Uva-DARE (Digital Academic Repository)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Het onafhankelijkheidssyndroom: Een cultuurgeschiedenis van het naoorlogse Nederlandse zorgstelsel van Klaveren, C.J. Publication date 2015 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): van Klaveren, C. J. (2015). Het onafhankelijkheidssyndroom: Een cultuurgeschiedenis van het naoorlogse Nederlandse zorgstelsel. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:27 Sep 2021 Het onafhankelijkheidssyndroom Een cultuurgeschiedenis van het naoorlogse Nederlandse zorgstelsel Kees-Jan van Klaveren Juni 2015 Het onafhankelijkheidssyndroom Een cultuurgeschiedenis van het naoorlogse Nederlandse zorgstelsel ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. D.C. van den Boom ten overstaan van een door het College van Promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op woensdag 30 september 2015, te 11 uur door Cornelis Jan van Klaveren geboren te Poortugaal Promotor: Prof. dr. J.C. Kennedy, Universiteit van Amsterdam Overige leden: Dr. G. Blok, Universiteit van Amsterdam Prof. dr. W.G.J. Duyvendak, Universiteit van Amsterdam Prof. dr. E.S. Houwaart, Maastricht University Prof. dr. F.G. Huisman, Universiteit Utrecht Prof. dr. G.H. Janssen, Universiteit van Amsterdam Prof. dr. P.A.H. van Lieshout, Universiteit Utrecht Prof. mr. dr. B.A.M. The, Universiteit van Amsterdam Faculteit: Faculteit der Geesteswetenschappen Het hier beschreven onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door steun van het VSBfonds. Inhoudsopgave Voorwoord ......................................................................................................................................................... 5 Inleiding ............................................................................................................................................................ 7 Een cultuurgeschiedenis van de verzorgingsstaat ................................................................................................................ 10 De analyse van het zorgdebat .................................................................................................................................................. 14 Het onafhankelijkheidssyndroom ........................................................................................................................................... 18 Hoofdstuk 1 – Vechten om een lappendeken ................................................................................................. 21 Een bonte lappendeken: de Nederlandse gezondheidszorg tot 1945 ............................................................................... 22 Een ongemakkelijke erfenis: het Duitse ziekenfondsenbesluit .......................................................................................... 26 Sociale zekerheid als recht: internationale invloeden........................................................................................................... 30 Sociale zekerheid in Nederland: vechten om een lappendeken ......................................................................................... 34 Een eigen weg: geen recht zonder verantwoordelijkheid ................................................................................................... 39 Naar een nieuwe organisatievorm: de Gezondheidswet ..................................................................................................... 44 Ouderenzorg en de autonomie van bejaarden ...................................................................................................................... 51 Conclusie .................................................................................................................................................................................... 61 Hoofdstuk 2 - Vertrouwen in een onzekere toekomst .................................................................................... 64 Inleiding: de grens der menselijke vrijheid ............................................................................................................................ 64 De stilte doorbroken: artsen over medische ethiek ............................................................................................................. 67 Een culturele revolutie? Abortus en de nieuwe medische ethiek ...................................................................................... 75 Bespreekbaarheid en ouderenzorg ......................................................................................................................................... 84 De vensters open ....................................................................................................................................................................... 87 Van argwaan naar ongeduld: politieke besluitvorming ....................................................................................................... 94 De Volksgezondheidsnota 1966 ........................................................................................................................................... 100 Het sluitstuk van de verzorgingsstaat................................................................................................................................... 102 Conclusie .................................................................................................................................................................................. 106 Hoofdstuk 3 - Therapieën voor een zieke samenleving ................................................................................ 110 Inleiding: twee roerige congressen ....................................................................................................................................... 110 De zieke samenleving ............................................................................................................................................................. 114 Arts en samenleving ................................................................................................................................................................ 120 Structuurnota & politieke besluitvorming ........................................................................................................................... 126 Tegengeluiden en polarisatie ................................................................................................................................................. 133 Van verzorgingsstaat naar zorgende samenleving ............................................................................................................. 140 Conclusie .................................................................................................................................................................................. 144 Hoofdstuk 4 – Wegens verbouwing nog even geopend................................................................................ 148 Inleiding: een wegebbende ideologie? .................................................................................................................................. 148 De crisis en de verzorgingsstaat ............................................................................................................................................ 150 De patiënt aan het woord ...................................................................................................................................................... 155 De zorgzame samenleving ..................................................................................................................................................... 164 De spraakverwarring rond solidariteit .................................................................................................................................. 169 Bereidheid tot verandering? De receptie van het Dekker-rapport .................................................................................. 171 Conclusie .................................................................................................................................................................................. 178 Slotbeschouwing ........................................................................................................................................... 182 Bibliografie ..................................................................................................................................................... 191 Samenvatting ................................................................................................................................................