto ść . Dla wszystkich stacji bazowych systemu GSM zlokalizowanych na terenie powiatu kutnowskiego nie odnotowano szkodliwego wpływu promieniowania niejonizuj ącego na środowisko i zdrowie ludzi. Promieniowanie przekraczaj ące warto ść graniczn ą wyst ępuje w wolnej przestrzeni, niedost ępnej dla ludzi. Nie wyst ępuje wi ęc konieczno ść tworzenia stref ograniczonego u Ŝytkowania. Ocenia si ę, Ŝe nara Ŝenie ludno ści na działanie pola elektromagnetycznego jest pomijalne.

90 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Strategia działa ń: W celu niedopuszczenia do przekroczenia obowi ązuj ących standardów środowiska podejmowa ć jednak nale Ŝy działania prewencyjne (głównie na poziomie gmin):
wyznaczenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów ograniczonego u Ŝytkowania wokół urz ądze ń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych - wsz ędzie tam, gdzie zarejestrowane zostanie przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania;
prowadzenie przemy ślanej polityki lokalizacyjnej dotycz ącej nowych obiektów wykorzystuj ąc mo Ŝliwo ść wymogu opracowywania ocen oddziaływania okre ślonych przedsi ęwzi ęć na środowisko lub wymogu sporz ądzenia przegl ądu ekologicznego. Nale Ŝy tak Ŝe :
prowadzi ć monitoringu pól elektromagnetycznych,
prowadzi ć nadzór nad źródłami emisji pól elektromagnetycznych,
podnosi ć świadomo ść społecze ństwa zwi ązan ą z wyst ępowaniem źródeł promieniowania i ich oddziaływaniem poprzez ró Ŝnorodne media.

4.7. Ro ślinno ść

4.7.1. Szata ro ślinna Powiat Kutnowski charakteryzuje si ę bardzo mał ą lesisto ści ą. W gminach miejskich wska źnik lesisto ść jest stanowczo zbyt niski, poni Ŝej 5%. Dlatego te Ŝ spraw ą priorytetow ą jest powi ększenie obszarów le śnych. Na obszarze powiatu wyró Ŝni ć mo Ŝna tereny zieleni urz ądzonej oraz obiekty zabytkowe, do których zalicza si ę mi ędzy innymi:
zespół pałacowo – parkowy w Krośniewicach;
zespół dworsko – parkowy w Bielicach, Cyganach, Głaznowie, Głogowej, (gm. Kro śniewice);
zespół dworski, park w Bedlnie (gm. Bedlno);
grodziska w Bedlnie i Orłowie (gm. Bedlno);
zespół dworski w Mirosławicach (gm. Bedlno);
kwatery Ŝołnierzy poległych w kampanii wrze śniowej na cmentarzach w Orłowie i Pleckiej D ąbrowie (gm. Beldno);

91 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

parafialny drewniany ko ściół p.w. św. Marii Magdaleny, dzwonnica ko ścioła parafialnego, dwór drewniany, park, zespół folwarczny w Ł ękach Ko ścielnych (gm. Krzy Ŝanów);
zespół dworsko – parkowy w Konarach(gm. Krzy Ŝanów);
Ktery SK: zespół dworsko - pałacowy, grodzisko, zespół folwarczny (gm. Krzy Ŝanów);
zespół dworsko – parkowy w Młogoszynie (gm. Krzy Ŝanów);
zespół pałacowo - parkowy, dom rz ądcy, zespół folwarczny w Siemienicach (gm. Krzy Ŝanów);
Kaszewy Dworne: dwór, piwnica, park, zespół folwarczny (gm. Krzy Ŝanów);
zespół dworsko – parkowy w Byszewie, Głogowcu, Lesznie, Malinie (gm. Kutno);
zespół pałacowo – parkowy, pałac oraz park z zachowan ą reszt ą alei dojazdowej od strony wschodniej w Strzegocinie (gm. Kutno);
zespół podworski w Łani ętach z XVI wieku (gm. Łani ęta);
zespół podworski we Franciszkowie z XIX wieku (gm. Łani ęta);
zespół podworski w Suchod ębiu z XIX wieku (gm. Łani ęta);
zespół podworski w K ątach z XIX wieku (gm. Łani ęta);
zespół podworski w Grochowie, Imielnie, Kołomii z poł. XIX wieku (gm. Nowe Ostrowy);
park podworski w Woli Pierowej z poł. XIX wieku (gm. Nowe Ostrowy);
cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej w Ostrowach (gm. Nowe Ostrowy);
zespół zamkowo-parkowy w Oporowie (gm. Oporów);
zespół pałacowy w Strzelcach z II połowy XIX w. (gm. Strzelce);
pałac i park dworski w stylu krajobrazowym z II poł. XIX w. wraz z cz ęś ci ą podwórza w Sójkach (gm. Strzelce);
zespół pałacowo – parkowy w Dobrzelinie (gm. śychlin);
zespół pałacowy Gierałty w parku Wiosny Ludów, wzniesiony w stylu rokokowym w latach 1775 – 91 (Miasto Kutno);
drewniany dwór Chlewickich wzniesiony na przełomie XVIII i XIX wieku (Miasto Kutno);
drewniany dwór Szoma ńskich z XIX wieku (Miasto Kutno);
parki wiejskie. Na terenach zabudowanych wyst ępuje stosunkowo uboga szata ro ślinna zwi ązana z osiedlami, terenami przemysłowymi i kolejowymi. Zabudowie jednorodzinnej

92 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa towarzysz ą ogródki z dominacj ą ro ślin ozdobnych. Wyst ępuj ące na terenie miasta i gminy parki s ą pozostało ści ą parków dworskich pochodz ących z XIX wieku. Stanowi ą one sztuczne kombinacje drzew z udziałem krzewów i zielonych ro ślin ozdobnych. W wi ększo ści, na obszarach parków zauwa Ŝa si ę zaniedbany drzewostan z du Ŝą ilo ści ą samosiejek, reprezentowanych głównie przez gatunki rodzime takie jak d ąb, akacja, klon, kasztanowiec, grab i wierzba. Ziele ń terenów otwartych tworz ą intensywnie zadrzewione ł ąki z olch ą, jesionem i topol ą, stanowi ą one „przedpole” lasów ł ęgowych. W podskarpowej cz ęś ci tarasu powstały ł ęgi oraz ł ąki pobagienne pokryte niewielk ą ilo ści ą drzew i krzewów reprezentowanych przez olsz ę czarn ą, topole i jesiony. Tereny zielone obejmuj ą równie Ŝ szpalery drzew, wyst ępuj ące głównie w postaci ci ągów śródł ąkowych i obsadze ń przydro Ŝnych. Lasy naturalne i półnaturalne reprezentowane s ą przez drzewostany wyst ępuj ące w postaci kompleksów na terenie całego powiatu.

Strategia działa ń: W celu ochrony szaty ro ślinnej działania powiatu powinny opiera ć si ę na:
ochronie starodrzewów, parków podworskich i wiejskich;
dalsza ochrona istniej ących zadrzewie ń na terenie zieleni komunalnej, rozwój zieleni na terenach zurbanizowanych
wyodr ębnianiu terenów przewidzianych pod zalesienia;
ochronie istniej ących lasów;
ochronie istniej ących zadrzewie ń śródpolnych, przydro Ŝnych, terenów zieleni miejskiej, a tak Ŝe ro ślinno ści towarzysz ącej zabudowie jednorodzinnej
ochronie ro ślinno ści wodnej i szuwarowej, ochronie siedlisk bagiennych i podmokłych
respektowaniu przez u Ŝytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo

93 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

4.7.2. Lasy

Lasy i grunty le śne zajmuj ą 42,528 km 2, co stanowi 4,8% powierzchni powiatu Kutnowskiego. Lasy ziemi kutnowskiej wchodz ą w skład nadle śnictwa Kutno z siedzib ą w Chro śnie (gmina Łani ęta). W lasach wyst ępuj ących na terenie powiatu kutnowskiego przewa Ŝaj ą nast ępuj ące typy siedliskowe: 1. Las mieszany świe Ŝy (LM św) - jest to średnio Ŝyzne siedlisko wyst ępuj ące na utworach ró Ŝnego pochodzenia, z reguły piaszczystych z dodatkiem pyłów, w podło Ŝu cz ęsto znajduje si ę glina zwałowa. Ro ślinno ść runa le śnego jest bujna i podobna jak w borach mieszanych, przy czym wi ęcej jest gatunków zielnych. W miejscach bardziej prze świetlonych wyst ępuje du Ŝo traw (trzcinnik le śny, kostrzewy, kosmatki, perłówka, śmiałek pogi ęty) oraz ziół (jastrz ębce, pszeniec, bukwica, koniczyna, poziomka). Drzewostan jest na ogół mieszany. Dominuj ą gatunki li ściaste: d ąb bezszypułkowy i szypułkowy (w wieku 100 lat osi ąga 25 m wysoko ści), buk w granicach zasi ęgu, z domieszk ą brzozy brodawkowatej, lipy drobnolistnej, osiki. Z gatunków iglastych najcz ęś ciej spotyka si ę sosn ę oraz świerk i jodł ę w granicach zasi ęgu. Podszycie jest na ogół dobrze rozwini ęte i tworz ą je ró Ŝne gatunki krzewów (jałowiec, kruszyna, berberys, trzmielina brodawkowata, leszczyna) oraz podrosty gatunków drzewiastych (d ąb, brzoza, osika, grab). 2. Las świe Ŝy ( Lśw) - Ŝyzne i bardzo Ŝyzne siedlisko wyst ępuj ące na ró Ŝnych utworach, najcz ęś ciej pochodzenia lodowcowego (piaski, Ŝwiry, gliny). Runo le śne najcz ęś ciej słabo rozwini ęte ze wzgl ędu na słaby dost ęp sło ńca typu zielnego: fiołek, przylaszczka, zawilec. Drzewostan cz ęsto wielopi ętrowy, zło Ŝony głównie z gatunków li ściastych. Dominuje d ąb i buk z domieszk ą lipy, klonu zwyczajnego, jaworu, osiki, grabu i brzozy. Dolne pi ętro tworzy zazwyczaj grab. D ąb i buk osi ąga tutaj rozmiary ok. 30 m w wieku 100 lat. W warstwie krzewów dominuje leszczyna, poza tym wyst ępuje głóg, kalina, dere ń, bez koralowy. 3. Las wilgotny (Lw) – wyst ępuje na osadach piaszczystych (osady aluwialne, lodowcowe) oraz lessach i glinach. Dominuj ącymi typami gleb s ą: gleby brunatne, murszowo-glejowe oraz czarne ziemnie. Zwierciadło wody gruntowej przewa Ŝnie płytko poło Ŝone. W skład gatunkowy lasu wchodzi d ąb i jesion. 4. Bór mieszany świe Ŝy (BM św) – wyst ępuje na osadach piaszczystych ró Ŝnego pochodzenia. W runie le śnym dominuj ą borówka i `. Spotyka si ę tak Ŝe ro śliny zielne takie jak: poziomka, siódmaczek, konwalijka, konwalia oraz paprocie (przede

94 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

wszystkim orlica). Drzewostan tworzy sosna (w wieku 80 lat osi ągaj ąca nawet 25 m wysoko ści) i świerk w granicach swego zasi ęgu. Domieszk ę stanowi ą: d ąb bezszypułkowy, brzoza, buk w granicach zasi ęgu. Warstw ę krzewów tworz ą tutaj podrosty gatunków drzewiastych wyst ępuj ących w drzewostanie oraz kruszyna, jałowiec, jarz ębina. Zasadnicz ą ró Ŝnic ę pomi ędzy borem, a borem mieszanym stanowi obecno ść w tym ostatnim w warstwie drzew gatunków li ściastych. 5. Bór świe Ŝy (Bśw) - jest to najbardziej rozpowszechnione siedlisko le śne w Polsce. Wyst ępuje na piaskach ró Ŝnego pochodzenia (tak Ŝe wydmowych, ale o lepszych ni Ŝ bory suche warunkach) przy poziomie wód gruntowych na gł ęboko ści wi ększej ni Ŝ 2 m. Charakteryzuje si ę wyst ępowaniem gleb bielicowych. Runo le śne jest najcz ęś ciej mszyste, szczególnie w drzewostanie młodszym (do 60 lat). W starszych drzewostanach mchom towarzysz ą krzewinki (wrzos, borówka, brusznica), w ąskolistne kępkowe trawy (kostrzewa owcza, śmiałek pogi ęty) i rzadziej podrosty krzaczkowate (chrobotki). W drzewostanie dominuje sosna zwyczajna z domieszk ą brzozy brodawkowatej (o silnie sp ękanej w dolnej cz ęś ci pnia korze). Sosna osi ąga na tym siedlisku wysoko ść około 20 m w wieku 80 lat. W śród krzewów najcz ęś ciej wyst ępuje jałowiec, krzewiasta forma d ębu i jarz ąbu. 6. Ols (OL) – s ą to lasy olchowe porastaj ące Ŝyzne siedliska z wysokim stanwm wody stoj ącej, przewa Ŝnie bagienne. Dominuj ącym typem drzew w lesie tego typu jest olsza czarna. Podrz ędnie wyst ępuj ą brzoza omszona, jesion wyniosły oraz sosna zwyczajna. Kępy porasta bujna ro ślinno ść le śna. Obszary zalane porasta ro ślinno ść bagienna (knie ć błotna, p ępawa błotna)

Ogólna powierzchnia Nadle śnictwa Kutno wynosi 9 690 ha i podzielona jest na dwa obr ęby le śne:

Broniewo (województwo kujawsko-pomorski) o pow. 3888 ha;
Kutno(województwo łódzkie) o pow. 5802 ha.

Teren ten poci ęty jest licznymi ciekami wodnymi, z których najwi ększym jest Bzura. W bezpo średnim s ąsiedztwie jezior, rzek i rowów uwilgotnienie jest du Ŝe, a w zale Ŝno ści od podło Ŝa geologicznego, typu i gatunku gleby wytworzyły się wilgotne siedliska borów, lasoborów lub lasów. W skład le śnictwa wchodzi ponad 300 kompleksów le śnych. Sosna przewa Ŝa w udziale głównych gatunków lasotwórczych (59,5%). Gatunki mniej rozpowszechnione to : d ąb 16,1%, olsza 11,3% brzoza 6,4% i inne 6,4%

95 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab. 21 Powierzchnia lasów na terenie powiatu kutnowskiego w 2010 roku

Lasy Lesisto ść Własno ść Gmina publiczne [ha] [%] gminy [ha] 1 Bedlno 98,4 0,8 2 Dąbrowice 14 0,3 3 Kro śniewice 200 2,1 4 Krzy Ŝanów 298 2,9 5 g. Kutno 739 6 6 m. Kutno 71 2,1 19 7 Łani ęta 350 6,4 8 Nowe Ostrowy 1261 17,6 1 9 Oporów 359 5,3 10 Strzelce 824 9,1 11 śychlin 26 0,3 RAZEM 4240,4 4,8 1 Źródło: Urz ąd Statystyczny w Łodzi

Lasy s ą elementem zapewniaj ącym równowag ę ekologiczn ą środowiska. Spełniaj ą wa Ŝne funkcje: przyrodnicze, gospodarcze i w coraz wi ększym stopniu turystyczne. W zale Ŝno ści m.in. od wyst ępuj ącej ró Ŝnorodno ści przyrodniczej, zagospodarowania i poło Ŝenia wzgl ędem terenów zurbanizowanych, lasy spełniaj ą ró Ŝne funkcje ochronne. Lasy ochronne s ą ostoj ą zwierz ąt i ro ślin chronionych jak te Ŝ pełni ą funkcj ę glebochronn ą i wodochronn ą. Ze wzgl ędu na cenne walory przyrodnicze i krajobrazowe du Ŝe obszary (w tym lasów) na terenie powiatu obj ęte s ą ochron ą ustawow ą. Na terenie powiatu ochron ą obj ęte s ą kompleksy le śne wchodz ące w skład obszarów chronionego krajobrazu i rezerwatów na terenie powiatu. Lasy wodochronne obejmuj ą obszary przy ciekach wodnych, tereny okresowo zalewane i o wysokim poziomie wód gruntowych. Ich zadaniem jest utrzymanie zdolno ści retencyjnych gleb le śnych. Lasy ochronne to w du Ŝej cz ęś ci lasy znajduj ące si ę w granicach administracyjnych miast i pokrywaj ą si ę z lasami masowego wypoczynku. Pełni ą równie Ŝ funkcje ochronne przed szkodliwym wpływem zanieczyszcze ń przemysłowych oraz stanowi ą tereny atrakcyjne pod wzgl ędem turystyczno - wypoczynkowym.

96 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Lasy nie obj ęte ochron ą to tzw. lasy gospodarcze . Ich podstawowym zadaniem jest produkcja surowca drzewnego. Głównym problemem nad którymi koncentruje si ę działalno ść nadle śnictw to szeroko rozumiana ochrona lasu , powi ększanie zasobów le śnych oraz wła ściwe kształtowanie składu gatunkowego głównie przez nowe zalesienia oraz wła ściwe i terminowe piel ęgnowanie upraw młodnikowych. Ochrona lasu ze wzgl ędu na dominacj ę drzewostanu sosnowego oraz d ębowego jest niezb ędna poniewa Ŝ te drzewostany nie maj ą naturalnej odporno ści. Szkody powodowane są zarówno przez czynniki abiotyczne jak i biotyczne. Do tych pierwszych zaliczy ć mo Ŝna silne wiatry powoduj ące przewracanie oraz łamianie si ę drzew. Do czynników biotycznych zalicza si ę głownie grzyby patogeniczne (opie ńka miodowa, huba korzeni), a tak Ŝe szkodliwe działanie owadów takich jak: brudnica mniszka, zwójka zieloneczka czy kornik drukarz. Realizuje si ę to poprzez: ochron ę mrowisk, wykorzystywanie pułapek feromonowych oraz klasycznych, zabiegi mechaniczne czy wycink ę drzew powa Ŝnie pokrytych szkodnikami. Kolejnym elementem ochrony lasu jest zabezpieczanie upraw przed zwierzyn ą. Celem ograniczenia szkód wywołanych przez zwierzyn ę grodzi i palikuje si ę uprawy. A tak Ŝe zabezpiecza si ę je repelentami. W okresie silnych mrozów i wysokiej pokrywy śnie Ŝnej prowadzone jest dokarmianie ptactwa i zwierzyny. Przykładowe zabiegi wykonywane dla utrzymania dobrego stanu drzewostanów to trzebie Ŝ, odnowienia, oczyszczenie wczesne, piel ęgnacja gleby i niszczenie chwastów, oczyszczanie pó źne. O rodzaju, kolejno ści i intensywno ści wykonywania zabiegów decyduje ka Ŝdorazowo aktualny stan drzewostanów . Kl ęski Ŝywiołowe b ędące zagro Ŝeniem dla lasów powiatu to po Ŝary, wiatrołomy i śniegołomy.

Strategia działania W celu zachowania dobrego stanu lasu konieczne jest prowadzenie zrównowa Ŝonej wielofunkcyjnej gospodarki le śnej, czyli wykonywanie zada ń zmierzaj ących do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i tempie zapewniaj ącym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego. Działania przewidywane do wykonania w powiecie kutnowskim zwi ązane z realizacj ą tego celu dotycz ą zada ń wykonywanych przez Nadle śnictwo Kutno i organizacje ekologiczne.

97 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Wg „Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści” lesisto ść kraju do roku 2020 ma wzrosn ąć do 30%, st ąd w skali długofalowej konieczne staje si ę podejmowanie działa ń w celu zwi ększenia lesisto ści na terenie powiatu do 30 % do roku 2020. W „Programie Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2014 r.” sformułowany został cel -zwi ększenie lesisto ści i ochrona lasów. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska planuje, aby do 2011 r. lesisto ść województwa wzrosła do 21,5%. W skali powiatu kutnowskiego wskaźnik ten nie jest jeszcze osi ągni ęty. Do priorytetowych zada ń nale Ŝą mi ędzy innymi:
wzbogacanie składu gatunkowego drzewostanów i obrzeŜy lasu;
uporz ądkowanie ewidencji gruntów zalesionych;
ogólny wzrost lesisto ść
zalesienia na gruntach b ędących dotychczas słabymi gruntami rolnymi lub nieu Ŝytkami;
odnawianie lasu w miejscach, w których drzewa zostały wyci ęte lub uległy zniszczeniu przez huragany, po Ŝary itp.;
zabiegi piel ęgnacyjne wykonywane w ró Ŝnych fazach rozwojowych drzewostanów, maj ące na celu kształtowanie struktury gatunkowej, wysoko ściowej i wzmaganie procesów obiegu materii w drzewostanach;
zabiegi hodowlane maj ące na celu zast ępowanie osłabionych i chorych drzew, młodymi sadzonkami;
wyznaczenie, tworzenie, powi ększanie zwartych kompleksów le śnych oraz le śnych pasów izolacyjnych;
prowadzenie zgodnych z charakterystyk ą siedliskow ą nasadze ń;
wła ściwa profilaktyk ę- u świadamianie i edukowanie społecze ństwa, ochron ę przed po Ŝarem i wandalizmem;
prowadzenie kompleksowego monitoringu gospodarki leśnej;
uwzgl ędnienie pozytywnej roli lasów i zadrzewie ń i planach zagospodarowania przestrzennego.

4.8. Obszary chronione, pomniki przyrody

Na terenie powiatu kutnowskiego wyst ępuj ą obszary o szczególnych walorach przyrodniczych. Wi ększo ść z nich została obj ęta ró Ŝnego rodzaju formami ochrony. Prawn ą ochron ą obj ęte s ą obszary o ł ącznej powierzchni 98,83 ha.

98 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Na terenie powiatu kutnowskiego znajduj ą si ę fragmenty dwóch Obszarów Krajobrazu Chronionego (ustanowione w 1988r.). S ą to: Obszar Krajobrazu Chronionego Pradolina Warszawsko-Berli ńska oraz Obszar Krajobrazu Chronionego Doliny Przysowy. Od połowy 2008 roku postulowane jest ustanowienie Obszarów Chronionego Krajobrazu Ochni- Głogowianki. Obszar ten poło Ŝony b ędzie na terenie gmin: Nowe Ostrowy, Łani ęta, Kro śniewice, Kutno, Strzelce, Krzy Ŝanów, Bedlno oraz miasto Kutno i zajmowa ć będzie 5 897 ha. Przedmiotem ochrony Obszaru jest ochrona walorów przyrodniczych rzek: Ochni i Głogowianki oraz utworzenie korytarza ekologicznego ł ącz ącego dolin ę Bzury z terenami Pojezierza G ąbi ńsko- Gostyni ńskiego. Na terenie powiatu wyst ępuj ą dwa korytarze ekologiczne Ekonetu: w cz ęś ci południowej powiatu: 39k Bzury, w cz ęś ci północno – zachodniej powiatu: 30k Pojezierza Kujawskiego. Dodatkowo w cz ęś ci północnej powiatu znajduje si ę obszar w ęzłowy o znaczeniu krajowym 07K Pojezierza Gostyni ńskiego. Na obszarze powiatu kutnowskiego wyst ępuj ą trzy obszary NATURA 2000 s ą to obszary: • Dąbrowa Świetlista w Pernie • Pradolina Bzury-Neru • Pradolina Warszawsko-Berli ńska Do najwi ększych, poza wymienionymi wy Ŝej, walorów przyrodniczych ziemi kutnowskiej nale Ŝy zaliczy ć 4 rezerwaty. S ą to rezerwaty cz ęś ciowe, których celem jest zachowanie fragmentów lasów li ściastych o charakterze naturalnym dla celów: krajobrazowych, naukowych oraz dydaktycznych. Obszar Pradoliny Warszawsko-Berli ńskiej poło Ŝony jest na obszarze Równiny Łowicko-Bło ńskiej w dolinie rzeki Bzury. Obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) Pradolina-Warszawska obejmuje obszar 23 677,4 ha. w tym na terenie gmin powiatu kutnowskiego: • Bedlno – 1 160,9 ha • Krzy Ŝanów – 2 203,9 ha • Kutno – 187,4 ha W sumie na terenie powiatu obszar ten zajmuje: 3 552,2 ha. Obszar ten pokrywaj ą nieliczne obszary zalesione. Dolina Bzury jest szeroka-przeci ętna szeroko ść doliny to 2 km. Dolina poci ęta jest g ęst ą sieci ą rowów melioracyjnych, a sama

99 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa rzeka jest uregulowana; brak tu starorzeczy. Zawiera ostoje ptasie o randze krajowej K 46, Dolina Bzury. Obszar stanowi bardzo wa Ŝną ostoje ptaków wodno-błotnych.

Obszar Pradolina Bzury-Neru cz ęś ciowo pokrywa si ę z obszarem Pradoliny Warszawsko- Berli ńskiej. Na obszarze wyst ępuje du Ŝa liczba stawów rybnych, starorzeczy, torfowisk, łąk turzycowych oraz szuwarów trzcinowych. Lasy ł ęgowe wyst ępuj ą wzdłu Ŝ koryta rzeki. Jest to obszar ochrony siedlisk. Ponad 100 gatunków ptaków ma na terenie obszaru ma swoje miejsca l ęgowe w tym: bielik, czapla biała, czapla purpurowa, bocian biały, bóbr europejski, łab ędź czarno dzioby, sowa błotna, rybitwa czarna, Ŝuraw i inne. Wprowadzone s ą nast ępuj ące formy ochrony przyrody: Obszar Chronionego krajobrazu Doliny Bzury oraz Pradolina Warszawsko-Berli ńska

Obszar Dąbrowa Świetlista w Pernie to specjalnych obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa). Obszar ten znajduje si ę na terenie Le śnictwa Perna. Głównym celem jest ochrona dobrze wykształconej d ąbrowy świetlistej subkontynentalnej. Dodatkowo stwierdzono wyst ępowanie gatunków chronionych lub rzadkich takich jak: lilia złoto głów, naparstnica zwyczajna, podkolan biały, pierwiosnek lekarski, kruszyna pospolita, konwalia majowa i in. Na terenie Powiatu wyst ępuj ą cztery rezerwaty przyrody, wszystkie na terenie gminy Nowe Ostrowy. 1. Florystyczno-le śny rezerwat „Ostrowy”, o powierzchni 13,04 ha, ustanowiony został z dniem 20 listopada 1969 roku (na podstawi MP nr 50 poz 338 z roku 1969). Rezerwat nale Ŝy do le śnictwa Ostrowy. Celem rezerwatu jest zachowanie naturalnych, interesuj ących ekosystemów le śnych. Posiada on du Ŝą warto ść fitosocjologiczn ą, florystyczn ą i krajobrazow ą. Jest jedn ą z atrakcji turystycznych gminy. Dodatkowo pełni funkcj ę dydaktyczn ą. W składzie gatunkowym drzew wchodz ą: d ąb szypułkowy, grab pospolity, lipa drobnolistna, brzoza brodawkowata, jesion wyniosły oraz lipa pospolita. Dodatkowo potwierdzono wyst ępowanie 180 gatunków ro ślina naczyniowych oraz 12 gatunków mchów. 2. Florystyczno-le śny rezerwat „Ostrowy-Ba Ŝantarnia” zajmuj ący powierzchni ę 27,24 ha. Został powołany Zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 26.03.1975 r. (MP nr 11 poz. 64 z 1975 r.). Rezerwat nale Ŝy do le śnictwa Ostrowy. Przewa Ŝaj ące gatunki drzew na terenie rezerwatu to: d ąb szypułkowy, lipa drobnolistna,

100 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa jesion wyniosły, grab pospolity, klon polny, klon jawor oraz klon pospolity. W podszyciu wyst ępuje leszczyna pospolita. Na terenie rezerwatu wyróŜniono 197 gatunków ro ślin naczyniowych oraz 14 gatunków mchów. 3. Florystyczno-le śny rezerwat „Perna”, o powierzchni 15,27 ha. Został powołany zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 26 marca 1975 r. (MP nr 11 poz.64 z 1975 r.). i nale Ŝy do le śnictwa Perna. Celem rezerwatu jest zachowanie cz ęś ci lasu li ściastego z bogat ą flor ą oraz licznym i urozmaiconym drzewostanem. Drzewa dominuj ące to: d ąb szypułkowy, grab pospolity, brzoza brodawkowata, grusza dzika, jabło ń dzika, leszczyna pospolita. Na terenie chronionym zostało wyró Ŝnione 105 gatunktów ro ślin naczyniowych oraz 10 gatunków mchów. Ze wzgl ędu wysokie walory florystyczne, fitocentryczne, krajobrazowe oraz estetyczne rezerwat jest ch ętnie odwiedzany przez naukowców oraz turystów i uczniów. 4. Florystyczno-le śny rezerwat „D ąbrowa świetlista” to najmłodszy ze znajduj ących si ę na terenie powiatu rezerwatów przyrody. Został powołany Zarz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 25 czerwca 1990 r. (MP nr 31 poz. 248 z 1990 r.). Nale Ŝy do le śnictwa Perna. Celem ochrony jest d ąbrowa świetlista (zachowanie jej naturalnego zespołu). Obszar ten jest proponowanym obszarem Natury 2000 - Specjalny Obszar Ochrony SOO - PLH100002-„D ąbrowa Świetlista w Pernie” - dyrektywa siedliskowa. Powierzchnia jak ą zajmuje rezerwa to 40,13 ha. Dominuj ącymi gatunkami drzew s ą: jabło ń dzika, wiciokrzew suchodrzew, głóg jednoszyjkowy, trzmielina brodawkowata, grab pospolity, śliwa tarnina, porzeczka alpejska oraz jarz ąb pospolity. Na terenie rezerwatu wyró Ŝniono 196 gatunków ro ślina naczyniowych oraz 13 gatunków mchów., w tym gatunków chronionych lub rzadkich takich jak: kruszczyk szerokolistny, lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, kalina koralowa, konwalia majowa i inne.

Na terenie powiatu kutnowskiego zarejestrowano 57 pomników przyrody. Wszystkie obiekty s ą pomnikami przyrody o Ŝywionej. Nale Ŝą do nich zarówno pojedyncze drzewa, grupy drzew jak i aleje drzew. S ą zlokalizowane w mie ście Kutno oraz w dziewi ęciu gminach: Kutno, Bedlno, Kro śniewice, Krzy Ŝanów, Łani ęta, Nowe Ostrowy, Oporów, śychlin.

101 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab.22. Wykaz pomników przyrody na terenie powiatu kutnowskiego Obwód pnia na Gmina Pomnik Przyrody Wysoko ść [m] wysoko ści 1,3m [cm] Dąb szypułkowy „trójniak” 26,5 590 Dąb szypułkowy - 240 Topola biała 29,5 530

Topola biała 27 445 Bedlno Topola biała 32 322 Jesion wyniosły 38 595 Lipa drobnolistna 27,5 350 Kro śniewice Lipa drobnolistna 18,5 720 Krzy Ŝanów Dąb szypułkowy 27 440 Topola biała 27,5 452 Dąb szypułkowy 28 523 Dąb szypułkowy 18,5 530 Dąb szypułkowy 31 474 Platan klonolistny 26 1040 (na wys. 0,7m)

Jesion wyniosły 25 381 Kutno Jesion wyniosły 17 268 Lipa drobnolistna 14 324 Wi ąz pospolity b.d. 209 grupa 6 lip drobnolistnych 20 130-209 aleja 57 lip drobnolistnych 16-20 145-270 Jesion wyniosły 31 394 Jesion wyniosły 25 335 Dąb szypułkowy 24 475

Lipa drobnolistna 23,5 488 Łani ęta Lipa drobnolistna 23 465 Jesion wyniosły 29 299 Dąb szypułkowy 24 410 Dąb szypułkowy 31,5 546 Lipa drobnolistna 12 450 Topola niekła ńska 27,5 500 Dąb szypułkowy 24 435

Dąb szypułkowy 27 435 Nowe Ostrowy Dąb szypułkowy 32 388 Dąb szypułkowy 29,5 380 Topola biała 32,5 554 Topola biała 30 527 Jesion wyniosły 27 370 Jesion wyniosły 32,5 450 Lipa drobnolistna 27,5 354 Jesion wyniosły 25 435 Oporów Topola biała 37,5 550 Dąb szypułkowy 25,5 428 Lipa drobnolistna 25,5 410 Dąb szypułkowy „Wojtek” 19 335 Jesion wyniosły 25 385

Lipa drobnolistna 18 220 śychlin Lipa drobnolistna - 300 Topola biała - 220 Dąb szypułkowy 30,5 573 Dąb szypułkowy 32 550 Dąb szypułkowy 23 367 Dąb szypułkowy 23,5 355

Kasztanowiec zwyczajny 17 265 Miasto Kutno Świerk pospolity 24,5 263 Grab zwyczajny 12 200 Grab zwyczajny 12 230 Topola biała 30 506 Źródło: Urz ędy Gmin

102 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Na podstawie Planu Rozwoju Lokalnego dla gmin Bedlno, Daszyna, D ąbrowice, Góra Św. Małgorzaty, Grabów, Kro śniewice, Krzy Ŝanów, Kutno, Łani ęta, Miasto Kutno, Nowe Ostrowy, Oporów, Strzelce, Witonia i śychlin na lata 2007-2013

Strategia działa ń Obszary chronione wyst ępuj ące na terenie powiatu kutnowskiego, maj ą wysok ą warto ść przyrodnicz ą i jednocze śnie s ą ostoj ą dla ró Ŝnych gatunków ro ślin, dlatego konieczne jest stworzenie i utrzymanie warunków korzystnych do ich rozwoju. W „Programie Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012- 2015” sformułowany został cel główny - utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych. Na terenie powiatu powinny by ć prowadzone działania własne i koordynowane na rzecz utworzenia takiego systemu. Zadania maj ące na celu ochron ę istniej ących obiektów przyrodniczych powinny opiera ć si ę na:
prowadzeniu aktywnych prac ochronnych oraz egzekwowanie przepisów ustawy o ochronie przyrody w odniesieniu do ich u Ŝytkowników, respektowanie przez uŜytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo;
obj ęciu ochron ą naturalnych zbiorowisk;
sporządzeniu planów ochrony przyrody dla obszarów obj ętych ró Ŝnymi formami ochrony przyrody;
podniesieniu świadomo ści ekologicznej mieszkańców na rzecz ochrony przyrody;
wspieraniu gmin przy przygotowywaniu opracowa ń ekofizjograficznych ich obszarów;
uwzgl ędnianie ochrony przyrody w decyzjach lokalizacyjnych, realizacja nadrz ędno ści ochrony przyrody wobec innych funkcji na terenach chronionego krajobrazu;
współpracy z wojewódzkim konserwatorem przyrody w celu wprowadzenia lepszych procedur ochrony obszarów cennych przyrodniczo;
dalszym popieraniu działa ń gmin, organizacji ekologicznych i indywidualnych obywateli maj ących na celu tworzenie nowych form ochrony przyrody;
motywowanie społeczno ści lokalnej do działa ń na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów;

103 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

4. 9. Nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska

Nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska, spowodowane powa Ŝną awari ą lub katastrof ą naturaln ą, mog ą wywoływa ć znaczne zniszczenia w środowisku lub pogorszenie jego stanu, a tak Ŝe stwarza ć bezpo średnie zagro Ŝenie dla zdrowia lub Ŝycia ludzi.

W ustawie z dnia 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 08.25.150 z pó źniejszymi zmianami) okre ślono instrumenty prawne słu Ŝące zapobieganiu wyst ąpienia awarii, sposób post ępowania i obowi ązki poszczególnych organów administracji w przypadku wyst ąpienia awarii oraz wymagania wobec zakładów stwarzaj ących zagro Ŝenie awari ą. Powa Ŝne awarie podlegaj ą zgłoszeniu do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 30.12.2002 r. w sprawie powa Ŝnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. nr 5 poz. 58).

Kl ęsk ą Ŝywiołow ą, zgodnie z Ustaw ą z dnia 18.04.2002 r. o stanie kl ęski Ŝywiołowej (Dz. U. nr 62, poz.558), jest katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której skutki zagra Ŝaj ą Ŝyciu lub zdrowiu du Ŝej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mog ą by ć skutecznie podj ęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków.

Na terenie powiatu kutnowskiego wyst ępuje ryzyko zaistnienia nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska, które mog ą by ć zarówno wynikiem katastrof wywołanych przez siły natury, jak równie Ŝ przez ró Ŝnego typu awarie infrastruktury technicznej.

Zagro Ŝenia naturalne Zagro Ŝenia b ędące nast ępstwem katastrofy naturalnej obejmuj ą na omawianym obszarze przede wszystkim zagro Ŝenia powodziowe i po Ŝarowe.

Zagro Ŝenie powodziowe dotyczy w głównej mierze gmin poło Ŝonych w dolinie rzeki Bzury oraz jej dopływów, a wi ęc gmin Bedlno, Oporów, Krzy Ŝanów, Kutno, Nowe Ostrowy, Łani ęta oraz miasto Kutno. Zjawiska powodziowe wyst ępuj ą na przełomie okresu zimowego i wiosennego, tj. od marca do połowy kwietnia (zagro Ŝenia roztopowe i zatorowe spowodowane przez szybko topniej ące śniegi oraz nasilaj ące si ę zjawiska lodowe w rzekach) oraz w okresie letnim, na przełomie czerwca i lipca (spowodowane przez ulewne deszcze).

104 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Zagro Ŝenie powodziowe mo Ŝe równie Ŝ zaistnie ć w rejonie licznych mniejszych cieków wodnych w nast ępstwie roztopów wiosennych b ądź po ulewnych deszczach.

Ponadto powa Ŝny problem mo Ŝe stanowi ć erozja brzegowa. Wyst ąpienie wysokiej wody mo Ŝe doprowadzi ć do stopniowego podmywania wałów, a Ŝ do ich przerwania, a w

konsekwencji do wielkoobszarowej powodzi. Zadania bie Ŝą ce dotycz ące ochrony przeciwpowodziowej obejmuj ą: utrzymanie obwałowa ń (uzupełnianie ubytków, koszenie), utrzymanie urz ądze ń przeciwpowodziowych oraz konserwacj ę cieków (odmulanie, koszenie ro ślinno ści, remont budowli pi ętrz ących). Obszary bezpo średniego lub po średniego zagro Ŝenia powodzi ą s ą okre ślane w drodze rozporz ądzenia i na terenach tych zabrania si ę wykonywania czynno ści mog ących utrudni ć ochron ę przeciwpowodziow ą, zgodnie z art. 83-85 ustawy z dnia 18.07.2001r. Prawo wodne (Dz. U.05.239.2019). S ą one uwzgl ędniane w wojewódzkich i gminnych opracowaniach planistycznych.

Charakterystyka wałów przeciwpowodziowych Na terenie miasta Kutno rzeka Ochnia jest obwałowana na odcinku ok. 2,5 km. Stan wałów i grobli w obr ębie miasta jest dobry. Wały posiadaj ą zadarnienie i ukształtowanie korony. Z uwagi na to, i Ŝ konstrukcja i parametry przekroju poprzecznego nie odpowiadaj ą obowi ązuj ącym normom, od strony technicznej nie mog ą one pełni ć funkcji wałów przeciwpowodziowych. Ponadto nie chroni ą one w sposób ci ągły całego odcinka rzeki, (brak wałów na odcinku ok.500 m), a wysoko ść obwałowa ń jest zbyt mała. Tab.23. Podstawowe parametry techniczne obwałowa ń Wymiar y /m/ Brzeg rzeki lokalizacja Rz ędna korony Lp szeroko ść średnia nachylenie w km m n.p.m. korony wysoko ść skarp Brzeg prawy 1 17+480 - 17+ 160 (320m) 0,5 - 1,0 1,80 1:1 - 1:2,5 105,70 - 106,10 2 17+160 - 16+740 (420m ) 2,0 - 4,0 3 16+060 - 15+640 ( 420m) 2,0 0,80 1:2 - 1: 3 104,75 RAZEM : 1,160 km Brzeg lewy 4 17+450 - 17+300 (140m) 2,0 1,40 1:1,5 106,40 5 17+100 - 17+080 (80m) 1,8 0,90 1:2 105,50 6 16+700 - 16+530 (170m) 2,5 0,60 1:1,5 105,20 7 16+430 - 15+580 (850m) 3,0 1,40 1:2 104,70 - 105,00 RAZEM: 1,240 km ŁĄCZNIE : 2,640 km Źródło: Urz ąd Miasta w Kutnie

105 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Obszarami zalewanymi podczas powodzi s ą południowe granice powiatu poło Ŝone w korycie rzeki Bzura oraz tereny poło Ŝone poni Ŝej Kutna na rzece Ochni.

Zagro Ŝenie po Ŝarowe w powiecie kutnowskim mo Ŝe wyst ąpi ć na obszarach le śnych. Rejony te s ą w znacznym stopniu penetrowane przez ludno ść . Ponadto szczególnie zagro Ŝone s ą tereny lasów niepa ństwowych, gdzie dominuj ącym drzewostanem jest sosna charakteryzuj ąca si ę wysok ą palno ści ą. Ponadto zagro Ŝenie powoduje brak prowadzenia prac piel ęgnacyjnych (zaleganie du Ŝych ilo ści gał ęzi, podsuszu, brak pasów przeciwpo Ŝarowych), czasami zły stan dróg dojazdowych. Zagro Ŝenie po Ŝarowe lasów nasila si ę w okresie wiosennym i letnim (kwiecie ń- pa ździernik).

Lokalnie zagro Ŝenie po Ŝarowe mo Ŝe stanowi ć zwarta zabudowa z układem w ąskich uliczek co powoduje znaczne utrudnienie lub brak moŜliwo ści manewrowania pojazdami stra Ŝy po Ŝarnej. Przewa Ŝaj ą stare budynki wielorodzinne lub zabytkowe kamienice z pokryciami dachowymi wykonanymi w du Ŝej cz ęś ci z drewna. Czynnikami zwi ększaj ącymi zagro Ŝenie po Ŝarowe s ą równie Ŝ: rozwój infrastruktury oraz starzenie si ę instalacji elektrycznych na wsiach. Na terenie powiatu, ze wzgl ędu na bliskie s ąsiedztwo Petrochemii Płockiej, przewo Ŝona jest bardzo du Ŝa ilo ść produktów naftowych, zarówno szlakami drogowymi, jak i kolejowymi. Stwarza to du Ŝe zagro Ŝenie po Ŝarowe oraz toksyczne dla powiatu i miasta Kutna. Nale Ŝy równie Ŝ zauwa Ŝyć, Ŝe w zwi ązku z du Ŝą ilo ści ą nieu Ŝytków, powa Ŝne zagro Ŝenie stwarzaj ą po Ŝary traw, które niejednokrotnie przenosz ą si ę na budynki i obszary le śne.

Zagro Ŝenia cywilizacyjne Wyst ąpienie tego rodzaju zagro Ŝenia na terenie powiatu kutnowskiego mo Ŝe by ć zwi ązane z transportem niebezpiecznych substancji, awari ą techniczn ą ruroci ągu przesyłowego ropy naftowej, głównych magistral typu energetycznego, instalacji gazowej, a tak Ŝe z awari ą urz ądze ń przemysłowych. Zagro Ŝenie mog ą powodowa ć zakłady, które magazynuj ą niebezpieczne substancje.

106 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Najgro źniejszym skutkiem awarii ropoci ągu mo Ŝe by ć zanieczyszczenie gruntu, wód powierzchniowych oraz wód podziemnych, szczególnie je śli nast ąpi w pobli Ŝu studni wierconych (w obr ębie obszaru spływu wody podziemnej do uj ęcia) eksploatuj ących poziom wodono śny pozostaj ący bez izolacji od powierzchni terenu. Zanieczyszczenie produktami ropopochodnymi gruntu i wód podziemnych powoduje długotrwałe skutki, jest ci ęŜ ko usuwalne i wymaga bardzo kosztownej rekultywacji. Awaria mo Ŝe by ć wywołana rozszczelnieniem instalacji przesyłowej, co jest szczególnie niebezpieczne w miejscach gdzie ruroci ąg przechodzi pod rzekami, rowami melioracyjnymi lub w miejscach gdzie obserwuje si ę wi ększe wahania zwierciadła wód gruntowych. Warto zauwa Ŝyć, Ŝe nie wyst ępuje tu praktycznie zagro Ŝenie mechanicznego uszkodzenia instalacji w wyniku kradzie Ŝy, ze wzgl ędu na brak bezpo średniej przydatno ści do u Ŝytku prowadzonej ropy (posta ć surowa, zanieczyszczona). Do lokalnych ska Ŝeń mo Ŝe równie Ŝ doj ść w pobli Ŝu stacji paliw, gdzie s ą gromadzone znaczne ilo ści etyliny i oleju nap ędowego. Na terenie powiatu znajduje si ę kilkana ście stacji paliw, na terenie których ciecze palne magazynowane s ą w zbiornikach podziemnych. Stacje paliw gromadz ące najwi ększ ą ilo ść materiałów ropopochodnych s ą zlokalizowane w stolicy powiatu. Lokalne zagro Ŝenie mog ą stanowi ć równie Ŝ zbiorniki gazu propan-butan zlokalizowane w stacjach dystrybucji gazu propan-butanu oraz na stacjach paliw płynnych, gdzie dystrybuowane s ą równie Ŝ paliwa gazowe. Lokalnie, zagro Ŝenie ekologiczne mo Ŝe spowodowa ć mechaniczne uszkodzenie instalacji sieci gazowej podczas nierozwa Ŝnego prowadzenia prac budowlanych, zakładania wodoci ągu, sieci kanalizacyjnej itp. Na obszarze powiatu znajduj ą si ę tzw. zakłady o zwi ększonym ryzyku i zakłady stwarzaj ące ryzyko wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej, zgodnie z klasyfikacjami dyrektywy Rady Unii Europejskiej SEVESO II, które znalazły swoje odzwierciedlenie w ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 06.129.902 z pó źn. zm.) i w Rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki z dnia 09.04.02r. w sprawie rodzajów i ilo ści substancji niebezpiecznych (Dz.U.02.58.535). Awarie w tego typu zakładach mog ą potencjalnie negatywnie wpływa ć na ka Ŝdy składnik środowiska naturalnego (wody, grunty, powietrze). Z rejestru zdarze ń o znamionach powa Ŝnej awarii i powa Ŝnych awarii Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w 2009 i 2010 roku na terenie powiatu kutnowskiego nie

107 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

wyst ąpiło zjawisko tego typu. W 2008 roku (15 lutego) w Kutnie doszło do wybuchu gazu propan butan z autocysterny. Przedstawiciele Delegatury WIO Ś w Skierniewicach przeprowadzili rozpoznanie zdarzenia, z którego wynikało: • Do zdarzenia doszło w pomieszczeniu gara Ŝowym, na terenie rozlewni gazu Saga Gaz Kutno Sp. z o.o. w Kutnie, zlokalizowanej przy ul. Bohaterów Walk nad Bzur ą 4a. • Podczas prowadzenia prac przy wymianie filtra gazowego w opró Ŝnionej autocysternie (o poj.41 tys. litrów) doszło wybuchu gazu i po Ŝaru. • W wyniku zdarzenia 2 osoby zostały ranne. • Ewakuowano 20 osób z terenu rozlewni gazu. • W wyniku po Ŝaru cz ęś ciowemu spaleniu uległa skrzynia rozdzielcza autocysterny wraz z urz ądzeniami pomiarowymi. Płaszcz cysterny uległ opaleniu. Konstrukcja gara Ŝu uległa powa Ŝnemu naruszeniu i grozi zawaleniem. • Akcja ratownicza, przeprowadzona przez jednostki KP PSP w Kutnie, polegała na: − zabezpieczeniu miejsca zdarzenia, − podawaniu pr ądów wody w celu schłodzenia autocysterny, − gaszeniu po Ŝaru, − wyprowadzeniu autocysterny z pomieszczenia i przetransportowanie jej do niezabudowanej cz ęś ci zakładu. • Pomiary przy u Ŝyciu eksplozymetru wskazywały na zagro Ŝenie wybuchem w odległo ści 0,5 m od filtra pompy. Zagro Ŝenie zostało zlikwidowane. Tab.24. Zakłady o zwi ększonym ryzyku oraz zakłady stwarzaj ące ryzyko wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej.

Nazwa i adres Rodzaj substancji Lp. Max ilo ść [T] Sposób składowania Uwagi obiektu niebezpiecznych

ZAKŁADY O ZWI ĘKSZONYM RYZYKU WYST ĄPIENIA POWA śNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ

Rozlewnia gazu, magazyn Dwa zbiorniki butli z gazem propan-butan, naziemne o zbiorniki naziemne, punkt pojemno ści SAGA-GAZ Sp.J. przeładunkowy autocystern i 100 m 3 i 45 m 3 (66 99-300 Kutno cystern kolejowych. W II 1. Propan-butan C H 194,2 ton) ul. Bohaterów Walk 3 8 półroczu 2010 r. stan ilo ści Magazyn butli 11 kg nad Bzur ą 4a gazu nie uległ zmianie. na czas przeładunku: Wybudowano budynek Autocysterna administracyjno – gara Ŝowy Cysterny kolejowe oraz kotłowni ę na gaz.

108 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

3 zbiorniki w cz ęś ci podziemne (w 85% zasypane) w cz ęś ci nadziemne o Rozlewnia gazu, magazyn pojemno ści 100 m 3, butli z gazem propan-butan, 83 m 3 i 80 m 3 Dystrybutor Gazu zbiorniki naziemne, punkt Rozlewnia i magazyn Propan-Butan – przeładunkowy autocystern. gazu płynnego – 2. Ryszard Kaniewski Propan-butan C H 190,5 Zmodernizowana rozlewnia 3 8 maksymalnie 500 99-300 Kutno, gazu propan-butan. Firma butli 11 kg, w sumie Wierzbie 2a stanowi w 100% własno ść 5,5 tony gazu propan- prywatn ą. Rozbudowano butan, budynek stacji paliw i LPG 4 autocysterny które mog ą znajdowa ć si ę na terenie bazy oraz pobliska stacja LPG. INNE ZAKŁADY STWARZAJ ĄCE ZAGRO śENIE POZA SWOIM TERENEM Zakład Przemysłu Spirytusowego 1. Cykloheksan C H 30 Zbiornik podziemny „Polmos” w Kutnie ul. 2 12 Mickiewicza 33 Kutnowskie Zakłady Drobiarskie„Exdrob” Instalacja i zbiornik 2. Amoniak 6 w Kutnie naziemny ul. Mickiewicza Przepustowo ść nominalna 2,0 Ruroci ąg DN 400 Ruroci ąg paliwowy mlnMg / rok o ci śnieniu nominalnym DN 400 w tonach: Produkty destylacji ropy Ruroci ąg – transport 6,3 MPa. 3. Płock – Ostrów Wlkp. Q = 22524 T naftowej paliwa Na terenie powiatu Wła ściciel dla oleju kutnowskiego znajduj ą si ę PKN ORLEN S.A. nap ędowego trzy stacje zasuw. Q = 20111 T dla benzyny składowana głownie Składowisko P.P.U.H. „konfekcja” – w 2006-05-15 wytwarzania, zbierania, „STANMAR” Zbiorniki i stwierdzono 520 litrów odzysku i 4. Marian Okupski Do 10 ton opakowania cieczy łatwo palnych, w tym unieszkodliwiania 99-300 Kutno jednostkowe rozpuszczalników, 140 kg odpadów w tym i Majdany 6a materiałów utleniaj ących, niebezpiecznych 800 l amoniaku, Zakład Gospodarowania Składowisko zbierania, Firma zajmuje si ę odzyskiem, Odpadami EKORD odzysku i Zbiorniki i unieszkodliwianiem, 5. Wojculewicz i unieszkodliwiania Do 500 ton opakowania zbieraniem i transportem Zar ębski Spółka Jawna odpadów w tym i jednostkowe odpadów niebezpiecznych i 99-300Kutno ul. niebezpiecznych innych ni Ŝ nie bezpieczne Majdany 10 Zakład produkcyjny, będący drukarni ą fleksograficzn ą posiada:

Zakładzie odbywa si ę nadruk Zakład PRINTPACK Zbiornik dla octanu o obj ęto ści 25 Instalacja i zbiorniki na folii dostarczonej z 6. Polska ul. śołnierska etylenu m3 naziemne zewn ątrz w procesie 99-300 Kutno fleksografii lub rotograwiury. Zbiornik dla mieszanek o obj ęto ści 25 rozpuszczalników m3

Dwukomorowy zbiornik o obj ęto ści

109 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

o nominalnej dla octanu 12m 3 propyleny i alkoholu propylowego o obj ęto ści 18,5 m 3 Zbiornik dla rozpuszczalnika oczyszczonego o obj ęto ści 18,5 m 3 Zbiornik dla rozpuszczalnika zanieczyszczonego Zakład PINI Instalacja i zbiorniki Zakład Pini Polonia zajmuje 7. POLONIA ul. Górna 9 Amoniak 9,8 T naziemne si ę ubojem trzody chlewnej w Kutnie

Źródło: Rejestr Komendy Powiatowej PSP w Kutnie

Strategia działa ń: W celu zapewnienia skutecznej ochrony ludno ści i środowiska przed nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami, nale Ŝy prowadzi ć nast ępuj ące działania:

• modernizacje i okresowe przegl ądy wałów przeciwpowodziowych oraz oczyszczanie obszaru mi ędzywala, • budowa, modernizacja i poprawa stanu technicznego urz ądze ń przeciwpowodziowych • wyznaczenie i wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego granic obszarów bezpo średniego i potencjalnego zagro Ŝenia powodzi ą, • współpraca ze słu Ŝbami porz ądkowymi w celu bezwzgl ędnego egzekwowania zakazu transportu substancji niebezpiecznych trasami do tego nie przeznaczonymi

(w tym z centrów miast), kontrola transportu, nawi ązanie współpracy z PKP w celu ustalenia procedur bezpiecze ństwa dotycz ących przewozu kolej ą substancji niebezpiecznych przez obszary zurbanizowane powiatu kutnowskiego, • budowa systemów ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodz ącymi w atmosferze i hydrosferze • konserwacja i modernizacja urz ądze ń wodnych • propagowanie zasad przeciwdziałania zagro Ŝeniu po Ŝarowemu, • uporz ądkowanie le śnych dróg przeciwpo Ŝarowych (szczególnie w obr ębie lasów niepa ństwowych),

110 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

• uzupełnienie oznakowania terenów le śnych (wjazdy do lasu, parkingi le śne) tablicami informacyjno- ostrzegawczymi dotycz ącymi bezpiecze ństwa po Ŝarowego, numerów dróg, • budowa systemu ratownictwa ekologiczno- chemicznego (m.in. szkolenia jednostek operacyjnych, zapewnienie specjalistycznego sprz ętu), • wykonywanie corocznego przegl ądu dotycz ącego spełnienia wymogów bezpiecze ństwa w zakładzie stanowi ącym zagro Ŝenie wyst ąpienia awarii przemysłowej • podj ęcie działa ń w celu zapewnienia ci ągłego monitorowania tras ruroci ągów produktów ropopochodnych • sporz ądzenie planów operacyjno – ratowniczych dla gmin powiatu nara Ŝonych na skutki powa Ŝnych awarii przemysłowych • uwzgl ędnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wymogów ochrony przed nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami środowiska lub/i katastrofami naturalnymi • inwentaryzacja instalacji stanowi ących potencjalne zagro Ŝenia środowiska i zdrowia ludzi, prowadzenie i aktualizacja przez WIOŚ elektronicznej bazy danych o zakładach mog ących powodowa ć powa Ŝne awarie oraz o wyst ępuj ących powa Ŝnych awariach

4.9. Zasoby odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu 4.9.1. Elektrownie wiatrowe

W Polsce energetyka wiatrowa rozwija si ę od kilkunastu lat. Pierwszy wiatrak w Polsce postawiono w 1991 przy wcze śniej ju Ŝ istniej ącej Elektrowni Wodnej w śarnowcu. W ostatnich latach zaobserwowa ć mo Ŝna dynamiczny rozwój energetyki wiatrowej w Polsce. W samym 2007 otwarto kilka farm wiatrowych o ł ącznej mocy ponad 130 MW. W ci ągu pierwszych dziewi ęciu miesi ęcy 2008 powstało kolejne 57,6 MW mocy zainstalowanej w energetyce wiatrowej w Polsce. Zanim padnie decyzja o budowie elektrowni wiatrowej, nale Ŝy uwa Ŝnie przeanalizowa ć warunki atmosferyczne panuj ące na danym terenie, poniewa Ŝ to od nich uzale Ŝniona b ędzie pó źniejsza opłacalno ść elektrowni. Przede wszystkim nale Ŝy zwróci ć uwag ę na pr ędko ść wiatru – je śli średnio w ci ągu roku wynosi ona co najmniej 7m/s, to

111 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa produkcja energii przy wykorzystaniu turbin wiatrowych b ędzie opłacalna. Przy pr ędko ści 4m/s uzyskuje si ę bardzo małe moce, a co za tym idzie nisk ą efektywno ść ekonomiczn ą. Najlepiej kiedy wiatraki usytuowane s ą na terenach płaskich w odległo ści minimum 500 metrów od osad ludzkich, w pobli Ŝu dróg i przył ączy energetycznych. Mi ędzy wiatrakami musi by ć równie Ŝ zachowana odpowiednia odległo ść (od 5 do 8 średnic wirnika turbiny). Zbyt g ęste ustawienie wiatraków spowoduje wzajemne zabieranie wiatru, a zbyt lu źne – zwi ększy koszty zakupu ziemi. Polska nie jest zbyt dobrym krajem do produkowania energii przy pomocy turbin wiatrowych, poniewa Ŝ średnia roczna pr ędko ść wiatru wynosi 2,8m/s latem do 3,8 m/s zim ą. Według bada ń Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Polska została podzielona na V stref w zale Ŝno ści od ukształtowania terenu i siły wiatru (badania prowadzone 1971- 2000 roku). Na podstawie mapy O środka Meteorologii zał ączonej poni Ŝej powiat kutnowski le Ŝy w strefie II – bardzo korzystnej do budowy elektrowni wiatrowych. Rysunek 15. Podział Polski na strefy korzystności dla budowy elektrowni wiatrowych

Źródło:www.imgw.pl

112 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 16. Średnia roczna pr ędko ść wiatru dla województwa łódzkiego w 2008 roku na wysoko ści 10 m.

Źródło: Program ochrony powietrza dla strefy łódzkiej

Na terenie powiatu kutnowskiego głównym źródłem energii odnawialnej jest energia pozyskiwana z siły wiatru. Elektrownie znajduj ą si ę na terenie gmin:

− Krzy Ŝanów: 12 sztuk elektrowni po 2 MW (miejscowo ść śakowice -11 sztuk, Ró Ŝanowice), − Nowe Ostrowy: 2 sztuki elektrowni (miejscowo ść Miksztal, Grochówek), planowane s ą nast ępne − Bedlno: planowana budowa elektrowni wiatrowych − śychlin: prowadzone s ą rozmowy na temat elektrowni wiatrowych z podmiotami zainteresowanymi ich zastosowaniem − Kutno: 1 sztuka elektrowni o mocy 1 MW (miejscowo ść Głogowiec) − Strzelce: 3 sztuki elektrowni, dwie o mocy 500 kW (miejscowo ść Zarann), jedna elektrownia wiatrowa o mocy 600kW (miejscowo ść Holendry Strzeleckie), planowane s ą nast ępne − Oporów: prowadzone jest post ępowanie w zwi ązku z lokalizacj ą elektrowni − Dąbrowice: prowadzone jest post ępowanie w zwi ązku z lokalizacj ą elektrowni

113 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 17. Rozmieszczenie wyst ępuj ących oraz planowanych elektrowni wiatrowych na terenie powiatu kutnowskiego

4.9.2. Kolektory słoneczne

Kolektor słoneczny to urz ądzenie zamieniaj ące energi ę słoneczn ą na energi ę ciepln ą. Najcz ęś ciej wykorzystywane s ą płaskie kolektory słoneczne. Istniej ą równie Ŝ tubowe kolektory pró Ŝniowe, które posiadaj ą wy Ŝsz ą sprawno ść przetwarzania energii, jednak s ą dro Ŝsze.

W Polsce pogoda jest kapry śna a ilo ść dni słonecznych w roku zmienna, dlatego trudno jest poda ć formuł ę na ilo ść dost ępnej energii. Najlepiej w takim przypadku posłu Ŝyć si ę statystyk ą, która mówi, Ŝe najlepsze i najsprawniejsze kolektory słoneczne są w stanie dostarczy ć rocznie z ka Ŝdego metra kwadratowego powierzchni czynnej około 450 kWh energii. Jest to granica wyznaczona przez prawa fizyki i pogod ę w naszej strefie klimatycznej.

Z punktu widzenia wykorzystania energii promieniowania słonecznego w kolektorach płaskich najistotniejszymi parametrami s ą roczne warto ści nasłonecznienia (insolacji) - wyra Ŝaj ące ilo ść energii słonecznej padaj ącej na jednostk ę powierzchni płaszczyzny w okre ślonym czasie. Poni Ŝsza mapa prezentuje rozkład średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej

114 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa w kWh/m 2/rok (wielko ści wskazuj ą całkowite zasoby energii promieniowania słonecznego w ci ągu roku dla wskazanych rejonów kraju).

Rysunek 17. Podział Polski ze wzgl ędu na rozkład sum rocznego promieniowania słonecznego

Źródło: www.cire.pl

Na podstawie powy Ŝszej mapy powiat Kutnowski znajduje si ę w strefie Polski Centralnej, w której mo Ŝna otrzyma ć około 985kWh/m 2. Obecnie na terenie powiatu kutnowskiego funkcjonuj ą ju Ŝ kolektory słoneczne i nadal s ą instalowane. Planowana jest ich budowa w mi ędzy innymi w gminach: śychlin, Bedlno i Kro śniewice.

115 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 18. Średnia temperatura powietrza w województwie łódzkim w 2008 roku.

Źródło: Program ochrony powietrza dla strefy łódzkiej

4.9.3. Energia geotermalna

Energia geotermalna jest energi ą wn ętrza Ziemi zgromadzon ą w skałach i wodach podziemnych. Ciepło we wn ętrzu Ziemi jest ciepłem pierwotnym, które powstało w trakcie formowania si ę naszej planety, a cz ęś ciowo jest ciepłem pochodz ącym głównie z rozpadu pierwiastków promieniotwórczych. No śnikiem ciepła geotermalnego s ą zwykle wody zło Ŝowe, które przewa Ŝnie jako solanki o róŜnym stopniu st ęŜ enia wypełniaj ą pory i szczeliny skał. Aby źródło energii było odnawialne, woda ta musi kr ąŜ yć i musi by ć uzupełniana w sposób naturalny lub te Ŝ sztucznie musi by ć dostarczana z powrotem do strefy wygrzewania. Wody termalne stanowi ą w wi ększo ści przypadków solanki o ró Ŝnym stopniu mineralizacji, rzadziej wody słodkie lub o niewielkim stopniu mineralizacji. Ciepłota tych wód oraz ich mineralizacja s ą ró Ŝne w ró Ŝnych basenach, ale generalnie zale Ŝą od gradientu geotermicznego i gł ęboko ści wyst ępowania skał wodono śnych.

116 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Mo Ŝliwo ści wykorzystania wód termalnych zale Ŝą głównie od ich temperatury. Wyró Ŝni ć mo Ŝna dwa główne sposoby wykorzystania energii geotermalnej – bezpo średnie wykorzystanie złó Ŝ nisko- i średnio-temperaturowych głównie w ciepłownictwie (wody o temperaturze powy Ŝej 50 oC), ale tak Ŝe do celów rekreacyjnych, leczniczych, balneologicznych, czy te Ŝ w rolnictwie (wody o temperaturze poni Ŝej 50 oC) oraz wykorzystanie płynów o odpowiednio wysokiej temperaturze i ci śnieniu do wykonania pracy w turbinie nap ędzaj ącej generator energii elektrycznej. Aby móc wykorzystywa ć energi ę wód termalnych nale Ŝy wykona ć odwiert geotermalny, którego gł ęboko ść mo Ŝe wynosi ć do kilku tysi ęcy metrów. Zasadniczym celem wykonywania otworów geotermalnych jest umo Ŝliwienie eksploatacji b ądź zatłaczania wód. Bior ąc pod uwag ę stopie ń mineralizacji no śników ciepła, systemy pozyskiwania energii geotermalnej mo Ŝna podzieli ć na jednootworowe i dwuotworowe. Jednootworowe systemy eksploatacyjne stosowane s ą w przypadku wód termalnych słabo zmineralizowanych. Przy tego typu systemie woda termalna doprowadzana jest do wymiennika ciepła. W wymienniku ciepła woda termalna oddaje ciepło do wody sieciowej, kr ąŜą cej w układzie zamkni ętym i doprowadzaj ącej ciepło do poszczególnych odbiorców. Woda termalna opuszczaj ąca wymiennik ciepła mo Ŝe by ć skierowana do zbiornika retencyjnego, cieków powierzchniowych lub do kanalizacji miejskiej. W przypadku wód termalnych o wysokim stopniu mineralizacji (niemo Ŝliwy zrzut do wód powierzchniowych) najcz ęś ciej stosowane s ą dwuotworowe systemy eksploatacyjno- zatłaczaj ące. Podstawow ą zasad ą działania dubletu geotermalnego jest zapewnienie ci ągło ści przepływu pomi ędzy otworem eksploatacyjnym i otworem zatłaczaj ącym, wynikające z konieczno ści wtłaczania w tym samym czasie wydobytej wody ze zło Ŝa. Odległo ść mi ędzy odwiertami produkcyjnym i chłonnym obliczana jest na podstawie modelu matematycznego i dobrana jest w taki sposób, aby zoptymalizowa ć czas doj ścia wody schłodzonej z otworu zatłaczaj ącego do otworu eksploatacyjnego.

Województwo łódzkie znajduje si ę na obszarze o bardzo zró Ŝnicowanej budowie geologicznej. Przez obszar województwa przebiega kilka du Ŝych jednostek geologicznych oraz szereg struktur drugiego rz ędu. Zło Ŝono ść budowy geologicznej powoduje, Ŝe warstwy wodono śne zasobne w wody termalne wyst ępuj ą na ró Ŝnych gł ęboko ściach w zale Ŝno ści od lokalizacji danej struktury, a ró Ŝnice s ą cz ęsto bardzo du Ŝe. Zbiorniki wód termalnych, które s ą perspektywiczne i mog ą by ć wykorzystywane do pozyskania energii geotermalnej znajduj ą si ę głównie w

117 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa utworach mezozoicznych. Zbiorniki paleozoiczne ze wzgl ędu na gorsze rozpoznanie, wi ększ ą gł ęboko ść wyst ępowania i wy Ŝsze koszty udokumentowania tych horyzontów nale Ŝy uzna ć za mniej korzystne, mimo wy Ŝszych temperatur wyst ępuj ących w nich wód. Na terenie województwa łódzkiego wody termalne występuj ą w czterech okr ęgach: grudzi ądzko – warszawskim, szczeci ńsko – łódzkim, przedsudecko – północno świ ętokrzyskim i sudecko – świ ętokrzyskim, z tego na terenie powiatu kutnowskiego w dwóch okr ęgach: Grudzi ądzko-Warszawskim oraz Szczeci ńsko- Łódzkim.

Rysunek 19. Podział województwa łódzkiego ze wzgl ędu na okr ęgi wyst ępowania podziemnych wód geotermalnych.

Na cz ęś ci terenu powiatu kutnowskiego znajduj ą si ę ju Ŝ udokumentowane wierceniami obszary wyst ępowania wód termalnych. Pozostał ą cz ęść obszaru powiatu zajmuj ą obszary perspektywiczne pod wzgl ędem wód termalnych zarówno do celów rekreacyjnych i jak do ciepłownictwa.

118 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Rysunek 20. Obszary udokumentowane i obszary perspektywiczne złó Ŝ wód termalnych

Na terenie powiatu kutnowskiego zbiorniki wód termalnych, które s ą perspektywiczne i mog ą by ć wykorzystywane do pozyskania energii geotermalnej znajduj ą si ę w utworach kredy dolnej, jury dolnej, górnego triasu i dolnego triasu.

Zbiornik dolnokredowy wyst ępuje tylko na wschodnich kra ńcach powiatu kutnowskiego, prawdopodobnie na gł ęboko ści 500 - 600 m pod powierzchni ą terenu.

119 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Sumaryczna mi ąŜszo ść warstw wodono śnych wynosi około 100 m. Osady zbiornika dolnokredowego reprezentowane s ą przez piaskowce drobnoziarniste. Spodziewana temperatura wody wynosi 20°C - 30°C. Woda jest słabo mineralizowana. Zakłada si ę, Ŝe wydajno ść uj ęcia z piaskowców kredy dolnej mo Ŝe wynie ść do 120 m 3/h. Zbiornik dolnojurajski wyst ępuje na gł ęboko ści 1100 - 1600 m. Warstwy wodono śne maj ą ł ączn ą mi ąŜ szo ść 400 – 600 m. Osady wykształcone s ą głównie w postaci piaskowców drobnoziarnistych z wtr ąceniami iłowców. Mineralizacja wody termalnej w jurze dolnej mo Ŝe wynosi ć do 100 g/l. S ą to wody chlorkowo – sodowo – jodkowo - bromkowe. Spodziewana temperatura wody powinna wynosi ć około 80 - 90°C. Spodziewana wydajno ść uj ęcia z piaskowców jury dolnej mo Ŝe wynosi ć od do ponad 200 m3/h. Zbiornikowe utwory triasu górnego (osady piaskowca trzcinowego) wyst ępuj ą na gł ęboko ści 2600 - 3000 m i zbudowane s ą z piaskowców drobno- i średnioziarnistych barwy jasnoszarej, z przeławiceniami szaro-czarnych iłowców. Mi ąŜ szo ść warstw wodono śnych mo Ŝe wynosi ć około 100 m. Mineralizacja w piaskowcu trzcinowym mo Ŝe wynosi ć 100 - 150g/l, a spodziewana temperatura wody termalnej powinna wynosi ć 80 – 90 0°C. Spodziewana wydajno ść z piaskowców triasu górnego mo Ŝe wynosi ć 80 – 90 m3/h. Spo śród dotychczas rozpoznanych zasobów energii geotermalnej najwy Ŝsze temperatury osi ągaj ą warstwy wodono śne dolnego triasu – pstrego piaskowca . Warstwy te wyst ępuj ą na gł ęboko ści 4000 – 4600 m, a warstwy wodono śne osi ągaj ą mi ąŜ szo ść 100 - 200 m. Najbardziej perspektywiczne s ą piaskowce drobnoziarniste barwy ceglasto- wi śniowej. Mineralizacja w tym interwale mo Ŝe dochodzi ć nawet do 350 g/l, a spodziewana temperatura wody termalnej powinna wynosi ć 110 - 140°C. Spodziewana wydajno ść uj ęcia z piaskowców tego interwału wynosi 60 - 80 m 3/h.

W powiecie kutnowskim niestety nie wykorzystuje si ę zasobów geotermalnych. Powiat ten ma jednak du Ŝy potencjał i w przyszło ści powinno si ę go wykorzysta ć, zarówno do celów rekreacyjnych, jak i ciepłownictwa.

120 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

5. PODSTAWOWE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU KUTNOWSKIEGO I HARMONOGRAM DZIAŁA Ń

W niniejszym rozdziale okre ślono cel nadrz ędny polityki ekologicznej powiatu kutnowskiego, misj ę, priorytety ekologiczne. Na ich podstawie sformułowane zostały cele długoterminowe wraz z kierunkami działa ń na lata 2011-2018 oraz cele krótkoterminowe wraz z działaniami przewidzianymi do realizacji na lata 2011-2014. Cele polityki ekologicznej powiatu kutnowskiego zostały sformułowane na podstawie poni Ŝszych kryteriów: • oceny obecnego stanu środowiska w powiecie; • celów polityki ekologicznej okre ślonych w dokumentach strategicznych o znaczeniu krajowym, wojewódzkim i lokalnym, takich jak: - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 - Projekt Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014 - Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 - Narodowa Strategia Spójno ści 2007-2013 - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego - Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007- 2020 - Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego 2007-2013 - Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012- 2015 - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kutnowskiego wraz z wieloletnim planem inwestycyjnym na lata 2007-2013 • Celów polityki ekologicznej przyj ętych w poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą do roku 2015.

Cel nadrz ędny polityki ekologicznej powiatu, cele główne i priorytety ekologiczne: Uwzgl ędniaj ąc powy Ŝsze kryteria przyj ęto, Ŝe nadrz ędnym celem polityki ekologicznej powiatu jest :

„Ochrona środowiska przyrodniczego, poprawa jako ści środowiska oraz popraw standardów Ŝycia mieszka ńców powiatu kutnowskiego”

121 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Cele główne Programu obejmuj ą: 1. ograniczenie emisji substancji i energii; 2. ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu; 3. racjonalne gospodarowanie środowiskiem oraz rozwój proekologicznych form działalno ści gospodarczej; 4. poprawa stanu bezpiecze ństwa ekologicznego powiatu; 5. zwi ększenie aktywno ści obywatelskiej i podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa.

Analizuj ąc przyj ęte kryteria oraz cele polityki ekologicznej na poziomie kraju, województwa i powiatu przyj ęto poni Ŝsze priorytety ekologiczne dla powiatu kutnowskiego: • ochrona zasobów wodnych, ochrona przed powodzi ą, gospodarka wodno- ściekowa • racjonalna gospodarka odpadami • ochrona powietrza atmosferycznego • ochrona i zwi ększanie zasobów przyrody w tym zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej

Poza wymienionymi priorytetami w Programie uwzgl ędniono równie Ŝ zadania dotycz ące: • ochrony przed hałasem • ochrony powierzchni ziemi • ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym • nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska w tym ochrona przed powa Ŝnymi awariami przemysłowymi • usprawnienia zarz ądzania środowiskiem • edukacji ekologicznej społecze ństwa

Cele długoterminowe i kierunki działa ń przewidziane do realizacji do roku 2018: Poni Ŝej w tabeli przedstawiono harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji celów długoterminowych wraz z kierunkami działa ń. Wyja śnienie stosowanych skrótów i źródeł finansowania w dalszej cz ęś ci opracowania.

122 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab. 25. Długoterminowy harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zada ń na lata 2011-2018:

Koszty szacunkowe Cel główny Cel długoterminowy Kierunki działa ń Realizatorzy Źródła finansowania zł zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł przemysłowych oraz przez energetyk ę zawodow ą (zamiana kotłowni gminy, przedsi ębiorcy fundusze celowe, przedsi ębiorcy 1,2 mln węglowych i koksowych na gazowe i olejowe ) zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń z indywidualnych systemów grzewczych i lokalnych kotłowni środki własne powiatu, fundusze celowe, gminy, mieszka ńcy 1 mln (termomodernizacja budynków oraz zmiany no śników energii) mieszka ńcy

środki własne gmin, mieszka ńcy, kontynuacja termomodernizacji budynków komunalnych, produkcyjnych i mieszkalnych na terenie powiatu gminy, mieszka ńcy, przedsi ębiorcy przedsi ębiorcy, fundusze celowe, fundusze 1 mln unijne

osi ągni ęcie lepszej jako ści powietrza, wojewoda, powiat, gminy, WIO Ś, mieszka ńcy, bud Ŝet, środki własne gmin i powiatu , konsekwentna realizacja programów ochrony powietrza 20 mln zwłaszcza w zakresie pyłów przedsi ębiorcy mieszka ńcy, przedsi ębiorcy

dalsza promocja i wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (kolektory słoneczne, elektrownie wiatrowe i środki własne gmin, przedsi ębiorcy, fundusze gminy, organizacje ekologiczne, przedsi ębiorcy 1,5 mln geotermalne) celowe środki własne gmin, fundusze celowe, tworzenie tras rowerowych zarz ądcy dróg, gminy 1 mln zarz ądcy dróg środki własne gmin, fundusze celowe, budowa i modernizacja dróg powiatowych i gminnych zarz ądcy dróg, powiat, gminy 30 mln zarz ądcy dróg

modernizacja i rozwój transportu kolejowego zarz ąd kolei fundusze celowe, zarz ądcy kolei 1 mln

kontynuacja rozbudowy sieci kanalizacyjnej sanitarnej i deszczowej gminy środki własne gmin, fundusze celowe 30 mln

dalsza promocja i wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków gminy środki własne gmin, fundusze celowe 0,5 mln ograniczenie emisji substancji i energii środki własne gmin, środki zewn ętrzne, propagowanie zasad nawo Ŝenia gruntów w zgodzie z zasadami zwykłej dobrej taktyki rolnej organizacje ekologiczne, gminy 0,5 mln fundusze celowe

osi ągni ęcie lepszej jako ści wód ochrona wód zlewni Bzury przed zanieczyszczeniami obszarowymi organizacje ekologiczne, gminy środki własne gmin, fundusze celowe 1 mln

środki własne gmin, środki zewn ętrzne, upowszechnienie społecznej wiedzy na temat zawarto ści i celów programu rolno środowiskowego organizacje ekologiczne, gminy 0,5 mln fundusze celowe

dalsze ograniczenie spływu zanieczyszcze ń azotowych ze źródeł rolniczych gminy, rolnicy rolnicy 1,5 mln

przedsi ębiorcy, środki zewn ętrzne, fundusze dalsze ograniczenie/eliminacja zrzutu substancji niebezpiecznych do wód ze źródeł przemysłowych przedsi ębiorcy 1 mln celowe doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów w tym odpadów wielkogabarytowych, biodegradowalnych, środki własne gmin, fundusze celkowe, racjonalna gospodarka odpadami niebezpiecznych, osi ągni ęcie zakładanych poziomów odzysku odpadów, usuwanie azbestu, likwidacja dzikich gminy 25 mln fundusze unijne składowisk, kształtowanie świadomo ści ekologicznej w zakresie post ępowania z odpadami

uwzgl ędnienie oddziaływania pół elektromagnetycznych i hałasu w planach zagospodarowania przestrzennego i urz ędy gmin środki własne gmin 7 tys. decyzjach lokalizacyjnych obiektów

podnoszenie świadomo ści społecze ństwa zwi ązanej z wyst ępowaniem źródeł promieniowania i ich środki własne gmin, organizacje ekologiczne, WIO Ś, organizacje ekologiczne, powiat, gminy 7 tys. oddziaływania poprzez ró Ŝnorodne media bud Ŝet, fundusze celowe ograniczenie uci ąŜ liwo ści hałasu i sprawowanie funkcji kontrolnej i inspiruj ącej zakresie ograniczania uci ąŜ liwo ści akustycznych ze strony środki własne gmin, organizacje ekologiczne, promieniowania elektromagnetycznego WIO Ś, organizacje ekologiczne, gminy 10 tys. przemysłu bud Ŝet, fundusze celowe

powiat, gminy, mieszka ńcy, podmioty środki własne gmin, powiatu,, mieszka ńcy, dalsze preferowanie rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych zapobiegaj ących powstawaniu hałasu 100 tys. gospodarcze przedsi ębiorcy, fundusze celowe

gmina, powiat, Wojewódzki Konserwator tworzenie nowych form ochrony przyrody, wł ączenie planowanych obszarów do sieci NATURA 2000 bud Ŝet 30 tys. Przyrody

utworzenie planów ochrony dla rezerwatów, parków krajobrazowych KPN, gminy bud Ŝet 250 tys ochrona środowiska przyrodniczego ochrona dziedzictwa przyrody i wspieranie działa ń maj ących na celu odtworzenie buforowych stref ro ślinno ści wzdłu Ŝ cieków wodnych gmina środki własne gmin, fundusze celowe 0,5 mln i krajobrazu zachowanie bioró Ŝnorodno ści

wspieranie działa ń maj ących na celu restytucj ę siedlisk mokradeł i renaturyzacj ę dolin niewielkich cieków gmina środki własne gmin, fundusze celowe 0,5 mln

kontynuacja ochrony istniej ących ju Ŝ obszarów i obiektów podlegaj ących ochronie na mocy prawa, respektowanie gminy środki własne gmin, fundusze celowe, bud Ŝet 18 tys. przez u Ŝytkowników środowiska zasad ekorozwoju na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo

123 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

uporz ądkowanie ewidencji gruntów zalesionych gminy środki własne gmin 50 tys.

dalsze uwzgl ędnienie pozytywnej roli lasów i zadrzewie ń w planach zagospodarowania przestrzennego, gminy środki własne gmin bd ograniczenie nierolniczego i niele śnego przeznaczenia gruntów ochrona lasów i utrzymanie lesisto ści powiatu na dotychczasowym poziomie dalsze współdziałanie z Nadle śnictwem Kutna i obszarów chronionych w celu ochrony istniej ących lasów gminy, nadle śnictwa środki własne gmin, nadle śnictwa 80 tys.

zwi ększenie zasobów le śnych powiatu poprzez zalesianie nieu Ŝytków rolnych i zakrzewienia gruntów bud Ŝet, środki własne gmin fundusze unijne gminy, ARiMR, nadle śnictwa 50 tys. nieu Ŝytecznych gospodarczo w obszarach miejskich w ramach tworzenia architektury zieleni (PROW), nadle śnictwa

dalsze prowadzenie gospodarki le śnej zgodnej z zasadami proekologicznymi gminy, nadle śnictwa bud Ŝet, nadle śnictwa, środki własne gmin 50 tys.

dalsze promowanie rolnictwa ekologicznego, stosowanie zasad Dobrej Praktyki Rolniczej, wdra Ŝanie programu gminy, ODR, ARiMR środki własne gmin, ODR, ARiMR bd rolno środowiskowego

ochrona gleb kontynuacja monitoringu gleb gmina środki własne gmin 50 tys. środki własne gmin, środki WFO ŚiGW, zalesianie gruntów rolnych ni Ŝszych klas bonitacji wg zasady finansowania całego procesu zalesiania oraz wypłaty gminy, mieszka ńcy środki własne gospodarstw rolnych i Skarbu 50 tys. comiesi ęcznego ekwiwalentu zgodnie z obowi ązuj ącymi aktami wykonawczymi Pa ństwa dalsze przywracanie warto ści u Ŝytkowej glebom, które uległy degradacji gminy, osoby prywatne środki własne gmin, osoby prywatne bd Koszt uwzgl ędniony przy środki własne gmin,, fundusze celowe, unijne, kontynuacja budowy i modernizacji sieci wodoci ągowych oraz stacji uzdatniania wody gminy rozdziale lepsza jako ść mieszka ńcy wody

ochrona zasobów kopalin i wód eliminacja przypadków niekoncesjonowanej eksploatacji torfu na terenie powiatu gmina środki własne gmin, środki WFO ŚiGW 20 tys. podziemnych ochrona złó Ŝ torfu przed po Ŝarem gmina środki własne gmin 20 tys.

stopniowa eliminacja nieszczelnych zbiorników do gromadzenia ścieków sanitarnych w gospodarstwach gmina środki własne gmin, mieszka ńcy 40 tys. domowych dalsze wdra Ŝanie systemów ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodz ącymi w atmosferze i RZGW, IMiGW RZGW, IMiGW bd hydrosferze środki własne gmin, przedsi ębiorców, Wdra Ŝanie Programu Małej Retencji Województwa Łódzkiego gminy, przedsi ębiorcy, RZGW bd fundusze celowe niedopuszczenie do wprowadzania zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej w obr ębie terenów zalewowych gmina środki własne gminy - Ochni, Bzury i innych cieków, formułowanie uwag do planów zagospodarowania przestrzennego środki własne gmin, WK PSP, KP PSP, doposa Ŝenie systemu ratownictwa w zakresie zwalczania zagro Ŝeń środowiskowych (sprz ęt do ratownictwa ą poprawa stanu gminy, KP PSP fundusze celowe, Samorz d Województwa 2 mln zapobieganie wyst ępowaniu techniczno-chemiczno-ekologicznego) bezpiecze ństwa Łódzkiego nadzwyczajnych zagro Ŝeń środki własne gmin, nadle śnictwa, KP PSP, ekologicznego dalsze propagowanie zasad przeciwdziałania zagro Ŝeniu po Ŝarowemu gminy, nadle śnictwa, KP PSP, OSP, szkoły 50 tys. szkoły bud Ŝet pa ństwa, środki własne gmin, fundusze wyznaczanie lub budowa miejsc postojowych dla pojazdów przewo Ŝą cych substancje niebezpieczne gminy, zarz ądcy dróg bd strukturalne kontrola firm i pojazdów przewo Ŝą cych substancje niebezpieczne pod wzgl ędem przestrzegania zasad PSP bud Ŝet pa ństwa bd bezpiecze ństwa wyznaczanie tras przewozu substancji niebezpiecznych przez teren powiatu gminy, zarz ądcy dróg środki własne gmin 20 tys. racjonalne gospodarowanie ograniczenie materiałochłonno ści, dalsze promowanie i wdra Ŝanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) w zakresie zmniejszania środowiskiem oraz rozwój wodochłonno ści, energochłonno ści przedsi ębiorcy, fundusze celowe, kredyty materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji, wykorzystanie funduszy unijnych oraz WFOSiGW na zakup i przedsi ębiorcy, starostwo, gminy 10 mln proekologicznych form i odpadowo ści gospodarki, rozwój preferencyjne i komercyjne działalno ści gospodarczej proekologicznych form działalno ści modernizacj ę urz ądze ń słu Ŝą cych w ochronie wód i powietrza gospodarczej, racjonalne gospodarowanie wod ą, zatrzymanie wody w środowisku środki własne gmin, fundusze celowe, kredyty wspieranie działa ń podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska gminy, organizacje ekologiczne preferencyjne i komercyjne, organizacje 40 tys. ekologiczne

dalsze wspieranie działa ń sektora prywatnego, maj ących na celu zwi ększenie efektywno ści wykorzystania energii, środki własne gmin, przedsi ębiorstw, fundusze gminy, przedsi ębiorcy 40 tys. wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii celowe, unijne

kontynuacja wdra Ŝania Programu Małej Retencji Wodnej Województwa Łódzkiego przedsi ębiorcy, RZGW przedsi ębiorcy, bud Ŝet, fundusze celowe bd

środki własne gmin, bud Ŝet, Urz ąd kontynuacja kontroli prawidłowego funkcjonowania melioracji wodnych gminy, WZMiUW bd Marszałkowski

prowadzenie polityki sprzyjaj ącej rozwojowi komunikacji zbiorowej, zwi ększenie udziału transportu kolejowego powiat, gminy, koleje, przedsi ębiorcy środki własne gmin, koleje, przedsi ębiorcy bd

124 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

promocja zapobiegania i ograniczenie spływu zanieczyszcze ń azotanowych ze źródeł rolniczych ODR, gminy, rolnicy ODR, ARiMR, rolnicy, fundusze celowe 1,5 mln

ODR, środki własne gmin, rolnicy, fundusze stosowanie zasad Dobrej Praktyki Rolnej ODR, gminy, rolnicy bd celowe ODR, ARiMR, środki własne gmin, rolnicy , dalszy rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki ODR, ARiMR, gminy, rolnicy 1 mln fundusze celowe współpraca mi ędzygminna w realizacji i inwestycji proekologicznych (wodoci ągi, kanalizacja, edukacja, gminy środki własne gmin, fundusze celowe bd modernizacje dróg) usprawnienie zarz ądzania środowiskiem gminy, organizacje ekologiczne, powiat, ODR, dalsze organizowanie szkole ń dla pracowników wydziału ochrony środowiska środki własne gmin, bud Ŝet, fundusze celowe 50 tys. WFO ŚiGW, M Ś

dalsza analiza i kontrola przestrzegania nało Ŝonych obowi ązków w zakresie ochrony i korzystania ze środowiska gminy, WIO Ś środki własne gmin, bud Ŝet bd

realizacja „Programu Edukacji Ekologicznej” w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych gminy, powiat środki własne gmin, powiatu 50 tys. edukacja rolników i kadr w zakresie rolnictwa ekologicznego, Dobrych Praktyk Rolniczych, programów gminy, ODR środki własne gmin, ODR, fundusze celowe bd zwi ększenie aktywno ści rolno środowiskowych obywatelskiej dalsze wspieranie imprez masowych o tematyce ekologicznej: Dzie ń Ziemi, Dzie ń Ochrony Środowiska, poprawa stanu świadomo ści ekologicznej środki własne gmin, powiatu, fundusze i podnoszenie świadomo ści Sprz ątanie Świata, ci ągłe podejmowanie działa ń edukacyjnych, promocyjnych w formie publikacji, konkursów, gminy, powiat, organizacje ekologiczne 100 tys. społecze ństwa celowe ekologicznej szkole ń, imprez masowych społecze ństwa edukacja społecze ństwa w zakresie roli i ochrony przeciwpo Ŝarowej lasów, ochrony cennych przyrodniczo środki własne gmin, organizacje ekologiczne, terenów, efektywno ści energetycznej, oszcz ędzania wody, ochrony przed hałasem, gospodarki odpadami (akcje gminy, organizacje ekologiczne 100 tys. fundusze celowe ulotowe, plakaty, imprezy masowe, konkursy itp.)

RAZEM 109,682 mln

125 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Cele krótkoterminowe i działania przewidziane do realizacji do roku 2014 Cele krótkoterminowe i zadania ochrony środowiska o charakterze krótkoterminowym do wykonania do roku 2014 podzielone zostały zgodnie z „Wytycznymi sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” na cele własne starostwa oraz cele koordynowane i przedstawione w tabelach poni Ŝej. Przedstawiono równie Ŝ szczegółowe wytyczne dla gmin. Zadania własne starostwa podane zostały z zakresem informacji niezb ędnym do pó źniejszego kontrolowania post ępów w realizacji programu. Zadania koordynowane podane zostały ze stopniem szczegółowo ści dost ępnym na szczeblu powiatu rozszerzonym o informacje uzyskane w ró Ŝnorodnych instytucjach np. WIO Ś, MZDW, GDDKiA , WZMiUW, nadle śnictwach itd. oraz w urz ędach gmin: Bedlno, D ąbrowice, Kro śniewice, Krzy Ŝanów, Kutno, Łani ęta, Nowe Ostrowy, Oporów, Strzelce, śychlin i urz ędzie miasta Kutno. Przy konstruowaniu tabeli zada ń własnych starostwa i zada ń koordynowanych zastosowano nast ępuj ące zasady:
cele główne nawi ązuj ą do sensu wybranych celów głównych okre ślonych w programie wojewódzkim − krótkoterminowe cele szczegółowe zamieszczone w programie powiatowym swoim sensem nawi ązuj ą do wybranych celów szczegółowych z programu wojewódzkiego. Po analizie aktualnego stanu środowiska uznano, Ŝe cz ęść celów szczegółowych wymienionych w programie wojewódzkim nie ma odniesienia w powiecie kutnowskim, dlatego nie zostały one zamieszczone w niniejszym programie.
zadania (przedsi ęwzi ęcia) do rozwi ązania przypisane poszczególnym celom szczegółowym wynikaj ą z: − zapisów obowi ązuj ącego prawa (np. opracowanie gminnych planów gospodarki odpadami) − umieszczenia w strategiach rozwoju powiatu lub województwa zada ń podobnych, zwi ązanych z ochron ą środowiska − analizy uwarunkowa ń lokalnych sygnalizowanych podczas zbierania materiałów do projektu niniejszej aktualizacji programu
potencjalne źródła finansowania nale Ŝy traktowa ć orientacyjnie. Podane sformułowania oznaczaj ą:

126 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

− bud Ŝet - dotacje celowe przekazane z bud Ŝetu pa ństwa lub województwa na zadania realizowane przez powiat lub gmin ę − fundusze celowe – środki Narodowego Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WFO ŚiGW, AWiRSP, ARiMR i innych funduszy celowych − środki zewn ętrzne - środki własne przedsi ębiorstw, uczestników, organizacji, dotacje uzyskane z ró Ŝnych źródeł, kredyty i po Ŝyczki − fundusze unijne - środki zagraniczne, nie wchodz ące w skład bud Ŝetu pa ństwa (fundusze przedakcesyjne, strukturalne, fundusz spójno ści)
okres realizacji zada ń inwestycyjnych okre ślony został w wi ększo ści na podstawie opracowanych ju Ŝ planów lub projektów technicznych. Niektóre okresy realizacji zada ń b ędących cz ęś ci ą zada ń okre ślonych w planie wojewódzkim lub polityce ekologicznej pa ństwa zostały wyznaczone w tych planach i nie mog ą ulec zmianie. Kilka zada ń zostało umieszczonych w planie ze wzgl ędu na wymogi ustawowe, z okre ślonym w ustawach terminem ich realizacji. Okres realizacji zada ń, które powinny by ć wykonywane nieprzerwanie, cyklicznie lub sporadycznie podczas całego okresu realizacji programu, okre ślono jako praca ci ągła.

Przy konstruowaniu tabeli zada ń własnych powiatu zastosowano nast ępuj ące zasady:
Bior ąc za punkt wyj ścia cele i zadania okre ślone w tabeli zada ń koordynowanych pozostawiono tylko te z celów głównych i szczegółowych, które ustawowo przypisane s ą staro ście. Sprecyzowano teŜ zadania, które powinny by ć wykonane przez starost ę lub przez niego zlecone.
Wysoko ść szacunkowych kosztów realizacji okre ślono na podstawie ogólnej znajomo ści cen realizacji podobnych zada ń.

Ponadto przedstawione w tabeli zadania koordynowane obejmuj ą działania w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu kutnowskiego podejmowane zarówno przez organy administracji i samorz ądów lokalnych, jak i przez instytucje oraz przedsi ębiorstwa o zasi ęgu lokalnym i ponadlokalnym działaj ące na terenie powiatu. Wszystkie te działania powinny bowiem spowodowa ć polepszenie stanu środowiska na terenie powiatu.

127 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab.26. Krótkoterminowy harmonogram rzeczowo-finansowy realizacja zada ń własnych powiatu kutnowskiego do roku 2014

Koszty szacunkowe Cel główny Cel szczegółowy krótkoterminowy Działania Termin realizacji Źródła finansowania (zł)

fundusze celowe, wspieranie działa ń na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii 2011-2014 4 tys. unijne wykorzystanie energii odnawialnej do 7,5% ogółu energii zu Ŝywanej wspieranie działa ń sektora prywatnego, maj ących na celu zwi ększenie efektywno ści wykorzystania energii 2011-2014 fundusze celowe 4 tys.

środki własne termomodernizacje budynków oraz wymiana kotłowni w ęglowych na bardziej przyjazne środowisku (gazowe, olejowe) w szkolnych i 2011-2014 powiatu, fundusze 1,1 mln powiatowych placówkach o światowych celowe

środki własne Modernizacja dróg powiatowych: 2010-2014 powiatu, fundusze 15 mln ograniczenie emisji substancji nr 2145E Łani ęta-Dąbrowice-Mariopol (19,1 km) i energii ograniczenie niskiej emisji celowe wspieranie działa ń gmin w zakresie rozbudowy sieci kanalizacyjnej, budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków zgodnych z wymogami 2011-2014 fundusze celowe 10 tys. UE

wspieranie działa ń gmin w zakresie racjonalnego korzystania z wody i rozbudowy sieci wodoci ągowej 2011-2014 fundusze celowe 10 tys.

wspieranie działa ń gmin w zakresie zwi ększenia nadzoru nad magazynowaniem ścieków w zbiornikach bezodpływowych oraz kontrol ą nad praca ci ągła fundusze celowe 2 tys. ich regularnym wywozem

inwentaryzacja źródeł uci ąŜ liwo ści akustycznej 2011-2014 fundusze celowe 15 tys.

ograniczanie uci ąŜ liwo ści hałasu i promieniowania elektromagnetycznego inwentaryzacja źródeł emisji pól elektromagnetycznych i obszarów obj ętych oddziaływaniem tych pól 2011-2014 fundusze celowe 15 tys.

nadzór nad źródłami emisji pól elektromagnetycznych i hałasu praca ci ągła fundusze celowe 10 tys.

uwzgl ędnianie ochrony przyrody w decyzjach lokalizacyjnych, realizacja nadrz ędno ści ochrony przyrody wobec innych funkcji na terenach praca ci ągła fundusze celowe 10 tys. chronionego krajobrazu ochrona przyrody i krajobrazu z uwzgl ędnieniem wspieranie przez samorz ąd powiatu inicjatyw dotycz ących tworzenia obszarów i obiektów chronionych praca ci ągła fundusze celowe 2 tys. wymogów UE bud Ŝet, fundusze motywowanie społeczno ści lokalnej do działa ń na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów praca ci ągła 20 tys. celowe wyznaczenie i przeznaczenie gruntów rolniczych pod zalesienia, ustalenie czy na terenie powiatu wyst ępuj ą tereny przewidziane do zalesie ń fundusze celowe i ochrona środowiska przyrodniczego 2011-2014 100 tys. i krajobrazu utrzymanie lesisto ści w powiecie na obecnym zgodnie z zało Ŝeniami Wojewódzkiego Programu Zwi ększania Zalesienia do 2020 r. unijne (PROW) poziomie i dokonanie pojedynczych zadrzewie ń dalsza aktualizacja inwentaryzacji lasów prywatnych na terenie gmin 2011-2014 fundusze celowe 80 tys.

wykonanie powiatowej mapy zanieczyszczenia gleb 2011 fundusze celowe 30 tys. ochrona gleb opracowanie i realizacja powiatowego programu rekultywacji zdegradowanych gleb, wyrobisk i terenów powojskowych 2011-2014 fundusze celowe 80 tys.

kontynuacja szkolenia słu Ŝb ochrony środowiska w zakresie prawa ochrony środowiska i korzystania ze wspólnotowych środków 2011-2014 fundusze celowe 5 tys. racjonalne gospodarowanie finansowych środowiskiem oraz rozwój usprawnienie zarz ądzania środowiskiem przygotowanie programów, opinii, baz danych o istotnym znaczeniu dla powiatu 2011-2014 fundusze celowe 16 tys. proekologicznych form działalno ści gospodarczej kontrole przestrzegania nało Ŝonych obowi ązków w zakresie ochrony i korzystania ze środowiska 2011-2014 fundusze celowe 2 tys.

zwi ększenie aktywno ści edukacja ekologiczna i podnoszenie poziomu prowadzenie własnych działa ń maj ących na celu podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu, wprowadzenie procedur 2011-2014 fundusze celowe 10 tys. obywatelskiej i podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców zapewniaj ących szeroki udział społecze ństwa w post ępowaniu w sprawach ochrony środowiska świadomo ści ekologicznej społecze ństwa dalsze zapewnienie społecze ństwu powszechnego dost ępu do informacji o środowisku 2011-2014 fundusze celowe -

dalsze wspieranie wprowadzania programów edukacyjnych dla uczniów praca ci ągła fundusze celowe 20 tys.

wykonywanie powiatowych opracowa ń inwentaryzacyjnych (dotycz ących obiektów w sposób istotny wykorzystuj ących lub wpływaj ących 2011-2014 fundusze celowe 50 tys. na środowisko), b ędących podstaw ą sporz ądzania odpowiednich baz danych organizacje dalsze wspieranie organizacji szkole ń i programów edukacyjnych dla rolników, przedsi ębiorców, nauczycieli, radnych, urz ędników i in. praca ci ągła ekologiczne, fundusze 20 tys. celowe, ODR bud Ŝet, fundusze kontynuacja prezentacji tre ści ekologicznych w środkach masowego przekazu 2011-2014 4 tys. celowe

128 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

środki własne dalsze wspieranie imprez masowych o tematyce ekologicznej: Dzie ń Ziemi, Dzie ń Ochrony Środowiska, Sprz ątanie Świata 2011-2014 powiatu, bud Ŝet, 20 tys. fundusze celowe

przygotowanie programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach cennych przyrodniczo i krajobrazowo 2011-2014 fundusze celowe 15 tys. wi ększa aktywno ść społecze ństwa na rzecz środowiska tworzenie partnerstwa publiczno – prywatnego na rzecz rozwi ązywania problemów ochrony środowiska 2011-2014 fundusze celowe 30 tys.

RAZEM 15,697 mln

129 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab.27. Krótkoterminowy harmonogram rzeczowo-finansowy realizacja zada ń koordynowanych powiatu kutnowskiego do roku 2014

Cel główny Cel szczegółowy krótkoterminowy Działania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania Koszty szacunkowe

ograniczenie emisji inwentaryzacja i aktualizacja źródeł emisji substancji do powietrza i stworzenie bazy 2011 WIO Ś bud Ŝet 30 tys. substancji i energii danych na ten temat

inwentaryzacja i aktualizacja źródeł zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym 2011 WIO Ś bud Ŝet 30 tys.

zmniejszenie przekrocze ń wojewoda, WIO Ś, współpraca w realizacji Programu Ochrony Powietrza 2011-2014 wojewoda, starostwo, WIO Ś bd dopuszczalnych poziomów emisji przedsi ębiorcy

monitoring jako ści powietrza, emisji zanieczyszcze ń powietrza ze źródeł punktowych 2011-2014 WIO Ś, przedsi ębiorcy bud Ŝet, przedsi ębiorcy, 25 tys.

nadzór nad podmiotami gospodarczymi emituj ącymi zanieczyszczenia do powietrza, środki własne powiatu, gmin, 2011-2014 WIO Ś, powiat, gminy 25 tys. wspieranie ich działa ń na rzecz zwi ększenia skuteczno ści oczyszczania gazów odlotowych bud Ŝet modernizacje dróg w celu ograniczenia emisji ze źródeł komunikacyjnych: środki własne powiatu, gmin, - dróg powiatowych (zadanie wykonywane wraz z gminami) 2011-2014 zarz ądcy dróg, starostwo, gminy 5 mln fundusze celowe, zarz ądcy dróg - dróg gminnych ograniczenie niskiej emisji ograniczenie zjawiska „niskiej emisji”, wymian ę kotłowni w ęglowych i koksowych na starostwo, gminy, przedsi ębiorcy, gmin, przedsi ębiorcy, 2011-2014 1,1 mln gazowe, olejowe, termomodernizacje budynków mieszka ńcy mieszka ńcy, fundusze celowe

wspieranie działa ń podmiotów prywatnych i publicznych na rzecz zwi ększenia 2011-2014 gminy, organizacje ekologiczne gmin, fundusze celowe 20 tys. wykorzystanie energii odnawialnej efektywno ści wykorzystania energii do 7,5% ogółu energii zu Ŝywanej środki własne gmin, 60 tys. wspieranie działa ń na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii 2011-2014 starostwo, gminy, przedsi ębiorcy przedsi ębiorcy, fundusze celowe (kotłownia na biomas ę) inwentaryzacja i aktualizacja źródeł emisji zanieczyszcze ń do wód i stworzenie bazy danych 2011-2014 WIO Ś bud Ŝet 30 tys. na ten temat budowa, modernizacja i rozbudowa sieci kanalizacyjnej, podział kanalizacji ogólnospławnej gminy, środki zewn ętrzne, 2011-2014 gminy 15 mln na kanalizacj ę sanitarn ą i kanalizacj ę wód opadowych w miastach fundusze celowe środki własne gmin, fundusze budowa oczyszczalni ścieków z dostosowaniem do wymogów UE 2011-2014 gminy celowe SPO Rozwój Obszarów bd Wiejskich środki własne gmin, fundusze ograniczenie spływu powierzchniowego z pól do rzek poprzez obudow ę biologiczn ą cieków 2011-2014 gminy, rolnicy 0,5 mln celowe osi ągni ęcie lepszej jako ści wód osi ągni ęcie równowagi pomi ędzy długo ści ą sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, wspieranie w zakresie badanych parametrów środki własne gmin, fundusze mieszka ńców wył ączonych z budowy sieci kanalizacyjnej w budowie przydomowych 2011-2014 gminy 700 tys. celowe oczyszczalni ścieków zwi ększenie nadzoru nad magazynowaniem ścieków w zbiornikach bezodpływowych oraz 2011-2014 gminy środki własne gmin 30 tys. kontrola nad ich regularnym wywozem ograniczenie spływu zanieczyszcze ń azotowych ze źródeł rolniczych przez budow ę płyt 2011-2014 gminy, rolnicy rolnicy 100 tys. obornikowych i zbiorników na gnojówk ę ograniczenie/eliminacja zrzutu substancji niebezpiecznych do wód ze źródeł przedsi ębiorcy przedsi ębiorcy, środki 2011-2014 bd przemysłowych zewn ętrzne, fundusze celowe monitoring wód powierzchniowych rzek i jezior praca ci ągła WIO Ś bud Ŝet 50 tys. realizacja zada ń okre ślonych w powiatowym i gminnych planach gospodarki odpadami oraz w aktualizacji PGO dla powiatu i gmin (realizacja ró Ŝnorodnych przedsi ęwzi ęć osi ągni ęcie maksymalnych inwestycyjnych w zakresie unieszkodliwiania i odzysku odpadów, podniesienie poziomów odzysku odpadów skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów; wprowadzenie zbiórki odpadów środki własne powiatu , gmin, i minimalizacja ich składowania oraz biodegradowalnych, udoskonalenie zbiórki odpadów niebezpiecznych, ograniczenie ilo ści 2011-2014 powiat, gminy fundusze celowe, bud Ŝet, 5 mln wytwarzania odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, fundusze unijne ograniczenie masy odpadów opakowaniowych deponowanych na składowiskach odpadów, aktualizacja inwentaryzacji i usuni ęcie azbestu z terenu gminy, likwidacja dzikich składowisk, kształtowanie świadomo ści ekologicznej w zakresie post ępowania z odpadami). ograniczanie uci ąŜ liwo ści hałasu egzekwowanie zało Ŝeń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie praca ci ągła gminy, WIO Ś środki własne gmin, bud Ŝet 20 tys. i promieniowania hałasu i emisji promieniowania elektromagnetycznego elektromagnetycznego ograniczeniu ruchu samochodowego poprzez wydzielanie stref wolnych od ruchu środki własne gmin, fundusze praca ci ągła gminy 10 tys. kołowego, rozbudow ę ście Ŝek rowerowych celowe i unijne zwi ększenie nadzoru nad punktowymi źródłami hałasu, interwencje WIO Ś, w przypadku stwierdzenia powa Ŝnych narusze ń zasad emisji hałasu przemysłowego do środowiska, praca ci ągła WIO Ś bud Ŝet bd prowadz ące nawet do eliminacji źródeł hałasu

prowadzenie monitoringu hałasu i pól elektromagnetycznych, prowadzenie bazy danych praca ci ągła WIO Ś bud Ŝet 50 tys.

nadzór nad źródłami emisji pól elektromagnetycznych praca ci ągła WIO Ś bud Ŝet bd

uwzgl ędnienie oddziaływania pół elektromagnetycznych i hałasu w planach zagospodarowania przestrzennego i decyzjach lokalizacyjnych obiektów, prowadzenie praca ci ągła gminy środki własne gmin bd przemy ślanej polityki lokalizacyjnej dotycz ącej nowych obiektów

130 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

tworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania w przypadkach okre ślonych w ustawie prawo ochrony środowiska, egzekwowanie zapisów dotycz ących obszarów ograniczonego praca ci ągła WIO Ś bud Ŝet bd uŜytkowania dotycz ących źródeł hałasu i pól elektromagnetycznych

ocena stanu akustycznego środowiska i wykonanie map akustycznych dla obiektów, których GDDKiA, MZDW, PKP, eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych GDDKiA, MZDW, PKP, zarz ądca 2011-2014 zarz ądca lotniska, bud Ŝet, 30 tys. obszarach (drogi, linie kolejowe) i przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w lotniska, WIO Ś fundusze celowe środowisku

poprawa stanu technicznego dróg, tras kolejowych w celu obni Ŝenia emisji hałasu zarz ądcy dróg, PKP, fundusze praca ci ągła zarz ądcy dróg, PKP bd komunikacyjnego celowe, fundusze unijne

budowa ekranów akustycznych w miejscach wyst ępowania uci ąŜ liwo ści akustycznych zarz ądcy dróg, powiat, gminy zarz ądcy dróg, PKP, fundusze 2011-2014 bd (szlaki komunikacyjne) dla mieszka ńców celowe, fundusze unijne

bud Ŝet, organizacje ekologiczne, podnoszenie świadomo ści społecze ństwa zwi ązanej z wyst ępowaniem źródeł WIO Ś, organizacje ekologiczne, praca ci ągła środki własne gmin, fundusze 4 tys. promieniowania i ich oddziaływania poprzez ró Ŝnorodne media gminy celowe, unijne

obj ęcie ochron ą planowanych obszarów Natura 2000 praca ci ągła jednostki samorz ądowe bud Ŝet bd

współpraca z wojewódzkim konserwatorem przyrody w celu wprowadzenia lepszych 2011-2014 gminy środki własne gmin 20 tys. procedur ochrony obszarów cennych przyrodniczo dalsze popieranie działa ń gmin, organizacji ekologicznych i indywidualnych obywateli środki własne gmin, fundusze ochrona przyrody i krajobrazu 2011-2014 gminy, organizacje ekologiczne 20 tys. z uwzgl ędnieniem maj ących na celu tworzenie nowych form ochrony przyrody celowe wymogów UE sporz ądzenie planów ochrony przyrody dla rezerwatów, obszarów Natura 2000, parku 2011-2014 Wojewódzki Konserwator Przyrody bud Ŝet bd krajobrazowego

ochrona starodrzewów, parków podworskich i wiejskich 2011-2014 Wojewódzki Konserwator Przyrody bud Ŝet 25 tys.

prowadzeniu aktywnych prac ochronnych oraz egzekwowanie przepisów ustawy o ochronie gminy, organizacje ekologiczne, środki własne gmin, organizacje przyrody w odniesieniu do ich u Ŝytkowników, respektowanie przez u Ŝytkowników 2011-2014 20 tys. przedsi ębiorcy, mieszka ńcy ekologiczne, fundusze celowe środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo środki własne gmin, fundusze uporz ądkowanie ewidencji gruntów zalesionych 2011-2014 gminy 20 tys. celowe wyznaczenie, tworzenie, powi ększanie zwartych kompleksów le śnych oraz le śnych pasów bud Ŝet, środki własne gmin, ochrona ekosystemów leśnych 2011-2014 gminy, nadle śnictwa bd izolacyjnych nadle śnictwa

prowadzenie kompleksowego monitoringu gospodarki leśnej 2011-2014 nadle śnictwa bud Ŝet, nadle śnictwa bd

bud Ŝet, środki własne gmin, prowadzenie zalesie ń słabych gruntów rolnych, nieu Ŝytków 2011-2014 gminy, ARiMR, nadle śnictwa 1,5 mln fundusze unijne (PROW) ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu prowadzenie gospodarki le śnej zgodnej z zasadami proekologicznymi (wzbogacanie składu gatunkowego drzewostanów i obrze Ŝy lasu, zabiegi piel ęgnacyjne wykonywane w ró Ŝnych bud Ŝet, nadle śnictwa, środki fazach rozwojowych drzewostanów, maj ące na celu kształtowanie struktury gatunkowej, praca ci ągła gminy, nadle śnictwa 100 tys. własne gmin utrzymanie lesisto ści w powiecie na wysoko ściowej i wzmaganie procesów obiegu materii w drzewostanach, prowadzenie obecnym poziomie i dokonanie zgodnych z charakterystyk ą siedliskow ą nasadze ń) pojedynczych zadrzewie ń odbudowa lasów zniszczonych przez po Ŝary, huragany zabiegi hodowlane maj ące na celu bud Ŝet, środki własne gmin, praca ci ągła gminy, nadle śnictwa 5 tys. zast ępowanie osłabionych i chorych drzew, młodymi sadzonkami; nadle śnictwa uwzgl ędnienie pozytywnej roli lasów i zadrzewie ń i planach zagospodarowania 2011-2014 gminy środki własne gmin bd przestrzennego działanie z Nadle śnictwem Kutno w celu ochrony istniej ących lasów, zahamowanie 2011-2014 gminy, nadle śnictwo bud Ŝet, środki własne gmin 10 tys. urbanizacji terenów le śnych kontynuacja inwentaryzacji terenów zdegradowanych i wymagaj ących rekultywacji 2011-2014 wojewoda wojewoda 20 tys. środki własne gmin, zarz ądcy prowadzenie bada ń gleb u Ŝytkowanych rolniczo oraz gleb wzdłu Ŝ tras szybkiego ruchu 2011-2014 gminy, zarz ądcy dróg 50 tys. dróg stosowanie zasad Dobrej Praktyki Rolniczej, wdra Ŝanie programu rolno środowiskowego środki własne gmin, ODR, ochrona gleb 2011-2014 gminy, ODR, ARiMR bd ARiMR środki własne gmin, osoby rekultywacja gleb zdegradowanych 2011-2014 powiat, gminy, osoby prywatne 10 tys. prywatne dalsze popieranie działa ń gmin w zakresie likwidacji dzikich składowisk odpadów 2011-2014 powiat fundusze celowe 100 tys. ograniczenie wykorzystania wód podziemnych do celów innych ni Ŝ zaopatrzenie ludno ści w środki własne gmin, fundusze 2011 gminy bd wod ę do picia celowe ochrona zasobów kopalin i wód dalsze ograniczenie zu Ŝycia wody podziemnej, poprzez egzekwowanie przyj ętego środki własne gmin, fundusze podziemnych 2011-2014 gminy bd regulaminu zaopatrzenia w wod ę i odprowadzenia ścieków celowe ochrona wód podziemnych przed ich ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą praca ci ągła gminy środki własne gmin bd

131 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

wyznaczenie i wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 2011-2014 gminy środki własne gmin bd granic obszarów bezpo średniego i potencjalnego zagro Ŝenia powodzi ą budowa systemów ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodz ącymi w 2011-2014 RZGW, IMGiW RZGW, IMiGW 30 tys. ochrona przed powodzi ą atmosferze i hydrosferze modernizacja i konserwacja oraz okresowe przegl ądy wałów przeciwpowodziowych na 2011-2014 urz ąd wojewódzki, WZMiU urz ąd wojewódzki 100 tys. rzece Ochni ą, oczyszczanie terenu międzywala konserwacja i modernizacja urz ądze ń wodnych praca ci ągła RZGW, WZMiUW RZGW, WZMiUW 100 tys.

gminy, nadle śnictwa, KP PSP, OSP, środki własne gmin, propagowanie zasad przeciwdziałania zagro Ŝeniu po Ŝarowemu praca ci ągła 100 tys. szkoły nadle śnictwa, KP PSP, szkoły

uporz ądkowanie le śnych dróg przeciwpo Ŝarowych, uzupełnienie oznakowania terenów le śnych (wjazdy do lasu, parkingi le śne) tablicami informacyjno- ostrzegawczymi praca ci ągła nadle śnictwa środki własne nadle śnictwa 40 tys. ochrona przeciwpo Ŝarowa dotycz ącymi bezpiecze ństwa po Ŝarowego, numerów dróg środki własne gminy, WK PSP, modernizacja sprz ętu OSP, doposa Ŝenie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w sprz ęt do ratownictwa KP PSP, fundusze celowe, 2011-2014 gminy, KP PSP 1 mln poprawa stanu techniczno-chemiczno-ekologicznego Samorz ąd Województwa bezpiecze ństwa Mazowieckiego ekologicznego powiatu wykonywanie corocznego przegl ądu dotycz ącego spełnienia wymogów bezpiecze ństwa w praca ci ągła PSP bud Ŝet 8 tys. zakładzie stanowi ącym zagro Ŝenie wyst ąpienia awarii przemysłowej sporz ądzenie planów operacyjno – ratowniczych dla gmin powiatu nara Ŝonych na skutki 2011-2014 gminy, PSP, PERN bud Ŝet, fundusze unijne bd zapobieganie skutkom awarii powa Ŝnych awarii przemysłowych przemysłowych uwzgl ędnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wymogów ochrony 2011-2014 gminy środki własne gmin bd przed nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami środowiska lub/i katastrofami naturalnymi prowadzenie i aktualizacja przez WIO Ś elektronicznej bazy danych o zakładach mog ących powodowa ć powa Ŝne awarie oraz o wyst ępuj ących powa Ŝnych awariach, inwentaryzacja 2011-2014 powiat, WIO Ś bud Ŝet 8 tys. instalacji stanowi ących potencjalne zagro Ŝenia środowiska i zdrowia ludzi

współpraca ze słu Ŝbami porz ądkowymi w celu bezwzgl ędnego egzekwowania zakazu transportu substancji niebezpiecznych trasami do tego nie przeznaczonymi (w tym z praca ciągła WIO Ś, PSP bud Ŝet 10 tys. centrów miast), kontrola transportu zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych nawi ązanie współpracy z PKP w celu ustalenia procedur bezpiecze ństwa dotycz ących przewozu kolej ą substancji niebezpiecznych przez obszary zurbanizowane powiatu praca ci ągła WIO Ś, PSP, PKP bud Ŝet 10 tys. kutnowskiego racjonalne gospodarowanie kontrola prawidłowego funkcjonowania melioracji wodnych, rezygnacja z melioracji spółki wodne, WZMiUW, Urz ąd środowiskiem oraz rozwój torfowisk, podmokłych ł ąk i pastwisk (zachowanie cennych przyrodniczo ekosystemów), praca ci ągła spółki wodne, WZMiUW 80 tys. Marszałkowski proekologicznych form konserwacja systemów melioracyjnych działalno ści gospodarczej działania na rzecz zmniejszenia ilo ści wytwarzanych odpadów, zarówno przez gminy, przedsi ębiorcy, mieszka ńcy, środki własne gmin, organizacje, 2011-2014 50 tys. mieszka ńców jak i podmioty gospodarcze organizacje odzysku fundusze celowe ograniczenie materiałochłonno ści, promowanie i wdra Ŝanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) w zakresie zmniejszania wodochłonno ści, energochłonno ści przedsi ębiorcy, fundusze ś materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji, wprowadzanie zamkni ętych obiegów wody w i odpadowo ci gospodarki, 2011-2014 przedsi ębiorcy, starostwo, gminy celowe, kredyty preferencyjne i bd ą celu zmniejszenia zapotrzebowania na wod ę i ograniczenia wielko ści ładunków racjonalne gospodarowanie wod , komercyjne zatrzymanie wody w środowisku zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiorników wspieranie działa ń sektora prywatnego, maj ących na celu budow ę na terenie powiatu środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy 4 tys. instalacji opartych na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii celkowe, unijne

środki własne gmin, wdra Ŝanie Programu Małej Retencji Wodnej dla województwa łódzkiego 2011-2014 gminy, przedsi ębiorcy, RZGW bd przedsi ębiorcy, fundusze celowe

prowadzenie polityki sprzyjaj ącej rozwojowi komunikacji zbiorowej, zwi ększenie udziału środki własne gmin, koleje, 2011-2014 gminy, koleje, przedsi ębiorcy bd proekologiczne inwestycje w transportu kolejowego przedsi ębiorcy dziedzinie transportu poprawa infrastruktury kolejowej 2011-2014 PKP PKP, fundusze unijne 10 mln tworzenie przej ść przez drogi umo Ŝliwiaj ących migracj ę zwierz ąt 2011-2014 zarz ądcy dróg zarz ądcy dróg, fundusze celowe bd promocja i ograniczenie spływu zanieczyszcze ń azotanowych ze źródeł rolniczych poprzez ODR, ARiMR, rolnicy, 2008-2011 ODR, gminy, rolnicy 100 tys. budow ę płyt obornikowych, zbiorników na gnojówk ę fundusze celowe ODR, środki własne gmin, promocja i stosowanie zasad Dobrej Praktyki Rolnej 2008-2011 ODR, gminy, rolnicy bd zmniejszenie presji rolnictwa na rolnicy, fundusze celowe środowisko promocja i utrzymanie tradycyjnego, urozmaiconego krajobrazu rolniczego poprzez ODR, ARiMR, środki własne 2011-2014 ODR, ARiMR, gminy, rolnicy bd zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych gmin, rolnicy , fundusze celowe ODR, ARiMR, rolnicy, wdra Ŝanie programów rolno środowiskowych 2011-2014 ODR, ARiMR, rolnicy 1 mln fundusze celowe usprawnienie zarz ądzania dalsze szkolenie słu Ŝb ochrony środowiska w zakresie prawa ochrony środowiska i 2011-2014 gminy środki własne gmin, bud Ŝet 20 tys. środowiskiem korzystania ze wspólnotowych środków finansowych doskonalenie współpracy z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi, uczelniami i środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy, organizacje ekologiczne 4 tys. innymi instytucjami zajmuj ącymi si ę ochron ą środowiska celowe

132 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

kontrola przestrzegania nało Ŝonych obowi ązków w zakresie ochrony i korzystania ze 2011-2014 WIO Ś, powiat bud Ŝet bd środowiska uwzgl ędnienie przepisów ochrony środowiska w opracowywanych miejscowych planach 2011-2014 powiat, gminy środki własne powiatu , gmin bd zagospodarowania przestrzennego

powiat, gminy, organizacje środki własne gmin, bud Ŝet, wspieranie działa ń gmin w zakresie prowadzenia edukacji ekologicznej 2011-2014 20 tys. ekologiczne fundusze celowe

gminy, szkoły, organizacje środki własne gmin, organizacje dalsze wspieranie wprowadzania programów edukacyjnych dla uczniów 2011-2014 20 tys. ekologiczne ekologiczne, fundusze celowe gminy, organizacje ekologiczne, środki własne gmin, fundusze dalsze tworzenie i budowa ście Ŝek dydaktycznych, ekologicznych i rowerowych 2011-2014 25 tys. nadle śnictwa celowe powiat, gminy, organizacje środki własne gmin, fundusze wspieranie działa ń organizacji pozarz ądowych w zakresie edukacji ekologicznej 2011-2014 4 tys. ekologiczne, celowe kontynuacja szkole ń i programów edukacyjnych dla przedsi ębiorców, nauczycieli, radnych, powiat, gminy, organizacje środki własne gmin, fundusze 2011-2014 8 tys. urz ędników i in. ekologiczne, ODR, M Ś celowe, bud Ŝet edukacja rolników i kadr w zakresie rolnictwa ekologicznego, Dobrych Praktyk Rolniczych, środki własne gmin, bud Ŝet, 2011-2014 powiat, gminy, ODR bd programów rolno środowiskowych fundusze unijne powiat, gminy, organizacje środki własne gmin, fundusze edukacja na rzecz poszanowania dzikiej przyrody i zieleni urz ądzonej 2011-2014 ekologiczne, nadle śnictwa celowe zapewnienie społecze ństwu powszechnego dost ępu do informacji o środowisku (w tym mi ędzy innymi do materiałów informacyjnych na temat moŜliwo ści: wykorzystania powiat, gminy, organizacje środki własne powiatu , gmin, odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu, termomodernizacji budynków, 2011-2014 ekologiczne bud Ŝet, fundusze celowe zwi ększenie aktywno ści oszcz ędzania wody i wykorzystywania wód opadowych w przedsi ębiorstwach oraz edukacja ekologiczna i podnoszenie obywatelskiej i podnoszenie gospodarstwach domowych) poziomu świadomo ści ekologicznej świadomo ści ekologicznej dalsze motywowanie gmin do organizowania imprez masowych o tematyce ekologicznej: powiat, gminy, organizacje środki własne powiatu , gmin, mieszka ńców 2011-2014 20 tys. społecze ństwa Dzie ń Ziemi, Dzie ń Ochrony Środowiska, Sprz ątanie Świata ekologiczne fundusze celowe

środki własne gmin, wspieranie i rozbudowa bazy turystyczno-wypoczynkowej 2011-2014 gminy, przedsi ębiorcy 50 tys. przedsi ębiorcy propagowanie walorów przyrodniczych powiatu (wydawnictwa zwarte, czasopisma, środki własne gmin, fundusze Internet, rozgło śnie radiowe i telewizyjne, organizowanie konferencji po świ ęconych 2011-2014 gminy, celowe problematyce ochrony przyrody na terenie powiatu kutnowskiego) środki własne gmin, ODR, wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych 2011-2014 gminy, ODR bd przedsi ębiorcy

promocja dziedzictwa kulturowego, walorów przyrodniczych i turystycznych powiatu na 2011-2014 gminy, organizacje środki własne gmin, organizacje 50 tys. targach, wystawach, imprezach o charakterze lokalnym, regionalnym, krajowym

przygotowania programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach cennych środki własne gmin, fundusze 2011 gminy, organizacje ekologiczne 25 tys. przyrodniczo i krajobrazowo celowe

kontynuacja organizowania konkursów, wystaw, imprez aktywizuj ących społecze ństwo do środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy, organizacje ekologiczne 25 tys. troski o środowisko celowe środki własne gmin, fundusze promowanie osób i organizacji aktywnie działaj ących na rzecz środowiska 2011-2014 gminy 4 tys. celowe promowanie podmiotów gospodarczych posiadaj ących certyfikaty ekologiczne, wspieranie środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy, organizacje ekologiczne 15 tys. działa ń zmierzaj ących do osi ągni ęcia certyfikatów celowe

RAZEM 42,652 mln

133 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

Tab.28. Wytyczne dla gminnych programów ochrony środowiska Koszty szacunkowe Cel główny Cel długoterminowy Cel szczegółowy krótkoterminowy Działania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania zł ograniczenie emisji wspieranie budowy lokalnych kotłowni na biomas ę i innych systemów środki własne gmin, środki 2011-2014 gminy 100 tys. substancji i energii wykorzystuj ących odnawialne źródła energii w gminie Łani ęta, Strzelce, Krzy Ŝanów WFO ŚiGW

środki własne gmin , mieszka ńcy, zamiana kotłowni w ęglowych i koksowych na gazowe i olejowe 2011-2014 gminy, mieszka ńcy, przedsi ębiorcy 300 tys. przedsi ębiorcy ograniczenie niskiej emisji budowa sieci c.w.u. na terenie gminy Łani ęta, Strzelce, Krzy Ŝanów 2011-2014 zarz ądca sieci mieszka ńcy, fundusz unijne 300 tys. osi ągni ęcie lepszej jako ści opracowanie Zało Ŝeń Zaopatrzenia Ciepło, Energi ę Elektryczn ą oraz Paliwa Gazowe- 2011-2014 gminy środki własne gmin 30 tys. powietrza, zwłaszcza w zakresie gminy Strzelce, Krzy Ŝanów pyłów kontynuacja termoizolacji budynków komunalnych, produkcyjnych i mieszkalnych na środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gmina 300 tys. terenie gminy Łani ęta, Miasto Kutno, Strzelce, Bedlno, śychlin celowe, fundusze unijne zwi ększenie nadzoru nad podmiotami gospodarczymi emitującymi zanieczyszczenia do zmniejszenie przekrocze ń powietrza, wspieranie ich działa ń na rzecz zwi ększenia skuteczno ści oczyszczania 2011-2014 WIO Ś bud Ŝet bd dopuszczalnych poziomów emisji gazów odlotowych środki własne gmin, środki wspieranie działa ń na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii (kolektory słoneczne gminy, organizacje ekologiczne, 2011-2014 WFO ŚiGW, fundusze celowe, 30 tys. do ogrzewania w gm. Łani ęta, Strzelce, Krzy Ŝanów) mieszkańcy wykorzystanie energii odnawialnej środki inwestorów do 7,5% ogółu energii zu Ŝywanej rozpoznanie zasobów geotermalnych w gminie śychlin 2011-2014 100 tys.

kontynuacja kontroli umów w zakresie wywozu nieczysto ści w śród wszystkich 2011 gminy środki własne gmin bd mieszka ńców oraz podmiotów gospodarczych środki własne gmin, fundusze kontynuacja budowy sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gmin Kutno, Bedlno, śychlin 2011-2014 gminy celowe, środki WFO ŚiGW, 15 mln (przeprowadzanie Programu Gospodarki Ściekowej), D ąbrowice oraz Miasta Kutno mieszka ńcy środki własne gmin, fundusze rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej w Mie ście Kutno oraz gminie Nowe Ostrowy 2011-2014 gminy 6 mln celowe budowa urz ądze ń oczyszczaj ących ścieki deszczowe odprowadzane do rzeki w Mie ście środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy 2 mln Kutno celowe, środki WFO ŚiGW modernizacja i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w śychlinie celem środki własne gmin, fundusze 2011 gminy 4 mln osi ągni ęcie lepszej jako ści wód podwy Ŝszenia usuwania biogenów , budowa oczyszczalni w Śleszynie celowe osi ągni ęcie lepszej jako ści wód w zakresie badanych parametrów promocja i wspieranie budowy małych grupowych oczyszczalni ścieków oraz środki własne gmin, środki oczyszczalni przydomowych w gminach Łanięta, Strzelce, Krzy Ŝanów, Bedlno, 2011-2014 gminy 60 tys. WFO ŚiGW, mieszka ńcy Dąbrowice Kro śniewice, Oporów Nowe Ostrowy, Kutno odbudowa hydrotechniczna rzeki Ochni- kontynuacja budowy progów wodnych oraz środki własne gminy, środki praca ci ągła RZGW, WZMiUW, gmina 2 mln jazu Zawady (Miasto Kutno) WFO ŚiGW, WZMiUW środki własne gminy, środki budowa zbiornika retencyjnego „Dybów” (Miasto Kutno) 2011-2014 WZMiUW, gmina 10 mln WFO ŚiGW, WZMiUW kontynuacja inwentaryzacji i kontrola bezodpływowych zbiorników, w których praca ci ągła gminy środki własne gmin, mieszka ńcy bd magazynowane s ą ścieki ograniczenie spływu zanieczyszcze ń azotowych ze źródeł rolniczych przez budow ę płyt 2011-2014 gminy, rolnicy rolnicy 1 mln obornikowych i zbiorników na gnojówk ę prowadzenie działa ń w zakresie tworzenia zakładów utylizacji odpadów, zagospodarowaniu surowców wtórnych, zorganizowaniu systemu odbioru odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych, selekcji odpadów biodegradowalnych, edukacji mieszka ńców, opracowywania dokumentacji planistycznych, ograniczenie ilo ści osi ągni ęcie maksymalnych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska 2011-2014 gminy środki własne gmin 4 mln poziomów odzysku odpadów odpadów, ograniczenie masy odpadów opakowaniowych deponowanych na racjonalna gospodarka odpadami i minimalizacja ich składowania składowiskach odpadów, aktualizacja inwentaryzacji i usuni ęcie azbestu z terenu gminy, oraz wytwarzania likwidacja dzikich składowisk, kształtowanie świadomo ści ekologicznej w zakresie post ępowania z odpadami

kontynuacja realizacji zada ń okre ślonych w gminnych planach gospodarki odpadami i środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy 4 mln ich aktualizacjach celowe, unijne

ograniczenie uci ąŜ liwo ści hałasu ograniczanie uci ąŜ liwo ści hałasu prace remontowe i modernizacyjne dróg miejskich oraz gminnych poprawiaj ące środki własne gmin, zarz ądcy i promieniowania i promieniowania płynno ść ruchu, wprowadzenie rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych 2011-2014 gminy, zarz ądcy dróg dróg,, fundusze celowe, fundusze 20 mln elektromagnetycznego elektromagnetycznego ograniczaj ących uci ąŜ liwo ść akustyczn ą dróg na obszarze gmin unijne

egzekwowanie zało Ŝeń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w 2011-2014 urz ędy gmin, WIO Ś środki własne gmin, bud Ŝet bd zakresie hałasu i emisji promieniowania elektromagnetycznego

WIO Ś, gmina, powiat, środki własne gmin, powiatu, ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznych ze strony przemysłu 2011-2014 bd przedsi ębiorstwa przedsi ębiorcy

134 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

uwzgl ędnienie oddziaływania pół elektromagnetycznych w planach zagospodarowania praca ci ągła urz ędy gmin środki własne gmin bd przestrzennego i decyzjach lokalizacyjnych obiektów

środki własne gmin, organizacje podnoszenie świadomo ści społecze ństwa zwi ązanej z wyst ępowaniem źródeł WIO Ś, organizacje ekologiczne, praca ci ągła ekologiczne, bud Ŝet, fundusze 4 tys. promieniowania i ich oddziaływania poprzez ró Ŝnorodne media powiat, gminy celowe

zwi ększenie izolacyjności budynków (poprzez wymian ę okien) w miejscach powiat, gminy, mieszka ńcy, środki własne gmin, mieszka ńcy, wyst ępowania przekrocze ń warto ści progowych hałasu, w sytuacji gdy inne rozwi ązania 2011-2014 podmioty gospodarcze bd przedsi ębiorcy, fundusze celowe ograniczenia emisji hałasu nie daj ą skutecznych rezultatów ochrona środowiska gmina, powiat, Wojewódzki prowadzenie działa ń maj ących na celu utworzenie rezerwatów przyrody: 2011 bud Ŝet 5 tys. przyrodniczego Konserwator Przyrody i krajobrazu środki własne gminy, środki odtworzenie buforowych stref ro ślinnych wzdłu Ŝ cieków wodnych 2011-2014 gmina, powiat 20 tys. celowe wspieranie działa ń maj ących na celu restytucj ę siedlisk mokradłowych oraz środki własne gminy, środki 2011-2014 gmina, powiat bd renaturyzacj ę dolin niewielkich cieków celowe dalsze rozwijanie nowych form agroturystycznych i turystycznych na terenie gmin środki własne gmin, ODR, 2011-2014 gminy, ODR 0,5 mln Bedlno, Krzy Ŝanów, Łani ęta, Strzelce z wykorzystaniem walorów przyrodniczych fundusze celowe ochrona przyrody i krajobrazu ochrona dziedzictwa przyrody i z uwzgl ędnieniem wymogów UE tworzenie form ochrony przyrody 2011-2014 gminy gminy, fundusze celowe, bud Ŝet 5 tys. zachowanie bioró Ŝnorodno ści

kontynuacja ochrony istniej ących ju Ŝ obszarów i obiektów podlegaj ących ochronie na środki własne gmin, fundusze mocy prawa, respektowanie przez u Ŝytkowników środowiska zasad ekorozwoju na 2011-2014 gminy 6 tys. celowe, bud Ŝet terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo dalsza ochrona istniej ących zadrzewie ń śródpolnych, przydro Ŝnych, zadrzewie ń na praca ci ągła gminy środki własne gmin bd terenie zieleni komunalnej, rozwój zieleni na terenach zurbanizowanych, gminy, Wojewódzki Konserwator środki własne gmin, Wojewódzki ochrona starodrzewów i parków podworskich 2011-2014 30 tys. Przyrody Konserwator Przyrody kontynuacja eksponowania warto ści kulturowych i historycznych obiektów obj ętych 2011-2014 gminy, powiat środki własne gmin, bud Ŝet 20 tys. ochron ą konserwatora zabytków środki własne gmin, fundusze uporz ądkowanie ewidencji gruntów zalesionych 2011-2014 powiat, gminy bd celowe ochrona ekosystemów le śnych wyznaczenie, tworzenie, powi ększanie zwartych kompleksów le śnych oraz le śnych bud Ŝet, środki własne gmin, 2011-2014 gminy, nadle śnictwa bd pasów izolacyjnych nadle śnictwa opracowanie gminnego planu zalesie ń gruntów rolnych o małej przydatno ści dla 2011-2014 gmina środki własne gmin 20 tys. rolnictwa, nieu Ŝytków i innych gruntów nadaj ących si ę do zalesienia (gm. Bedlno)

dalsze uwzgl ędnienie pozytywnej roli lasów i zadrzewie ń w planach zagospodarowania 2011-2014 gminy środki własne gmin bd przestrzennego, ograniczenie nierolniczego i niele śnego przeznaczenia gruntów ochrona lasów i utrzymanie lesisto ści powiatu na dalsze działanie z Nadle śnictwem Kutno w celu ochrony istniej ących lasów 2011-2014 gminy, nadle śnictwa środki własne gmin, nadle śnictwa 20 tys. dotychczasowym poziomie utrzymanie lesisto ści w powiecie na obecnym poziomie i dokonanie bud Ŝet, środki własne gmin pojedynczych zadrzewie ń prowadzenie zadrzewie ń i zakrzewie ń gruntów niskoprodukcyjnych 2011-2014 gminy, ARiMR, nadle śnictwa fundusze unijne (PROW), 1,5 mln nadle śnictwa bud Ŝet, nadle śnictwa, środki prowadzenie gospodarki le śnej zgodnej z zasadami proekologicznymi praca ci ągła gminy, nadle śnictwa 70 tys. własne gmin promowanie zada ń maj ących na celu zwi ększenie udziału trwałych u Ŝytków zielonych, środki własne gmin, środki bud Ŝetu 2011-2014 gminy, ARiMR, nadle śnictwa bd zadrzewie ń/ zakrzewie ń śródpolnych powiatu, środki WFO ŚiGW odbudowa lasów zniszczonych przez po Ŝary, huragany, przywracanie le śnego charakteru bud Ŝet, środki własne gmin, praca ci ągła gminy, nadle śnictwa 10 tys. gruntom, które go utraciły nadle śnictwa

dalsza likwidacja dzikich składowisk odpadów na terenie gmin, w których one istniej ą 2011-2014 gminy środki własne gmin 50 tys.

środki własne gmin, bud Ŝet, dalsze promowanie rolnictwa ekologicznego 2011-2014 gminy, ODR 50 tys. fundusze celowe dostosowanie formy zagospodarowania rolniczego lub le śnego do rodzaju gleb - wapnowanie gleby i racjonalne stosowanie środków chemicznych i biologicznych 2011-2014 rolnicy rolnicy, fundusze unijne bd ochrona gleb ochrona gleb w produkcji rolnej środki własne gmin, osoby dalsze przywracanie warto ści u Ŝytkowej glebom, które uległy degradacji 2011-2014 powiat, gminy, osoby prywatne 10 tys. prywatne środki własne gmin , ODR, stosowanie zasad Dobrej Praktyki Rolniczej, wdra Ŝanie programu rolno środowiskowego 2011-2014 powita, gminy, ODR, ARiMR 1 mln ARiMR

monitoring jako ści gleb 2011-2014 powiat, gminy, zarz ądcy dróg środki własne gmin, zarz ądcy dróg 50 tys.

ochrona zasobów kopalin i wód ochrona zasobów kopalin i wód środki własne gmin,, fundusze kontynuacja budowy sieci wodoci ągowej w gminie D ąbrowice 2011-2014 gminy 5 mln podziemnych podziemnych celowe, unijne, mieszka ńcy

135 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

dalsza poprawa standardów zaopatrzenia w wod ę, modernizacja i budowa stacji uzdatniania wody, ograniczenie marnotrawstwa i strat w systemach wodoci ągowych, 2011-2014 gminy, nadle śnictwa środki własne gmin, nadle śnictwa bd preferowanie zalesie ń na obszarach źródliskowych, infiltracyjnych ograniczenie wykorzystania wód podziemnych do celów innych ni Ŝ zaopatrzenie środki własne gmin, fundusze 2011 powiat, gminy bd ludno ści w wod ę do picia celowe dalsze ograniczenie zu Ŝycia wody podziemnej, poprzez egzekwowanie przyj ętego środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy bd regulaminu zaopatrzenia w wod ę i odprowadzenia ścieków celowe ochrona wód podziemnych przed ich ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą praca ci ągła gminy środki własne gmin bd

eliminacja przypadków niekoncesjonowanej eksploatacji torfu na terenie powiatu oraz środki własne gmin, środki gmina gminy 20 tys. ochrona złó Ŝ torfu przed po Ŝarem WFO ŚiGW wyznaczenie i wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 2011-2014 gminy środki własne gmin bd granic obszarów bezpo średniego i potencjalnego zagro Ŝenia powodzi ą ochrona przeciwpowodziowa budowa systemu wczesnego ostrzegania o zagro Ŝeniach ekologicznych (rozbudowa środki własne gmin, środki 2011-2014 gminy 50 tys. systemu sieci monitoringu) WFO ŚiGW gminy, nadle śnictwa, KP PSP, OSP, środki własne gmin, nadle śnictwa, propagowanie zasad przeciwdziałania zagro Ŝeniu po Ŝarowemu 2011-2014 100 tys. szkoły KP PSP, szkoły ochrona przeciwpo Ŝarowa środki własne gmin, WK PSP, KP poprawa stanu modernizacja sprz ętu OSP, doposa Ŝenie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w sprz ęt do zapobieganie wyst ępowaniu 2011-2014 gminy, KP PSP PSP, fundusze celowe, Samorz ąd 2 mln bezpiecze ństwa ratownictwa techniczno-chemiczno-ekologicznego, nadzwyczajnych zagro Ŝeń Województwa Mazowieckiego ekologicznego zapewnienie bezpiecznego wyznaczanie lub budowa miejsc postojowych dla pojazdów przewo Ŝą cych substancje bud Ŝet pa ństwa, środki własne transportu substancji 2011-2014 gminy, zarz ądcy dróg bd niebezpieczne gmin, fundusze strukturalne niebezpiecznych kontynuacja kształtowania po Ŝą danych postaw ludno ści w sytuacji wyst ąpienia 2011-2014 gminy środki własne gmin 20 tys. nadzwyczajnych zagro Ŝeń i kl ęsk Ŝywiołowych zapobieganie skutkom awarii przemysłowych uwzgl ędnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wymogów ochrony przed nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami środowiska lub/i katastrofami naturalnymi 2011-2014 gminy środki własne gmin bd (powodzie) racjonalne ograniczenie gospodarowanie materiałochłonno ści, promowanie i wdra Ŝanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) w zakresie zmniejszania przedsi ębiorcy, fundusze celowe, 2011-2014 przedsi ębiorcy, starostwo, gminy bd środowiskiem oraz wodochłonno ści, materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji kredyty preferencyjne i komercyjne rozwój energochłonno ści i odpadowo ści proekologicznych gospodarki, rozwój form działalno ści proekologicznych form środki własne gmin, fundusze gospodarczej działalno ści gospodarczej, wspieranie działa ń podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania celowe, kredyty preferencyjne i 2011-2014 gminy, organizacje ekologiczne 10 tys. racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska komercyjne, organizacje wod ą, zatrzymanie wody ekologiczne w środowisku ograniczenie materiałochłonno ści, zmniejszenie wodochłonno ści procesów przemysłowych i rolniczych, wprowadzanie wodochłonno ści, energochłonno ści 2011-2014 gminy, przedsi ębiorcy przedsi ębiorcy bd zamkni ętych obiegów wody w przemy śle, zakładanie wodomierzy i odpadowo ści gospodarki

dalsze wspieranie działa ń sektora prywatnego, maj ących na celu zwi ększenie środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy 4 tys. efektywno ści wykorzystania energii celowe, unijne

kontynuacja współpracy z organizacjami odzysku odpadów wtórnych w celu 2011-2014 gminy środki własne gmin 20 tys. ograniczenia ilo ści wytwarzanych odpadów

wdra Ŝanie Programu Małej Retencji Wodnej dla województwa łódzkiego, budowa środki własne gminy, środki 2011-2014 WZMiUW, gmina 10 mln racjonalne gospodarowanie wod ą, zbiornika retencyjnego „Dybów” (Miasto Kutno) WFO ŚiGW, WZMiUW zatrzymanie wody w środowisku środki własne gmin, bud Ŝet, Urz ąd kontynuacja kontroli prawidłowego funkcjonowania melioracji wodnych 2011-2014 gminy, WZMiUW bd Marszałkowski powiat, gminy, koleje, proekologiczne inwestycje w prowadzenie polityki sprzyjaj ącej rozwojowi komunikacji zbiorowej, zwi ększenie 2011-2014 środki własne gmin, koleje, przedsi ębiorcy bd dziedzinie transportu udziału transportu kolejowego przedsi ębiorcy

zmniejszenie presji rolnictwa na promocja i ograniczenie spływu zanieczyszcze ń azotanowych ze źródeł rolniczych ODR, ARiMR, rolnicy, fundusze 2011-2014 ODR, gminy, rolnicy 1 mln środowisko poprzez budow ę płyt obornikowych, zbiorników na gnojówk ę celowe ODR, środki własne gmin, rolnicy, promocja i stosowanie zasad Dobrej Praktyki Rolnej 2011-2014 ODR, gminy, rolnicy bd fundusze celowe ODR, ARiMR, środki własne wspieranie przestawiania si ę gospodarstw rolnych i rozwoju rolnictwa ekologicznego 2011-2014 ODR, ARiMR, gminy, rolnicy 100 tys. gmin, rolnicy , fundusze celowe promocja i utrzymanie tradycyjnego, urozmaiconego krajobrazu rolniczego poprzez ODR, ARiMR, środki własne gmin 2011-2014 ODR, ARiMR, gminy, rolnicy bd zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych rolnicy , fundusze celowe promowanie działa ń maj ących na celu przywracanie stref buforowych (ekotonów) na środki własne gmin, środki granicy terenów u Ŝytkowanych rolniczo (realizacja zało Ŝeń Programu Rolno- 2011-2014 gminy bd WFO ŚiGW Środowiskowego dla zlewni rzeki Ochnia)

136 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

promowanie zada ń maj ących na celu odtwarzanie korytarzy ekologicznych i lokalnych środki własne gmin, środki ostoi przyrodniczych na terenach u Ŝytkowanych rolniczo(realizacja zało Ŝeń Programu 2011-2014 gminy bd WFO ŚiGW Rolno-Środowiskowego dla zlewni rzeki Ochnia) ODR, ARiMR, rolnicy, fundusze wdra Ŝanie programów rolno środowiskowych, wdra Ŝanie rolnictwa ekologicznego 2011-2014 ODR, ARiMR, rolnicy 0,5 mln celowe współpraca mi ędzygminna w realizacji i inwestycji proekologicznych (wodoci ągi, środki własne gmin, fundusze 2011-2014 gminy bd kanalizacja, edukacja, modernizacje dróg) celowe

opracowanie aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska 2011 gminy środki własne gmin 15 tys.

wzmocnienie jako ściowe i ilo ściowe słu Ŝb ochrony środowiska 2011-2014 gminy środki własne gmin bd

ą ą gminy, organizacje ekologiczne, środki własne gmin, fundusze usprawnienie zarz dzania usprawnienie zarz dzania dalsze organizowanie szkole ń dla pracowników wydziału ochrony środowiska 2011-2014 20 tys. środowiskiem środowiskiem powiat, ODR, WFO ŚiGW, M Ś celowe dalsze uwzgl ędnianie przepisów ochrony środowiska w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, wyznaczenie w miejscowych planach obszarów 2011-2014 gminy środki własne gmin bd szczególnie cennych przyrodniczo uwzgl ędnienie ochrony warto ści przyrodniczych i krajobrazowych w planowaniu praca ci ągła gminy środki własne gmin bd inwestycji dalsza analiza i kontrola wybranych pozwole ń ekologicznych i przestrzegania 2011-2014 gminy, WIO Ś środki własne gmin , bud Ŝet bd nało Ŝonych obowi ązków w zakresie ochrony i korzystania ze środowiska gminy, powiat, organizacje środki własne gmin, fundusze prowadzenie edukacji ekologicznej, promowanie postaw proekologicznych 2011-2014 20 tys. ekologiczne celowe organizacje ekologiczne

środki własne gmin, fundusze dalsze wspieranie działa ń organizacji pozarz ądowych w zakresie edukacji ekologicznej 2011-2014 gminy, powiat 20 tys. celowe

dalsze zapewnienie społecze ństwu powszechnego dost ępu do informacji o środowisku 2011-2014 gminy środki własne gmin bd dalsze wspieranie organizacji szkole ń i programów edukacyjnych dla przedsi ębiorców, 2011-2014 gminy środki własne gmin 20 tys. nauczycieli, radnych, urz ędników i in. edukacja rolników i kadr w zakresie rolnictwa ekologicznego, Dobrych Praktyk środki własne gmin, ODR, 2011-2014 powiat, gminy, ODR bd Rolniczych, programów rolno środowiskowych fundusze celowe dalsze wspieranie imprez masowych o tematyce ekologicznej: Dzie ń Ziemi, Dzie ń powiat, gminy, organizacje środki własne powiatu , gmin, Ochrony Środowiska, Sprz ątanie Świata, ci ągłe podejmowanie działa ń edukacyjnych, praca ci ągła 20 tys. ekologiczne fundusze celowe promocyjnych w formie publikacji, konkursów, szkoleń, imprez masowych

edukacja społecze ństwa w zakresie roli i ochrony przeciwpo Ŝarowej lasów, efektywno ści środki własne gmin, organizacje energetycznej, oszcz ędzania wody, ochrony przed hałasem (akcje ulotowe, plakaty, praca ci ągła gminy, organizacje ekologiczne 20 tys. zwi ększenie ekologiczne, fundusze celowe aktywno ści edukacja ekologiczna imprezy masowe, konkursy itp.) obywatelskiej i podnoszenie poziomu Poprawa stanu świadomo ści kształtowanie proekologicznych postaw konsumpcji w celu zminimalizowania ilo ści środki własne gmin, organizacje i podnoszenie świadomo ści ekologicznej praca ci ągła gminy, organizacje ekologiczne 12 tys. ekologicznej społecze ństwa powstaj ących odpadów i kontynuowania ich segregacji ekologiczne, fundusze celowe świadomo ści mieszka ńców środki własne gmin, fundusze ekologicznej rozbudowa bazy turystyczno-wypoczynkowej 2011-2014 gminy, powiat, przedsi ębiorcy 20 tys. społecze ństwa celowe, przedsi ębiorcy środki własne gmin, ODR, wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych 2011-2014 gminy, powiat, ODR bd przedsi ębiorcy promocja dziedzictwa kulturowego, walorów przyrodniczych i turystycznych powiatu na środki własne gmin, ODR, 2011-2014 gminy, powiat, ODR bd targach, wystawach, imprezach o charakterze lokalnym, regionalnym, krajowym przedsi ębiorcy

przygotowania programu wspierania zrównowa Ŝonego rozwoju usług turystycznych na środki własne gmin, organizacje, 2011 gminy, powiat, organizacje 30 tys. obszarach cennych przyrodniczo i krajobrazowo fundusze celowe

propagowanie walorów przyrodniczych powiatu (wydawnictwa zwarte, czasopisma, środki własne gmin, fundusze Internet, rozgło śnie radiowe i telewizyjne, organizowanie konferencji po świ ęconych 2011-2014 gminy, powiat, 10 tys. celowe problematyce ochrony przyrody na terenie powiatu kutnowskiego) kontynuacja wspierania aktywno ści obywateli podejmuj ących działania na rzecz ochrony środki własne gmin, fundusze środowiska, np. usuwanie azbestu, promowanie osób i organizacji aktywnie działaj ących 2011-2014 gminy, powiat 500 tys. celowe na rzecz środowiska kontynuacja organizowania konkursów, wystaw, imprez aktywizuj ących społecze ństwo powiat, gminy, organizacje środki własne gmin, fundusze 2011-2014 25 tys. do troski o środowisko ekologiczne celowe Wyja śnienie skrótów: ARiMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, WZMiUW - Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, ODR- O środek Doradztwa Rolniczego, RZGW- Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, WIO Ś -Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, WFO ŚiGW -Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, MŚ- Ministerstwo Środowiska, GDDKiA -Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, MZDW- Mazowiecki Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, KP PSP Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej

137 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

6. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU NA ŚRODOWISKO

Przewidywane korzy ści dla środowiska w wyniku realizacji aktualizacji Programu ochrony środowiska dla powiatu kutnowskiego. W wyniku podj ętych działa ń z zakresu: • ochrony powietrza atmosferycznego - nast ąpi zmniejszenie „niskiej” emisji gazów i szczególnie pyłu zawieszonego oraz poprawa stanu jako ści powietrza • ochrony przed hałasem - nast ąpi poprawa stanu technicznego dróg i tras kolejowych i tym samym obni Ŝy si ę emisja hałasu komunikacyjnego, powstan ą mapy akustyczne obrazuj ące zanieczyszczenie hałasem • ochrony przed polami elektromagnetycznymi- zostan ą utworzone (o ile zajdzie taka potrzeba) obszary ograniczonego u Ŝytkowania, nast ąpi wzrost świadomo ści mieszka ńców w zakresie zagro Ŝeń jakie stwarzaj ą pole elektromagnetyczne • ochrony zasobów wodnych - nast ąpi zwi ększenie liczby mieszka ńców obj ętych sieci ą kanalizacyjn ą oraz zwi ększenie ilo ści oczyszczanych ścieków. Nast ąpi polepszenie jako ści wód powierzchniowych. W wyniku zastosowania technologii zamkni ętego obiegu wody zmniejszy si ę zu Ŝycie tego cennego surowca • ochrony gleb - nast ąpi rekultywacja zdegradowanych terenów oraz poprawa jako ści gleb poprzez m.in. zastosowanie rolnictwa ekologicznego • ochrony przyrody - nast ąpi wzrost powierzchni obszarów obj ętych ochron ą, powstan ą plany ochrony umo Ŝliwiaj ące skuteczniejsz ą ochron ę przyrody, zwi ększy si ę świadomo ść ekologiczna społecze ństwa, zahamowana zostanie degradacja obszarów cennych przyrodniczo • ochrony lasów - powierzchnia terenów zalesionych będzie stopniowo wzrasta ć z poziomu 4,8%, zostan ą zalesione nieu Ŝytki rolne, wzro śnie odporno ść drzewostanu oraz ró Ŝnorodno ść składu gatunkowego, zahamuje si ę niekorzystn ą antropopresj ę szczególnie na obszarach chronionych • bezpiecze ństwa ekologicznego - wzro śnie stopie ń ochrony przeciwpowodziowej obszarów wzdłu Ŝ Bzury oraz jej dopływów: Ochni, Słudwi, Przysowy i Nidy, nast ąpi poprawa stanu urz ądze ń wodnych, wzro śnie świadomo ść społecze ństwa w zakresie zagro Ŝeń naturalnych i cywilizacyjnych, rozwinie si ę nowoczesny system ratownictwa ekologiczno-techniczno-chemicznego

138 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

• zarz ądzania środowiskiem - nast ąpi wzrost świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, samorz ądowców, wzro śnie aktywno ść mieszka ńców w zakresie podejmowania działa ń słu Ŝą cych ochronie środowiska, zmaleje bezrobocie, wzro śnie ilo ść przedsi ębiorstw posiadaj ących certyfikaty ekologiczne

Przewidywane zagro Ŝenia dla środowiska w wyniku realizacji aktualizacji Programu ochrony środowiska dla powiatu kutnowskiego. Najwa Ŝniejszym zagro Ŝeniem dla środowiska zwi ązanym z realizacj ą programu mo Ŝe by ć nieterminowe realizowanie zapisanych w nim działań. Poza tym negatywnie na środowisko mog ą oddziaływa ć niektóre zaproponowane przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne takie jak: • budowa zbiorników wodnych - nast ąpi pogorszenie jako ści krajobrazu, mog ą one negatywnie oddziaływa ć na ekosystemy wodne ale zale Ŝy to od ich wielko ści; proponowane małe zbiorniki w niewielkim stopniu b ędą oddziaływa ć na ekosystemy rzeczne i ekotonowe. • rozwój infrastruktury turystycznej - nast ąpi zaj ęcie gruntu pod nowe hotele, pensjonaty itp., zwi ększy si ę ilo ść turystów penetruj ących obszary chronione a co za tym idzie wzro śnie presja człowieka na środowisko, mo Ŝe doj ść do nieprawidłowego zagospodarowywania odpadów. Zarówno w/w inwestycje jak i inne np. modernizacja dróg b ędą oddziaływa ć na środowisko lokalnie. W celu minimalizacji oddziaływania tych obiektów na środowisko nale Ŝy ju Ŝ na etapie projektowania zapewni ć rozwi ązania prowadz ące do ograniczenia negatywnego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko. W trakcie realizacji przedsi ęwzi ęcia jak i w czasie jego eksploatacji nale Ŝy zwraca ć uwag ę na minimalizowanie negatywnego oddziaływania tych obiektów na środowisko np. poprzez prawidłowe zagospodarowanie odpadów, ograniczenie emisji hałasu, zabezpieczenie terenu budowy, oszcz ędno ść wody, energii i surowców.

139 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

7. METODY KONTROLI PROGRAMU

Osi ąganie celów ustalonych w programie ochrony środowiska podlega ć powinno obiektywnej kontroli. Kontrola ta opiera ć si ę b ędzie na informacjach pozyskiwanych z Pa ństwowego Monitoringu Środowiska (prowadzonych przez PIO Ś, PIG) oraz z systemu statystyki pa ństwowej. Kontrola wdra Ŝania przebiegu realizacji Programu i oceny realizacji Programu w aspekcie realizacji zało Ŝonych celów opiera ć si ę b ędzie o: 1. monitoring wdra Ŝania Programu, polegał b ędzie na ocenie w zakresie:

• okre ślenie stopnia realizacji przyj ętych celów; • oceny realizacji programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska; • okre ślenie stopnia rozbie Ŝno ści (%) pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; • analizy przyczyn tych rozbie Ŝno ści.

Analiza przyczyn rozbie Ŝno ści powinna obejmowa ć ocen ę w zakresie:
mo Ŝliwo ści finansowych realizacji działa ń i poszczególnych zada ń;
mo Ŝliwo ści technicznych wykonania zada ń (m.in. zasoby ludzkie, wyposa Ŝenie techniczne);
stopnia zaanga Ŝowania instytucji odpowiedzialnych za realizacj ę działa ń;
reakcji społecze ństwa na propozycje działa ń zawartych w Programie;
aktualnych mo Ŝliwo ści prawnych;
aktualnych priorytetów, okre ślonych w dokumentach rz ądowych i wojewódzkich. 2. monitoring skutków realizacji Programu, w tym monitoring świadomo ści społecznej.

Monitoring skutków realizacji Programu prowadzony będzie poprzez ocen ę:
poprawy standardów jako ści środowiska;
poprawy poziomu i jako ści Ŝycia mieszka ńców;

Mierniki te w zasadzie mog ą by ć zastosowane jedynie do oceny stopnia osi ągania celów w skali całego Pa ństwa. W „Programie Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą na lata 2012-2015 r.” okre ślony został zestaw mierników z zaleceniem ich stosowania do monitorowania zmian stanu środowiska w skali

140 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa województwa. W dostosowaniu do powiatu kutnowskiego przyjmuje si ę nast ępuj ące mierniki:

Tab. 29. Mierniki oceny wdra Ŝania programu ochrony środowiska Warto ść wska źnika dla roku Lp. Wska źniki bazowego 2010 1. Wska źnik proporcji pomi ędzy długo ści ą sieci kanalizacyjnej i 0,14 wodoci ągowej km/km 2. Długo ść sieci wodoci ągowej [km] 1255,6 3. Długo ść wybudowanej sieci wodoci ągowej od 2005 [km] 25,9 4. Długo ść wybudowanej sieci kanalizacyjnej od 2005 [km] 26,9 5. Długo ść sieci kanalizacyjnej [km] 173,9 6. Wska źnik skanalizowania powiatu [ km sieci/100 km 2 ] 19,61 7. Wska źnik zwodoci ągowania powiatu [km sieci/100 km 2 ] 141,56 8. Wska źnik liczby mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej 0,89 9. Ilo ść oczyszczalni ścieków na terenie powiatu 11 10. Ilo ść stacji oczyszczania wody 14 11. Wska źnik wytworzonych odpadów przemysłowych i komunalnych 245,26 ton/km 2/rok 12. Ilo ść wytworzonych odpadów komunalnych t/rok 24 873,895 13. ilo ść wytworzonych odpadów komunalnych na jednego mieszka ńca 24,35 w ci ągu roku (kg), 14. % odpadów komunalnych składowanych 81,50 15. Ilo ść wytworzonych odpadów przemysłowych t/rok 192 673,5 16. Wska źnik odzyskania odpadów przemysłowych% 59,7 17. Długo ść dróg [km] 1487,132 18. % dróg utwardzonych 76,40 19. Jako ść powietrza C ( ze wzgl ędu na pyły oraz ozon) 20. Wska źnik emisji gazów i pyłów do atmosfery ze źródeł szczególnie 142719 uci ąŜ liwych [t/rok] 21. Ilo ść zanieczyszcz ę gazowych i pyłowych ze źródeł szczególnie 1127 uci ąŜ liwych zatrzymanych lub zneutralizowanych [t/rok] 22. Liczba elektrowni wykorzystuj ących odnawialne źródła energii 13 23. Jako ść wód powierzchniowych V/IV 24. Jako ść wód podziemnych II/III 25. Wska źnik lesisto ści % 4,8 26. Powierzchnia zalesionych gruntów [ha] 42,528 27. % udział u Ŝytków rolnych 84,9 28. Zakłady stanowi ące potencjalne zagro Ŝenie ekologiczne Petrochemia Płock 29. Ilo ść obszarów NATURA 2000 na terenie powiatu 4 30. Powierzchnia rezerwatów przyrody [ha] 95,68 31. Ilo ść pomników przyrody 57

141 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

8. Wykaz skrótów u Ŝytych w opracowaniu

ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ANR – Agencja Nieruchomo ści Rolnych AWRSP – Agencja Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa BAT – Najlepsze Dost ępne Techniki Dz. U. – Dziennik Ustaw EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFS – Europejski Fundusz Społeczny EFRROW – Europejski Fundusz Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich EFR – Europejski Fundusz Rybacki FS – Fundusz Spójno ści GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GUS – Główny Urz ąd Statystyczny GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych IMiGW – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IiF – Infrastruktura i Środowisko J3 – Jura górna KPN – Kampinoski Park Narodowy KP PSP – Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej Trz – Trzeciorz ęd TEN-T – Transeuropejska Sieci Transportowa KP PSP – Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej KW PSP – Komenda Wojewódzka Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej MŚ –Ministerstwo Środowiska MZDW- Mazowiecki Zarz ąd Dróg Wojewódzkich NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NMLZO – niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych NSS – Narodowa Strategia Spójno ści OZE –Odnawiane Źródła Energii OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OSO – Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków OO Ś – Ocena Oddziaływania na środowisko ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego PM Ś – Pa ństwowy monitoring środowiska PO – Program Operacyjny PKP – Polskie Koleje Pa ństwowe

142 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kutnowskiego (aktualizacja) Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

PKB – Produkt Krajowy Brutto PIO Ś – Pa ństwowy Instytut Ochrony Środowiska PIG – Pa ństwowy Instytut Geologiczny Q – Czwartorz ęd RLM – Równowa Ŝna Liczba Mieszka ńców RP – Rzeczpospolita Polska RPO WŁ – Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego RZGW – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej WZMiUW – Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

143