Jo Van Gogh-Bonger to Vincent Van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889

Jo van Gogh-Bonger to Vincent van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889.

Wednesday, 8 May 1889

Metadata Source status: Original manuscript

Location: Amsterdam, Van Gogh Museum, inv. nos. b735 a-b V/1962

Date: Letter headed: Parijs 8 Mei 89.

Additional: Most likely enclosed with letter 770.

Original [1r:1] Parijs 8 mei 89 Lieve broer, Eindelijk wordt het tijd dat je nieuwe zusje eens wat met je komt praten en niet altijd maar door Theo haar groeten doet overbrengen. Toen we nog niet getrouwd waren dacht ik altijd: Ja nu durf ik nog niet goed zoo van alles aan Vincent te schrijven maar nu zijn we toch heusch broer en zuster geworden en zou ik zoo erg graag willen dat je ook mij een beetje kende en als t kon een beetje van me hield. Wat mij betreft is het al lang zoo n van Wil en van Theo heb ik zooveel van je

1 2 Jo van Gogh-Bonger to Vincent van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889. gehoord en hier in huis zijn zoon massa dingen die aan je herinneren,[1v:2] als ik een aardig kannetje of vaasje of zoo iets vind dan is het altijd: dat heeft Vincent nog gekocht of dat vond V. zoo aardig1 er gaat haast geen dag om dat we niet over je spreken. Ik spreek nog altijd maar over ons huis en kan er nog maar niet aan wennen om te zeggen t appartement, 2 ik wou dat je t eens zag hoe aardig en gezellig Theo alles in orde had gemaakt al vr ik kwam. De slaapkamer vooral is zoo lief, heel licht en veel rose is er in en s morgens van uit bed zie ik juist op t mooie bloeiende perzikboompje van je,4 dat me iederen morgen zoo vriendelijk aankijkt. Boven de piano[1v:3] in onze salon (we hebben er een van tante Cornelie ge- kregen) hangt ook een schilderij van je een groot waar ik heel veel van houd t is een landschap bij Arles.6 De salle manger hangt ook vol maar Theo is nog niet tevreden over de schikking en iederen Zondagmorgen wordt doorgebracht met t verhangen en verschikken van alles.9 t Is zoo heerlijk

1 The collection of the Van Gogh Museum contains a copper vase and an earthenware vase from Theos apartment; they were depicted by Vincent in various Paris still lifes (including Vase with Chinese asters and gladioli (F 234 / JH 1168) and Fritillaries in a vase (F 213 / JH 1247)). 2 Theo and Jo3s apartment was at 8 cit Pigalle in Montmartre. See letter 745, n. 16.

4 This was probably Small pear tree in blossom (F 405 / JH 1394), which Theo had proposed in November 1888 to exhibit at Boussod, Valadon & Cie5. See letter 721, n. 3.

6 It emerges from letter 887 that The harvest (F 412 / JH 1440) hung above the piano. The piano was Aunt Cornelie7s wedding present to Theo and Jo8 (FR b923 and b940). 9 At Theos apartment in Paris, works by Vincent must have been shifted around continually. Jo10 wrote about this on 25 May 1889 to her sister Mien11: there are always two or three unframed paintings standing around our place, being tried out here and there (FR b4288). For example, after receiving a new consignment of paintings (letter 767), Theo decided to hang La berceuse in the guestroom (FR b2848). In her introduction to the letters, Jo wrote: the blossoming orchards hung in the bedroom, the Potato Eaters in the dining room above the ﬁreplace, the large landscape from Arles and the nocturnal view of the Rhne ... in the sitting room. See De brieven 1990, vol. 1, p. 36. Jo van Gogh-Bonger to Vincent van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889. 3 als Theo Zondags een heelen dag thuis is ik weet wel dat ik als kind altijd zooveel van de Zondagen hield omdat ze bij ons thuis zoo erg gezellig en prettig waren (iets wat de meeste menschen zich niet konden begrijpen) maar nu nog veel meer. [1r:4] t Was dan ook Maandag voor mij een dubbel feest toen met de opening van de tentoonstelling12 alle zaken gesloten waren we zijn natuurlijk niet naar de tentoonstelling gegaan maar hebben ons op onze eigen manier geamuseerd. Parijs zag er wel mooi uit dien dag ik hoop zoo dat ik er van zal gaan houden zooals Theo doet maar soms ben ik er bang voor dat t niet zoo zal zijn t is zoo druk en rommelig en ik houd zooveel van de stilte! Ik ben dan ook erg blij dat we in onze stille cit wonen t is wel geen aristocratisch maar een echt typisch buurtje aan den overkant een groot schildersatelier [2r:5] en vlak vr t huis een paar heele kleine tuintjes in elk een prieeltje en een paar seringen, die op t oogenblik heerlijk in bloei staan. Wat zijn er toch veel mooie bloemen in Parijs als ik iets goeds van P. moest opnoemen zou dat wel een van de eerste dingen zijn! Er zijn al heel veel kennissen van Theo ons komen opzoeken s avonds gisteravond b:v. was t een heele reunie Pizarro en zijn zoon, 13 Isaacson en de jonge Nibbrig16 (maar ik

12 The World Exhibition, held in Paris from 5 May to 5 November 1889. 13 Camille Pissarro14s son Lucien15. 16 The Dutch artist Ferdinand Hart Nibbrig17 was 23 at the time. From October 1888 until July 1889 he was 4 Jo van Gogh-Bonger to Vincent van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889. weet niet of je dien wel kent) en mijn broer die al sedert eenigen tijd bij ons komt eten omdat zijn vrouw naar Holland is.19 Ik wou maar[2v:6] dat ik wat beter Fransch kon spreken ik kan me wel redden alleen, met boodschappen doen en met de femme de mnage, maar een discours gaande houden en dan nog wel als Theo er bij is dat vind ik verschrikkelijk. Ik heb me ook maar niet gewaagd aan een Franschen brief hoewel ik eigenlijk wel wist dat je het liever had maar Wil zei me dat ze ook altijd maar Hollandsch schreef. Zoodra ik me een beetje Parisienne voel worden, begin ik in t Fransch is dat goed? Lies en Wil hebben een plannetje om samen dezen zomer hier te komen,[2v:7] wat zou ik dat gezellig vinden, vooral om Wil eens hier te hebben wat zou ze me uitlachen want zij is zelf zoon handig huishoudstertje. Zij kan alles en ik ik zal maar eerlijk opbiechten ik kan niets ik heb al tweemaal de rijst en eenmaal de pruimen laten verbranden die arme Theo, hij moet maar alles slikken! Anders hebben we t heel goed samen we zijn vandaag nu al drie weken getrouwd het schijnt me lang en kort geleden en t is ons niets, niets vreemd meer net of we altijd bij elkaar zijn in Paris, where he studied at the Acadmie Julian and in Fernand Cormon18s studio. In a letter to the art critic Albert Plasschaert of 8 January 1904, he wrote: Spent a lot of time in Paris with Theo van Gogh; Vincent was in the South. Saw at Theos works by Claude Monet, Pissarro, de Gas etc. See J.M. Joosten, Van Gogh publikaties. De eerste kennismaking met het werk van Vincent van Gogh in Nederland, Museumjournaal 14-3 (June 1969), p. 156. 19 Andries Bonger20 was married to Annie van der Linden21. See letter 738, n. 3. Jo van Gogh-Bonger to Vincent van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889. 5 geweest. t Ergste is maar [2r:8] dat ik er nog niets als een getrouwde dame uitzie gisteren ging ik onzen bakker betalen en de man wou maar niet begrijpen dat ik zelf Madame van Gogh was en noemde me voortdurend Mademoiselle, dat is toch te erg! Ik moet voor t dejeuner gaan zorgen want over een paar minuten komt Theo thuis voor vandaag zeg ik je dus maar goedendag ik hoop dat ik je niet al te erg heb verveeld maar ik ben zoo gewend den laatsten tijd om zoowel naar Breda als naar Amsterdam al die kleinigheden te schrijven die ze zoo graag weten, 22 dat ik geen serieuzen brief meer kan schrijven later zal t wel weer beter worden. Met hartelijke groeten en je alle goeds toewenschend, je liefhebbend zusje Jo

Translation [1r:1] Paris 8 May 89 Dearest brother, Its high time that your new little sister26 came to chat with you and didnt always just let Theo convey her regards. When we werent married yet I always thought: Well, I dont really dare to write to Vincent about everything yet, but now we really have become brother and sister, and I would so much like you to know me a little and, if possible, love me a little. For my part its been the case for a long time Ive heard so much about you, both from Wil27 and from Theo and here in the house there are masses of things that are reminders of you, when I [1v:2] ﬁnd a nice little jug or a vase or something, then its always: Vincent bought that or V. liked that so much28 scarcely a day passes when we dont speak of you. I still keep talking about our house and just cant get used to saying the apartment;29 I wish you could see how nice and cosy Theo had already arranged everything before I came. The bedroom, in particular, is so sweet, very light and lots of pink in it and in bed in the morning I look straight

22 Mrs van Gogh23 and Willemien24 lived in Breda; Jos parents25 lived in Amsterdam. 26 Johanna (Jo or Net) Gezina van Gogh-Bonger (1862-1925) wife of Theo van Gogh 27 Willemina (Wil or Willemien) Jacoba van Gogh (1862-1941) sister of Vincent 28 The collection of the Van Gogh Museum contains a copper vase and an earthenware vase from Theos apartment; they were depicted by Vincent in various Paris still lifes (including Vase with Chinese asters and gladioli (F 234 / JH 1168) and Fritillaries in a vase (F 213 / JH 1247)). 29 Theo and Jo30s apartment was at 8 cit Pigalle in Montmartre. See letter 745, n. 16. 6 Jo van Gogh-Bonger to Vincent van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889.

at that beautiful flowering peach tree of yours,31 which looks at me in such a friendly way every [1v:3] morning. Theres also one of your paintings hanging above the piano in our drawing room (we got one from Aunt Cornelie33) a large one which I like very much its a landscape near Arles.34 The dining room is full too, but Theos not happy with the arrangement yet, and every Sunday morning is spent rehanging and arranging everything.37 Its so wonderful when Theos home for the whole day on Sundays I remember that I always loved Sundays so much as a child because they were so very cosy and pleasant at home (something that most people couldnt understand) but now even [1r:4] more. So Monday it was a double treat for me when all the businesses were closed for the opening of the exhibition40 naturally we did not go to the exhibition but amused ourselves in our own way. Paris did look lovely that day I do so hope that Ill grow to love it as Theo does but sometimes Im afraid that it wont be the case its so busy and chaotic, and I love quiet so much! So Im very glad that we live in our quiet quarter its not an aristocratic one but a real, typical neighbourhood a [2r:5] large artists studio over the road and right in front of the house a couple of very tiny little gardens in each an arbour and a couple of lilacs, which are presently flowering beautifully. What a lot of beautiful flowers there are in Paris if I had to name something good about P., that would be one of the first things! A great many of Theos acquaintances have already come to see us in the evenings yesterday evening, for instance, was a whole reunion Pissarro41 and his son42,43 Isacson46 and young Nib- brig47 48 (but I dont know whether you know him) and my brother51 whos been coming to eat [2v:6] with us for some time now because his wife52s gone to Holland.53 I just wish that I spoke rather better French I can manage on my own, doing the shopping and with the charwoman, but carrying on a conversation, and particularly when Theos there I find that awful. I havent dared try to write a letter in French either even though I actually knew that youd prefer it, but Wil56 told me

31 This was probably Small pear tree in blossom (F 405 / JH 1394), which Theo had proposed in November 1888 to exhibit at Boussod, Valadon & Cie32. See letter 721, n. 3.

33 Cornelia (Cornelie) van Gogh-Carbentus (Aunt Cornelie) (1829-1913) wife of Vincent van Gogh (Uncle Cent), sister of Anna van Gogh-Carbentus 34 It emerges from letter 887 that The harvest (F 412 / JH 1440) hung above the piano. The piano was Aunt Cornelie35s wedding present to Theo and Jo36 (FR b923 and b940). 37 At Theos apartment in Paris, works by Vincent must have been shifted around continually. Jo38 wrote about this on 25 May 1889 to her sister Mien39: there are always two or three unframed paintings standing around our place, being tried out here and there (FR b4288). For example, after receiving a new consignment of paintings (letter 767), Theo decided to hang La berceuse in the guestroom (FR b2848). In her introduction to the letters, Jo wrote: the blossoming orchards hung in the bedroom, the Potato Eaters in the dining room above the ﬁreplace, the large landscape from Arles and the nocturnal view of the Rhne ... in the sitting room. See De brieven 1990, vol. 1, p. 36. 40 The World Exhibition, held in Paris from 5 May to 5 November 1889. 41 Camille Jacob Pissarro (1830-1903) French artist 42 Lucien Pissarro (1863-1944) French artist, son of Camille Pissarro 43 Camille Pissarro44s son Lucien45. 46 Joseph Jacob Isacson (1859-1942) Dutch writer and artist 47 Ferdinand Hart Nibbrig (1866-1915) Dutch artist 48 The Dutch artist Ferdinand Hart Nibbrig49 was 23 at the time. From October 1888 until July 1889 he was in Paris, where he studied at the Acadmie Julian and in Fernand Cormon50s studio. In a letter to the art critic Albert Plasschaert of 8 January 1904, he wrote: Spent a lot of time in Paris with Theo van Gogh; Vincent was in the South. Saw at Theos works by Claude Monet, Pissarro, de Gas etc. See J.M. Joosten, Van Gogh publikaties. De eerste kennismaking met het werk van Vincent van Gogh in Nederland, Museumjournaal 14-3 (June 1969), p. 156. 51 Andries (Andr or Dries) Bonger (1861-1936) friend of Theo in Paris, brother of Jo van Gogh-Bonger 52 Anne (Annie) Marie Louise Bonger-Van der Linden (1859-1931) wife of Andries Bonger 53 Andries Bonger54 was married to Annie van der Linden55. See letter 738, n. 3.

56 Willemina (Wil or Willemien) Jacoba van Gogh (1862-1941) sister of Vincent Jo van Gogh-Bonger to Vincent van Gogh. Paris, Wednesday, 8 May 1889. 7 that she always just wrote in Dutch. As soon as I feel a bit of a Parisienne, Ill start writing in French is that all right? Lies57 and Wil58 have a little plan to come here together this summer, how Id like that, [2v:7] particularly having Wil here for a time how shed laugh at me for shes such a clever little housekeeper herself. She can do everything and I Ill confess honestly I cant do anything Ive already burnt the rice twice and the plums once that poor Theo, he just has to swallow everything! Apart from that we get along very well together weve already been married three weeks today it seems to me a long and short time ago and nothing, nothing is strange to us any more just as if weve always been together. The worst thing though is that I dont yet look anything like a [2r:8] married lady yesterday I went to pay our baker and the man simply wouldnt understand that I was Madame van Gogh59 and kept calling me Mademoiselle, its really too bad! I must see about lunch because Theo will be home in a few minutes so Ill say goodbye to you for today I hope that I havent bored you too much but of late Ive got so used to writing to both Breda and Amsterdam about all those little things that they so like to know60 that I cant write a serious letter any more it will get better again later. With warm regards, and wishing you all the best, your loving little sister Jo64

57 Elisabeth (Lies) Huberta Du Quesne-Van Gogh (1859-1936) sister of Vincent, second wife of Jean Philippe Theodore du Quesne van Bruchem 58 Willemina (Wil or Willemien) Jacoba van Gogh (1862-1941) sister of Vincent 59 Johanna (Jo or Net) Gezina van Gogh-Bonger (1862-1925) wife of Theo van Gogh 60 Mrs van Gogh61 and Willemien62 lived in Breda; Jos parents63 lived in Amsterdam. 64 Johanna (Jo or Net) Gezina van Gogh-Bonger (1862-1925) wife of Theo van Gogh