NR 2, Grudzień 2020 Biuletyn Informacyjny – Egzemplarz Bezpłatny

Gmina Dunajec Czarny NR 2, grudzień 2020 Biuletyn Informacyjny – egzemplarz bezpłatny

Dobry czas Co to jest PSZOK? Kolorowe jarmarki na budowęGmina Dunajec dróg Czarny str. 8 str. 18 str. 28 Z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia pragniemy życzyć Państwu Zaby ten czas przepełniony był radością, ciepłem i rodzinną atmosferą. Niech przyniesie odpoczynek i chwilę wytchnienia od codziennych obowiązków oraz energię i pomyślność na cały następny rok. życzy Wójt Gminy Czarny Dunajec wraz z Pracownikami WSTĘP

Spis treści:

Czas wyjść z domów i zaczerpnąć świeżego powietrza ...... 4 Dobry czas na budowę dróg ...... 8 Bezpieczeństwo na drogach priorytetem Wójta...... 10 Nasi radni o inwestycjach ważnych dla regionu...... 12 Stacja kolejowa w Podczerwonem odzyskała swój blask...... 14 Powstanie samorządowy żłobek w Czarny Dunajcu...... 17 Co to jest PSZOK i dlaczego Gmina jest zobowiązana go utworzyć ...... 18 Przydomowe oczyszczalnie ścieków...... 20 Na jesień 2021 r. GOPS w Czarnym Dunajcu w nowej siedzibie...... 22 Twoje przedszkole w Czerwiennem...23 Nagroda za szczególne osiągnięcia dla kultury Gminy Czarny Dunajec ...... 24 Czarny Dunajec zatrzymany w czasie! ...... 24 Górale Wyszyńskiemu ...... 25 Z pasji do sportu! ...... 26 Kolorowe jarmarki… ...... 28 Spotkanie z żywym rzemiosłem ...... 30 Wiąz z historią...... 31

Wydawcą jest Centrum Kultury i Promocji. Gminy Czarny Dunajec, ul. Piłsudskiego 2a, 34-470 Czarny Du- najec, e-mail: [email protected], tel. 18 26 571 79, tel. kom. 579 470 616. Zdjęcia archiwalne ze zbiorów Urzędu Gminy w Czarnym Dunajcu i Centrum Kultury i Promocji Gminy Czarny Dunajec. Biuletyn gminny wydawany będzie cyklicznie i jest możliwość umieszczania reklam. Więcej informacji pod numerem tel. 18 265 71 79 Skład komputerowy i druk: Drukarnia MK s.c., 34-400 Nowy Targ, ul. Waksmundzka 63, tel./fax 18 266 48 52, e-mail: [email protected], www.drukarniaMK.pl

Gmina Dunajec Czarny 3 REKREACJA

Czas wyjść z domów i zaczerpnąć świeżego powietrza

W roku 2020 Gmina zainwestowała w kolejne strefy rekreacyjne i ścieżki rowerowe. Strefy powstały w Ratułowie, Cichem oraz Chochołowie, a ścieżka rowerowa po- między Czarnym Dunajcem a Odrowążem. Łącznie na te cele wydatkowano ponad 766 023,19 zł i 139 934,60 EURO z czego aż 641 129,96 zł oraz 106993,99 EURO pocho- dziło z pozyskanych przez Gminę dotacji. Na początek 2021 roku będzie gotowe po- zwolenie na budowę placu rekreacyjnego w Piekielniku.

Strefa rekreacji wraz z torem przeszkód dla młodzieżowych drużyn strażackich

bok remizy OSP Ratułów Dolny w lipcu 2020 r. od- Odano do użytku strefę rekreacji wraz torem przeszkód dla młodzieżowych drużyn strażackich. Strefa rekreacji została dodatkowo ogrodzo- na i wyposażona w kilka tre- nażerów, stół do gier plan- szowych oraz piękną drew- nianą altanę wybudowaną w stylu góralskim. Plac rekreacji został oświetlony instala- cją solarną oraz wyposażony w monitoring. Łączny koszt wykonania tego zadania wy- niósł 256 233,46 zł z czego aż 249 942 zł pochodziło z dotacji jaką uzyskała OSP Ratułów Dolny w ramach środków po- chodzących z PROW 2014- 2020 – działanie LEADER.

4 Grudzień 2020 REKREACJA

Małopolska infrastruktura rekreacyjno-sportowa w Cichem

zięki uprzejmości ks. probosz- cza Janusza Rzepy na terenie Dparafialnym w Miętustwie wybudo- wano plac sportowo-rekreacyjny. W ramach zadania zostały zainstalowane urządzenia siłowni plene- rowej zaprojektowane w taki spo- sób, aby bezpiecznie mogły z nich korzystać dzieci, młodzież i senio- rzy. Największym urządzeniem na tej strefie jest stacja streetworko- utu. Łączny koszt budowy tej strefy wyniósł 115 215,77 zł z czego 63 810,00 zł pochodziło z dofinansowania pozyskanego z Urzędu Mar- szałkowskiego Województwa Ma- łopolskiego z programu Małopol- ska Infrastruktura Rekreacyjno Sportowa.

Gmina Dunajec Czarny 5 REKREACJA

Największy plac rekreacyjny a terenie Kamieńca w Chochołowie, w ob- rębie ośrodka zdrowia, powstała najwięk- Nsza i najkosztowniejsza inwestycja rekreacyjna w 2020 r. Strefa ta została wyposażona w plac zabaw dla dzieci z bogatą ofertą rozwojową, w tym pierwszą na terenie gminy publiczną tyrolkę, w urządzenia siłowni zewnętrznej dla młodzie- ży i seniorów, altanę, boisko do piłki plażowej, tablice edukacyjne o Szlaku Rowerowym wokół Tatr i w Chochołowie. W ramach projektu powstanie również publikacja stanowiąca materiał informacyjno – promocyjny, który będzie szeroko dystrybuowany m.in. na targach turystycz- nych w całej Polsce. Łącznie zadanie to koszto- wało 139 934,60 EURO z czego 106 993,99 EURO pochodziło z dotacji uzyskanej w ramach współ- pracy z Euroregionu Tatry z programu Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020.

6 Grudzień 2020 REKREACJA

Coraz bliżej połącze- Nasze ścieżki rowerowe na Google maps nia ścieżką rowero- asza Lokalna Organizacja Turystyczna Chochołowski pozyskał dota- wą Czarnego Dunajca Ncję na przeprowadzenie innowacyjnego działania promującego lokal- z Odrowążem ne dziedzictwo oraz atrakcje turystyczne poprzez umieszczenie 50 kilo- metrów tras rowerowych na terenie gminy w Google maps. Od tego roku iękne trasy rowerowe to wizy- widok naszych ścieżek rowerowych w formie streetview jest dostępny dla tówka naszej gminy i impuls dla każdego użytkownika Internetu na całym świecie. Dodatkowo zrealizowa- Plokalnych mieszkańców w inwesto- no działania reklamujące Centrum Promocji i Ochrony Torfowisk w Cho- wanie w szeroko rozumianą tury- chołowie, które w 2019 r. otrzymało wyróżnienie w skali całej Europy w ra- stykę. Kolejna inwestycja w ścież- mach konkursu EuroStarsAwards 2019. LOT na to zadanie wydatkował 53 kę rowerową ma na celu udostęp- 300,00 zł i pozyskał 50 000 zł dotacji w ramach PROW 2014-2020 – działa- nienie obszaru torfowisk wysokich nie LEADER. położonych pomiędzy Czarnym Dunajcem, a Odrowążem. Dzięki temu zadaniu powstało kolejne 400 m szlaku pieszo-rowerowego pro- wadzącego w głąb tego unikatowe- go obszaru. Do wykonania pozo- stało nieco ponad 1 kilometr ścieżki rowerowej i połączy się ona z osie- dlem Żary w Odrowążu. W ramach projektu dodatkowo zainstalowana została na trasie ścieżki luneta ob- serwacyjna. Została ona usytuowa- na w sąsiedztwie terenów torfowi- skowych, przy miejscu odpoczyn- kowym na szlaku, skąd roztacza się przepiękny widok na Babią Górę. Dodatkowo na Rynku w Czarnym Dunajcu umieszczony został totem multimedialny, na którym przed- stawiane są postępy budowy Szla- ku Rowerowego wokół Tatr oraz atrakcje turystyczne naszej Gminy. W 2021 r. wydana zostanie publikacja o dziedzictwie przyrodniczym Puścizn Wielkich. Łączny koszt tego zadania wyniósł 394 573,96 zł z czego 327 377,96 zł pochodziło z dotacji uzyskanej w ramach programu Interreg V-A Polska-Słowa- cja 2014-2020, dzięki współpracy z Euroregionem Tatry.

ragnę serdecznie podzięko- Urzędowi Wojewódzkiemu, Minister- dzięki którym w ramach Euroregionu wać wszystkim zaangażowa- stwu Rozwoju, WST w Krakowie, Eu- Tatry mogliśmy wykonać część wyżej Pnym osobom w powstanie in- roregionowi Tatry, EUWT Tatry, LOT opisanych inwestycji, tj. Miastu Trste- westycji strategicznych dla rozwoju Chochołowski, OSP Ratułów Dolny, na na Słowacji oraz Oravské Múzeum gminy Czarny Dunajec. Szczególne Parafii NMP Królowej Polski w Mię- Pavla Országha Hviezdoslava w Dol- podziękowania kieruje do instytucji tustwie, których członkowie, repre- nym Kubinie. Już dzisiaj pragnę po- finansujących i zarządzających za zentanci mieli swój udział w powsta- informować, że w przygotowaniu są okazane zaufanie oraz pomoc w pra- niu tylu wspaniałych inwestycji. To kolejne inwestycje rekreacyjne, a naj- widłowej realizacji tych inwestycji. dzięki okazanemu wsparciu, gmina bliżej uzyskania pozwolenia na bu- W szczególności podziękowania na- mogła poczynić szereg działań, któ- dowę dużej i nowoczesnej strefy re- leżą się Radzie Gminy i władzom so- re niewątpliwie wzmacniają jej po- kreacyjnej jesteśmy w Piekielniku. – łeckim, pracownikom tut. Urzędu tencjał na arenie Podhala. Dziękuje Marcin Ratułowski Wójt Gminy Czar- Gminy, Urzędowi Marszałkowskiemu, naszym zagranicznym Partnerom, ny Dunajec.

Gmina Dunajec Czarny 7 INWESTYCJE

Największa inwestycja na jaką gmina uzyskała dofinansowanie to remont Dobry czas drogi gminnej „Do Dzianisza” w miej- scowości Chochołów. Do końca maja 2021 roku zostanie całkowicie zmoder- nizowany prawie 1 kilometr drogi za na budowę dróg kwotę 1.044.956,07 zł. To zadanie uzy- Gmina Czarny Dunajec pozyskała cztery dotacje skało również 60 procent dofinansowa- w ramach Funduszu Dróg Samorządowych. Dzięki wsparciu nia z Funduszu Dróg Samorządowych. Ciekawostką jest również okoliczność, środkami zewnętrznymi możliwe było przyśpieszenie prac że w ciągu tej drogi zostanie umiejsco- nad budową dróg w Ratułowie, Odrowążu, Chochołowie wiony gazociąg, który pozwoli okolicz- i Pieniążkowicach. Powiat nowotarski w ramach nym mieszkańcom przyłączyć się do w/w funduszu pozyskał w naborze uzupełniającym na rok gazu. Ostatnim zadaniem na które gmina 2020 dotację na modernizację drogi z Czarnego Dunajca na uzyskała dofinansowanie z w/w fundu- Domański Wierch w Cichem. szu to zadanie polegające na remoncie nawierzchni drogi gminnej nr K 360267 kościół-cmentarz w Pieniążkowicach. Koszt inwestycji wyniesie 134353,76 zł przy kolejnym sześćdziesięcioprocen- towym dofinansowaniu. Termin zakoń- czenia prac – 30.05.2021 r. Dodatkowo w naborze uzupełnia- jącym na rok 2020 z FDS-u powiat nowotarski uzyskał pięćdziesięcioprocen- towe dofinansowanie na remont drogi powiatowej nr 1651K Czarny Dunajec – Poronin od km 0+870,00 (od mostu na Dunajcu) do 4+420,00 na Wierchu Do- mańskim. Gmina i powiat podzielą się po równo kosztami remontu tej drogi. Gmina samodzielnie nie byłaby w stanie wykonać tych wielkich inwestycji

Drogi z dotacjami z FDS-u

ierwszą dotacją jaką pozyskała gmina z Funduszu Dróg Samo- rządowych była dotacja na budowę drogi„za Wodą” w Ratuło- Pwie. Dzięki decyzji Premiera Polski Mateusza Morawieckiego wyso- kość dotacji sięgnęła 60 procent. Pozyskane środki znacząco przy- spieszyły realizację długo wyczekiwanej inwestycji drogowej pole- gającej na połączeniu osiedla za potokiem Bystry leżącego za remizą OSP w Ratułowie Górnym z drogą powiatową. Koszt zadania wyniósł 368 987,70 zł. Zadanie zostało oddane do użytku w czerwcubieżące- go roku. Dodatkowo sołectwo Ratułów zdecydowało się wykonać za kwotę 71 778,39 zł przedłużenie asfaltowe w/w drogi na odcinku oko- ło 100 m. Kolejna droga, która na jesień została oddana do użytku to ponad kilometrowy odcinek drogi do Żarów w Odrowążu. Koszt tej inwestycji wyniósł 526.820,91 zł i otrzymał sześćdziesięcioprocentowe dofinansowanie do kosztów kwalifikowanych z Funduszu Dróg Samorzą- dowych. Dodatkowo za zgodą władz sołectwa Odrowąż ze środków gminnych w obrębie w/w inwestycji dokonano modernizacji drogi do Kuboków i budowę brodoprzejazdu na potoku Piekielnickim. Koszt dodatkowych prac modernizacyjnych wyniósł prawie 200 ty- BRODOPRZEJAZD sięcy złotych.

8 Grudzień 2020 INWESTYCJEWYWIAD Remonty dróg drogowych bez tak znacznego dofinansowania. Stąd należą się ogromne słowa rolniczych podziękowania dla Wojewody Małopol- skiego Pana Łukasza Kmity oraz Pana kres lata to również czas doko- Premiera Mateusza Morawieckiego za nywania przez gminę remon- udzielenie naszej gminie tak wysokich Otów dróg rolniczych. W tym roku dotacji. Ciepłe słowa podziękowań kie- wykonano wiele inwestycji drogo- ruję również do władz powiatu nowo- wych na łączną kwotę 637 349,31 tarskiego na czele ze Starostą Krzyszto- zł oraz pozyskano dofinansowa- DROGA NA GRUSZKÓW WIERCH fem Fabrem oraz radnych powiatowych: nie z Małopolskiego Urzędu Woje- przewodniczącego Rady Powiatu Tade- wódzkiego na modernizację dróg usza Rafacza, radnego Jacka Stopki-Stu- dojazdowych do gruntów rolnych denckiego oraz radnej Marii Domagała w wysokości 172 864 zł. za zgłoszenie do funduszu drogi na te- Wykonano następujące moder- renie naszej gminy oraz wykonane re- nizacje dróg polnych: monty nawierzchni dróg powiatowych 1. Remont drogi rolniczej „Bor- w Czerwiennem i Podszklu. Bez waszej kowa” o nawierzchni tłucz- przychylności tak duże i konieczne in- niowej w miejscowości Czarny westycje nie byłyby możliwe. Dziękuję Dunajec za kwotę 58.034,84 zł. władzom Zarządu Dróg Powiatowych 2. Remont drogi rolniczej „Na w Nowym Targu za całoroczną współ- Snózki” o nawierzchni tłucz- pracę – słowa Marcina Ratułowskiego niowej w miejscowości Czer- DROGA DO KUBOKÓW W ODROWĄŻU Wójta Gminy Czarny Dunajec. wienne za kwotę 113.979,93 zł. 3. Remont drogi rolniczej o nawierzchni tłuczniowej „Pod- Wykonano również Brzegiem” w miejscowości za kwotę 27.032,94 zł. ważne modernizacje 4. Remont drogi rolniczej „Do Gąsiora” o nawierzchni tłucz- dróg na terenie gminy: niowej w miejscowości Odro- wąż za kwotę 18.827,00 zł. 1. Przebudowa drogi gminnej „Na 5. Remont drogi rolniczej „do So- Groszków Wierch” w Cichem śliny” o nawierzchni tłucznio- z tłuczniowej na bitumiczną za wej w miejscowości Piekielnik za kwotę 44.320,97 zł. kwotę 89 721, 86 zł. Dzięki cze- 6. Remont drogi rolniczej „Sołty- mu po latach oczekiwań doko- stwo” o nawierzchni bitumicz- nano połączenia Wierch Cichego nej w miejscowości Pieniążko- z Dzianiszem. wice za kwotę 60.134,08 zł. 7. Remont drogi rolniczej „do Ho- 2. Przebudowa drogi gminnej „Koło saniaków i Pytli” o nawierzch- Sądów” w Czarnym Dunajcu ni tłuczniowej w miejscowości z tłuczniowej na bitumiczną za Podszkle za kwotę 80.035,05 kwotę 47 226,83 zł. zł. 8. Przebudowa drogi rolniczej 3. Remont drogi w Piekielniku o nu- DROGA DO HOSANIAKÓW-PYTLÓW - PODSZKLE „Bielowa” na nawierzchnię bi- merze K360193-1 o nawierzchni tumiczną w miejscowości Ra- bitumicznej za kwotę 50 559, 86 tułów za kwotę 95.675,55 zł. zł. 9. Remont drogi rolniczej „Hyr- czykowa” o nawierzchni tłucz- 4. Przebudowa drogi „Koło Czarne- niowej w miejscowości Stare go Potoku” we Wróblówce z na- Bystre za kwotę 59.119,95 zł. wierzchni tłuczniowej na bi- 10. Remont drogi rolniczej „Ma- tumiczną za kwotę 100 928,88 zł. śnica w Dół” o nawierzchni tłuczniowej w miejscowości Łącznie gmina wydatkowała na dro- Załuczne za kwotę 60.278,66 gi, bez uwzględnienia odbudowy zł. dróg rolniczych kwotę 2 816 997,97 zł. DROGA DO ŻARÓW W ODROWĄŻU

Gmina Dunajec Czarny 9 INWESTYCJE

Bezpieczeństwo na drogach priorytetem Wójta Nie da się ukryć, że życie mieszkańców naszej gminy przy ruchliwych drogach stało się bardzo niebezpieczne. Wieloletnie zaniedbania w projektowaniu i budowie chodników w końcu będą możliwe do nadrobienia. Gmina Czarny Dunajec w porozumieniu z Powiatem Nowotarskim i Województwem Małopolskim rozpoczęła projektowania chodników przy drogach o największym natężeniu ruchu. Drogi wojewódzkie 957 i 958 mina Czarny Dunajec zawar- ła porozumienie z władzami GWojewództwa Małopolskiego, tj. zarządcą dróg wojewódzkich 957 i 958, w ramach którego z własnych środków wykona projekty chod- ników w miejscowościach Czarny Dunajec, Stare Bystre i Wróblówka. Środki zainwestowane w projekty zostaną rozliczone przy wykonawstwie chodników tak, aby zadania mogły być finansowane 50/50. W Czarnym Dunajcu powstanie projekt chodnika przy ul. Kolejowej, po lewej stronie od skrzyżowania drogi za Kopcem w stronę dysko- teki Dragon. Długość odcinka pro- jektowanego wyniesie 640 m. Koszt przygotowania dokumentacji to 56 026,50 zł. Termin zakończenia prac projektowych przypada na dzień 20.12.2021 r. We Wróblówce na drodze wo- Drogi powiatowe jewódzkiej 958 powstanie projekt chodnika od skrzyżowania przy mina Czarny Dunajec wspólnie z powiatem nowotarskim rozpoczęła wjeździe do sołectwa w stronę przy- w 2020 r, projektowanie kilku chodników przy najbardziej ruchliwych stanku relacji na Zakopane o dłu- Gdrogach w naszej Gminie. gości 140 m. Koszt dokumentacji W Dziale opracowany zostanie projekt chodnika na odcinku od kościoła projektowej wyniesie 33 210,00 zł. przez centrum wsi do ostatniego domu przy drodze powiatowej, o długo- Termin zakończenia prac projekto- ści 1252 m. Koszt dokumentacji projektowej zostanie w całości pokryty ze wych to 20.12.2021 r. środków gminnych i wyniesie 135 300,00 zł. Wydatki gminy na dokumen- W Starem Bystrem przy dro- tację projektową zostaną rozliczone przy wykonawstwie chodników w sto- dze wojewódzkiej 957 zostanie za- sunku 50/50. Termin zakończenia prac projektowych to 20.12.2021 r. projektowanych chodnik od grani- W Ratułowie zostanie wykonany I etap projektowania chodników na od- cy z Rogoźnikiem na długości oko- cinku 1440 m od domu nr 136 do mostu obok posesji nr 216. Chodnik bę- ło 310 m po stronie lewej i 60 m po dzie biegł po lewej stronie relacji na Zakopane. Koszt dokumentacji pro- stronie prawej do przystanku rela- jektowej zostanie w całości pokryty ze środków gminnych i wyniesie 116 cji na Nowy Targ. Koszt dokumen- 850,00,00 zł. Również w tym przypadku wydatki gminy na dokumentację tacji projektowej wyniesie 56 580,00 projektową zostaną rozliczone przy wykonawstwie chodników w proporcji zł. Termin zakończenia prac to 50/50. Termin zakończenia prac projektowych to 20.12.2021 r. 20.12.2021 r. W Cichem Zarząd Dróg Powiatowych zlecił projektowanie chodnik do

10 Grudzień 2020 INWESTYCJE

granicy z miejscowością Stare Bystre w stronę Mię- tustwa. Całkowity koszt zadania wyniesie 113 050,53 zł i jest finansowany wspólnie przez gminę i powiat. Gmina udzieliła powiatowej na ten cel dotacji celowej w wysokości 56 525,27 zł. Termin zakończenia prac to 30.12.2021 r. Do 30 grudnia 2022 r. mają powstać projekty chodni- ków w Cichem na odcinku od końca istniejących chod- ników, aż do skrzyżowania z drogą gminna na Ostrysz. Zadanie to zostało podzielone na 3 etapy odrębnie pro- jektowane. Całkowity koszt tych zadań wyniesie łącz- nie aż 746 747 zł i jest finansowany wspólnie przez gmi- nę i powiat. Gmina udzieliła powiatowi na ten cel dotacji celowej w wysokości 373 370 zł.

2021 rokiem kolejnych nakładów na przygotowanie dokumentacji projektowej chodników

2021 r. gmina wspólnie z powiatem nowotarskim planuje przystąpić do projektowania kilku chod- ników.W W Starem Bystrem od granicy z Cichem w stro- nę Skałki, w Czerwiennem w rejonie dwóch szkół oraz w Ratułowie od skrzyżowania na Czerwienne do posesji nr 136 oraz od mostu przy posesji nr 216 do granicy sołectwa z Nowem Bystrem.

Gmina Dunajec Czarny 11 INWESTYCJE

budżecie na ten cel została zare- zerwowana niebagatelna kwota Nasi radni o inwestycjach 3 700 000 zł, a w roku 2022 planowane są kolejne środki. Od zaprojektowania rozpocz- ważnych dla regionu nie się w roku 2021 budowa boiska Coraz bliżej koniec 2020 roku - to czas na pierwsze wielofunkcyjnego przy Szkole Pod- podsumowania, ale i plany na kolejne, najbliższe lata. stawowej w Podczerwonem, na co przeznaczone są środki z budże- Zestawienie inwestycji gminnych pokazuje jak wiele udało się tu gminy. Mnie, jako radną z tego zrobić oraz ile ważnych zadań obecnie jest projektowanych, okręgu i wnioskodawcę, szczegól- których realizacja rozpocznie się już w 2021 roku. Naszych nie cieszy ten projekt, ponieważ już radnych zapytaliśmy które inwestycje oceniają jako na etapie zbierania podpisów pod wnioskiem okazało się, jak wielu najważniejsze w tym roku. Poruszane tematy dotyczyły głównie mieszkańców Podczerwonego i Ko- dróg oraz tak zwanej infrastruktury, ale nie tylko, wskazywano niówki popiera tą inicjatywę. również wiele innych ciekawych projektów. Nie mogę również nie wspo- mnieć o małej, ale znaczącej dla mieszkańców Wróblówki, w któ- Lucyna Hosaniak, z drogi gminnej, która przebiega rej na co dzień mieszkam, inwesty- Radna Gminy Czarny między domami. Droga ta jest nad- cji- budowie oświetlenia przy dro- miernie eksploatowana i dodat- dze gminnej biegnącej równole- Dunajec z Podszkla kowo obciążona ruchem wszyst- gle do rzeki. Droga przy której ma kich samochodów jadących w stro- być zainstalowane oświetlenie jest nwestycje drogowe są istotnym nę Krakowa. W planach mamy tak- bardzo uczęszczaną drogą publicz- elementem rozwoju każdej gmi- że remonty innych dróg gminnych ną, która nie ma poboczy. Wykona- Iny, przynoszą korzyści mieszkań- oraz budowę małej hali sportowej nie oświetlenia powinno zwiększyć com i ułatwiają im codzienne funk- przy Szkole Podstawowej w Podsz- bezpieczeństwo jej użytkowników- cjonowanie. Gmina Czarny Duna- klu i placu rekreacyjnego, który po zarówno kierowców, jak i pieszych, jec działa bardzo prężnie w tej dzie- godzinach lekcyjnych będzie do- czy rowerzystów. dzinie, a wszystko dzięki wspar- stępny dla wszystkich mieszkań- Na koniec, jako przewodniczą- ciu i zaangażowaniu Pana Wójta. ców naszej wsi. ca Komisji Oświaty, Kultury, Spor- Najważniejszą inwestycją, którą Jeśli chodzi o ten rok to na jesie- tu i Turystyki chciałabym podkre- udało się mi pozyskać na nadcho- ni ukończyliśmy budowę drogi po- ślić duże zaangażowanie p. dyrek- dzący rok budżetowy jest opraco- wiatowej prowadzącej z Podszkla tor Iwony Wontorczyk i pracowni- wanie dokumentacji projektowej do Podsarnia w stronę Podwilka. ków Gminnego Zespołu Oświato- dla gminnej drogi biegnącej przez Dzięki tej inwestycji doszło do po- wego. Dzięki ich staraniom udało Górne Podszkle. Od kilku lat stara- łączenia dwóch gmin Czarnego się pozyskać olbrzymie środki na my się połączyć gminę Raba Wyż- Dunajca i Jabłonki. realizację różnego rodzaju projek- na z Gminą Czarny Dunajec – bra- tów dedykowanych uczniom na- kuje tam odcinka drogi powiatowej Zofia Kierkowska szych szkół, np. „Jeżdżę z głową”, przebiegającej również przez Gór- „Już pływam”, „Umiem pływać”, ne Podszkle – w 2021 roku będzie- – Przewodnicząca „Narodowy Program Rozwoju Czy- my pracować nad dokumentacją Komisji Oświaty, telnictwa”, „Moje łyżwy”, „Szkolny projektową dla tej drogi. Na tym od- Kultury, Sportu Klub Sportowy”, „Aktywna tablica”, cinku mamy obecnie polną ścieżkę, „Zdalna Szkoła”,„Zdalna Szkoła+” dlatego drogę musimy wybudować i Turystyki czy „Odkrywamy Małopolskę”. Po- od podstaw, w przybliżeniu będzie nadto zrealizowano dużą ilość re- to około kilometra asfaltowej na- riorytetową inwestycją tej ka- montów szkół na łączną kwotę ok. wierzchni. Działania te podejmo- dencji będzie w mojej ocenie bez 1 000 000 zł. wane są we współpracy z powiatem Pwątpienia budowa żłobka w Czar- nowotarskim. Jeżeli sytuacja poli- nym Dunajcu. W założeniach ma Daniel Domagała tyczno-gospodarcza na to pozwoli, obejmować opieką 80 dzieci. Decy- to inwestycja ta zostanie zakończo- zja o tej inwestycji została poprze- Radny Gminy Czarny na najpóźniej w 2022roku. Pragnę dzona internetową ankietą, w któ- Dunajec podkreślić, że brak tego łącznika rej ponad 90% respondentów opo- utrudnia życie naszym mieszkań- wiedziało się za powstaniem ta- hodniki w Cichem to istot- com, ponieważ muszą korzystać kiego miejsca. W przyszłorocznym Cna kwestia z punktu widzenia

12 Grudzień 2020 INWESTYCJE

bezpieczeństwa wszystkich miesz- Ratułowskim, nie jest to niemożli- a Działem – powstaje właśnie doku- kańców. Brak wydzielonego i utwar- we, ponieważ już kiedyś rozgrywa- mentacja projektowa. dzonego pobocza szczególnie moc- ne tam były zawody lekkiej atletyki. nodaje się we znaki w okresie je- Nie robimy tego obecnie, bo mamy Krzysztof Bartoszek, sienno-zimowym, kiedy szybko przestarzałe urządzenia, które są robi się ciemno, mamy więcej śnie- niebezpieczne, a nie chcemy ryzy- Sołtys wsi Czerwienne gu, jest ślisko – przy tak niesprzyja- kować zdrowia dzieci. jących warunkach, poruszanie się Strefa rekreacyjna nie została rzedszkole w Czerwiennym jezdnią stwarza niebezpieczeństwo jeszcze ostatecznie ukończona. Wi- przechodzi gruntowny remont, zarówno dla pieszych oraz kierow- dzimy, że takie miejsca są bardzo Pa wszystko to możliwe jest dzięki ców. O tę inwestycję upominamy potrzebne, szczególnie teraz gdy pozyskanym środkom. W tym roku się od wielu lat. Na szczęście mamy mamy zamknięte siłownie czy ba- wyposażyliśmy obiekt w meble i za- obecnego Wójta, który ruszył ten te- seny. W obliczu tego, miejsca rekre- bawki, wygospodarowaliśmy go- mat z przysłowiowego kopyta i te- acji na świeżym powietrzu są szcze- dziny dla nauczycieli. Niezależnie raz praktycznie przez całe Ciche bę- gólnie oblegane, jeśli tylko pozwa- od tego wspólnym wysiłkiem gmi- dziemy mieć chodniki. Powiat zgo- la na to pogoda. Nowa strefa, która ny i sołectwa wybudowaliśmy plac dził się współfinansować te działa- nia, co więcej będzie starał się o dofinansowanie z zewnątrz – jest to bardzo duża inwestycja, która wymaga ogromnych nakładów, ale nie powinna być dłużej odkładana w czasie. Coraz więcej osób posiada własne pojazdy, ruch samocho- dowy jest wzmożony – myślę rów- nież o turystach, którzy lubią nas odwiedzać szczególnie w okresach świątecznych i wakacyjnych, dlatego musimy zadbać o bezpieczeń- stwo nas wszystkich. Innym ważkim tematem jest oświetlenie boiska, szczególnie te- powstała już w Cichym jest bardzo zabaw z bezpieczną nawierzchnią raz kiedy dzieci są na nauczaniu funkcjonalna. To plac zrealizowa- i nowym wyposażeniem. W przy- zdalnym i potrzebują więcej ru- ny w duchu europejskim, z myślą szłym roku, jeśli tylko uda się nam chu i aktywności na świeżym po- o małych dzieciach oraz o starszych zdobyć fundusze chcielibyśmy roz- wietrzu. Sam jestem nauczycie- użytkownikach. Jest to pierwszy tak budować szkołę „do góry”, dzie- lem i wiem, jak to wygląda – dziec- innowacyjny plac w naszej gminie, ci mamy coraz więcej, wskaźniki ko praktycznie przez cały dzień sie- a co więcej są dalsze plany na roz- demograficzne dają nam nadzie- dzi przed laptopem. Chcemy, żeby wój tego miejsca. ję, na to, że rodziny będą miały co- kluby, szkółki, SKSy, UKSy mogły raz więcej dzieci, dlatego chcemy normalnie funkcjonować do póź- Zdzisław Gal by wszystko sprawnie funkcjono- nych godzin na obiekcie sporto- wało, zarówno na poziomie przed- wym, a mogą to robić tylko wtedy, aszym priorytetem jest budowa szkola jak i starszych klas. Dodam kiedy mają odpowiednie oświetle- hali sportowej w Pieniążkowi- jeszcze, że do naszego przedszkola nie. Pamiętajmy, że od końca sierp- Ncach. Udało się nam pozyskać środ- uczęszczają dzieciaki z okolicznych nia do wczesnych wiosennych mie- ki na tę niezwykle ważną dla całe- miejscowości. Mamy już opracowa- sięcy dużo szybciej robi się ciemno go regionu inwestycję. Liczymy, że ny projekt, szukamy zewnętrznego – wyklucza to możliwość korzy- etap projektowania pójdzie spraw- źródła finansowania, bo koszty są stania z boiska często już o godzi- nie, ponieważ mieszkańcy nie mogą dosyć wysokie – to ponad półtorej nie 16:00, czyli w momencie, kie- się już doczekać pełnowymiarowej miliona złotych. dy dzieci mają na to czas, bo są po sali gimnastycznej. Doszliśmy również do porozu- lekcjach. Innym moim marzeniem Do wydziału dróg samorządo- mienia z powiatem i w przyszłym jest by cały nasz stadion przyspo- wych został złożony wniosek o re- roku rusza projektowanie chodni- sobić do lekkiej atletyki. Wymaga- mont drogi na cmentarz. Sprawa jest ka od remizy Czerwienne Dolne po łoby to kompletnej przebudowy, w toku, mamy nadzieję, że dosta- skrzyżowanie z drogą na Budza. Ko- nawierzchni tartanowej, przygoto- niemy dofinansowanie na ten cel. lejne projektowanie obejmie odci- wania skoczni i rzutni. Rozmawia- Jesteśmy w trakcie projektowania nek od Budza z drugiej strony, do łem już o tym z Wójtem Marcinem łącznika między Pieniążkowicami końca miejscowości.

Gmina Dunajec Czarny 13 INWESTYCJE

dotycząca dziejów kolei austro-wę- gierskiej. Można tam będzie uzyskać Stacja kolejowa informacje o Szlaku i ścieżkach rowerowych. Uzupełniająco planowane jest także wydzierżawienie części budynku na cele gastronomiczne. w Podczerwonem - To unikalny projekt – oce- nia Marcin Ratułowski wójt gminy Czarny Dunajec. – Każdy kto wi- odzyskała swój blask dział stan techniczny tego budynku przed remontem doskonale wie, Budynek dawnej stacja PKP w Podczerwonem to unikatowy ile wymagało to pracy. Budynek był obiekt dziedzictwa kulturowego, wpisany do gminnego w opłakanym stanie, podobnie jak rejestru obiektów podlegających ochronie. Stanowi on część i jego najbliższe otoczenie. Uznali- transgranicznej linii kolejowej i pochodzi z początku XX wieku. śmy, że przygotowując infrastruktu- rę dla ścieżek i tras rowerowych nie możemy sobie pozwolić na kompro- misy. I zrobiliśmy coś naprawdę na najwyższym poziomie – to w znacz- nym stopniu jeszcze uatrakcyjni naszą ofertę turystyczną. Będzie to w pełni profesjonalny punkt obsługi rowerzysty i turysty, ale nie tylko. In- westycje rowerowe w Gminie Czarny Dunajec służą nie tylko promocji regionu, ale przede wszystkim propa- gują aktywny styl życia wśród miesz- kańców i przyjezdnych gości. Są na- pędem rozwojowym dla sektora tu- rystycznego w gminie. Inwestycja została zrealizowa- na dzięki funduszom Gminy Czar- elem gruntownego remon- historyczno-kulturowo-przyrodni- ny Dunajec, przy dofinansowaniu tu było odrestaurowanie za- czego „Szlaku wokół Tatr”. Na ca- z Programu Współpracy Transgra- Cbytkowego budynku z zachowa- łym 40-kilometrowym odcinku od nicznej Rzeczpospolita Polska – Re- niem jego charakterystycznych ele- Nowego Targu do Trsteny brako- publika Słowacka. Za bieżące utrzy- mentów tak wewnątrz, jak i na ze- wało dotąd takiego właśnie punk- manie punktu w Podczerwonem wnątrz obiektu oraz zmiana spo- tu. Na terenie dawnej stacji znajdzie odpowiadać będzie dzierżawca sobu jego użytkowania. Od teraz się serwis i wypożyczalnia rowerów, obiektu obsługi rowerzystów, który będzie on przeznaczony do ob- ogólnodostępne sanitariaty, par- zostanie wybrany na początku 2021 sługi użytkowników głównej trasy king oraz ekspozycja historyczna r. w drodze konkursu ofert.

14 Grudzień 2020 EDUKACJA

Winda w szkole - spełnienie marzeń uczniów Likwidacje barier i integracja społeczna to obecnie najważniejsze priorytety, jeśli chodzi o modernizację obiektów użyteczności publicznej - także w Liceum Ogólnokształcącym i Technikum – szkole o profilu integracyjnym w Czarnym Dunajcu.

zięki realizacji zadania Rozbudowa bu- Rozmowa z Michałem Ddynku Liceum Ogólno- Jarończykiem - Sekretarzem kształcącego w miejscowo- ści Czarny Dunajec o win- Gminy Czarny Dunajec dę osobową wraz z instala- cją elektryczną uczniowie Czy Pana zdaniem rowerzyści mogą wreszcie być z niepełnosprawnościa- zadowoleni widząc zakończoną renowację stacji mi zyskają udogodnienie, kolejowej w Podczerwonem? które ułatwi im użytkowa- Stacja kolejowa w Podczerwonem przeszła gruntow- nie szkolnych przestrzeni ną modernizację. Działania te były możliwe dzię- na wyższych poziomach ki środkom z Programu Współpracy Transgranicznej budynku. Polsko-Słowackiej i wpisują się w szeroko rozumiany W bieżącym roku szkol- temat Szlaku Rowerowego wokół Tatr. Tworząc nową nym do szkoły tej uczęsz- infrastrukturę na trasie Nowy Targ – Trstena chcieli- cza 9 osób z orzeczeniem śmy zachęcić okolicznych mieszkańców i turystów do o kształceniu specjalnym aktywnego spędzania wolnego czasu. ze względu na niepełno- sprawność, a wśród nich Z jakich udogodnień będą mogli skorzystać są 4 osoby z niepełno- rowerzyści? sprawnością ruchową. To Stawiamy przede wszystkim na obsługę ruchu rowe- właśnie dla tych uczniów rowego, dlatego w Podczerwonem będzie funkcjono- winda będzie ogromnym wała wypożyczalnia rowerów. Dzięki urządzeniom udogodnieniem w co- oddanym do ogólnego użytku każdy będzie miał dziennym funkcjonowa- nigdy nie widziała wyż- możliwość wykonania drobnych napraw w rowerze niu. - Uważam, że prze- szych pięter. Winda wpły- czy też dopompowania kół. Będą toalety i mała ga- bywanie wśród zdrowych nie na rozwój naszej pla- stronomia. Przewidziana została również ekspozycja rówieśników ma nieoce- cówki – będziemy mogli informacyjno-edukacyjna dotycząca historii kolei. niony wpływ na uczniów utworzyć klasopracow- Nowe walory architektoniczne i estetyczne przykuwa- niepełnosprawnych, nie z prawdziwego zda- ją uwagę i zachęcają do odwiedzin. ogranicza ich wyklucze- rzenia, ponieważ wszyscy nie społeczne – mówi Te- uczniowie będą mogli się Gmina przejęła ten obiekt w opłakanym stanie, resa Dziwisz, dyrektor przemieszczać po całym zarówno jeśli chodzi o sam budynek, ale również szkoły. – Przez brak win- budynku szkoły. jego najbliższe otoczenie dy, ze względu na niepeł- Nauczyciele szkoły To prawda, budynek i jego otoczenie wręcz odstrasza- nosprawnych uczniów, podkreślają, że sytuacja ły. Powoli jednak wychodzimy na prostą. Choć zada- przez kilka lat uczyli- pandemii pokazała, jak nia się mnożą, staramy się im podołać organizacyjnie śmy się tylko na parterze. mocno uczniowie zwią- i finansowo. Opłaciło się ratować ten obiekt i dać mu Część z nich kończąc edu- zani są ze szkołą i ze sobą. nowe życie. Efekt każdy może zobaczyć. kację i opuszczając szkołę Przedłużająca się izolacja

Gmina Dunajec Czarny 15 EDUKACJA

w kontaktach z rówieśnikami, na- miał związane z tym plany i rów- normalnie funkcjonować i zawierać uczycielami, brak normalnych lek- nież spotkało go nieszczęście – zo- przyjaźnie. My jako szkoła staramy cji wzbudza w nich uczucie tęskno- stał potrącony na pasach. Był pół się realizować to przesłanie. ty i chęć powrotu do normalności. roku w śpiączce, później w Klinice Samorząd Czarnego Dunajca - Jestem pedagogiem specjalnym Budzik w Warszawie. Koszty lecze- co roku przeznacza środki finan- i prowadzę specjalistyczne zaję- nia były ogromne – lokalna społecz- sowe sięgające milionów złotych cia z uczniami niepełnosprawny- ność stanęła na wysokości zada- na funkcjonowanie oświaty - sama mi – mówi Agnieszka Król, wicedy- nia prowadząc liczne zbiórki i akcje subwencja przekazywana gminie rektor placówki i jednocześnie na- dla tego chłopca. Udało się go wy- nie wystarcza na podstawowe wy- uczyciel. – Codziennie mam z nimi budzić i na prośbę pani psycholog, datki. Część z tych pieniędzy prze- kontakt i wiem, jak się czują w sy- która z nim pracowała, trafił do na- znaczona jest na przełamywanie tuacji wykluczenia z życia społecz- szej szkoły. Oczywiście wypadek zo- barier, które dzieciom i młodzieży nego. Jeden z uczniów powiedział stawił na nim ślady, zwłaszcza w pa- utrudniają normalne funkcjonowa- mi kiedyś, że przebywanie w po- mięci, ale codziennie obserwujemy nie w społeczeństwie. - Usłyszeli- koju, w czterech ścianach było dla zachodzące w nim postępy. Janek śmy tutaj o „ścianach”, które osoby niego przytłaczające. Miał wraże- jest u nas od roku i w tej chwili jest niepełnosprawne muszą codziennie, że ściany to bariery w jego ży- już bez wózka, choć oczywiście na- nie pokonywać – mówi Marcin Ra- ciu, których nie jest w stanie skru- dal wymaga wsparcia – ma nauczy- tułowski, wójt Gminy Czarny Du- szyć. Niepełnosprawność może się ciela współorganizującego proces najec. – I my w miarę naszych moż- przydarzyć każdemu z nas, na każ- nauczania w klasie integracyjnej. liwości chcemy im w tej walce po- dym etapie naszego życia. Pozwo- Widzimy, że idzie do przodu i wyso- magać. Robimy wszystko, aby niwe- lę sobie przytoczyć historię chłop- ce prawdopodobnym jest, że jesz- lować bariery społeczne i architek- ca, który chciał zostać elektrykiem. cze zagra w piłkę. Szkoła na począt- toniczne stające na drodze naszym Wypadek na motorze, a w jego na- ku działalności nie dysponowała mieszkańcom dotkniętym niepeł- stępstwie złamany kręgosłup, prze- windą, a chciała stworzyć uczniom nosprawnościami. Jednym z takich niósł go na wózek inwalidzki. Zda- najbardziej dogodne warunki, które zadań jest właśnie budowa windy rzenie losowe wymusiło na nim we- umożliwiłyby im normalne funkcjo- w Liceum Integracyjnym. Zaczy- ryfikację życiowych planów. Mówię nowanie - dlatego naukę przenie- nając od udogodnień na poziomie o tym, ponieważ był to nasz uczeń siono do pomieszczeń na parterze. szkoły pozwalamy przełamywać - buntownik, który nigdy nie przy- Winda, którą zakupił Urząd Gminy stereotypowe odczucia, że niepeł- kładał się do nauki, który przy- w Czarnym Dunajcu wprowadza re- nosprawni uczniowie są balastem szedł do nas po wypadku zraniony, wolucję. Będziemy mogli być no- dla społeczności. Pamiętajmy, że zły na cały świat, z poczuciem nie- woczesną szkołą, otwartą i integra- wszystkie szkoły, a w szczególności sprawiedliwości, że takie nieszczę- cyjną. Chcemy i będziemy dawać te integracyjne, mają przygotować ście przydarzyło się właśnie jemu. szansę każdemu uczniowi, nieza- młodsze pokolenie do dalszego, do- Dzięki kontaktowi z innymi ludźmi leżnie od jego sytuacji życiowej czy rosłego życia. Obowiązujące pra- przeszedł ogromną zmianę – zrozu- zdrowotnej. Mając doświadczenie wo krajowe jak i europejskie wprost miał, że nauka i wiedza są dla niego w obcowaniu z uczniami niepełno- obliguje samorządy do wspierania szansą. Wysiłki nie poszły na marne sprawnymi, widzimy jak obecność osób, które miały nierówny start – chłopak zdał maturę jako jeden kolegów i koleżanek pozytywnie życiowy tak, aby dać im szansę na z najlepszych. To wszystko wpłynę- wpływa na zdrowych uczniów, któ- samodzielność społeczną. Z roku ło na jego samoocenę i tak go pod- rzy nie mają ograniczeń w drodze na rok staramy się podnosić jakość budowało, że poszedł na studia. Je- do spełniania swoich marzeń. Do- kształcenia na wszystkich pozio- steśmy z nim w kontakcie, dlatego dam, że jest to młodzież z różnych mach edukacji w naszej Gminie. wiemy, że ukończył studia licen- środowisk, która nie zawsze miała Zależy nam, aby nasi uczniowie byli cjackie i kontynuuje studia magi- do czynienia z niepełnosprawno- wszechstronnie wykształceni i aby sterskie II stopnia z zakresu logisty- ścią, nie zawsze ją rozumie, która śmiało mogli konkurować z dzieć- ki w Bielsku Białej. Jest niezależny. uczy się empatii, zrozumienia, pomi oraz młodzieżą z dużych miast. Jeszcze jako uczeń naszego liceum trzeby niesienia pomocy i przede Nie wyobrażam sobie sytuacji, że zrobił prawo jazdy, aktywnie dzia- wszystkim pokory w stosunku do nasze dzieci nie będą miały moż- ła w organizacjach charytatywnych własnego życia i zdrowia. Chcemy, liwości korzystania z najlepszych świadczących pomoc osobom, któ- aby nasi uczniowie kończąc tą szko- szkół podstawowych, tutaj u nas, na re znalazły się w podobnej sytu- łę i idąc dalej w świat nie bali się miejscu. acji, co on. Opowiem o jeszcze jed- osób niepełnosprawnych, nie uda- Koszt zainstalowania nowocze- nym naszym uczniu – Janku, który wali, że ich nie dostrzegają, potra- snej windy w Liceum Integracyj- był zupełnie zdrowym chłopakiem fili nawiązać z nimi więzi i relacje. nym wyniósł blisko 275 tys. zł i zo- – dodaje Agnieszka Król. – Był bar- Osoby z niepełnosprawnością chcą stał on w całości pokryty ze środków dzo aktywny fizycznie - grał w piłkę, być traktowane normalnie – chcą własnych Gminy Czarny Dunajec.

16 Grudzień 2020 INWESTYCJE

Powstanie samorządowy żłobek w Czarny Dunajcu Gdy w zasadzie wszystkie tego typu placówki w regionie są prywatne, Gmina Czarny Dunajec szykuje się do otwarcia samorządowego żłobka. Na jesień 2022 r. w Czarnym Dunajcu powstanie żłobek dla 80 dzieci w wieku 1-3 lata. Szacuje się, że czesne w gminnym żłobku wynosić będzie połowę tego co w prywatnych placówkach.

ankiecie przeprowadzonej odpowiednie środki. Wkrótce Gmi- co w późniejszym okresie pozwo- przez Gminę Czarny Dunajec na ogłosi przetarg na budowę pu- li maluchom płynnie przejść do zapytanoW mieszkańców o wyrażenie blicznego żłobka. starszaków. zdania w kwestii budowy żłobka. Aż W nowej placówce planowane - Chciałbym, aby matki, które 96,4% osób biorących udział w ba- jest utworzenie 5 oddziałów z 16 mogą i chcą pracować miały moż- daniu wskazało żłobek jako inwe- miejscami w każdym. – Staraliśmy liwość posłania dziecka do żłob- stycję priorytetową i niezbędną dla się oszacować, ile miejsc potrzebu- ka. Gmina dzięki tej inwestycji sta- Gminy Czarny Dunajec. jemy w żłobku i wszystko wskazu- nie się nowoczesna i nie będzie Powrót młodych mam na ry- je na to, że to będzie wystarczająca ustępować miastom – mówi Mar- nek pracy po urodzeniu dziecka liczba – mówi Iwona Wontorczyk, cin Ratułowski, Wójt Gminy Czarny nie bywa łatwy, w szczególności, Dyrektor Gminnego Zespołu Oświa- Dunajec. gdy nie mogą one liczyć na wspar- towego w Czarnym Dunajcu. - Kon- Budowa żłobka jest inwestycją cie i pomoc w opiece nad dziec- cepcja zakłada, że będzie to budy- kosztowną, największą w skali po- kiem. Dostrzeżenie tego problemu nek parterowy o powierzchni użyt- wiatu, dlatego Gmina będzie starać dało impuls do działania, wyko- kowej 380 m2, umiejscowiony w są- się o dofinansowanie ze środków nany został projekt i zaplanowano siedztwie obecnego przedszkola, zewnętrznych.

Gmina Dunajec Czarny 17 EKOLOGIA

punkt selektywnego zbierania od- padów komunalnych, samodziel- Co to jest PSZOK nie lub wspólnie z inną gminą lub gminami. Ponadto ustawa dopusz- cza możliwość niezapewnienia przez Gminę przyjmowania bio- i dlaczego Gmina odpadów przez PSZOK, jeżeli w za- mian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w cało- jest zobowiązana ści zapewnia odbieranie tych od- padów z miejsc ich wytwarzania. Ze względu na rodzaje odpadów oddawanych do PSZOK nie należy go utworzyć obawiać się przykrego zapachu, czy gryzoni. Jak w naszej gminie podchodzono do tematu budowy PSZOK-a Gmina Czarny Dunajec już w 2016 r. podjęła pierwsze starania zmierzające do powstania PSZOK, tj. wytypowane zostały obszary pod jego lokalizację w nowo tworzonym miejscowym planie zagospodaro- wania przestrzennego. Założeniem Gminy było, aby MPZP dopusz- czał realizację PSZOK przy istnie- jącej oczyszczalni ścieków, jak rów- nież planowanych oczyszczalniach – z zastrzeżeniem – że dopuszcze- nie to nie ma zastosowania w grani- PSZOK musi powstać farby, kleje), cach obszarów szczególnego zagro- • przeterminowanych leków żenia powodzią. Z uwagi na to, iż Zgodnie z obowiązującymi prze- i chemikaliów, na terenie Gminy dotychczas funk- pisami – art. 3 ust. 2 pkt 6 – ustawy • odpadów niekwalifikujących się cjonuje jedna oczyszczalnia ście- z dnia 13 września 1996 r. o utrzy- do odpadów medycznych po- ków – zlokalizowana w miejscowo- maniu czystości i porządku w gmi- wstałych w gospodarstwie do- ści Czarny Dunajec – Wójt Gminy nach (Dz. U. z 2020 r., poz. 1439 mowym w wyniku przyjmowania wiosną 2017 r. zwrócił się do Sołty- ze zm.) Gminy zapewniają czy- produktów leczniczych w formie sa oraz Rady Sołeckiejo wyrażenie stość i porządek na swoim terenie iniekcji i prowadzenia monitorin- opinii w sprawie lokalizacji i budo- i tworzą warunki niezbędne do ich gu poziomu substancji we krwi, wy PSZOK-a na terenie tej właśnie utrzymania, a w szczególności two- w szczególności igieł i strzykawek, miejscowości, w sąsiedztwie istnie- rzą punkty selektywnego zbierania • zużytych baterii i akumulatorów, jącej oczyszczalni ścieków. W maju odpadów komunalnych (PSZOK) • zużytego sprzętu elektrycznego 2017 r. Rada Sołecka miejscowości w sposób umożliwiający łatwy do- i elektronicznego, Czarny Dunajec kategorycznie od- stęp dla wszystkich mieszkańców • mebli i innych odpadów mówiła wyrażenia zgody na budo- gminy, które zapewniają przyj- wielkogabarytowych, wę PSZOK we wskazanej lokaliza- mowanie co najmniej odpadów • zużytych opon, cji. Mając na względzie stanowisko komunalnych: • odpadów budowlanych Rady Sołeckiej Wójt Gminy wniósł • wymienionych w pkt 5, tj. papier, i rozbiórkowych, o ujęcie w proponowanym porząd- metale, tworzywa sztuczne, szkło, • odpadów tekstyliów i odzieży. ku obrad na najbliższym Zebraniu odpady opakowaniowe wieloma- Przepisy ww. ustawy wskazują, Wiejskim punktu dotyczącego lo- teriałowe oraz bioodpady; iż Gmina jest obowiązana utwo- kalizacji i budowy PSZOK na tere- • odpadów niebezpiecznych (np. rzyć co najmniej jeden stacjonarny nie miejscowości Czarny Dunajec.

18 Grudzień 2020 EKOLOGIA

Niestety na najbliższym Zebra- wykonania PSZOK ze względu mieszkańców do korzystania z nieniu Wiejskim nie została poruszo- na będący w trakcie procedowa- go, a także ułatwienia im pozbywa- na kwestia zlokalizowania PSZOK- nia uzgodnień miejscowy plan zania się odpadów. Zgodnie z wytycz- -a w sąsiedztwie istniejącej oczysz- gospodarowania przestrzennego, nymi dot. lokalizacji PSZOK winien czalni, ani na żadnym z kolejnych który zakłada różne możliwości on znajdować się w możliwie bli- zebrań wiejskich. Początkiem 2019 jego lokalizacji. Przychylając się do skiej odległości od skupisk ludno- r. Gmina przystąpiła do prac zwią- wniosku Wójta Gminy WIOŚ odro- ści, celem umożliwienia mieszkań- zanych z wdrożeniem „nowego sys- czył termin utworzenia PSZOK do com samodzielnego dostarczenia temu gospodarowania odpadami”. końca czerwca 2021 r. odpadów. Ponadto PSZOK powi- Na spotkaniu roboczym dot. zmian nien być dobrze skomunikowany. w segregacji i odbiorze odpadów Co dalej z PSZOK Działka pod lokalizację PSZOK-a, komunalnych, w którym udział powinna być wyposażona w odpo- wzięli zarówno Radni, jak i Sołtysi – iem wiednią infrastrukturę – począwszy omówiona została kwestia budowy od drogi dojazdowej, a skończyw- PSZOK. I tym razem inwestycja ta Mając na uwadze rosnące ceny spotkała się ze sprzeciwem – jeden za odbiór i zagospodarowanie od- z Radnych – wyraził swój sprzeciw padów komunalnych, a przede wobec lokalizacji PSZOK na terenie wszystkim obowiązek ustawowy miejscowości Czarny Dunajec, ale posiadania PSZOK, Gmina podej- nie wskazał jakiegokolwiek miej- muje działania w celu uporząd- sca na jego lokalizację. Rada sołec- kowania gospodarki odpadami, ka Czarnego Dunajca dopiero na a efektem tych działań mogą być swoim posiedzeniu w dniu 7 grud- nowe udogodnieniaw gospodar- nia 2020 r. wskazała swoje propozy- ce odpadami dla mieszkańców. cje na lokalizację PSZOK-a, tj. w Ba- W związku z zasygnalizowanym ligówce na działkach o numerze przez dotychczasowego dzierżaw- 8330,14769, 14802, teren we Wró- cę brakiem zainteresowania dalszą blówce obok mostu tuż koło bo- dzierżawą działki ewid. nr 1940/50, iska sportowego oraz w Piekielniku położonej w miejscowościCzarny w miejscu zaprojektowanej oczysz- Dunajec, część przedmiotowej nie- czalni ścieków. ruchomości Gmina może przezna- czyć na budowę ultranowoczesne- Kontrola go PSZOK- a wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Teren, który wzięto Małopolskiego pod uwagę stanowi własność Gmi- Wojewódzkiego ny, a nadto zapisy MPZP wskazu- szy na odpowiednich przyłączach Inspektora Ochrony ją iż możliwe jest lokowanie tego energetycznych i wodociągowych. typu inwestycji w tym terenie, bez Szczególną uwagę należy zwrócić Środowiska konieczności zmiany planu, która na kwestie ochrony przeciwpoża- mogłaby potrwać nawet kilka lat. rowejm.in. w kontekście koniecz- W okresie od 1 sierpnia do 29 Ponadto zlecone zostało opracowa- ności opracowania operatu ppoż. września 2017 r. Małopolski Wo- nie mapy do celów projektowych, jewódzki Inspektor Ochrony Śro- która jest niezbędna do podjęcia Obawy dotyczące dowiska w Krakowie – Delegatu- jakichkolwiek dalszych działań. Na ra w Nowym Sączu przeprowadził podstawie tej mapy możliwe będzie jego budowy kontrolę Gminy Czarny Dunajec opracowanie programu funkcjo- w ramach ogólnopolskiego cyklu nalno-użytkowego PSZOK-a, któ- Ankieta dot. gospodarki odpa- kontrolnego – sprawdzenie realiza- rystanowić będzie materiał do wy- dami w Gminie przeprowadzona cji zadań własnych gmin w zakresie dania opinii przez Radę Sołecką wsi przez tut. Urząd w marcu 2019 r. ustawy o trzymaniu czystości i po- Czarny Dunajec oraz zajęcia stano- wśród Radnych oraz Sołtysów (zło- rządku w gminach. Jednym z naj- wiska przez Radę Gminy. żono 15 ankiet) wykazała, iż 60% istotniejszych zarządzeń pokontro- ankietowanych uważa, ze PSZOK lnych było utworzenie stacjonarne- Lokalizacja stanowi uciążliwość i zagrożenie go PSZOK zgodnie z wymaganiami dla zdrowia ludzi, blisko 27% nie ww. ustawy. Stosownie do wytycz- PSZOK-a - zasady uważa go za takie zagrożenie a po- nych Zarządzenia Pokontrolnego zostali nie mają zdania w tym tema- Wójt Gminy końcem 2019 r. zwrócił Wybór lokalizacji PSZOK-a ma cie. Tylko czy jest się czego obawiać? się do WIOŚ o odroczenie terminu kluczowe znaczenie dla zachęcenia W przekonaniu Gminy budowa

Gmina Dunajec Czarny 19 EKOLOGIA

PSZOK skutkować będzie uporząd- kowaniem terenu, który obecnie stanowi miejsce magazynowania odpadów budowlanych. PSZOK do- celowo będzie terenem ogrodzo- nym i w pełni monitorowanym. Za- znacza się, że PSZOK nie jest wysy- piskiem śmieci a wszystkie stano- wiska kontenerowe na tymczasowe składowanie odpadów będą szczel- ne, jak również zadaszone. Odpady oddawane przez mieszkańców do PSZOK będą na jego terenie skła- dowane wyłącznie tymczasowo do momentu zapełnienia kontenera i następnie odbierane przez upraw- nione podmioty. Powstanie PSZOK ma ułatwić mieszkańcom oddawa- Przydomowe nie nietypowych, dużych odpadów, które nie mogą lub nie powinny tra- fiać do tradycyjnych pojemników na odpady. Mieszkańcy w ramach oczyszczalnie ścieków uiszczanej opłaty za odbiór i zagospodarowanie odpadów będą mogli przekazać odpady do PSZOK bez dla poprawy gospodarki ponoszenia dodatkowych kosztów. Pamiętajmy, że utworzenie PSZOK niesie za sobą wiele korzyści dla mieszkańców i nie wpłynie w żaden wodno-ściekowej negatywny sposób na jakość życia w jego sąsiedztwie. Działanie takie powinno się przyczynić do zmniej- na terenie Gminy szenia tzw. „dzikich wysypisk”. Co do zasady PSZOK ma być ułatwie- niem dla mieszkańców. Dotychczas meble, stare lodówki, pralki, zużyta Czarny Dunajec armatura łazienkowa, czy farby po- zostałe po malowaniu mieszkania Gmina Czarny Dunajec już kolejny rok wspiera przedsięwzięcia zalegały na posesjach w oczekiwa- zmierzające do poprawy stanu środowiska naturalnego poprzez niu na tzw. „zbiórkę gabarytów” od- budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, które zapewniają bywającą się dwa razy w roku (wio- oczyszczanie ścieków w miejscu ich powstania. sna/jesień) oraz zbiórkę odpadów niebezpiecznych (raz na kwartał). PSZOK ma za zadanie pomóc w roz- ieprzerwanie od 2018 r. w bu- tarczowym); wiązaniu tego problemu i umożli- dżecie Gminy Czarny Dunajec • hydrofitowa oczyszczalnia wieniu mieszkańcom Naszej Gmi- Nzabezpieczane są środki na dotacje ścieków (osadnik gnilny + złoże ny wcześniejszego oddawania ta- dla mieszkańców w ramach Progra- hydrofitowe). kich odpadów do miejsca,w którym mu udzielania dotacji celowych na Zgodnie z przyjętym regulami- przestrzegane są wszystkie obo- realizację budowy przydomowych nem, dotacja na budowę przydo- wiązujące przepisy prawa, w zakre- oczyszczalni ścieków. mowej oczyszczalni ścieków wynosi sie gospodarki odpadami. Ponadto Dofinansowaniu podlegają6 000 zł – 8 500 zł kosztów jej zakupu stworzenie w Gminie właściwych oczyszczalnie, w których zastoso- i montażu, w zależności od liczby warunków selektywnej zbiórki od- wano jedno z poniższych rozwiązań obsługiwanych przez oczyszczalnię padów z pewnością przyczyni się technologicznych: osób, a nabór wniosków w ramach do lokalnej poprawy jakości śro- • oczyszczalnia z osadem czyn- Programu jest ciągły. dowiska przyrodniczego, a także nym (przepływowa lub SBR); Dofinansowanie zadania zwią- wzrostu świadomości ekologicznej • oczyszczalnia ze złożem bio- zanego z zakupem i montażem wśród mieszkańców. logicznym (zraszanym lub kompletnej, nowej przydomowej

20 Grudzień 2020 EKOLOGIA

oczyszczalni ścieków udzielane jest metodą niskoobciążonego osadu nadal realizowany w 2021 roku, osobom fizycznym do obsługi bu- czynnego, jak również metodą zło- a w budżecie Gminy planowane dynków mieszkalnych na terenie ża biologicznego. Dotacjom pod- jest zabezpieczenie na ten cel kwo- naszej Gminy. Dofinansowaniem legają wyłącznie oczyszczalnie po- ty 500 tys. zł. objęte zostały obszary poza zasię- siadające stosowne certyfikaty, któ- Program ten przyczynił się do giem zbiorczego systemu kanaliza- re zapewnią oczyszczenie ścieków powstania sanitarnej infrastruktu- cji sanitarnej. w stopniu umożliwiającym odpro- ry, która chroni środowisko przy- Głównym założeniem Progra- wadzenie ich do gleby lub wody rodnicze, a zwłaszcza grunty i wody mu wsparcia finansowego bu- zgodnie z obowiązującymi przepi- przez skażeniem ściekami. Budowa dowy przydomowych oczysz- sami. Coraz częściej Beneficjenci przydomowych oczyszczalni ście- czalni ścieków było lokalne upo- decydują się na wykorzystanie wody ków umożliwia mieszkańcom re- rządkowanie gospodarki ścieko- pościekowej jako wody gospodar- alne obniżenie kosztów legalne- wej, poprawa warunków życia czej – do podlewania ogrodów, my- go pozbywania się ścieków do po- i zdrowia mieszkańców Gminy, wy- cia powierzchni utwardzonych czy ziomu przez nich akceptowalnego. eliminowanie zagrożeń dla zaso- pojazdów – dzięki czemu jest ona Tym samym prowadzi to stopnio- bów wodnych, a także zwiększenie dwukrotnie wykorzystywana. wo do osiągnięcia zamierzonej sa- konkurencyjności Gminy. Ze względu na to, iż na obszarze nitacji terenu gminy i przekłada się Pierwsze dotacje przyznane zo- Gminy istnieje wiele rejonów, gdzie na poprawę jakości lokalnych wód stały jesienią 2018 r. dzięki cze- realizacja zbiorczej kanalizacji była- gruntowych, poprzez zmniejszenie mu wsparcie uzyskało 12 Bene- by nieopłacalna biorąc pod uwagę wolumenu nieoczyszczonych ście- ficjentów na łączną kwotę 84 tys. trudne warunki terenowe, jak rów- ków przedostających się do grun- zł. W roku kolejnym z dotacji sko- nież rozproszoną zabudowę Gmina tu z często nieszczelnych zbiorni- rzystało 43 Beneficjentów na łącz- zdecydowała, iż najlepszym rozwią- ków. Najważniejszą zaletą przy- ną kwotę bliską 300 tys. zł. Nato- zaniem będzie zastosowanie inno- domowych oczyszczalni, jest to, iż miast w roku 2020 w ramach dotacji wacyjnego rozwiązania problemów oczyszczone ścieki migrujące do z pomocy finansowej zrealizowa- gospodarki wodnościekowej, jakim środowiska naturalnego odpowia- no aż 77 przydomowych oczysz- jest budowa indywidualnych przy- dają wszelkim normom wymaga- czalni ścieków na kwotę ponad 540 domowych oczyszczalni ścieków. nych prawem i w żaden sposób nie tys. zł. Tabela poniżej przedstawia Wychodząc naprzeciw potrze- wpływają na jego degradację. szczegółowe zestawienie przyzna- bom mieszkańców, jak również Zachęcamy mieszkańców do sko- nych dotacji w rozbiciu na lata oraz mając na względzie ilość oczeku- rzystania z finansowego wsparcia miejscowości. jących wniosków (91 wniosków wg udzielanego przez Gminę Czarny Realizowane w ramach Pro- stanu na dzień 03.12.2020 r.)Pro- Dunajec, gdyż w ten sposób chro- gramu oczyszczalnie są urządze- gram udzielania dotacji celowych nimy przyrodę, a przede wszystkim niami do oczyszczania ścieków, na realizację budowy przydomo- samych siebie. w których ścieki są neutralizowane wych oczyszczalni ścieków będzie

Miejscowość 2018 r. 2019 r. 2020 r. Razem Chochołów - 1 - 1 Ciche - 7 12 19 Czarny Dunajec - 2 1 3 Czerwienne 1 4 15 20 Dział 1 2 4 7 Koniówka - - - - Odrowąż 1 10 12 23 Piekielnik 1 2 5 8 Pieniążkowice - 7 11 18 Podczerwone - - - - Podszkle - - 2 2 Ratułów 1 4 5 10 Stare Bystre 3 2 4 9 Wróblówka 3 1 3 7 Załuczne 1 1 3 5 Razem 12 43 77 132 Kwota dofinansowania 84 000,00 zł 299 500,00 zł 540 530,00 zł 924 030,00 zł

Gmina Dunajec Czarny 21 LUDZIE I WYDARZENIA

Rozmowa Na jesień 2021 r. GOPS z dyrektorem Gminnego Ośrodka w Czarnym Dunajcu Kultury w Czarnym Dunajcu Rafałem w nowej siedzibie Wilkusem Nowa siedziba to lepsze warunki W 2021 r. zostanie wykonana adaptacja pomieszczeń po byłej również dla klientów GOPS-u? Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa mieszczącej się w budynku Ośrodka Zdrowia w Czarnym Dunajcu na nową Już odkilku lat wiedzieliśmy, że wa- siedzibę Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Koszt całej runki w jakich pracujemy i przyj- inwestycji wyniesie 1.275.689,44 zł na co gmina otrzymała 100 % mujemy naszych podopiecznych są daleki od tych które obecnie są dotacji w ramach rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. wymagane. Pandemia koronawirusa jeszcze mocniej pokazała nam braki w podstawowych udogodnie- niach, jeśli chodzi o naszych klien- tów. Przypomnę, że cały nasz dział świadczeń mieścił się na piętrze, a to powoduje, że ludzie czekając gromadzili się na schodach, które są bardzo niebezpieczne. Pozostała część osób stała na zewnątrz. Z takimi warunkami nie zgadzał się Wójt Gminy i zdołał przekonać tutejsza Radę Gminy w te inwestycję. To dobra wiadomość dla wszystkich, bo podnosząc standardy służymy ogó- łowi. Będziemy teraz dysponować dużym, wydzielonym i dostosowa- nym do standardów ochrony zdrowia pomieszczeniem do przyjmowania klientów. Usprawni to na- szą pracę, co niewątpliwie prze- łoży się na zadowolenie naszych podopiecznych.

PODCZAS DNIA PRACOWNIKA SOCJALNEGO Jesteśmy przed Świętami Bożego Narodzenia to czas wyjątkowo wy- października 2020 r. podpisana została umowa z firmą budowlaną, któ- tężonej dla Was pracy? ra zajmie się adaptacją pomieszczeń po Agencji Restrukturyzacji i Mo- 6dernizacji Rolnictwa w budynku Ośrodka Zdrowia w Czarnym Dunajcu na Święta Bożego Narodzenia to czas siedzibę Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. To dobra wiadomość dla czynienia dobra i dzielenia się tym wszystkich klientów tutejszego GOPS-u, którzy w komfortowych warun- dobrem z innymi, dlatego po raz kach spełniających obecne reżimy sanitarne będą mogli załatwiać swoje kolejny podjęliśmy współpracę ze sprawy. Stowarzyszeniem Inicjatyw Mło- W zakres prac budowlanych wejdzie nie tylko adaptacja istniejących po- dzieży Orawskiej. zorganizowali- mieszczeń, ale też dobudowa klatki schodowej i windy, przebudowa kana- śmy zbiórkę produktów dla osób lizacji sanitarnej i deszczowej pod projektowaną dobudowę oraz odtwo- i rodzin w trudnej sytuacji finanso- rzenie chodników po wykonaniu realizacji. Nowa siedziba znacznie po- wej. W tym roku, w pomoc zaanga- prawi warunki pracy i przyjmowania klientów tutejszego ośrodka pomo- żowaliśmy dzieci ze szkół na tere- cy społecznej co przełoży się na zadowolenie mieszkańców Gminy Czar- nie Gminy Czarny Dunajec, które ny Dunajec korzystających ze wsparcia tej placówki. Przewidywany termin zbierały produkty z dłuższym ter- realizacji to 29 października 2021 r. minem przydatności, by te kolejno

22 Grudzień 2020 LUDZIE I WYDARZENIA

trafiły do osób najbardziej potrzebujących. Niestety ludzi wymagających pomocy Twoje przedszkole jest wśród nas nadal bardzo dużo. Obserwując ten smut- ny fakt, postanowiliśmy dzia- łać podwójnie – wyszliśmy w Czerwiennem z inicjatywą Zostań świętym Warto przypomnieć, że gminne przedszkole w Czerwiennym Mikołajem – sami zbieramy funkcjonuje już dwa lata i zapewnia opiekę całodzienną dla 40 dzieci przynoszone nam przydatne produkty, które na bieżąco są – w tym momencie do placówki uczęszcza komplet podopiecznych. rozdysponowywane. Cieszy- A wcześniej przecież był moment, gdy przedszkolu groziło my się z każdej rzeczy, któ- zamknięcie. rą mieszkańcy do nas przy- noszą. Świadczy to o solidar- 2019 roku z prowadzenia pla- ności społecznej i o tym, że cówki zrezygnowało Stowarzy- chcemy pomagać. szenieW Szkół Katolickich, które prowa- dziło oddziały przedszkolne w gmin- Mamy również dobre wia- nej Szkole Podstawowej nr 1 w Czer- domości dla tych, którzy od wiennym. Było to ogromnym pro- dawna bezskutecznie szuka- blemem dla mieszkańców, którzy wy- ją pracy? syłali swoje dzieci do tej placówki. – Szukaliśmy jak najlepszego rozwią- W ramach Regionalnego Pro- zania właśnie dla lokalnej społeczno- gramu Operacyjnego Woje- ści – mówi nam Iwona Wontorczyk, wództwa Małopolskiego na Dyrektor Gminnego Zespołu Oświa- lata 2014-2020 przystąpili- towego Gminy Czarny Dunajec. - Ra- śmy do projektu Komplekso- tunkiem okazał się program z Mało- wa aktywizacja społeczno-za- polskiego Centrum Przedsiębiorczo- wodowa mieszkańców Gmi- ści – nawiązaliśmy współpracę z firmą ny Czarny Dunajec. Dofinan- z Poznania, która pomogła nam przy- sowanie tego zadania, po- gotować odpowiedni wniosek i pozy- zyskane przez naszą Gminę skać dofinansowanie na projektTwo - przekroczyło milion złotych. je przedszkole w Gminie Czarny Du- Dzięki tym środkom może- najec. Wartość całego projektu wynio- my zaplanować szereg dzia- sła ponad 450 tys. zł, z czego pozyska- łań na rzecz osób najbardziej ne środki to ponad 370 tys. zł., a wkład potrzebujących – wsparciem własny Gminy stanowiła kwota 82,5 objętych zostanie 70 miesz- tys. zł. W ramach tego przedsięwzię- kańców Gminy Czarny Du- cia odnowiono plac zabaw dla dzie- najec. Są to osoby bezrobot- ci – pojawiły się tam nowe huśtawki, ne, zagrożone wykluczeniem piaskownica, „sprężynowce”, karuze- ale i dla naszej społeczności – na ry- zawodowym, osoby nieak- la tarczowa i zjeżdżalnie. Uzupełnie- nek pracy powracają osoby po krót- tywne zawodowo, korzysta- niem tych atrakcji jest również ścian- kiej przerwie i znów są aktywne za- jące ze wsparcia miejscowe- ka wspinaczkowa. Wszystko to zorga- wodowo. Warto dodać, że środki po- go Domu Pomocy Społecz- nizowane jest na nawierzchni spełnia- zyskane z projektu Twoje przedszkole nej. Projekt startuje 1 stycznia jącej wszelkie normy bezpieczeństwa. w Gminie Czarny Dunajec zostały też 2021 i potrwa do 30 czerwca – Jednym z moim priorytetów jest ak- przeznaczone na zajęcia logopedycz- 2022. Osoby biorące w nim tywność zawodowa naszych miesz- ne i dodatkowe z naciskiem na rozwój udział mogą liczyć na wspar- kańców – podkreśla Marcin Ratułow- kluczowych kompetencji oraz częścio- cie psychologiczno-terapeu- ski wójt Gminy Czarny Dunajec. – Naj- we pokrycie pensji nauczycieli. Pla- tyczne, doradztwo zawodo- częściej młode mamy muszą zostać cówka została wyposażona w liczne we, prawne, finansowe. Moc- w domu przy dzieciach, gdy w pobliżu pomoce dydaktyczne -telewizory, dru- nym punktem Komplekso- nie ma żłobka czy przedszkola. Stara- karki i zabawki aktywizujące dla naj- wej aktywizacji… będą kursy my się to zmieniać i w ten sposób ak- młodszych dzieci. Nowoczesne meble zawodowe i staże, w ramach tywizować zawodowo sporą grupę na- w salach, doposażenie kuchni i szereg których przewidziano sty- szych mieszkańców. To ogromna ko- innych udogodnień to również efekt pendia szkoleniowe. rzyść nie tylko dla rodziców dzieci, tego projektu.

Gmina Dunajec Czarny 23 LUDZIE I WYDARZENIA

Nagroda za szczególne osiągnięcia

dla kultury tym roku otrzymali ją Od zawsze zaangażowani Czesława i Stanisław Sob- w działania na rzecz krzewienia czykowie.W Państwo Sobczyko- kultury regionalnej i wielokrot- Gminy wie swoją aktywność kultural- nie doceniani i nagradzani. Są ną rozpoczęli jako członkowie laureatami między innymi: zespołu regionalnego im. Klim- - 2005 r. – Nagroda im. Hen- ka Bachledy w Zakopanem. Są ryka Cyganika Czarny wieloletnim instruktorami ze- - 2012 r. – Brązowy Krzyż Za- społów regionalnych: „Tatry” sługi Prezydenta Bronisława z Ratułowa, Gminnego Zespołu Komorowskiego Dunajec „Watra”, „Mali Bystrzanie” z No- - 2015 r. – Nagroda „Zasłuże- wego Bystrego, „Mali Witowia- ni dla Kultury Regionalnej Po- To nagroda przyznawana co roku nie” z Witowa, „Mali Wróblo- wiatu Nowy Targ” przez Wójta Gminy Czarny Dunajec, wianie” z Wróblówki, „Zeleźni- - 2019 r. – Odznaka Honoro- w szczególności skierowana ca” z Pieniążkowic, „Krzesani” wa Ministra Kultury i Dziedzic- ze Spytkowic, „Piekielnicanie” twa Narodowego „Zasłużony do zespołów regionalnych, z Piekielnika. Obecnie są ak- dla Kultury Polskiej”. twórców, artystów za szczególne tywnymi członkami Oddziału Gratulujemy i dziękujemy za osiągnięcia w dziedzinie kultury i jej Związku Podhalan w Ratułowie. wieloletnią pracę i poniesiony upowszechniania. trud na niwie kultury regionalnej w naszej Gminie.

Rozdział V Czarny Migawki z lat 30-tych

Maria Łaś Dunajec Czarny Dunajec zatrzymany Urocze czarnodunajczanki z lat 30-tych XX wieku

36 w czasie! od koniec 2019 r. ukazał się album zatrzymany w czasie! autorstwa Marii Łaś. KsiążkaISBN 978-83-64477-62-1 zawiera P134 unikalne zdjęcia z XX wieku, wydana jest na papierze kredowym w twardej

oprawie. Jest to jej kolejna publikacja Ślub Jana Ciszka brata dr Franciszka 1938 r. o naszej miejscowości. 45 Sylwetkę wyjątkowej osoby i jej pasję przybliżymy w następnym numerze. 69

24 Grudzień 2020 LUDZIE I WYDARZENIA

Górale Wyszyńskiemu Wielkie wydarzenie kulturalne odbyło się na Bachledówce w kościele pw. MB Częstochowskiej. Centrum Kultury i Promocji Gminy Czarny Dunajec zorganizowało widowisko słowno- muzyczne „Wieczornica z Wyszyńskim” wspominające pobyt Kard. S. Wyszyńskiego u Ojców Paulinów.

o tam w latach 1967-1973 spę- lubił wieczory z Góralami, wspól- W programie artystycznym dzał wakacje i nabierał sił do ne śpiewy i rozmowy. Mieszkańcy udział wzięły zespoły regionalne Tpracy duszpasterskiej, a czasy były zaś odchodzili do swoich domów z naszej gminy. Na potrzeby kon- trudne dla Kościoła w Pol- wzmocnieni i podbudowa- certu napisane zostały słowa pieśni sce. Wśród górskich la- ni nauczaniem Prymasa. i wiersze mówiące o czasie spędzo- sów i pól spacerował Do dziś żywe w pamię- nym przez Kardynała Wyszyńskie- Kardynał pogrążony ci mieszkańców są go na Bachledówce. Pełne ciepła w modlitwie. Przyj- jego słowa. Jego na- i wzruszeń słowa recytowali i śpie- mował gości od- uczanie miało wy- wali przedstawiciele starszego po- wiedzających go miar ponadcza- kolenia, młodzież i dzieci. Ponad w czasie wakacji, sowy, nie straciło sto osób wspólnym koncertem od- a wśród nich ar- nic na aktualności dało hołd i podziękowanie za ży- cybiskupa Karola mimo upływu lat. cie i służbę Kardynała Stefana Wy- Wojtyłę, później- W oczekiwaniu na szyńskiego. Wydarzenie miało nie szego papieża Jana beatyfikację wspo- tylko wymiar religijny, ale również Pawła II. Księdza Pry- minamy Prymasa, społeczny i patriotyczny. Specjal- masa w czasie pobytu któremu na sercu leża- nie tę okazję skomponowany zo- na Bachledówce chętnie ło dobro Ojczyzny i każde- stał hymn ,,Bachledówki las – na- odwiedzali również mieszkańcy go Polaka. Zamysłem organizato- dziei cas ”. Rejestracja koncertu po- okolicznych miejscowości, uczest- rów było przypomnienie wydarzeń zwoliła na opublikowanie go szer- niczyli w nabożeństwach, ale spo- sprzed wielu lat i przekazanie mło- szej publiczności i wydanie płyty tykali się z nim też prywatnie. Kar- demu pokoleniu wiedzy o Pryma- CD i DVD. dynał Stefan Wyszyński bardzo sie Tysiąclecia.

Gmina Dunajec Czarny 25 SPORT

Z pasji do sportu!

kademia Piłkarska Wisła Czarny Dunajec, która już mocno wrosła w krajobraz sportowy naszej Gmi- nyA ma za sobą kolejny rok działalności. W tym okre- osiągnięciem mogą się także pochwalić chłopcy uro- sie udało się osiągnąć dużą ilość sukcesów na wielu dzeni w 2009 roku, którzy wygrali jesienną rundę ligi płaszczyznach. wojewódzkiej i udowodnili swój wielki potencjał ! Ogromny sukces odnieśli też młodzicy z rocznika 2008, którzy najpierw okazali się najlepsi na Podhalu, a następnie pokonali zwycięzców z okręgów Limano- wa, Gorlice i Nowy Sącz, dzięki czemu na wiosnę będę reprezentować naszą Gminę na arenie całego woje- wództwa. Trampkarze z rocznika 2007/06 także wygrali swoje rozgrywki i awansowali do rozgrywek regionalnych, a jeden z naszych wychowanków, nad które- go rozwojem przez lata czuwał Trenera Maksymiliana Sobula, zachwycił przedstawicieli Wisły Kraków i dziś swoją przygodę kontynuuje w jednym z największych klubów w historii polskiej piłki nożnej.

Pierwszy z nich to utrzymanie zdobytej w 2019 roku „Złotej Gwiazdki” Polskiego Związku Piłki Nożnej, przyznawanej za jakość szkolenia i funkcjonowania or- ganizacji. Program ten jest wspólnym projektem Mini- sterstwa Sportu i PZPN-u, w ramach którego specjalnie wyselekcjonowane i wybrane kluby z całej Polski zosta- ły odznaczone odpowiednimi certyfikatami zaczynając od brązowego, kończąc na najwyższym, złotym. Z na- grodą łączy się wielki prestiż, lecz aby na niego zasłu- żyć wymagane jest spełnienie szeregu wymogów. Aka- demia posiada autorski plan szkolenia, dzięki któremu każdy rok, miesiąc, tydzień oraz trening, w którym bę- dzie uczestniczyć dziecko jest starannie przygotowany i przemyślany. Dodatkowo musi zapewnić każdej gru- Juniorzy młodsi, wsparci czterema starszymi chłop- pie szkoleniowej dokładnie określoną ilość zajęć w każ- cami z Chochołowa i Czarnego Dunajca, występo- dym tygodniu, odpowiednich rozmiarów przestrzeń wali w dwóch ligach jednocześnie, w kategorii wyż- do trenowania, strój, bramki, piłki i wiele innych. Nad szej mierząc się nawet z trzy lata starszymi rywalami. wszystkim czuwają trenerzy, którzy posiadają jedne W tych rozgrywkach - juniora starszego - osiągnęli dru- z najwyższych licencji w Polsce oraz zapewniają jakość gie miejsce w lidze. Natomiast w lidze juniorów młod- oraz miłą atmosferę podczas treningu. szych – grając z rówieśnikami - okazali się najlepsi na Najmłodsi adepci mają po 5-6 lat, na początku swo- Podhalu. Wygrali także eliminacje z klubami Limanovia jej przygody są przygotowywani poprzez gry i zabawy, które mają na celu zapewnić im ogólny rozwój fizyczny. Kolejną kategorią to „Żaki”, dziewczynki i chłopcy uczą się powoli podstaw związanych z piłką nożną. Sukce- sem Akademii w tej kategorii wiekowej było na pewno podwojenie grupy szkoleniowej. Trener Paweł Rusinek, odwiedził wszystkie szkoły w naszej gminie, zachęca- jąc i promując aktywny tryb życia. Efektem tych działań jest zgłoszenie się ponad 30 nowych dzieci w tym samym wieku, które dołączą do grupy i wspólnie aktywnie będą spędzały czas na boisku, „odpoczywając” od komputerów i telefonów. Kolejna grupa to „Orliki” czyli dzieci do 11-ego roku życia, które uczestniczyły w wielu turniejach oraz oka- zały się najlepsze w swojej grupie na Podhalu. Dużym

26 Grudzień 2020 SPORT

i Sandecją, co jest wielkim sukce- sem i będą kolejną grupą reprezen- tującą nas w województwie ! Akademia w dalszym ciągu w od- różnieniu od wielu klubów na po- dobnym poziomie nie prowadzi se- lekcji, w treningu może uczestni- czyć każdy. Obecnie trenuje ponad 200 dzieci w większości pochodzą- cych z Gminy Czarny Dunajec, jed- nakże dołączyć może każde dziecko chcące się rozwijać i realizować swoje marzenia. Jednym z przykła- dów zaangażowania i pasji jest chło- piec, który nawet w deszczu dojeż- dża na treningi rowerem - po 30 km Akademia prawdopodobnie jest uzyskaną pomoc i wyciągniętą dłoń w jedną stronę! obecnie największą organizacją przez cały rok, a także Sekretarzo- Obecnie oprócz chłopców, tre- sportową działającą na terenie Gmi- wi Michałowi Jarończykowi, Pani nują także dziewczynki i dla nich ny Czarny Dunajec. Od początku Skarbnik Monice Styrczuli. w przyszłym roku planowane jest postawiliśmy przede wszystkim na Dziękuję także Pani Dyrektor utworzenie osobnych grup. Dumą najwyższą jakość treningów i przy- Centrum Kultury i Promocji Gmi- jest jedna z wychowanek Klubu jazną atmosferę. Zawsze staramy się ny Czarny Dunajec Małgorzacie Ku- Agnieszka, pochodząca z Czarnego dorównać najlepszym i dziś znajdu- lawiak za pełną gotowość do udo- Dunajca, która gra w Reprezentacji jemy się na jednej półce pod wzglę- stępnienie obiektów sportowych, Małopolski ! dem szkolenia z takimi klubami bez których nasza działalność nie Głównym sponsorem Akade- jak Arka Gdynia, Śląsk Wrocław czy byłaby możliwa. Cieszymy się także mii jest Gmina Czarny Dunajec, która wspiera Wisłę poprzez dotacje oraz udostępnianie boisk i hal sportowych. Pomagają także lo- kalni przedsiębiorcy oraz społecz- ność. Dzięki nim i zarządowi, na czele z Prezesami Andrzejem Tura- jem i Jackiem Hodorowiczem powstaje miejsce szkolenia sportowego, z którego wszyscy możemy być dumni. Ważnym wsparciem jest także pomoc Wójta Gminy Czar- ny Dunajec Marcina Ratułowskie- go, dzięki staraniom którego udało się w tym roku zbudować oświetle- nie boiska o sztucznej nawierzchni. Ta inwestycja pozwoli podopiecz- nym Wisły przez całą zimę treno- wać w świetnych warunkach na Cracovia Kraków. Myślę, że jest to z pomocy Rady Gminy Czarny Du- świeżym powietrzu, co w dzisiej- osiągniecie historyczne, a także wy- najec, bo bez zrozumienia i doce- szych czasach jest szczególnie waż- jątkowe – bo przecież Klub z małej nienia wagi sportu przez radnych, ne. To jednak nie koniec inwestycji Gminy, w dyscyplinie sportu, któ- nie byłoby możliwe zapewnienie na stadionie gminnym– planowane ra ma największą, nieporównywal- odpowiednich środków w budże- jest zagospodarowanie całego te- ną konkurencję na świecie znalazł cie Gminy na działalność sportową. renu wraz z budową nowoczesne- się w elicie. Oczywiście, nie było by Mam nadzieję, że w przyszłym roku go obiektu szatniowego, w którym to możliwe dzięki rodzicom dzieci, będziemy mogli już w normalnych znajdą się również sale siłowni i od- a także wsparciu miejscowej spo- warunkach spotkać się z całą naszą nowy biologicznej. łeczności oraz sponsorom. społecznością podczas corocznego „Obecny rok był bardzo trudny Z tego miejsca chciałbym podzię- pikniku Akademii i wspólnie podzi- dla nas z powodu pandemii, jed- kować władzom Gminy Czarny Du- wiać pasję naszych dzieci” skomen- nakże uważam, że doskonale so- najec, przede wszystkim Panu Wój- tował koordynator Akademii Łukasz bie poradziliśmy z tym wyzwaniem. towi Marcinowi Ratułowskiego za Pazurkiewicz.

Gmina Dunajec Czarny 27 Z KART HISTORII

cielęta, wieprze lub prowadzą ko- nie na targ. Po chałupach już od Kolorowe jarmarki… wczesnego ranka uganiają jajcarki, skupując jajka. Dzięki naszemu rodakowi z Czarnego Dunajca profesorowi Na rynku poczyna być coraz Józefowi Kantorowi powstała niesłychanie dla nas cenna gwarniej, a na ulicy biegnącej przez monografia etnograficzna. Jest to źródło wiedzy o naszej rynek, panuje taki ścisk, że wozy zaledwie powolutku mogą przeci- miejscowości w dziedzinie kultury ludowej. snąć się przez natłok ludzi. O godz. 10 już z dala słychać gwar ludu za- jętego jarmarkiem, a gwar to coraz większy, donośniejszy, bo życie tu wre, kipi – i z czasem tylko ozwie się głos „policjanta” bębniącego, że: „po pierse ftosik stracił towar abo pieniądze, a po drugie, ze fto ik znojdzie, to niek ik złozy w gminie”. U wejścia do rynku ustawili się żydzi z kramami, na których rozło- żyli materye, smatki, smatecki, wa- biące do siebie oczy dziewek pięk- nymi deseniami, kwiatami barwi- stymi – a obok nich „płóciennicy”. Obok stoją chłopi ze suknem na cu- chy, z fajkami, łańcuchami do fajek i bacowie z oscypkami. Wzdłuż go- ścińca stoją wozy ze solą kamienną, a dalej piekarze z chlebem, żydówki z owocami, jarzynami i cukierkami, baby z koszykami, w których mają „bugle”, małe obwarzaneczki na- pracy tej autor zajął się „Już od wczesnego ranka cią- wiązane na nitkę. wszystkimi dziedzinami ży- gną ze wszech stron fury i bryczki, Wzdłuż ścian domów i po sie- cia:W ubiorem, rolnictwem, poży- a na nich górale ubrani odświętnie niach rozłożyli swój towar rodzi- wieniem, budownictwem, uprawą z rodziną. Przydrożnemi ścieżyna- mi krawcy, zwłaszcza „miescanie’ lnu, wyrobem sukna, muzyką, tań- mi spieszą góralki z nabiałem, ku- sprzedający katanki, wizytki, ka- cem, zwyczajami, medycyną ludo- rami w koszałkach lub lnem, zaś mizelki, kaboty. Po drugiej stro- wą i językiem. W swojej pracy bar- tuż obok nich pędzą górale krowy, nie rynku stoją kobiety z nabiałem, dzo ciekawie opisał między innymi jarmark czarnodunajecki, który dla Podhala miał ogromne znaczenie. Poniżej przedstawię, powołując się na słowa prof. Kantora, to barw- ne i ważne wydarzenie z życia Czar- nego Dunajca. W 1831 roku Czarny Dunajec otrzymał przywilej odbywania tar- gów co tydzień, a jarmarków 6 razy do roku. Na przywileju tym podpi- sany był cesarz Ferdynand i kanc- lerz Fryderyk hr. Mytrowskij von Mitroviz. Na początku XX wieku odbywały się jarmarki co 2 tygo- dnie, w każdy poniedziałek po jar- marku w Nowym Targu. Jarmarki te wyglądały pięknie, kolorowo, każdy góral uważał ten dzień jarmarczny za rodzaj święta.

28 Grudzień 2020 Z KART HISTORII

żydzi kupujący do beczek masło, dalej kramy góralek z mydłem, far- bą, za nimi orawcy z garnkami i mi- sami, a obok żydzi z zegarami, ob- raźnicy, kramarze ze świecidełka- mi, koronkami itp. Tuż pod statuą św. Trójcy stoją wozy z kosami, pi- łami, a co chwilę słychać pobrzęki- wanie kosy, gdyż górale „po źwin- ku” poznają dobroć kosy. Dalej rozwiesili na żerdkach swój towar szewcy, a obok nich garbarze skór. Tuż pod kościołem stoją bud- ki z kawą. Obok ogrodu plebań- skiego kuśnierze polecają serda- ki, kożuszki wychwalając piękność wyszywanek. Koło wszystkich kramów, straga- nów pełno gwaru, targowanie ze- wsząd dolatuje do ucha, a gdzieś na uboczu stoi gromadka ludzi za- jętych żywą rozmową. To krew- ni, znajomi, kumotrowie zebrali się, więc gwarzą ze sobą wesoło to o sprawach osobistych, to rodzin- nych, sąsiedzkich, gminnych. Jar- mark to czas załatwiania ważnych spraw czy w sądzie, czy w urzędzie podatkowym, czy na poczcie. Na rodziców oczekują chłopcy, dziewczęta, z których każdy dosta- nie podarek, bądź to organki, bądź smatecki. śklanek piwa lub wina albo słupek przenosił się do sklepów i magazy- Kupcy mogą zaledwie nastarczyć gorzałki”. nów. Najdłużej handlowano zwie- wydawać towary, o które każdy tar- Dziewczęta dunajeckie i parobcy rzętami domowymi, a szczegól- guje się, bo góral nic bez targu nie wychodzą na rynek zwykle po obie- nie końmi, wołami, krowami. Przy- kupi; prócz tego musi mu kupiec dzie. Parobczak spotkawszy swoją bywali tu kupcy nawet z Niemiec dać i „przycynek” i choćby jeden dziewczynę, która go „rada widzi”, i Węgier. Dowodem rozmiaru tego lub dwa cukierki dla dzieci. zaprasza ją i rodziców jej na bu- handlu jest wykaz spędu zwierząt Na Kamieńcu w górze nie go- telkę wina, rozmawiając przy tem na targi i jarmark w Czarnym Du- rzej przedstawia się ruch jarmarcz- o swym majątku, stosunkach ro- najcu i w Chochołowie. I tak w roku ny, bo tam umieszczone są ”krów- dzinnych itp. 1898 spędzono aż 9456 koni, wo- ski, koński i świński rynek. Tu sły- W południe odzywa się uroczy- łów 149, a krów 1811! Handel zwie- chać górala zachwalającego swego sty głos dzwonka, wzywający do rzętami przetrwał do lat 70-tych XX wieprza „ jaki je żerny”, tam góralka modlitwy na Anioł Pański i wtedy, wieku. W latach 90-tych próbowa- opowiada, „jaka to dobra jej krów- jak za wiatru powiewem, chylą się no reaktywować jarmarki, na któ- ka na mleko”, a ówdzie na końskim głowy „jarmarczników”, uginają się rych przygrywali Romowie czarno- rynku faktor koński wychwala pod kolana do modlitwy. Około drugiej, dunajeccy, jednak bez powodzenia. niebiosy zalety konia. Jeżeli dobi- trzeciej godziny milknie gwar, pu- Czasy się zmieniają i pewne to targu, wówczas kupiec uderza stoszeje powoli rynek, każdy spie- rzeczy po prostu przechodzą do w dłoń sprzedającego na znak zgo- szy się do domu. historii… dy, mówiąc: „No biezciez już z Pa- Jeszcze przez wiele lat po opisa- Źródła: nem Jezusem, kie już tak się wam nych przez profesora Kantora wy- Józef Kantor: Czarny Dunajec, uwidziało, a pamiętojciese, ze nie darzeniach jarmark czarnoduna- monografia etnograficzna. beecie załowali.” jecki tętnił życiem, jednakże z bie- Józef Kiryk: Czarny Dunajec i okolice, Prócz tego idą zazwyczaj do giem lat zmieniał się jego charak- zdjęcia: www.fotopolska.pl karczmy, gdzie obaj stawiają parę” ter, a drobny handel stopniowo

Gmina Dunajec Czarny 29 Z KART HISTORII

Spotkanie z żywym rzemiosłem Bogactwo kulturowe naszego regionu to gwara, muzyka, strój, śpiew, pielęgnowanie tradycji i obyczajów, ale również wiedza i pielęgnowanie tradycyjnego rzemiosła. Wszystkie te aktywności należą do niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które zostało dostrzeżone przez UNESCO, które w roku 2003 uchwaliło Konwencję w sprawie ochrony dziedzictwa. Polska przyjęła jej ustalenia w roku 2011 r.

łównym celem działań jest dba- Początkowo wiele podstawowych cywilizacyjny czy zmiany stylu ży- łość o dziedzictwo, które prze- narzędzi chłopi wykonywali samo- cia. Człowiek szuka coraz to no- Gkazane nam zostało przez przod- dzielnie z dostępnych materiałów, wych rozwiązań mających na celu ków i kształtuje naszą tożsamość, z czasem pewne osoby wyspecja- ułatwienie sobie pracy. Rękodzieło nasze miejsce na świecie. Niema- lizowały się w rzemiośle. Posiadały i rzemiosło zostało wyparte przez terialne dziedzictwo kulturowe nie odpowiednie warsztaty i umiejęt- maszyny i komputery, których ob- zawsze jest wyjątkowe czy orygi- ności wykonywania narzędzi, rze- sługa nie wymaga dużego nakładu nalne, ale zawsze jest bardzo waż- czy codziennego użytku, które były pracy i użycia siły rąk. ne i cenne dla tych, którzy go prak- przekazywane z pokolenia na poko- Centrum Kultury i Promocji Gmi- tykują, bo sprawia że mają poczu- lenie. Często było to jedyne źródło ny Czarny Dunajec w roku 2020 roz- cie przynależności do wspólnoty utrzymania dla całej rodziny. Wy- poczęło cykl pt. „Spotkania z ży- i dlatego zasługuje na zachowanie roby rzemieślników zabezpiecza- wym rzemiosłem”. Krótkie spotka- i pielęgnowanie. ły potrzeby najbliższych sąsiadów, nia z rzemieślnikami, rękodzielni- Rzemiosło ludowe jest silnie krewnych, ale często były również kami z naszej gminy miały na celu zakorzenione w naszym regio- sprzedawane na targach. odkrycie ludzi, którzy jeszcze dzisiaj nie, odgrywało ważną rolę w ży- W obecnych czasach, dawne za- uprawiają te rzadkie i unikatowe za- ciu codziennym i było niezbęd- wody odchodzą w zapomnienie, wody. Cykl planowany był na kil- ne do funkcjonowania gospodar- przestają być potrzebne ze względu ka filmów, jednak bogactwo w tym stwom w naszych miejscowościach. na rozwijającą się technikę, postęp temacie pozwoliło na realizację 18

30 Grudzień 2020 Z KART HISTORII

odcinków, i na tym nie koniec – są grupą są osoby, których wyroby wyrobom tradycyjnego rzemio- bowiem plany kontynuacji. Świad- służą w codziennym życiu: msze- sła - jest też podziękowaniem dla czy to o tym, że w gminie Czar- nie domów z bali, wyrób koszyków, wszystkich twórców. W ramach cy- ny Dunajec jest wielkie bogactwo odlewnictwo, garncarstwo, wyrób klu „Spotkania z żywym rzemio- niematerialnego dziedzictwa kul- chodników czy pasterstwo. Należy słem” Centrum Kultury i Promocji turowego w formie wiedzy, umie- również wspomnieć o rzemiośle ar- odwiedziło z kamerą pracownie: jętności związanych z tradycyj- tystycznym: rzeźbie, lutnictwie. Bogucki Paweł – garncarstwo nym rzemiosłem. Centrum Kultu- (Ratułów), Aniela Długopolska, Zo- ry poczuwa się w obowiązku zrobić fia Gruszka – gorsety (Chochołów), wszystko, aby jak najwięcej infor- Piotr Długopolski – rzeźba macji zarejestrować i zarchiwizo- (Dział), Tadeusz Franos – mszenie wać dla przyszłych pokoleń. Wielu (Ratułów), Maria Jakubiec – haft rzemieślników ludowych są to oso- biały) Ciche, Paweł Kulawiak – odby starsze, nie mające następców. lewnictwo, Maria Kusper i Elżbieta Są jednak zawody, które chociaż Wąś – strzępki (Podszkle), Zofia Pa- niszowe to jednak cieszą się zain- bin – haft portek (Ratułów), Stani- teresowaniem również u młodego sław Skubisz – spinki (Czerwienne), pokolenia i są przekazywane nadal Maria Słodyczka – chodniki (Pie- w sztafecie pokoleń. Wśród osób niążkowice), Aniela Strama – gorse- uprawiające tradycyjne rzemiosło ty (Koniówka), Karol Szeliga – ciu- w gminie Czarny Dunajec można pagi (Ratułów), Stanisław Śmiech wyodrębnić kilka grup. Część osób – koszyki (Piekielnik), Piotr Wró- zajmuje się wykonywaniem ręcz- bel – lutnik (Czerwienne), Jan Zię- nie części stroju regionalnego: wy- Lista osób nie została zamknię- der – rzeźba (Chochołów), Andrzej rób kierpiec, szycie spodni i haft ta i cykl będzie kontynuowany. Zubek – pasterstwo (Ratułów), An- parzenic, hafciarstwo białe, wyszy- Oprócz filmów prezentowanych drzej Żołnierczyk – szycie portek wanie gorsetów, doczepianie strzę- online również kalendarz gmin- (Ratułów). pek, wyrób ciupag i spinek. Kolejną ny na rok 2021 poświęcony jest Wiąz z historią Wyjątkowe drzewo rosło samotnie przy drodze w Czarnym Dunajcu. Już w 1922 roku Niezabitowski- Lubicz w swojej pracy o roślinności Kotliny Orawsko-Nowotarskiej tak opisuje położenie i wygląd wiązu w Czarnym Dunajcu.

„Idąc z miasteczka Czarnego Du- terenowych w 1998 roku myśląc, najca w kierunku północnym, do- że wiąz już obumarł natrafia jednak chodzimy do wschodniej części tor- na to wyjątkowe drzewo. Drzewo fowisk zwanych Wylewiskiem, które było wówczas pokaźnych rozmia- leży na wysokości około 650 m po- rów i jego obwód w pierśnicy wy- nad p.m. i ciągnie się na zachód aż nosił 570 cm. Było to drzewo nie- do potoku Kluska, wpadającego do zbyt wysokie ok. 20 m, ale o bar- potoku zwanego Piekielnikiem, do- dzo rozległej koronie (35 m). Na pływu Czarnego Dunajca. Po dro- wysokości 4 m pień drzewa dzie- dze wśród pól, spotyka się tu nie- lił się na 5 olbrzymie konary, zaś zwykle piękny wiąz (Ulmusmonta- na wysokości 2,5 m-3 m znajdu- na), na wysokości ramion człowieka ją się liczne zgrubienia. Wiek drze- cztery i pól metra obwodu mający. wa Anna Koczur szacowała na 200 Pod nim znajduje się kamienna fi- lat. Wynika to z faktu, że na Podhalu gura z napisem »A.D. 1798 Jakobus- i w całej południowej Polsce w cza- Bzuwka fin L. exc»». sie przebudowy kościołów czy bu- Anna Koczur w czasie badań dowy kapliczek sadzono przy nich

Gmina Dunajec Czarny 31 Święty Mikołaj drzewa. Obok wiązu w Czarnym Dunajcu stoi kamienna figura Chrystusa Cierpiącego. Wska- zuje na to korona cierniowa na głowie Chry- odwiedził dzieci stusa i związane ręce sznurem. Figura usta- wiona była na kolumnie, a ta z kolei na cokole w kształcie prostokątnym. Kapliczka wykona- w Czarnym Dunajcu na była z piaskowca. Nie wiadomo kiedy posa- dzono wiąz, czy rósł już jak stawiano kaplicz- kę, można jednak przypuszczać, że pojawił się właśnie w związku z jej ufundowaniem. Ze starymi potężnymi drzewami często łą- czą się legendy i podania. Tak też jest w Czar- nym Dunajcu. Przed stu laty grupa chłopów z pobliskich domów przyszła ściąć wiąz. Kiedy do pnia przyłożyli siekiery to z nieba rozległ się głos: „Nie ruszajcie tego drzewa”. Przestraszeni odstąpili od wiązu i odtąd stał nienaruszony. Wyjątkowość tego drzewa polega na tym, że częstymi gatunkami sadzonymi obok archi- tektury sakralnej były jawory i jesiony, czasem lipy, dęby, ale bardzo rzadko wiązy. Anna Ko- czur w swoich opracowaniach podaje, że wiąz w Czarnym Dunajcu był w tamtym czasie dru- gim co do wielkości drzewem tego gatunku w Polsce i podkreśla konieczność wpisania go na listę Pomników Przyrody. Wpisu dokonano grudnia każde dziecko pokazie łyżwiarstwa figuro- w roku 2004 na mocy aktu prawnego: Rozpo- czeka na wizytę Świętego wego oraz grze w hokeja. rządzenia nr 7 Woj. Małopolskiego z 13 kwiet- 6Mikołaja. Jak wiadomo Mi- Podczas wydarzenia na nia 2004 r. kołaj jest bardzo zapracowa- twarzach dzieci gościł nie- ny, ale na szczęście pomaga- przerwany uśmiech. – Za- ją mu pracownicy Centrum leży nam, aby bez względu Kultury i Promocji Gminy na okoliczności, w jakich się Czarny Dunajec, którzy jak znajdujemy przygotować dla co roku zorganizowali na lo- najmłodszych niezapomnia- dowisku spotkanie najmłod- ny dzień – mówi Marcin Ra- szych z długo oczekiwanym tułowski, wójt Gminy Czar- gościem. Tegoroczne Mi- ny Dunajec. – Zastanawiając kołajki były jednak inne niż się nad organizacją tegorocz- zwykle – wydarzenie utrzy- nego wydarzenia nie byliśmy mane było w rygorach sani- w stanie wyobrazić go sobie tarnych. Nie zabrakło jednak z zamkniętym lodowiskiem. licznych atrakcji. Uważam, że przestrzegając W tym szczególnym dniu wymogów sanitarnych uda- Niestety zauważona już w 1998 roku cho- lodowisko w Czarnym Du- ło się nam zorganizować nie- roba drzewa grafioza (holenderska choroba najcu odwiedzały grupy dzie- zwykłe spotkanie. wiązów) spowodowała stopniowe obumiera- ci wraz z rodzicami. - Nasza Zwieńczeniem wydarzenie i usychanie konarów, co w ostateczności Gmina rokrocznie stara się, nia było spotkanie z samym spowodowało zawalenie się tego olbrzymie- aby spędzać ten czas aktyw- Świętym Mikołajem, któ- go wiązu. Infekcja drzewa spowodowana jest nie, z uśmiechem na twarzy ry obdarował każde dziecko grzybami chorobotwórczymi. podczas wspólnych zabaw prezentem. Obserwując wy- W tym roku w dniu 12 listopada 2020 r. na- - mówi Małgorzata Kula- pieki na twarzy u najmłod- stąpiła katastrofa, wiąz runął przewracając ko- wiak dyrektor Centrum Kul- szych, radość i te wszystkie lumnę na której stała figura Cierpiącego Chry- tury i Promocji Gminy Czar- pozytywne emocje można stusa. Mimo upadku i zderzenia się z podło- ny Dunajec. - Niestety epide- uświadomić sobie, jak waż- żem figura ocalała, w niezwykły sposób unika- mia koronawirusa pokrzy- ne jest pielęgnowanie tra- jąc przygniecenia pniem i konarami. Są plany, żowała nam plany – musie- dycji. Oby w przyszłym roku aby na tym miejscu posadzić dąb poświęcony liśmy odwołać zawody spor- wszystko wróciło do normal- przez papieża Franciszka. towe. Dzieci podzielone na ności i aby dzień 6 grudnia mniejsze grupy uczestniczy- można było zorganizować ły we wspólnych zabawach, z „pompą”.