SILESIA

4 (18) 2008 Magazyn Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice Katowice International Airport Magazine

CARGO Lotniczy transport towarów Transporting goods by air

Metropolia Górnośląska - Siła miast The Upper Silesian Metropolis ‘The Power of Cities’ www.katowice-airport.com

1

Słowo od Zarządu wstęp Foreword by the Management Board introduction

Szanowni Państwo! Dear Passengers and Guests!

Wakacje letnie to – tradycyjnie już – naj- It has already become a tradition that the bardziej pracowity okres w roku dla summer holiday season is the busiest time wszystkich osób zatrudnionych w Mię- for everyone working at Katowice Airport dzynarodowym Porcie Lotniczym Kato- in Pyrzowice. July and August are always wice w Pyrzowicach. Lipiec i sierpień our most hectic months as we have the zawsze należą do tych miesięcy, w trakcie largest number of passengers passing których na katowickim lotnisku odprawia- through our gates. In July this year, for the nych jest najwięcej pasażerów. W lipcu first time in its history, over 300 000 pas- tego roku, po raz pierwszy w historii, sengers came through our airport in the w ciągu jednego miesiąca z usług MPL Katowice skorzy- space of one month. The end of the holiday season this year is stało 300 tysięcy pasażerów. Kończące się wakacje były także a particularly important time for the Upper Silesian Aviation ważne ze względu na fakt podpisania przez Górnośląskie To- Group, which manages Katowice Airport, due to the signing of warzystwo Lotnicze SA tzw. pre-umów, w których to, jako pre-contractual agreements, in which, with the support of the spółka zarządzająca katowickim lotniskiem, przy wsparciu Unii European Union, the Group has formally announced its readi- Europejskiej, zadeklarowaliśmy gotowość do realizacji przeło- ness to begin crucial and groundbreaking investment projects mowych dla MPL Katowice inwestycji. Wśród nich najważniej- at Katowice Airport. The most important of these projects is sze to budowa nowej drogi startowej i trzeciego terminalu the building of the new runway and the third passenger ter- pasażerskiego. Ich realizacja umożliwi sprostanie ciągle wzra- minal, which will allow the airport to cater for the ever-in- stającej liczbie podróżnych i pozwoli umocnić pozycję MPL Ka- creasing passenger numbers and strengthen Katowice towice wśród najbardziej komfortowych dla pasażerów i linii Airport’s position amongst the most traveller and airline- lotniczych polskich portów regionalnych. friendly of all of Poland’s regional airports.

Z poważaniem Yours Sincerely

Artur Tomasik Artur Tomasik Prezes Zarządu GTL SA President of the Board of GTL SA

Słowo od redaktora naczelnego Foreword by the Editor-in-Chief

Drodzy Czytelnicy! Dear Readers!

Tegoroczne letnie wakacje powoli zbliżają się ku koń- This year’s summer holidays are slowly coming cowi. Pomimo tego zachęcam do zapoznania się z ar- to an end. Regardless of this fact, I’d still like to tykułem z serii „Latam z Katowic! liniami czartero- invite you to read the article on Egypt in the ‘Fly wymi”, poświęcony tym razem Egiptowi. Może za- from Katowice! Charters’. Maybe it will encour- chęci on osoby, które nigdy tam nie były, do odwie- age those of you who have never been to Egypt, dzenia kraju faraonów. Oczywiście podróż tę najle- to visit the land of the Pharaohs. Naturally, piej rozpocząć w Międzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice Airport is the best place to fly from Katowice. Ponadto polecam artykuł o zbiornikach wodnych po- to Egypt. There’s also a great article on the many water reser- łożonych w województwie śląskim, który znakomicie wyjaśnia dla- voirs in the Silesian region, which prefectly explains why czego wiele osób twierdzi, że Śląsk to Mazury Południa. so many people believe that Silesia is the Mazurian region Na koniec pragnę poinformować Was, Szanowni Czytelnicy, of the South. iż od kolejnego numeru naszego magazynu znacząco zmieni się To finish up, I’d like to inform our readers that as from next jego wygląd. Mam nadzieję, że przypadnie on Państwu do gustu. issue, our magazine will undergo major changes. I hope Tymczasem zachęcam do zapoznania się z tym numerem you’ll like it. Until then, I hope you enjoy this issue of ”Silesia „Silesia Airport”. Airport”. Z poważaniem Kindest Regards

Piotr Adamczyk Piotr Adamczyk redaktor naczelny Editor-in-Chief

SILESIA airport 4 (18) 2008 spis treści 2 table of contents

SILESIA Magazyn Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice 3 News Katowice International Airport Magazine

REDAKTOR NACZELNY EDITOR-IN-CHIEF PRZEKŁAD TRANSLATION 4 Latam z Katowic! | Fly from Katowice! Piotr Adamczyk Eva Piotrowska

RADA PROGRAMOWA PROGRAMME BOARD STALI WSPÓŁPRACOWNICY 5 Siła miast | The Power of cities Artur Tomasik REGULAR CONTRIBUTORS Monika Krzykawska Anna Lenar Monika Olszewska Teresa Semik Paweł Wojda Jacek Cwetler 8 Orzech w niebie | Orzech in heaven Cezary Orzech Andrzej Wiktorowicz WYDAWCA EDITOR 9 15 lat firmy Keraniss I 15 years of Keraniss DRUK, SKŁAD I OPRACOWANIE GRAFICZNE PRINTING, TYPESETTING AND GRAPHICS

10 Sylwetki: Wojtek Kuczok I People: Wojtek Kuczok Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA Upper Silesian Aviation Group 12 Brylanty, czekolada i piwo | Diamonds, chocolate and beer www.gtl.com.pl Agencja Reklamowa S-print 2 Sp. z o.o. Advertising Agency S-print 2 Ltd. 16 Lotniczy transport towarów | Transporting goods by air PATRONAT PATRON www.s-print.com.pl

REDAKCJA TECHNICZNA TECHNICAL EDITOR 18 Dwie perły Morza Czerwonego | Two pearls of the Red Sea Dorota Mańka REKLAMA ADVERTISING Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego S-print 2 Sp. z o.o. 22 Na straży przepisów | Guarding regulations Marshal Office of the Silesian Voivodeship Beata Darmolińska www.silesia-region.pl e-mail: [email protected] 24 Teatr w sercu Śląska | The theatre at the heart of Silesia tel. +48 32 256 62 14 www.s-print.com.pl

OKŁADKA COVER 26 Śląska Podróż w Czasie | Silesia – A Journey Through Time Piotr Adamczyk Śląska Organizacja Turystyczna Silesian Tourist Organisation KONTAKT CONTACT 28 Boeing 737 www.silesia-sot.pl [email protected]

30 Pomysł na Śląsk | A concept for Silesia reklama 0!2+).'.!,/4.)3+5 "%:0)%#:.)%)4!.)/

:KUPONAMIRABATOWYMIPROGRAMUa,ATAMZ+ATOWIC
qDOTANIEJ

3ZCZEGАYNAWWWLATAMZKATOWICCOMPL 3

Milionowy pasażer Millionth Passenger news

W dniu 24 czerwca, w hali przylotów Ter- Katowice Airport’s millionth passenger minalu B Międzynarodowego Portu Lot- was checked through on the 24th June, niczego Katowice w Pyrzowicach, ponad one month earlier than last year, at the miesiąc wcześniej niż w minionym roku od- arrival hall of Terminal B at Katowice Air- prawiono milionowego pasażera. Okazał fot. Piotr Adamczyk port in Pyrzowice, which is managed by się nim Pan Georg Dittrich, który przyleciał Milionowy pasażer MPL Katowice Pan Georg the Upper Silesian Aviation Group. The Dittrich z Panią Moniką Krzykawską - Dyrekto- linią Germanwings z Kolonii/Bonn. Pan rem Działu Marketingu i Sprzedaży GTL SA millionth passenger was Georg Dittrich, Georg jest częstym gościem katowickiego Mr Georg Dittrich, Katowice Airport's millionth who flew in on a Germanwings flight lotniska, ponieważ prowadzi w Polsce fir- passenger, with Ms Monika Krzykawska, GTL from Cologne/Bonn. Georg is a frequent Director of Sales and Marketing mę. Szczęśliwiec otrzymał od przedstawi- guest of the airport in Katowice, as he cieli GTL SA niewielki upominek. Składała się na niego karta Pre- runs a company in Poland. The lucky passenger was offered a mium Card, umożliwiająca m.in. bezpłatne korzystanie z par- token gift from the Upper Silesian Aviation Group in the form kingu MPL Katowice oraz ufundowany przez restaurację Sza- of a Premium Card enabling free parking at Katowice Airport franowy Dwór z Czeladzi voucher na kolację dla dwóch osób. and a voucher for dinner for two at Szafranowy Dwór in Przedstawiciel Germanwings przekazał milionowemu pasaże- Czeladź. A Germanwings representative presented the mil- rowi, oprócz firmowych upominków, dwa bilety na dowolną tra- lionth passenger with two tickets valued at 100 Euro each, re- sę tej linii o wartości 100 euro każdy. deemable on any Germanwings flight, together with several W tym miejscu warto przypomnieć historię milionowego pa- of the company’s promotional gifts. sażera w MPL Katowice. Po raz pierwszy, licząc w skali 12. mie- It’s worth recounting the story behind the ‘millionth passen- sięcy, milionowego pasażera odprawiono w roku 2005, do- ger’ at Katowice Airport. The Airport first checked through its kładnie 16 listopada. Była nim restauratorka z Chorzowa – Pani millionth passenger (over a 12 month period) in 2005. In fact, Monika Bujak. Dynamiczny wzrost ruchu powodował, że w ko- it was the 16th November and the millionth passenger was lejnych latach milionowy pasażer odprawiany był coraz wcze- Monika Bujak a restaurant owner from Chorzów. The dynamic śniej. W roku 2006 było to 14 września, a szczęśliwcem oka- growth in passenger movement has resulted in the millionth zała się pani Ella Schlothauer z Niemiec. W kolejnym 2007 roku passenger being checked through earlier every year. In 2006, uroczystość ta odbyła się niemal półtora miesiąca wcześniej, it was Ella Schlothauer from Germany, on the 14th Septem- 27 lipca. Tym razem milionowym pasażerem był Włoch Giovanni ber. In 2007, this exciting event was almost a month and a Genta. Od 1994 roku, czyli chwili kiedy Górnośląskie Towa- half earlier, on the 27th July. This time, the lucky passenger rzystwo Lotnicze SA zarządza Międzynarodowym Portem Lot- was Giovanni Genta from Italy. From 1994, since the Upper niczym Katowice w Pyrzowicach, pierwszy milionowy pasażer Silesian Aviation Group has managed Katowice Airport in Pyr- został odprawiony 11 lutego 2002 roku. Wtedy musiało upły- zowice, the first millionth passenger was checked through on nąć 8 lat, aby udało się osiągnąć wynik, który w tym roku uzy- 11th February, 2002. 8 years was needed to achieve a result skano w ciągu niecałych 6 miesięcy. that this year was reached in less than 6 months.

Śląska Biblioteka Cyfrowa The Silesian Digital Library

Śląsk ma swoją bibliotekę w Internecie. Pod adresem Silesia has its own library on the Internet. There are al- www.sbc.org.pl dostępnych jest już ponad 8 tysięcy pu- ready over 8 000 works available at www.sbc.org.pl, blikacji, stanowiących dziedzictwo kulturowe historycznego Ślą- formimg a historical and cultural heritage of Silesia. The Sile- ska i województwa śląskiego. Śląska Biblioteka Cyfrowa jest sian Digital Library is a joint-project of the Silesian Library in wspólnym projektem Biblioteki Śląskiej w Katowicach, Biblioteki Katowice, the Silesian University Library as well as many pub- Uniwersytetu Śląskiego oraz wielu bibliotek publicznych i uczel- lic and academic libraries from Upper Silesia, the Dąbrowski nianych z terenu Górnego Śląska, Zagłębia Dąbrowskiego, Basin, Opole, Podbeskidy and the Częstochowa regions. The Opolszczyzny, Podbeskidzia i regionu częstochowskiego. Śląska Silesian Digital Library showcases the most valuable examples Biblioteka Cyfrowa prezentuje w Internecie najcenniejsze zabytki of early Polish writing in Silesia (antique books, manuscrips, piśmiennictwa przechowywane na Śląsku (starodruki, rękopi- books, journals, drawings, maps and photographs), the re- sy, książki, czasopisma, grafiki, mapy, fotografie), dorobek na- search achievements of tertiary institutions and other materi- ukowy wyższych uczelni i inne materiały związane z regionem. als connected with the region. Also, the library holds extensive Znajdziemy też bogate zbiory dotyczące Kresów, zwłaszcza Lwo- collections of materials from the Kresy (Eastern Borderlands) wa, z którym Śląsk łączyły historyczne związki. Biblioteka Ślą- – particularly from Lvov, which is historically linked with Silesia. ska prowadzi Społeczną Pracownię Digitalizacji – miejsce, The Silesian Library conducts a Community Digitalisation Stu- w którym wolontariusze skanują materia- dio – a place where volunteers scan mate- ły przeznaczone do publikacji, a tym sa- rials destined for publication, thus mym powiększają zbiory Śląskiej Bibliote- increasing the collection of the Silesian ki Cyfrowej. Serdecznie zapraszamy do od- Digital Library. Come along and visit the wiedzenia Biblioteki Śląskiej i Śląskiej Bi- Silesian Library, and the Silesian Digital Li- blioteki Cyfrowej w Internecie. brary on the Internet. fot. archiwum Biblioteki Śląskiej photo: Silesian Library archives połączenia lotnicze z MPL Katowice 4 airline connections from Katowice Airport *EyLILATAÃTOTYLKOZ+ATOWIC +ATOWICEsTHEONLYAIRPORTWORTHFLYINGFROM

LINIECZARTEROWE CHARTERAIRLINES

/SLO 3ZTOKHOLM

'LASGOW %DYNBURG -ALMÓ $UBLIN ,IVERPOOL 3HANNON $ONCASTER 3HEFFIELD 7ARSZAWA #ORK $ÙSSELDORF $ORTMUND "IRMINGHAM "RISTOL %INDHOVEN +OLONIA "ONN "OURNEMOUTH ,ONDYN "RUKSELA &RANKFURT +ATOWICE &RANKFURT (AHN -ONACHIUM 3TUTTGART 0ARYœ -EDIOLAN 6ARNA 4URYN "URGAS 2ZYM "ARCELONA 3ALONIKI &ARO "ODRUM +ALABRIA !NTALYA -ALAGA -AJORKA +ORFU )BIZA $ALAMAN #OSTADEL3OL :AKHYNTOS 2ODOS 4UNIS 0APHOS -ONASTIR #HANIA (ERAKLION 4EL!VIV !GADIR $JERBA

3HARMEL3HEIKH

(URGHADA 4ENERYFA 5 local region

Metropolia Górnośląska - Siła miast The Upper Silesian Metropolis ‘The Power of Cities’ Górnośląski Związek Metropolitalny W Metropolii Górnośląskiej mieszka The Upper Silesia Metropolis has a popu- ponad 2 miliony mieszkańców. Zlokalizo- lation of over 2 million people. It is home wany jest tutaj nowoczesny przemysł i sie- to modern industries and the headquar- dziby wielu światowych koncernów. ters for many companies of world renown. Na kilkudziesięciu wyższych uczelniach na- Over 100,000 young people from all over szego regionu studiuje ponad sto tysięcy the world study at the many institutions of młodych ludzi z całego świata, co świad- higher education in our region. All of this czy o gigantycznym potencjale rozwojo- serves to underline the region’s enormous wym tego miejsca. Czternaście miast, potential. The 14 cities making up this ag- połączonych ze sobą doskonale rozbudowaną siecią komuni- glomeration, connected by a well-developed transport system, kacyjną, tworzy od lat zwarty system wielkomiejski, stawiający form a cohesive unit continually presenting new challenges. przed nami nowe wyzwanie. Odpowiedzią na nie jest powo- The answer to these challenges is the formation of the Metro- łanie Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (GZM) z sie- politan Association of Upper Silesia (MAUS), which has its dzibą w Katowicach. headquarters in Katowice.

Przed GZM stoją bardzo trudne zadania inwestycyjne, które The MAUS is facing extremely difficult investment challenges, niejednokrotnie przerastałyby możliwości jednego miasta. Je- which would surpass the capabilities of many cities of similar stem przekonany, że – działając wspólnie – Związek odniesie stature. However, I am certain that in acting together, the sukces. Kooperacja kilkunastu miast daje bowiem gwarancję, Union will be successful. The alliance forged between these że w niedalekiej przyszłości ten potężny ekonomicznie i piękny 14 cities guarantees that in the not so distant future, this enor- kulturowo organizm wielkomiejski będzie z łatwością konku- mous economic and culturally significant urban organism will rował i współpracował z innymi europejskimi metropoliami. compete and cooperate with other European metropolises.

Piotr Uszok Piotr Uszok Przewodniczący Zarządu GZM President of MAUS Executive Board Prezydent Miasta Katowice Mayor of Katowice region 6 local

Metropolię Górnośląską tworzy 14 miast. To wiel- The Upper Silesian Metropolis consists of komiejski ośrodek o ogromnym potencjale. No- 14 cities. It is a urban centre of huge potential. woczesna gospodarka, edukacja i kultura czynią Modern economy, education and culture make z Metropolii znakomite miejsce do pracy i życia. the Metropolis an excellent place to work and ● 200 tys. firm i przedsiębiorstw w Metropolii. to live. ● Drugi co do wielkości, po stolicy, budżet ● 200,000 firms and enterprises in the Metropolis. inwestycyjny w kraju – 1,2 miliarda PLN na ● The second largest Capital Investments wydatki inwestycyjne miast. budget in the country after the capital city ● Najlepszy w Polsce region dla inwestorów: – PLN 1.2 bn of municipalities’ investment – atrakcyjne tereny inwestycyjne, expenditure. – chłonny rynek zbytu, ● The best region for investors in Poland: – wykwalifikowana kadra pracownicza, – attractive investment areas, – Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, – absorptive market, – Międzynarodowe Targi Katowickie, Expo Silesia, – skilled labour force, – znakomite zaplecze biznesowe. – Katowice Special Economic Zone, – International Katowice Fair, Expo Silesia Położenie i komunikacja in Sosnowiec, Metropolia Górnośląska leży w centrum Europy. – excellent business support facilities. Sieć dróg i połączeń lotniczych gwarantują jej łączność ze wszystkimi ważnymi ośrodkami eu- Location and transport ropejskimi, a najlepsza w Polsce infrastruktura The Upper Silesian Metropolis is situated in the komunikacyjna zapewnia szybki i sprawny trans- centre of Europe. The network of roads and air port w całym regionie. connections provides links with all important Eu- ● Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice ropean centres, while the best transport infra- w centrum Metropolii – 2 miliony pasażerów structure in Poland enables quick and efficient rocznie. transportation within the whole region. ● International Katowice Airport in the centre Ludzie, edukacja, zdrowie of Metropolis – 2 million passengers annually. Największym bogactwem Metropolii Górnoślą- skiej są ludzie – profesjonalnie wykształceni, bez- People, education, health cenni dla prężnie rozwijającej się gospodarki. People are the greatest wealth of the Upper Sile- ● 65% ludności Metropolii jest w wieku sian Metropolis – professionally educated, in- produkcyjnym, a 700 tysięcy nie przekroczyło valuable for dynamically growing economy. 35 roku życia. ● 65% of the Metropolis' inhabitants are of ● 425 szkół średnich – 86 tysięcy uczniów working age and 700,000 are under 35. rocznie – wysokiej jakości kadra pracownicza. ● 425 secondary schools – 86,000 pupils annu- ● 28 szkół wyższych – 144 tys. studentów. ally – highly qualified staff. ● Blisko 80 jednostek naukowych i badawczo ● 28 universities – 144,000 students. -rozwojowych – 10% potencjału badawczo ● Nearly 80 scientific and research-development -rozwojowego kraju. entities – 10% of R&D potential of the country. ● Duża liczba szpitali (blisko 14 tys. łóżek), ● Large number of hospitals (nearly 14,000 w tym najlepsze specjalistyczne szpitale w kra- beds), including the best specialised hospitals ju – Górnośląskie Centrum Medyczne z Kliniką in the country – Upper Silesian Medical Kardiologii w Katowicach, Śląskie Centrum Centre with a Cardiology Clinic in Katowice, Chorób Serca w Zabrzu, Centrum Onkologii Silesian Heart Diseases Centre in Zabrze, w Gliwicach, Wojewódzki Szpital Chirurgii Ura- Oncology Centre in Gliwice, Province Trau- zowej w Piekarach Śląskich, Centrum Leczenia matology Hospital in Piekary Śląskie, Centre Oparzeń w Siemianowicach Śląskich i inne. for Burns Treatments in Siemianowice Śląskie and others. Czas wolny Spektakle teatralne, wystawy, koncerty świato- Leisure time wych gwiazd, żagle, narty – Metropolia zadziwia Theatre performances, exhibitions, world stars’ bogactwem i różnorodnością możliwości spę- concerts, sailing, skiing – the Metropolis amazes dzania wolnego czasu. by the richness and diversity of leisure activities. ● Teatry – dramatyczne, komediowe, muzyczne, ● Theatres – also musical and fringe; philhar- offowe; filharmonie, opera – m.in.: Teatr Śląski monics, opera – inter alia: The Stanisław im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Wyspiański Silesian Theatre in Katowice, Sile- Śląski Teatr Tańca w Bytomiu. sian Dance Theatre in Bytom. ● Muzea i galerie prezentujące niezwykle boga- ● Museums and galleries presenting extremely te i różnorodne zbiory – m.in.: Muzeum Śląskie rich and diverse collections – e.g.: Silesian Mu-

SILESIA airport 4 (18) 2008 7

w Katowicach, Galeria Kronika w Bytomiu, Ga- seum in Katowice, ‘Chronicle’ Gallery in Bytom, leria Rondo Sztuki w Katowicach. Roundabout of Arts Gallery in Katowice. local region ● Festiwale i konkursy – m.in.: Rawa Blues, Off Fe- ● Festivals and competitions – inter alia: Rawa stiwal, Górnośląski Festiwal Sztuki Kameralnej. Blues, Off Festival, Upper Silesian Festival of ● Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku – je- Chamber Arts. dyny taki kompleks w tej części Europy – ● Provincial Park of Culture and Recreation – the 600 ha zieleni – m.in. wesołe miasteczko, zoo, only such complex in this part of Europe – 600 ha planetarium, skansen. of greenery – including a funfair, zoo, plane- ● Stadion Śląski w Chorzowie – miejsce wielkich tarium and open-air ethnographical museum. sportowych emocji i koncertów światowych ● Silesian Stadium in Chorzów – venue of great gwiazd muzyki. sport emotions and concerts of world music ● „Szlak Zabytków Techniki” – unikatowy w skali stars. Europy – m.in.: Zabytkowa Kopalnia Węgla Ka- ● “Industrial Monuments Route” – unique in the miennego „Guido” w Zabrzu, Radiostacja Gli- European scale – inter alia: Historic ‘Guido’ wicka. Coal Mine in Zabrze, Gliwice Radio Station. ● Dolomity Sportowa Dolina – miejsce, gdzie ● Sports Valley ‘Dolomity’ – the place, where ski- przez cały rok można jeździć na nartach. ing is possible all year round. ● Pogoria I, II, III – atrakcyjne pod względem ● Pogoria I, II, III – water reservoirs attractive przyrodniczym i rekreacyjnym zbiorniki wodne. from natural and recreational point of view. ● Baza nurkowa „Gródek” w Jaworznie – ma- ● “Gródek” diving base in Jaworzno – a pictur- lownicze miejsce do nurkowania. esque diving place.

Górnośląski Związek Metropolitalny / Metropolitan Association of Upper Silesia ul. Barbary 21a,40-053 Katowice tel: (032) 253-0425, faks: (032) 253-0435 e-mail: [email protected], www.gzm.org.pl Górnośląski Związek Metropolitalny

Górnośląski Związek Metropolitalny ma spra- The key aim of the Metropolitan Association of Up- wić, by tu, na Śląsku żyło się lepiej – to jest per Silesia is to make Silesia a better place to live. cel nadrzędny. Uświadomimy całemu światu, We want to show the whole world, not only ale i Polsce, że na Śląsku już od dziesięcioleci Poland, that Silesia has for many decades had one mamy jedno miasto, w którym żyje ponad huge city with over 2 million inhabitants. Where, 2 mln ludzi, gdzie w promieniu 600 km znaj- within a radius of 600 km, lie 6 European capitals, duje się sześć europejskich stolic, trzy lotniska, three airports and soon, the crossroads of the A1 a wkrótce skrzyżowanie autostrad A1 i A4. and A4 motorways. As a result of the formation Dzięki powołaniu Związku Metropolitalnego of the Metropolitan Association, we are able to suc- możemy skutecznie walczyć z bezrobociem. cessfully fight unemployment. The ability to joint- Możliwość wspólnego pozyskiwania inwesto- ly attract investors is, for us, an enormous op- rów to dla nas wszystkich ogromna szansa, portunity – it is a well-known fact that Silesians a mieszkańcy Śląska to ludzie pracowici. To tu etos pracy i su- are a diligent and hard-working people. This work ethos and con- mienności pozwala, pomimo dużego bezrobocia, zachować scientiousness allows the region to retain its peaceful sense of com- spokój społeczny. munity despite the high unemployment.

Od dawna prof. Andrzej Klasik, prof. Michał Kulesza, prof. Marek For many years, Professors Andrzej Klasik, Michał Kulesza and Szczepański oraz inne autorytety mówili nam: zjednoczcie się, Marek Szczepański, together with others of similar standing, a wtedy najwięksi inwestorzy świata sami do was przyjdą. have told us: unite and the world’s largest investors will come to Układ, gdzie każda gmina w aglomeracji walczy o „kawałek you. The current system, whereby each city within the agglom- budżetowego tortu dla siebie” jest na dłuższą metę nie eration fights for its own ‘piece of the budgetary cake’ is, in the do przyjęcia. Próbą przeciwdziałania takiemu zachowaniu jest long run unacceptable. The only way to counteract this behav- właśnie konsolidacja, połączenie w jeden organizm. iour is consolidation and jointly becoming one organism.

Andrzej Stania Andrzej Stania Przewodniczący Zgromadzenia GZM Chairman of the MAUS Council Orzech w niebie - podniebne opowieści Czarka Orzecha 8 Orzech in heaven - the soaring tales of Czarek Orzech

Co ma wspólnego cebula ze zdrowiem pilota? Otóż bardzo What do onions have to do with the health of pilots? Well, in wiele, ale nie mam tu na myśli warzywa, tylko Centrum Badań Polish, a lot, it would seem. The Polish acronym for the Centre Lekarskich Lotnictwa, potocznie zwane Cebulą. Była to pierw- for Aviation Medical Exams bears a strong similarity to the Pol- sza tego typu instytucja, powołana do życia w 1928 r. w celu ish word for onion (CBLL, Cebula). Established in 1928, it was zbadania wpływu lotu na zdrowie i sprawność fizyczną perso- the first institution of its type researching the effects of flying nelu lotniczego. Utworzenie wyspecjalizowanej służby me- on the health and fitness of aviation personnel. The creation of dycznej, jako osobnej specjalności, spowodowane było bardzo such a specialised field of medicine was brought on by the large dużymi stratami pilotów na początku I wojny światowej. number of take offs pilots were required to do at the beginning Po analizie okazało się, że tylko dziesięciu na stu poległych lot- of WWI. Analysis showed that only ten out of every hundred ników zginęło na skutek bezpośrednich działań wojennych pilots died as a result of catastrophic events and those directly i w katastrofach. Pozostali ponieśli śmierć ze względu na zły war-related. The deaths of the remaining pilots were mostly Badania lekarskie pilotów Medical Examinations for Pilots fot. Wojtek Brol

stan zdrowia. Okazało się bowiem, iż nie wystarczy być po pro- caused by ill health. It was found that being healthy wasn’t stu zdrowym, ale trzeba wiedzieć jak reaguje organizm w tak enough and that it was important to understand the way the odmiennym środowisku, jakim jest powietrze. Jak po latach human body reacted to environmental changes – such as be- precyzyjnie obliczono, na każde 241 godzin lotu przypadał ing airborne. Years of data-collection found that for every 241 1 wypadek lotniczy. Ponieważ nie było na czym się wzorować, hours of flying, there was one aviation accident. Unfortunate- badano nie to, co trzeba, np. reakcje na nieprzewidziane sy- ly, due to the lack of adequate precedents on which to model tuacje. Kandydatowi na pilota podczas wywiadu lekarskiego this research, many issues, such as reactions to unexpected kazano np. trzymać między palcami igłę, aby nagle, bez ostrze- events, were of prime concern. During medical examinations, żenia, wystrzelić tuż przy uchu z tyłu głowy z korkowca. Kro- pilot candidates were required to hold a needle between their pelka krwi na opuszkach palców dyskwalifikowała kandydata fingers. Then, without any warning, a cap gun would be fired na pilota. Dziś, znając mechanizm odruchów bezwarunko- from behind them, at ear level. A drop of blood on the fingertips wych, nikt na taki pomysł by nie wpadł. Lekarze szybko do- disqualified the candidate from becoming a pilot. Today, with pracowali się norm i standardów zdrowia wymaganych od pi- research into the understanding of unconditioned reflexes be- lotów, prowadząc intensywne badania z zakresu fizjologii ing at a much higher level, ideas such as these would never even i patofizjologii organizmu człowieka, narażonego na działanie be taken into consideration. Through collecting large amounts czynników towarzyszących lotowi. Ponieważ zaczęto latać co- of physiological and pathological data of the human body’s re- raz wyżej i szybciej, już w 1936 r. Cebula, przemianowana actions to aviation, doctors were able to refine the norms and w międzyczasie na Instytut Badań Lekarskich Lotnictwa, po- standards required of pilots. Aircraft, and therefore pilots, be- siadała jedną z najnowocześniejszych w Europie komorę niskich gan flying higher and faster, and in 1936, the CBLA (which be- ciśnień. Badano w niej zachowanie się organizmu kiedy nagle came the Institute of Medical Research into Aviation) had the zaczyna brakować tlenu. Po wyposażeniu samolotów w silniki most modern low pressure chamber in Europe. It was used to odrzutowe powstał kolejny problem: odporności na przecią- test the reactions of the body in oxygen-starved environments. żenia. Proste urządzenie, jakim jest maska tlenowa, trzeba The installation of jet engines added issues connected with grav- było uzupełnić o skomplikowany strój wysokościowy po to, aby itational forces. The seemingly simple oxygen mask needed to pilot nie tracił przytomności na skutek niedokrwienia mózgu. be updated to include pressure-demand or diluter-demand Jeszcze poważniejszym problemem do rozwiązana było za- mechanisms, stopping pilots from losing consciousness as a re- bezpieczenie pilota przed nagłym rozhermetyzowaniem kabiny. sult of an inadequate bloody supply to the brain. A more seri- Poznanie patogenezy ostrej choroby wysokościowej okazało się ous problem proved to be ensuring the pilot’s safety in case of przydatne przy leczeniu choroby niedokrwiennej. Generalnie sudden cabin depressurisation. Through the gathering of in- rzecz ujmując, medycyna lotnicza przyczyniła się do poznania formation regarding the background to severe altitude sickness, wielu czynników chorobotwórczych, szkodzących człowiekowi doctors were able to treat ischaemia (inadequate bloody sup- przebywającemu w skrajnie nieprzyjaznych warunkach środo- ply). Generally speaking, aviation medicine, has resulted in sig- wiska naturalnego. Dzisiaj zaostrzone wymogi zdrowotne do- nificant research into pathogenic factors, harmful to people in tyczą przede wszystkim wojskowych pilotów samolotów nad- hostile environmental conditions. Today, tough health regula- dźwiękowych, pozostali aż tak końskiego zdrowia nie muszą tions are particularly applied to pilots of supersonic fighter jets. mieć, ale i tak co pół roku przechodzą okresowe badania. Other pilots don’t necessarily need to have supersonic health Czarek Orzech – but they still need to have two medical checks every year.

SILESIA airport 4 (18) 2008 9

W 2008 roku Keraniss obchodzi In 2008, Keraniss turns 15. When 15-lecie swego istnienia. Kiedy our first store opened in 1993, the w 1993 r. powstał nasz pierwszy Polish market economy was only be- sklep, w Polsce dopiero kształtowała się ginning to develop. Currently, gospodarka rynkowa. Obecnie, dzięki thanks to the ambitious efforts of ambitnej pracy zarządu i wszystkich both management and a committed pracowników, firma może pochwalić staff, the company has a network of się siecią sklepów na lotniskach 15 lat firmy Keraniss stores at airports in Warsaw, Łódź w Warszawie, Łodzi i Katowicach. and Katowice. By the end of August innowacyjne firmy na Śląsku Pod koniec sierpnia tego roku nastąpi w strefach wolnocłowych! this year, a new store will be innovative companies in Silesia otwarcie sklepu w Terminalu B 15 years of Keraniss duty free stores! launched in Terminal B of Katowice w Katowicach-Pyrzowicach. Airport in Pyrzowice.

Keraniss to nie tylko tradycja, ale także nowoczesna technolo- Keraniss is not only founded on tradition, but also the newest gia zarządzania firmą, wykorzystująca najnowsze techniki mar- technologies in terms of company management and employ- ketingowe, dostosowane do gustów i oczekiwań naszych ing the most up-to-date marketing techniques, adapted to the Klientów. Sklepy zostały zaprojektowane przez wysokiej klasy tastes and expectations of our customers. The stores them- specjalistów, dzięki czemu stwarzają niepowtarzalną atmos- selves have been designed by specialists of the highest calibre ferę luksusu, a robienie zakupów staje się w nich prawdziwą creating an atmosphere of luxury in which shopping is a pleas- przyjemnością. Licznych nabywców znajdują markowe alko- ure. Among the most often purchased goods are top-class al- hole, wyroby tytoniowe, kosmetyki oraz słodycze. cohols, tobacco products, cosmetics and confectionary.

Nasza firma podjęła się promowania w swych sklepach regio- Promoting Polish regional products is one of the company’s nalnych wyrobów polskich. Ten swoisty eksport daje lokalnym key aims. These export-standard goods give local producers producentom szansę zaistnienia na rynkach europejskich i po- a chance to become household names on other European kazania, że również oni dysponują produktami wysokiej jako- markets and to show off the high-quality products available ści. Wiele oferowanych przez nas artykułów powstaje from this region. Many of our goods are produced using tra- w oparciu o tradycyjne staropolskie receptury. Nie zawierają ditional Polish recipes and do not contain preservatives, addi- konserwantów, barwników, ani dodatków zapachowych. tives or colours.

Keraniss uczestniczy w programie pt. „Latam z Katowic!”. Jest Keraniss is proud to be a “Fly from Katowice!“ programme to specjalny program zniżek, obejmujący zarówno pasażerów partner. This programme includes discounts for passengers lotów czarterowych, jak i korzystających z regularnych połą- of charter flights, as well as those travelling on regularly sched- czeń lotniczych. W sklepach Keraniss zniżka ta wynosi 5% uled services. A discount of 5% is offered on all merchandise na wszystkie produkty z wyjątkiem wyrobów tytoniowych. with the exception of tobacco products.

Serdecznie zapraszamy! Drop in and take a look!

fot. Piotr Adamczyk sylwetki 10 people

Jacek Cwetler: Czy zmiany kulturowe i obyczajowe, zachodzące na Śląsku, „przerażają” Pana? Wojtek Kuczok: Cieszę się, że Śląsk się zmienia i przekształca. Mam Śląsk nie zatraci swej nadzieję, że swojej tożsamości oraz swych najbardziej charakte- rystycznych cech nie zatraci. To, że zawód górnika przestanie być najważniejszym i najpopularniejszym zawodem nie znaczy, że Śląsk tożsamości stanie się jakimś pozbawionym cech i nierozpoznawalnym re- gionem, jednym z wielu w Europie. Bardzo modne jest obecnie ZWOJTKIEM KUCZOKIEM – PROZAIKIEM, POETĄ, KRYTYKIEM FILMOWYM, SCE- przyglądanie się przemianom, które nastąpiły w Zagłębiu Ruhry, NARZYSTĄ, AUTOREM POWIEŚCI „GNÓJ” (NA PODSTAWIE KTÓREJ MAGDA PIE- a które dały temu regionowi nową tożsamość i szansę na nowe KORZ NAKRĘCIŁA FILM „PRĘGI” NAGRODZONY NA FESTIWALU FILMOWYM „życie”. Być może jest to jakiś kierunek, jakaś droga dla Śląska, W GDYNI), LAUREATEM LITERACKIEJ NAGRODY NIKE 2004, PASZPORTU PO- dla jego industrialnego krajobrazu, np. dla Nikiszowca, Huty LITYKI ZA ROK 2003 RÓWNIEŻ W DZIEDZINIE LITERATURY, SPELEOLOGIEM I ZA- Kościuszko w Chorzowie czy innych tego typu zabytków. GORZAŁYM KIBICEM RUCHU CHORZÓW – ROZMAWIA JACEK CWETLER. JC: Aprzyroda? WK: Góry. Ja się zdecydowanie lepiej czuję w górach, niż w mieś- cie. Gdybym miał wybór, to wyprowadziłbym się w góry - chęt- niej w Tatry niż w Beskidy, bo lubię góry skaliste. Ale często spę- dzam wolny czas nie wyjeżdżając ze Śląska, szczególnie pod zie- mią, bo zwiedzanie jaskiń jest moją największą pasją. W gra- nicach Śląska jest ich dość sporo, więc mam jeszcze trochę do spenetrowania. Często jeżdżę także w skałki na Jurę.

JC: Może więc wzorem Andrzeja Stasiuka czy Olgi Tokarczuk prze- niósłby się Pan np. na Podhale czy w Sudety i tam żył i tworzył? WK: Gdybym miał możliwości, pewnie dawno bym to zrobił. Po- wstrzymuje mnie, że tak powiem, życie rodzinne, dzieciaki, któ- re mają tu szkołę. Myślę, że za paręnaście lat, gdy nie będę miał

Jacek Cwetler: Do the changes in culture and customs in Silesia “ter- rify“ you? Wojtek Kuczok: I’m really glad that Silesia is changing and trans- forming. I hope that it never loses its identity and most char- acteristic qualities. Just because, nowadays, being a miner is not the most important and most popular trade, doesn’t mean that Silesia’s going to become some unrecognisable and character- less region indistinguishable from others in Europe. We’ve seen the changes in the Ruhr Valley, which gave that region a new identity and a chance for a new “life“. Perhaps this will give Sile- sia a direction, a road to follow, particularly for its industrial landscape – such as Nikiszowiec, the Kościuszko Steelworks in fot. © Agata Stoińska Chorzów or other structures.

JC: And what about nature? JACEK CWETLER INTERVIEWS WOJTEK KUCZOK, WRITER, POET, FILM CRITIC, WK: Mountains. I definitely feel better in the mountains than in SCRIPTWRITER, AUTHOR OF “GNÓJ“ ON WHICH MAGDA PIEKORZ’SFILM the city. If I had the choice, I’d move to the mountains. I’d pre- “PRĘGI“ WAS BASED, AWARDED AT THE GDYNIA FILM FESTIVAL AND THE fer the Tatras to the Beskidy, though, because I like rocky NIKE 2004 PRIZE-WINNER FOR LITERATURE, AS WELL AS THE WINNER OF THE mountains. But on the other hand, I often spend my free time 2003 POLITICAL PASSPORT – ALSO FOR LITERATURE, SPELEOLOGIST AND AR- in Silesia, particularly underground, because caving’s my biggest DENT RUCH CHORZÓW FOOTBALL FAN. passion. Within Silesia there are many good places to go cav- ing, so I’ve still got quite a few to explore. I also often go rock climbing in the Jura. Silesia will never lose JC: Perhaps you’d like to follow the examples of Andrzej Stasiuk or Olga Tokarczuk and move to eg. Podhale or the Sudety its identity Mountains to live and work there? WK: If I‘d been given the chance, I probably would’ve already done that years ago. The only thing stopping me is my family. The kids go to school here. I think that maybe in a decade or so, when the

SILESIA airport 4 (18) 2008 11 ich już na głowie, przeniosę się w jakieś wymarzone rejony. Wra- WK: Lubię to lotnisko. To nie jest już tylko czarna dziura gdzieś

cając do cudownych miejsc naszego regionu, to na pewno war- na Jurze, ani też małe kameralne lotnisko, jakim pamiętam je people to zobaczyć magiczny zameczek w Będzinie - bardzo tajemni- sprzed lat, ale poważny port międzynarodowy. I wreszcie jest sylwetki cze miejsce, z jeszcze bardziej tajemniczymi podziemiami. tu dobry dojazd.

JC: Czy historia, dzieje, tradycja, legendy tego regionu mają wpływ JC: Pracuje Pan z Magdą Piekorz nad kolejnym filmem „Senność”, na Pana przemyślenia i twórczość? który w tym roku trafi do kin. WK: Tak, ale tylko ta tradycja czy dzieje wygrzebane przeze mnie WK: Tak, to kolejny film, który zrobiliśmy wspólnie. Tym razem osobiście w jakiejś prehistorii mojej rodziny. Mam rodziców udało nam się obsadzić w głównych rolach znakomitych pol- w dość podeszłym wieku, ale matka służy mi wciąż swymi opo- skich aktorów: Małgorzatę wieściami. Historia tego regionu, granicznego, także na styku Kożuchowską, Rafała Mać- różnych zaborów, w którym zderzały się różne prądy kulturo- kowiaka, Krzysztofa Kolber- we, obfituje w wiele wydarzeń barwnych i pouczających. Żywą gera, Mariana Dziędziela, historią dla mnie jest również to, co stoi, co się na co dzień ob- Andrzeja Grabowskiego serwuje. A więc budynki, pomniki, a raczej ich znikanie z mo- oraz ponownie Michała Że- jej rzeczywistości. Miejsca, w których się bawiłem, grałem, star- browskiego. Film jest moc- towałem w zawodach sportowych, spartakiadach są dzisiaj za- no związany ze śląskimi re- mienione na supermarkety czy obiekty sportowe. aliami, tutaj także kręcono większość zdjęć. A resztę JC: Jest Pan kibicem Ruchu Chorzów? będzie można zobaczyć WK: Tak. Od urodzenia. Urodziłem się o rzut beretem od stadionu. i ocenić jesienią tego roku, Będę wierny temu klubowi dopóki starczy sił. Oczywiście nie mam kiedy film trafi do kin. nic przeciw temu, żeby w Chorzowie grały dwa mocne kluby na poziomie pierwszoligowym, wtedy może miałbym dylemat JC: Dziękuję za rozmowę komu kibicować. A tak wybór jest prosty… idozobaczenia na meczach Ruchu Chorzów. JC: Podróżując po świecie zdarza się Panu korzystać z lotniska WK: Dziękuję i do zobaczenia. w Pyrzowicach? Książka ukaże się 4 września nakładem Wydawnictwa W.A.B. Published by W.A.B., the book will be available on the 4th September kids are all grown up, I’ll move to one of my dream places. Just middle of the Jura some- getting back to some of the gorgeous areas of our region, where, nor is it the cosy lit- I think it’s definitely worth seeing the stunning castle in Będzin. tle airport I remember from It’s an enchanting place with underground cellars that are years back, but a major in- even more thrilling. ternational airport. And it’s finally easy to get to.

JC: Do the history, traditions, legends of this region have any im- JC: You’re working with Magda Piekorz again, but this time on pact on your reflections and work? the film “Senność“, which will be on our screens this year. WK: Yes, but only the traditions or stories which I managed to WK: Yes, it’s not the first film we’ve done together. This time dig up by myself through the prehistoric stories of my own fam- we’ve managed to get fantastic Polish actors like Małgorzata ily. My parents are quite elderly, but my mother still keeps telling Kożuchowska, Rafał Maćkowiak, Krzysztof Kolberger, Marian me her stories. The history of this region, its borders, at the Dziędziel, Andrzej Grabowski and, once again, Michał Że- junction of the different partitions and the clashes of cultures, browski, into the lead roles. The film is explicitly connected with abounding in colourful and enlightening events. Living history the Silesia and most of the scenes were filmed here. You’ll be for me, is made up of the things that are around me, things able to see the results and judge it for yourself when it hits the that I observe every day. The buildings, statues, or rather the screens in autumn this year. fact that they’re disappearing from my reality. Places where I played with friends, played sport, inter-school events, have to- JC: Thank you for taking the time to talk today and see you at day been turned into supermarkets or sporting complexes. the Ruch Chorzów matches. WK: Thank you, and see you there. JC: You’re a Ruch Chorzów fan? reklama WK: Yes. From birth. I was born a stone’s throw away from the stadium. And I’ll be a faithful follower for as long as I live. Of course I don’t have any issues with Chorzów having two strong premier-league level teams, but maybe then I’d have a problem Visiting Poland? Need a car? Just call ! with which team to follow. At least now the choice is easy... +48 (0)32 350 14 50 JC: In your travels around the world, do you ever use the Airport in Pyrzowice? WK: I like this airport, it’s not just this black hole stuck in the

Katowice Kraków Wrocław Warszawa Łódź Gdańsk w w w . j o k a . c om. p l Lataj z Katowic! liniami tradycyjnymi 12 Fly from Katowice! with traditional airlines

Większość ludzi, przyjeżdżających po raz pierwszy do Brukse- li, próbuje na początku ustalić, czy w podzielonej na części fla- mandzką i walońską stolica Belgii należy do tej pierwszej, czy raczej drugiej. Po czym szybko dochodzą do wniosku, że Bruk- sela jest niepowtarzalna i odrębna od obu belgijskich regionów. Bruksela W liczącej niespełna milion mieszkańców stolicy Europy prawie brylanty, czekolada i piwo co trzeci przechodzień nie jest poddanym króla Alberta II.

Upon arriving in Brussels, most visitors can’t figure out if Bel- gian’s capital is more Flemish or Walloon. With a third of the Brussels less than one million people living in Europe’s capital not pledging allegiance to King Albert II, it quickly becomes clear diamonds, chocolate and beer that Brussels is absolutely unique.

SILESIA airport 4 (18) 2008 13

W potocznej opinii Europy Belgia to kraj płaski i... nudny. Wystarczy According to European stereotypes, Belgium is a flat and... dull jednak tylko trochę popytać brukselskiego bywalca i okazuje się, country. Take a moment to talk to a native Brusselian and it że to miasto jest fascynujące i oferuje mnóstwo atrakcji. Dla znaw- quickly becomes obvious that it is, in fact, a fascinating city ców architektury jest Grand Place – cudowny rynek z gotyckim with many attractions to offer visitors. For architecture afi- ratuszem, Domem Króla i zabytkowymi kamienicami, jakich nie cionados, there’s the Grand Place, a stunning market square znajdzie się w żadnym innym mieście. Dla wielbicieli sztuki są with its gothic town hall, the King’s House and many period fantastyczne zbiory „Musee Royale d’Art Ancien” z obrazami Cra- buildings unique to Brussels. Art lovers will swoon over the col- nacha, obu Brueghelów, Rubensa, Rembrandta i Brouwera. lections of the Museum of Ancient Art which houses works of A także „Musee d’Art Moderne” z Gauguinem, van Goghiem, Cranach, both Bruegels, Rubens, Rembrandt and the Flemmish Degasem, Manetem i Magritte’em, który był... tak, tak – Bel- painter Brouwer. The Museum of Modern Art includes works

giem. Jest efektowne Atomium: przeszło 103-metrowy model by Gauguin, van Gogh, Degas, Manet and Magritte, who Lataj z Katowic! liniami tradycyjnymi atomu żelaza, który zbudowano z okazji Wystawy Światowej was...yes, Belgian. There’s also the over 130m model of an w 1958 r. Z jego najwyższej kuli rozpościera się piękny widok atom of iron – the Atomium, which was built for the 1958 Fly from Katowice! with traditional airlinest na Brukselę. Oczywiście trzeba także odwiedzić Manneken World Expo. The view of Brussels from the Atomium’s highest Pis. Na jego temat są dwie legendy. Pierwsza mówi, że to zgu- sphere is breathtaking. Of course, if you’re in Brussels, you biony w lesie królewicz. Druga, że chłopiec, który w XVI w. na- have to visit Manneken Pis. There are two legends about this siusiał na podłożony pod mury Brukseli proch i nie pozwolił na- statue. The first states that it’s of a lost prince in the forest. jeźdźcom ich wysadzić. Tak czy inaczej posążek siusiającego The second asserts that it’s of a boy who, in the 16th century, chłopca, który w 1619 r. wyrzeźbił Jerome Duquesnoy, jest urinated on a burning fuse placed under the city walls by an in- w Brukseli kochany. Każdy, kto tu przybywa, próbuje wkupić się vading army, thus curtailling the invasion. Either way, the little za jego pośrednictwem w serca brukselczyków. Manneken Pis statue of the urinating boy sculpted by Jerome Duquesnoy, is ma swoją garderobę w muzeum miasta, a w niej ok. 800 stro- loved by all Brusselians. The statue even has its own wardrobe jów, w tym m.in. krakowski z czapką z piórami. of almost 800 costumes housed in the city’s museum, including a traditional peacock-feathered red Cracovian hat. Kiedy już zwiedzimy najważniejsze zabytki Brukseli, pora usiąść i coś zjeść. Uwaga, jest tu drogo, a restauratorzy „nabijają” na- After visiting Brussels’ most important sights, it’s time to sit iwnych na potężne rachunki. Zwłaszcza w centrum (np. down and have something to eat. One warning, it’s not cheap przy rue des Bouchers): najpierw kuszą „promocjami”, a potem and restaurant owners like to hike up the bills of naive visitors. oskubują bez litości. Kogo jednak stać, zje tu dobrze i smacz- This is particularly true of the centre (eg.Rue des Bouchers). nie. Za brukselską specjalność uchodzą małże (stoemp) i pie- First, customers are lured in by the “specials“, then they‘re bled

reklama

ul. Lotnisko 81, tel.: 032 787 33 50, 032 787 33 51 Lataj z Katowic! liniami tradycyjnymi 14 Fly from Katowice! with traditional airlines

czone krwisto mięsiwa. Popić je można – co przyznają nawet dry. Those who can afford it though, will eat well. Mussels in Niemcy – najlepszym piwem w Europie. Jest go tu przeszło ty- Brussels are a must. And to drink it all down – something even siąc odmian. Najbardziej popularne, jasne, to Stella Artois, Cri- the Germans agree – the best beer in Europe. With over 1000 stal i Jupiler. Szlachetne to „piwa trapistów”: Orval, different types of beer to choose from, you’re sure to find Westvleteren, Rochefort, Achel i Chimay. Na deser proponu- something to your liking. The most popular lagers are Stella jemy inną tutejszą specjalność – czekoladowe praliny. Można Artois, Cristal and Jupiler, whereas the more noble are the by o nich napisać grubą książkę, ale w skrócie powiem, że naj- Trappist beers: Orval, Westvleteren, Rochefort, Achel and Chi- pyszniejsze to „ganache”, „gianduja” i „truffles”. Porzućcie may. For desert, you can’t go past the famous chocolate pra- wszelką nadzieję wy, którzy się odchudzacie! Kto raz spróbuje, lines. I could write a whole book about these, but in essence, ten wyjedzie z Brukseli z nadwagą. the tastiest are “ganache“, “gianduja“ and “truffles“. Let go of any thoughts you had about losing weight! All it takes is W tym mieście są dwa uniwersytety: flamandzki VUB i francu- one tiny taste... skojęzyczny ULB. Jest też jedno lotnisko Zaventem, a właści- wie... dwa, bo wiele samolotów odlatuje z „Brukseli The city has two universities: Flemish VUB and francophone Południowej”, która naprawdę znajduje się w Charleroi ULB. There’s also an airport, Zaventem, but many planes take (46 km). Pasażerów dowozi się tam pociągiem. Kto przyjedzie off from “Brussels South“, which is actually in Charleroi (46km samochodem niech uważa, bo Belgowie nie są najlepszymi kie- from Brussels). Passengers commute there by train. For those rowcami. Bezpieczniej jest zostawić pojazd na parkingu i ko- who intend on driving, be warned, Belgians are not the world’s rzystać z trzech linii metra oraz sprawnej sieci komunikacji best drivers. It’s safer to leave the car at a parking station and miejskiej. Najwygodniej jednak poruszać się po Brukseli rowe- use the three metro lines and well-developed public transport rem, których jest tu niemal tyle, co w Amsterdamie. system. The simplest method of getting around Brussels is by bike, of which there are as many as in Amsterdam. Na koniec pora pomyśleć o prezentach z podróży. Oczywiście czekoladki, ale kogo stać, niech rozejrzy się za sklepami, w któ- Before returning home, it’s time to think about souvenirs. Of rych leżą wspaniałe koronki lub popatrzy na wystawy jubile- course, there’s always chocolates, but for those who can af- rów. Takich brylantów, jak w Brukseli, nie kupi się nigdzie. No, ford it, it’s worth taking a look at intricate lace or jewellery może poza Antwerpią, która to nazwa niesłychanie śmieszy stores. Diamonds like these you won’t find anywhere else but Anglików (twerp – to w ich języku „gamoń”). in Brussels... ok, maybe Antwerp in general – a place whose name never fails to bring a smile to the faces of English-speak- Ze sportów brukselczycy najbardziej kochają kolarstwo, a zaraz ers (it really should be ‘a twerp’ though...). po nim piłkę nożną. Ich Anderlecht toczy od dziesięcioleci „świętą wojnę” z FC Brugge. Wielką popularność zyskał As for sports, Brusselians love cycling, closely followed by foot- w ostatnich latach tenis dzięki wyczynom Kim Clijsters i Justine ball. Ich Anderlecht has been fighting a “holy war“ against FC Henin. Niestety, obie zawodniczki zakończyły kariery. Brugge. Thanks to the performances of Kim Clijsters and Justin Henin, tennis has become popular more recently. Unfortu- Brukselę opuszcza się z żalem. „Nudne” miasto daje się lubić, nately, both players have now retired. o czym pięknie śpiewał Jacques Brel. A poza tym zewsząd tu blisko, więc i wrócić łatwo. People are sad to leave Brussels. It’s easy to like this “dull“ city – as Jacques Brel so eloquently put it. Besides, it’s close to Andrzej Wiktorowicz everywhere, so it’s easy to return. fot. archiwum autora / Photo: author's archives

lotnisko od zaplecza - część 5 16 the airport - behind the scenes - part 5

Gdy jest taka potrzeba, samolotem można przewieść praktycz- Restricted only by dimensions, when necessary, it’s possible nie wszystko. Jedynym ograniczeniem są gabaryty, ale będąc to transport practically anything by air. I once saw a giraffe kiedyś na lotnisku we Frankfurcie widziałem przygotowaną being prepared for a flight when I was at the airport in do transportu żyrafę. Wypchaną oczywiście, jako muzealny eks- Frankfurt. Of course it was only a stuffed giraffe being ponat, którą załadowano w poziomie. Podczas radzieckiej blo- transported horizontally, on its way to a museum. During kady Berlina Zachodniego, która trwała od czerwca 1948 r. the Russian blockade of West Berlin (June 1948-September do września roku następnego, Alianci samolotami dostarczali 1949), Allies used aircraft to transport not only food and nie tylko żywność i lekarstwa, ale także węgiel i ropę. medicines, but also coal and diesel.

Pomysł, aby wozić nie tylko ludzi, zrodził się dość wcześnie, The concept of using aircraft to transport not just people, has bo już w 1918 r., kiedy to Poczta Stanów Zjednoczonych roz- been around for quite some time. In 1918, the US postal poczęła przewóz przesyłek na trasie z Nowego Jorku do Wa- service began using aircraft to transport mail from New York szyngtonu. Używano wówczas do tego dwumiejscowych to Washington. The machines used were two-seater army maszyn z demobilu, w których na miejscu strzelca ładowano surplus aircraft and the gunners seat was used for mail and paczki i listy. W latach dwudziestych amerykańscy przedsię- parcel storage.

CARGO Transporting goods by air Lotniczy transport towarów

fot. Piotr Nowak

biorcy zorientowali się, że szybko dostarczane towary pozwa- In the 1920s, American businessmen quickly cottoned on to lają na magazynowanie mniejszych zapasów. To był początek the fact that prompt delivery of goods allowed for the ware- obecnego systemu logistycznego, znanego jako „dokładnie housing of less goods at one time. This was the beginning of na czas” (just in time). the still-current “just in time” logistics system.

Pierwszym samolotem transportowym, zaprojektowanym The Junkers Ju 52/3m was, in 1932, the first aircraft to be de- od początku do końca w 1932 r., był niemiecki Junkers signed exclusively for airfreight. Known as the “Tante Ju” (Aunt Ju 52/3m, powszechnie znany jako „Tante Ju” (Ciotka Ju), który Ju), it opened a whole knew era of cargo transport. Developed otworzył nowy etap w dziejach lotów transportowych. Do le- 3 years later, the Douglas DC-3 Dakota also takes its place in gendy przeszedł także, oblatany trzy lata później, amerykański the history books. The 1930s saw the advent of dedicated Douglas DC-3 Dakota. W latach trzydziestych zaczęły powsta- freight companies maintaining regular freight connections. wać na świecie wyspecjalizowane firmy, które utrzymywały re- Today, some of these companies sustain fleets of over 100 ma- gularne połączenia cargo. Dziś niektóre z nich dysponują flotą chines – a number exceeding the fleets of some well-known ponad stu maszyn, czyli większą niż ma niejedno renomowane passenger airlines. pasażerskie towarzystwo lotnicze. Currently there are many types of aircraft being used to trans- Obecnie na świecie jest wiele typów samolotów cargo, ale naj- fer freight, however the largest of all is the Ukranian Antonov większym z nich jest ukraiński Antonow An-225 Mrija (Marze- An-225 Mirja (dream), which was a guest at Katowice Airport nie), który 1 marca 2005 r. wylądował także w Pyrzowicach. To on 1st March, 2005. This mamoth aircraft has a horizontal tail- olbrzym przestworzy. Jego poziome skrzydło ogonowe, mie- wing height of 32.6m and a wingspan larger than a Boeing

SILESIA airport 4 (18) 2008 17 rzące 32,6 m, ma rozpiętość większą od skrzydła Boeinga 737. 737. It’s so big that during take offs it creates aerodynamic Jest tak duży, że podczas startu wytwarza za sobą potężne za- displacement to such an extent that aircraft taking off after it kłócenia aerodynamiczne. Samolot, mający wystartować must wait up to 20 minutes for the air to clear. The machine po nim, musi odczekać kilkanaście minut zanim powietrze się can carry a maximum payload of 200 tonnes. Apparently, uspokoi. Na pokład można załadować do 200 ton ładunku. leader of U2, Bono, after seeing the An-225 take off, com- Podobno lider zespołu U2 – Bono, obserwując jego start miał mented that the machine was bigger than a rockstar’s ego. powiedzieć, że jest większy niż ego gwiazdy rocka. The most commonly used airfreight aircraft are of course Na co dzień powszechnie używane są oczywiście mniejsze sa- smaller machines than the An-225: Boeing-747 Jumbo Jet, moloty. Prym wiodą: Boeing-747 Jumbo Jet, Lockheed Lockheed C-130, Transall C-160, Fiat 222 , An-72, Il-76, 5 lotnisko od zaplecza - część C-130, Transall C-160, Fiat 222, An-72, Ił-76, FokkerF-28, FokkerF-28, BAe-146 STA, An-26, Douglas DC-10, Lockheed

BAe-146 STA, An-26, Douglas DC-10, Lockheed C-5 Galaxy C-5 Galaxy and the An-124 Ruslan, which is only marginally the airport - behind scenes part 5 i tylko nieco mniejszy od Mriji An-124 Rusłan. smaller than the Mirja.

Towary przewożone są w kontenerach dopasowanych do ga- Airfreight is transported in containers which are adapted to fit barytów wnętrza samolotów tak, że łatwo jest je później prze- the dimensions of the aircraft. This form of packaging also al- łożyć na samochód lub wagon kolejowy. Dla ułatwienia lows for easy handling from the plane to road or rail transport. przeładunków stosuje się także palety. Mocowane są one Pallets, also used ease handling, are secured to a pre-con- za pomocą siatki do odpowiednio skonstruowanej podstawy structed container-sized base, using netting. Transport time is o wymiarach kontenerów. To do minimum skraca czas trans- kept to a minimum. World-renowned courier companies wear portu. Renomowane firmy kurierskie stawiają sobie za punkt the fact that they can freight anything to anyone within 72 honoru dostarczenie przesyłki do rąk adresata, w dowolne hours, as a badge of merit. In order to keep the loading and miejsce na ziemi, w czasie nie dłuższym niż 72. godziny. Aby unloading time to a minimum – in keeping with the ‘more, do minimum skrócić czas załadunku i rozładunku, w myśl quicker, further’ motto, typical cargo aircraft have specially hasła „więcej, szybciej, dalej“, typowe samoloty transportowe constructed bodies allowing vehicles to travel up ramps directly mają tak skonstruowany kadłub, aby po własnej rampie mógł into the body of the aircraft. The largest of these cargo vessels do wnętrza wjechać samochód lub ciągnik. Te największe mają like the C-5 and the An-124 have nose and aft doors which zapewnioną tzw. całkowitą przelotowość ładowni, np. C-5 open the full width and height of the cargo compartment to i An-124. permit faster and easier loading.

Szybki wzrost potrzeb lotnictwa transportowego wymusił ko- The dynamic increase in airfreight demand has resulted in the need nieczność nie tylko konstruowania nowych typów samolotów, for not only the design and construction of new types of aircraft, ale także uzupełniania infrastruktury naziemnej o specjali- but also in the supplementing of ground infrastructure in terms styczne terminale cargo. Ich zabudowa i organizacja pracy of dedicated cargo terminals. As aicraft only earn money when podlegają tylko jednemu celowi: szybkości i sprawności prze- they’re in the air, these cargo terminals have only one aim – to ładunku, bowiem samolot zarabia tylko wtedy, gdy lata. facilitate the speed and efficiency of cargo handling.

Na katowickim lotnisku znajduje się również baza cargo, Katowice Airport also has its own cargo base and there are a w planach jest dalsza jej rozbudowa. Ambicją bowiem plans for its extension in the near future. GTL, under whose GTL SA – spółki zarządzającej portem – jest utworzenie cen- management is Katowice Airport, aims to establish the airport trum cargo na Polskę południową. Przyrost odprawianych ła- as a cargo centre for southern Poland. The turnover in cargo at dunków jest niezwykle dynamiczny. W ubiegłym roku the airport is growing exponentially. In 2007, 640 050 tonnes odprawiono 640.050 ton różnego typu przesyłek, podczas gdy of freight was handled by the cargo terminal at Katowice Air- tylko w pierwszym półroczu tego roku aż 5.385.740 ton, czyli port. In comparison, in the first half of this year, the amount o 741% więcej. Na lotnisku mają swoje przedstawicielstwa was 5 385 740 tonnes – 741% more! Representatives of all i bazy największe firmy kurierskie. the largest courier and freight companies can be found at the airport. Czarek Orzech

FIRMY KURIERSKIE BAZUJĄCE W PYRZOWICACH, COURIER COMPANIES BASED AT KATOWICE-PYRZOWICE, OBSŁUGUJĄCE JE LINIE LOTNICZE ITYPY SAMOLOTÓW: AND THE AIRLINES AND AIRCRAFT SERVICING THEM:

UPS, linia lotnicza Fanair, ATR-72 UPS, Fanair, ATR-72 DHL, linia lotnicza Exin, An-26 DHL,Exin, An-26 TNT, na własnej maszynie Avro BAe146 lub na Boeingu 737 TNT, its own Avro BAe146 aircraft, or Boeing 737 Poczta Polska, linia lotnicza Sky Express, Saab 340 Poczta Polska, Sky Express, Saab 340 „Latam z Katowic!” liniami czarterowymi 18 ‘Fly from Katowice!’ with charter airlines

Tak jak Włosi zawsze będą się kłócili z Francuzami czy piękniejszy Like the Italians who will always argue with the French as to jest Rzym czy Paryż, tak jak Hiszpanie nigdy nie pogodzą się whether Rome or Paris is the more beautiful, so the Spanish w kwestii czy w piłkę lepiej gra Real czy Barcelona, tak odwie- will never agree as to whether Real is the better team, or dzający Egipt nigdy pewnie nie ustalą czy lepiej wypoczywa się Barcelona. Likewise, no agreement is ever likely to emerge w Hurghadzie czy w Sharm El Sheikh. among visitors to Egypt, as to whether Hurghada or Sharm El Sheikh are more conducive to relaxing. Choć obie miejscowości położone są na dwóch przeciwległych brzegach morza – Hurghada na kontynencie afrykańskim, Although situated on opposite sides of the sea – Hurghada on a Sharm na półwyspie Synaj – oferują przybyszom bardzo po- the African continent and Sharm on the Sinai Peninsula, both dobny zestaw atrakcji i wrażeń: pogodę pewną na 99,3 %, bo offer visitors very similar attractions: a 99.3% probability of tyle jest tu w roku dni słonecznych, nieprawdopodobnie przej- good weather – there are so many sunny days every year, an rzyste morze pełne ryb, raf koralowych i wraków oraz bazę ho- unbelievably clear sea full of fish, coral reefs and shipwrecks, telową praktycznie na każdą kieszeń. and accommodation suiting every budget.

Hurghada jest starsza i rdzennie egipska. Z małej rybackiej wio- Hurghada is older and is Egyptian to the core. What began as ski rozrosła się do gigantycznego „kombinatu turystycznego”, a small fishing village, has now developed into an enormous który ciągnie się wzdłuż morza na przestrzeni 40. kilometrów. “tourism conglomerate“, stretching over 40km of coastline. Jej najstarsza część to Dahar z malowniczym bazarem, centrum Dahar, the oldest area, with its colourful market, Sakalla – its zwane jest Sakalla, a Village Road przechodzi w Al Ahia, któ- centre, and Village Road which becomes Ahia Road before ra ciągnie się aż do sąsiadującej miejscowości El Gouna. continuing on to the neighbouring township of El Gouna.

Z kolei Sharm El Sheikh położone jest na południu półwyspu Sy- Sharm El Sheikh lies on the southern tip of the Sinai Peninsula naj, w pasie wybrzeża pomiędzy Morzem Czerwonym a Górą on a coastal strip between the Red Sea and Mount Sinai. The Synaj. Dzieli się na dwie dzielnice: Na’ama Bay, gdzie znajdu- town is divided into two suburbs: Na’ama Bay – where the ją się najelegantsze hotele, kasyna i sklepy oraz dzielnicę Old Mar- most elegant hotels, casinos and shops are, and Old Market – ket, pierwotną część miasta i główne centrum turystyczne. W po- the oldest part of the city and the main tourist centre. Also, bliżu brzegu leży wyspa Tiran. Sama Cieśnina Tirańska wraz z Par- Tiran Island lies close to the coast. The Tiran Straits, together kiem Narodowym Ras Muhammad to raj dla płetwonurków. with the Ras Muhammad National Park, are a divers’ paradise.

Do Hurghady i Sharm El Sheikh jedzie się po słońce, po cu- People visit Hurghada and Sharm El Sheikh for the sun, the downe wrażenia z podmorskich nurkowań, ale także na za- amazing diving experience and the shopping. Those who don’t kupy. Kto nie umie tu kupować, niech słucha uważnie! Nie ma know how to shop here, read on! No tourist has ever survived turysty, który nie zostałby codziennie zaczepiony kilkaset razy, without being accosted to buy something at least a hundred by coś kupił. Jeśli spodoba Ci się jakiś przedmiot, obejrzyj obo- times a day. If you like the look of something, casually exam- jętnie… inny. Potem wypytaj o kilka cen. Suma cię zaszoku- ine...something else. Then ask about the prices of several other je, ale nie przejmuj się i zaproponuj jej czwartą część. Gdy ku- items. The sum total will shock you, but don’t take it to heart, piec w oburzeniu złapie się za głowę – wyjdź ze sklepu. Do- offer a quarter of the total. When the shop owner clutches his goni cię natychmiast, po czym drogą przybliżeń dojdziecie head in disgust, leave the shop. He’ll catch up with you soon do ceny 1/3 proponowanej na wstępie, która będzie właści- enough and by haggling, you’ll end up at a price approxi- wa. Artykuły z cenami są tu tylko w niektórych marketach mately 1/3 of the original. Priced items are only found at i tam ceremonii targowania odprawiać nie trzeba. Na- some supermarkets and you won’t need to go through ciąganie turystów jest tu powszechnym sportem the whole haggling ritual. Fleecing tourists is consid- i miejscowym hobby. Obie strony uznają tę „tra- ered to be a collective pastime and local sport. Both dycję” i świetnie się przy tym bawią. Przy- areas acknowledge this “tradition“ and openly jemnego wypoczynku! profess their enjoyment. Have a lovely break!

Andrzej Wiktorowicz

SILESIA airport 4 (18) 2008 19

Posmakowanie atrakcji Egiptu z pewnością ułatwi biuro Orbis Travel. Urlop z Orbis Travel w tym słonecznym kraju można za- planować w dowolnym miesiącu! Tych, którzy jeszcze na ko- niec lata chcą wypoczywać na słonecznych plażach Egiptu, fir- ma kusi promocjami Last Minute, a tych, którzy chcą wyjechać na wakacje w okresie jesienno-zimowym – rabatami do 30% za wczesne rezerwacje. Klienci Orbisu mogą wybierać z boga- tej oferty hoteli, poczynając od tanich hoteli ekonomicznych z oferty Travel Time (wycieczki lotnicze już od 969 zł /1 tydz./1 os.) po hotele ***** All Inclusive, które zaspokoją oczekiwania na- wet najbardziej wymagających. Aby uatrakcyjnić pobyt w Egip- cie, rekomendujemy skorzystać z bogatej oferty różnorodnych „Latam z Katowic!” liniami czarterowymi ‘Fly from Katowice!’ with charter airlines wycieczek fakultatywnych, np. do Kairu i Luksoru lub połącze- nia wypoczynku z rejsem po Nilu. Dwie perły Morza Czerwonego Two pearls of the Red Sea

Orbis Travel will help you get a taste of Egypt’s attractions. With Orbis Travel, you can visit this stunning country full of sunshine throughout the entire year. For those who would still like to sun themselves on Egypt’s sandy beaches in the tail end of summer, Orbis Travel will tempt you with its Last Minute recommendations, and offers of discounts of up to 30% for those wanting to book early for autumn/winter breaks. Orbis customers can choose from a large array of hotels, starting from cheaper hotels from the Travel Time offer (starting from 969PLN per week, per person) to 5-star All Inclusive hotels, which are guaranteed to live up to the expectations of even the most demanding visitors. In order to make your stay in Egypt even more appealing, we urge you to take advantage of the many excursions on offer – such as Cairo or Luxor, or perhaps combining rest and relaxation with a cruise down the Nile. „Latam z Katowic!” liniami czarterowymi 20 ‘Fly from Katowice!’ with charter airlines

Hurghada

Hotel Sofitel **** położony na rozległym terenie (ok. 40 ha) bezpośrednio przy prywatnej plaży, ok. 15 km od centrum Hur- ghady i 5 km od lotniska. Luksusowy, do dyspozycji gości: restauracje, bary, kącik orientalny „Omar Cafe” i wiele spor- towych atrakcji dla chcących spędzić urlop aktywnie.

Sofitel **** Luxurious hotel set on extensive grounds (approx. 40ha) with its own pristine private beach, 15km from the centre of Hurghada and 5km from the airport. Available for guests: restaurants, bars, the Middle Eastern “Omar Cafe“ and many sporting attractions for the adventurous.

Hotel Sultan Beach**** położony w minicentrum turystycznym Hurghady przy hotelowej plaży, z basenem z wydzieloną czę- ścią dla dzieci, 8 km od głównego centrum miasta i 4 km od lotniska. Znany i lubiany.

Sultan Beach Hotel **** set in the tourist minicentre of Hurghada near the hotel beach with a pool with designated children’s area. 8km from the main city centre and 4km from the airport. Well-known and well-liked.

Sharm el Sheikh Hotel Radisson Sas***** położony w Nabq Bay bezpośrednio przy długiej (200 m), prywatnej plaży z rafą koralową, ok. 15 km od centrum rozrywkowego w zatoce Naama Bay i ok. 10 minut od lotniska. Luksusowy, położony na rozległym terenie z ogrodem, licznymi wodospadami i mostkami, two- rzącymi niepowtarzalny klimat.

Radisson Sas Resort ***** situated at Nabq Bay ad- joining 200m of private beach with its own coral reef, approx. 15km from the bustling entertainment district of Naama Bay and approx 10 minutes from the air- port. This luxurious hotel set in extensive gardens, with waterfalls and footbridges all creating an unfor- gettable atmosphere.

Hotel Park Inn**** położony w rejonie Nabq Bay ok. 15 km od centrum rozrywkowego w zatoce Naama Bay i ok. 10 minut od lotniska. Klienci korzystają z oddalonej ok. 500 m prywat- nej plaży z rafą koralową hotelu Radisson Sas. Polecany dla ro- dzin z dziećmi oraz osób lubiących aktywnie wypoczywać. Atrakcją hotelu jest Aqua Park.

Park Inn Hotel **** situated in the vicinity of Nabq Bay approx 15km from the bustling entertainment district of Naama Bay and approx 10 minutes from the air- port. Available for guests is the private beach and coral reef at the Radisson Sas Resort situated 500m away. Particularly recommended for families and those wanting to spend their holidays actively. The Aqua Park is one of the hotel’s main attractions.

fot. archiwum Orbis Travel photos: Orbis Travel archives

ludzie MPL Katowice 22 the people of Katowice International Airport

Na straży przepisów

ZPANIĄ AGNIESZKĄ SZKUTNIK, KIEROWNIKIEM ODDZIAŁU CELNEGO KATO- WICE-PYRZOWICE, O NIEZWYKLE WAŻNEJ I ODPOWIEDZIALNEJ PRACY CELNI- KÓW ROZMAWIA PIOTR ADAMCZYK.

fot. Piotr Adamczyk Piotr Adamczyk: Jakie są podstawowe zadania ponad 50. funk- cjonariuszy Oddziału Celnego Katowice-Pyrzowice? Agnieszka Szkutnik: Podstawowym zadaniem Służby Celnej na katowickim lotnisku jest wykonywanie czynności kontroli Guarding celnej bagażu podróżnych przylatujących z krajów trzecich oraz wylatujących do nich, a także obsługa celna w ruchu to- regulations warowym, czyli nadawanie importowanym towarom właści- wego przeznaczenia celnego i obejmowanie towarów wspólnotowych procedurą wywozu. PIOTR ADAMCZYK TALKS TO MS AGNIESZKA SZKUTNIK, MANAGER OF THE PA: Czy wprowadzenie pod koniec marca tego roku zapisów CUSTOMS DEPARTMENT AT KATOWICE-PYRZOWICE ABOUT THE EXTREMELY porozumienia z Schengen na lotniczych przejściach granicz- IMPORTANT AND RESPONSIBLE JOB OF CUSTOMS OFFICERS. nych, co wiąże się ze zniesieniem kontroli paszportowej po- dróżnych udających się do państw należących do Strefy Schengen, wpłynęło w jakiś sposób na pracę Służby Celnej? Piotr Adamczyk: What are the main tasks of the over 50 of- ASz: Wejście naszego kraju do Strefy Schengen w żaden istotny ficers who make up the Customs Department at Katowice sposób nie wpłynęło na zmianę charakteru naszej pracy na lot- -Pyrzowice? nisku. Dla kontroli celnej znaczenie ma fakt, czy podróżny prze- Agnieszka Szkutnik: The Customs Service’s main priority at Ka- mieszcza się poza Unią Europejską lub wraca z podróży po jej towice Airport is the implementation of regulations in terms of terytorium. Pomiędzy krajami Wspólnoty obowiązuje swo- baggage checks of both in-coming and out-going interna- bodny przepływ towarów. Niezależnie od tego, czy podróżny tional passengers, as well as customs inspections of cargo ar- udaje się do państwa leżącego w Strefie Schengen czy riving at the airport – assessing transactional value and duty poza nią, przeprowadzamy zawsze kontrolę jego bagażu reje- fees on imported goods and completing EU export procedures. strowanego w porcie w Katowicach do kraju trzeciego lub PA: Has the implementation of the Schengen Agreement in nadanego z kraju trzeciego do Katowic. Jedyna różnica zwią- March this year, including the abolishment of passport con- zana jest z kontrolą bagażu podręcznego. W przypadku po- trol for passengers travelling within the Schengen Area, influ- dróżnych udających się do kraju trzeciego, ale z przesiadką enced the work of the Customs Service? w innym porcie lotniczym kraju należącego do Unii Europej- ASz: Our country’s entry into the Schengen Area hasn’t really skiej, jest ona realizowana w ostatnim porcie wylotu. changed the character of our work here at the airport in any PA: O czym, z perspektywy Waszej pracy, powinien pamiętać significant way. For the Customs Service, the most necessary podróżny? piece of information is whether a passenger is travelling out- ASz: Po pierwsze nie należy zapominać, że zdarzają się sytu- side the European Union, or is returning from within the acje, jak np. w przypadku niezwykle popularnego kierunku Union. A free flow of goods applies to countries within the Eu- jakim jest Wielka Brytania, iż kraj jest członkiem Unii Europej- ropean Union. Regardless of whether the passenger is travel- skiej, ale nie należy do Strefy Schengen. Innym ciekawym przy- ling to a country within the Schengen Area or outside of it, we kładem jest Norwegia, która należy do Strefy Schengen, ale nie always carry out inspections on luggage checked in at, or jest członkiem Unii Europejskiej. Jest to o tyle ważne, że pasa- checked through to Katowice Airport from other countries. The żerowie bardzo często podróżujący do Państwa leżącego only difference lies in hand luggage. The checking of hand lug- w Strefie Schengen nie są świadomi tego, że dany kraj nie na- gage of out-going international passengers, with a transit stop leży do UE, w związku z czym możliwości wwozu i wywozu within the EU, will be checked at the passenger’s final port of towarów określają odrębne przepisy. departure from the EU. PA: Bardzo często zdarza się, iż turyści wracający z wakacji PA: From the point of view of your work, what should passen- przywożą do Polski na pamiątkę np. figurki wykonane z kości gers pay attention to? słoniowej, kawałki koralowca, różnego rodzaju muszle zebrane ASz: Firstly, it’s incredibly important not to forget that some w trakcie spacerów po plaży. Rzeczy te są następnie, countries, such as the extremely popular destination for many przy dużym zdziwieniu podróżnych, kwestionowane przez Polish travellers – Great Britain, are members of the European Służbę Celną w trakcie kontroli. Dlaczego? Union but are not in the Schengen Area. Another interesting

SILESIA airport 4 (18) 2008 23

ASz: Jest to spowodowane tym, iż objęte są one Konwen- example of this is Norway, which is in the Schengen Area but cją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami is not a member of the European Union. This matter is quite i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, w skrócie important as people travelling to countries within the Schengen CITES. Konwencja ta, którą także ratyfikował nasz kraj, Area are often not aware of the fact that the country doesn’t zobowiązuje m.in. Służbę Celną do zatrzymywania roślin belong to the EU, and so are subject to different regulations i zwierząt wpisanych na listę, czy też różnego rodzaju pro- regarding the import and export of goods. ludzie MPL Katowice duktów z nich wytworzonych. PA: Very often, tourists returning from holidays abroad, bring PA: Ojakich przepisach jeszcze bardzo często zapominają back mementos such as figurines made of ivory, coral, podróżni? seashells collected along beaches etc. These goods are then, to ASz: Podróżni bardzo często zapominają o tzw. obowiązku the great dismay of the travellers, disputed by the Customs dewizowym. Po pierwsze chciałabym podkreślić, że nie obo- Service. Why is that? wiązuje on w obrębie państw należących do Strefy ASz: This is largely due to the fact that these items fall under Schengen, ale dotyczy np. niezwykle popularnego kierunku the regulations of the Convention on International Trade in En- the people of Katowice International Airport zarobkowego, jakim jest Wielka Brytania. Polega on na tym, dangered Species of Wild Fauna and Flora, CITES, which our iż każda osoba, która wywozi lub przywozi równowartość country ratified. The Customs Service is obliged to confiscate kwoty 10 tysięcy euro w postaci krajowych lub zagranicz- plants and animals as well as plant and animal products listed nych środków płatniczych, zobowiązana jest do dokonania under this convention. pisemnego zgłoszenia funkcjonariuszom Służby Celnej lub PA: What other regulations do travellers often forget about? Straży Granicznej. Przepis ten dotyczy również obowiązku ASz: Travellers often forget to declare foreign currencies. I’d like zgłoszenia złota lub platyny dewizowej bez względu to stress that this is not applicable to travellers within the na ilość. Ważną informacją jest także to, iż wypełnienie Schengen Area, however, does apply to the UK, which is one deklaracji nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi opłatami, of the most popular destinations for jobseekers. This regulation ale w przypadku niezgłoszenia kwoty jemu podlegającej states that every person who takes out, or brings in to the i wykryciu takiej sytuacji przez Służbę Celną, należy się liczyć country currencies equalling the value of 10 000 Euro, must de- z poważnymi konsekwencjami. clare it in writing to Border Security or the Customs Service. This PA: Z naszej rozmowy wynika, że w większości przypadków law also applies to gold and platinum regardless of amount. It’s podróżni łamią przepisy nie ze złej woli, lecz z braku wiedzy. important to note that this declaration does not result in any Gdzie można zasięgnąć podstawowych informacji dotyczących additional charges or duties, however, if this currency isn’t de- np. roślin i zwierząt objętych Konwencją CITES, kwestii zwią- clared, serious penalties are enforcable by the Customs Service. zanych zobowiązkiem dewizowym czy też maksymalnej PA: From what I’m hearing, it seems to me that in the major- wartości prezentów, jakie można przywieźć dla rodziny ity of cases, travellers break laws not because they intend to, z zagranicy? but because they aren’t aware of the regulations. Where can ASz: Z całą odpowiedzialnością polecam stronę internetową a traveller get more information about, for example, the CITES- Służby Celnej. Można tam znaleźć wszystkie niezbędne infor- listed plants and animals, the import and export of currencies, macje, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości śmiało or the maximum value of gifts that they can bring back for zadzwonić pod wskazane na stronie numery telefonów Infor- their families from abroad? macji Celnej. Funkcjonariusz udzieli odpowiedzi na każde ASz: I can definitely suggest checking the Customs Service web- pytanie. Ponadto, w ostatnim czasie na katowickim lotnisku site, where travellers can find all the necessary information. przy stanowisku kontroli paszportowo-bagażowej nr 18 w Ter- Should they not be able to find exactly what they’re looking minalu B, umieściliśmy tablicę informacyjną, poprzez którą for, they can always ring the Customs Information hotline. The staramy się edukować podróżnych. Przy tablicy znajduje się number’s on the website. A Customs Service representative will darmowy telefon, który umożliwia połączenie z funkcjonariu- answer all their queries. We’ve also put up an information szem Oddziału Celnego w Pyrzowicach. board near check-in 18 in Terminal B, to give travellers as much PA: Nazakończenie naszej rozmowy proszę powiedzieć czego information as possible. There’s even a free phone next to the powinno się życzyć Celnikowi? Może takich sukcesów, jak nie- information board that passengers can use to talk directly to a dawne wykrycie próby przemytu rogu nosorożca, który Customs Officer at Katowice-Pyrzowice. wpisany jest na wspomnianą już listę CITES, o wartości PA: To finish up our talk, what should we wish a Customs Of- 45. tysięcy euro? ficer? Perhaps more successful nabs like the rhinoceros horn ASz: Myślę, że z jednej strony tak – można nam tego życzyć. worth 45 000 Euro – a species most definitely on the CITES Jednak z drugiej życzyłabym sobie i wszystkim Celnikom więk- list, which someone tried to bring into the country? szej wyrozumiałości ze strony pasażerów. Praca, którą ASz: I think that on the one hand, yes, you can wish us that. But wykonujemy, jest wprawdzie często uciążliwa dla podróżnych, on the other hand I, and all the other Customs Officers, would ale nie należy zapominać o tym, iż naszym podstawowym like passengers to be more understanding. The job we have is zadaniem jest stanie na straży przepisów oraz niedopuszcze- definitely bothersome for travellers but they need to remember nie do wprowadzenia na terytorium Unii Europejskiej that our main objective is to see that laws are adhered to and i Rzeczypospolitej Polskiej towarów, których obrót jest zaka- to make sure that dangerous or prohibited goods, are not zany oraz towarów niebezpiecznych, które mogą zagrażać brought in to Poland and the European Union. As with every naszemu zdrowiu lub życiu. Te zadania staramy się wykony- job, we try to do ours to the best of our abilities. wać jak najlepiej. PA: Well that’s what I’d like to wish all the Customs Officers PA: Tego życzę wszystkim Celnikom i dziękuję za rozmowę. and thank you for your time today. wydarzenia 24 events

Chorzów znajduje się w centrum aglomeracji śląskiej, liczącej po- nad dwa miliony mieszkańców, niegdyś zdominowanej przez przemysł wydobywczy i ciężki, a dziś będącej znaczącym regio- nem w dziedzinie nauki, kultury i przemysłu precyzyjnego.

Chorzowski Teatr Rozrywki – obecnie jedna z najważniejszych in- stytucji kultury w regionie – istnieje od roku 1985 i jest jednym z pięciu liczących się w Polsce teatrów muzycznych, które spe- cjalizują się w musicalach. Pozostałe to: Teatr Roma w Warsza- wie, Teatr Muzyczny im. D. Baduszkowej w Gdyni, Teatr Mu- Teatr w sercu Śląska zyczny Capitol we Wrocławiu i Teatr Muzyczny w Gliwicach. The theatre at the heart of Silesia

Teatr Rozrywki posiada cztery profesjonalne zespoły: aktorski, Chorzów lies in the centre of the Silesian agglomeration, which wokalny, baletowy oraz big-band. Wśród artystów, którzy has a total population of over two million people – a region which was once centred around mining and heavy industries is today one of the key regions for education, research, culture and the precision instrument industry.

Established in 1985, the Chorzów Theatre is currently one of the region's most important cultural institutions and is in the top 5 theatres in Poland in terms of music theatre (the re- maining 4 are: Teatr Roma in Warsaw, The Baduszkowa Music Theatre in Gdynia, the Capitol Music Theatre in Wrocław and the Music Theatre in Gliwice).

The Chorzów Theatre has 4 professional companies: acting, vocal, ballet and big-band. Amongst artists who readily col- laborate with the Theatre are industry greats such as: Michał Znaniecki, Ingmar Villqist, Laco Adamik (directors); Jarosław Staniek, Katarzyna Aleksander-Kmieć, Henryk Konwiński (choreographers); Barbara Ptak, Elżbieta Terlikowska, Paweł Dobrzycki (stage designers); Michał Rusinek, Daniel Wys- zogrodzki, Andrzej Ozga (translators) and others. Guest artists who have performed at the theatre have included: Maciej Bal- car (lead singer of Dżem), Janusz Radek, Renata Przemyk, Anna Sroka, Piotr Machalica, Artur Święs and many other renowned Polish theatre greats.

Many of the premieres of the most famous West End and Broad- way Musicals have been held at the Chorzów Theatre. These in- clude: Evita (Lloyd Webber & Rice) - a 10 year run, The Rocky Hor- ror Show (O’Brien) – an 8 year run, The Wizard of Oz (Arlen, Har- burg & Kane), Kiss of the Spider-woman (Kander & Ebb) as well as successive stage productions of fantastic musicals like Cabaret (Kandera & Ebb) – a 10-year run, The Man Of La Mancha (Leigh, Wasserman & Darion) and The Threepenny Opera (Weill & Brecht). Currently the musicals playing at the Chorzów Theatre are theatre hits: Fiddler on the Roof (Bock, Stein & Harnick) – celebrating it’s 14th year!, Jesus Christ Superstar (Lloyd Webber & Rice) – 8 years, West Side Story (Bernstein & Sond- heim), Jekyll and Hyde (Wildhorn & Bricusse), and Rent (Larson), as well as other musical and comedy produc- tions, including a repertoire designed specifically for our youngest audiences.

fot. archiwum Teatru Rozrywki SILESIA airport 4 (18) 2008 photos: Teatr Rozrywki archives 25 chętnie podejmują współpracę z chorzowską sceną, są takie The Chorzów Theatre is also known for it’s huge artistic events.

znakomitości jak: Michał Znaniecki, Ingmar Villqist, Laco Ada- Guests who have trodden the stage have included Mikhail events mik (reżyserzy); Jarosław Staniek, Katarzyna Aleksander-Kmieć, Baryshnikov, Milva, Hanna Schygulla, Bulat Okudjawa and stars Henryk Konwiński (choreografowie); Barbara Ptak, Elżbieta Ter- from the worlds of jazz, blues and pop. 300-350 events with wydarzenia likowska, Paweł Dobrzycki (scenografowie); Michał Rusinek, audiences of over 120 000 every year! With the new 2008- Daniel Wyszogrodzki, Andrzej Ozga (tłumacze) i inni. Wśród 2009 season looking to even double those numbers! From aktorów, występujących gościnnie w spektaklach Teatru Roz- September 2008, audiences will be able to enjoy performances rywki, są m.in. Maciej Balcar (lider zespołu Dżem), Janusz on two stages, the Large, existing, auditorium, and the new Radek, Renata Przemyk, Anna Sroka, Piotr Machalica, Artur Small Stage. The Small auditorium will not only host smaller Święs i wielu innych wytrawnych aktorów scen polskich. performances and concerts but will also be a place, which will hold educational and community events – such as the multi- W Teatrze Rozrywki odbyły się polskie prapremiery najsłynniej- media project Theatre School and a project titled Entre, sup- szych musicali amerykańskich i angielskich, takich jak: „Evita” porting young members of the performing arts – theatre, A. Lloyd Webbera i T. Rice’a (10 lat na afiszu), „The Rocky Hor- dance, music, performances etc. ror Show” R. O’Briena (8 lat na afiszu), „Czarodziej z krainy Oz” („The Wizard of Oz”) H. Arlena, E. Y. Harburga i J. Kane’a, That’s not all in terms of changes afoot at the Chorzów The- „Pocałunek kobiety-pająka” („Kiss of the Spider-woman”) atre – with the restructuring of the foyer, the theatre has J. Kandera i Freda Ebba oraz cieszące się ogromnym powo- gained an ideal area for exhibitions, which will round out the dzeniem kolejne inscenizacje musicali: „Cabaret” J. Kandera theatre’s offer. In autumn the theatre will open a cafe which i F. Ebba (10 lat na afiszu), „Człowiek z La Manchy” („The Man will be open all through the day and late into the evenings. Of La Mancha”) M. Leigha, D. Wassermana i J. Dariona i „Opera za trzy grosze” („Die Dreigroschenoper”) K. Weilla With a fantastic repertoire, high-quality directors and producers i B. Brechta. Dziś Teatr Rozrywki ma w repertuarze światowej and a versatile company which has won numerous ‘Golden sławy musicale: „Skrzypek na dachu” („Fiddler Of the Roof”) Masks’ and other industry awards, the Chorzów Theatre guar- J. Bocka, J. Steina i S. Harnicka (grany już 14. rok!), „Jesus antees high-level entertainment for their audiences. High-tech Christ Superstar” A. Lloyd Webbera i T. Rice’a (grany już equipment and fittings, the modern, spacious and airy interior 8. rok), „West Side Story” L. Bernsteina i S. Sondheima, „Jekyll of a stunning 19th century building add to the comfort and the and Hyde” F. Wildhorna i L. Bricusse’a, czy „Rent” J. Larsona fostering of memorable experiences at the Chorzów Theatre. oraz inne przedstawienia muzyczne i komediowe, w tym także dla dzieci. reklama Teatr Rozrywki jest również miejscem wielkich wydarzeń arty- stycznych. Na deskach chorzowskiego teatru gościli: Michaił Barysznikow, Milva, Hanna Schygulla, Bułat Okudżawa, gwiazdy jazzu, bluesa i muzyki pop. 300-350 imprez każdego roku ogląda ponad 120 tys. widzów, a od nowego sezonu ar- tystycznego 2008/2009 liczba ta może ulec nawet podwoje- niu! Od września 2008 r. publiczność odwiedzająca Teatr Rozrywki będzie mogła oglądać spektakle na dwóch profesjo- nalnych scenach: istniejącej Dużej Scenie oraz nowej – Małej. Mała Scena będzie nie tylko miejscem kameralnych spektakli i koncertów, ale również miejscem, wokół którego skupiać się będą działania edukacyjne i społeczne Teatru Rozrywki, m.in. multimedialny projekt „Szkoła Teatru” i projekt wspierający młodych artystów sztuk performatywnych „Entree” (teatr, ta- niec, muzyka, performance, happening itp). Na tym nie kończą się zmiany w Teatrze Rozrywki. W przebudowanym foyer teatr zyskał przestrzenie idealnie nadające się do organizacji werni- saży i wystaw, które uzupełnią ofertę teatru. Jesienią zostanie również otwarta regularna kawiarnia teatralna, która będzie czynna od godzin porannych do późnego wieczora.

Znakomity repertuar, wysokiej klasy realizatorzy i wszech- stronny zespół teatru (wielokroć nagradzany Złotymi Maskami i innymi nagrodami środowiskowymi), dają widzom gwarancję rozrywki na najwyższym poziomie. Profesjonalne wyposażenie oraz odnowione, przestronne i nowoczesne wnętrza pięk- nego, XIX-wiecznego budynku dodatkowo podnoszą komfort przebywania w Teatrze Rozrywki. Śląski Szlak Zabytków Techniki - część 2 26 artykuł powstał dzięki Śląskiej Organizacji Turystycznej the Silesian Industrial Monuments Route - part 2 this article is sponsored by Silesian Tourist Organisation

W pierwszej części niniejszego cyklu przedstawiliśmy idee ników Towarzystwa Górniczego „Spadkobiercy Jerzego von powstania Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Giesche”. Charakterystyczne budynki z czerwonej cegły powo- To właśnie na jego poindustrialnych obiektach opierają się trasy dują, że czujemy się tu jakby czas się zatrzymał. Jest to jedna wycieczek w ramach nowego, atrakcyjnego produktu tury- z nielicznych w regionie enklaw o niemalże nienaruszonym stycznego, jakim jest oferta pod nazwą „Śląska Podróż w Cza- układzie architektonicznym, pochodzącym z początków mi- sie”. Przypomnijmy, że obejmuje ona 3 trasy po zabytkowych nionego wieku. Drugim obiektem na naszej trasie jest Zabyt- obiektach województwa śląskiego: czarną, czerwoną i srebrną. kowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Guido” w Zabrzu, przez Pierwsza z nich, tj. trasa czarna, pozwala obejrzeć kilka nie- wielu uważana za perełkę na Szlaku Zabytków Techniki. Ko- zwykle zróżnicowanych miejsc, nierozerwalnie związanych palnia została założona w 1855 r. Po zakończeniu eksploatacji z przemysłową historią Górnego Śląska. Obiekty, wchodzące pełniła funkcję węzła odwadniającego kopalni doświadczalnej, w skład tej trasy, pragniemy przybliżyć Czytelnikom naszego a od 1982 r. Skansenu Górniczego. W trakcie jej zwiedzania magazynu w drugiej części tego cyklu. można obejrzeć zarówno część naziemną z zabytkowymi, po- Wycieczkę w ramach trasy czarnej zaczynamy od zabytkowego chodzącymi z lat 20. XX wieku maszynami wyciągowymi, jak osiedla robotniczego Nikiszowiec. Zbudowano je dla pracow- i część podziemną. W tej części zasymulowano warunki pracy

Nikiszowiec Śląska Podróż w Czasie Trasa Czarna

Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Guido” Historic “Guido“ Coalmine fot: archiwum ZKWK „Guido“ photos: ZKWK “Guido“ archives

Silesia – A Journey Through Time The Black Trail

In the first part of our cycle of articles, we presented the idea be- “Heirs of Jerzy von Giesche Mining Association“. The charac- hind the Industrial Monuments Route of the Silesian Voivodeship. teristic red-bricked buildings create an effect of time having “Silesia-A Journey Through Time“ is a new tourist attraction tak- stood still. It’s one of the few enclaves of architecturally un- ing into account the post-industrial cultural heritage sites along the touched town plans dating back to the beginning of the last Industrial Monuments Route. Just as a reminder, three of the trails century. The second site along the route is the Historic “Guido“ are being presented: the black, red and silver routes. The first, black, Coalmine in Zabrze. For many, this site, established in 1855, is route allows visitors to marvel several historically and culturally di- the pearl of the entire Industrial Monuments Route. When ex- verse sites, inextricably linked to the industrial history of Upper Sile- cavation ceased, the mine became part of the drainage system sia. Readers will be able to delve deeper into the individual heritage of another experimental mine, and in 1982, became a part of sites along this route in the second part of our cycle. the Mining Museum. Visitors are able to explore both the above-ground sections of the mine, including hoists dating The black route begins at the historic workers’ housing estate back to the 1920s, as well as the mine‘s underground pas- – Nikiszowiec. The estate was built for the employees of the sages. These underground channels have been prepared to give

SILESIA airport 4 (18) 2008 w XIX-wiecznej kopalni węgla kamiennego. Ostatnim punk- tem wycieczki jest Radiostacja Gliwicka. Stanowi ona wyjąt- kowy w skali europejskiej zabytek radiotechniki z najwyższym na świecie drewnianym masztem o wysokości 111 m. Warto przypomnieć, że Radiostacja Gliwicka na trwałe wpisała się w dzieje świata. To właśnie tu, 31 sierpnia 1939 r. miała miej- sce prowokacja hitlerowska, bezpośrednio poprzedzająca wy- buch II wojny światowej.

Więcej informacji na temat tej i pozostałych wycieczek, ofero- wanych w ramach oferty turystycznej „Śląska Podróż w Cza- sie”, można uzyskać na stronie internetowej Szlaku Zabytków Techniki pod adresem: http://www.gosilesia.pl/szt/

Radiostacja Gliwicka / Gliwice Radio Station visitors an idea of 19th century miners’ working conditions. The final stop along this route is the Gliwice Radio Station. Boasting the highest wooden telegraph aerial in the world (111m), the radio station is the only one of its kind in Europe. It was here that Hitler’s provocation on the 31st August 1939, preceded the outbreak of World War II.

For more information regarding this site and others along the “Silesia – A Journey Through Time“ heritage track, please visit the Industrial Monuments Route of the Silesian Voivodeship website at: http://www.gosilesia.pl/szt/ flota 28 fleet

Boeing 737

SILESIA airport 4 (18) 2008 29 fleet flota

Boeing 737 to najpopularniejszy wąskokadłubowy samolot pa- The Boeing 737 is the world’s most popular, medium-range, sażerski średniego zasięgu na świecie, produkowany w wielu narrow-body passenger aircraft. It has been produced in many wersjach od 1967 r. przez firmę Boeing z USA. Jest najczęściej different versions since 1976 by the Boeing Company in the kupowanym przez linie lotnicze samolotem pasażerskim USA, the 737 is the most ordered passenger jet of all time. wszechczasów. Do tej pory zamówiono w sumie ponad 8 000 There have been over 8 000 of these aircraft ordered up until sztuk tego modelu, a dostarczono 5 800 egzemplarzy, co now, of which 5 800 have been delivered. As a result, Boe- oznacza, że jest najlepiej sprzedającym się samolotem w hi- ing’s 737 is not only the most popular but also best-selling air- storii lotnictwa. Boeing 737 jest tak popularny, że patrząc craft in aviation history. Such is the popularity of this aircraft, w niebo istnieje duże prawdopodobieństwo, iż właśnie ogląda that if you look up at an aircraft in the air, there is a high pos- się jeden z 1 250. Boeingów, które aktualnie znajdują się w po- sibility that it’s one of the 1250 Boeing aircraft in the air at any wietrzu. Średnio co pięć sekund gdzieś na świecie startuje one time. On average, a Boeing 737 departs or lands some- jedna maszyna tego typu. Zależnie od wersji samolot może za- where in the world every 5 seconds. Depending on the ver- brać na pokład od 146. do 189. pasażerów. Jego maksymalna sion, the 737 has a seating capacity of between 146 and 189 prędkość przelotowa to 912 km/h. Rozpiętość skrzydeł wy- passengers. It can achieve a maximum speed of 912km/h and nosi 28,88 m, długość 36,45 m, a wysokość 11,13 m. Średni has an average range of 3 800km, which is more or less the zasięg to 3 800 km – jest to odległość, jaka dzieli np. Między- distance between Katowice Airport and the Canary Islands. The narodowy Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach od Wysp Ka- aircraft’s wingspan is 28.88m, it’s 36.45m long and has a naryjskich. Każdego dnia katowickie lotnisko odwiedza kilka height of 11.13m. Every day Katowice Airport hosts several Boeingów 737, najczęściej w barwach Lufthansy, ale przyla- Boeing 737s – mostly in Lufthansa’s livery, but also in the liv- tują także w malowaniach takich linii jak: Centralwings, Tuni- eries of airlines such as Centralwings, Tunisair, Eurocypria, Fu- sair, Eurocypria, Futura, SunExpress, Ryanair czy AMC Airlines. tura, SunExpress, Ryanair and AMC Airlines.

fot. Wojciech Brol, Piotr Nowak, Mikołaj Ziomek Rafał Dutkiewicz

reklama pomysł na Śląsk 30 a concept for Silesia patronat patron

Śląskie atrakcje dla wodniaków Silesian attractions for water-lovers

fot. Piotr Adamczyk Jezioro Paprocańskie / Lake Paprocany SILESIA airport 4 (18) 2008 31 patronat patron Czy można poświęcić artykuł akwenom wodnym Śląska? Może Is it possible to devote an entire article to water reservoirs in trudno uwierzyć, ale tak. Z wodą zazwyczaj kojarzą się nam Silesia? It may be difficult to believe, but it certainly is. Water Mazury, Warmia czy Suwalszczyzna. A jednak i nasz region is usually associated with the Mazurian Lakes, or the Warmia może zaoferować swe „wodne” walory nawet najbardziej wy- or Suwałki regions. However, our region also has much to offer

brednym żeglarzom. Na Śląsku bowiem, oprócz zbiorników in terms of “aqueous attributes“ for even the most demanding pomysł na Śląsk sztucznych (np. jezioro Rybnickie i Żywieckie) czy naturalnych sailors. Apart from natural reservoirs, of which admittedly there a concept for Silesia (których jest niewiele), występuje wiele zagłębień terenu wy- are only several, and artificial reservoirs, such as the Żywiec and pełnionych wodą. Są to pozostałości po działalności wydo- Rybnik lakes, there are also bodies of stagnant water collecting bywczej, prowadzonej przez wiele dziesiątków, a nawet setek in areas which bear the remnants of decades, or in some cases lat w złożach węgla kamiennego, wapnia, piasku, dolomitu centuries, of the mining of coal, calcium, sand, dolomite or czy ród cynku i ołowiu. Przykładem takich akwenów jest je- zinc or lead ores (eg Paprocany Lake, Szopienice Borki Land- zioro Paprocańskie, zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Szo- scape and Nature Reserve, or the Pogoria Reservoir in pienice – Borki” lub zbiornik Pogoria w Dąbrowie Górniczej. Dąbrowa). The Silesian water system, belonging primarily to Śląska sieć wodna, należąca w zdecydowanej większości the Baltic Sea, is made up of tributaries of the Poland’s largest do Bałtyku, „zbudowana” jest na dorzeczach dwóch najwięk- rivers – the Wisła (Przemsza, Biała, Brynica etc) and the Odra szych polskich rzek: Wisły (Przemsza, Biała, Brynica, etc.) i Odry (eg. Mała Panew). In fact, the sources of both these majestic (np. Mała Panew). Warto w tym miejscu wspomnieć, że obie rivers lie in Silesia – the Wisła springs from Barania Góra and mają swoje źródła na Śląsku: Wisła na Baraniej Górze, a Odra the Odra in the Odra Mountains. Frequent flooding, overflows w Górach Odrzańskich. Częste wylewy, podtopienia i powo- and swamping have resulted in the building of several retention dzie spowodowały, że powstało szereg zbiorników retencyj- nych, jak Jezioro Goczałkowickie na Wiśle, które także często są wykorzystywane do celów rekreacyjnych. Po dawce hydrologii, zapraszam Państwa na wycieczkę po kilku najciekawszych zbiornikach wodnych naszego regionu: Jezioro Goczałkowickie powstało na terenie gminy Goczałko- wice Zdrój jako sztuczny zbiornik wodny o charakterze zapo- rowym. Ten zbiornik retencyjny zaopatruje w wodę pitną większą część Górnego Śląska. Oprócz funkcji przeciwpowo- dziowej czy wodociągowej, jest także miejscem wypoczynku i rekreacji. Brzegi oraz wysepki, znajdujące się na jeziorze, są siedzibą wielu gatunków ptaków. Jezioro Paprocańskie, poło- żone w południowej części miasta Tychy, jest zbiornikiem po- wstałym po dawnym wyrobisku, które pracowało dla potrzeb huty. Dziś pełni rolę rekreacyjną oraz turystyczną. W ośrodku wypoczynkowym znajduje się m.in. strzeżona plaża, przystań fot. Janusz Moczulski wodna, pole campingowe z wypożyczalnią sprzętu sporto- Jezioro Goczałkowickie / Goczałkowice Reservoir wego. Jezioro Międzybrodzkie to sztuczny zbiornik, który powstał po wybudowaniu zapory wodnej w Porąbce na rzece reservoirs - such as Lake Goczałkowice on the Wisła, which are Sole. Jednym z projektantów był pierwszy prezydent Polski also used for recreational purposes. Gabriel Narutowicz. Spełnia ono funkcję przeciwpowodziową Enough about Silesian hydrology, we’d like to invite you on an i rekreacyjną. Przy zaporze znajduje się elektrownia szczytowo excursion to the most interesting bodies of water in our region: -pompowa na górze Żar – ulubione miejsce szybowników, lot- The Goczałkowice Reservoir, was built as an artificial dam niarzy i paralotniarzy z całej Polski. Jezioro Żywieckie – zbiornik reservoir at Goczałkowice Zdrój. This retention dam supplies retencyjny na Sole w Tresnej wraz z elektrownią wodną, wy- drinking water to the majority of Upper Silesia. Apart from korzystywany również w celach turystycznych. Zbiornik Pogo- flood prevention and supplying water, it is also a recreation ria, czyli zespół czterech zbiorników wodnych w Dąbrowie area. The lake’s shore and its islands also provide the perfect Górniczej, które utworzono na terenie dawnych wyrobisk pia- breeding ground for many bird species. Lake Paprocany, situ- sku. Pierwsze jezioro powstało w okresie okupacji jako miejsce ated in the southern part of Tychy, used to be a steelworks ex- letniego wypoczynku mieszkańców Zagłębia i Górnego Śląska. cavation site. Today, it’s not only a recreation site, but also a Znajdowała się tu szkoła dla żeglarzy i kajakarzy, i to tu treno- tourist attraction. The lake and surrounding parklands include wał wielokrotny mistrz świata na ślizgaczach Waldemar Mar- a guarded beach, a jetty and a camping ground with sporting szałek. Na akwenie działają cztery kluby żeglarskie. Jezioro equipment hire. The Międzybrodzie Lake, an artificial reservoir Pogoria II słynie z kolei z wyjątkowej roślinności (grążele żółte, established in the post-construction phase of the dam-building grzybienie białe), licznych ptasich kolonii (czaple, perkozy, on the Soła River at Porąbka. Poland’s first president, Gabriel kaczki, etc.) oraz zatoki, obejmującej „zatopiony las”. Jezioro Narutowicz, was one of the chief design-engineers working on wraz z otoczeniem stanowi obiekt ekologiczny, a więc obo- the project. Alongside the dam is Żar Mountain, which is par- wiązuje tu zakaz kąpieli i żeglowania, lecz można wędkować. ticularly favoured by gliders, hang-gliders and paragliders from Pogoria III, będąca ujęciem wody dla Huty Katowice, jest na- all over Poland. The top of Żar Mountain holds a pumped-stor- tomiast oazą windsurfingowców, żeglarzy, ale także i płetwo- age hydroelectric facility. The Żywiec Lake, a retention reser- nurków, a w zimie jezioro przejmują bojerowcy. W sezonie voir on the Soła River at Tresna, together with its own pomysł na Śląsk 32 a concept for Silesia patronat patron

wakacyjnym na tym akwenie jest rozgrywanych wiele regat, z których największe i najsłynniejsze to Regaty InterPuchar Zagłębia. Dodatkowym atutem są liczne ścieżki rowerowe, które otaczają to jezioro. Najmłodszy, ale zarazem największy zbiornik noszący numer IV i nazywany „Zbiornikiem Kuźnica Warężyńska”, nie jest wykorzystywany rekreacyjnie poza węd- kowaniem. Zbiornik Rybnicki został utworzony dla potrzeb Elektrowni „Rybnik”. Dzięki temu sezon żeglarski na tym zalewie jest najdłuższy w Polsce i trwa od kwietnia do października, a temperatura wody w tym okresie nie spada poniżej 150C. To z kolei powoduje, że jest „siedliskiem” klu- bów żeglarskich, stanic i ośrodków rekreacyjnych. Sztucznie zarybiany stanowi atrakcję dla wędkarzy (wiele gatunków ryb) fot. Janusz Moczulski i jest miejscem organizacji licznych konkursów. Zespół przy- Zakola Wisły koło Oświęcimia / Meanders on the Wisła near Oświęcim rodniczo-krajobrazowy „Szopienice-Borki”, położony na po- graniczu Katowic, Sosnowca i Mysłowic w dolinach Brynicy hydroelectric power station is a major tourist attraction. The i Rudawy, składa się z kompleksu stawów, spośród których naj- Pogoria Reservoir, or rather a group of reservoirs in Dąbrowa większe to Bagry, Morawa, Borki, Stawiki i Hubertus. Woda Górnicza, were formerly part of a sand excavation site. The first posiada pierwszą klasę czystości, z tej przyczyny są to tereny lake was established while Poland was under occupation and bytowania wielu gatunków roślin i zwierząt. Centrum Nurkowe became a summer holiday destination for the people of Upper „Orka” w Jaworznie, potocznie zwane „Koparki“, to zbiornik Silesia and Zagłębie Regions. The lake area includes 4 sailing na terenie dawnej kopalni dolomitu, na dnie którego znajdują clubs and a sailing and kayaking school. Amongst other no- się urządzenia służące kiedyś do wydobycia, jak np. koparki. table sportspeople, Waldemar Marszałek, 4-time world power- Odbywają się tu kursy nurkowania oraz funkcjonuje telesko- boat champion, trained here. The Pogoria II reservoir is famous powa komora dekompresyjna. for its unique flora - the yellow pond-lilies and the European I tak można by było przytaczać przykład za przykładem. Warto White Waterlily in particular, many bird colonies (herons, jednak uwzględnić w swych turystycznych planach wyprawy grebes, ducks) and a submerged forest. Considered to be an nad lub na akweny Śląska i – zamiast czytać o tych wodnych important ecological site, swimming and sailing are forbidden atrakcjach – samemu przekonać się o ich atrakcyjności. on the lake, though fishing is allowed in parts. Pogoria III, is the main water supply for the Katowice steelworks and is an Jezioro Żywieckie / Żywiec Lake oasis not only for sailors, but windsurfers and divers as well. In fot. Janusz Moczulski winter, the lake becomes home to iceboaters. The lake hosts many sailing regattas during the summer season, the biggest and most famous of which being the InterPuchar Zagłebia Re- gatta. The lake is encircled by numerous bike tracks. The newest and largest reservoir, Pogoria IV, also referred to as the Kuźnica Warężyńska Reservoir, is not available for recreational use. The Rybnik Reservoir, is situated alongside the Rybnik power station and is home to many sailing clubs, recreation centres and hostels. Lasting from April to October, this reser- voir has the longest sailing season in Poland (water tempera- ture never falls below 150C during this time). The “Szopienice-Borki“ Landscape and Nature Reserve, situated in the Brnica and Rudawa Valleys and bordering with Katowice, Sosnowiec and Mysłowice, is a lake complex. The largest in are Bagry, Morawa, Borki, Stawiki and Hubertus. The high quality of the water has resulted in this reserve being home to many species of plants and animals. The “Orka“ Diving Centre in Ja- worzno, known to locals as "Koparki" (steam shovels - eng) is part of what was once a dolomite mine. Some mining equip- ment still rests on the bottom of this reservoir. The Centre holds diving courses here and also operates a telescopic de- compression chamber. These are only a few of the many, many reservoirs in our region and each with its own story to tell. Perhaps that now it would be worth incorporating some of Silesia’s lakes into your plans and instead of merely reading about them, seeing them for yourself. Jacek Cwetler

patronat patron