Z DZIEJÓW POLSKIEJ PRASY NA OBCZYŹNIE (Od Września 1939 Roku Do Współczesności)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
INSTYTUT KULTURY FIZYCZNEJ W GORZOWIE WLKR ŚWIATOWA RADA BADAŃ NAD POLONIĄ STOWARZYSZENIE “WSPÓLNOTA POLSKA” ODDZIAŁ W GORZOWIE WLKP. Z DZIEJÓW POLSKIEJ PRASY NA OBCZYŹNIE (od września 1939 roku do współczesności) N ł Gorzów Wlkp. 2002 INSTYTUT KULTURY FIZYCZNEJ W GORZOWIE WLKP. ŚWIATOWA RADA BADAŃ NAD POLONIĄ STOWARZYSZENIE “WSPÓLNOTA POLSKA” ODDZIAŁ W GORZOWIE WLKP. Z DZIEJÓW POLSKIEJ PRASY NA OBCZYŹNIE (od września 1939 roku do współczesności) Pod redakcją Marka Szczerbińskiego Gorzów Wlkp. 2002 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE Marek Szczerbiński Prasoznawstwo na kongresach kultury polskiej na obczyźnie .................................................................................................................................9 Andrzej Chodubski Bariery i możliwości cywilizacyjne współczesnej emigracji polskiej ...............................................................................................................................23 Roman Nir Emigracja polska we Francji na łamach serwisu prasowego Światowego Związku Polaków z Zagranicy w 1942 roku ...............................................................................................................................37 Antoni Herkulan Wróbel Prasa polska w Ameryce Łacińskiej ...............................................................................................................................49 Krzysztof Rowiński Prasa polska i wydawcy w Wielkiej Brytanii podczas wojny i po jej zakończeniu ...............................................................................................................................65 Edmond Gogolewski Prasa polska we Francji w okresie II wojny światowej i w pierwszych latach po jej zakończeniu ...............................................................................................................................69 Iwona Drag Korga Miesięcznik „New Europę” instrumentem propagandowym rządu polskiego na uchodźstwie ...............................................................................................................................81 Daniel Boćkowski Działalność informacyjna i wydawnicza Ambasady RP w ZSRR w latach 1941-1943 95 Tadeusz Wolsza Polityka informacyjna władz RP na obczyźnie w latach 1945-1954 ............................................................................................................................ 103 Andrzej Zaćmiński Zagrożenie III wojną światową na łamach „niezależnej” prasy emigracyjnej (1945-1954) .............................................................................................................................117 Tadeusz Kondracki Prasa polskich organizacji kombatanckich w Wielkiej Brytanii w latach 1945-1950 .............................................................................................................................143 Przemysław Wojtowicz Biuletyn Związków Ziem Wschodnich RP .............................................................................................................................161 Kazimierz Łastawski Udział paryskiej „Kultury” w eksponowaniu polskiej racji stanu po II wojnie światowej .............................................................................................................................169 Wiesław Kukla Z dziejów prasy harcerskiej na obczyźnie .............................................................................................................................189 Krystyna Junosza Woysław „Głos Polski” w Argentynie w latach 1950-1970 .............................................................................................................................213 Józef Szostakowski Powojenne wydawnictwa polskiego ruchu oporu na Wileńszczyźnie w latach 1944-1951 .............................................................................................................................229 Aleksander Srebrakowski Rozwój polskojęzycznej prasy na terenie Litwy po 1944 roku .............................................................................................................................243 Maria Polkowska, Zuzanna Nawalicka „Panorama Polska-Nottingham” .............................................................................................................................271 Maria Kalczyńska Prasa polska i jej twórcy w zjednoczonych Niemczech .............................................................................................................................277 Elżbieta Michalik Prasa i wydawnictwa polskie w Szwecji .............................................................................................................................287 Jacek Knopek Geneza prasy polonijnej w Grecji w końcu XX wieku .............................................................................................................................299 Tatiana Gusarska Współczesna prasa polskojęzyczna na Ukrainie .............................................................................................................................305 Maria Jolanta Zmichrowska Polska w oczach Polonii australijskiej na łamach „Tygodnika Polskiego” w latach 1949-1989 .............................................................................................................................313 Aleksandra Ziółkowska-Boehm Benedykt Heydenkorn - dziennikarz i działacz polonijny .............................................................................................................................319 Joanna Ochocka Z dziejów polonijnej prasy w Kanadzie: sylwetka polonijnego publicysty .............................................................................................................................339 Jarosław Staszewski Zbiory czasopism polonijnych w Bibliotece Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej im. ks. Jana Jabłońskiego w Poznaniu .............................................................................................................................355 Agata Kalinowska-Bouvy Działalność Polskiego Stowarzyszenia Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie .............................................................................................................................367 Edmond Gogolewski Przeszłość i teraźniejszość prasy polonijnej we Francji .............................................................................................................................371 Aleksander Srebrakowski, Wrocław ROZWÓJ POLSKOJĘZYCZNEJ PRASY NA TERENIE LITWY PO 1944 ROKU Po II wojnie światowej Polska straciła terytoria położone na wschód od Niemna i Bugu. Obszary te już w 1939 r. zostały wcielone do radzieckiej Białorusi i Ukrainy oraz Litwy, będącej wtedy jeszcze niepodległym państwem. Kiedy zakończyły się działania wojenne tereny te, w ramach umowy o ewakuacji ludności opuściła znacz na część mieszkających tam Polaków1. Mimo to, gdy w 1959 r. w ZSRR przeprowa dzono powszechny spis ludności okazało się, że na Litwie mieszkało wtedy 230,1 tys., na Białorusi 538,8 tys., a na Ukrainie 363,2 tys. Polaków, którzy razem stano wili 82% osób tej narodowości w całym ZSRR. Spośród trzech wymienionych repu blik polska diaspora na Litwie była najmniej liczna, natomiast wykazywała się naj większym dynamizmem w działaniach na rzecz zachowania tożsamości narodowej. Zasadniczo na taki stan rzeczy miały wpływ dwa elementy. Po pierwsze, decydo wało rozmieszczenie tej ludności wewnątrz republiki. Generalnie Polacy na Litwie stanowili mniejszość narodową, jednak na południu kraju, na terenach wcielonych do tej republiki w 1939-1940 r. byli już większością, natomiast Litwini stanowili tam zdecydowaną mniejszość. Co więcej, nawet w Wilnie, do którego od 1939 r. napły nęła ogromna rzesza Litwinów, pierwszy powojenny spis ludności wykazał ich tylko 33,6%2. Taka sytuacja powodowała to, że Polacy żyjąc nie z własnej woli w innym kraju, mogli po części czuć się tutaj jak u siebie. Oczywiście miejscowe władze robiły wszystko aby zmienić taki stan rzeczy, jednak mimo to Polacy do dzisiaj sta nowią większość ludności wokół Wilna i na całym obszarze na południe od niego. Ważne jest też to, że zamieszkują oni to terytorium w sposób zwarty, a nie wyspo wo, tak jak ma to miejsce na Ukrainie. Drugim czynnikiem wpływającym na możliwości Polaków z Litwy była polity ka władz centralnych w Moskwie, które starały się wygrywać dla siebie zadawnio ny antagonizm litewsko-polski, będący pochodną sporu o przynależność państwo wą Wilna i Wileńszczyzny. Stąd w interesie władz centralnych ZSRR były różne kon cesje na rzecz Polaków, aby w ten sposób wzmocnić potencjalnych antagonistów wobec litewskiej większości, z którą miano znaczne kłopoty. Chodzi tu oczywiście o antykomunistyczną partyzantkę działającą tam jeszcze kilka lat po wojnie. Jak się później okazało polityka ta przyniosła spodziewane efekty, jednak najbardziej nieko rzystnie odbiło się to na Polakach, bo aż do upadku Związku Radzieckiego Polacy byli jedynie przedmiotem prowadzonej polityki, a Litwini w wielu przypadkach byli jej podmiotem. W pierwszym okresie po zakończeniu działań wojennych Polacy mieszkający w Litewskiej SRR dysponowali jedynie tym, co udało się zachować w czasie wojny oraz tym, co uzyskano wykorzystując początkowy bezwład instytucji radzieckich powracających na te tereny Ponieważ do 1947 r. trwał transfer ludności polskiej na zachód, wiele instytucji im służących działało na Litwie tymczasowo. Dopiero po tym jak republikę opuścili wszyscy Polacy chcący i mogący z niej wyjechać, poja wił się właściwy problem z polską mniejszością narodową