View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE

provided by Digital.CSIC

Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España) Catalogue of the vascular from Madrid Community (Spain)

Ramón MORALES

Consejo Superior Investigaciones Científicas (CSIC), Real Jardín Botánico de Madrid [email protected]

Recibido: 28 de abril de 2003 Aceptado: 26 de mayo de 2003

En la Comunidad de Madrid se han catalogado hasta el momento 2233 especies de plan- PALABRAS tas vasculares. Se compara este número con el de otras provincias españolas y otras CLAVE regiones de la Península Ibérica. Plantas vasculares

RESUMEN Catálogo Comunidad de Madrid España

A list of 2233 species of vascular plants from Madrid Community is given. This number is KEY WORDS compared with other Spanish provinces and regions of the . Vascular plants

ABSTRACT Catalogue Madrid Community Spain

SUMARIO 1. Introducción. 2. Materiales y métodos. 3. Resultados. 4. Conclusiones. 5. Agradecimientos. 6. Referencias bibliográficas.

Botanica Complutensis 31 ISSN: 0214-4565 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

1. Introducción La Comunidad de Madrid, con casi 8000 km2 de superficie, más de 5.500.000 de habitan- tes y muy rica florísticamente debido a la diversidad de medios ecológicos que se pueden encontrar en tan pequeño espacio, sigue sin tener una flora moderna. Cutanda (1861) fue el primer autor de una flora de la provincia de Madrid. En su obra incluía 1877 especies. Abajo et al. (1982) publicaron una recopilación de la flora de la Comunidad de Madrid en la que se indi- can citas con coordenadas UTM. Son muchas las novedades de estos últimos años, que en gran parte han sido recogidas en Flora iberica. Con este catálogo se pretende un avance de lo conoci- do hasta ahora, mientras sale a la luz una flora de Madrid, que al parecer se está realizando mucho más detalladamente y que esperamos se publique en breve. Aunque somos conscientes de que los límites provinciales son a veces artificiales, tienen la ventaja de que «son claros, definidos al milímetro en los mapas y el terreno y bien conocidos por la población, lo que les convierte en irremplazables por el momento para la presentación de datos florísticos», en palabras de G. Mateo (Carrasco et al. 1990: 5). Creemos que los catá- logos florísticos son de gran utilidad como aproximación a la flora de un territorio, no solo des- de el punto de vista estrictamente botánico, sino dentro de muy diferentes ámbitos relaciona- dos con la naturaleza y el medio ambiente.

2. Materiales y métodos El siguiente catálogo se ha elaborado extractando todas las citas de los ocho primeros volú- menes de Flora iberica, resumidos en Claves de Flora iberica I, más los volúmenes 14 y 10 (Castroviejo et al. 2001, 2003). Para las familias Amarilidáceas, Gramíneas, Iridaceas, Liliaceas y Orquidáceas pertenecientes a las Monocotiledóneas se ha seguido a Cebolla et al. (1994, 1997). Además se han actualizado los siguientes géneros: Anthemis (Benedí 1987), Carduus (Devesa & Talavera 1981), Leucanthemum (Vogt 1991), Scorzonera (Díaz de la Guardia 1985), Cuscuta (García 1998), Scrophularia (Ortega & Devesa 1993), Bartsia, Euphrasia, Macrosyringion, Melampyrum, Odontites, Odontitella, Parentucellia, Pedicularis, Rinanthus (López Sáez et al. 2002), Juncus (Fernández Carvajal 1982, 1983), Carex (Luceño 1994). También se han obteni- do datos de la revisión de las secciones fijas en la revista Anales Jard. Bot. Madrid desde el número 50 en adelante [52(1): 91 (1994), 52(2): 208 (1994), 55(2): 463 (1997), 56(2): 397 (1998), 57(1): 159, 186 (1999), 57(2): 425 (1999), 59(1): 150 (2001), 60(1): 236-241 (2003)] y de Stvdia Botanica, Salamanca 5: 145 (1986), 7: 260 (1988). Para el resto se ha seguido sobre todo a Abajo et al. (1982). Se han incluido especies que han sido encontradas en la provincia de Madrid últimamente por nosotros u otros autores o que son novedades provinciales publica- das en los últimos años. No se consideran subespecies, variedades, ni híbridos. En caso de duda sobre la presencia de una determinada especie, esta se ha omitido. Se sigue una ordena- ción según los cuatro grandes grupos de helechos, gimnospermas, dicotiledóneas y monocoti- ledóneas, y en cada uno de estos por orden alfabético de familias, géneros y especies, de las que se incluye el autor correspondiente.

Botanica Complutensis 32 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

3. Resultados CRYPTOGRAMMACEAE Cryptogramma crispa (L.) R. Br. ex Hook. PTERIDÓFITOS ADIANTACEAE EQUISETACEAE Adiantum capillus-veneris L. Equisetum arvense L. Equisetum hyemale L. ASPIDIACEAE Equisetum palustre L. Dryopteris affinis (Lowe) Fraser-Jenk. Equisetum ramosissimum Desf. Dryopteris filix-mas (L.) Schott. Dryopteris oreodes Fomin. HEMIONITIDACEAE Polystichum aculeatum (L.) Roth Anogramma leptophylla (L.) Link Polystichum lonchitis (L.) Roth Cosentinia vellea (Aiton) Tod. Polystichum setiferum (Forssk.) Woyn. HYPOLEPIDACEAE ASPLENIACEAE Pteridium aquilinum (L.) Kuhn Asplenium adiantum-nigrum L. Asplenium billotii F. W. Schultz. ISOETACEAE Asplenium fontanum (L.) Bernh. Isoetes histrix Bory Asplenium onopteris L. Isoetes setaceum Lam. Asplenium petrarchae (Guérin) DC. Isoetes velatum A. Braun Asplenium ruta-muraria L. Asplenium septentrionale (L.) Hoffm. LYCOPODIACEAE Asplenium trichomanes L. Lycopodium clavatum L. Ceterach officinarum Willd. Lycopodiella inundata (L.) Holub Phyllitis scolopendrium (L.) Newman OPHIOGLOSSACEAE ATHYRIACEAE Ophioglossum lusitanicum L. Athyrium filix-femina (L.) Roth Ophioglossum vulgatum L. Cystopteris dickieana R. Sim Cystopteris fragilis (L.) Bernh. OSMUNDACEAE Osmunda regalis L. AZOLLACEAE Azolla filiculoides Lam. POLYPODIACEAE Polypodium cambricum L. BLECHNACEAE Polypodium interjectum Shivas Blechnum spicant (L.) Roth Polypodium vulgare L.

BOTRYCHIACEAE SELAGINELLACEAE Botrychium lunaria (L.) Sw. Selaginella denticulata (L.) Spring

33 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

SINOPTERIDACEAE Amaranthus graecizans L. Cheilanthes acrostica (Balb.) Tod. Amaranthus hybridus L. Cheilanthes hispanica Mett. Amaranthus muricatus (Moq.) Hieron. Cheilanthes maderensis Lowe Amaranthus powellii S. Watson Amaranthus retroflexus L. GIMNOSPERMAS Amaranthus viridis L. CUPRESSACEAE Juniperus communis L. ANACARDIACEAE Juniperus oxycedrus L. Pistacia terebinthus L. Juniperus thurifera L. Rhus coriaria L.

EPHEDRACEAE AQUIFOLIACEAE Ephedra distachya L. Ilex aquifolium L. Ephedra fragilis Desf. Ephedra nebrodensis Tineo ex Guss. ARALIACEAE Hedera helix L. PINACEAE Abies alba Mill. ARISTOLOCHIACEAE Larix decidua Mill. Aristolochia pistolochia L. Pinus halepensis Mill. Aristolochia paucinervis Pomel Pinus nigra J. F. Arnold Pinus pinaster Aiton ASCLEPIADACEAE Pinus pinea L. Cynanchum acutum L. Pinus sylvestris L. Vincetoxicum nigrum (L.) Moench Pinus uncinata Ramond ex DC. BERBERIDACEAE TAXACEAE Berberis vulgaris L. Taxus baccata L. BETULACEAE ANGIOSPERMAS DICOTILEDÓNEAS Alnus glutinosa (L.) Gaertn. ACERACEAE Betula alba L. Acer monspessulanum L. Betula pendula Roth Acer negundo L. Corylus avellana L.

AMARANTHACEAE BORAGINACEAE Amaranthus albus L. Alkanna tinctoria (L.) Tausch Amaranthus blitoides S. Watson Anchusa arvensis (L.) Bieb. Amaranthus blitum L. Anchusa azurea Mill. Amaranthus deflexus L. Anchusa granatensis Boiss.

Botanica Complutensis 34 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Anchusa undulata L. CALLITRICHACEAE Asperugo procumbens L. Callitriche brutia Petagna Buglossoides arvensis (L.) I. M. Johnston Callitriche lusitanica Schotsman Buglossoides purpurocaerulea I. M. Johnston Callitriche palustris L. Cynoglossum cheirifolium L. Callitriche stagnalis Scop. Cynoglossum creticum Mill. Callitriche truncata Guss. Cynoglossum officinale L. Echium boissieri Steud. CAMPANULACEAE Echium italicum L. Campanula decumbens A. DC. Echium lusitanicum L. Campanula erinus L. Echium plantagineum L. Campanula fastigiata Léon Dufour ex A. DC. Echium pustulatum Sibth. & Sm. Campanula glomerata L. Echium vulgare L. Campanula herminii Hoffmanns. & Link Heliotropium europaeum L. Campanula lusitanica L. Heliotropium supinum L. Campanula rapunculus L. Lithodora fruticosa (L.) Griseb. Campanula rotundifolia L. Lappula squarrosa (Retz) Dumort. Jasione crispa (Pourr.) Samp. Lithospermum officinale L. Jasione laevis Lam. Myosotis arvensis (L.) Hill Jasione montana L. Myosotis discolor Pers. Jasione sessiliflora Boiss. & Reut. Myosotis laxa Lehm. Legousia hybrida (L.) Delarbre Myosotis persoonii Rouy Legousia scabra (Lowe) Gamisans Myosotis scorpioides L. Phyteuma hemisphaericum L. Myosotis stolonifera Gay ex Leresche & Lev. Phyteuma spicatum L. Myosotis stricta Link ex Roemer & Schult. Wahlenbergia hederacea (L.) Rchb. Neatostema apulum (L.) I. M. Johnston Nonea micrantha Boiss. & Reut. CANNABACEAE Nonea ventricosa (Sibth. & Sm.) Griseb. Cannabis sativa L. Nonea vesicaria (L.) Rchb. Humulus lupulus L. Omphalodes linifolia (L.) Moench Onosma fastigiata (Br.-Bl.) Br.-Bl. ex CAPRIFOLIACEAE Lacaita Lonicera caprifolium L. Pentaglottis sempervirens (L.) Tausch ex L. Lonicera etrusca G. Santi H. Bailey Lonicera implexa Aiton Pulmonaria longifolia (Bast.) Boreau Lonicera hispanica Boiss. & Reut. Symphytum tuberosum L. Lonicera periclymenum L. Lonicera xylosteum L. CACTACEAE Sambucus ebulus L. Opuntia phaeacantha Engelm. Sambucus nigra L.

35 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Viburnum lantana L. Dianthus legionensis (Willk.) F. N. Williams Viburnum opulus L. Dianthus lusitanicus Brot. Dianthus pungens L. CARYOPHYLLACEAE Gypsophila bermejoi G. López Agrostemma githago L. Gypsophila elegans M. Bieb. Arenaria cavanillesiana (Font Quer & Rivas Gypsophila struthium L. Goday) Nieto Fel. Gypsophila tomentosa L. Arenaria conimbricensis Brot. Herniaria cinerea DC. Arenaria erinacea Boiss. Herniaria fruticosa L. Arenaria grandiflora L. Herniaria glabra L. Arenaria leptoclados (Rchb.) Guss. Herniaria hirsuta L. Arenaria modesta Léon Dufour Herniaria latifolia Lapeyr. Arenaria montana L. Herniaria lusitanica Chaudhri Arenaria obtusiflora Kunze Herniaria scabrida Boiss. Arenaria querioides Pourr. ex Willk. Holosteum umbellatum L. Arenaria serpyllifolia L. Illecebrum verticillatum L. Bufonia macropetala Willk. Loeflingia hispanica L. Bufonia tenuifolia L. Lychnis coronaria (L.) Desr. Cerastium arvense L. Lychnis flos-cuculi L. Cerastium brachypetalum N. H. F. Desp. ex Lychnis viscaria L. Pers. Minuartia campestris Löfl ex L. Cerastium dichotomum L. Minuartia dichotoma Löfl. ex L. Cerastium diffusum Pers. Minuartia hamata (Hausskn. & Bornm.) Cerastium fontanum Baumg. Mattf. Cerastium glomeratum Thuill. Minuartia hybrida (Vill.) Schischk. Cerastium gracile Léon Dufour Minuartia mediterranea (Ledeb. ex Link) K. Cerastium perfoliatum L. Mal_ Cerastium pumilum Curtis Minuartia montana Löfl. ex L. Cerastium ramosissimum Boiss. Minuartia recurva (All.) Schinz & Thell. Cerastium semidecandrum L. Moehringia intricata Willk. Chaetonychia cymosa (L.) Sweet Moehringia pentandra J. Gay Corrigiola litoralis L. Moehringia trinervia (L.) Clairv. Corrigiola telephiifolia Pourr. Moenchia erecta (L.) P. Gaertn., B. Mey. & Cucubalus baccifer L. Scherb. Dianthus algetanus Graells ex F. N. Wi- Ortegia hispanica Löfl. ex L. lliams Paronychia argentea Lam. Dianthus armeria L. Paronychia capitata (L.) Lam. Dianthus deltoides L. Paronychia echinulata Chater Dianthus laricifolius Boiss. & Reut. Paronychia polygonifolia (Vill.) DC.

Botanica Complutensis 36 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Petrorhagia nanteuilii (Burnat) P. W. Ball. & Silene tridentata Desf. Heywood Silene vulgaris (Moench) Garcke Polycarpon tetraphyllum (L.) L. Spergula arvensis L. Sagina apetala Ard. Spergula morisonii Boreau Sagina maritima Don Spergula pentandra L. Sagina procumbens L. Spergularia bocconei (Scheele) Graebn. Sagina sabuletorum J. Gay ex Lange Spergularia capillacea (Kindb.) Willk. Sagina saginoides (L.) H. Karst. Spergularia diandra (Guss.) Boiss. Saponaria ocymoides L. Spergularia marina (L.) Besser Saponaria officinalis L. Spergularia media (L.) C. Presl Scleranthus annuus L. Spergularia purpurea (Pers.) G. Don Scleranthus delortii Gren. Spergularia rubra (L.) J. Presl & C. Presl Scleranthus perennis L. Spergularia segetalis (L.) G. Don Scleranthus polycarpos L. Stellaria alsine Grimm Scleranthus polycnemoides Willk. & Costa Stellaria graminea L. Scleranthus verticillatus Tausch Stellaria holostea L. Silene almolae J. Gay Stellaria media (L.) Vill. Silene boryi Boiss. Stellaria neglecta Weihe Silene ciliata Pourr. Stellaria nemorum L. Silene colorata Poir. Stellaria pallida (Dumort) Piré Silene conica L. Telephium imperati L. Silene conoidea L. Vaccaria hispanica (Mill.) Rauschert Silene decipiens Barceló Velezia rigida Löfl. ex L. Silene gallica L. Silene inaperta L. CELASTRACEAE Silene laeta (Aiton) Godr. Euonymus europaeus L. Silene latifolia Poir. Silene legionensis Lag. CERATOPHYLLACEAE Silene mellifera Boiss. & Reut. Ceratophyllum demersum L. Silene micropetala Lag. Silene muscipula L. CHENOPODIACEAE Silene nocturna L. Arthrocnemum macrostachyum (Moric.) Silene nutans L. Moris Silene oropediorum Coss. ex Batt. Atriplex halimus L. Silene otites (L.) Wibel Atriplex hortensis L. Silene portensis L. Atriplex patula L. Silene psammitis Link ex Spreng. Atriplex prostrata Boucher ex DC. Silene saxifraga L. Atriplex rosea L. Silene scabriflora Brot. Bassia prostrata (L.) Beck

37 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Bassia scoparia (L.) Voss. Fumana ericifolia Wallr. Beta maritima L. Fumana procumbens (Dunal) Gren. & Godr. Beta vulgaris L. Fumana scoparia Pomel Chenopodium album L. Fumana thymifolia (L.) Spach ex Webb Chenopodium ambrosioides L. Halimium atriplicifolium (Lam.) Spach Chenopodium bonus-henricus L. Halimium calycinum (L.) K. Koch Chenopodium botrys L. Halimium ocymoides (Lam.) Willk. Chenopodium chenopodioides (L.) Aellen Halimium umbellatum (L.) Spach Chenopodium exsuccum (Loscos) Uotila Helianthemum aegyptiacum (L.) Mill. Chenopodium hybridum L. Helianthemum angustatum Pomel Chenopodium multifidum L. Helianthemum apenninum (L.) Mill. Chenopodium murale L. Helianthemum asperum Lag. ex Dunal Chenopodium opulifolium Schrad. ex W. D. Helianthemum cinereum (Cav.) Pers. J. Koch & Ziz. Helianthemum hirtum (L.) Mill. Chenopodium polyspermum L. Helianthemum ledifolium (L.) Mill. Chenopodium pumilio R. Br. Helianthemum nummularium (L.) Mill. Chenopodium rubrum L. Helianthemum oelandicum (L.) Dum. Cours. Chenopodium urbicum L. Helianthemum salicifolium (L.) Mill. Chenopodium vulvaria L. Helianthemum sanguineum (Lag.) Lag. ex Microcnemum coralloides (Loscos & J. Dunal Pardo) Buen Helianthemum squamatum (L.) Dum. Cours. Polycnemum arvense L. Helianthemum syriacum (Jacq.) Dum. Salicornia ramosissima Woods Cours. Salsola kali L. Helianthemum violaceum (Cav.) Pers. Salsola soda L. Tuberaria guttata (L.) Fourr. Salsola vermiculata L. Tuberaria inconspicua (Thibaud ex Pers.) Sarcocornia perennis (Mill.) A. J. Scott Willk. Suaeda spicata (Willd.) Moq. Tuberaria lignosa (Sweet) Samp. Suaeda splendens (Pourr.) Gren. & Godr. Suaeda vera Forssk. ex J. F. Gmel. COMPOSITAE () Achillea ageratum L. CISTACEAE Achillea filipendulina Lam. albidus L. Achillea millefolium L. Cistus clusii Dunal Achillea odorata L. Cistus ladanifer L. Anacyclus clavatus (Desf.) Pers. Cistus laurifolius L. Anacyclus radiatus Lois. Cistus populifolius L. Andryala integrifolia L. Cistus psilosepalus Sweet Andryala ragusina L. Cistus salviifolius L. Antennaria dioica (L.) Gaertn.

Botanica Complutensis 38 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Anthemis alpestris (Hoffmanns. & Link) R. Carlina acaulis L. Fernandes Carlina hispanica Lam. Anthemis arvensis L. Carlina lanata L. Anthemis cotula L. Carlina racemosa L. Aposeris foetida (L.) Less. Carlina vulgaris L. Arctium lappa L. Carthamus lanatus L. Arctium minus Bernh. L. Arnoseris minima (L.) Schweigg. & Körte alba L. Artemisia abrotanum L. Centaurea aspera L. Artemisia absinthium L. Centaurea calcitrapa L. Artemisia caerulescens L. Centaurea collina L. Artemisia campestris L. Centaurea cyanus L. Artemisia glutinosa Gay Centaurea hyssopifolia Vahl Artemisia herba-alba Asso Centaurea jacea L. Artemisia reptans C. Sm. ex Link Centaurea linifolia L. Artemisia vulgaris L. Centaurea melitensis L. Aster aragonensis Asso Centaurea montana L. Aster linosyris (L.) Bernh. Centaurea nigra L. Aster sedifolius L. Centaurea ornata Willd. Asteriscus aquaticus (L.) Less. Centaurea paniculata L. Asteriscus maritimus (L.) Less. Centaurea pectinata L. Atractylis cancellata L. Centaurea solstitialis L. Atractylis humilis L. Centaurea toletana Boiss. & Reut. Bellis annua L. Centaurea triumfetti All. Bellis perennis L. Chamaemelum mixtum (L.) All. Bidens cernua L. Chamaemelum nobile (L.) All. Bidens tripartita L. Chondrilla juncea L. Bombycilaena discolor (Pers.) Lainz Chrysanthemum segetum L. Bombycilaena erecta (L.) Smolj. Cichorium intybus L. Calendula arvensis L. Cirsium arvense (L.) Scop. Calendula officinalis L. Cirsium monspessulanum (L.) Hill Carduncellus araneosus Boiss. & Reut. Cirsium odontolepis Boiss. ex DC. Carduncellus monspelliensium All. Cirsium vulgare (Savi) Ten. Carduncellus pinnatus (Desf.) DC. Cnicus benedictus L. Carduus bourgeanus Boiss. & Reut. Coleostephus myconis (L.) Rchb. fil. Carduus carpetanus Boiss. & Reut. Conyza bonariensis (L.) Cronq. Carduus platypus Lange Conyza canadensis (L.) Cronq. Carduus pycnocephalus L. Crepis albida Vill. Carduus tenuiflorus Curtis Crepis biennis L.

39 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Crepis capillaris (L.) Wallr. Hyoseris radiata L. Crepis foetida L. Hyoseris scabra L. Crepis lampsanoides (Gouan) Tausch Hypochoeris glabra L. Crepis pulchra L. Hypochoeris radicata L. Crepis tectorum L. Inula helenioides DC. Crepis vesicaria L. Inula helenium L. Crepis zacintha (L.) Babcock Inula montana L. Crupina vulgaris Cass. Inula salicina L. Cynara cardunculus L. Jasonia glutinosa (L.) DC. Cynara humilis L. Jasonia tuberosa (L.) DC. Cynara scolymus L. Jurinea humilis (Desf.) DC. Cynara tournefortii Boiss. & Reut. Lactuca saligna L. Dittrichia graveolens (L.) W. Greuter Lactuca serriola L. Dittrichia viscosa (L.) W. Greuter Lactuca tenerrima (L.) J. & C. Presl Doronicum carpetanum Boiss. & Reut. Lactuca virosa L. Doronicum pardalianches L. Lapsana communis L. Echinops ritro L. Launaea resedifolia (L.) O. Kuntze Echinops strigosus L. Leontodon autumnalis L. Erigeron acer L. Leontodon carpetanus Lange Eupatorium cannabinum L. Leontodon crispus Vill. Evax carpetana Lange Leontodon taraxacoides (Vill.) Mérat Evax pygmaea (L.) Brot. Leontodon tuberosus L. Filaginella uliginosa (L.) Opiz Leucanthemopsis pallida (Mill.) Heywood Filago pyramidata L. Leucanthemopsis pulverulenta (Lag.) Filago vulgaris Lam. Heywood Gnaphalium luteo-album L. Leucanthemum pallens (Gay in Perreymond) Hedypnois cretica (L.) Dum. Cours. DC. Helichrysum italicum (Roth) G. Don fil. Leuzea conifera (L.) DC. Helichrysum stoechas (L.) Moench Logfia arvensis (L.) Holub Hieracium amplexicaule L. Logfia gallica (L.) Coss. & Germ. Hieracium carpetanum Willk. Logfia minima (Sm.) Dumort. Hieracium castellanum Boiss. & Reut. Mantisalca salmantica (L.) Briq. Hieracium guadarramense Arv.-Touv. Matricaria aurea Löfl. ex L. Hieracium murorum L. Matricaria recutita L. Hieracium peleteranum Merát Micropus supinus L. Hieracium pilosella L. Mycelis muralis (L.) Dumort. Hieracium sabaudum L. Omalotheca sylvatica (L.) Schultz Bip. & F. W. Hieracium vulgatum Fr. Schultz Hispidella hispanica Barnades ex Lam. Onopordum acanthium L.

Botanica Complutensis 40 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Onopordum illyricum L. Senecio pyrenaicus L. Onopordum nervosum Boiss. Senecio sylvaticus L. Pallenis spinosa (L.) Cass. Senecio vulgaris L. Petasites hybridus (L.) P. Gaertn., B. Mey. & Serratula flavescens (L.) Poir. Scherb. Serratula nudicaulis (L.) DC. Phagnalon rupestre (L.) DC. Serratula pinnatifida (Cav.) Poir. Phagnalon saxatile (L.) Cass. Serratula tinctoria L. Phagnalon sordidum (L.) Rchb. Silybum marianum (L.) Gaertn. Picnomon acarna (L.) Cass. Solidago virgaurea L. Picris echioides L. Sonchus arvensis L. Picris hieracioides L. Sonchus asper (L.) Hill Picris hispanica (Willd.) P. D. Sell Sonchus crassifolius Pourr. ex Willd. Prolongoa pectinata (L.) Boiss. Sonchus maritimus L. Pulicaria arabica (L.) Cass. Sonchus oleraceus L. Pulicaria dysenterica (L.) Bernh. Sonchus palustris L. Pulicaria odora (L.) Rchb. Sonchus tenerrimus L. Pulicaria paludosa Link Staehelina dubia L. Pulicaria sicula (L.) Moris Tanacetum corymbosum (L.) Schultz Pulicaria vulgaris Gaertn. Bip. Reichardia picroides (L.) Roth Tanacetum microphyllum DC. Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertn. Tanacetum parthenium (L.) Schultz Bip. Santolina chamaecyparissus L. Tanacetum vulgare L. Santolina rosmarinifolia L. Taraxacum obovatum (Willd.) DC. Scolymus hispanicus L. Taraxacum officinale L. Scorzonera angustifolia L. Taraxacum pyropappum Boiss. & Reut. Scorzonera hirsuta L. Tolpis barbata (L.) Gaertn. Scorzonera hispanica L. Tragopogon dubius Scop. Scorzonera laciniata L. Tragopogon floccosus Waldst. & Kit. Senecio adonifolius Lois. Tragopogon hybridus L. Senecio aquaticus Hill Tragopogon porrifolius L. Senecio boissieri DC. Tragopogon pratensis L. Senecio doria L. Tussilago farfara L. Senecio erucifolius L. Urospermum dalechampii (L.) Scop. Senecio fluviatilis Wallr. Urospermum picroides (L.) Scop. ex F. W. Senecio gallicus Chaix Schmidt Senecio jacobea L. Xanthium spinosum L. Senecio lividus L. Xanthium strumarium L. Senecio minutus (Cav.) DC. Xeranthemum cylindraceum Sibth. & Sm. Senecio nebrodensis L. Xeranthemum inapertum (L.) Mill.

41 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

CONVOLVULACEAE Sempervivum vicentei Pau Calystegia sepium (L.) R. Br. Umbilicus heylandianus Webb & Berthel. Convolvulus althaeoides L. Umbilicus rupestris (Salisb.) Dandy Convolvulus arvensis L. Convolvulus cantabrica L. CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Convolvulus humilis Jacq. Aethionema monospermum R. Br. Convolvulus lineatus L. Alliaria petiolata (M. Bieb.) Cavara & Grande Convolvulus tricolor L. Alyssum alyssoides (L.) L. Cuscuta algeriana (Yunck) M. A. García Alyssum granatense Boiss. & Reut. Cuscuta approximata Bab. Alyssum linifolium Willd. Cuscuta campestris Yunck Alyssum minutum DC. Cuscuta epithymum (L.) Murray Alyssum montanum L. Cuscuta europaea L. Alyssum serpyllifolium Desf. Cuscuta nivea M. A. García Alyssum simplex Rudolphi Cuscuta planiflora Ten. Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. Arabis alpina L. CORNACEAE Arabis auriculata Lam. Cornus sanguinea L. Arabis glabra (L.) Bernh. Arabis hirsuta (L.) Scop. CRASSULACEAE Arabis nova Vill. Crassula tillaea Lest.-Garl. Arabis parvula Léon Dufour Crassula vaillantii (Willd.) Roth. Arabis planisiliqua (Pers.) Rchb. Pistorinia hispanica (L.) DC. Arabis stenocarpa Boiss. & Reut. Sedum acre L. Armoracia rusticana P. Gaertn. B. Mey. & Sedum amplexicaule DC. Scherb. Sedum andegavense (DC.) Desv. Barbarea intermedia Boreau Sedum anglicum Huds. Barbarea vulgaris R. Br. Sedum arenarium Brot. Biscutella auriculata L. Sedum brevifolium DC. Biscutella sempervirens L. Sedum caespitosum (Cav.) DC. Biscutella valentina (Löfl. ex L.) Heywood Sedum candollei Raym.-Hamet Brassica barrelieri (L.) Janka Sedum dasyphyllum L. Brassica napus L. Sedum forsterianum Sm. Brassica nigra (L.) W. D. J. Koch Sedum gypsicola Boiss. & Reut. Bunias erucago L. Sedum hirsutum All. Calepina irregularis (Asso) Thell. Sedum maireanum Sennen Camelina microcarpa Andrz. ex DC. Sedum nevadense Coss. Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Sedum pedicellatum Boiss. & Reut. Cardamine pratensis L. Sedum sediforme (Jacq.) Pau Cardamine flexuosa With.

Botanica Complutensis 42 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Cardamine hirsuta L. Lepidium graminifolium L. Cardaminopsis arenosa (L.) Hayek Lepidium heterophyllum Benth. Cardaria draba (L.) Desv. Lepidium hirtum (L.) Sm. Clypeola eriocarpa Cav. Lepidium latifolium L. Clypeola jonthlaspi L. Lepidium perfoliatum L. Cochlearia glastifolia L. Lepidium subulatum L. Coincya monensis (L.) Greuter & Burdet Lunaria annua L. Conringia orientalis (L.) Dumort. Malcolmia africana (L.) R. Br. Coronopus squamatus (Forssk.) Asch. Malcolmia triloba (L.) Spreng. Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl Matthiola fruticulosa (Löfl. ex L.) Maire Diplotaxis catholica (L.) DC. Moricandia arvensis (L.) DC. Diplotaxis erucoides (L.) DC. Moricandia moricandioides (Boiss.) Heywood Diplotaxis muralis (L.) DC. Murbeckiella boryi (Boiss.) Rothm. Diplotaxis tenuifolia (L.) DC. Neslia paniculata (L.) Desv. Diplotaxis viminea (L.) DC. Raphanus raphanistrum L. Diplotaxis virgata (Cav.) DC. Raphanus sativus L. Draba muralis L. Rapistrum rugosum (L.) All. Erophila verna (L.) Chevall. Rorippa amphibia (L.) Besser Eruca vesicaria (L.) Cav. Rorippa nasturtium-aquaticum (L.) Hayek Erucastrum nasturtiifolium (Poir.) O. E. Rorippa palustris (L.) Besser Schulz Rorippa pyrenaica (All.) Rchb. Erysimum gorbeanum Polatschek Rorippa sylvestris (L.) Besser Erysimum incanum Kunze Sinapis alba L. Erysimum lagascae Rivas Goday & Bellot Sinapis arvensis L. Erysimum mediohispanicum Polatschek Sisymbrella aspera (L.) Spach Erysimum repandum L. Sisymbrium altissimum L. Hesperis laciniata All. Sisymbrium assoanum Loscos & J. Pardo Hirschfeldia incana (L.) Lagr.-Foss. Sisymbrium austriacum Jacq. Hormathophylla lapeyrousiana (Jord.) P. Sisymbrium cavanillesianum Castrov. & Küpfer Valdés Berm. Hornungia petraea (L.) Rchb. Sisymbrium crassifolium Cav. Hymenolobus procumbens (L.) Nutt. Sisymbrium irio L. Iberis ciliata All. Sisymbrium officinale (L.) Scop. Iberis pectinata Boiss. Sisymbrium orientale L. Iberis saxatilis L. Sisymbrium runcinatum Lag. ex DC. Isatis tinctoria L. Teesdalia coronopifolia (J. Bergeret) Thell. Jonopsidium abulense (Pau) Rothm. Teesdalia nudicaulis (L.) R. Br. Lepidium campestre (L.) R. Br. Thlaspi alliaceum L. Lepidium cardamines L. Thlaspi arvense L.

43 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Thlaspi perfoliatum L. Calluna vulgaris (L.) Hull Thlaspi stenopterum Boiss. & Reut. Erica arborea L. Vella pseudocytisus L. Erica australis L. Erica scoparia L. CUCURBITACEAE Erica tetralix L. Bryonia dioica Jacq. Erica umbellata Löfl. ex L. Cucumis myriocarpus Naudin Vaccinium myrtillus L. Ecballium elaterium (L.) A. Rich.

EUPHORBIACEAE DIPSACACEAE Chrozophora tinctoria (L.) Raf. Cephalaria leucantha (L.) Roem. & Schult. Chamaesyce canescens (L.) Prokh. Cephalaria syriaca (L.) Roem. & Schult. Chamaesyce maculata (L.) Small Dipsacus fullonum L. Chamaesyce nutans (Lag.) Small Dipsacus laciniatum L. Chamaesyce prostrata (Aiton) Small Knautia arvensis (L.) Coult. Chamaesyce serpens (Kunth) Small Knautia subscaposa Boiss. & Reut. Euphorbia angulata Jacq. Pterocephalus papposus (L.) Coult. Euphorbia characias L. Scabiosa columbaria L. Scabiosa monspeliensis Jacq. Euphorbia exigua L. Scabiosa semipapposa Salzm. ex DC. Euphorbia falcata L. Scabiosa sicula L. Euphorbia helioscopia L. Scabiosa stellata L. Euphorbia hirsuta L. Scabiosa triandra L. Euphorbia isatidifolia Lam. Succisa pratensis Moench Euphorbia lagascae Spreng. Euphorbia lathyris L. DROSERACEAE Euphorbia matritensis Boiss. Drosera rotundifolia L. Euphorbia nevadensis Boiss. & Reut. Euphorbia nicaeensis All. ELAEAGNACEAE Euphorbia oxyphylla Boiss. Elaeagnus angustifolia L. Euphorbia peplus L. Euphorbia segetalis L. ELATINACEAE Euphorbia serrata L. Elatine alsinastrum L. Euphorbia sulcata Lens ex Loisel. Elatine hexandra (Lapierre) DC. Euphorbia terracina L. Elatine macropoda Guss. Flueggea tinctoria (L.) G. L. Webster Mercurialis ambigua L. fil. ERICACEAE Mercurialis huetii Hanry Arbutus unedo L. Mercurialis perennis L. Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng. Mercurialis tomentosa L.

Botanica Complutensis 44 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

FAGACEAE Geranium dissectum L. Castanea sativa Mill. Geranium divaricatum Ehrh. Fagus sylvatica L. Geranium lucidum L. Quercus coccifera L. Geranium molle L. Quercus ilex L. Geranium purpureum Vill. Quercus suber L. Geranium pusillum L. Quercus cerris L. Geranium pyrenaicum Burm. Quercus petraea (Matt.) Liebl. Geranium robertianum L. Quercus robur L. Geranium rotundifolium L. Willd. Geranium sanguineum L. Quercus faginea L. Geranium sylvaticum L.

FRANKENIACEAE GLOBULARIACEAE Frankenia laevis L. Globularia alypum L. Frankenia pulverulenta L. Globularia vulgaris L. Frankenia thymifolia Desf. GROSSULARIACEAE GENTIANACEAE Ribes uva-crispa L. Blackstonia perfoliata (L.) Huds. Centaurium erythraea Rafn. GUTTIFERAE (HYPERICACEAE) Centaurium littorale (D. Turner) Gilmour Hypericum androsaemum L. Centaurium pulchellum (Swartz) Druce Hypericum elodes L. Centaurium spicatum (L.) Fritsch Hypericum hirsutum L. Centaurium teniuflorum (Hoffmanns. & Hypericum humifusum L. Link) Fritsch Hypericum hyssopifolium Chaix Centaurium triphyllum (W. L. E. Schmidt) Hypericum linariifolium Vahl Melderis Hypericum montanum L. Exaculum pusillum (Lam.) Caruel Hypericum perforatum L. Gentiana lutea L. Hypericum tomentosum L. Gentiana pneumonanthe L. Hypericum undulatum Schousb. ex Willd.

GERANIACEAE HALORAGACEAE Erodium botrys (Cav.) Bertol. Myriophyllum alterniflorum DC. Erodium carvifolium Boiss. & Reut. Myriophyllum spicatum L. Erodium ciconium (L.) L'Hér. JUGLANDACEAE Erodium cicutarium (L.) L'Hér. Juglans regia L. Erodium laciniatum (Cav.) Willd. Erodium malacoides (L.) L'Hér. LABIATAE (LAMIACEAE) Erodium moschatum (L.) L'Hér. Acinos alpinus (L.) Moench Geranium columbinum L. Acinos rotundifolius Pers.

45 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Ajuga chamaepitys (L.) Schreb. Phlomis herba-venti L Ajuga iva Schreb. Phlomis lychnitis L. Ajuga pyramidalis L. Phlomis purpurea L. Ajuga reptans L. Prunella grandiflora (L.) Scholler Ballota hirsuta L. Prunella hyssopifolia L. Ballota nigra L. Prunella laciniata (L.) L. Calamintha nepeta (L.) Savi Prunella vulgaris L. Cleonia lusitanica (L.) L. Rosmarinus officinalis L. Clinopodium vulgare L. Salvia aethiopis L. Galeopsis ladanum L. Salvia argentea L. Galeopsis tetrahit L. Salvia lavandulifolia Vahl Glechoma hederacea L. Salvia sclarea L. Hyssopus officinalis L. Salvia verbenaca L. Lamium album L. Satureja cuneifolia Ten. Lamium amplexicaule L. Scutellaria galericulata L. Lamium galeobdolon (L.) L. Sideritis hirsuta L. Lamium hybridum Vill. Sideritis incana L. Lamium maculatum L. Sideritis montana L. Lamium purpureum L. Sideritis romana L. Lavandula latifolia Medik. Stachys alpina L. Lavandula pedunculata Cav. Stachys annua (L.) L. Lycopus europaeus L. Stachys arvensis (L.) L. Marrubium supinum L. Stachys byzantina C. Koch Marrubium vulgare L. Stachys officinalis (L.) Trevis. Melissa officinalis L. Stachys sylvatica L. Melittis melissophyllum L. Teucrium aristatum Pérez Lara Mentha aquatica L. Teucrium botrys L. Mentha arvensis L. Teucrium capitatum L. Mentha cervina L. Teucrium chamaedrys L. Mentha longifolia (L.) Huds. Teucrium expansum Pau Mentha pulegium L. Teucrium gnaphalodes L'Her. Mentha suaveolens Ehrh. Teucrium pseudochamaepitys L. Nepeta amethystina Poir. Teucrium pumilum L. Nepeta beltranii Pau Teucrium scordium L. Nepeta cataria L. Teucrium scorodonia L. Nepeta coerulea Aiton Teucrium spinosum L. Nepeta nepetella L. Thymus bracteatus Lange ex Cutanda Nepeta tuberosa L. Thymus lacaitae Pau Origanum vulgare L. Thymus mastichina (L.) L.

Botanica Complutensis 46 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Thymus praecox Opiz Galega officinalis L. Thymus pulegioides L. cinerascens Lange Thymus vulgaris L. Genista falcata Brot. Thymus zygis Löfl. ex L. Genista florida L. Ziziphora aragonensis Pau Genista hirsuta Vahl Ziziphora hispanica L. Genista hispanica L. Genista scorpius (L.) DC. LEGUMINOSAE (FABACEAE) Genista tinctoria L. Adenocarpus complicatus (L.) J. Gay Gleditsia triacanthos L. Adenocarpus hispanicus (Lam.) DC. Glycyrrhiza glabra L. Anthyllis vulneraria L. Hedysarum boveanum Bunge ex Basiner Astragalus alopecuroides L. Hippocrepis carpetana Lassen Astragalus cymbaecarpos Brot. Hippocrepis ciliata Willd. Astragalus glaux L. Hippocrepis commutata Pau Astragalus glycyphyllos L. Hippocrepis squamata (Cav.) Coss. Astragalus hamosus L. Hymenocarpos cornicina (L.) Vis. Astragalus incanus L. Hymenocarpos hamosus (Desf.) Vis. Astragalus monspessulanus L. Hymenocarpos lotoides (L.) Vis. Astragalus pelecinus (L.) Barneby Laburnum anagyroides Medik. Astragalus scorpioides Pourr. ex Willd. Lathyrus angulatus L. Astragalus sempervirens Lam. Lathyrus aphaca L. Astragalus sesameus L. Lathyrus cicera L. Astragalus stella L. Lathyrus filiformis (Lam.) J. Gay Argyrolobium zanonii (Turra) P. W. Ball Lathyrus hirsutus L. Bituminaria bituminosa (L.) C. H. Stirt. Lathyrus inconspicuus L. Colutea hispanica Talavera & Arista Lathyrus latifolius L. Coronilla glauca L. Lathyrus linifolius (Reichard) Bässler Coronilla juncea L. Lathyrus niger (L.) Bernh. Coronilla minima L. Lathyrus nissolia L. Coronilla repanda (Poir.) Guss. Lathyrus pratensis L. Coronilla scorpioides L. Lathyrus sativus L. Cytisus multiflorus (L'Hér.) Sweet Lathyrus sphaericus Retz Cytisus oromediterraneus Rivas Mart. & al. Lathyrus sylvestris L. Cytisus scoparius (L.) Link Lens nigricans (M. Bieb.) Godr. Cytisus striatus (Hill) Rothm. Lotus angustissimus L. Dorycnium pentaphyllum Scop. Lotus castellanus Boiss. & Reut. Dorycnium rectum (L.) Ser. Lotus conimbricensis Brot. Echinospartum barnadesii (Graells) Rothm. Lotus corniculatus L. Erinacea anthyllis Link Lotus glaber Mill.

47 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Lotus hispidus Desf. ex DC. Ononis biflora Desf. Lotus pedunculatus Cav. Ononis reclinata L. Lupinus angustifolius L. Ononis viscosa L. Lupinus gredensis Gand. Ornithopus perpusillus L. Lupinus hispanicus Boiss. & Reut. Ornithopus sativus Brot. Medicago radiata L. Ornithopus compressus L. Medicago orbicularis (L.) Bartal. Pisum sativum L. Medicago lupulina L. Pterospartum tridentatum (L.) Willk. Medicago sativa L. Retama monosperma (L.) Boiss. Medicago suffruticosa Ramond ex DC. Retama sphaerocarpa (L.) Boiss. Medicago scutellata (L.) Mill. Robinia pseudoacacia L. Medicago laciniata (L.) Mill. Scorpiurus subvillosus L. Medicago minima (L.) L. Scorpiurus sulcatus L. Medicago polymorpha L. Spartium junceum L. Medicago arabica (L.) Huds. Sophora japonica L. Medicago littoralis Rohde ex Loisel. Tetragonolobus maritimus (L.) Roth Medicago truncatula Gaertn. Trifolium angustifolium L. Medicago rigidula (L.) All. Trifolium arvense L. Medicago doliata Carmign. Trifolium bocconei Savi Medicago turbinata (L.) All. Trifolium campestre Schreb. Medicago murex Willd. Trifolium cernuum Brot. Medicago intertexta (L.) Mill. Trifolium cherleri L. Melilotus albus Medik. Trifolium diffusum Ehrh. Melilotus elegans Salzm. ex Ser. Trifolium dubium Sibth. Melilotus indicus (L.) All. Trifolium fragiferum L. Melilotus italicus (L.) Lam. Trifolium gemellum Pourr. ex Willd. Melilotus officinalis (L.) Pall. Trifolium glomeratum L. Melilotus spicatus (Sm.) Breistr. Trifolium hirtum All. Melilotus sulcatus Desf. Trifolium incarnatum L. Onobrychis humilis (L.) G. López Trifolium lappaceum L. Onobrychis matritensis Boiss. & Reut. Trifolium leucanthum M. Bieb. Onobrychis saxatilis (L.) Lam. Trifolium medium L. Onobrychis viciifolia Scop. Trifolium michelianum Savi Ononis spinosa L. Trifolium micranthum Viv. Ononis pusilla L. Trifolium ochroleucon Huds. Ononis natrix L. Trifolium ornithopodioides L. Ononis rotundifolia L. Trifolium phleoides Pourr. ex Willd. Ononis tridentata L. Trifolium pratense L. Ononis fruticosa L. Trifolium repens L.

Botanica Complutensis 48 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Trifolium resupinatum L. Vicia sativa L. Trifolium retusum L. Vicia sepium L. Trifolium rubens L. Vicia tenuifolia Roth Trifolium scabrum L. Vicia villosa Roth Trifolium spumosum L. Trifolium squamosum L. LENTIBULARIACEAE Trifolium stellatum L. Pinguicula grandiflora Lam. Trifolium striatum L. Utricularia australis R. Br. Trifolium strictum L. Utricularia minor L. Trifolium subterraneum L. Trifolium suffocatum L. LINACEAE Trifolium sylvaticum Gérard ex Loisel. Linum bienne Mill. Trifolium tomentosum L. Linum catharticum L. Trigonella caerulea (L.) Ser. Linum maritimum L. Trigonella foenum-graecum L. Linum narbonense L. Trigonella gladiata Steven ex M. Bieb. Linum strictum L. Trigonella monspeliaca L. Linum suffruticosum L. Trigonella polyceratia L. Linum tenuifolium L. Vicia amphicarpa L. Linum trigynum L. Vicia angustifolia L. Radiola linoides Roth Vicia articulata Hornem. Vicia benghalensis L. LYTHRACEAE Vicia disperma DC. Lythrum acutangulum Lag. Vicia eriocarpa (Hausskn.) Halácsy Lythrum borysthenicum (Schrank) Litv. Vicia ervilia (L.) Willd. Lythrum flexuosum Lag. Vicia faba L. Lythrum hyssopifolia L. Vicia hirsuta (L.) Gray Lythrum junceum Banks & Sol. Vicia hybrida L. Lythrum portula (L.) D. A. Webb Vicia lathyroides L. Lythrum salicaria L. Vicia lutea L. Lythrum thymifolia L. Vicia monantha Retz. Lythrum tribracteatum Spreng. Vicia narbonensis L. Vicia onobrychioides L. MALVACEAE Vicia orobus DC. Abutilon theophrasti Medik. Vicia pannonica Crantz Alcea rosea L. Vicia parviflora Cav. Althaea cannabina L. Vicia peregrina L. Althaea hirsuta L. Vicia pseudocracca Bertol. Althaea longiflora Boiss. & Reut. Vicia pyrenaica Pourr. Althaea officinalis L.

49 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Lavatera arborea L. Ligustrum vulgare L. Lavatera cretica L. Olea europaea L. Lavatera triloba L. Phillyrea angustifolia L. Malva aegyptia L. Malva alcea L. ONAGRACEAE Malva cretica Cav. Circaea lutetiana L. Malva hispanica L. Epilobium anagallidifolium Lam. Malva neglecta Wallr. Epilobium angustifolium L. Malva nicaeensis All. Epilobium brachycarpum C. Presl Malva parviflora L. Epilobium collinum C. C. Gmel. Malva sylvestris L. Epilobium hirsutum L. Malva trifida Cav. Epilobium lanceolatum Sebast. & Mauri Malva tournefortiana L. Epilobium montanum L. Malvella sherardiana (L.) Jaub. & Spach Epilobium obscurum Schreb. Epilobium palustre L. MARTYNIACEAE Epilobium parviflorum Schreb. Proboscidea louisianica (Mill.) Thell. Epilobium tetragonum L. Ludwigia palustris (L.) Elliott MENYANTHACEAE Oenothera glazoviana Micheli Menyanthes trifoliata L. Oenothera rosea L'Hér. ex Aiton Oenothera stricta Ledeb. ex Link MOLLUGINACEAE Glinus lotoides L. Mollugo cerviana (L.) Ser. ramosa L. Orobanche schultzii Mutel MONOTROPACEAE Orobanche arenaria Borkh. Monotropa hypopitys L. Orobanche cernua L. MORACEAE Orobanche alba Stephan ex Willd. Ficus carica L. Orobanche amethystea Thuill. Morus alba L. Orobanche minor Sm. Morus nigra L. Orobanche hederae Vaucher ex Duby Orobanche latisquama (F. W. Schultz) NYMPHAEACEAE Batt. Nymphaea alba L. Orobanche rapum-genistae Thuill. Orobanche gracilis Sm. OLEACEAE Orobanche foetida Poir. Fraxinus angustifolia Vahl Fraxinus excelsior L. OXALIDACEAE Jasminum fruticans L. Oxalis acetosella L. Ligustrum lucidum W. T. Aiton Oxalis corniculata L.

Botanica Complutensis 50 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

PAEONIACEAE Plantago major L. Paeonia broteri Boiss. & Reut. Plantago media L. Paeonia officinalis L. Plantago sempervirens Crantz Plantago subulata L. PAPAVERACEAE Ceratocapnos claviculata (L.) Lidén PLATANACEAE Chelidonium majus L. Platanus hispanica Mill. ex Münchh. Eschscholzia californica Cham. Fumaria capreolata L. PLUMBAGINACEAE Fumaria densiflora DC. Armeria alliacea (Cav.) Hoffmanns. & Link Fumaria faurei (Pugsley) Lidén Armeria arenaria (Pers.) Schult. Fumaria muralis Sond. ex W. D. J. Koch Armeria caespitosa (Gómez Ortega) Boiss. Fumaria officinalis L. Limonium dichotomum (Cav.) Kuntze Fumaria parviflora Lam. Limonium echioides (L.) Mill. Fumaria reuteri Boiss. Limonium latebracteatum Erben Fumaria vaillantii Loisel. Limonium toletanum Erben Glaucium corniculatum (L.) Rudolph Plumbago europaea L. Hypecoum imberbe Sm. Hypecoum pendulum L. POLYGALACEAE Papaver argemone L Polygala monspeliaca L. Papaver dubium L. Polygala rupestris Pourr. Papaver hybridum L. Polygala vulgaris L. Papaver rhoeas L. Papaver somniferum L. POLYGONACEAE Platycapnos spicata (L.) Bernh. Fallopia baldschuanica (Regel) Holub Platycapnos tenuiloba Pomel Fallopia convolvulus (L.) Á. Löve Roemeria hybrida (L.) DC. Fallopia dumetorum (L.) Holub Sarcocapnos enneaphylla (L.) DC. Polygonum alpinum All. Polygonum arenastrum Boreau PLANTAGINACEAE Polygonum aviculare L. Litttorella uniflora (L.) Asch. Polygonum bellardii All. Plantago afra L. Polygonum bistorta L. Plantago albicans L. Polygonum hidropiper L. Plantago bellardii All. Polygonum lapathifolium L. Plantago coronopus L. Polygonum rurivagum Jord. ex Boreau Plantago holosteum Scop. Polygonum persicaria L. Plantago lagopus L. Polygonum viviparum L. Plantago lanceolata L. Rumex acetosa L.

51 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Rumex acetosella L. RAFFLESIACEAE Rumex bucephalophorus L. Cytinus hypocistis (L.) L. Rumex conglomeratus Murray Rumex crispus L. RANUNCULACEAE Rumex cristatus DC. Actaea spicata L. Rumex induratus Boiss. & Reut. Aconitum napellus L. Rumex intermedius DC. Aconitum vulparia Rchb. Rumex obtusifolius L. Adonis aestivalis L. Rumex palustris Sm. Adonis annua L. Rumex papillaris Boiss. & Reut. Adonis flammea Jacq. Rumex pulcher L. Adonis microcarpa DC. Rumex roseus L. Adonis vernalis L. Rumex sanguineus L. Anemone palmata L. Rumex suffruticosus J. Gay ex Willk. Aquilegia vulgaris L. Ceratocephala falcata (L.) Pers. PORTULACACEAE Clematis flammula L. Montia fontana L. Clematis recta L. Portulaca oleracea L. Clematis vitalba L. Consolida ajacis (L.) Schur PRIMULACEAE Consolida mauritanica (Coss.) Munz Anagallis arvensis L. Consolida orientalis (J. Gay) Schrödinger Anagallis foemina Mill. Consolida pubescens (DC.) Soó Anagallis monelli L. Delphinium gracile DC. Anagallis tenella (L.) L. Delphinium halteratum Sm. Androsace elongata L. Hepatica nobilis Schreb. Androsace maxima L. Myosurus minimus L. Asterolinon linum-stellatum (L.) Duby Nigella damascena L. Centunculus minimus L. Nigella gallica Jord. Coris monspeliensis L. Pulsatilla alpina (L.) Delarbre Lysimachia ephemerum L. Ranunculus abnormis Cutanda & Willk. Lysimachia nemorum L. Ranunculus aconitifolius L. Lysimachia vulgaris L. Ranunculus acris L. Primula veris L. Ranunculus arvensis L. Primula acaulis (L.) L. Ranunculus bulbosus L. Samolus valerandi L. Ranunculus flammula L. Ranunculus gramineus L. PYROLACEAE Ranunculus hederaceus L. Pyrola chlorantha Sw. Ranunculus lateriflorus DC. Pyrola minor L. Ranunculus longipes Lange ex Cutanda

Botanica Complutensis 52 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Ranunculus muricatus L. Alchemilla alpina L. Ranunculus nodiflorus L. Alchemilla coriacea Buser Ranunculus ollissiponensis Pers. Alchemilla glabra Neygenf. Ranunculus ophioglossifolius Vill. Alchemilla saxatilis Buser Ranunculus paludosus Poir. Alchemilla transiens (Buser) Buser Ranunculus parviflorus L. Alchemilla xanthochlora Rothm. Ranunculus peltatus Schrank Amelanchier ovalis Medik. Ranunculus penicillatus (Dumort.) Bab. Aphanes arvensis L. Ranunculus repens L. Aphanes australis Rydb. Ranunculus sceleratus L. Aphanes cornucopioides Lag. Ranunculus trichophyllus Chaix Aphanes microcarpa (Boiss. & Reut.) Rothm. Ranunculus trilobus Desf. Cotoneaster tomentosus (Aiton) Lindl. Ranunculus valdesii Grau Crataegus monogyna Jacq. Thalictrum minus L. Cydonia oblonga Mill. Thalictrum speciosissimum L. Filipendula ulmaria (L.) Maxim. Trollius europaeus L. Filipendula vulgaris Moench Fragaria vesca L. RESEDACEAE Geum hispidum Fr. Reseda lutea L. Geum rivale L. Reseda luteola L. Geum sylvaticum Pourr. Reseda phyteuma L. Geum urbanum L. Reseda stricta Pers. Malus domestica (Borkh.) Borkh. Reseda suffruticosa Löfl. ex Koelp. Malus sylvestris (L.) Mill. Reseda undata L. Potentilla argentea L. Reseda virgata Boiss. & Reut. Potentilla asturica Rothm. Sesamoides purpurascens (L.) G. López Potentilla cinerea Chaix ex Vill. Potentilla erecta (L.) Raeusch. RHAMNACEAE Potentilla micrantha Ramond ex DC. Frangula alnus Mill Potentilla neumanniana Rchb. Rhamnus alaternus L. Potentilla pyrenaica Ramond ex DC. Rhamnus alpinus L. Potentilla recta L. Rhamnus catharticus L. Potentilla reptans L. Rhamnus lycioides L. Potentilla rupestris L. Rhamnus myrtifolius Willk. Potentilla sterilis (L.) Garcke Rhamnus pumilus Turra Prunus avium L. Prunus dulcis (Mill.) D. A. Webb ROSACEAE Prunus insititia L. Agrimonia eupatoria L. Prunus mahaleb L. Agrimonia procera Wallr. Prunus spinosa L.

53 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Prunus padus L. Crucianella latifolia L. Pyrus bourgaeana Decne Crucianella patula L. Rosa agrestis Savi Galium album Mill. Rosa andegavensis Bastard Galium aparine L. Rosa blondaeana Ripart ex Déségl. Galium broterianum Boiss. & Reut. Rosa canina L. Galium divaricatum Pourr. ex Lam. Rosa corymbifera Borkh. Galium fruticescens Cav. Rosa deseglisei Boreau Galium helodes Hoffmanns. & Link Rosa gallica L. Galium idubedae (Pau ex Debeaux) Pau ex Rosa micrantha Borrer ex Sm. Ehrend. Rosa pouzinii Tratt. Galium marchandii Reomer & Schult. Rosa rubiginosa L. Galium mollugo L. Rosa squarrosa (A. Rau) Boreau Galium murale (L.) All. Rosa tomentosa Sm. Galium ochroleucum Wolf ex Schweigger Rosa villosa L. Galium palustre L. Rubus castellarnaui Pau Galium parisiense L. Rubus idaeus L. Galium pinetorum Ehrend. Rubus lainzii H. E. Weber Galium rivulare Boiss. & Reut. Rubus ulmifolius Schott Galium rotundifolium L. Sanguisorba lateriflora (Coss.) A. Braun & C. Galium saxatile L. D. Bouché Galium spurium L. Sanguisorba minor Scop. Galium tricornutum Dandy Sanguisorba officinalis L. Galium uliginosum L. Sanguisorba verrucosa (Link ex G. Don) Ces. Galium verrucosum Huds. Sorbus aria (L.) Crantz Galium verticillatum Danth. Sorbus aucuparia L. Galium verum L. Sorbus domestica L. Galium viscosum Vahl Sorbus latifolia (Lam.) Pers. Rubia peregrina L. Sorbus torminalis (L.) Crantz Rubia tinctorum L. Sherardia arvensis L. RUBIACEAE Asperula aristata L. fil. RUTACEAE Asperula arvensis L. Dictamnus albus L. Asperula cynanchica L. Haplophyllum linifolium (L.) G. Don Callipeltis cucullaris (L.) Rothm. Ruta angustifolia Pers. Cruciata glabra (L.) Ehrend. Ruta montana (L.) L. Cruciata laevipes Opiz Cruciata pedemontana (Bellardi) Ehrend. SALICACEAE Crucianella angustifolia L. Populus alba L.

Botanica Complutensis 54 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Populus nigra L. Chaenorhinum rubrifolium (Robill & Cast. Populus tremula L. ex DC.) Fourr. Salix alba L. Chaenorhinum villosum (L.) Lange Salix atrocinerea Brot. Cymbalaria muralis P. Gaertn., B. Mey. & Salix babylonica L. Schreb. Salix caprea L. Digitalis purpurea L. Salix fragilis L. Digitalis thapsi L. Salix purpurea L. Euphrasia hirtella Jord. ex Reut. Salix salviifolia Brot. Kickxia elatine (L.) Dumort Salix triandra L. Kickxia lanigera (Desf.) Hand.-Mazz. Salix viminalis L. Kickxia spuria (L.) Dumort. Limosella aquatica L. Linaria aeruginea (Gouan) Cav. SANTALACEAE Osyris alba L. Linaria amethystea (Lam.) Hoffmanns. & Link Thesium humifusum DC. Linaria bipunctata (L.) Dum. Cours. Linaria caesia (Pers.) DC. ex Chav. SAXIFRAGACEAE Linaria cretacea Fisch. ex Spreng. Parnassia palustris L. Linaria elegans Cav. Saxifraga carpetana Boiss. & Reut. Linaria glauca (L.) Chaz Saxifraga dichotoma Willd. Linaria hirta (L.) Moench Saxifraga fragosoi Sennen Linaria micrantha (Cav.) Hoffmanns. & Link Saxifraga granulata L. Linaria nivea Boiss. & Reut. Saxifraga pentadactylis Lapeyr. Linaria pelisseriana (L.) Mill. Saxifraga tridactylites L. Linaria saxatilis (L.) Chaz. Linaria simplex (Willd.) DC. SCROPHULARIACEAE Linaria spartea (L.) Willd. Anarrhinum bellidifolium (L.) Willd. Linaria thymifolia (Vahl) DC. Antirrhinum barrelieri Boreau Linaria triornithophora (L.) Willd. Antirrhinum graniticum Rothm. Linaria triphylla (L.) Mill. Antirrhinum grossi Font Quer Linaria tristis (L.) Mill. Antirrhinum hispanicum Chav. Linaria viscosa (L.) Dum. Cours. Antirrhinum majus L. Macrosyringion longiflorum (Vahl) Rothm. Antirrhinum meonanthum Hoffmanns. & Melampyrum cristatum L. Link Melampyrum pratense L. Bartsia trixago L. Misopates orontium (L.) Rafin. Chaenorhinum minus (L.) Lange Odontitella virgata (Link) Rothm. Chaenorhinum origanifolium (L.) Fourr. Odontites kaliformis (Willd.) Pau Chaenorhinum robustum Loscos Odontites viscosus (L.) Clairv.

55 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Odontites vulgaris Moench Veronica serpyllifolia L. Parentucellia latifolia (L.) Caruel Veronica spicata L. Parentucellia viscosa (L.) Caruel Veronica triphyllos L. Pedicularis sylvatica L. Veronica verna L. Rhinanthus minor L. Rhinanthus pumilus (Sterneck) Pau SIMAROUBACEAE Scrophularia alpestris Gay ex Benth. Ailanthus altissimus (Mill.) Swingle Scrophularia auriculata L. Scrophularia canina L. SOLANACEAE Scrophularia peregrina L. Datura ferox L. Verbascum blattaria L. Datura stramonium L. Verbascum densiflorum Bertol. Hyoscyamus albus L. Verbascum laciniatum (Poir.) O. Kuntze Hyoscyamus niger L. Verbascum lychnitis L. Lycium afrum L. Verbascum phlomoides L. Lycium barbarum L. Verbascum pulverulentum Vill. Lycium europaeum L. Verbascum rotundifolium Ten. Physalis alkekengi L. Verbascum sinuatum L. Solanum bonariense L. Verbascum thapsus L. Solanum dulcamara L. Verbascum virgatum Stokes Solanum nigrum L. Veronica agrestis L. TAMARICACEAE Veronica anagallis-aquatica L. Tamarix africana Poir. Veronica anagalloides Guss. Tamarix canariensis Willd. Veronica arvensis L. Tamarix gallica L. Veronica beccabunga L. Tamarix parviflora DC. Veronica chamaedrys L. Veronica chamaepithyoides Lam. THYMELAEACEAE Veronica cymbalaria Bodard Daphne gnidium L. Veronica fruticulosa L. Thymelaea argentata (Lam.) Pau Veronica hederifolia L. Thymelaea passerina (L.) Coss. & Germ. Veronica montana L. Thymelaea pubescens (L.) Meisn. Veronica nevadensis (Pau) Pau Thymelaea sanamunda All. Veronica officinalis L. Veronica orsiniana Ten. TILIACEAE Veronica peregrina L. Tilia tomentosa Moench Veronica persica Poir. Veronica polita Fr. ULMACEAE Veronica praecox All. Celtis australis L. Veronica scutellata L. Ulmus glabra Huds.

Botanica Complutensis 56 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Ulmus minor Mill. Daucus durieua Lange Ulmus pumila L. Daucus setifolius Desf. Eryngium bourgatii Gouan UMBELLIFERAE (APIACEAE) Eryngium campestre L. Aethusa cynapium L. Eryngium galioides Lam. Ammi majus L. Eryngium tenue Lam. Ammi visnaga (L.) Lam. Falcaria vulgaris Bernh. Anethum graveolens L. Ferula communis L. Angelica major Lag. Ferula loscosii (Lange) Willk. Angelica sylvestris L. Ferulago brachyloba Boiss. & Reut. Anthriscus caucalis M. Bieb. Foeniculum vulgare Mill. Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. Heracleum sphondylium L. Apium graveolens L. Hohenackeria polyodon Coss. & Durieu Apium inundatum (L.) Rchb. fil. Lagoecia cuminoides L. Apium nodiflorum (L.) Lag. Magydaris panacifolia (Vahl) Lange Astrantia major L. Margotia gummifera (Desf.) Lange Berula erecta (Huds.) Coville Myrrhoides nodosa (L.) Cannon Bifora testiculata (L.) Spreng. Oenanthe crocata L. Bupleurum baldense Turra Oenanthe fistulosa L. Bupleurum fruticescens L. Oenanthe lachenalii C. C. Gmel. Bupleurum gerardii All. Oenanthe pimpinelloides L. Bupleurum praealtum L. Opopanax chironium W. D. J. Koch Bupleurum rigidum L. Orlaya daucoides (L.) Greuter Bupleurum rotundifolium L. Pastinaca sativa L. Bupleurum semicompositum L. Petroselinum crispum (Mill.) A. W. Hill Bupleurum tenuissimum L. Peucedanum carvifolia Vill. Carum verticillatum (L.) W. D. J. Koch Peucedanum officinale L. Caucalis platycarpos L. Peucedanum oreoselinum (L.) Moench Chaerophyllum hirsutum L. Physospermum cornubiense (L.) DC. Conium maculatum L. Pimpinella major (L.) Huds. Conopodium arvense (Coss.) Calest. Pimpinella saxifraga L. Conopodium bunioides (Boiss.) Calest. Pimpinella villosa Schousb. Conopodium pyrenaicum (Loisel.) Miégev. Prangos trifida (Mill.) Herrnst. & Heyn Conopodium subcarneum (Boiss. & Reut.) Sanicula europaea L. Boiss. & Reut. Scandix australis L. Coriandrum sativum L. Scandix pecten-veneris L. Daucus aureus Desf. Scandix stellata Banks & Sol. Daucus carota L. Seseli montanum L. Daucus crinitus Desf. Seseli peucedanoides (M. Bieb.) Kos.-Pol.

57 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Seseli tortuosum L. Valeriana phu L. Sison amomum L. Valeriana tuberosa L. Sium latifolium L. Smyrnium olusatrum L. VERBENACEAE Smyrnium perfoliatum L. Verbena officinalis L. Stoibrax dichotomum (L.) Raf. Verbena supina L. Thapsia minor Hoffmanns. & Link VIOLACEAE Thapsia transtagana Brot. Viola arvensis Murray Thapsia villosa L. Viola canina L. Tordylium maximum L. Viola hirta L. Torilis arvensis (Huds.) Link Viola kitaibeliana Schult. Torilis elongata (Hoffmanns. & Link) Viola montcaunica Pau Samp. Viola odorata L. Torilis japonica (Houtt.) DC. Viola palustris L. Torilis leptophylla (L.) Rchb. fil. Viola parvula Tineo Torilis nodosa (L.) Gaertn. Viola riviniana Rchb. Trinia glauca (L.) Dumort. Viola suavis M. Bieb. Turgenia latifolia (L.) Hoffm. VISCACEAE URTICACEAE Arceuthobium oxycedri (DC.) M. Bieb. Parietaria judaica L. Viscum album L. Urtica dioica L. Urtica membranacea Poir. VITACEAE Urtica urens L. Vitis vinifera L.

VALERIANACEAE ZYGOPHYLLACEAE Centranthus angustifolius (Mill.) DC. Peganum harmala L. Centranthus calcitrapae (L.) Dufresne Tribulus terrestris L. Centranthus ruber (L.) DC. Zygophyllum fabago L. Valerianella carinata Loisel. Valerianella coronata (L.) DC. ANGIOSPERMAS MONOCOTILEDÓNEAS Valerianella discoidea (L.) Loisel. AGAVACEAE Valerianella echinata (L.) DC. Agave americana L. Valerianella eriocarpa Desv. Valerianella locusta (L.) Laterrade ALISMATACEAE Valerianella pumila (L.) DC. Alisma lanceolatum With. Valerianella rimosa Bast. Alisma plantago-aquatica L. Valeriana dioica L. Baldellia ranunculoides (L.) Parl. Valeriana officinalis L. Damasinium polyspermum Coss.

Botanica Complutensis 58 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

AMARYLLIDACEAE Carex muricata L. Leucojum autumnale L. Carex nigra (L.) Reichard Narcissus cantabricus DC. Carex pallescens L. Narcissus confusus Pugsley Carex panicea L. Narcissus graellsii Webb ex Graells Carex paniculata L. Narcissus jonquilla L. Carex remota L. Narcissus nivalis Graells Carex riparia Curtis Narcissus pallidulus Graells Carex spicata Huds. Narcissus rupicola Léon Dufour Carex vesicaria L. Narcissus serotinus L. Cyperus esculentus L. Sternbergia colchiciflora Waldst. & Kit. Cyperus flavescens L. Sternbergia lutea (L.) Ker Gawl. ex Spreng. Cyperus fuscus L. Cyperus longus L. ARACEAE Cyperus michelianus (L.) Link Arum italicum Mill. Cyperus rotundus L. Arum maculatum L. Eleocharis acicularis (L.) Roem. & Schult. Eleocharis palustris (L.) Roem. & Schult. CYPERACEAE Eleocharis quinqueflora (F. X. Hartmann) O. Carex acutiformis Ehrh. Schwarz Carex asturica Boiss. Eleocharis uniglumis (Link) Schult. Carex binervis Sm. Schoenus nigricans L. Carex caryophyllea Latourr. Scirpus cernuus Vahl Carex cuprina (I. Sándor ex Heuff.) Nendtv. Scirpus holoschoenus L. ex A. Kern Scirpus lacustris L. Carex demissa Hornem. Scirpus litoralis Schrader Carex distachya Desf. Scirpus maritimus L. Carex distans L. Scirpus setaceus L. Carex disticha Huds. Carex divisa Huds. DIOSCOREACEAE Carex divulsa Stokes Tamus communis L. Carex echinata Murray Carex elata All. GRAMINEAE (POACEAE) Carex flacca Schreb. Aegilops biuncialis Vis. Carex furva Webb Aegilops neglecta Req. ex Bertol. Carex halleriana Asso Aegilops ovata L. Carex hirta L. Aegilops triuncialis L. Carex hispida Willd. Aegilops ventricosa Tausch Carex leporina L. Aeluropus littoralis (Gouan) Parl. Carex mairii Coss. & Germ. Agropyrum aristatum (L.) Gaertn.

59 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Agrostis canina L. Brachypodium phoenicoides (L.) Roem. & Agrostis capillaris L. Schult. Agrostis nebulosa Boiss. & Reut. Brachypodium retusum (Pers.) P. Beauv. Agrostis pourretii Willd. Brachypodium rupestre (Host) Roem. & Agrostis rupestris All. Schult. Agrostis stolonifera L. Brachypodium sylvaticum (Huds.) P. Beauv. Agrostis truncatula Parl. Briza maxima L. Aira caryophyllea L. Briza media L. Aira cupaniana Guss. Briza minor L. Aira elegantissima Schur Bromus arvensis L. Aira praecox L. Bromus commutatus Schrader Airopsis tenella (Cav.) Asch. & Graebn. Bromus diandrus Roth Alopecurus aequalis Sobol. Bromus erectus Huds. Alopecurus arundinaceus Poir. Bromus hordeaceus L. Alopecurus geniculatus L. Bromus lanceolatus Roth Alopecurus myosuroides Huds. Bromus madritensis L. Alopecurus pratensis L. Bromus racemosus L. Andropogon distachyon L. Bromus rubens L. Anthoxanthum aristatum Boiss. Bromus scoparius L. Anthoxanthum odoratum L. Bromus secalinus L. Anthoxanthum ovatum Lag. Bromus squarrosus L. Antinoria agrostidea (DC.) Parl. Bromus sterilis L. Apera interrupta (L.) P. Beauv. Bromus tectorum L. Apera spica-venti (L.) P. Beauv. Bromus willdenowii Kunth Arrhenatherum album (Vahl) Clayton Catabrosa aquatica (L.) P. Beauv. Arrhenatherum elatius (L.) P. Beauv. ex J. Catapodium rigidum (L.) C. E. Hubb. Presl. & C. Presl. Chaetopogon fasciculatus (Link) Hayek Arundo donax L. Cortaderia selloana (Schult. & Schult. f.) Avellinia michellii (Savi) Parl. Asch. & Graebn. Avena barbata Pott. ex Link Corynephorus canescens (L.) P. Beauv. Avena eriantha Durieu Corynephorus divaricatus (Pourr.) Breistr. Avena fatua L. Crypsis aculeata (L.) Aiton Avena sativa L. Crypsis alopecuroides (Piller & Mitterp.) Avena sterilis L. Schrader Avenula bromoides (Gouan) H. Scholz Crypsis schoenoides (L.) Lam. Avenula lodunensis (Delastre) Kerguélen Ctenopsis delicatula (Lag.) Paunero Avenula marginata (Love) J. Holub Ctenopsis gypsophila (Hackel) Paunero Avenula pubescens (Huds.) Dumort. Cynodon dactylon (L.) Pers. Brachypodium distachyon (L.) P. Beauv. Cynosurus cristatus L.

Botanica Complutensis 60 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Cynosurus echinatus L. Gastridium ventricosum (Gouan) Schinz & Cynosurus effusus Link Thell. Dactylis glomerata L. Gaudinia fragilis (L.) P. Beauv. Danthonia decumbens (L.) DC. Glyceria declinata Bréb. Deschampsia cespitosa (L.) P. Beauv. Glyceria fluitans (L.) R. Br. Deschampsia flexuosa (L.) Trin. Glyceria notata Chevall. Digitaria sanguinalis (L.) Scop. Holcus annuus Salzm. ex C. A. Mey. Echinaria capitata (L.) Desf. Holcus gayanus Boiss. Echinochloa colona (L.) Link. Holcus lanatus L. Echinochloa crus-galli (L.) P. Beauv. Holcus mollis L. Elytrigia campestris (Godr. & Gren.) Hordelymus europaeus (L.) Harz Kerguélen Hordeum distichon L. Elytrigia curvifolia (Lange) Holub Hordeum geniculatum All. Elytrigia elongata (Host) Nevski Hordeum marinum Huds. Elytrigia intermedia (Host) Nevski Hordeum murinum L. Elytrigia repens (L.) Desv. Hordeum secalinum Schreb. Eragrostis barrelieri Daveau Hordeum vulgare L. Eragrostis cilianensis (All.) Vignolo ex Hyparrhenia sinaica (Delile) Llauradó ex G. Janchen López Eragrostis curvula (Schrader) Nees Imperata cylindrica (L.) Raeusch. Eragrostis minor Host Koeleria caudata (Link) Steud. Eragrostis pilosa (L.) P. Beauv. Koeleria vallesiana (Honck.) Gaudin Festuca ampla Hackel Lagurus ovatus L. Festuca arundinacea Schreb. Lamarckia aurea (L.) Moench Festuca durandoi Clauson Lolium multiflorum Lam. Festuca fenas Lag. Lolium perenne L. Festuca heterophylla Lam. Lolium rigidum Gaudin Festuca hystrix Boiss. Lolium temulentum L. Festuca iberica (Hackel) K. Richt. Lygeum spartum Loefl. ex L. Festuca indigesta Boiss. Melica ciliata L. Festuca longifolia Thuill. Melica minuta L. Festuca nigrescens Lam. Melica uniflora Retz. Festuca paniculata (L.) Schinz & Thell. Mibora minima (L.) Desv. Festuca pratensis Huds. Micropyrum patens (Brot.) Rothm. ex Pilger Festuca rivularis Boiss. Micropyrum tenellum (L.) Link Festuca rothmaleri (Litard.) Markgr.-Dann. Milium vernale M. Bieb. Festuca rubra L. Molineriella laevis (Brot.) Rouy Festuca trichophylla (Ducros ex Gaudin) K. Molineriella minuta (L.) Rouy Richt. Molinia caerulea (L.) Moench

61 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Monerma cylindrica (Willd.) Coss. & Durieu Puccinellia caespitosa G. Monts. & J. M. Narduroides salzmannii (Boiss.) Rouy Monts. Nardus stricta L. Puccinellia fasciculata (Torrey) E. P. Bicknell Parapholis incurva (L.) C. E. Hubb. Puccinellia rupestris (With.) Fernald & Paspalum dilatatum Poir. Weath. Paspalum distichum L. Roegneria canina (L.) Nevski Paspalum vaginatum Swartz Rostraria cristata (L.) Tzvelev Periballia involucrata (Cav.) Janka Schismus barbatus (L.) Thell. Phalaris aquatica L. Sclerochloa dura (L.) P. Beauv. Phalaris arundinacea L. Secale cereale L. Phalaris brachystachys Link Secale montanum Guss. Phalaris canariensis L. Setaria adhaerens (Forssk.) Chiov. Phalaris coerulescens Desf. Setaria parviflora (Poir.) Kerguélen Phalaris minor Retz. Setaria pumila (Poir.) Roem. & Schult. Phalaris paradoxa L. Setaria verticillata (L.) P. Beauv. Setaria viridis (L.) P. Beauv. Phleum arenarium L. Sorghum halepense (L.) Pers. Phleum paniculatum Huds. Sphenopus divaricatus (Gouan) Rchb. Phleum phleoides (L.) H. Karsten Sporolobus indicus (L.) R. Br. Phleum pratense L. Stipa apertifolia Martinovsky Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud. Stipa barbata Desf. Piptatherum coerulescens (Desf.) P. Beauv. Stipa bromoides (L.) Dörfl. Piptatherum miliaceum (L.) Coss. Stipa capensis Thunb. Piptatherum paradoxum (L.) P. Beauv. Stipa clausa Trabut Poa angustifolia L. Stipa gigantea Link Poa annua L. Stipa iberica Martinovsky Poa bulbosa L. Stipa juncea L. Poa cenisia All. Stipa lagascae Roem. & Schult. Poa compressa L. Stipa offneri Breistr. Poa infirma Kunth Stipa parviflora Desf. Poa legionensis (Laínz) Fern. Casas & Laínz Stipa tenacissima Loefl. ex L. Poa ligulata Boiss. Taeniatherum caput-medusae (L.) Nevski Poa nemoralis L. Trisetum flavescens (L.) P. Beauv. Poa pratensis L. Trisetum loeflingianum (L.) C. Presl. Poa trivialis L. Trisetum ovatum (Cav.) Pers. Polypogon maritimus Willd. Trisetum paniceum (Lam.) Pers. Polypogon monspeliensis (L.) Desf. Trisetum scabriusculum (Lag.) Coss. Polypogon viridis (Gouan) Breistr. Triticum aestivum L. Psilurus incurvus (Gouan) Schinz & Thell. Ventenata dubia (Leers) Coss. & Durieu

Botanica Complutensis 62 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Vulpia bromoides (L.) Gray Juncus gerardi Loisel. Vulpia ciliata Dumort. Juncus heterophyllus Léon Dufour Vulpia fasciculata (Forssk.) Fritsch Juncus hybridus Brot. Vulpia geniculata (L.) Link Juncus inflexus L. Vulpia membranacea (L.) Dumort. Juncus maritimus Lam. Vulpia muralis (Kunth) Nees Juncus pygmaeus Rich. Vulpia myuros (L.) C. C. Gmel. Juncus sphaerocarpus Nees Vulpia unilateralis (L.) Stace Juncus squarrosus L. Wangenheimia lima (L.) Trin. Juncus striatus Schousb. ex E. H. F. Mey. Juncus subnodulosus Schrank HYDROCHARITACEAE Juncus tenageia Ehrh. ex L. fil. Egeria densa Planchon Juncus tenageia Ehrh. Juncus tenuis Willd. IRIDACEAE Luzula caespitosa Gay Crocus carpetanus Boiss. & Reut. Luzula campestris (L.) DC. Crocus serotinus Salisb. Luzula forsteri (Sm.) DC. Gladiolus illyricus Koch Luzula hispanica Chrtek & Krísa Gladiolus italicus Mill. Luzula lactea Link ex E. H. F. Mey. Gladiolus reuteri Boiss. Luzula multiflora (Retz.) Lej. Iris foetidissima L. Luzula nivea (L.) DC. Iris germanica L. Luzula pilosa (L.) Willd. Iris latifolia (Mill.) Voss Luzula sylvatica (Huds.) Gaud. Iris pseudacorus L. Iris spuria L. LEMNACEAE Iris xiphium L. Lemna gibba L. Romulea bulbocodium (L.) Sebastiani & Lemna minor L. Mauri Lemna trisulca L. Romulea uliginosa G. Kunze LILIACEAE JUNCACEAE Allium ampeloprasum L. Juncus acutiflorus Ehrh. ex Hoffm. Allium carinatum L. Juncus acutus L. Allium guttatum Steven Juncus articulatus L. Allium massaessylum Batt. & Trabut Juncus bufonius L. Allium moschatum L. Juncus capitatus Weigel Allium neapolitanum Cyr. Juncus compressus Jacq. Allium nigrum L. Juncus conglomeratus L. Allium oleraceum L. Juncus effusus L. Allium pallens L. Juncus fontanesii Gay Allium paniculatum L.

63 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Allium roseum L. Ornithogalum nutans L. Allium scorodoprasum L. Ornithogalum pyrenaicum L. Allium scrozonerifolium Desf. ex DC. Ornithogalum umbellatum L. Allium schoenoprasum L. Paris quadrifolia L. Allium sphaerocephalon L. Polygonatum odoratum (Mill.) Druce Allium stearnii Pastor & Valdés Polygonatum verticillatum (L.) All. Allium vineale L. Ruscus aculeatus L. Anthericum liliago L. Scilla autumnalis L. Aphyllanthes monspeliensis L. Scilla bifolia L. Asparagus acutifolius L. Scilla verna Huds. Asparagus officinalis L. Smilax aspera L. Asphodelus aestivus Brot. Streptopus amplexifolius (L.) DC. Asphodelus albus Mill. Tulipa clusiana DC. Asphodelus fistulosus L. Tulipa sylvestris L. Asphodelus ramosus L. Urginea maritima (L.) Baker Bulbocodium vernum L. Colchicum autumnale L. NAJADACEAE Colchicum triphyllum G. Kunze Najas marina L. Dipcadi serotinum (L.) Medik. Fritillaria lusitanica Wikström ORCHIDACEAE Gagea arvensis (Pers.) Dumort. Aceras anthropophorum (L.) Aiton Gagea bohemica (Zauschner) Schult. & Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce Schult. fil. Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch Gagea elliptica (A. Terrac.) Prain Cephalanthera rubra (L.) Rich. Gagea polymorpha Boiss. Dactylorhiza elata (Poir.) Soó Gagea pratensis (Pers.) Dumort. Dactylorhiza insularis (Sommier ex Martelli) Gagea reverchonii Degen Landwehr Gagea soleirolii F. W. Schultz Dactylorhiza maculata (L.) Soó Hyacinthoides hispanica (Mill.) Rothm. Dactylorhiza sulphurea (Link) Franco Hyacinthoides non-scripta (L.) Chouard ex Epipactis helleborine (L.) Crantz Rothm. Epipactis palustris (L.) Crantz Lilium martagon L. Himantoglossum hircinum (L.) Spreng. Merendera montana (L.) Lange Limodorum abortivum (L.) Swartz Muscari comosum (L.) Mill. Listera ovata (L.) R. Br. Muscari matritensis Ruiz Rejón et al. Neotinea maculata (Desf.) Stern Muscari neglectum Guss. ex Ten. Neottia nidus-avis (L.) Rich. Nothoscordum inodorum (Aiton) Nicholson Ophrys apifera Huds. Ornithogalum divergens Boreau Ophrys dyris Maire Ornithogalum narbonense L. Ophrys lutea (Gouan) Cav.

Botanica Complutensis 64 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Ophrys scolopax Cav. Potamogeton berchtoldii Fieber Ophrys speculum Link Potamogeton crispus L. Ophrys sphegodes Mill. Potamogeton fluitans Roth Ophrys tenthredinifera Willd. Potamogeton gramineus L. Orchis coriophora L. Potamogeton natans L. Orchis champagneuxii Barnéoud Potamogeton pectinatus L. Orchis lactea Poir. Potamogeton perfoliatus L. Orchis langei Lange ex K. Richt. Potamogeton polygonifolius Pourr. Orchis laxiflora Lam. Potamogeton pusillus L. Orchis mascula (L.) L. Potamogeton trichoides Cham. & Schlecht. Orchis militaris L. Orchis morio L. RUPPIACEAE Orchis pallens L. Ruppia maritima L. Orchis palustris Jacq. Orchis papilionacea L. SPARGANIACEAE Orchis patens Desf. Sparganium erectum L. Orchis ustulata L. Platanthera bifolia (L.) Rich. TYPHACEAE Serapias lingua L. Typha angustifolia L. Serapias parviflora Parl. Typha domingensis (Pers.) Steud. Serapias vomeracea (Burm. fil.) Briq. Typha latifolia L. Spiranthes aestivalis (Poir.) Rich. Spiranthes spiralis (L.) Chevall. ZANNICHELLIACEAE Zannichellia palustris L. POTAMOGETONACEAE Zannichellia pedunculata Rchb. Groenlandia densa (L.) Fourr. Zannichellia peltata Bertol.

4. Discusión El catálogo está constituido por el siguiente número de familias, géneros y especies dentro de los cuatro grandes grupos:

Helechos: 18 familias, 23 géneros, 46 especies. Gimnospermas: 4 familias, 6 géneros, 15 especies. Dicotiledóneas: 92 familias, 559 géneros, 1699 especies. Monocotiledóneas: 19 familias, 52 géneros, 473 especies.

Esto da como resultado en total 133 familias, 640 géneros y 2233 especies para la flora madrileña, que supone entre 1/3 y 1/4 de la flora ibérica en cuanto a número de especies.

65 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Las familias más numerosas son: Gramíneas (238), Compuestas (236), Leguminosas (191), Cariofiláceas (129), Crucíferas (111), Escrofulariáceas (91), Umbelíferas (90), Labiadas (86), Rosáceas (69) y Liliáceas (62). Las siete primeras familias más numerosas en cuanto a núme- ro de especies suman en total 1085 especies, aproximadamente la mitad de la flora madrileña. Los géneros con mayor número de especies son Trifolium (36), Carex (29), Vicia ySilene (25), Galium y Veronica (24), Ranunculus (23), Juncus (22), Linaria (19), Euphorbia (18), Allium, Centaurea y Medicago (17), Festuca (16), Bromus, Chenopodium y Rumex (15). Si se compara el número de especies de la flora de Madrid con los de otras provincias o regiones conocidas y disponibles (Tabla 1, Fig. 1), se concluye lo siguiente: En Madrid viven más especies de plantas vasculares que en Galicia, Asturias, Palencia, Burgos, País Vasco, La Rioja, Soria, Guadalajara, Teruel, Castellón, Valencia, Alicante, Murcia y Extremadura. Referentes a Castellón, Valencia y Alicante hay datos más recientes en Mateo & Crespo (1998): Castellón (2314), Valencia (2560), Alicante (2196), pero en este número inclu-

Figura 1. Mapa que indica el número de especies presentes en cada provincia, comunidad autónoma o región.

Botanica Complutensis 66 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

Tabla 1. N.º de especies de los catálogos provinciales o floras regionales disponibles

Territorio (siglas provinciales) N.º de especies Referencia bibliográfica Galicia (C Lu Or Po) 2231 Niño et al. (1994) Asturias (O) 2031 Díaz González et al. (1994) Palencia (P) 1461 Oria de Rueda et al. (1996) Burgos (Bu) 2184 García López & Allué (2001) País Vasco (Bi SS Vi) 210 Aseginolaza et al. (1984) La Rioja (Lo) 1601 Zubía (1993) Soria (So) 2141 Segura et al. (2000) Guadalajara (Gu) 2191 Carrasco et al. (1997) Teruel (Te) 2217 Mateo (1990) Madrid (M) 2233 datos propios Mallorca 1580 Bonafé (1977-1980) Castellón (Cs) 2041 Samo (1995) Valencia (V) 2033 Mateo & Figuerola (1987) Alicante (A) 1582 Rigual (1984) Albacete (Ab) 2422 Valdés et al. (2001) Murcia (Mu) 1965 Sánchez Gómez (1996) Almería (Al) 2423 Sagredo (1987) Comunidad Valenciana (Cs V A) 2864 Mateo & Crespo (1998) Pirineo Aragonés (Hu, parte de Z) 2382 Villar et al. (1997-2001) Pirineo Navarro 1695 Lorda (2001) Andalucía Occidental (Ca Co H Se) 2332 Valdés et al. (1987) Extremadura (Cc Ba) 1938 Devesa (1995) País Vasco, Navarra y territorios limítrofes 3500 Aizpuru et al. (1999) Paisos Catalans (B Ge L T Cs V A PM) 3580 Bolós et al. (2000) Portugal 2825 Coutinho (1939) yen las subespecies, con lo que es seguro que en Castellón y Alicante hay menos especies que en Madrid. La flora de Madrid tiene unas cien especies menos que la de Andalucía Occidental y unas 150 menos que la del Pirineo Aragonés. Hay que tener en cuenta que el número de especies de los catálogos y floras que se han toma- do para hacer la comparación son trabajos de muy diferente profundidad en su elaboración, con disparidad de criterios taxonómicos, más o menos sintéticos, y que pueden incluir plantas cultivadas de las que se duda que estén asilvestradas, pero que tienen gran relevancia en las diferentes regiones. Se trata sobre todo de plantas alimenticias y ornamentales. Al contar el número de especies de estos catálogos se ha intentado unificar criterios, contabilizando sola- mente taxones a nivel específico y que sean citados con seguridad. Resulta chocante el elevado número de la provincia de Albacete. Es de suponer que las provincias más ricas en número de especies sean Granada, Almería y Huesca.

5. Agradecimientos Agradecemos a Paloma Blanco, Emilio Blanco, Santos Cirujano, Joaquín Herrero, Juan Manuel Martínez Labarga, Manuel Pardo de Santayana y Javier Tardío la ayuda prestada.

67 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

6. Referencias bibliográficas ABAJO, A., E. CARMONA , R. ESCRIBANO, C. ORTEGA, A. RODRÍGUEZ, J. RUIZ DE LA TORRE & J. RUIZ DEL CAS- TILLO 1982 Aproximación al catálogo de plantas vasculares de la provincia de Madrid. Comunidad de Madrid.

AIZPURU, I., C. ASEGINOLAZA, M. P. URIBE-ECHEBARRÍA, P. URRUITIA & I. ZORRAKIN 1999 Claves ilustradas de la Flora del País Vasco y territorios limítrofes. Gobierno Vasco, Vitoria.

ASEGINOLAZA, C, D. GÓMEZ, X. LIZAUR, G. MONTSERRAT, G. MORANTE, M. R. SALAVERIA, P. M. URIBE- ECHEVARRIA & J. A. ALEJANDRE 1984 Catálogo florístico de Álava, Vizcaya y Guipúzcoa. Gobierno Vasco, Vitoria.

BENEDÍ, C. 1987 Revisió biosistemática del génere Anthemis L. a la Península Ibérica i les Illes Balears. Tesis Doctoral, Universidad de Barcelona.

BOLÓS, O., J. VIGO, R. M. MASALLES & J. M. NINOT 2000 Flora Manual dels Paisos Catalans. Portic, Barcelona.

BONAFÉ, F 1977-1980 Flora de Mallorca 1-4. Editorial Moll, Mallorca.

CARRASCO, M. A., M. J. MACÍA & M. VELAYOS 1997 Listado de plantas vasculares de Guadalajara. Monografías de Flora Montiberica, Valencia.

CASTROVIEJO, S., C. AEDO, C. BENEDÍ, S. CIRUJANO, C. GÓMEZ CAMPO, A. HERRERO, M. LAÍNZ, G. LÓPEZ GONZÁLEZ, P. MONTSERRAT, R. MORALES, F. MUÑOZ GARMENDIA, C. NAVARRO, G. NIETO FELI- NER, J. PAIVA, E. RICO, C. ROMERO ZARCO, L. SÁEZ, F. J. SALGUEIRO, C. SORIANO, S. TALAVERA, M. VELAYOS & L. VILLAR 2001 Claves de Flora iberica 1. CSIC, Madrid.

CASTROVIEJO, S., J. PAIVA, F. SALES, I. C. HEDGE, C. AEDO, J. J. ALDASORO, A. HERRERO & M. VELAYOS 2001 Flora iberica 14. Myoporaceae - Campanulaceae. CSIC, Madrid.

CASTROVIEJO, S., G. NIETO FELINER, S. L. JURY & A. HERRERO, 2003 Flora iberica 10. Araliaceae - Umbelliferae. CSIC, Madrid.

CEBOLLA, C. & M. A. RIVAS 1994 Atlas florae Matritensis (Amaryllidaceae, Iridaceae, Liliaceae, Orchidaceae). Fontqueria 41: 1- 207.

CEBOLLA, C., J. A. LÓPEZ RODRÍGUEZ, J. M. POSTIGO & M. A. RIVAS 1997 Matritensis plantarum vascularium catalogus. Poaceae. Fontqueria 49: 1-86.

COUTINHO, X. P. 1939 Flora de Portugal. 2ª ediçao. Lisboa.

CUTANDA, V. 1861 Flora compendiada de Madrid y su provincia. Imprenta Nacional, Madrid.

Botanica Complutensis 68 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

DEVESA, J. A. & S. TALAVERA 1981 Revisión del género Carduus (Compositae) en la Península Ibérica e Islas Baleares. Universidad de Sevilla.

DEVESA, J. A. 1995 Vegetación y flora de Extremadura. Universitas Editorial, Badajoz.

DÍAZ GONZÁLEZ, T., J. A. FERNÁNDEZ, H. S. NAVA & M. A. FERNÁNDEZ 1994 Catálogo de la flora vascular de Asturias. Itinera Geobotanica 8: 529-600.

DÍAZ DE LA GUARDIA, C. 1985 Revisión de los géneros Scorzonera L. y Avellara Díaz de la Guardia & Blanca (Compositae, Lactuceae) en la Península Ibérica. Tesis Doctoral, Universidad de Granada.

FERNÁNDEZ CARVAJAL, M. C. 1982 Revisión del género Juncus L. en la Península Ibérica I. Anales Jard. Bot. Madrid 38: 417- 467. 1983 Revisión del género Juncus L. en la Península Ibérica II. Anales Jard. Bot. Madrid 39: 79-151. 1983 Revisión del género Juncus L. en la Península Ibérica III. Anales Jard. Bot. Madrid 39: 301- 379.

GARCÍA, M. A. 1998 Revisión taxonómica de Cuscuta L. subgénero Cuscuta (Convolvulaceae). Tesis Doctoral, Universidad Complutense de Madrid.

GARCÍA LÓPEZ, J. M. & C. ALLUÉ 2001 Aproximación al catálogo florístico de la provincia de Burgos. Ecología 15: 111-168.

LÓPEZ SÁEZ, J. A., P. CATALÁN & L. SÁEZ 2002 Plantas parásitas de la Península Ibérica e Islas Baleares. Ediciones Mundi-Prensa, Madrid.

LORDA, M. 2001 Flora del Pirineo Navarro. Guineana 7: 1-557.

LUCEÑO, M. 1994 Monografía del género Carex en la Península Ibérica e Islas Baleares. Ruizia 14: 1-139.

MATEO, G. 1990 Catálogo florístico de la provincia de Teruel. Instituto de Estudios Turolenses, Zaragoza.

MATEO, G. & M. B. CRESPO 1998 Manual para la determinación de la flora valenciana. Monografías de Flora Montiberica 3. Valencia - Alicante. MATEO, G. & R. FIGUEROLA 1987 Flora analítica de la provincia de Valencia. Edicions Alfons el Magnànim, Valencia. MORALES, R. 1998 Las labiadas de la Comunidad de Madrid. Bot. Complut. 22: 9-62.

NIÑO, E., E. LOSADA & J CASTRO 1994 Catálogo da flora vascular galega. Xunta de Galicia.

69 Botanica Complutensis 2003, 27 31-70 Ramón Morales Catálogo de plantas vasculares de la Comunidad de Madrid (España)

ORIA DE RUEDA, J. A., J. DÍEZ & M. RODRÍGUEZ 1996 Guía de las plantas silvestres de Palencia. Ediciones Cálamo, Palencia.

ORTEGA, A. & J. A. DEVESA 1993 Revisión del género Scrophularia L. (Scrophulariaceae) en la Península Ibérica e Islas Baleares. Ruizia 11: 1-157.

RIGUAL, A. 1984 Flora y vegetación de la provincia de Alicante. Instituto de Estudios Juan Gil-Albert, Alicante.

SAGREDO, R. 1987 Flora de Almería. Instituto de Estudios Almerienses, Almería.

SAMO, A. J. 1995 Catálogo florístico de la provincia de Castellón. Diputación de Castellón, Castellón.

SÁNCHEZ GÓMEZ, P., J. GUERRA, E. COY, A. HERNÁNDEZ, S. FERNÁNDEZ & A. F. CARRILLO 1996 Flora de Murcia. DM, Murcia.

SEGURA, A., G. MATEO & J. L. BENITO 2000 Catálogo florístico de la provincia de Soria. 2ª edición corregida. Diputación Provincial de Soria.

VALDÉS, B., S. TALAVERA & E. FERNÁNDEZ-GALIANO 1987 Flora de Andalucía Occidental 1-3. Ketres Editora, Barcelona.

VALDÉS, A., F. ALCARAZ & D. RIVERA 2001 Catálogo de plantas vasculares de la provincia de Albacete (España). Instituto de Estudios Albacetenses, Albacete.

VILLAR, L., J. A. SESÉ & J. V.FERRÁNDEZ 1997-2001 Atlas de la Flora del Pirineo Aragonés 1-2. Instituto de Estudios Altoaragoneses, Huesca.

VOGT, R. 1991 Die Gattung Leucanthemum Mill. (Compositae-Anthemideae) auf der Iberischen Halbinsel. Ruizia 10: 1-261.

ZUBÍA, I. 1993 Flora de La Rioja. 2ª edición. Instituto de Estudios Riojanos, Logroño.

Botanica Complutensis 70 2003, 27 31-70