Uchwała nr Rady Gminy w Czarnym Dunajcu w sprawie przyjęcia gminnego programu opieki nad zabytkami

GGMMIINNNNYY PPRROOGGRRAAMM OOPPIIEEKKII NNAADD ZZAABBYYTTKKAAMMII NNAA LLAATTAA 22001122--22001155 DDLLAA GGMMIINNYY CCZZAARRNNYY DDUUNNAAJJEECC

Opracowanie:

mgr inż. arch. Izabela Wrześniewska mgr Mateusz Wrześniewski

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY str. 2

SPIS TREŚCI

1. WSTĘP 4

2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 5

3. PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ 8

4. FORMY OCHRONY PRAWNEJ ZABYTKÓW 11

5. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW

DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 13

6. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY 43

7. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY - ANALIZA SWOT 108

8. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI

NAD ZABYTKAMI GMINY 110

9. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU

OPIEKI NAD ZABYTKAMI 115

10. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI

NAD ZABYTKAMI 117

11. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 118

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 3

1. WSTĘP

CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC

Podstawowym, ogólnie pojętym założeniem niniejszego „Programu opieki nad zabytkami dla gminy Czarny Dunajec na lata 2011 – 2014” jest ukierunkowanie działao Samorządu Gminnego służącym podejmowaniu planowanych działao dotyczących finansowania, inicjowania, wspierania oraz koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Jest to uzupełniający dokument w stosunku do innych aktów planowania gminnego. Zadaniem programu jest także organizacja działao edukacyjnych i wychowawczych wobec miejscowej społeczności. Dla realizacji powyższego założenia niezbędna jest realizacja szczegółowych celów określonych m.in. w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, do których należą:

 włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadao strategicznych wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

 uwzględnianie uwarunkowao ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;

 zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania;

 wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

 podejmowanie działao zwiększających atrakcyjnośd zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;

 określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 4

 podejmowanie przedsięwzięd umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami oraz

 zapoznanie z zasobami dziedzictwa kulturowego, historią i zabytkami Gminy, w tym także rozróżnienie obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa i figurujących w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

 wspieranie działao zmierzających do pozyskania środków finansowych na opiekę nad zabytkami

 uwzględnienie uwarunkowao ochrony zabytków przy sporządzaniu i zmianie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z późniejszymi zmianami)

art. 7 ust. 1 pkt. 9

„Zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadao własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

9) kultury w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.”

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 5

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późniejszymi zmianami)

art. 4

„Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowania przez organy administracji publicznej działao mających na celu:

1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodowad uszczerbek dla wartości zabytków;

3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;

5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

6) uwzględnianie zadao ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz kształtowaniu środowiska.”

art. 5

„Opieka nad zabytkami sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków:

1) naukowego badania i dokumentowania zabytku;

2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;

3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;

5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.”

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 6

art. 18 i art. 19 zakładają obowiązek uwzględniania w strategii rozwoju gminy, w studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz zapisów zawartych w gminnym programie opieki nad zabytkami.

art. 20 studium i plany miejscowe wymagają odpowiednio zaopiniowania lub uzgodnienia przez wojewódzkiego konserwatora zabytków.

art. 22 ust. 4

„Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych wojewódzka ewidencja zabytków.”

art. 32 ust. 1 pkt. 3 i ust 2 stanowi o przyjmowaniu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zawiadomieo o znalezieniu w trakcie prowadzenia robót budowlanych lub ziemnych przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem i zawiadomienie o tym fakcie właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

art. 33 ust. 1 i ust 2. stanowi o przyjmowaniu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zawiadomieo o przypadkowym znalezieniu przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem archeologicznym i zawiadomienie o tym fakcie właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

art. 71 ust. 1 i ust. 2.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 7 zakłada sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich i budowlanych przy zabytku, do którego tytuł prawny posiada gmina i jest to zadanie własne samorządu

art. 81

Organ stanowiący gminy lub powiatu ma prawo udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale.

art. 87

Artykuł ten stanowi, że:

1) wójt sporządza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami;

2) gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków;

3) gminny program opieki nad zabytkami ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym;

4) z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami wójt sporządza co 2 lata sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy.

3. PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ

Przywołana na wstępie ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami stanowi podstawę prawną ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce i wprowadza w tej materii szereg fundamentalnych definicji i pojęd. W myśl ustawy zabytek jest to nieruchomośd lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartośd historyczną, artystyczną lub naukową.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 8 Zgodnie z ustawą opiece podlegają – bez względu na stan zachowania – zabytki pogrupowane w trzech kategoriach:

Zabytki nieruchome będące w szczególności:

o krajobrazami kulturowymi,

o układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,

o dziełami architektury i budownictwa,

o dziełami budownictwa obronnego,

o obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi,

o cmentarzami,

o parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,

o miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalnośd wybitnych osobistości lub instytucji.

Zabytki ruchome będące w szczególności:

o dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej,

o kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje,

o numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 9 rozwoju cywilizacyjnego,

o materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z późn. zm.)

o instrumentami muzycznymi, wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi,

o przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalnośd wybitnych osobistości lub instytucji;

Zabytki archeologiczne będące w szczególności:

o pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,

o cmentarzyskami,

o kurhanami,

o reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.

Ponadto, zgodnie z art. 6.2. ochronie mogą podlegad nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 10

4. FORMY PRAWNE OCHRONY ZABYTKÓW

Ustawodawca wyróżnia następujące formy ochrony zabytków:

wpis do rejestru zabytków,

uznanie za pomnik historii,

utworzenie parku kulturowego,

ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Wpis do rejestru zabytków

Podstawą wpisu do rejestru zabytków jest decyzja administracyjna wydana przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Z wnioskiem o taki wpis może występowad właściciel zabytku oraz użytkownik wieczysty gruntu na którym znajduje się zabytek. Również wojewódzki konserwator zabytków ma prawo wszczęcia postępowania z urzędu w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru zabytków.

Rejestr zabytków prowadzi odpowiedni wojewódzki konserwator zabytków dla zabytków znajdujących się na terenie województwa. Do rejestru można wpisad także otoczenie oraz nazwę geograficzną, historyczną i tradycyjną zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków może wpisad także do rejestru historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny. Sprawy te reguluje ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Rozporządzenie Ministra Kultury z 14 maja 2004 w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. Nr 124, poz. 1305).

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 11 Pomnik Historii

Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu.

Na elitarną listę Pomników Historii mogą zostad wpisane obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeo lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. W roku 2010 w całym kraju było 37 obiektów uznanych za pomnik historii.

Park kulturowy

Kolejną formą ochrony jest utworzenie parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Podstawą jego utworzenia jest uchwała rady gminy, którą podejmuje się po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Relacje pomiędzy ochroną zabytków a planami zagospodarowania przestrzennego są regulowane przez artykuły 18, 19 i 20 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Przede wszystkim art. 18 wprowadza obowiązek uwzględniania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporządzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 12 W wymienionych koncepcjach, strategiach, analizach, planach i studiach, winno się w szczególności uwzględnid krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, określid rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków i zapewnid im ochronę przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu oraz ustalid przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę nad zabytkami. W przypadku zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków oraz parków kulturowych, ochrona ich musi byd bezwarunkowo uwzględniona w studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

5. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

5.1 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE KRAJOWYM:

NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004 – 2013 ORAZ UZUPEŁNIENIE NARODOWEJ STRATEGII ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004 – 2020

Strategiczne cele polityki paostwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zostały zawarte w dokumencie o nazwie Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 (przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r.) oraz jego uszczegółowieniu „Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2020” (przyjętym w 2005 r.). Są to rządowe dokumenty tworzące ramy dla nowoczesnego mecenatu paostwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej paostwa, funkcjonującej w warunkach rynkowych, w połączeniu z perspektywami kolejnych okresów programowania Unii Europejskiej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 13 Głównym celem strategii jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce.

Dokumentem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004- 2013”. W programie zapisano następujące priorytety i działania:

 Priorytet 1. Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe

Działania realizowane w ramach niniejszego priorytetu mają na celu materialną poprawę stanu zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkaoców, turystów i inwestorów. Realizacja działao pozwoli na zwiększenie atrakcyjności regionów, a także wykorzystanie przez nie potencjału związanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym.

Działanie 1.1. Budowa nowoczesnych rozwiązao organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytków

Działanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne

Działanie 1.3. Zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych.

 Priorytet 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego

Działanie 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 14

Działanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granice.

Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, opracowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2005 r., zawiera opis Programu Operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe”.

Priorytet I dotyczy rewaloryzacji zabytków nieruchomych i ruchomych. Celami tego priorytetu są:

poprawa stanu zachowania zabytków,

zwiększanie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym także dziedzictwa archeologicznego),

kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne niż kulturalne,

zwiększenie roli zabytków i muzealiów w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych,

poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji,

zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami klęsk żywiołowych, kradzieżami i nielegalnym wywozem za granicę oraz na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 15

5.2 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZKIM

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, przyjęta uchwałą nr XLI/527/2006 z 30 stycznia 2006 przez Sejmik Województwa Małopolskiego jest najważniejszym dokumentem, określającym cele i priorytety polityki rozwoju prowadzonej na terenie Małopolski.

Najważniejszym z punktu widzenia ochrony zabytków działem strategii jest Obszar VII – Dziedzictwo i przestrzeo regionalna.

Pozycja wyjściowa

Zachowanie dla przyszłych pokoleo świadectw rozwoju kultury oraz ochrona i wzbogacanie środowiska kulturowego stanowią jedne z niezbędnych elementów polityki trwałego rozwoju regionu. Jest to szczególnie istotne w przypadku Małopolski, wyjątkowo bogatej w zasoby dziedzictwa kulturowego i silnie się z tym dziedzictwem identyfikującej. Zasoby te nie są jednak w pełni zabezpieczone, ani wykorzystywane z powodu słabo rozwiniętej infrastruktury oraz niewystarczającej dbałości o nie. Jest to o tyle smutne, że wielokrod są to unikatowe zabytki oraz zbiory, niezwykle cenne z punktu widzenia dorobku kulturalnego całego kraju. Wiele z nich pozostaje poza szerszym odbiorem, są nieprawidłowo utrzymywane, chronione i eksponowane. Ich właścicielom i zarządcom trudno jest zdobyd odpowiednie środki na prawidłową konserwację i promocję.

Strategia postępowania

Wysoka jakośd środowiska kulturowego Małopolski winna stanowid – podobnie jak wysoka jakośd środowiska przyrodniczego – przewagę konkurencyjną regionu, zarówno w sferze przemysłów czasu wolnego, jak i w sferze codziennych warunków życia mieszkaoców.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 16 Województwo Małopolskie to również obszar historycznej wielokulturowości o wyraźnie wykształconej tożsamości regionalnej. Zasoby województwa są bardzo bogate, zarówno jeśli wziąd pod uwagę zabytkowe nieruchomości i ruchomości, jak i bogactwo unikatowego krajobrazu kulturowego i przyrodniczego. Dla ich ochrony konieczny będzie rozwój muzeów skansenowych oraz tworzenie parków kulturowych.

Za najważniejsze uznaje się znaczące zwiększenie nakładów finansowych przeznaczanych na prace związane z konserwacją zabytków i rewitalizacją. Wieloletnie zaniechania w zakresie prac i dokumentów inwentaryzujących obecny stan zasobów oraz określających sposób ich utrzymania i poprawy, determinują koniecznośd pilnych działao zmierzających do odnowy i rewaloryzacji najcenniejszych obiektów, miast i zasobów wiejskich. Nieodzownym uzupełnieniem projektów związanych z pracami dokumentacyjnymi i rewaloryzacyjnymi musi byd programowy rozwój instytucji opieki nad zabytkami oraz podejmowanie działao edukacyjnych. Łączenie aktywnej ochrony oraz wzbudzanie zainteresowania, nie tylko ciekawymi obiektami, ale także historią i kulturą regionu oraz najbliższej okolicy, jest konieczne dla osiągnięcia zmiany w stanie dbałości o zasoby regionalnego dziedzictwa.

W ramach obszaru VII wyróżniono trzy kierunki polityki odnoszące się do dziedzictwa kulturowego i zabytków:

Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego Opieka nad regionalnym dziedzictwem kulturowym Rewitalizacja obszarów zdegradowanych

1. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego

Wskaźniki osiągnięd:

 wzrost liczby powołanych stref ochrony krajobrazu (parków kulturowych)  wzrost liczby opracowanych programów rewitalizacji  wzrost liczby obiektów wpisanych do rejestru zabytków

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 17 Założenia programowe:

Celem działao na rzecz ochrony i kształtowania małopolskiego krajobrazu kulturowego jest zachowanie najcenniejszych walorów krajobrazu kulturowego w regionie oraz rewitalizacja obszarów problemowych i waloryzacja historycznych układów przestrzennych.

Wiodące działania mieścid się będą w następującym zakresie:

Rewaloryzacja i rewitalizacja układów urbanistycznych: o podniesienie standardu przestrzeni publicznych, o przeprowadzenie kompleksowych prac remontowo – konserwatorskich najcenniejszych zabytków w regionie, o ożywianie centrów historycznych miast oraz rehabilitacja urbanistyczna starych miast, o budowa centrów miast i miejscowości ukształtowanych wokół zakładów przemysłowych, o sanacja zasobów mieszkalnych.

Odnowa zasobów wiejskich: o odnowa regionalnej architektury, o dbałośd o małą architekturę i zieleo, o zapobieganie rozpraszaniu osadnictwa, o ochrona najcenniejszych zabytków "in situ", o zachowanie i ochrona tradycyjnego zróżnicowania krajobrazu wiejskiego.

Integracja wartości historycznych i tradycji lokalnych: o umacnianie tradycyjnych form działalności gospodarczej, o identyfikacja wsi z produktami regionalnymi, o wsparcie rozwoju turystyki opartej o ofertę agroturystyczną.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 18

Formułowanie zasad ochrony i kształtowania strefy kulturowej o opracowywanie programów kompleksowej rewaloryzacji zespołów staromiejskich, o wdrożenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej, o zapewnienie bezpieczeostwa obiektów zabytkowych, o przeprowadzenie prac wynikających z systemu ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, o tworzenie ofert inwestycyjnych i pozyskiwanie użytkowników dla zabytkowych obiektów, o rekompozycja urbanistyczna – porządkowanie przestrzeni, o rozwój muzeów typu skansenowskiego, o utrzymanie regionalnego zrównoważenia krajobrazu architektonicznego.

2. Opieka nad regionalnym dziedzictwem kulturowym

Wskaźniki osiągnięd:

 wzrost liczby odwiedzających instytucje o charakterze muzealnym  wzrost nakładów na prace konserwatorskie przy obiektach zabytkowych z budżetów samorządów

Założenia programowe:

Celem działania jest podniesienie walorów zabytków i wykorzystanie ich dla rozwoju gospodarki regionu.

Przewidywane działania obejmują aktywnośd na rzecz:

Rynkowego zorientowania regionalnego dziedzictwa kulturowego, poprzez: o stosowanie zintegrowanej konserwacji w planach lokalnych,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 19 o tworzenie ofert turystyczno – rekreacyjnych, uzdrowiskowych oraz kulturalnych,

Podnoszenia świadomości dziedzictwa kulturowego, poprzez: o powstawanie, rozwijanie i rozpowszechnianie form ekspresji kulturowej, o wzmocnienie edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego, o nobilitację zabytkowych miejsc i ośrodków kultury, o zwiększenie udziału mieszkaoców i lokalnych organizacji pozarządowych w bezpośredniej opiece nad zabytkami i obsłudze ruchu zwiedzających.

Funkcjonalnego zarządzania dziedzictwem, obejmującego takie zagadnienia jak: o wzmacnianie instrumentów regulacji zagospodarowania przestrzennego, o aktywizacja użytkowników – właścicieli zabytkowych obiektów do inwestycji we własne nieruchomości, oraz system wsparcia według zasady partnerstwa publiczno –prywatnego, o prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego, o zapewnienie możliwości kształcenia kadr zarządzających potencjałem dziedzictwa, o zwiększenie roli partnerstwa organizacji pozarządowych dla skutecznego zarządzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego, o utworzenie regionalnej fundacji dziedzictwa kulturowego, o kreacja regionalnej instytucji badao i dokumentacji zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego, o stworzenie i zapewnienie powszechnego dostępu do elektronicznych baz informacji o zabytkach.

Podniesienia poziomu opieki nad zbiorami, poprzez: o poprawę wskaźników społecznego odbioru oferty muzeów, o unowocześnienie instytucji opieki nad zbiorami, o kształtowanie wizerunku muzeów w tym wykorzystanie środków informatycznych dla rozwoju muzeów,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 20 o wykonywanie prac studialnych i projektowych, w tym systematyczne opracowywanie kompleksowych ofert inwestycyjnych, o zwiększenie roli uczelni wyższych w działaniach związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego.

3. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych

Wskaźniki osiągnięd:

 powierzchnia zrewitalizowanych terenów (ożywionych gospodarczo)

Najważniejsze działania wynikające z przygotowanych i zaakceptowanych społecznie programów rewitalizacji:

adaptacja obiektów i terenów poprzemysłowych, powojskowych i pogórniczych do nowych funkcji gospodarczych, kulturowych lub rekreacyjnych, dostosowywanie zdegradowanych obszarów dla potrzeb nowych inwestycji, powstawanie i rozwój – inkubatorów przedsiębiorczości, parków przemysłowych, technologicznych, centrów zaawansowanych technologii, rekultywacja zdegradowanych terenów z przeznaczeniem na cele publiczne, tworzenie sieci współpracy instytucji użyteczności publicznej, mieszkaoców, przedsiębiorców, poprawa infrastruktury komunikacyjnej, rozbudowa i unowocześnienie infrastruktury technicznej, rozbudowa i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturowej przy wykorzystaniu zabytkowych obiektów, rozbudowa i modernizacja infrastruktury społecznej, przedsięwzięcia modernizacyjne w budownictwie mieszkaniowym, działania w zakresie bezpieczeostwa publicznego.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 21 W projekcie „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020” kwestie ochrony i zagospodarowania zabytków wyróżniono w Obszarze 3 - Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego.

Celem strategicznym Obszaru jest wysoka atrakcyjnośd Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury.

Działania podejmowane w zakresie opieki nad regionalnym dziedzictwem kulturowym oraz przyrodniczym oraz ochrony i kształtowania krajobrazu obejmowad będą m.in.

poprawę stanu i sposobu użytkowania zabytków oraz przeciwdziałanie procesowi ich degradacji, ochronę i kształtowanie zabudowy historycznych miast i miasteczek, ochronę tradycyjnej zabudowy regionalnej i układów ruralistycznych, powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji obiektów zabytkowych i ich otoczenia, kształtowanie zrównoważonego krajobrazu architektonicznego, kompleksową rewitalizację obszarów zdegradowanych, zachowanie i rewaloryzację dziedzictwa kulturowego, w tym przywrócenie rzeczywistej wartości zniszczonym obiektom oraz ponowne określenie dla poszczególnych obiektów ich wartości zabytkowych, wskazanych do bezwzględnego zachowania, utrzymanie wielokulturowego bogactwa oraz tożsamości lokalnej i regionalnej szczególnie poprzez wspieranie regionalnego folkloru, tradycji i sztuki ludowej, funkcjonalne zarządzanie kulturą i dziedzictwem kulturowym, w tym rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego, badanie i dokumentowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego, poprawę funkcjonowania instytucji opieki nad zabytkami, wdrożenie mechanizmów włączających wartości dziedzictwa w obieg gospodarczy, ochronę, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych, zapobieganie degradacji i ochronę zasobów dziedzictwa przyrodniczego regionu, stworzenie systemu oraz procedur zarządzania dziedzictwem przyrodniczym,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 22 zintegrowaną ochronę krajobrazu kulturowego i środowiska przyrodniczego, szczególnie w zakresie wysokiego poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego, kształcenie oraz doskonalenie kadr w obszarze zarządzania kulturą i dziedzictwem kulturowym, inicjowanie i wspieranie działao mających na celu podnoszenie społecznej świadomości i wrażliwości w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego – zarówno zabytków, jak i obiektów kultury współczesnej, a także podejmowanie działao na rzecz poprawy poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego, promocja na rzecz ochrony i wykorzystania dziedzictwa regionalnego dla rozwoju gospodarczego regionu oraz aktywizacji użytkowników wartościowych obiektów, zarówno zabytków, jak i dóbr kultury współczesnej, do inwestowania we własne nieruchomości i adaptacji ich do nowych funkcji.

PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Głównym celem dotyczącym ochrony dziedzictwa kulturowego w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego jest cel strategiczny B.4. Kształtowanie krajobrazu kulturowego. Zawiera on następujące działania:

B.4.1. Stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego; B.4.2. Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa; B.4.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich; B.4.4. Ochrona tradycyjnych form gospodarowania, szczególnie na terenach górskich; B.4.5. Ochrona zabytków i rewitalizacja starej zabudowy; B.4.6. Humanizacja blokowisk.

Ochrona, utrzymanie i przywracanie zasobów dziedzictwa kulturowego nastąpi poprzez:

ustanawianie nowych form ochrony zasobów kulturowych takich jak parki kulturowe;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 23 obejmowanie ochroną w studiach uwarunkowao i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wartościowych obiektów i zespołów znajdujących się poza rejestrem zabytków, w tym zabytków inżynierii; egzekwowanie zaleceo konserwatorskich oraz prawidłowości procesu rewaloryzacji i użytkowania obiektów zabytkowych; opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych łączących ochronę z wykorzystaniem gospodarczo-społecznym; opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych architektury regionalnej; opracowanie programu dotyczącego ochrony zespołów architektury militarnej i pól bitewnych oraz miejsc wydarzeo historycznych, w tym martyrologii; kształtowanie świadomości społeczeostwa o wartości zasobów zabytkowych oraz wartościach regionalnych; dokumentowanie i opracowywanie pod względem naukowym zasobów dziedzictwa kulturowego; ochrona dorobku mniejszości etnicznych; stwarzanie warunków do rozwoju kultur subregionalnych w celu integracji społeczności rozdzielonych granicami administracyjnymi.

Wykorzystanie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego nastąpi poprzez:

tworzenie ofert inwestycyjnych i poszukiwanie inwestorów proponujących wykorzystanie zasobów w sposób nie kolidujący z charakterem i pierwotną funkcją obiektów; prowadzenie działao promocyjnych, organizacyjnych dla podniesienia świadomości społeczeostwa odnośnie znaczenia i wartości obiektów zabytkowych, a także możliwości ich wykorzystania.

Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych układów przestrzennych nastąpi poprzez:

opracowanie programów kompleksowej rewaloryzacji zespołów staromiejskich z zachowaniem wymogów konserwatorskich przy zapewnieniu im doboru właściwych funkcji oraz zapobieganiu zagrożeniom wynikającym z oddziaływania układów komunikacyjnych; podejmowanie działao rewaloryzacyjnych zespołów staromiejskich wg. priorytetów wynikających z ich wartości;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 24 promowanie wzorów gospodarowania w centrach historycznych miast i miasteczek; obejmowanie kompleksową rewaloryzacją zespołów urbanistycznych i ruralistycznych w obrębie proponowanych rezerwatów i parków kulturowych; eksponowanie i odtwarzanie w sylwetach miejscowości dominant architektonicznych takich jak wieże kościołów, klasztorów, zamków ratuszy oraz wkomponowywanie nowych; przeciwdziałanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi oraz powstawania ciągów zabudowy wzdłuż dróg powodujących łączenie się odrębnych miejscowości.

Zachowanie i ochrona krajobrazu kulturowego nastąpi poprzez: obejmowanie ochroną w formie rezerwatów kulturowych terenów o wybitnych walorach kulturowych; obejmowanie ochroną w formie parków kulturowych terenów o wysokich walorach kulturowych; zagospodarowanie i udostępnianie stanowisk archeologicznych o czytelnej formie krajobrazowej w celach dydaktycznych, turystycznych i naukowych; powstrzymanie zanikania specyficznych i wyjątkowych form krajobrazu poprzez znalezienie dla nich nowych funkcji i sposobów utrzymania; stworzenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej i historycznego krajobrazu naturalno-kulturowego polan gorczaoskich oraz ich promocji jako produktu turystycznego; wspieranie tradycyjnych form rolnictwa na terenach górskich, w tym hodowli owiec.

Zachowanie, ochrona i kształtowanie architektury regionalnej nastąpi poprzez:

utrzymanie zróżnicowania regionalnego krajobrazu architektonicznego (Podhale, Orawa, Spisz, Pogórze, Ziemia Krakowska); ochrona najcenniejszych obiektów „in situ” oraz rozwoju muzeów typu skansenowskiego; obejmowanie w studiach uwarunkowao i planach zagospodarowania przestrzennego problematyki form zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawiązywania nową architekturą do lokalnych form i materiałów; podnoszenie świadomości o wartości architektury regionalnej; tworzenie programów pomocy w zachowaniu i konserwacji zabytkowych obiektów architektury regionalnej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 25

Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej nastąpi poprzez:

wytypowanie obiektów zabytkowych o randze regionalnej i krajowej; podejmowanie działao na rzecz wpisania na listę światowego dziedzictwa natury i kultury UNESCO obiektów o najwyższej randze; podejmowanie prac dla wytypowania i weryfikowania listy obiektów mogących potencjalnie spełniad warunki wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Zachowanie i ochrona niematerialnych wartości kulturowych, stanowiących o tożsamości regionu nastąpi poprzez:

podjęcie prac na rzecz inwentaryzacji zasobów niematerialnych (miejsc kultu, szlaków pielgrzymkowych, ośrodków tradycji, obyczajów i obrzędów); promowanie imprez kultywujących tradycję, regionalny strój, obrzędy; wspieranie zanikających zawodów; wykorzystanie niematerialnych zasobów dziedzictwa kulturowego w ofercie turystycznej województwa.

Podejmowanie działao organizacyjnych, badawczych i promocyjnych poprzez:

inicjowanie i wspieranie współpracy między samorządami na rzecz ochrony i promocji zasobów kulturowych; wspieranie współpracy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego pomiędzy służbami konserwatorskimi i samorządami; wspieranie wydawnictw i autorów publikujących problematykę kultury i tradycji regionu; podejmowanie działao na rzecz komputeryzacji obiektów wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków oraz upowszechnianie wiedzy na ten temat m.in. przez strony www; wspieranie organizacji imprez regionalnych popularyzujących materialne lub niematerialne zasoby kulturowe regionu.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 26 Integracja ochrony środowiska kulturowego z ochroną środowiska przyrodniczego poprzez:

obejmowanie ochroną krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z założeniami urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi; wykorzystanie wartości kulturowych dla rozwoju gospodarczego regionu; opracowanie katalogu ofert kulturowych województwa; wspieranie podmiotów gospodarczych zainteresowanych ochroną i konserwacją oraz wykorzystaniem obiektów zabytkowych; promocja produktu kulturowego Małopolski na rynku krajowym i zagranicznym.

WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MAŁOPOLSKI

Program został przyjęty uchwałą nr XXXVII/469/05 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 3 października 2005 r. Głównym celem Programu jest dążenie do znaczącej poprawy stanu zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego Małopolski poprzez określenie podstawowych warunków i determinant organizacyjnych, finansowych i edukacyjnych, które temu służą, a także racjonalne korzystanie z zasobów dziedzictwa kulturowego.

Program wyróżnia trzy cele strategiczne wraz z przyporządkowanymi im priorytetami:

1. Utrzymanie i zarządzanie zasobem regionalnego dziedzictwa kulturowego:

Priorytet 1: odnowa miejska

Priorytet 2: odnowa zasobów wiejskich

Priorytet 3: rozwój instytucji opieki nad zabytkami

2. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego:

Priorytet 1: kształtowanie struktur przestrzennych

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 27

3. Dziedzictwo żywe - promocja, edukacja i dokumentacja walorów dziedzictwa kulturowego:

Priorytet 1: prowadzenie marketingu małopolskiego dziedzictwa kulturowego.

Program służy także współpracy i podejmowaniu planowych działao przez władze regionu, samorządy lokalne, służby konserwatorskie, środowiska naukowe i badawcze oraz gestorów i właścicieli zabytkowych obiektów, a także osób zainteresowanych bezpośrednio kulturą i dziedzictwem znajdującym się na terenie Małopolski. Program zakłada wymierne efekty i rezultaty w postaci zwiększenia możliwości finansowania prac remontowych i konserwatorskich w obiektach zabytkowych poprzez wykorzystanie i połączenie funduszy publicznych i środków z sektora prywatnego, indywidualnych darczyoców oraz dostępnych funduszy krajowych i zagranicznych, w tym funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

MAŁOPOLSKI WOJEWÓDZKI PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2010 – 2013

Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2010–2013 wskazuje cele, priorytety i kierunki działao określone w wyniku przeprowadzonej analizy zasobu dziedzictwa kulturowego w regionie.

Decydujący wpływ na wybór priorytetów i działao miała ocena stanu zachowania poszczególnych rodzajów zabytków i krajobrazu kulturowego, analiza zagrożeo oraz występujących tendencji i problemów w zakresie szeroko pojętej ochrony przestrzeni kulturowej. Wyznaczono priorytety i działania o charakterze inspirującym, które mogą byd realizowane przez różne podmioty i instytucje zarządzające. Wskazane w programie kierunki działao powinny umożliwid wprowadzanie skutecznych rozwiązao różnorodnych problemów w sposób homogeniczny w ramach spójnej polityki ochrony dziedzictwa kulturowego.

Misja Wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 200–2013 realizowana będzie poprzez dwa cele strategiczne: Ochronę regionalnej przestrzeni kulturowej oraz Zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową. W ramach niniejszych celów określono 5

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 28 priorytetów oraz 13 kierunków działao i 64 działania, które mają służyd ich realizacji. Wspierając realizację działao wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami, wyznaczono konkretne zadania programowe o randze ponadlokalnej wynikające z przyjętych priorytetów i określone na podstawie wytycznych dokumentów planistycznych i rekomendacje służb ochrony zabytków. Zadanie te nie stanowią katalogu zamkniętego, co pozwala na ich aktualne formułowanie i weryfikowanie.

CEL STRATEGICZNY 1 - OCHRONA REGIONALNEJ PRZESTRZENI KULTUROWEJ

Priorytet 1. Historyczna ciągłośd dziedzictwa regionalnego

 Kierunek działao - Zachowanie autentyczności regionalnego dziedzictwa kulturowego

Przyjęcie pojęcia autentyczności za naczelną wartośd dziedzictwa kulturowego

Stosowanie zasady ochrony zabytków in situ i eksponowanie ich autentyzmu

Wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad obiektami zabytkowymi w regionie

Ochrona zabytków architektury drewnianej

Wzmocnienie poziomu ochrony zabytków przemysłu, techniki i sztuki inżynierskiej

Wzmocnienie poziomu ochrony zabytków o statusie trwałych ruin

Ochrona archeologicznego dziedzictwa kulturowego

Ochrona architektury regionalnej, tradycyjnej zabudowy i układów ruralistycznych

Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa i przekształceniom zabudowy oraz układów urbanistycznych historycznych miast i miasteczek

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 29 Powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji otoczenia obiektów zabytkowych

Zachowanie i uczytelnienie istniejących wartości estetyczno-widokowych krajobrazu kulturowego

Rewitalizacja centrów zabytkowych miast i miasteczek wraz z rekompozycją urbanistyczną prowadzącą do nadania im nowej funkcjonalności

Rewitalizacja zespołów zabytkowej zieleni i małej architektury

Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych oraz rewaloryzacja zabytków przemysłu, techniki i sztuki inżynierskiej cywilnej i wojskowej

 Kierunek działao - Kompleksowośd opieki nad regionalnym dziedzictwem

Skorelowanie polityki ochrony dziedzictwa z polityką rozwoju regionalnego

Wzmacnianie instrumentów regulacji zagospodarowania przestrzennego

Zintegrowana ochrona dziedzictwa i krajobrazu kulturowego oraz środowiska przyrodniczego przez planowanie przestrzenne

Stymulowanie rozwoju projektowania urbanistycznego, chroniącego i wzbogacającego przestrzeo kulturową

Wzmocnienie służb konserwatorskich i urbanistycznych

Inicjowanie i wdrażanie form współpracy administracji publicznej, środowisk naukowych i innych podmiotów w obszarze dziedzictwa kulturowego

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 30

CEL STRATEGICZNY 2 – ZARZĄDZANIE REGIONALNĄ PRZESTRZENIĄ KULTUROWĄ

Priorytet 1 - Aktywnośd społeczna i emocjonalne zaangażowanie w opiekę nad regionalnym dziedzictwem kulturowym

 Kierunek działao 1 - Szerzenie świadomości autentycznych wartości kulturowych

Zwiększenie roli partnerstwa organizacji pozarządowych dla skutecznego zarządzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego

Rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego w celu upowszechnienia wartości dziedzictwa kulturowego

Wzrost poziomu społecznego odbioru ofert muzeów i instytucji realizujących zadania statutowe w sektorze kultury

Prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy – tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad dziedzictwem kulturowym

Aktywizacja użytkowników – właścicieli zabytkowych obiektów do inwestowania we własne nieruchomości i adaptowania ich do nowych funkcji

 Kierunek działao 2 - Edukacja na rzecz dziedzictwa kulturowego (wczoraj–dziś–jutro)

Edukacja powszechna i podniesienie społecznej świadomości i wrażliwości w kwestii dziedzictwa kulturowego

Badanie, dokumentowanie i upowszechnianie regionalnego dziedzictwa kulturowego

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 31 Zapewnienie powszechnego dostępu do elektronicznych baz informacji o zabytkach

Priorytet 2 - Funkcjonalne zarządzanie regionalnym dziedzictwem kulturowym

 Kierunek działao 1 - Harmonijne łączenie walorów zabytków z ich współczesnymi funkcjami

Tworzenie nowoczesnych struktur zarządzania przestrzenią kulturową

Wypracowanie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy.

 Kierunek działao 2 - Integracja regionalna na podstawie idei sieci obszarów, miast i instytucji

Zwiększenie konkurencyjności miejsc i ośrodków kulturowych poprzez utworzenie sieci miejsc funkcjonujących jako zintegrowane systemy powiązane ze sobą fizycznie i wirtualnie, zachowujących bogactwo i zróżnicowanie kulturowe, umiejętnie łączących teraźniejszośd i przyszłośd z przeszłością

Wspieranie rozwoju nowych ośrodków kulturowych

Wspieranie tworzenia ponadlokalnych produktów kulturowych

 Kierunek działao 3 - Rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 32 Promocja partnerstwa publiczno-prywatnego jako skutecznego mechanizmu wykorzystania potencjału dziedzictwa kulturowego

Wykorzystanie najlepszych rozwiązao współpracy publiczno-prywatnej w celu zachowania dziedzictwa kulturowego

 Kierunek działao 4 - Stworzenie ponadlokalnej struktury koordynującej współpracę w obszarze dziedzictwa kulturowego

Unowocześnienie instytucji opieki nad zbiorami

Wspieranie rozwoju muzeów, muzeów na wolnym powietrzu oraz innych instytucji o charakterze muzealnym

Kreowanie i wspieranie instytucji zarządzających i dokumentujących małopolskie dziedzictwo kulturowe

 Kierunek działao 5 - Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego Małopolski

Rozpoznanie stanu zachowania oraz potrzeb konserwatorskich i remontowych obiektów zabytkowych

Określenie strategicznych dla regionu zabytków i obszarów dziedzictwa kulturowego oraz poprawa ich utrzymania i sposobu użytkowania

Wdrożenie perspektywicznych programów i planów działao konserwatorskich wobec zbiorów muzealnych

Egzekwowanie wytycznych konserwatorskich oraz stosowanie zintegrowanej konserwacji

Wprowadzenie różnorodnych form ochrony dziedzictwa kulturowego, wyselekcjonowanych indywidualnie dla danego zabytku

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 33 Wspieranie rewaloryzacji oraz rozwoju przestrzennego krajobrazu kulturowego zgodnego z istniejącymi wartościami estetycznymi i historycznymi

Priorytet 3 - Ekonomiczne zorientowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego – przemysły kultury i czasu wolnego

 Kierunek działao 1 - Systemowa promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego

Prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego

 Kierunek działao 2 - Rozwój przemysłów czasu wolnego opartych na miejscowych tradycjach i autentyzmie lokalnego dziedzictwa kulturowego

Wspieranie rozwoju turystyki kulturowej i rekreacyjnej

Utrzymanie atrakcyjności turystycznej i kulturowej

Wspieranie rozwoju infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej

Wspierając realizację działao wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami, wyznaczono konkretne zadania programowe o randze ponadlokalnej wynikające z przyjętych priorytetów i określone na podstawie wytycznych dokumentów planistycznych i rekomendacji służb ochrony zabytków, w szczególności dotyczących:

1. zabytków zagrożonych, wymagających prac ratunkowych;

2. zabytków o znaczeniu regionalnym posiadających duże znaczenie artystyczne i historyczne, będące wybitnymi przykładami sztuki lub architektury lub zachowanego w niezmienionym kształcie krajobrazu kulturowego;

3. obszarów zaproponowanych do objęcia ochroną prawną w postaci parków

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 34 kulturowych i wpisania do rejestru zabytków oraz uznania za Pomniki Historii;

4. zasobów dóbr kultury współczesnej zidentyfikowanych w województwie małopolskim.

Zadania, które wpisują się w określone kierunki działao związane z objęciem ochroną prawną obszarów lub obiektów o szczególnych walorach krajobrazowych lub zabytkowych, powinny znaleźd odzwierciedlenie w gminnych i powiatowych programach opieki nad zabytkami. Należy podkreślid, że fakt wskazania zadania (obiektu lub obszaru zabytkowego) nie jest jedynym i wystarczającym kryterium przyznania środków z budżetu publicznego na jego realizację. Pełni jedynie funkcję inspirującą i aktywizującą jednostki samorządu terytorialnego oraz właścicieli lub użytkowników obiektów zabytkowych do podjęcia działao w celu wykonania niniejszych zadao oraz pozyskania środków na ich realizację z innych źródeł finansowania.

Zadania programowe o randze ponadlokalnej:

• Zweryfikowanie stanu zachowania obiektów zabytkowych o randze regionalnej wyszczególnionych w niniejszym programie oraz zidentyfikowanie potrzeb w zakresie ich konserwacji i prac remontowych

• Określenie strategicznych dla rozwoju regionu zasobów zabytków i obszarów dziedzictwa kulturowego

• Sporządzenie strategicznego planu wspierania prac konserwatorskich prowadzonych przy obiektach zabytkowych usytuowanych na obszarze województwa małopolskiego oraz określenie priorytetów dla programu finansowania zadao z dziedziny ochrony zabytków

• Inicjowanie, wspieranie i kontynuowanie prac konserwatorskich przy obiektach i w obszarach zabytkowych o znaczeniu regionalnym

• Określenie działao na rzecz ocalenia przed zniszczeniem zabytków zagrożonych, wymagających prac ratunkowych

• Wdrożenie i kontynuowanie systemowej ochrony zabytków architektury i budownictwa

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 35 drewnianego, w szczególności w zakresie podniesienia poziomu zabezpieczenia przeciwwłamaniowego i przeciwpożarowego

• Wdrożenie systemowej ochrony zabytków przemysłu, techniki i sztuki inżynierskiej oraz zabytków archeologicznych.

• Wspieranie działao prowadzących do umocnienia ustawowych form ochrony zabytków oraz innych form ochrony przestrzeni kulturowej, w tym ochrony dóbr kultury współczesnej

• Opracowanie koncepcji tematycznych i funkcjonalno-przestrzennych szlaków kulturowych o znaczeniu ponadlokalnym i ponadregionalnym, wytyczonych na podstawie zasobów dziedzictwa kulturowego na obszarze województwa oraz wspieranie zagospodarowania i promowanie istniejących szlaków kulturowych na obszarze województwa

• Inicjowanie i rozwijanie długoterminowej akcji edukacyjnej w zakresie dziedzictwa kulturowego poprzez m.in. system grantów, konkursów, nagród i innych form wsparcia

• Wspieranie realizacji seminariów, warsztatów, konferencji służących wymianie wiedzy, umiejętności i doświadczeo z zakresu dziedzictwa kulturowego

Inicjowanie współpracy wielu podmiotów w celu realizacji projektów edukacyjnych, kulturalnych i artystycznych nawiązujących do historii i dziedzictwa kulturowego

• Promowanie i upowszechnianie wiedzy o zasobach dziedzictwa kulturowego Małopolski poprzez wspieranie wydawnictw turystycznych (foldery, mapy, ulotki, multimedia), targów oraz innych imprez promocyjnych, kampanii billboardowych oraz innych form promocji np. współpracy z regionami partnerskimi

• Kontynuacja realizacji wydawnictw, folderów i portali internetowy promujących walory i zasoby kulturowe oraz krajobrazowe Małopolski

• Promowanie dobrych praktyk w dziedzinie opieki nad dziedzictwem kulturowym materialnym i niematerialnym

• Wspieranie przedsięwzięd obejmujących ochronę wartości małopolskiego regionalnego i lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz aktywnych działao przyczyniających się do umocnienia tożsamości regionalnej

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 36 • Wspieranie regionalnego systemu informacyjno-edukacyjnego dotyczącego ochrony walorów kulturowych i specyfiki ochrony krajobrazu kulturowego

5.3 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE POWIATU

STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO POWIATU NOWOTARSKIEGO DO ROKU 2015

Strategia stanowi dokument strategiczny, który ukierunkowuje politykę Powiatu w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego w określonym czasie.

Strategia nie posiada zbyt wielu odniesieo do ochrony dziedzictwa kulturowego, pewne elementy można znaleźd jedynie w Obszarze Edukacja i Kultura dla obszaru Edukacja i Kultura w którym jednym z celów jest Wyrównanie szans edukacyjnych w stosunku do innych regionów i paostw z zachowaniem dziedzictwa kulturowego regionu. W ramach tego celu strategicznego znajduje się cel pośredni – Dziedzictwo kulturowe jest chronione i kultywowane.

POWIATOWY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU NOWOTARSKIEGO NA LATA 2009- 2012

W Programie opieki nad zabytkami Powiatu Nowotarskiego wskazano następujące cele strategiczne:

inwentaryzacja i określenie stanu technicznego zabytków należących do powiatu poprawa stanu technicznego zabytków własnych powiatu poprzez ich konserwację, a co za tym idzie pozyskiwanie środków zewnętrznych na finansowanie tych prac; poprawa skuteczności ochrony i opieki nad zasobem dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu; inicjowanie działao w celu aktywnej ochrony wybranych obiektów reprezentujących tradycyjną drewnianą zabudowę wiejską;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 37 podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych; podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb promocji regionu; podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb turystycznych; podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb edukacyjnych; wspieranie przedsięwzięd sprzyjających wzrostowi środków finansowych na ochronę dziedzictwa kulturowego; zwiększenie aktywności mieszkaoców powiatu w obszarze opieki nad zabytkami; ustanowienie społecznych opiekunów zabytków; objęcie ochroną obszarów szczególnie cennych pod względem kulturowym, krajobrazowym i przyrodniczym.

Jako priorytety ochrony program wskazuje:

ochronę architektury drewnianej sakralnej, zagrodowej oraz uzdrowiskowej; ochronę zespołów przyrodniczo-krajobrazowych Doliny Dunajca ochronę i rewaloryzacja zabytkowych kapliczek i krzyży przydrożnych.

Wyodrębniono również zadania powiatu nowotarskiego:

 Zadania w zakresie inicjowania działao na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami dziedzictwa kulturowego:

edukacja oraz akcja informacyjna dotycząca wartości, zagrożeo i przepisów związanych z zabytkami archeologicznymi; współpraca ze społecznymi opiekunami zabytków poprzez organizację spotkao i akcji promocyjnych; promocja zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu za pośrednictwem szkół, jednostek muzealnych oraz stowarzyszeo; patronat nad izbami pamięci i izbami regionalnymi, organizowanymi w domach kultury i szkołach jako element edukacji społecznej; promocja zasobu kulturowego i krajobrazowego powiatu przy pomocy portali internetowych oraz drukowanych materiałów promocyjnych; promocja zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu poprzez udział w corocznych Małopolskich Dniach Dziedzictwa Kulturowego organizowanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego oraz Europejskich Dniach Dziedzictwa Narodowego, organizowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Krajowy Ośrodek Badao i Dokumentacji Zabytków); inicjatywa tworzenia nowych szlaków turystycznych promujących unikatowe walory kulturowe i krajobrazowe powiatu;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 38 inicjatywa i wsparcie realizacji przedsięwzięd związanych z tworzeniem nowych tras spacerowych i rowerowych powiązanych z zespołami zabytkowymi z terenu powiatu.

 Zadania w zakresie organizacyjno-prawnym:

ustanawianie społecznych opiekunów zabytków; sygnalizowanie gminom powiatu konieczności stałej aktualizacji Gminnej Ewidencji Zabytków; sygnalizowanie gminom powiatu konieczności monitorowania stanu zasobu dziedzictwa kulturowego na ich terenie; sygnalizowanie gminom powiatu konieczności opracowania Gminnych Programów Opieki nad Zabytkami (tym, które jeszcze go nie opracowały); podjęcie działao na rzecz uznania za Pomnik historii zabytkowych drewnianych kościołów (wpisanych do rejestru zabytków) znajdujących się na terenie powiatu. Dotyczy to wpisu jako zespołu lub grupy reprezentatywnej; podjęcie działao przygotowawczych na rzecz rozszerzenia wpisu na listę Światowego Dziedzictwa Kultury kościołów drewnianych (oprócz już wpisanych: Dębno (z powiatu nowotarskiego), Binarowa, Lipnica Murowana, Haczów, Blizne) z terenu powiatu nowotarskiego np. kościół p.w. Św. Anny w Nowym Targu, kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP w Harklowej lub innych po przeprowadzeniu szerokiej analizy wartości historycznej, artystycznej, stanu zachowania substancji autentycznej itp.; podjęcie prac studialnych i przygotowawczych do wpisów obszarowych do rejestru zabytków; systematyczne uzupełnianie rejestru zabytków o wpisy obiektów, zespołów obiektów, które posiadają walory historyczne, zabytkowe i artystyczne, przez co kwalifikują się do prawnej ochrony; systematyczne uzupełnianie opracowao GEZ przede wszystkim o obiekty drewniane architektury świeckiej, oraz obiekty murowane o wysokich walorach artystycznych, zagrożone potencjalnymi modernizacjami i rozbudową; sygnalizowanie gminom powiatu możliwości i sposobu powoływania na ich terenach parków kulturowych w wybranych, najcenniejszych obszarach; dążenie do stałej modernizacji infrastruktury komunikacyjnej znaczących pod względem turystycznym ośrodków miejskich i wiejskich powiatu. Przede wszystkim dla lepszej i bezpieczniejszej dostępności wobec nasilającego się corocznie ruchu turystycznego w obszarze powiatu. Niezmiernie istotne jest także, aby owe modernizacje obejmowały miejsca parkingowe zlokalizowane w pobliżu obiektów zabytkowych;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 39 zainicjowanie opracowania planu ochrony krajobrazu kulturowego Nowego Targu, zagrożonego niekontrolowaną ekspansją targów przygranicznych; przybliżenie właścicielom obiektów zabytkowych możliwości ubiegania się o środki na ich konserwację i rewaloryzację.

 Zadania w zakresie dokumentacji i badao:

wsparcie i inicjowanie przedsięwzięd mających na celu kolekcjonowanie i dokumentowanie materiałów i informacji historycznych dotyczących zasobu dziedzictwa kulturowego z terenu powiatu. Współpraca z jednostkami badawczymi, stowarzyszeniami oraz młodzieżą szkolną poprzez organizację konkursów i wystaw; podjęcie prac przygotowawczych oraz zainicjowanie (przy współpracy z gminami) utworzenia bazy informacyjnej dotyczącej zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu, mającej na celu gromadzenie i aktualizację danych zawartych w GEZ.

 Zadania w zakresie finansowania:

przeprowadzenie rozpoznania co do konieczności i możliwości przystosowania obiektów zabytkowych do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych; pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych na ochronę i bieżącą konserwację obiektów zabytkowych stanowiących własnośd powiatu.

 Zadania w zakresie interwencyjnym oraz remontowo konserwatorskim:

prowadzenie monitoringu oraz określenie stanu zachowania, sposobu użytkowania oraz zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów zabytkowych (we współpracy z gminami, właścicielami); zainicjowanie stworzenia programu rewitalizacji architektury drewnianej w celu ochrony najcenniejszych obiektów budownictwa drewnianego na terenie powiatu; zainicjowanie opracowania „katalogu” wzorcowych projektów budynków mieszkalnych nawiązujących do tradycyjnego budownictwa, który mógłby byd odpłatnie (lub nieodpłatnie) udostępniany zainteresowanym mieszkaocom powiatu oraz inwestorom zewnętrznym; zainicjowanie opracowania kilku wzorcowych projektów bilbordów i tablic reklamowych, które mogły by byd odpłatnie (lub nieodpłatnie) udostępniane zainteresowanym mieszkaocom powiatu oraz inwestorom zewnętrznym.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 40

5.4 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE GMINY

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CZARNY DUNAJEC

W strategii rozwoju do realizacji przyjęto projekty i zadania zebrane w Obszarze działao Turystyka i dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe.

Wszelkie działania zawarte w Obszarze znajdują swoje uzasadnienie w „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013” – najbardziej istotnego, dla kształtowania rozwoju lokalnego i regionalnego, dokumentu strategicznego w Małopolsce. Dokument ten stanowił podstawę tworzenia zapisów „Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013”.

W Obszarze wyznaczono następujący cel strategiczny i zawarte w nim cele operacyjne:

I. WZROST LICZBY TURYSTÓW ODWIEDZAJĄCYCH GMINĘ CZARNY DUNAJEC I.1. Rozwój infrastruktury turystycznej I.2. Uatrakcyjnienie i zintegrowanie oferty turystycznej gminy I.3. Promocja turystyczna gminy Czarny Dunajec I.4. Dbałośd o dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe gminy zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju

STUDIUM UWARUNKOWAO I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CZARNY DUNAJEC

W studium zwraca się uwagę na następujące zapisy dotyczące tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego:

 Strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej wyznaczona została wokół zespołu zabudowy regionalnej wsi Chochołów.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 41  Ponadto obowiązujący plan zagospodarowania przestrzennego gminy wyznacza strefy nadzoru konserwatorskiego wokół zespołów kościelnych we wsiach: Odrowąż, , Pieniążkowice, a także wokół nowej zabudowy Chochołowa.  Waloryzacja środowiska kulturowego gminy Czarny Dunajec prowadzi do następujących wniosków:

. unikatowe wartości kulturowe wsi Chochołów związane zarówno z dziedzictwem materialnym jak i znaczeniem historycznym, kwalifikują do zalecenia konserwacji jako kierunku działao ochronnych i proponowanej formy ochrony w postaci rezerwatu kulturowego;

. wyjątkowe wartości kulturowe wsi Czarny Dunajec w powiązaniu z ochroną środowiska przyrodniczego (torfowiska) wskazują na integrację jako pożądany kierunek zabiegów ochronnych propozycję parku kulturowego jako właściwej formy ochrony;

. wysokie walory krajobrazu kulturowego o charakterze tradycyjnym we wsiach: Ciche, , Koniówka, Odrowąż, Piekielnik, Podszkle, Ratułów i wskazują na celowośd powołania tam stref ochrony konserwatorskiej;

. na terenie gminy w umiarkowanym stopniu występują wartości etnograficzne w postaci zachowanych tradycyjnych zwyczajów oraz miejscowego rzemiosła ludowego;

. słabe rozpoznanie archeologiczne nie ujawniło jak dotychczas istotnych wartości w tym zakresie

6. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY CZARNY DUNAJEC

6.1 CHARAKTERYSTYKA GMINY CZARNY DUNAJEC

Obszar gminy Czarny Dunajec pod względem administracyjnym znajduje się w południowej części województwa małopolskiego, w powiecie nowotarskim. Jest jedną z większych samorządowych jednostek administracyjnych województwa małopolskiego. Graniczy od zachodu, północy i wschodu z innymi gminami powiatu nowotarskiego (Jabłonka,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 42 Raba Wyżna, , Szaflary), natomiast od południa z gminami powiatu tatrzaoskiego (Biały Dunajec, Poronin, Kościelisko). Według danych z 2007 gminę zamieszkiwało 21 190 osób, co przy powierzchni wynoszącej 218,34 km2 daje gęstośd zaludnienia wynoszącą 97 osób/km2. Gmina charakteryzuje się bardzo dużym udziałem użytków rolnych (blisko ¾ powierzchni) oraz niewielkim lasów w powierzchni ogólnej (około 15%).

Na terenie gminy, w granicach Centralnych Karpat Zachodnich wyróżnia się mniejsze regiony geograficzne. Są to: Pogórze Gubałowskie, Kotlina Orawska oraz Kotlina Nowotarska. Z kolei Zewnętrzne Karpaty Zachodnie reprezentują wzniesienia Beskidu Orawsko- Podhalaoskiego. Warto również nadmienid, że teren zajmowany przez gminę Czarny Dunajec jest położony na pograniczu dwóch krain historyczno-etnograficznych – Orawy (na zachodzie) i Podhala (na wschodzie), gdzie do dnia dzisiejszego wzajemnie przenikają się pewne odmienności kulturowe.

Cechą charakterystyczną krajobrazu gminy są tereny torfowe, którymi są przede wszystkim torfowiska wysokie typu alpejskiego, zwane puściznami. Stanowią one niewątpliwie bezcenny ewenement przyrodniczy nie mający precedensu w terenach górskich Europy, który przechował świat roślin sprzed setek tysięcy lat.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 43

Położenie gminy Czarny Dunajec na tle powiatu nowotarskiego

Gmina składa się z 15 sołectw, spośród których najwięcej ludności zamieszkuje sołectwo Czarny Dunajec – ponad 3800 osób. Ponad 2000 mieszkaoców posiadają również sołectwa: Ciche, Piekielnik oraz Ratułów.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 44

Krajobraz gminy Czarny Dunajec – w tle widok na Tatry

Usługi w gminie pozostają generalnie na poziomie podstawowym (np. handel, różnorodne naprawy, transport). Bardziej specjalistyczne punkty usługowe (np. usługi fotograficzne, pomoc drogowa, ubezpieczenia, ochrona zdrowia) znajdują się prawie wyłącznie w Czarnym Dunajcu. Duży udział w tworzeniu aktywności gospodarczo-usługowej mają gospodarstwa rolne, które często obok działalności rolniczej prowadzą działalnośd pozarolniczą. Stanowią one grupę obejmującą 11% wszystkich gospodarstw rolnych. Wśród nich około 40 gospodarstw zajmuje się agroturystyką, reklamując swoje usługi. Trudno natomiast oszacowad liczbę gospodarstw oferujących noclegi z pominięciem promocji dla zaprzyjaźnionych osób. Wiele takich gospodarstw prowadzi też drobną działalnośd rękodzielniczo-produkcyjną; rzemieślniczą, pamiątkarską, handlową lub przetwórczą.

6.2 RYS HISTORYCZNY CZARNEGO DUNAJCA

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 45 Historyczne początki miejscowości sięgają połowy XVI w. Prawdopodobnie jednak osadnictwo na tym terenie rozwijało się już od XIII w. i było związane z działalnością zakonu cystersów. Na podstawie dokumentu z lustracji królewszczyzn w 1564 r. wynika, że Czarny Dunajec został lokowany prawdopodobnie jeszcze przed 1552 r. z inicjatywy Prokopa Pieniążka. Zasadźcą i pierwszym sołtysem był Tomasz Miętus, który wraz z synem zajął się wykarczowaniem lasu pod przyszłą osadę. Własnym kosztem wybudował także pierwszy drewniany kościółek p.w. Świętej Trójcy. W 1605 r. przekazał sołectwo swemu synowi Klemensowi i wnukowi Sebastianowi. Starosta nowotarski Adam Kazanowski odkupił w 1641 r. je od Klemensa Miętusa i przekształcił w dobra folwarczne. Za panowania króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego folwark czarnodunajecki nadano weteranom wojennym Teodorowi Sulimie i Janowi Pawęckiemu. Ze względu na korzystne położenie geograficzne Czarny Dunajec dośd szybko rozwijał się w tym czasie. Leżał bowiem przy ważnym szlaku handlowym wiodącym z Krakowa na Orawę i dalej na Węgry.

Z miejscowości tej pochodził Stanisław Lętowski, przywódca buntu chłopskiego w latach 1624 - 1633 zwróconego przeciwko staroście Mikołajowi Komorowskiemu, który słyną z okrucieostwa i wyzysku poddanych chłopów. Za udział w powstaniu pod wodzą Kostki Napierskiego, został stracony na krakowskich Krzemionkach 28 VI 1651 r. W czasie potopu szwedzkiego mieszkaocy sołectwa czynnie uczestniczyli także w obronie Polski. W 1670 r. Stanisław Buchaoski dowodził góralami w powstaniu chłopskim w bitwie pod Nowym Targiem.

W XVII w. właścicielami folwarku i ziem do niego przyległych byli Ratułowscy. W 1753 r. z powodu braku zadowalających dochodów dobra czarnodunajeckie sprzedano w całości w drodze licytacji okolicznym chłopom. Po rozbiorach w 1769 r. znalazły się one pod zaborem austriackim i zostały przejęte na własnośd przez cesarstwo, a następnie wystawione na sprzedaż. „Dominium Czarny Dunajec”, w skład którego weszły wsie: Ciche, Chochołów, Czarny Dunajec, Dzianisz, , Witów i Wróblówka, kupił w 1819 r. Jan Pajączkowski. Górale za pośrednictwem pełnomocnika, ks. Józefa Szczurowskiego odkupili od Pajączkowskiego dobra dworskie, gdyż chcieli uniezależnid się od dworu i powiększyd swe grunty.

Po pożarze w roku 1787, kiedy spłonęła prawie połowa budynków mieszkalnych w Czarnym Dunajcu, ukształtował się nowy plan jego zabudowy. Rozszerzył się zarazem obszar wsi, która zajmowała tereny na zachodnim (lewym) brzegu Czarnego Dunajca i między jego ramionami.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 46 W okresie zaborów rosła ranga i znaczenie Czarnego Dunajca w lokalnej gospodarce. Na podstawie przywileju z 31 I 1831 r. wieś otrzymała prawo odbywania targów co tydzieo, a jarmarków sześd razy do roku. 21 IX 1846 r. liczbę jarmarków zwiększono do 13 rocznie w nagrodę za stłumienie powstania chochołowskiego. Dwa lata później mieszkaocom wsi dali się we znaki żołnierze rosyjscy, którzy mieli pomóc Austrii w walkach przeciw Koszutowi. Doszło wówczas do grabieży i spustoszenia miejscowości.

W drugiej połowie XIX w. sytuacja materialna ludności ulegała ciągłemu pogorszeniu. Do głównych przyczyn należał zwiększający się przyrost naturalny, który niósł ze sobą podział gruntów i rozdrobnienie gospodarstw rolnych. W 1857 r. w Czarnym Dunajcu mieszkało 1986 mieszkaoców, a w 1890 – 2445 mieszkaoców. Ważnym czynnikiem był także wielki pożar w 1859 r., w wyniku którego spłonął prawie cały Czarny Dunajec. Ludzie próbowali się utrzymad szukając sezonowej pracy na Węgrzech. Spora grupa wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Spowodowało to napływ kapitału i w konsekwencji rozwój ekonomiczny miejscowości. W 1880 r. zaczęto ją zaliczad do miast. W tym czasie działał tu urząd pocztowy, urząd podatkowy, sąd powiatowy, apteka i szkoła. W 1904 r. przedłużono linię kolejową z Nowego Targu. W dwudziestoleciu międzywojennym następował powolny upadek znaczenia Czarnego Dunajca, czego przejawem było odebranie mu praw miejskich w 1934 r.

W zabudowie zachowano pierwotny układ planu z rynkiem pośrodku, który został otoczony pasmem budynków mieszkalnych oraz zabudowao gospodarczych. Domy były drewniane, w stylu góralskim z elementami architektury podgórskiej. W roku 1853 wieś awansuje i zostaje zaliczona w poczet miasteczek. Oprócz kościoła i plebanii znajdują się tu: budynek dla straży skarbowej i urzędu powiatowego oraz koszary żandarmerii. Przeważała zabudowa parterowa, częśd budynków stanowiły domki z niewielkim pięterkiem. Mimo obecności cegielni większośd stanowiła zabudowa drewniana, zgodna z tradycją. Ważnym elementem krajobrazowym były ogrody, otaczające domy mieszkalne. Drewniana zabudowa była bardzo podatna na pożary, których Czarny Dunajec przeżył dośd dużo (m.in. w 1859, 1860, 1896 i 1906 roku). Dopiero pod koniec XIX wieku w miejscowości zaczęto budowad większą liczbę domów murowanych. Miało to przede wszystkim związek z korzystnym, przygranicznym położeniem oraz dzięki wzrostowi zamożności mieszkaoców (głównie z racji powrotów z emigracji zarobkowej). Mniej więcej w tym samym czasie przystąpiono do regulacji ulic oraz, zgodnie z panującą w owym czasie w Galicji tendencją, do upiększania wyglądu miasteczka. Powstało zajmujące się tym towarzystwo, Rada Gminna wykupywała tereny w celu zachowania harmonijnej kompozycji miejscowości (przede wszystkim w rejonie

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 47 Rynku). Sadzono nowe drzewa i aleje, powstał park ludowy, dbano również o obiekty zabytkowe. Około 1903 roku rozpoczęto budowę linii kolejowej i stacji.

Po I wojnie światowej nastąpił stopniowy rozwój miasteczka. Dominującą sferą gospodarki było rolnictwo oraz handel, ważną rolę odgrywało również wydobycie torfu. Mimo budowania coraz większej liczby murowanych domów Czarny Dunajec i okoliczne wsie nadal nawiedzane były przez pożary (mimo powstania placówki straży pożarnej). Do tego dochodziło ciągłe zagrożenie wylaniem potoku Czarny Dunajec, głównie w okresach intensywnych opadów. Najbardziej katastrofalne powodzie miały miejsce w 1924 i 1934 roku. Mimo rozwoju budownictwa murowanego, zabudowa miejscowości nie była zbyt okazała. Dominowały domki parterowe, bardziej reprezentacyjne były przede wszystkim obiekty użyteczności publicznej oraz administracyjne (sąd, urząd pocztowy, bank spółdzielczy, czytelnia ludowa itd.). Jedynie w okolicach Rynku, stanowiącego centralny punkt miasteczka powstawały piętrowe budynki mieszkalne.

II wojna światowa wpłynęła bardzo niekorzystnie na rozwój Czarnego Dunajca, do czego przyczyniły się również ciężkie zimy i klęski nieurodzaju ziemniaków. Wprowadzenie przez okupanta kartek żywnościowych dodatkowo uderzyło w mieszkaoców i tak cierpiących głód i niedostatek, spowodowało też wzrost przemytnictwa i nielegalnego handlu. Czarny Dunajec został wyzwolony 29 stycznia 1945 roku, jednak ogromne zniszczenia w gospodarstwach rolnych, straty dobytku i w zasiewach oraz wywozy ludności spowodowały, iż miejscowośd już nigdy nie powróciła do lat swojej świetności.

W latach okupacji hitlerowskiej mieszkaocy Czarnego Dunajca doświadczyli wielu aktów terroru. Już w pierwszych dniach września zamordowano dwie osoby i spalono ok. 30 domów. Do kooca wojny na czarnodunajeckim cmentarzu rozstrzelono ok. 80 osób. Po wyzwoleniu przeniesiono szczątki pomordowanych do wspólnej mogiły, nad którą postawiono pomnik z napisem ,,Ku czci pomordowanych Polaków przez oprawców hitlerowskich w Czarnym Dunajcu od dnia 3 IX 1939 do dnia 29 I 1945 - Rodacy '.

Po wojnie miejscowośd zachowała charakter rolniczy, a liczba jej mieszkaoców oscylowała w granicach 3,5 tys. Obecnie Czarny Dunajec stanowi ośrodek turystyczno- wypoczynkowy z rozwijającą się infrastrukturą komunalną, bazą turystyczną i gastronomiczną. Znajduje się tutaj również drobny przemysł, żwirownie, zakłady pozyskiwania torfu oraz zakłady produkcji mas bitumicznych i sprzętu zootechnicznego.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 48 6.3 UKŁADY RURALISTYCZNE

W Rejestrze Zabytków znalazł się układ ruralistyczny wsi Chochołów. Miejscowośd Chochołów, której lokacja została zatwierdzona w 1592 r. w przywileju króla Zygmunta III, wydanym sołtysowi Bartłomiejowi Chochołowskiemu – stanowi do dzisiaj najbogatszy zespół budownictwa góralskiego, reprezentowanego najlepszymi przykładami zabytkowych chałup i zagród chłopskich. Jej zwarta zabudowa ulicówki charakteryzuje się gęsto ustawionymi domami przy głównej drodze. Świetne proporcje chałup, bogato dekorowane szczyty, fragmenty rzeźbiarskie licznie występujące w poszczególnych domach, jak zdobione sosręby, odrzwia, pazdury, stolarka okienna i drzwiowa – stanowią jedyny w swym regionalnym wyrazie zespół, posiadający cechy rezerwatu, wymagający ścisłej ochrony z konserwatorskiego i etnograficznego punktu widzenia.

Chałupy góralskie w Chochołowie

6.4 ZABYTKI NIERUCHOME

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 49 Na terenie gminy Czarny Dunajec znajduje się wiele przykładów architektury sakralnej, które są cennymi, ciekawymi i wartymi poznania obiektami. Szczególna uwagę warto zwrócid na większośd kościołów ze względu na ich oryginalny styl architektoniczny, historię oraz zabytkowe wyposażenie:

Kościół św. Jacka w Chochołowie z lat 1853-1866.

Kościół Przenajświętszej Trójcy w Czarnym Dunajcu z lat 1863-1865.

Kościół św. Rozalii w Podszklu z 1787 r.

Kościół św. Marii Magdaleny w Odrowążu z lat 1825-31.

Kościół św. Jakuba w Piekielniku z 1878 r.

Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Pieniążkowicach z 1900 r.

Kościół Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Cichem-Miętustwie z lat 1924- 1928.

Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Załucznem z lat 1930-31.

Stare, ale utrzymane w dobrym stanie XIX-wieczne drewniane dzwonnice słupowe z gontowym dachem możemy spotkad jeszcze w Koniówce, Cichem i Czerwiennem. Z kolei dużą grupę tworzą piękne, w większości XIX w., a z rzadka XVIII w., drewniane i murowane kapliczki oraz krzyże i figury. Rozsiane po całym obszarze gminy stanowią stały element tutejszego krajobrazu, któremu swoją osobliwością i formą nadają dodatkowo swoistego uroku. Spotkad je można w każdej wsi, przy głównych i polnych drogach, wśród starych drzew i na rozstaju dróg oraz w miejscach często przez ludzi uczęszczanych i zacisznych, a także w nieznanych i dawno przez nich zapomnianych.

Do istniejącej na Bachledowym Wierchu (Bachledówce) kaplicy i pustelni o.o. Paulinów z Jasnej Góry na odpoczynek często przyjeżdżali kardynał Stefan Wyszyoski i metropolita krakowski Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Przywiązanie miejscowej ludności do chrześcijaoskiej tradycji zaowocowało wzniesieniem w 1991 r. Sanktuarium Maryjnego na Bachledowym Wierchu. Popularna "Bachledówka" stała się centrum pielgrzymkowym dla okolicznej ludności. Wieża kościoła widoczna jest prawie z każdego miejsca gminy.

Na szczególną uwagę zasługuje miejscowośd Chochołów. Zabudowa starej części wsi stanowi żywy skansen ludowej architektury i jako zabytek klasy zerowej objęta jest ochroną

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 50 konserwatorską i patronatem UNESCO. Chochołów to przykład zwarto zabudowanej ulicówki. Wszystkie chałupy ustawione są frontem do słooca i tzw. szczytem do ulicy, za nimi ukryte są budynki gospodarcze, skupione wokół dziedzioca. Chałupy, w przeważającej części XIX- wieczne, wyglądają jak nowe, dzięki zwyczajowi ich mycia, charakterystycznemu dla Chochołowa.

W Czarnym Dunajcu powstawały natomiast tzw. dworki czarnodunajeckie. Jest to przykład indywidualnego stylu budownictwa wyrosłego na gruncie podhalaoskiej architektury drewnianej. Po wielkim pożarze wsi w 1859 r., zdolny i przedsiębiorczy majster budowlany zaczął stawiad zamożniejszym gospodarzom zamiast drewnianych domostw, trwalsze domy murowane. Te parterowe domki posiadają ładne i kształtne ganeczki, których trójkątne szczyty wspierają się na ciężkich kolumnach o szerokich cokołach.

6.5 ZABYTKI RUCHOME

6.6 ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE

Stanowiska archeologiczne są ważnym elementem krajobrazu kulturowego i stanowią podstawę wiedzy o najdawniejszych dziejach okolic Czarnego Dunajca. Środowisko kulturowe gminy zawiera zewidencjonowane stanowiska archeologiczne datowane od. W ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski na terenie gminy Czarny Dunajec zewidencjonowano stanowisk archeologicznych. Ewidencja stanowisk archeologicznych nie jest jednak zbiorem zamkniętym i nie można wykluczyd, że w wyniku dalszej weryfikacji lub prowadzonych prac ziemnych uda się zidentyfikowad nowe ślady osadnicze.

6.8 ELEMENTY DZIEDZICTWA NIEMATERIALNEGO

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 51 UNESCO definiuje dziedzictwo niematerialne jako zwyczaje, przekaz ustny, wiedzę i umiejętności, które są uznane za częśd własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, historią i stosunkiem do przyrody. Jest to pojęcie trudno definiowalne w stosunku do konkretnych wytworów kultury, jednak jego waga dla lokalnej społeczności jest ogromna, gdyż jest ono źródłem poczucia tożsamości i kulturowej ciągłości.

Dziedzictwo niematerialne obejmuje takie przejawy zachowao kulturowych i ich wytworów jak: tradycje i przekazy ustne (w tym język jako narzędzie przekazu), spektakle i widowiska, zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne, wiedzę o wszechświecie i przyrodzie oraz związane z nią praktyki, umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem itp.

Tradycyjna kultura ludowa Podhala stanowi przedmiot zainteresowania i fascynacji nie tylko badaczy. Każdy, kto zawędrował na ten skrawek ziemi, ulega urokowi górskiego krajobrazu i zachwyca się bogatym, wyrazistym i malowniczym folklorem jej mieszkaoców. Górale posiadają silną regionalną tożsamośd i są bardzo przywiązani do swojej tradycji, co sprawia, że kultura ta wciąż jest żywa. Miłośników folkloru do dziś gromadzą tradycyjne, doroczne imprezy kulturalne.

Gmina Czarny Dunajec przypisuje wielkie znaczenie zachowaniu wszelkich tradycji ludowych. Na terenie gminy działa 12 profesjonalnych zespołów góralskich zrzeszonych przy Centrum Kultury i Promocji oraz przy Oddziałach Związku Podhalan, a także kilkanaście muzyk podhalaoskich. Jest to ewenement na skalę nie tylko krajową, tym bardziej, że kultura na tym terenie jest "żywa", autentyczna, nie zmieniona przez zawirowania historii, co jest rzadkością w całej Europie, gdzie wiele obrzędów i zwyczajów dopiero po ich zaginięciu jest wtórnie odkrywanych i prezentowanych turystom jako atrakcja.

Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków na terenie gminy Czarny Dunajec:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 52 Chochołów dom nr 4 (izba regionalna), A-494 z 29.05.1987 [A-702/M] Chochołów zagroda nr 4, A-411 z 22.01.1986 [A-703/M] Chochołów dom nr 5, A-381/85 z 28.12.1985 [A-704/M] Chochołów dom nr 6, A-495 z 29.05.1987 [A-705/M] Chochołów dom nr 7, A-403/85 z 28.12.1985 [A-1199/M] Chochołów dom nr 8, A-496 z 29.05.1987 [A-706/M] Chochołów zagroda nr 10, A-385/85 z 28.12.1985 [A-707/M] Chochołów dom nr 12, A-404/85 z 28.12.1985 [A-708/M] Chochołów dom nr 13, A-396/85 z 28.12.1985 [A-709/M] Chochołów dom nr 14, A-382/85 z 28.12.1985 [A-710/M] Chochołów zagroda nr 16, A-383/85 z 28.12.1985 [A-711/M] Chochołów dom nr 20, A-441 z 24.01.1986 [A-712/M] Chochołów zagroda nr 21, A-430 z 24.01.1986 [A-713/M] Chochołów zagroda nr 22, A-384/85 z 28.12.1985 [A-721/M] Chochołów zagroda nr 23, A-432 z 24.01.1986 [A-714/M] Chochołów dom nr 24, A-380/85 z 28.12.1985 [A-715/M] Chochołów dom nr 28, A-393/85 z 28.12.1985 [A-716/M] Chochołów dom nr 31, A-420 z 24.01.1986 [A-717/M] Chochołów dom nr 32, A-406/85 z 28.12.1985 [A-718/M] Chochołów dom nr 33, A-395/85 z 28.12.1985 [A-719/M] Chochołów zagroda nr 34 i 35, A-227/77 z 27.06.1977 [A-720/M] Chochołów dom nr 37, A-497/87 z 29.05.1987 [A-722/M] Chochołów dom nr 38, A-498/87 z 29.05.1987 [A-723/M] Chochołów dom nr 43, A-405/85 z 28.12.1985 [A-724/M] Chochołów dom nr 44, A-409 z 22.01.1986 [A-725/M] Chochołów dom nr 45, A-431 z 24.01.1986 [A-726/M] Chochołów dom nr 46, A-426 z 24.01.1986 [A-727/M] Chochołów zagroda nr 47, A-425 z 24.01.1986 [A-728/M] Chochołów dom nr 51, A-427 z 24.01.1986 [A-729/M] Chochołów zagroda nr 55, A-410 22.01.1986 [A-730/M] Chochołów dom nr 56, A-423 z 24.01.1986 [A-731/M] Chochołów zagroda nr 59, A-421 z 24.01.1986 [A-732/M] Chochołów dom nr 60, A-429 z 24.01.1986 [A-733/M] Chochołów dom nr 61, A-416 z 24.01.1986 [A-734/M] Chochołów dom nr 62, A-424 z 24.01.1986 [A-735/M] Chochołów dom nr 63, A-415 z 24.01.1986 [A-736/M] Chochołów zagroda nr 66, A-414 z 24.01.1986 [A-737/M] Chochołów dom nr 67, A-413 z 24.01.1986 [A-738/M] Chochołów dom nr 68, A-412 z 24.01.1986 [A-739/M] Chochołów zagroda nr 75, A-230/77 z 27.06.1977 [A-740/M] Chochołów zagroda nr 80, A-451 z 30.07.1986 [A-741/M] Chochołów dom nr 84, A-452 z 30.07.1986 [A-742/M] Chochołów dom nr 86, A-453 z 30.07.1986 [A-743/M] Chochołów dom nr 90, A-454 z 30.07.1986 [A-744/M] Chochołów dom nr 91, A-458 z 30.07.1986 [A-745/M] Chochołów zagroda nr 92, A-479/87 z 01.03.1987 [A-746/M]

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 53 Chochołów dom nr 94, A-485 z 01.03.1987 [A-747/M] Chochołów zagroda nr 95, A-229/77 z 27.06.1977 [A-748/M] Chochołów dom nr 96, A-475 z 30.12.1986 [A-749/M] Chochołów dom nr 98, A-480 z 01.03.1987 [A-750/M] Chochołów zagroda nr 101, A-228/77 z 27.06.1977 [A-751/M] Chochołów dom nr 102, A-482 z 01.03.1987 [A-752/M] Chochołów dom nr 103, A-481 z 01.03.1987 [A-753/M] Chochołów dom nr 114, A-474 z 30.12.1986 [A-754/M] Chochołów dom nr 115, A-473/86 z 30.12.1986 [A-755/M] Chochołów dom nr 116, A-472 z 30.12.1986 [A-756/M] Chochołów dom nr 117a, A-471 z 30.12.1986 [A-757/M] Chochołów dom nr 119, A-470 z 30.12.1986 [A-758/M] Chochołów dom nr 123, A-484 z 20.02.1987 [A-759/M] Chochołów zagroda nr 132, A-456/86 z 30.07.1986 [A-760/M] Chochołów dom nr 133, A-483 01.03.1987 [A-761/M] Chochołów dom nr 134, A-457 z 30.07.1986 [A-762/M] Chochołów dom nr 138, A-486 z 01.03.1987 [A-763/M] Chochołów dom nr 144, A-466 z 30.12.1986 [A-764/M] Chochołów dom nr 147, A-499 z 29.05.1987 [A-765/M] Chochołów dom nr 148, A-478 z 01.03.1987 [A-766/M] Chochołów zagroda nr 170, A-469 z 30.12.1986 [A-768/M] Chochołów dom nr 171, A-467 z 30.12.1986 [A-769/M] Chochołów dom nr 176, A-450 z 30.07.1986 [A-770/M] Chochołów dom nr 179, A-449 z 30.07.1986 [A-771/M] Chochołów dom nr 180, A-448 z 30.07.1986 [A-772/M] Chochołów dom nr 185, A-447 z 30.07.1986 [A-773/M] Chochołów dom nr 186, A-462 z 30.07.1986 [A-774/M] Chochołów dom nr 187, A-461 z 30.07.1986 [A-775/M] Chochołów dom nr 190, A-459 z 30.07.1986 [A-776/M] Chochołów dom nr 191, A-435 z 24.01.1986 oraz A-468 z 30.12.1986 [A-777/M] Chochołów dom nr 192, A-460 z 30.07.1986 [A-778/M] Chochołów dom nr 196, A-500 z 29.05.1987 [A-779/M] Chochołów zagroda nr 197, A-501 z 29.05.1987 [A-780/M] Chochołów zagroda nr 198, A-503 z 29.05.1987 [A-781/M] Chochołów dom nr 198a, A-502 z 29.05.1987 [A-782/M] Chochołów dom nr 200, A-504 z 29.05.1987 [A-783/M] Chochołów dom nr 201, A-428 z 24.01.1986 [A-784/M] Chochołów zagroda nr 202, A-505 z 29.05.1987 [A-785/M] Chochołów dom oraz kuźnia nr 204, A-439 z 24.01.1986 [A-786/M] Chochołów dom nr 205, A-433 z 24.01.1986 [A-787/M] Chochołów dom nr 206, A-434 z 24.01.1986 [A-788/M] Chochołów dom nr 209, A-417 z 24.01.1986 [A-789/M] Chochołów dom nr 210a, remiza straży, A-422 z 24.01.1986 [A-790/M] Chochołów dom nr 211, A-440 z 24.01.1986 [A-791/M] Chochołów dom nr 212, A-397/85 z 28.12.1985 [A-792/M] zagroda nr 213, A-231/77 z 27.06.1977, A-507 z 29.05.1987 [A- Chochołów 793/M]

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 54 Chochołów dom nr 214, A-398/85 z 28.12.1985 [A-794/M] Chochołów dom nr 215, A-419 z 24.01.1986 [A-795/M] Chochołów dom nr 216, A-399/85 z 28.12.1985 [A-796/M] Chochołów dom nr 217, A-418 z 24.01.1986 [A-797/M] Chochołów zagroda nr 218, A-386/85 z 28.12.1985 [A-798/M] Chochołów dom nr 219, A-506 z 29.05.1987 [A-799/M] Chochołów dom nr 220, A-400/85 z 28.12.1985 [A-800/M] Chochołów dom nr 221, A-401/85 z 28.12.1985 [A-801/M] Chochołów dom nr 222, A-392/85 z 28.12.1985 [A-802/M] Chochołów dom nr 223, A-508 z 29.05.1987 [A-803/M] Chochołów zagroda nr 225 a , A-389/85 z 28.12.1985 [A-804/M] Chochołów zagroda nr 226, A-390/85 z 28.12.1985 [A-805/M] Chochołów zagroda nr 227, A-391/85 z 28.12.1985 [A-806/M] Chochołów zagroda nr 229, A-377/85 z 28.12.1985 [A-807/M] Chochołów zagroda nr 231, A-379/85 z 28.12.1985 [A-808/M] Chochołów zagroda nr 232, A-394/85 z 28.12.1985 [A-809/M] Chochołów dom nr 234, A-378/85 z 28.12.1985 [A-810/M] Chochołów dom nr 235, A-402 z 28.12.1985 [A-811/M] Chochołów dom nr 236, A-388/85 z 28.12.1985 [A-812/M] Chochołów dom nr 237, A-387/85 z 28.12.1985 [A-813/M] Wieś jako rezerwat urbanistyczny i architektoniczny A-268 z Chochołów 25.10.1965 [A-701/M]

Cenne obiekty dziedzictwa kulturowego, wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 55 GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

3 - miejscowośd Czarny Dunajec

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kościół Parafialny Przenajświętszej 1 Zabytkowy Kościół z lat 1863-1865 Trójcy, Rynek Ogrodzenie Kościoła Parafialnego 2 Zabytkowe ogrodzenie z XIX w. z kostnicą z bramą i kostnicą, Rynek Kapliczka Św. Jana Kantego, 3 Zabytkowa kapliczka z 1796 r. ul. Kantora Kapliczka 4 Zabytkowa kapliczka z kooca XVIII w. ul Kmietowicza obok nr 137 Kapliczka 5 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w. ul Kmietowicza obok nr 183 6 Kapliczka obok Cmentarza Parafialnego Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w. Figura Św. Antoniego, 7 Zabytkowa figura z 1926 r. ul. Jana Pawła II Figura Św. Jana Nepomucena, skrzyż. 8 Zabytkowa figura z II połowy XIX w ul. Jana Pawła i Kmiet. Krzyż na cokole, 9 Zabytk. krzyż na cokole z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza Krzyż na cokole, 10 Zabytkowy krzyż na cokole z IV dw. XIX w. ul. Kolejowa Krzyż na cokole, 11 Zabytkowy krzyż na cokole z II poł. XIX w. ul. Kolejowa Figura Św. Jana Chrzciciela, 12 Zabytkowa figura z 1798 r. ul. Mościckiego Figura Matki Boskiej, 13 Zabytkowa figura z 1910 r. Rynek Figura Św. Katarzyny Szwedzkiej, droga 14 Zabytkowa figura z 2 połowy XIX w. Cz. Dunajec – Nowy Targ Figura Chrystusa 15 Zabytkowa figura z 1904 r. droga Cz. Dunajec – Podczerwone

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 56 Krzyż na cokole, 16 Zabytkowy krzyż z II połowy XIX w. droga Cz. Dunajec- Pieniążkowice Figura Św. Antoniego, 17 Zabytkowa figura z 1926 r. droga Cz. Dunajec- Pieniążkowice Figura Św. Jana Nepomucena, 18 Zabytkowa figura z 1895 r. droga Cz. Dunajec- Pieniążkowice Krzyż na cokole 19 Zabytkowy krzyż z II połowy XIX w. droga Czarny Dunajec- Jabłonka Krzyż na cokole 20 Zabytkowy krzyż z 1876 r. droga Cz. Dunajec- Ciche Miętustwo Figura Św. Trójcy 21 Zabytkowa figura z początku XX w. Rynek, przy murze kościelnym

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Chałupa góralska z lat 1900-1910 ul. Kamieniec Dolny 3 Budynek mieszkalny, 2 Chałupa góralska z 3 dw. XIX w. ul. Kamieniec Dolny 5 Budynek mieszkalny, 3 Chałupa góralska z lat 30- tych XX w. ul. Kamieniec Dolny 6 Budynek mieszkalny, 4 Dom z lat 20- tych XX w. ul. Kamieniec Dolny 14 Budynek mieszkalny, 5 Dom z lat 20, 30- tych XX w. ul. Kamieniec Dolny 29 Budynek mieszkalny, 6 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. ul. Kamieniec Dolny bez numeru Budynek mieszkalny, 7 Chałupa góralska z lat 1910-1920 ul. Kamieniec Dolny bez numeru Budynek mieszkalny, 8 Dom z 1876 r. ul. Kamieniec Dolny bez numeru Budynek mieszkalny, 9 Chałupa góralska z 1920 r.. ul. Kamieniec Górny 12 Budynek mieszkalny, 10 Chałupa góralska z 1921 r. ul. Kamieniec Górny 41 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa góralska z lat 30-tych XX w. ul. Kamieniec Górny 42 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa góralska z 4 dw. XIX w. ul. Kamieniec Górny 55a Budynek mieszkalny, 13 Chałupa góralska z 3 dw. XIX w. ul. Kamieniec Górny 61 Budynek mieszkalny, 14 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. ul. Kamieniec Górny 105 15 Budynek mieszkalny, Dom z 1920 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 57 ul. Kantora 2 Budynek mieszkalny, 16 Dom z 1920 r. ul. Kantora 6 Budynek mieszkalny, 17 Dom z lat 1910-1920 ul. Kantora 13 Budynek mieszkalny, 18 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kantora 14 Budynek mieszkalny, 19 Chałupa z 2-ej połowy XIX w. ul. Kantora 20 Budynek mieszkalny, 20 Dom z 1874 r. ul. Kantora 28 Budynek mieszkalny, 21 ul. Kantora 33 Dom z 3-ciej dw. XIX w.

Budynek mieszkalny, 22 Dom z 4-tej dw. XIX w. ul. Kantora 44 Budynek mieszkalny, 23 Chałupa góralska z ok. 1920 r. ul. Kantora 49 Budynek mieszkalny, 24 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kantora 50 Budynek mieszkalny, 25 Chałupa góralska z początku XX w. ul. Kantora 53 Budynek mieszkalny, 26 Chałupa góralska z ok. 1900-1910 r. ul. Kantora 58 Budynek mieszkalny, 27 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kantora 59 Budynek mieszkalny, 28 Chałupa góralska z ok. 1900 r. ul. Kantora 64 Budynek mieszkalny, 29 Dom z lat 1910-1920. ul. Kantora 69 i 70 Budynek mieszkalny, 30 Dom z lat 1910-1920. ul. Kantora 73 Budynek mieszkalny, 31 Dom z 2-giej połowy XIX w. ul. Kantora 76 Budynek mieszkalny, 32 Dom z lat 30-tych XX w. ul. Kantora 78 Budynek mieszkalny, 33 Dom z lat 30-tych XX w. ul. Kantora 85 Budynek mieszkalny, 34 Dom- dworek z ok. 1920 r. ul. Kantora 94 Budynek mieszkalny, 35 Dom z lat 30-tych XX w. ul. Kantora 97 Budynek mieszkalny, 36 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XX w. ul. Kantora 102 Budynek mieszkalny, 37 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. ul. Kantora 110

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 58 Budynek mieszkalny, 38 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. ul. Kantora 111 Budynek mieszkalny, 39 Dom z ok. 1920 r. ul. Kantora 119 Budynek mieszkalny, 40 Chałupa góralska z początku XX w. ul. Kantora, obok 91 Budynek mieszkalny, 41 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 1 Budynek mieszkalny, 42 Chałupa góralska z początku XIX w. ul. Kmietowicza 9 Budynek mieszkalny, 43 Dom z lat 30-tych XX w. ul. Kmietowicza 18 Budynek mieszkalny, 44 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 28 Budynek mieszkalny, 45 Dom z lat 20-, 30-tych XX w. ul. Kmietowicza 30 Budynek mieszkalny, 46 ul. Kmietowicza 36 Chałupa góralska z połowy XIX w.

Budynek mieszkalny, 47 Chałupa góralska z 4 dw. XIX w. ul. Kmietowicza 43 Budynek mieszkalny, 48 Chałupa góralska z 4 dw. XIX w. ul. Kmietowicza 46 Budynek mieszkalny, 49 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 48a Budynek mieszkalny, 50 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 50a Obora 51 Obora z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 50a Budynek mieszkalny, 52 Chałupa góralska z lat 1910-1920 ul. Kmietowicza 51 Budynek mieszkalny, 53 Dom z lat 1910-1920 ul. Kmietowicza 57 Budynek mieszkalny, 54 Chałupa góralska z lat 1900-1910 ul. Kmietowicza 60 Budynek mieszkalny, 55 Dom z 2-giej połowy XIX w. ul. Kmietowicza 65 Budynek mieszkalny, 56 Dom z ok. 1920 r. ul. Kmietowicza 72 Budynek mieszkalny, 57 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 83 Budynek mieszkalny, 58 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 88 Budynek mieszkalny, 59 Chałupa góralska z 1924 r. ul. Kmietowicza 96 60 Budynek mieszkalny, Chałupa góralska z ok. 1920 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 59 ul. Kmietowicza 97 Budynek mieszkalny, 61 Chałupa góralska z ok. 1910-1920 r. ul. Kmietowicza 99 Budynek mieszkalny, 62 Dom z początku XX w. ul. Kmietowicza 100 Budynek mieszkalny, 63 Chałupa z początku XX w. ul. Kmietowicza 116 Budynek mieszkalny, 64 Dom z 1872 r. ul. Kmietowicza 127 Budynek mieszkalny, 65 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 136a Budynek mieszkalny, 66 Chałupa góralska z początku XX w. ul. Kmietowicza 157 Budynek mieszkalny, 67 Dom z 1920 r. ul. Kmietowicza 164 Budynek mieszkalny, 68 Chałupa góralska z lat 20-tych, 30-tych XX w. ul. Kmietowicza 165 Budynek mieszkalny, 69 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. ul. Kmietowicza 178 Budynek mieszkalny, 70 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 186 Stodoła, 71 ul. Kmietowicza 186 Stodoła z lat 20-tych XX w.

Budynek mieszkalny, 72 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XX w. ul. Kmietowicza 187 Budynek mieszkalny, 73 Dom z lat 20-tych, 30-tych XX w. ul. Kmietowicza 190 Budynek mieszkalny, 74 Chałupa góralska z ok. 1920 r. ul. Kmietowicza 191 Budynek mieszkalny, 75 Chałupa góralska z lat 20-tych, 30-tych XX w. ul. Kmietowicza 207 Stodoła 76 Stodoła z lat 20-tych, 30-tych XX w. ul. Kmietowicza 207 Budynek mieszkalny, 77 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza 208 Stodoła 78 Stodoła z ok. 1920 r. ul. Kmietowicza 211 Budynek mieszkalny, 79 Chałupa góralska z kooca XIX w. ul. Kmietowicza 213 Budynek mieszkalny, 80 Dom z lat 20-tych XX w. ul. Kmietowicza b/nr obok 178 Budynek mieszkalny, 81 Dom z lat 30-tych XX w. ul. Kolejowa 11 Kamienica 82 Kamienica z lat, 20, 30-tych XX w. ul. Kolejowa 12

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 60 Budynek mieszkalny, 83 Dom z ok. 1910 r.. ul. Kolejowa 14 Budynek mieszkalny, 84 Chałupa góralska z ok. 1920 r. ul. Kolejowa 15 Budynek mieszkalny, 85 Dom z lat 20, 30-tych XX w. ul. Kolejowa 17 Kamienica, 86 Kamienica z 4-tej. dw. XIX w. ul. Mościckiego 2 Budynek mieszkalny, 87 Pozostałośd chałupy góralskiej z lat 1900-1910 ul. Ogrodowa 1 Budynek mieszkalny, 88 Dom z ok. 1910 r.. ul. Ogrodowa 3 Budynek mieszkalny, 89 Dom z ok. 1920 r.. ul. Ogrodowa 19 Szopa 90 Szopa z ok. 1920 r. ul. Ogrodowa 21 Stodoła 91 Stodoła z 4-tej. dw. XIX w. ul. Ogrodowa 21 Kamienica 92 Kamienica z ok. 1900 r. ul. Piłsudskiego 5, 6 Kamienica 93 Kamienica z lat 1910-1920 XX w. ul. Piłsudskiego 7 Budynek mieszkalny, 94 Dom z ok. 1910 r. ul. Piłsudskiego 9 Budynek mieszkalny, 95 Dom z 4-tej dw. XIX w. ul. Piłsudskiego 10 Budynek mieszkalny, Dom z lat 20-tych XX w. 96 róg ul. Piłsudskiego i Kantora

Budynek mieszkalny, 97 Dom z lat 30-tych XX w. Rynek 1 Kamienica 98 Kamienica z 4-tej dw. XIX w. Rynek 5 Kamienica 99 Kamienica z ok. 1910 r. Rynek 6 Budynek mieszkalny, 100 Dom z ok. 1910-1920 r. Rynek 23 Budynek mieszkalny, 101 Dom z 4-tej dw. XIX w. Rynek 27 Kamienica 102 Kamienica z lat 20-tych XX w. Rynek 30 Budynek mieszkalny, 103 Chałupa góralska z pocz. XX w. ul. Sienkiewicza 7 Budynek mieszkalny, 104 Chałupa góralska z przełomu XIX/XX w. ul. Sienkiewicza 33

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 61 Budynek mieszkalny, 105 Chałupa góralska z pocz. XX w. ul. Sienkiewicza 35 Stodoła 106 Stodoła z 4-tej dw. XIX w. ul. Sienkiewicza 77 Budynek mieszkalny, 107 Chałupa góralska z przełomu XIX/XX w. ul. Sienkiewicza 94 Budynek mieszkalny, 108 Chałupa góralska z ok. 1910 r. ul. Sienkiewicza 104 Budynek mieszkalny, 109 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. ul. Targowa 12 Budynek mieszkalny ze stodołą Chałupa góralska ze stodołą 110 ul. Targowa 19 z ok. kooca XIX w. Budynek mieszkalny, 111 Chałupa góralska z lat 20-, 30-tych XX w ul. Targowa 32 Budynek mieszkalny, 112 Chałupa góralska z ok. 1920 r. ul. Targowa 40 Budynek mieszkalny, 113 Dom z lat 30-tych XX w. ul. Targowa 40b Budynek mieszkalny, 114 Chałupa góralska z początku XX w. ul. Tetmajera 9 Budynek mieszkalny, 115 Chałupa góralska z kooca XIX w. ul. Tetmajera 21 Budynek mieszkalny, 116 Chałupa góralska z 1850 r. ul. Tetmajera 25 Budynek mieszkalny, 117 Chałupa góralska z pocz. XX w. ul. Tetmajera 26 Budynek mieszkalny, 118 Chałupa góralska z pocz. XX w. ul. Tetmajera 31

3 – Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek 1 Budynek – stary komisariat Policji z ok. 1920 r. ul. Kmietowicza 29 Dworek 2 Dworek czarnoDunajecki z kooca XIX w. ul. Kolejowa 14 Budynek Gimnazjum 3 Stary sąd grodzki z ok. 1900 r. ul. Mościckiego 12 Budynek Urzędu Gminy 4 Budynek z lat 20, 30-tych XX w. ul. Piłsudski 2 Budynek Szkoły Podstawowej 5 Budynek szkoły z 1898 r. Rynek Spichlerz, 6 Spichlerz przy plebanii z kooca XIX w. Rynek (obok plebanii)

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 62 Bank Spółdzielczy 7 Bank Spółdzielczy z 1905 r. Rynek 19 Bożnica 8 Bożnica żydowska z początku XX w. ul. Sienkiewicza Most drogowy, Zabytkowy most stalowy – kratownicowy 9 ul. Kolejowa z pocz. XX w. Stary most kolejowy Zabytkowy most kolejowy stalowy – 10 przy granicy z Podczerwonem kratownicowy z pocz. XX w. Budynek byłej stacji kolejowej 11 Budynek po dawnej stacji kolej. z pocz. XX w. Kolejowa 30

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

1 - miejscowośd Chochołów

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

1 Kościół pw. Św. Jacka Zabytkowy Kościół z 1853-1866 r.

2 Krzyż Zabytkowy Krzyż z I poł. XX w.

3 Figura Św. Jana Nepomucena Zabytkowa figura

4 Krzyż Zabytkowy Krzyż

5 Figura Św. Jana Zabytkowa figura

6 Figura Zabytkowa figura

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Budynek mieszkalny nr 1 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 63 2 Budynek mieszkalny obok nr-1 Budynek z b.d.

3 Budynek mieszkalny nr 3a Budynek z b.d.

4 Budynek mieszkalny nr 4 Budynek z b.d.

5 Izba regionalna nr 4a Budynek z b.d.

6 Zagroda nr 4a Zagroda z b.d.

7 Budynek mieszkalny nr 5 Budynek z b.d.

8 Budynek mieszkalny nr 6 Budynek z b.d.

9 Budynek mieszkalny nr 7 Budynek z b.d.

10 Budynek mieszkalny nr 8 Budynek z b.d.

11 Zagroda nr 10 Zagroda z b.d.

12 Budynek mieszkalny nr 12 Budynek z b.d.

13 Budynek mieszkalny nr 13 Budynek z b.d.

14 Budynek mieszkalny nr 14 Budynek z b.d.

15 Zagroda nr 16 Zagroda z b.d.

16 Budynek mieszkalny nr 17 Budynek z b.d.

17 Budynek mieszkalny nr 20 Budynek z b.d.

18 Zagroda nr 21 Zagroda z b.d.

19 Zagroda nr 22 Zagroda z b.d.

20 Zagroda nr 23 Zagroda z b.d.

21 Budynek mieszkalny nr 24 Budynek z b.d.

22 Budynek mieszkalny nr 25 Budynek z b.d.

23 Budynek mieszkalny nr 26 Budynek z b.d.

24 Budynek mieszkalny nr 27 Budynek z b.d.

25 Budynek mieszkalny nr 28 Budynek z b.d.

26 Budynek mieszkalny nr 29 Budynek z b.d.

27 Budynek mieszkalny nr 29a Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 64 28 Budynek mieszkalny nr 31 Budynek z b.d.

29 Budynek mieszkalny nr 32 Budynek z b.d.

30 Budynek mieszkalny nr 33 Budynek z b.d.

31 Zagroda nr 34 i 35 Zagroda z b.d.

32 Budynek mieszkalny nr 36 Budynek z b.d.

33 Budynek mieszkalny nr 37 Budynek z b.d.

34 Budynek mieszkalny nr 38 Budynek z b.d.

35 Budynek mieszkalny kołu nr-u 41 Budynek z b.d.

36 Budynek mieszkalny nr 43 Budynek z b.d.

37 Budynek mieszkalny nr 44 Budynek z b.d.

38 Budynek mieszkalny nr 45 Budynek z b.d.

39 Budynek mieszkalny nr 46 Budynek z b.d.

40 Zagroda nr 47 Zagroda z b.d.

41 Budynek mieszkalny nr 49 Budynek z b.d.

42 Budynek mieszkalny nr 51 Budynek z b.d.

43 Zagroda nr 55 Zagroda z b.d.

44 Budynek mieszkalny nr 56 Budynek z b.d.

45 Zagroda nr 59 Zagroda z b.d.

46 Budynek mieszkalny nr 60 Budynek z b.d.

47 Budynek mieszkalny nr 61 Budynek z b.d.

48 Budynek mieszkalny nr 62 Budynek z b.d.

49 Budynek mieszkalny nr 63 Budynek z b.d.

50 Budynek mieszkalny nr 64 Budynek z b.d.

51 Budynek mieszkalny nr 65 Budynek z b.d.

52 Zagroda nr 66 Zagroda z b.d.

53 Budynek mieszkalny nr 67 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 65 54 Budynek mieszkalny nr 68 Budynek z b.d.

55 Budynek mieszkalny naprzeciw nr-u 68 Budynek z b.d.

56 Budynek mieszkalny nr 69 Budynek z b.d.

57 Budynek mieszkalny nr 70 Budynek z b.d.

58 Budynek gospodarczy nr 70 Budynek z b.d.

59 Budynek mieszkalny nr 71 Budynek z b.d.

60 Budynek mieszkalny nr 72 Budynek z b.d.

61 Budynek mieszkalny nr 73 Budynek z b.d.

62 Zagroda nr 80 Zagroda z b.d.

63 Budynek mieszkalny nr 81a Budynek z b.d.

64 Budynek mieszkalny nr 81 Budynek z b.d.

65 Budynek mieszkalny nr 82 Budynek z b.d.

66 Budynek mieszkalny nr 83 Budynek z b.d.

67 Budynek mieszkalny nr 84 Budynek z b.d.

68 Budynek mieszkalny nr 85 Budynek z b.d.

69 Budynek mieszkalny nr 86 Budynek z b.d.

70 Budynek mieszkalny nr 87 Budynek z b.d.

71 Budynek mieszkalny nr 88 Budynek z b.d.

72 Budynek mieszkalny nr 91 Budynek z b.d.

73 Zagroda nr 92 Zagroda z b.d.

74 Budynek mieszkalny nr 93 Budynek z b.d.

75 Budynek mieszkalny nr 94 Budynek z b.d.

76 Zagroda nr 95 Zagroda z b.d.

77 Budynek mieszkalny nr 96 Budynek z b.d.

78 Budynek mieszkalny nr 97 Budynek z b.d.

79 Budynek mieszkalny nr 98 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 66 80 Budynek mieszkalny nr 100 Budynek z b.d.

81 Budynek mieszkalny nr 101 Budynek z b.d.

82 Zagroda nr 102 Zagroda z b.d.

83 Budynek mieszkalny nr 103 Budynek z b.d.

84 Budynek mieszkalny nr 103a Budynek z b.d.

85 Budynek mieszkalny nr 104 Budynek z b.d.

86 Budynek mieszkalny nr 105 Budynek z b.d.

87 Budynek mieszkalny nr 105a Budynek z b.d.

88 Budynek mieszkalny nr 106 Budynek z b.d.

89 Budynek mieszkalny nr 107 Budynek z b.d.

90 Budynek mieszkalny nr 108 Budynek z b.d.

91 Budynek mieszkalny nr 108a Budynek z b.d.

92 Budynek mieszkalny nr 109 Budynek z b.d.

93 Budynek mieszkalny nr 111 Budynek z b.d.

94 Budynek mieszkalny nr 112 Budynek z b.d.

95 Budynek mieszkalny nr 114 Budynek z b.d.

96 Budynek mieszkalny nr 115 Budynek z b.d.

97 Budynek mieszkalny nr 117a Budynek z b.d.

98 Budynek mieszkalny nr 117b Budynek z b.d.

99 Budynek mieszkalny nr 118 Budynek z b.d.

100 Budynek mieszkalny nr 119 Budynek z b.d.

101 Budynek mieszkalny nr 120 Budynek z b.d.

102 Budynek mieszkalny nr 123 Budynek z b.d.

103 Budynek mieszkalny nr 125 Budynek z b.d.

104 Budynek mieszkalny nr 128 Budynek z b.d.

105 Budynek mieszkalny nr 129 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 67 106 Budynek mieszkalny nr 129a Budynek z b.d.

107 Budynek mieszkalny nr 130 Budynek z b.d.

108 Budynek mieszkalny nr 131 Budynek z b.d.

109 Zagroda nr 132 Zagroda z b.d. 110

111 Budynek mieszkalny nr 132a Budynek z b.d.

112 Budynek mieszkalny nr 133 Budynek z b.d.

113 Budynek mieszkalny nr 134 Budynek z b.d.

114 Budynek mieszkalny nr 136a Budynek z b.d.

115 Budynek mieszkalny nr 136 Budynek z b.d.

116 Budynek mieszkalny nr 137 Budynek z b.d.

117 Budynek mieszkalny nr 138 Budynek z b.d.

118 Budynek gospodarczy nr 138 Budynek z b.d.

119 Budynek mieszkalny nr 143 Budynek z b.d.

120 Budynek mieszkalny nr 144 Budynek z b.d.

121 Budynek mieszkalny nr 146 Budynek z b.d.

122 Budynek mieszkalny nr 147 Budynek z b.d.

123 Budynek mieszkalny nr 148 Budynek z b.d.

124 Budynek mieszkalny nr 148a Budynek z b.d.

125 Budynek mieszkalny nr 149 Budynek z b.d.

126 Budynek mieszkalny nr 151 Budynek z b.d.

127 Budynek mieszkalny nr 152 Budynek z b.d.

128 Budynek mieszkalny za nr 152 Budynek z b.d.

129 Budynek mieszkalny nr 161 Budynek z b.d.

130 Budynek mieszkalny nr 161a Budynek z b.d.

131 Budynek mieszkalny nr 161 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 68 132 Budynek mieszkalny nr 162 Budynek z b.d.

133 Budynek mieszkalny nr 163 Budynek z b.d.

134 Budynek mieszkalny za nr 163 Budynek z b.d.

135 Budynek mieszkalny nr 166 Budynek z b.d.

136 Budynek mieszkalny nr 167a Budynek z b.d.

137 Budynek mieszkalny nr 167 Budynek z b.d.

138 Budynek mieszkalny obok nr-u 167 Budynek z b.d.

139 Budynek mieszkalny nr 166 Budynek z b.d.

140 Budynek mieszkalny nr … Budynek z b.d.

141 Budynek mieszkalny nr 168a Budynek z b.d.

142 Budynek mieszkalny nr 168 Budynek z b.d.

143 Budynek mieszkalny nr 169 Budynek z b.d.

144 Zagroda nr 170 Zagroda z b.d.

145 Piwnica nr 170 Budynek z b.d.

146 Piwnica nr 170 Budynek z b.d.

147 Piwnica nr 170 Budynek z b.d.

148 Budynek mieszkalny nr 171a Budynek z b.d.

149 Budynek mieszkalny nr 173 Budynek z b.d.

150 Budynek mieszkalny nr 176 Budynek z b.d.

151 Budynek mieszkalny nr 177 Budynek z b.d.

152 Budynek mieszkalny nr 178 Budynek z b.d.

153 Budynek mieszkalny nr 179a Budynek z b.d.

154 Budynek mieszkalny nr 179 Budynek z b.d.

155 Budynek mieszkalny nr 180 Budynek z b.d.

156 Budynek mieszkalny nr 180b Budynek z b.d.

157 Budynek mieszkalny nr 180a Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 69 158 Budynek mieszkalny nr 181 Budynek z b.d.

159 Budynek mieszkalny nr 184a Budynek z b.d.

160 Budynek mieszkalny nr 185 Budynek z b.d.

161 Budynek mieszkalny nr 186 Budynek z b.d.

162 Budynek mieszkalny nr 187 Budynek z b.d.

163 Budynek mieszkalny nr 188 Budynek z b.d.

164 Budynek mieszkalny nr 189 Budynek z b.d.

165 Budynek mieszkalny nr 190 Budynek z b.d.

166 Budynek mieszkalny nr 190a Budynek z b.d.

167 Budynek mieszkalny nr 191 Budynek z b.d.

168 Budynek mieszkalny nr 192 Budynek z b.d.

169 Zagroda nr 197 Zagroda z b.d.

170 Budynek mieszkalny nr 198a Budynek z b.d.

171 Zagroda nr 198 Zagroda z b.d.

172 Budynek mieszkalny nr 200 Budynek z b.d.

173 Budynek mieszkalny nr 201 Budynek z b.d.

174 Zagroda nr 202 Zagroda z b.d.

175 Budynek mieszkalny nr 203 Budynek z b.d.

176 Budynek mieszkalny nr 204 Budynek z b.d.

177 Budynek mieszkalny nr 205 Budynek z b.d.

178 Budynek mieszkalny nr 206 Budynek z b.d.

179 Budynek mieszkalny nr 209 Budynek z b.d.

180 Budynek mieszkalny nr 211 Budynek z b.d.

181 Budynek mieszkalny nr 212 Budynek z b.d.

182 Zagroda nr 213 Zagroda z b.d.

183 Budynek mieszkalny nr 214 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 70 184 Budynek mieszkalny nr 215 Budynek z b.d.

185 Budynek mieszkalny nr 215 Budynek z b.d.

186 Budynek mieszkalny nr 216 Budynek z b.d.

187 Budynek mieszkalny nr 217 Budynek z b.d.

188 Zagroda nr 218 Zagroda z b.d.

189 Budynek mieszkalny nr 219 Budynek z b.d.

190 Budynek mieszkalny nr 220 Budynek z b.d.

191 Budynek mieszkalny nr 221 Budynek z b.d.

192 Budynek mieszkalny nr 222 Budynek z b.d.

193 Budynek mieszkalny nr 223a Budynek z b.d.

194 Budynek mieszkalny nr 223 Budynek z b.d.

195 Zagroda nr 225a Zagroda z b.d.

196 Zagroda nr 226 Zagroda z b.d.

197 Zagroda nr 227 Zagroda z b.d.

198 Zagroda nr 229 Zagroda z b.d.

199 Budynek mieszkalny nr 230 Budynek z b.d.

200 Zagroda nr 231 Zagroda z b.d.

201 Zagroda nr 232 Zagroda z b.d.

202 Budynek mieszkalny nr 233 Budynek z b.d.

203 Budynek mieszkalny nr 234 Budynek z b.d.

204 Budynek mieszkalny nr 235 Budynek z b.d.

205 Budynek mieszkalny nr 236 Budynek z b.d.

206 Budynek mieszkalny nr 237 Budynek z b.d.

207 Budynek mieszkalny nr 237a Budynek z b.d.

208 Budynek mieszkalny nr 239 Budynek z b.d.

209 Budynek mieszkalny nr 244 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 71 210 Budynek mieszkalny nr 245 Budynek z b.d.

211 Budynek mieszkalny nr 246 Budynek z b.d.

212 Budynek mieszkalny nr 308 Budynek z b.d.

3 - Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Muzeum nr 75 Budynek z b.d.

2 Młyn nr 170 Budynek z b.d.

3 Biblioteka nr 196 Budynek z b.d.

4 Remiza OSP nr 210a Budynek z b.d.

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

2 - miejscowośd Ciche

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

1 Kościół MB Królowej Polski Zabytkowy Kościół z 1912 r.

2 Plebania Zabytkowa plebania z 20-te lata XX w.

3 Kapliczka obok nr 80 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

4 Kapliczka obok nr 92 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

5 Kapliczka obok nr 209 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

6 Kapliczka obok nr 221 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 72 7 Kapliczka obok nr 356 Zabytkowa kapliczka z 1883 r.

8 Kapliczka obok nr 406 Zabytkowa kapliczka z początku XX w.

9 Kapliczka obok nr 419 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

10 Kapliczka obok nr 78 Zabytkowa kapliczka z początku XX w.

11 Krzyż Zabytkowy Krzyż z 1919 r.

12 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z b.d.

13 Krzyż Zabytkowa Krzyż z b.d.

14 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z b.d.

15 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z b.d.

16 Krzyż Zabytkowa Krzyż z 1921 r.

17 Krzyż Zabytkowy Krzyż z 1922 r.

18 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z b.d.

19 Dzwonnica Zabytkowa dzwonnica z b.d.

20 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z b.d.

21 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z 1874 r.

22 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z b.d.

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

2 Budynek mieszkalny nr 13 Budynek z 1910 – 1920 r.

3 Budynek mieszkalny nr 50 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

4 Budynek mieszkalny nr 83 Budynek z 20-te lata XX w.

5 Obora nr 83 Budynek z 20-te lata XX w.

6 Budynek mieszkalny nr 84 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

7 Piwnice Budynki z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 73 8 Piwnica Budynek z b.d.

9 Piwnice Budynki z b.d.

10 Piwnica Budynek z b.d.

11 Budynek mieszkalny nr 104 Budynek z 1900 – 1910 r.

12 Budynek mieszkalny nr 117 Budynek z 30-te lata XX w.

13 Obora nr 117 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

14 Budynek mieszkalny nr 119 Budynek z 4 dw. XIX w.

15 Piwnica nr 121 Budynek z 1920 r.

16 Piwnica Budynek z b.d.

17 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

18 Budynek mieszkalny nr 157 Budynek z 30-te lata XX w.

19 Budynek mieszkalny nr 163 Budynek z b.d.

20 Budynek mieszkalny nr 195 Budynek z 1920 r.

21 Budynek mieszkalny nr 197 a Budynek z 20-te lata XX w.

22 Budynek mieszkalny nr 207 Budynek z b.d.

23 Budynek mieszkalny nr 207 Budynek z b.d.

24 Obora nr 207 Budynek z 1910 – 1920 r.

25 Budynek gospodarczy obok nr 207 Budynek z b.d.

26 Obora nr 212 Budynek z b.d.

27 Budynek mieszkalny nr 214 Budynek z 1 dw. XX w.

28 Budynek mieszkalny nr 215 Budynek z 1 dw. XX w.

29 Budynek gospodarczy nr 215 Budynek z 1 dw. XX w.

30 Budynek mieszkalny nr 216 Budynek z 1 dw. XX w.

31 Budynek gospodarczy nr 216 Budynek z 1 dw. XX w.

32 Budynek mieszkalny nr 217 Budynek z 1 dw. XX w.

33 Budynek gospodarczy nr 217 Budynek z 1 dw. XX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 74 34 Budynek mieszkalny nr 218 Budynek z 1 dw. XX w.

35 Budynek mieszkalny nr 225 Budynek z XIX w.

36 Budynek mieszkalny nr 234 Budynek z 20-te lata XX w.

37 Budynek mieszkalny nr 235 Budynek z 1910 – 1920 r.

38 Spichlerz obok nr 265 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

39 Budynek mieszkalny nr 275 Budynek z ok. 1920 r.

40 Obora nr 275 Budynek z ok. 1920 r.

41 Obora nr 282 Budynek z ok. 1920 r.

42 Budynek mieszkalny nr 290 Budynek z 1858 r.

43 Budynek mieszkalny nr 308 Budynek z b.d.

44 Budynek mieszkalny nr 333 Budynek z 1900 – 1910 r.

45 Budynek mieszkalny nr 339 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

46 Budynek mieszkalny nr 341 Budynek z 20-te lata XX w.

47 Budynek mieszkalny nr 344 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

48 Budynek mieszkalny nr 345 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

49 Piwnica obok nr 348 Budynek z b.d.

50 Budynek mieszkalny nr 349 Budynek z 2 dw. XIX w.

51 Budynek mieszkalny nr 353 Budynek z ok. 1910 r.

52 Obora nr 353 Budynek z ok. 1910 r.

53 Budynek mieszkalny nr 364 Budynek z 30-te lata XX w.

54 Budynek mieszkalny nr 365 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

55 Budynek gospodarczy nr 365 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

56 Stajnia nr 366 Budynek z 1931 r.

57 Budynek mieszkalny nr 367 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

58 Budynek mieszkalny nr 374 Budynek z ok. 1910 r.

59 Budynek mieszkalny nr 380 Budynek z 1910 – 1920 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 75 60 Piwnica obok nr 395 Budynek z b.d.

61 Budynek gospodarczy obok nr 395 Budynek z b.d.

62 Budynek mieszkalny nr 398 Budynek z 1903 r.

63 Budynek gospodarczy nr 398 Budynek z 1900 – 1910 r.

64 Budynek mieszkalny nr 401 Budynek z b.d.

65 Budynek mieszkalny nr 408 Budynek z 30-te lata XX w.

66 Budynek mieszkalny nr 410 Budynek z 30-te lata XX w.

67 Piwnica nr 412 Budynek z b.d.

68 Budynek mieszkalny nr 414 Budynek z 1903 r.

69 Budynek mieszkalny nr 417 Budynek z 30-te lata XX w.

70 Budynek mieszkalny nr 418 Budynek z 30-te lata XX w.

71 Piwnica obok nr 418 Budynek z b.d.

72 Budynek mieszkalny nr 419 Budynek z 1893 r., 1948 r.

73 Obora nr 419 Budynek z 1893 r., 1948 r.

74 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

75 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

76 Budynek mieszkalny nr 465 Budynek z ok. 1920 r.

77 Budynek mieszkalny nr 481 Budynek z 30, 40-te lata XX w.

78 Budynek mieszkalny nr 482 Budynek z 1900 – 1910 r.

79 Obora nr 482 Budynek z 4 dw. XIX w.

80 Budynek mieszkalny nr 484 Budynek z 40-te lata XX w.

81 Budynek mieszkalny nr 485 Budynek z 20-te lata XX w.

82 Budynek mieszkalny nr 486 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

83 Budynek gospodarczy nr 486 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

84 Budynek mieszkalny nr 488 Budynek z 20-te lata XX w.

85 Budynek mieszkalny nr 492 Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 76 86 Budynek gospodarczy nr 492 Budynek z b.d.

87 Budynek mieszkalny nr 493 Budynek z b.d.

88 Budynek gospodarczy nr 493 Budynek z b.d.

89 Budynek mieszkalny nr 495 Budynek z 20-te lata XX w.

90 Budynek mieszkalny nr 513 Budynek z 1925 r.

91 Budynek mieszkalny nr 519 Budynek z 20-te lata XX w.

92 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

93 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

94 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

95 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

96 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

97 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

98 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

99 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

100 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

101 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

102 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

103 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

104 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

105 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

106 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

107 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

108 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

109 Budynek gospodarczy Budynek z b.d.

110 Budynek mieszkalny Budynek z XIX w.

111 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 77 112 Budynek mieszkalny nr 630 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

113 Budynek mieszkalny nr 633 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

114 Budynek mieszkalny nr 634 Budynek z 1910 – 1920 r.

115 Obora nr 634 Budynek z 20-te lata XX w.

116 Budynek mieszkalny nr 652 Budynek z 30-te lata XX w.

117 Budynek mieszkalny nr 656 Budynek z 20-te lata XX w.

118 Obora nr 678 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

119 Budynek mieszkalny nr 683 Budynek z 20-te lata XX w.

120 Stodoła nr 683 Budynek z 20-te lata XX w.

121 Budynek mieszkalny nr 690 Budynek z 1910 – 1920 r.

122 Budynek mieszkalny nr 698 Budynek z ok. 1920 r.

123 Budynek gospodarczy nr 698 Budynek z ok. 1920 r.

124 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

125 Piwnica Budynek z b.d.

126 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

127 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

128 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

129 Stajnia Budynek z b.d.

130 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

131 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

132 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

133 Budynek mieszkalny i gospodarczy Budynek z b.d.

134 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

135 Piwnica Budynek z b.d.

3 - Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 78 karty

1 Poczta wł. PPTT Budynek z 20, 30-te lata XX w.

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

4 - miejscowośd Czerwienne

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

1 Krzyż obok nr 55 Zabytkowy Krzyż z 2 poł. XIX w.

2 Krzyż obok nr 73 Zabytkowy Krzyż z koniec XIX w.

3 Krzyż obok nr 224 Zabytkowy Krzyż z 2 poł. XIX w.

4 Kapliczka obok nr 276 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XX w.

5 Dzwonnica obok nr 295 Zabytkowa dzwonnica z 1907 r.

6 Krzyż Zabytkowy Krzyż

7 Krzyż Zabytkowy Krzyż

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Budynek mieszkalny nr 23 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

2 Budynek mieszkalny nr 34 Budynek z ok. 1910 r.

3 Budynek mieszkalny nr 42 Budynek z 30-te lata XX w.

4 Budynek mieszkalny nr 43 Budynek z 1910 – 1920 r.

5 Budynek mieszkalny nr 44 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 79 6 Budynek mieszkalny nr 45 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

7 Budynek mieszkalny nr 46 Budynek z ok. 1910 r.

8 Obora – stodoła nr 47 Budynek z ok. 1910 r.

9 Budynek mieszkalny nr 48 Budynek z 1940 r.

10 Budynek mieszkalny nr 58 Budynek z 1928 r.

11 Budynek mieszkalny nr 59 Budynek z 30-te lata XX w.

12 Budynek mieszkalny nr 61 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

13 Budynek mieszkalny nr 62 Budynek z 1920 r.

14 Obora nr 62 Budynek z 1920 r.

15 Budynek mieszkalny nr 64 Budynek z ok. 1910 r.

16 Budynek mieszkalny nr 65 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

17 Budynek mieszkalny nr 66 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

18 Budynek mieszkalny nr 73 Budynek z 1944 r.

19 Obora nr 73 Budynek z 30, 40-te lata XX w.

20 Budynek mieszkalny nr 77 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

21 Budynek mieszkalny nr 78 Budynek z 1890 r., 30-te lata XX w.

22 Budynek mieszkalny nr 80 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

23 Budynek mieszkalny nr 82 Budynek z 30-te lata XX w.

24 Budynek mieszkalny nr 117 Budynek z 30-te lata XX w.

25 Budynek mieszkalny nr 123 Budynek z 1939 r.

26 Budynek mieszkalny nr 124 Budynek z 20-te lata XX w.

27 Obora nr 124 Budynek z 20-te lata XX w.

28 Budynek mieszkalny nr 125 Budynek z 30-te lata XX w.

29 Budynek mieszkalny nr 126 Budynek z 1920 r.

30 Budynek mieszkalny nr 129 Budynek z ok. 1910 r.

31 Budynek mieszkalny nr 132 Budynek z 4 dw. XIX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 80 32 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

33 Budynek gospodarczy Budynek z b. d.

34 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

35 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

36 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

37 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

38 Budynek mieszkalny nr 181 Budynek z 4 dw. XIX w.

39 Obora nr 181 Budynek z 20-te lata XX w.

40 Budynek mieszkalny nr 188 Budynek z 20-te lata XX w.

41 Budynek mieszkalny nr 195 Budynek z 1911 r.

42 Budynek mieszkalny nr 204 Budynek z 1932 r.

43 Budynek mieszkalny nr 208 Budynek z 1922 r.

44 Obora nr 208 Budynek z 1922 r.

45 Budynek mieszkalny nr 223 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

46 Budynek mieszkalny nr 224 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

47 Obora nr 224 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

48 Budynek mieszkalny nr 227 Budynek z 1920 r.

49 Budynek mieszkalny nr 235 Budynek z 1910 r.

50 Budynek mieszkalny nr 273 Budynek z 20-te lata XX w.

51 Budynek mieszkalny nr 295 Budynek z 4 dw. XIX w., 30-te lata XX w.

52 Budynek mieszkalny nr 297 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

53 Obora nr 297 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

54 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

55 Budynek gospodarczy Budynek z b. d.

56 Budynek gospodarczy Budynek z b. d.

57 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 81 58 Budynek gospodarczy Budynek z b. d.

59 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

60 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

61 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

62 Budynek mieszkalny Budynek z b. d.

4 - miejscowośd Czerwienne Morawy

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

63 Budynek mieszkalny nr 90 Budynek z 20-te lata XX w.

64 Budynek mieszkalny nr 91 Budynek z 1930 r.

65 Obora nr 91 Budynek z 1931 r.

66 Stajnia nr 91 Budynek z 1931 r.

67 Budynek mieszkalny nr 92 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

68 Obora nr 95 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

69 Budynek mieszkalny nr 99 Budynek z ok. 1910 r.

70 Obora – stodoła nr 99 Budynek z ok. 1900 r.

71 Budynek mieszkalny nr 102 Budynek z 1923 r.

72 Obora – stodoła nr 102 Budynek z 20-te lata XX w.

73 Budynek mieszkalny nr 103 Budynek z 1917 r.

74 Budynek mieszkalny nr 106 Budynek z 1884, 1945 r.

75 Budynek mieszkalny nr 107 Budynek z 4 dw. XIX w.

76 Budynek gospodarczy nr 107 Budynek z 4 dw. XIX w.

4 - miejscowośd Czerwienne Takuśki

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 82 Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

8 Krzyż obok nr 17 Zabytkowy Krzyż z 2 poł. XIX w.

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

77 Budynek gospodarczy - piwnica nr 8 Budynek z 3 dw. XIX w.

78 Budynek mieszkalny nr 9 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

5 - miejscowośd Dział

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kaplica pw. Św. Józefa 1 Zabytkowa kaplica z 1925 r. Dział Kapliczka 3 Zabytkowa kapliczka z 1925 r.. Dział, obok Kościoła

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Dział 14 Budynek mieszkalny, 2 Chałupa góralska z ok. 1920 r. Dział 21 Budynek mieszkalny, 3 Dom z 4 dw. XIX w. Dział 30 4 Budynek mieszkalny, Chałupa góralska z 1924 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 83 Dział 34 Budynek mieszkalny, 5 Dom z 1929 r. Dział 36 Budynek mieszkalny, 6 Dom z lat 20, 30- tych XX w. Dział 38 Budynek mieszkalny, 7 Dom z 2-giej połowy XIX w. Dział 40 Budynek mieszkalny, 8 Dom z 4 dw. XIX w. Dział 43 Budynek mieszkalny, 9 Dom z lat 30-tych XX w. Dział 44 Budynek mieszkalny, 10 Chałupa góralska z lat 1910-1920 Dział 45 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa góralska z lat 30-tych XX w. Dział 46 Budynek mieszkalny, 12 Dom z przełomu XIX/ XX w. Dział 48 Budynek mieszkalny, 13 Chałupa góralska z lat 30-tych XX w. Dział 51 Budynek mieszkalny, 14 Dom z l866 r. Dział 54 Szopa, 15 Szopa z 3-ciej dw. XIX w. Dział 54 Obora- stodoła, 16 Obora- stodoła z 3-ciej dw. XIX w. Dział 54 Spichlerz, 17 Spichlerz z 3-ciej dw. XIX w. Dział 54 Budynek mieszkalny, 18 Chałupa góralska z ok. 1920 r. Dział 57 Budynek mieszkalny, 19 Chałupa góralska z 1948 r. Dział, obok nr 55 Piwnice, 20 Piwnice z ok. 1920 r. Dział, obok nr 57 i 62 Piwnica, 21 Piwnica z lat 20-, 30-tych XX w. Dział, obok nr 66 Piwnice, 22 Piwnice z ok. 1920 r. Dział, obok nr 85 Budynek mieszkalny, 23 Chałupa góralska z lat 20-, 30-tych XX w. Dział 92 Budynek mieszkalny, 24 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. Dział 94 Budynek mieszkalny, 25 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. Dział 96

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 84

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

6 - miejscowośd Koniówka

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Dzwonnica, 1 Dzwonnica z kooca XIX w. Koniówka Kapliczka, 2 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. Koniówka obok nr 193c

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Chałupa góralska z lat 1900-1910 Koniówka 163 Budynek mieszkalny, 2 Chałupa góralska z 4 dw. XIX w. Koniówka 164 Budynek mieszkalny, 3 Dom z 4 dw. XIX w. Koniówka 166 Budynek mieszkalny, 4 Chałupa góralska z lat 20- tych Koniówka 167 Budynek mieszkalny, 5 Chałupa góralska z 4 dw. XIX w. Koniówka 169 Budynek mieszkalny, 6 Dom z lat 20- tych XX w. Koniówka 172 Budynek mieszkalny, 7 Chałupa góralska z 1920 r. Koniówka 173 Budynek mieszkalny, 8 Chałupa góralska z 1933 r. Koniówka 176 9 Budynek mieszkalny, Chałupa z 4-tej dw. XIX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 85 Koniówka 177 Budynek mieszkalny, 10 Dom z 1930 r. Koniówka 178 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa góralska z lat 20-, 30-tych Koniówka 179 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa góralska z lat 20-, 30-tych. Koniówka 180 Budynek mieszkalny, 13 Chałupa góralska z lat 20-, 30-tych. Koniówka 180 Budynek mieszkalny, 14 Chałupa góralska z 1902 r. Koniówka 187 Budynek mieszkalny, 15 Chałupa góralska z 3-ej dw. XIX w. Koniówka 189 Budynek mieszkalny, 16 Chałupa góralska z lat 20-, 30-tych XX w. Koniówka 190 Budynek mieszkalny, 17 Chałupa góralska z lat 1900-1910 Koniówka 192 Piwnica, 18 Piwnica z lat 20-tych XX w. Koniówka 192 Budynek mieszkalny, 19 Chałupa góralska z lat 1900-1910 Koniówka 195 Budynek mieszkalny, 20 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Koniówka 197 Budynek mieszkalny, 21 Chałupa góralska z lat 1900-1910 Koniówka 198 Budynek mieszkalny, 22 Chałupa góralska z 1922 r. Koniówka 200 Budynek mieszkalny, 23 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w Koniówka 201 Budynek mieszkalny, 24 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. Koniówka 202 Budynek mieszkalny, 25 Chałupa góralska z 1921 r. Koniówka 206 Budynek mieszkalny, 26 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX Koniówka 207 Budynek mieszkalny, 27 Chałupa góralska z 1901 r Koniówka 215 Szopa, 28 Szopa z ok. 1900 r. Koniówka obok nr 227 Budynek mieszkalny, 29 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. Koniówka 227a Budynek mieszkalny, 30 Dom z 4-tej dw. XIX w. Koniówka, obok nr 166

3 – Inne

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 86 Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek szkoły 1 Budynek starej szkoły z 4-tej dw. XIX w. Koniówka

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

7 - miejscowośd Odrowąż

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kościół Parafialny 1 Zabytkowy Kościół z XVIII-XIX w. pw. Św. Marii Magdaleny Ogrodzenie Kościoła 2 Zabytkowe ogrodzenie z 1825 – 1831 r. z bramką i kaplicami 3 Brama cmentarna przy Kościele Zabytkowa brama z XVIII – XIX w.

4 Kapliczka przy Kościele Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

5 Kapliczka przy Kościele Zabytkowa kapliczka z 2 poł/ XIX w.

6 Kapliczka przy Kościele Zabytkowa kapliczka z 2 poł/ XIX w.

7 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z 1885 r.

8 Kapliczka obok nr 3 Zabytkowa kapliczka z 4 dw. XIX w.

9 Pomnik obok nr 37 Zabytkowy pomnik z 1939 – 1945 r.

10 Figura Matki Boskiej obok nr 66 Zabytkowa figura z 1900 – 1910 r.

11 Krzyż Zabytkowy Krzyż z 4 dw. XIX w.

12 Kapliczka obok nr 102 B Zabytkowa kapliczka z 1945 r.

13 Krzyż Zabytkowy Krzyż z 1946 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 87 14 Krzyż obok nr 165 Zabytkowy Krzyż z XX w.

15 Kapliczka Zabytkowa kapliczka z 1934 r.

16 Krzyż Zabytkowy Krzyż z XX w.

17 Kapliczka Zabytkowa kapliczka

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Budynek mieszkalny nr 3 Budynek z 1939 r.

2 Budynek mieszkalny nr 4 Budynek z 1926 r.

3 Budynek mieszkalny nr 5 Budynek z 1937 r.

4 Budynek mieszkalny nr 8 Budynek z 1928 r.

5 Budynek mieszkalny nr 11 Budynek z 1907 r.

6 Stajnia nr 11 Budynek z 1907 r.

7 Budynek mieszkalny nr 18 Budynek z 20-te lata XX w.

8 Budynek mieszkalny nr 23 Budynek z 30-te lata XX w.

9 Budynek mieszkalny nr 30 Budynek z 1925 r.

10 Stajnia nr 30 Budynek z 1925 r.

11 Budynek mieszkalny nr 32 Budynek z 1900 – 1910 r.

12 Budynek mieszkalny Budynek z 1 dw. XIX w.

13 Stajnia Budynek z 1 dw. XIX w.

14 Piwnica Budynek z 1 dw. XIX w.

15 Budynek mieszkalny nr 39 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

16 Budynek mieszkalny nr 79 Budynek z 1928 r.

17 Budynek mieszkalny nr 92 Budynek z 1900 r.

18 Budynek mieszkalny nr 95 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

19 Stajnia nr 95 Budynek z 30, 40-te lata XX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 88 20 Budynek mieszkalny nr 118 Budynek z połowy XX w.

21 Budynek mieszkalny nr 130 Budynek z 1900 – 1910 r.

22 Budynek mieszkalny nr 131 Budynek z 1908 r.

23 Budynek mieszkalny nr 133 Budynek z 1900 – 1910 r.

24 Budynek mieszkalny nr 137 Budynek z 1900 – 1910 r.

25 Budynek mieszkalny nr 141 Budynek z 4 dw. XIX w.

26 Budynek mieszkalny nr 142 Budynek z 1935 r.

27 Budynek mieszkalny nr 147 Budynek z 1917 r.

28 Budynek mieszkalny nr 150 Budynek z 1886 r.

29 Stajnia nr 150 Budynek z 1886 r.

30 Budynek mieszkalny nr 152 Budynek z 20-te lata XX w.

31 Budynek mieszkalny nr 154 Budynek z 1945 r.

32 Budynek mieszkalny nr 165 Budynek z 4 dw. XIX w.

33 Budynek mieszkalny nr 172 Budynek z 20-te lata XX w.

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

8 - miejscowośd Piekielnik

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kościół Parafialny p.w. Św. Jakuba 1 Zabytkowy kościół z 2-giej poł. XIX w. Apostoła, Piekielnik

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 89 Figura Pieta 2 Zabytkowa figura z 2-giej poł. XIX w. Piekielnik obok nr 44 Figura Pieta 3 Zabytkowa figura z 1824 r. Piekielnik obok nr 275 Figura Chrzest Jezusa z 1810 r. Piekielnik 4 Zabytkowa figura z 1810 r. obok nr 311 Kapliczka 5 Zabytkowa kapliczka z lat 20, 30-tych XX w. Piekielnik, obok Ośrodka Zdrowia Kapliczka 6 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. przy drodze Piekielnik- Załuczne

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Chałupa orawska z lat 20, 30- tych XX w. Piekielnik 8 Obora, 2 Obora z lat z 20- tych XX w. Piekielnik 8 Budynek mieszkalny i spichlerz, 3 Chałupa i spichlerz z lat 80-tych XIX w. Piekielnik 13 Obora, 4 Obora z kooca XIX w. Piekielnik 13 Budynek mieszkalny z oborą, 5 Chałupa orawska z oborą z ok. 1920 r. Piekielnik 27 Budynek mieszkalny, 6 Chałupa z 2 dw. XX w. Piekielnik 61 Budynek mieszkalny, 7 Chałupa orawska z lat 20- tych XX w. Piekielnik 62 Budynek mieszkalny, 8 Chałupa orawska z oborą 1879 r. Piekielnik 74 Obora, 9 Obora z początku XX w. Piekielnik 75 Budynek mieszkalny, 10 Chałupa z lat 20, 30- tych XX w. Piekielnik 105 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa orawska z ok. 1920 r. Piekielnik 126 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa z ok. 1920 r. Piekielnik 137 Budynek mieszkalny, 13 Chałupa orawska z kooca XIX w. Piekielnik 150 Budynek mieszkalny, 14 Chałupa z lat 20-tych XX w. Piekielnik 154 Budynek mieszkalny, 15 Chałupa orawska z lat 20-tych XX w.. Piekielnik 159

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 90 Budynek mieszkalny, 16 Chałupa z lat 30-tych XX w. Piekielnik 164 Budynek mieszkalny, 17 Chałupa orawska z przełomu XVIII/XIX w. Piekielnik 203 Budynek mieszkalny, 18 Chałupa z lat 20-tych XX w. Piekielnik 238 Budynek mieszkalny, 19 Dom z lat 20, 30-tych XX w. Piekielnik 244 Budynek mieszkalny, 20 Chałupa orawska z 1872 r. Piekielnik 262 Budynek mieszkalny, 21 Chałupa z kooca XIX w. Piekielnik 267 Budynek mieszkalny, 22 Chałupa z 1903 r. Piekielnik 285 Budynek mieszkalny, 23 Chałupa z 1910 r. Piekielnik 287a Budynek mieszkalny, 24 Chałupa orawska z 1874 r. Piekielnik 288 Obora, 25 Obora z 1926 r. Piekielnik 288 Budynek mieszkalny, 26 Chałupa orawska z lat 30-tych XX w. Piekielnik 303 Budynek mieszkalny, 27 Chałupa orawska z lat 30-tych XX w Piekielnik 305 Budynek mieszkalny, 28 Chałupa orawska z oborą z 1880 r. Piekielnik 306 Budynek mieszkalny, 29 Dom z 4-tej dw. XIX w. Piekielnik 311 Budynek mieszkalny, 30 Chałupa z lat 20-tych XX w. Piekielnik 325 Budynek mieszkalny, 31 Chałupa z lat 20-tych XX w. Piekielnik 332 Stodoła, 32 Stodoła z lat 20-tych XX w. Piekielnik 332 Budynek mieszkalny, 33 Chałupa z lat 30-tych XX w. Piekielnik 345 Budynek mieszkalny, 34 Chałupa podhalaoska z 1938 r. Piekielnik 359 Budynek mieszkalny, 35 Chałupa orawska z oborą z l. 20, 30-tych XX w. Piekielnik 390 Budynek mieszkalny, 36 Chałupa z oborą z 1936 r. Piekielnik 397 Budynek mieszkalny, 37 Chałupa orawska z lat 20, 30-tych XX w. Piekielnik 410

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 91 3 – Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek po urzędzie celnym 1 Budynek starego urzędu celnego z poł. XIX w. (obok Remizy)

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

9 - miejscowośd Pieniążkowice

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kościół Parafialny p.w. Matki Bożej 1 Zabytkowy kościół z 4-tej dw. XIX w. Bolesnej Kapliczka, 2 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. Pieniążkowice obok nr 9 Figura Matki Bożej 3 Zabytkowa figura z 2-giej poł. XIX w. Pieniążkowice obok nr 92 Kapliczka, 4 Zabytkowa kapliczka z początku XX w. Pieniążkowice obok nr 139 Krzyż 5 Zabytkowy krzyż na cokole z 4-tej dw. XIX w. Pieniążkowice - dr. na Cz. Dunajec

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Chałupa góralska z 1931 r. Pieniążkowice 5b Budynek mieszkalny, 2 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Pieniążkowice 13 3 Budynek mieszkalny, Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 92 Pieniążkowice 14 Budynek mieszkalny, 4 Chałupa goralska z lat 20- tych XX w. Pieniążkowice 39 Budynek mieszkalny, 5 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Pieniążkowice 40 Budynek mieszkalny, 6 Chałupa góralska z lat 20- tych XX w. Pieniążkowice 41 Budynek mieszkalny, 7 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Pieniążkowice 47 Obora- stodoła, 8 Obora- stodoła z lat 20, 30- tych XX w. Pieniążkowice 48 Budynek mieszkalny, 9 Chałupa góralska z lat 20- tych XX w. Pieniążkowice 55 Budynek mieszkalny, 10 Chałupa góralska z ok. 1910 r. Pieniążkowice 58 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa góralska z ok. 1910 r. Pieniążkowice 59 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Pieniążkowice 64 Budynek mieszkalny, 13 Chałupa góralska 4-tej dw. XIX w., Pieniążkowice 75 Budynek mieszkalny, 14 Chałupa góralska z 1896 r. Pieniążkowice 84 Piwnica, 15 Piwnica z 4-tej dw. XIX w. Pieniążkowice 84 Stodoła, 16 Stodoła z 4-tej dw. XIX w. Pieniążkowice 84 Budynek mieszkalny, 17 Chałupa góralska z lat 30- tych XX w. Pieniążkowice 97 Budynek mieszkalny, 18 Chałupa góralska z lat 20- tych XX w. Pieniążkowice 98 Budynek mieszkalny, 19 Chałupa góralska z 2-giej poł. XIX w. Pieniążkowice 122 Budynek mieszkalny, 20 Chałupa góralska z lat 30- tych XX w. Pieniążkowice 133 Budynek mieszkalny, 21 Chałupa góralska z lat 30- tych XX w. Pieniążkowice 143

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 93 - SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

10 - miejscowośd Podczerwone

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Figura Św. Jana Nepomucena 1 Zabytkowa figura z 1877 r. Podczerwone obok nr 77 Kapliczka, 2 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. Podczerwone obok nr 121 Kapliczka, 3 Zabytkowa kapliczka z 1826 r. Podczerwone obok nr 147

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

Budynek mieszkalny, Chałupa góralska podhalaoska z 1-szej 1 Podczerwone 1 dw. XX w Obora-stodoła, 2 Pozostałości obory-stodoły z lat 1900-1920 Podczerwone 1 Budynek mieszkalny, 3 Dom góralski z 1880 r. Podczerwone 2 Budynek mieszkalny, 4 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Podczerwone 4 Budynek mieszkalny, 5 Dom z lat 20, 30- tych XX w. Podczerwone 11 Budynek mieszkalny, 6 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Podczerwone 12 Budynek mieszkalny, 7 Chałupa góralska z ok. 1910 r.. Podczerwone 19 Obora, 8 Obora z ok. 1920 r. Podczerwone 24 Budynek mieszkalny, 9 Chałupa góralska z 3-ciej dw. XIX w. Podczerwone 24a Budynek mieszkalny, 10 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych XX w. Podczerwone 33 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa góralska z 3-ciej dw. XIX w. Podczerwone 39 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa góralska z ok. 1870 r. Podczerwone 45

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 94 Budynek mieszkalny, 13 Chałupa góralska (chata) z 3-ciej dw. XIX w. Podczerwone 50 Budynek mieszkalny, 14 Chałupa góralska z 2-giej poł. XIX w. Podczerwone 53 Budynek mieszkalny, 15 Chałupa góralska z lat 1910-1930 Podczerwone 54 Budynek mieszkalny, 16 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 55 Obora, 17 Obora z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 55 Budynek mieszkalny, 18 Częśd chałupy góralskiej z 1846 r. Podczerwone 64 Budynek mieszkalny, 19 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 78 Budynek mieszkalny, 20 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 83 Budynek mieszkalny, 21 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 84 Budynek mieszkalny, 22 Chałupa góralska z 1918 r. Podczerwone 88 Budynek mieszkalny, 23 Chałupa góralska z lat 40-tych XX w. Podczerwone 106 Budynek mieszkalny, 24 Chałupa góralska z 4-tej. dw. XIX w. Podczerwone 106a Budynek mieszkalny, 25 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 108 Budynek mieszkalny, 26 Chałupa góralska z ok. 1910 r. Podczerwone 109 Budynek mieszkalny, 27 Chałupa góralska z 1884 r. Podczerwone 115 Budynek mieszkalny, 28 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w Podczerwone 116 Budynek mieszkalny, 29 Chałupa góralska z 1899 r. Podczerwone 117 Budynek mieszkalny, 30 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 119 Budynek mieszkalny, 31 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 121 Budynek mieszkalny, 32 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Podczerwone 125 Budynek mieszkalny, 33 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XX w. Podczerwone 125a Budynek mieszkalny, 34 Chałupa góralska z ok. 1910 r. Podczerwone 136 35 Budynek mieszkalny, Fragment chałupy góralskiej z kooca XIX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 95 Podczerwone 141 Budynek mieszkalny, 36 Dom z 1875 r. Podczerwone 146 Budynek mieszkalny, 37 Dom z 1900 r. Podczerwone 147 Budynek mieszkalny, 38 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XX w. Podczerwone 150 Budynek mieszkalny, 39 Chałupa góralska z ok. 1920 Podczerwone bez nr Budynek mieszkalny, 40 Chałupa góralska z lat 1920-1940 Podczerwone (obok dawn. stacji kolej.)

3 - Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek starej szkoły, Remizy OSP 1 Budynek szkoły, remizy z lat 30-tych XX w. Podczerwone Budynki dawnej stacji kolejowej 2 Budynki stacji kolejowej z początku XX w. Podczerwone

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 96

11 - miejscowość Podszkle

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kościół Parafialny p.w. Świętej 1 Zabytkowy kościół z 2-giej poł. XIX w. Rozalii, Podszkle Figura Św. Jana Nepomucena, 2 Zabytkowa figura z lat 1900-1910. Podszkle od str. Podwilka

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Chałupa orawska z 4-tej ćw. XIX w. Podszkle 20 Budynek mieszkalny, 2 Chałupa z lat z 20- tych XX w. Podszkle 24 Budynek mieszkalny, 3 Chałupa z 4-tej ćw. XIX w. Podszkle 32 Budynek mieszkalny, 4 Chałupa orawska z ok. 1900 r. Podszkle 48 Budynek mieszkalny, 5 Chałupa orawska z 4-tej ćw. XIX w. Podszkle 52 Budynek mieszkalny, 6 Chałupa orawska z 1928 r. Podszkle 71 Budynek mieszkalny, 7 Chałupa orawska z lat 20- tych XX w. Podszkle 83 Budynek mieszkalny, 8 Chałupa orawska z lat 30-tych XX w. Podszkle 91 Budynek mieszkalny, 9 Chałupa orawska z lat 20-tych XX w. Podszkle 95 Budynek mieszkalny, 10 Chałupa orawska z 1922 r. Podszkle 102 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa orawska z ok. 1861 r. Podszkle 121 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa orawska z ok. 1929 r. Podszkle 122 Budynek mieszkalny, 13 Chałupa orawska z lat 20-tych XX w. Podszkle 160 Budynek mieszkalny, 14 Chałupa orawska z 1934 r. Podszkle 164

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 97 Budynek mieszkalny, 15 Chałupa orawska z oborą z lat 1943 r. Podszkle 165

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

12 - miejscowośd Ratułów

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

1 Krzyż obok nr 83 Zabytkowy Krzyż z 1875 r.

2 Kapliczka obok nr 263 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XX w.

3 Krzyż obok nr 292 Zabytkowy Krzyż z 30-te lata XX w.

4 Kapliczka obok nr 334 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

5 Kapliczka obok szkoły podstawowej Zabytkowa kapliczka

6 Figura Zabytkowa Figura z 1888 r.

7 Krzyż – Mulice Zabytkowy Krzyż

8 Kapliczka – Mulice Zabytkowa kapliczka

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Budynek mieszkalny nr 145 Budynek z 1925 r.

2 Budynek mieszkalny nr 150 Budynek z 1919 r.

3 Budynek mieszkalny nr 188 Budynek z 40-te lata XX w.

4 Obora nr 188 Budynek z 40-te lata XX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 98 5 Budynek mieszkalny nr 190 Budynek z 1910 – 1920 r.

6 Budynek mieszkalny nr 195 Budynek z 1933 r.

7 Budynek gospodarczy nr 195 Budynek z 1933 r.

8 Budynek mieszkalny nr 221 Budynek z 2 dw. XX w.

9 Budynek mieszkalny nr 223 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

10 Budynek mieszkalny nr 231 Budynek z 30-te lata XX w.

11 Budynek mieszkalny nr 234 Budynek z 30-te lata XX w.

12 Budynek mieszkalny nr 236 Budynek z 1947 r.

13 Budynek mieszkalny nr 247 Budynek z 20-te lata XX w.

14 Obora nr 247 Budynek z 20-te lata XX w.

15 Budynek mieszkalny nr 253 Budynek z 1922 r.

16 Budynek mieszkalny nr 263 Budynek z 30-te lata XX w.

17 Budynek mieszkalny nr 264 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

18 Budynek mieszkalny nr 267 Budynek z 1910 – 1920 r.

19 Obora nr 267 Budynek z 1910 – 1920 r.

20 Budynek mieszkalny nr 268 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

21 Budynek mieszkalny nr 271 Budynek z 1910 – 1920 r.

22 Budynek mieszkalny nr 273 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

23 Budynek mieszkalny nr 287 Budynek z 2 dw. XX w.

24 Budynek mieszkalny nr 292 Budynek z 30-te lata XX w.

25 Budynek mieszkalny nr 304 Budynek z 1939 r.

26 Budynek mieszkalny nr 304 a Budynek z 20-te lata XX w.

27 Obora nr 304 a Budynek z 20, 30-te lata XX w.

28 Budynek mieszkalny nr 308 Budynek z 30, 40-te lata XX w.

29 Budynek mieszkalny nr 311 Budynek z 1949 r.

30 Budynek mieszkalny nr 316 Budynek z 30, 40-te lata XX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 99 31 Budynek mieszkalny nr 317 Budynek z 1888 r.

32 Budynek mieszkalny nr 319 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

33 Budynek mieszkalny nr 320 Budynek z 20-te lata XX w.

34 Obora nr 320 Budynek z 20-te lata XX w.

35 Budynek mieszkalny nr 321 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

36 Budynek mieszkalny nr 332 Budynek z 30-te lata XX w.

37 Budynek mieszkalny nr 333 Budynek z 1923 r.

38 Budynek mieszkalno-gospodarczy nr 339 Budynek z 30-te lata XX w.

39 Budynek mieszkalny nr 339 Budynek z 30, 40-te lata XX w.

40 Budynek mieszkalny nr 340 Budynek z 1931 r.

41 Budynek mieszkalny nr 346 Budynek z ok. 1910 r.

42 Piwnice nr 346 Budynki z 1920 r.

43 Budynek mieszkalny nr 353 Budynek z 30-te lata XX w.

44 Budynek mieszkalny nr 354 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

45 Budynek mieszkalny nr 358 Budynek z 2 dw. XX w.

46 Budynek mieszkalny nr 359 Budynek z 30-te lata XX w.

47 Piwnica Budynek z b.d.

48 Piwnica Budynek z b.d.

49 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

50 Piwnica i budynek gospodarczy Budynki z b.d.

51 Budynek mieszkalny Budynek z b.d.

3 - Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Budynek Biblioteki Publicznej Budynek z 1919 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 100 GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

13 - miejscowośd Stare Bystre

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty

1 Kapliczka obok nr 131 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XX w.

2 Kapliczka obok nr 169 Zabytkowa kapliczka z 2 poł. XIX w.

3 Krzyż obok nr 229 Zabytkowy Krzyż z 30-te lata XX w.

4 Krzyż Zabytkowy Krzyż z 1878 r.

5 Kapliczka Zabytkowa kapliczka

6 Kapliczka Zabytkowa kapliczka

7 Kapliczka Zabytkowa kapliczka

8 Krzyż Zabytkowy Krzyż

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Budynek mieszkalny nr 17 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

2 Budynek mieszkalny nr 20 Budynek z 1910 – 1920 r.

3 Obora nr 20 Budynek z 1910 – 1920 r.

4 Budynek mieszkalny nr 32 Budynek z ok. 1910 r.

5 Obora nr 32 Budynek z ok. 1910 r.

6 Budynek mieszkalny nr 34 Budynek z 1900 – 1910 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 101 7 Budynek mieszkalny nr 36 Budynek z 1946 r.

8 Budynek mieszkalny nr 38 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

9 Budynek mieszkalny nr 41 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

10 Budynek mieszkalny nr 47 Budynek z 20-te lata XX w.

11 Budynek mieszkalny nr 48 Budynek z 20-te lata XX w.

12 Budynek mieszkalny nr 49 Budynek z 20-te lata XX w.

13 Budynek mieszkalny nr 52 Budynek z 20-te lata XX w.

14 Budynek mieszkalny nr 53 Budynek z 20-te lata XX w.

15 Budynek mieszkalny nr 56 Budynek z 20-te lata XX w.

16 Budynek mieszkalny nr 63 Budynek z 20-te lata XX w.

17 Budynek mieszkalny nr 64 Budynek z 1930 r.

18 Budynek mieszkalny nr 130 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

19 Budynek mieszkalny nr 141 Budynek z 30-te lata XX w.

20 Piwnica nr 142 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

21 Budynek mieszkalny nr 143 Budynek z ok. 1920 r.

22 Budynek mieszkalny nr 145 Budynek z 4 dw. XIX w., 30-te lata XX w.

23 Budynek mieszkalny nr 146 Budynek z 4 dw. XIX w., 30-te lata XX w.

24 Budynek mieszkalny nr 149 Budynek z 20-te lata XX w.

25 Obora nr 149 Budynek z 20-te lata XX w.

26 Budynek mieszkalny nr 150 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

27 Budynek mieszkalny nr 153 Budynek z 20, 30-te lata XX w.

28 Budynek mieszkalny nr 154 Budynek z 1889 r.

29 Budynek mieszkalny nr 158 Budynek z 4 dw. XIX w.

30 Obora nr 158 Budynek z 4 dw. XIX w.

31 Budynek mieszkalny nr 160 Budynek z 1864 r.

32 Budynek mieszkalny nr 161 Budynek z 20-te lata XX w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 102 33 Budynek mieszkalny nr 162 Budynek z 1864 r.

34 Budynek mieszkalny nr 243 Budynek z 1923 r.

35 Budynek mieszkalny nr 318 Budynek z 1918 r.

36 Budynek mieszkalny nr 325 a Budynek z XIX/XX w.

37 Budynek mieszkalny nr 339 Budynek z 1870 r.

38 Budynek mieszkalny nr 350 Budynek z 1922 r.

39 Budynek mieszkalny koło nr 354 Budynek z 1904 r.

3 - Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty

1 Warsztat – Kuźnia nr 139 Budynek z 20-te lata XX w.

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

14 - miejscowośd Wróblówka

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kapliczka 1 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. Wróblówka obok nr 7 Krzyż 2 Zabytkowy krzyż z 2-giej poł. XIX w. Wróblówka obok nr 9 Kapliczka, 3 Zabytkowa kapliczka z początku XIX w. Wróblówka obok nr 68

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 103 Kapliczka, 4 Zabytkowa figura z pocz. XX w. Wróblówka obok nr 103 Kapliczka, 5 Zabytkowa krzyż z początku XX w. Wróblówka, za Chracą Kapliczka, 6 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. Wróblówka, za Chracą

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Dom z lat 20-tych XX w. Wróblówka 7 Spichlerz, 2 Spichlerz z lat 20-tych XX w. Wróblówka 8a Spichlerz, 3 Spichlerz z lat 20, 30-tych XX w. Wróblówka 13 Budynek mieszkalny, 4 Chałupa góralska z lat 20, 30- tych ?? XX w. Wróblówka 15 Budynek mieszkalny, 5 Chałupa góralska, podhalaoska z lat 1900-1910 Wróblówka 25 Budynek mieszkalny, 6 Chałupa góralska, podhalaoska z 1922 r. Wróblówka 26 Budynek mieszkalny, (częśd), 7 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w Wróblówka 27 Budynek mieszkalny, 8 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Wróblówka 47 Obora, 9 Obora z 4-tej dw. XIX w. Wróblówka 47 Budynek mieszkalny, 10 Chałupa góralska z lat 30, 40- tych XX w. Wróblówka 50 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa góralska z ok. 1900 r. Wróblówka obok nr 68 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. Wróblówka 74a Budynek mieszkalny, 13 Dom z lat 20-tych XX w. Wróblówka obok 74a Budynek mieszkalny, Chałupa góralska z lat 20- tych 14 Wróblówka 75 XX w. Budynek mieszkalny, Dom z lat 20, 30- tych 15 Wróblówka 78 XX w.. Budynek gospodarczy, Budynek gospodarczy z lat 20, 30- tych 16 Wróblówka 78 XX w. Budynek mieszkalny, 17 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w.. Wróblówka 79

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 104 Budynek mieszkalny, 18 Chałupa góralska z ok. 1910 r. Wróblówka 81 Budynek mieszkalny, 19 Dom z lat 20-tych XX w. Wróblówka 82 Budynek mieszkalny, 20 Dom z lat 1910-1920. Wróblówka 83 Spichlerz, 21 Spichlerz z lat 20, 30-tych XX w. Wróblówka 84 Spichlerz, 22 Spichlerz z lat 20, 30-tych XX w. Wróblówka 85 Budynek mieszkalny, 23 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Wróblówka 89 Budynek mieszkalny, 24 Dom z 1880 r. Wróblówka 100 Obora-stodoła, 25 Obora- stodoła z lat 1910-1920 Wróblówka obok 102a Budynek mieszkalny, 26 Dom z lat 20-tych XX w. Wróblówka 103 Budynek mieszkalny, 27 Dom- dworek z 4-tej dw. XIX w. Wróblówka 104 Spichlerz, 28 Spichlerz z 4-tej dw. XIX w. Wróblówka 104 Budynek mieszkalny, 29 Dom z lat 20-tych XX w. Wróblówka 106 Budynek mieszkalny, 30 Chałupa góralska, podhalaoska z lat 1910-1920 Wróblówka 111 Budynek mieszkalny, 30 Dom z 4-tej dw. XIX w. Wróblówka 113

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINA CZARNY DUNAJEC

- SPIS KART ADRESOWYCH ZABYTKÓW

15 - miejscowośd Załuczne

1 - Zabytki sakralne /Kościoły, kapliczki, cmentarze/

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 105 Nr Obiekt Rodzaj zabytku karty Kapliczka 1 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. Załuczne obok nr 8a Figura Matki Bożej 2 Zabytkowa figura Matki Bożej z 1887 r. Załuczne obok nr 36 Krzyż na cokole 3 Zabytkowy krzyż lat 20, 30-tych XX w. Załuczne obok nr 53 Kapliczka 4 Zabytkowa kapliczka z 2-giej poł. XIX w. Załuczne obok nr 103

2 - Domostwa, kamienice, zagrody, obiekty gospodarcze

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek mieszkalny, 1 Dom z lat 4-tej dw. XIX w. Załuczne 10 Budynek mieszkalny, 2 Chałupa góralska z lat 20-tych XX w. Załuczne 15 Piwnica, 3 Piwnica z lat 20-tych XX w. Załuczne 15 Budynek mieszkalny, 4 Chałupa góralska z 1948 r. Załuczne 16 Piwnica, 5 Piwnica z ok. 1920 r. Załuczne 21 Budynek mieszkalny, 6 Chałupa góralska, podhalaoska z 1939 r. Załuczne 35 Budynek mieszkalny, 7 Chałupa góralska z 1936 r. Załuczne 38 Budynek mieszkalny, 8 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XXw. Załuczne 50 Budynek mieszkalny, 9 Chałupa góralska z XIX Załuczne, obok nr 50 Budynek mieszkalny, 10 Chałupa góralska z lat 30, 40- tych XX w. Załuczne 53 Budynek mieszkalny, 11 Chałupa góralska z ok. 1920 r. Załuczne 65 Budynek mieszkalny, 12 Chałupa góralska z 1892 r. Załuczne 68 Budynek mieszkalny, 13 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w., Załuczne 73 Budynek mieszkalny, 14 Chałupa góralska z ok. 1920 r. Załuczne 80 Budynek mieszkalny, 15 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XX w. Załuczne 83

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 106 Budynek mieszkalny, 16 Chałupa góralska, podhalaoska z 1910 r. Załuczne 88 Budynek mieszkalny, 17 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XX w. Załuczne 90 Budynek mieszkalny, 18 Chałupa góralska z lat 20, 30-tych XX w. Załuczne 94 Budynek mieszkalny, 19 Chałupa góralska z 1908 r. Załuczne 97 Budynek mieszkalny, 20 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Załuczne 99 Budynek mieszkalny, 21 Chałupa góralska, podhalaoska z lat 1910-1920 Załuczne 100 Budynek mieszkalny, 22 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Załuczne 101 Budynek mieszkalny, 23 Chałupa góralska z 1888 r., Załuczne 102 Budynek mieszkalny, 24 Chałupa góralska z 1888 r., Załuczne 103 Budynek mieszkalny, 25 Chałupa góralska z 4-tej dw. XIX w. Załuczne obok starej szkoły 3 - Inne

Nr Obiekt Rodzaj zabytku/Styl karty Budynek dawnej szkoły, 1 Stara szkoła z 4-tej dw. XIX w. Załuczne

Wykaz stanowisk archeologicznych

7. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY - ANALIZA SWOT

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 107 Dla potrzeb lepszej diagnozy stanu istniejącego w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego oraz w celu sformowania priorytetów działao władz samorządowych opracowano analizę słabych i mocnych stron gminy Czarny Dunajec.

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Atrakcyjne położenie gminy, Zaniedbania w zakresie stanu sprzyjające rozwojowi turystyki technicznego wielu obiektów wpisanych Wysokie walory przyrodnicze i do gminnej ewidencji zabytków krajobrazowe, bliskośd Tatr Niewielkie zrozumienie społeczne dla Zachowane charakterystyczne problematyki ochrony zabytków i elementy krajobrazu kulturowego w dziedzictwa kulturowego postaci kilku układów ruralistycznych z Samowole budowlane oraz niewłaściwie zespołami zabudowy mieszkalnej oraz prowadzone remonty obiektów obiektami sakralnymi zabytkowych, powodujące utratę Posiadanie gminnej ewidencji walorów zabytkowych zabytków nieruchomych Brak środków w budżecie gminy na Utrzymanie w dobrym stanie wsparcie działao z zakresu ochrony większości obiektów sakralnych oraz dziedzictwa kulturowego obiektów użyteczności publicznej Niewielka liczba planów Dobre pokrycie gminy siecią szlaków zagospodarowania przestrzennego i brak turystycznych Lokalnego Programu Rewitalizacji Zachowane obiekty sakralne oraz Postępująca degradacja wielu nekropolie o wysokiej wartości zabytkowych cmentarzy kulturowej Niewielka popularyzacja wiedzy z zakresu Dobre warunki dla rozwoju ochrony zabytków i dziedzictwa agroturystyki oraz rekreacji, w tym w kulturowego obiektach zabytkowych Niepełne wykorzystanie walorów Dobra dostępnośd komunikacyjna turystycznych gminy gminy, bliskośd miasta powiatowego Brak środków na prowadzenie Nowy Targ dokładnych badao archeologicznych, Korzystna lokalizacja siedziby gminy, w architektonicznych i historycznych i centrum obszaru gminy, co wiąże się z związany z tym brak fachowych jej dobrą dostępnością opracowao Przygraniczne położenie gminy Zła sytuacja finansowa wielu właścicieli Działalnośd lokalnych organizacji obiektów zabytkowych samorządowych Brak działao dotyczących rozwijania tożsamości regionalnej w ofercie edukacyjnej szkół

SZANSE ZAGROŻENIA

Zwiększenie środków budżetowych gminy Degradacja krajobrazu kulturowego na działania związane z ochroną zabytków poprzez wprowadzanie elementów nowej

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 108 Pozyskiwanie wsparcia finansowego z zabudowy nie nawiązujących do wielu źródeł (w tym unijnych) na prace charakteru regionu konserwatorskie zabytków Zmiany w układach ruralistycznych Szersza promocja walorów kulturowych i związane z nową zabudową przyrodniczych gminy, przyciągająca Niewłaściwe działanie inwestycyjne lub turystów ich brak, przyczyniające się do dalszej Wzrastająca świadomośd mieszkaoców w degradacji obiektów zabytkowych zakresie poprawy estetyki poszczególnych Brak komunikacji na linii właściciele – miejscowości władze samorządowe Wzrost poszanowania dla obiektów Niewłaściwe stosowanie nowych posiadających walory historyczne elementów budowlanych i technologii Tworzenie nowych projektów i przy odnawianiu i remontach obiektów produktów turystycznych w oparciu o zabytkowych istniejące zasoby Niezbyt skuteczna egzekucja prawna w Opracowanie dokumentów takich jak zakresie samowoli budowlanych oraz Strategia Rozwoju Turystyki czy Lokalny dewastacji zabytków i środowiska Program Rewitalizacji, które przyczynią Zwiększony ruch turystyczny powodujący się do poprawy warunków życia ludności i degradację środowiska naturalnego stanu dziedzictwa kulturowego Zanieczyszczenie środowiska związane ze Współpraca międzyregionalna i zwiększoną liczbą pojazdów międzynarodowa (np. w zakresie dobrych Niewłaściwa polityka w zakresie promocji praktyk) zabytków, wiążąca się np. z nadmierną Korzystanie ze wsparcia struktur takich komercjalizacją jak np. Krajowa Sied Obszarów Wiejskich Zanik tradycji i tożsamości regionalnych Sprawniejsza procedura uchwalania Niekorzystny wpływ nowych, miejscowych planów zagospodarowania wielkomiejskich elementów osadniczych przestrzennego Częste zmiany prawne w zakresie ochrony Zachowanie tożsamości regionalnej dziedzictwa kulturowego mieszkaoców od edukacji szkolnej Niestabilnośd finansów publicznych i poprzez festyny, lokalne święta, konkursy przepisów z nimi związanych itd. Problemy związane z obecnością Powstawanie i rozwój istniejących mniejszości etnicznych organizacji pozarządowych Klęski żywiołowe i inne zdarzenia losowe Tworzenie systemu informacji Akty wandalizmu turystycznej oraz jednolitej identyfikacji wizualnej obiektów zabytkowych Napływ kapitału związanego z nowym osadnictwem z wielkich miast (zarówno stałym, jak i letniskowym)

8. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY CZARNY DUNAJEC

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 109 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Czarny Dunajec formułuje szereg działao samorządu w zakresie opieki nad zabytkami gminnymi. Wyznaczone kierunki i zadania uwzględniają specyfikę dziejów gminy i charakter jej dziedzictwa kulturowego oraz są zgodne z celami wyznaczonymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

PROPONOWANE KIERUNKI DZIAŁAO GMINY

CEL 1: Ochrona i opieka nad zabytkami oraz ochrona krajobrazu kulturowego poprzez priorytetowe traktowanie obszarów wartościowych kulturowo w kształtowaniu polityki przestrzennej gminy

Priorytet: Działania:

Ścisłe powiązanie zadao służących opiece nad - aktualizacja poszczególnych dokumentów zabytkami ze Strategią Rozwoju Gminy, innymi dokumentami strategicznymi oraz polityką - dbałośd o włączenie ochrony dziedzictwa przestrzenną gminy kulturowego do treści dokumentów

Integrowanie ochrony zabytków i opieki nad - w przypadku uchwalania nowych miejscowych zabytkami oraz walorów przyrodniczych w planów zagospodarowania niezbędne jest miejscowych planach zagospodarowania uwzględnianie postulatów ochrony dziedzictwa przestrzennego kulturowego

Stworzenie i wprowadzenie zasad ochrony - wprowadzenie jednolitej polityki dotyczącej materialnego dziedzictwa kulturowego w obiektów zabytkowych miejscowych planach zagospodarowania - dążenie do zachowania ładu przestrzennego w przestrzennego ramach istniejących jednostek osadniczych

Stworzenie Lokalnego Programu Rewitalizacji - opracowanie dokumentu ze szczególnym oraz uwzględnianie w nim priorytetów ochrony uwzględnieniem walorów kulturowych zabytków

CEL 2: Wykorzystanie zasobów i walorów krajobrazu kulturowego gminy w rozwoju turystyki.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 110 Priorytet: Działania:

Wprowadzenie na terenie gminy - identyfikacja najcenniejszych zabytków zintegrowanego systemu informacji wizualnej dotyczącej zasobu i walorów dziedzictwa - opracowanie jednolitego systemu oznaczeo kulturowego, w odniesieniu do najcenniejszych - odpowiednie wyeksponowanie najcenniejszych przestrzeni (krajobrazów), miejsc (punktów zabytków widokowych i pamiątkowych), obiektów (parki, cmentarze, budowle, zespoły).

- przy współpracy z gminami sąsiednimi i Włączenie gminy w międzynarodowe i krajowe partnerami z kraju i zagranicy programy oraz szlaki turystyczne promujące zabytki

Opracowanie Strategii Rozwoju Turystyki, - opracowanie dokumentu i jego aktualizacja koordynującej procesy wykorzystania zasobów dziedzictwa kulturowego w promocji i rozwoju turystyki

Opracowanie mapy ukazującej zasoby i walory gminnego krajobrazu kulturowego na tle walorów przyrodniczych i atrakcji turystycznych; udostępnienie mapy w siedzibie urzędu i w siedzibach prowadzonych przez niego organów (dom kultury, Gminna Biblioteka Publiczna)

Przygotowanie i druk folderów promujących - wraz z udziałem w targach, konferencjach bądź walory krajobrazowe (zabytkowe i przyrodnicze) programach międzygminnych terenów gminy

Inicjowanie, wspieranie i udzielanie pomocy - przy wykorzystaniu środków krajowych i (organizacyjnej, rzeczowej i finansowej) przy unijnych tworzeniu nowoczesnych multimedialnych ekspozycji (stałych i czasowych) poświęconych regionalnemu dziedzictwu kulturowemu

Współpraca z mediami regionalnymi w zakresie - w tym działania marketingowe, przyciągające promocji walorów dziedzictwa kulturowego, ze zarówno turystów, jak i inwestorów szczególną uwagą zwróconą na problematykę rewitalizacji zabytków.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 111 CEL 3: Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy

Priorytet: Działania:

Wprowadzanie zmian w gminnej ewidencji - regularna aktualizacja gminnej ewidencji zabytków w oparciu o aktualizowany wykaz zabytków obiektów zabytkowych

Inwentaryzacja obiektów małej architektury, - przeprowadzenie inwentaryzacji terenowej dla jako świadectwa kulturalnej przeszłości poszczególnych typów obiektów regionu (krzyże, kapliczki przydrożne, -wpisanie najcenniejszych z nich do gminnej miejsca pamięci) ewidencji zabytków

- przeprowadzenie dokładnych badao Inwentaryzacja cmentarzy i innych miejsc poszczególnych nekropolii kultu

- opracowanie programu ochrony zabytków na Okresowe przeglądy zabezpieczeo obiektów wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji zabytkowych zgodnie z Gminnym kryzysowych programem ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych - określenie procedur przeciwdziałania zagrożeniom

- identyfikacja wspólnych celów w Programie Współpraca z gminami ościennymi przy Opieki nad Zabytkami realizacji przedsięwzięd z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego - realizacja wspólnych przedsięwzięd promujących najcenniejsze walory regionu

- odpowiednie oznakowanie na drogach i Poprawa dostępności do poszczególnych szlakach turystycznych obiektów zabytkowych - poprawa jakości nawierzchni dróg i szlaków

CEL 4: Bezpośrednie działania na rzecz ratowania obiektów zabytkowych oraz określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 112 eliminujących sytuacje konfliktowe związane z ich wykorzystaniem

Priorytet: Działania:

Podjęcie działao promocyjnych w celu - regularna aktualizacja zawartości strony znalezienia użytkowników dla internetowej zdegradowanych obiektów zabytkowych na - promocja gminy na zewnątrz terenie gminy; prowadzenie na oficjalnej stronie internetowej oferty inwestycyjnej

Podejmowanie działao w zakresie ustalenia stanu prawnego nieruchomości zabytkowych opuszczonych przez poprzednich właścicieli (nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym)

Przekazywanie informacji właścicielom i - opracowanie broszury przeznaczonej dla dysponentom obiektów zabytkowych o właścicieli możliwościach korzystania z programowych - wypracowanie systemu zachęt w postaci ulg funduszy Wspólnoty Europejskiej na podatkowych i finansowych dofinansowanie prac konserwatorskich przy zabytkach

Podjęcie działao zmierzających do - przeznaczenie środków budżetowych na uporządkowania zabytkowych nekropolii i uporządkowanie nekropolii remontów zabytkowych nagrobków - finansowanie ze źródeł zewnętrznych

Interwencja władz gminy przy rażących - działania we współpracy z Wojewódzkim naruszeniach prawa budowlanego Urzędem Ochrony Zabytków (zwłaszcza w zakresie samowoli budowlanych na obszarach objętych ochroną konserwatorską), przy obiektach zabytkowych oraz ujętych w ewidencji gminnej (zwłaszcza jeśli chodzi o rozbudowy i przebudowy zmieniające bryłę budynków)

CEL 5: Podejmowanie przedsięwzięd umożliwiających tworzenie miejsc

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 113 pracy związanych z opieką nad zabytkami

Priorytet: Działania:

- udział w programach organizowanych przez Szkolenie osób bezrobotnych w rzemiosłach Urząd Pracy lub dofinansowanych w ramach związanych z tradycyjną sztuką budowlaną w Programu Kapitał Ludzki celu reaktywacji na rynku pracy zanikających rzemiosł i zawodów - rozwinięcie idei ginących zawodów, typowych dla regionów wiejskich

Współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie aktywizacji osób bezrobotnych przy bieżących pracach porządkowych i pielęgnacyjnych na terenach objętych ochroną konserwatorską w szczególności na terenie zabytkowych parków, cmentarzy itp.

- informowanie właścicieli o możliwościach Wspieranie rozwoju gospodarstw dofinansowania agroturystycznych w obiektach zabytkowych

Wspieranie rozwoju regionalnych galerii, izb - wsparcie dla wydawania publikacji pamięci, świetlic (np. istniejących izb regionalnych historycznych) - organizacja konkursów wiedzy o regionie itd.

Podnoszenie poziomu wyszkolenia - przeprowadzanie odpowiednich szkoleo pracowników gminnych zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego

CEL 6: Edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 114 Priorytet: Działania:

Popularyzacja idei społecznego opiekuna - przekazanie części odpowiedzialności za zabytki zabytków jako przykład społecznego lokalnej społeczności monitorowania stanu obiektów i przestrzeni zabytkowych

- ufundowanie nagród dla zwycięzców Organizacja konkursu dla najlepszego poszczególnych konkursów użytkownika obiektu zabytkowego, najładniejszej wsi, gospodarstwa, ogrodu itp.

Obejmowanie przez Wójta patronatem - wykorzystanie zebranych środków zgodnie z honorowym działao społecznych, których założeniami Programu Opieki nad Zabytkami dochód przeznaczony jest na potrzeby ochrony dziedzictwa kulturowego (zbiórki, akcje społeczne, loterie i inne

Popularyzacja opieki nad zabytkami poprzez - we współpracy ze szkołami, bibliotekami, wszelkiego rodzaju konkursy promujące regionalistami itd. wiedzę na temat dziedzictwa kulturowego oraz warsztaty i pokazy w zakresie tradycyjnych rzemiosł budowlanych

Wprowadzenie do systemu edukacji szkolnej - organizacja wyjazdów bądź wycieczek w i przedszkolnej elementów dotyczących szczególnie ważne miejsca regionu ochrony dziedzictwa kulturowego swojego - prezentacje i wystawy promujące region regionu

9. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Zadania opisane w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami dla gminy Czarny Dunajec powinny byd realizowane poprzez wspólne działania władz samorządowych, Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Powiatowego Urzędu Pracy, właścicieli oraz zarządców obiektów, parafie, organizacje pozarządowe i stowarzyszenia, w

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 115 ramach posiadanych przez te jednostki kompetencji, praw i obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów prawnych.

Ze strony Gminy Czarny Dunajec zadania będą wykonywane bądź wspierane przez gminne jednostki organizacyjne (szkoły, przedszkola, gminne placówki kultury – biblioteka, ośrodek kultury) oraz wydziały Urzędu Gminy w ramach zadao własnych, poprzez istniejące i planowane instrumenty:

prawne (np. poprzez uchwalanie miejscowych plany zagospodarowania przestrzennego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów o wartościach artystycznych i zabytkowych, prowadzenie gminnej ewidencji zabytków, wykonywanie decyzji administracyjnych, np. wojewódzkiego konserwatora zabytków),

finansowe (np. udzielanie dotacji na prace remontowe, konserwatorskie i prace budowlane przy zabytkach, środki budżetowe na zadania własne z przeznaczeniem na remonty i modernizacje zabytków będących własnością gminy, korzystanie z programów uwzględniających dofinansowanie z środków zagranicznych, nagrody, ulgi finansowe),

społeczne (działania stymulujące np. w zakresie edukacji, promocji, informacji, działao sprzyjających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami oraz rozwojem turystyki),

kontrolne (m.in. monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego – gminnej ewidencji zabytków),

koordynacji (m.in. poprzez realizacje projektów i programów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego itp., współpraca z gminami sąsiednimi, ośrodkami naukowymi i akademickimi, związkami wyznaniowymi)

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 116 10. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Na mocy art. 87 ust. 1 i ust. 5 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest sporządzany na okres 4 lat, a co 2 lata Wójt sporządza sprawozdanie z realizacji programu, które przedstawia Radzie Gminy.

Wskazane jest aby sprawozdania z realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami były przekazywane do wiadomości Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Sprawozdanie powinno określad poziom realizacji gminnego programu oraz efektywnośd wykonania planowanych zadao, w tym m.in. poziom (w % bądź liczbach):

• wydatków budżetu gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami,

• wartośd finansową wykonanych/dofinansowanych prac remontowo- konserwatorskich przy zabytkach,

• liczba obiektów poddanych tym pracom,

• poziom (w %) objęcia terenu gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego,

• liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków obszarów, obiektów i zespołów zabytkowych,

• liczba utworzonych szlaków turystycznych,

• liczba wydanych wydawnictw, liczba szkoleo, imprez związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego itd.

• liczba osób zatrudnionych w agroturystyce i dziedzinach związanych z ochroną zabytków,

• ilośd zabytków oznakowanych znakiem błękitnej tarczy.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 117 12. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Niniejszy rozdział wskazuje możliwości w zakresie pozyskiwania dodatkowych środków ze źródeł pozabudżetowych. Należy jednak stwierdzid, iż ważne jest, aby gminy również z własnej inicjatywy podjęły próbę wygospodarowania w swoich budżetach środków w rozdziale 92120 - Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami.

Jest to o tyle istotne, iż duża częśd źródeł wewnętrznych wymaga zapewnienia wkładu własnego we współfinansowanych przez nie projektach. Regularne zabezpieczanie środków z budżetu gminy pozwoli na podjęcie powolnych, ale systematycznych kroków w kierunku ratowania kolejnych obiektów dziedzictwa kulturowego.

Podstawową zasadę finansowania zadao z zakresu opieki nad zabytkami określa Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku. Zgodnie z zapisami zawartymi w rozdziale 7 w/w Ustawy, obowiązek sprawowania opieki nad zabytkami, w tym finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku spoczywa na osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do zabytku. Dla jednostki samorządu terytorialnego, posiadającej w/w tytuł prawny do obiektu, opieka nad zabytkiem jest jej zadaniem własnym.

Źródła zewnętrznego finansowania można podzielid następująco:

Źródła krajowe:

 dotacje ministra kultury  programy operacyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego  promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego  dotacje wojewódzkiego konserwatora zabytków  dotacje powiatowe  dotacje gminne  dotacje Województwa  dotacje Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji – Fundusz Kościelny

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 118 Źródła zagraniczne:

 źródła unijne w ramach funduszy strukturalnych  źródła pozaunijne - Mechanizm Norweski i Mechanizm Finansowy EOG

11.1 ŹRÓDŁA KRAJOWE

DOTACJE NA DOFINANSOWANIE PRAC KONSERWATORSKICH, RESTAURATORSKICH LUB ROBÓT BUDOWLANYCH UDZIELANE PRZEZ MINISTRA WŁAŚCIWEGO DS. KULTURY

Zgodnie z artykułem 73 ustawy o ochronie zabytków jednostka samorządu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna, będąca właścicielem bądź posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru albo posiadająca taki zabytek w trwałym zarządzie, może ubiegad się o udzielenie dotacji celowej z budżetu paostwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy tym zabytku. Artykuł 74 mówi, iż dotacji udziela minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub wojewódzki konserwator zabytków.

Dotacja może byd udzielona w wysokości do 50 % nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku. W wyjątkowych sytuacja, gdy zabytek posiada wyjątkową wartośd historyczną, artystyczną lub naukową albo wymaga przeprowadzenia złożonych pod względem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych, dotacja może byd udzielona w wysokości do 100 % nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót. Także w sytuacji, gdy stan zachowania zabytku wymaga niezwłocznego podjęcia prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku, dotacja może byd również udzielona do wysokości 100 % nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót.

Zgodnie z ustawą (art. 76) dotacja może byd udzielona przed i po podjęciu prac z zakresu ochrony zabytków, a szczegółowe rozwiązania przewidują zwrot:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 119  nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, ustalonych na podstawie kosztorysu zatwierdzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, które zostaną przeprowadzone w roku złożenia przez wnioskodawcę wniosku o udzielenie dotacji lub w roku następującym po roku złożenia tego wniosku;

 nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, które zostały przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia przez wnioskodawcę wniosku o udzielenie dotacji.

Art. 77 precyzuje zakres prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych na jakie może byd przyznana dotacja i jednocześnie stanowi syntetyczną listę działao podejmowanych w ramach ochrony zabytków i opieki nad nim. Nakładami, o których mowa w ustawie są:

 sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich,

 przeprowadzenie badao archeologicznych, konserwatorskich lub architektonicznych,

 wykonanie dokumentacji konserwatorskiej,

 opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich,

 wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego,

 sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz,

 zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku,

 stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 120  odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki,

 odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50 % oryginalnej substancji tej przynależności,

 odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych,

 modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności,

 wykonanie izolacji przeciwwilgociowej,

 uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych,

 działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu,

 zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt. 7-15,

 zakup i montaż instalacji przeciw włamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej.

Szczegółowe warunki i tryb udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku określa w drodze rozporządzenia właściwy minister.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 121 PROGRAMY OPERACYJNE MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

Ogłaszane decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego programy operacyjne stanowią podstawę ubiegania się o środki ministerialne na zadania z zakresu kultury realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury, instytucje filmowe, szkoły i uczelnie artystyczne, organizacje pozarządowe oraz podmioty gospodarcze. Programy operacyjne określają: cele, zadania, typy projektów, alokację finansową, uprawnionych wnioskodawców, tryb naboru i wyboru wniosków, kryteria

oceny, zobowiązania wnioskodawców, wskaźniki monitoringu. Przy ocenie wniosków branych jest pod uwagę wiele kryteriów, m.in.: wartośd merytoryczna, zakorzenienie w tradycji, zasadnośd realizacji projektu, wiarygodnośd organizatora, efektywnośd wykorzystania środków. Programy są ogłaszane rokrocznie, z reguły w kilku priorytetach.

Względnie najłatwiej dostępnym, ogólnopolskim źródłem finansowania zabytków, jest Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Dziedzictwo kulturowe”, Priorytet 1 „Ochrona zabytków”. którego celem jest ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, konserwacja i rewaloryzacja zabytków oraz udostępnianie zabytków na cele publiczne. Dofinansowanie dotyczy zabytków wpisanych do rejestru zabytków. Do priorytetu nie kwalifikują się projekty realizowane przy udziale środków europejskich (np. Regionalnych Programów Operacyjnych). O dofinansowanie mogą starad się osoby fizyczne, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne jednostki organizacyjne (np. samorządowe jednostki kultury, kościoły lub związki wyznaniowe, podmioty prowadzące działalnośd gospodarczą, organizacje pozarządowe, itp.) Wnioskodawcami nie mogą byd paostwowe instytucje kultury nadzorowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego lub współprowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego i Ministra, paostwowe szkoły i uczelnie wyższe, a także podmioty określone w art. 72 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Skupia się on następujących celach:

ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego;

konserwacja i rewaloryzacja zabytków;

udostępnianie zabytków na cele publiczne.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 122

Wnioskodawcy mogą otrzymad dotację na:

 prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji niewymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych;

 prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji wymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych;

 prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia wniosku (tzw. refundacja).

Można jeszcze wspomnied o priorytecie 3 „Kultura ludowa”, którego celem jest wzmacnianie poczucia tożsamości regionalnej, zachowanie i przekaz wartościowych elementów kultury ludowej oraz promowanie działao artystycznych będących twórczym upowszechnianiem elementów sztuki regionalnej.

Dotacje przeznaczone są np. na działania o charakterze edukacyjnym służące przekazywaniu umiejętności i tradycji, szczególnie w formie tzw. „warsztatów tradycyjnych rzemiosł”, „szkół tradycji” i „szkół ginących zawodów” a także działania na rzecz ochrony unikalnych elementów kultury tradycyjnej, szczególnie w zakresie architektury regionalnej oraz dziedzictwa niematerialnego. O dotacje mogą ubiegad się samorządowe instytucje kultury, organizacje pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe i prowadzący działalnośd gospodarczą w sferze kultury.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 123 PROMESA MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

Szczególnym rodzajem ministerialnego programu operacyjnego jest Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Celem programu jest zwiększenie efektywności wykorzystania środków europejskich na rzecz rozwoju kultury w tym ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Program polega na dofinansowaniu przez Ministra Kultury wkładu własnego do wybranych projektów kulturalnych, realizowanych ze środków europejskich, w tym na zadania z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dofinansowanie dotyczy projektów realizowanych w ramach: Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, 16 Regionalnych Programów Operacyjnych 2007-2013, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Programu Rozwój Obszarów Wiejskich 2007-2013, Programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej,

Programu Kultura 2007-2013.Uprawnionymi do pozyskania dotacji są jednostki samorządu terytorialnego oraz paostwowe i samorządowe instytucje kultury i filmowe, kościoły lub związki wyznaniowe, archiwa paostwowe, organizacje pozarządowe ze sfery kultury, organizacje pozarządowe i niepubliczne szkoły artystyczne I i II stopnia oraz uczelnie artystyczne. Promesa MKiDN może pokrywad maksymalnie 85 % wkładu krajowego (własnego) wnioskodawcy. W szczególnych przypadkach Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego może zadecydowad o pokryciu więcej niż 85 % wkładu krajowego lub nawet odstąpid od wymogu posiadania tego wkładu.

Warto wspomnied także o innych programach realizowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a mianowicie:

 „Infrastruktura kultury” - Celem programu jest poprawa warunków funkcjonowania instytucji i obiektów kultury; przedmiotem dofinansowania mogą byd remonty, roboty budowlane, przebudowa (modernizacja) nieruchomości na cele działalności kulturalnej i edukacyjnej w zakresie kultury, również przygotowanie dokumentacji technicznej niezbędnej do prowadzenia inwestycji.

 Program Wieloletni KULTURA+ - Celem realizowanego w latach 2011-2015 Programu jest poprawa dostępu do kultury oraz uczestnictwa w życiu kulturalnym

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 124 na terenach wiejskich i wiejsko-miejskich, poprzez modernizację i budowę infrastruktury bibliotecznej oraz digitalizację zasobów polskich muzeów, bibliotek i archiwów.

Dotacje na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych udzielane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków

Przywołane wyżej artykuły odnoszą się również do wojewódzkiego konserwatora zabytków, który może udzielid dotacji z budżetu paostwa w części, której dysponentem jest wojewoda. Środki uzyskane od ministra kultury i dziedzictwa narodowego można łączyd ze środkami uzyskanymi od wojewódzkiego konserwatora zabytków, jednakże w myśl art. 78 ust. 4, łączna wysokośd dotacji udzielonych przez ministra i wojewódzkiego konserwatora zabytków nie może przekraczad wysokości dofinansowania określonego dla stanu i typu zabytku (nie więcej jak 50% lub w szczególnych przypadkach 100% nakładów koniecznych).

DOTACJE WOJEWÓDZKIE

Proces dofinansowania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, odbywa się zgodnie z art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz na podstawie odpowiedniej uchwały Sejmiku Województwa w sprawie trybu i zasad przyznawania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, położonym na obszarze województwa.

DOTACJE POWIATOWE

W myśl art. 81. ust. 1. i 2. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru może byd udzielona przez organ stanowiący powiatu, na zasadach

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 125 określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Dotacja, w zakresie określonym w art. 77, może byd udzielona w wysokości do 100 % nakładów koniecznych na wykonanie przez wnioskodawcę prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru.

Art. 82. 1. Precyzuje, iż łączna kwota dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru udzielonych przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, wojewódzkiego konserwatora zabytków bądź organ stanowiący gminy lub powiatu nie może przekraczad wysokości 100% nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót.

DOTACJE GMINNE

Zgodnie z art. 81 w/w ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r. nr 16, poz. 95 ze zm.) finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach jest również obowiązkiem jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego. Dla jednostki samorządu terytorialnego, posiadającej tytuł prawny do obiektu, opieka nad zabytkiem jest ponadto jej zadaniem własnym.

Zasady i tryb postępowania o udzielenie dotacji z budżetu Gminy na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków określa odpowiednia uchwała, podjęta przez Radę Gminy.

DOTACJE MINISTERSTWA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI – FUNDUSZ KOŚCIELNY

Środki Funduszu Kościelnego, stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. i § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 sierpnia 1990 r. w sprawie rozszerzenia celów Funduszu Kościelnego (Dz. U. Nr 61, poz. 354), można przeznaczyd na remonty i konserwację obiektów sakralnych o wartości zabytkowej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 126 Dotowane będzie tylko wykonanie podstawowych prac zabezpieczających sam obiekt - w szczególności remonty dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolację, remonty i wymianę zużytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwłamaniowej i przeciwpożarowej itp.

11.2 ŹRÓDŁA ZAGRANICZNE W RAMACH FUNDUSZY STRUKTURALNYCH

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2007 – 2013

Tematykę ochrony dziedzictwa kulturowego zawarto w Osi Priorytetowej 3 - Turystyka i przemysł kulturowy. Wyróżniono tu następujące działania:

Działanie 3.1 Rozwój infrastruktury turystycznej;

Schemat D. Inwestycje w poprawę bazy noclegowej oraz przystosowanie obiektów zabytkowych do celów turystycznych;

W ramach schematu wspierane będą m.in.: inwestycje związane z przystosowaniem obiektów zabytkowych do funkcji hotelarskich.

Działanie 3.2 Rozwój produktu dziedzictwa kulturowego;

Schemat A. Dziedzictwo kulturowe i rewaloryzacja układów przestrzennych;

W ramach schematu wspierane będą w szczególności projekty związane z:

konserwacją, renowacją, rewaloryzacją, zachowaniem oraz zabezpieczeniem przed zagrożeniami obiektów (wraz z ich otoczeniem) wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków, na listę światowego dziedzictwa UNESCO, uznanych za Pomnik Historii, objętych formą parku kulturowego, miejsc pamięci narodowej i martyrologii lub innych miejsc historycznych powołanych za pomocą odrębnych ustaw oraz skansenów wraz z

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 127 ich przystosowaniem dla celów kulturalnych i turystyki kulturowej; projekty związane z konserwacją, renowacją, rewaloryzacją, zachowaniem publicznych zabytków inżynierii, techniki i przemysłu objętych formą ochrony zabytków wraz z ich otoczeniem w celu przystosowania ich na cele kulturalne, np. muzea, domy i ośrodki kultury, centra sztuki nowoczesnej, galerie sztuki oraz turystyki kulturowej, ze szczególnym uwzględnieniem projektów angażujących nowoczesne technologie; projekty związane z konserwacją publicznych zbiorów zabytków ruchomych oraz zabytkowych księgozbiorów i archiwaliów, a także tworzeniem kompleksowych systemów informacji i zabezpieczeo przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki oraz zabezpieczeniem zabytków ruchomych i nieruchomych przed kradzieżą i zniszczeniem, z zastrzeżeniem, że zbiory i zabytki będące przedmiotem projektu są ogólnodostępne dla mieszkaoców regionu. projekty związane z konserwacją, renowacją, rewaloryzacją, zachowaniem oraz zabezpieczeniem przed zagrożeniami układów przestrzennych (urbanistycznych i ruralistycznych) o wybitnych wartościach historyczno-kulturowych.

Również niektóre zapisy w Osi Priorytetowej 6 - Spójnośd wewnątrzregionalna dotyczą ochrony dóbr kultury, przede wszystkim w działaniach rewitalizacyjnych.

Działanie 6.1 Rozwój miast;

Schemat A. Projekty realizowane wyłącznie w ramach programów rewitalizacji;

W ramach schematu wspierane będą m.in. projekty związane z rewitalizacją zabytkowych centrów miast.

PROGRAM OPERACYJNY "INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO"

Program Operacyjny "Infrastruktura i Środowisko" na lata 2007-2013 stanowi jeden z programów operacyjnych wykorzystujących środki unijne pochodzące z Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 128 Spośród 15 osi priorytetowych realizowanych w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” tematykę ochrony zabytków obejmuje Oś Priorytetowa XI „Kultura i dziedzictwo kulturowe”.

W ramach priorytetu wsparciem objęte są projekty z zakresu ochrony i zachowania zabytków nieruchomych o znaczeniu ponadregionalnym, w tym znajdujące się na liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO lub uznane przez Prezydenta RP za Pomniki Historii. Wsparciem objęte są również projekty z zakresu ochrony i zachowania ruchomych obiektów dziedzictwa kulturowego, a także projekty z zakresu rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie zasobów bibliotecznych i archiwalnych oraz zasobów wirtualnych muzeów. Ponadto wsparcie przeznaczone będzie na przygotowanie dokumentacji technicznej dotyczącej inwestycji zgodnej z celami priorytetu.

Najważniejsze z punktu widzenia ochrony zabytków zapisy zawiera Działanie 11.1. „Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym”, gdzie wskazano, że projekty ubiegające się o dofinansowanie winny obejmowad m. in.:

 rewitalizację, rewaloryzację, konserwację, renowację, restaurację, zachowanie, a także adaptację na cele kulturalne obiektów wpisanych do rejestru zabytków i zespołów tych obiektów wraz z ich otoczeniem,

 zabezpieczenie zabytków przed kradzieżą i zniszczeniem.

Alokacja środków unijnych wynosi w tym działaniu 101,02 mln euro. Maksymalny poziom dofinansowania wynosi 85% kosztów kwalifikowanych, przy czym paostwowe jednostki budżetowe mogą ubiegad się o 100 %.

PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH 2007 – 2013

Program jest realizowany na terenie całego kraju. Jego celem jest realizacja działao na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w ramach czterech osi priorytetowych. Wszystkie te działania będą współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 129 W ramach Osi IV Leader, której celem jest m. in. polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja, lokalna społecznośd wiejska opracowuje lokalną strategię rozwoju i realizuje wynikające z niej innowacyjne projekty łączące zasoby ludzkie, naturalne, kulturowe, historyczne, itp., oraz wiedzę i umiejętności przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego. W ramach Osi IV w działaniu „Małe projekty” o dofinansowanie mogły ubiegad się projekty mające na celu zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, w tym przez:

 odbudowę albo odnowienie lub oznakowanie budowli lub obiektów małej architektury wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków,

 odnowienie dachów lub elewacji zewnętrznych budynków wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków.

Wysokośd uzyskanej pomocy nie może byd jednorazowo wyższa niż 25 000 zł, ale łącznie wysokośd dofinansowania przypadająca na jednego beneficjenta w całym okresie realizacji programu może wynieśd maksymalnie 100 000 zł. Refundacji podlegają koszty kwalifikowalne poniesione przez Beneficjenta w wysokości nie przekraczającej 70% tych kosztów.

Nowością w podejściu Osi 4. Leader jest to, że w ramach małych projektów, wnioskodawcą – beneficjentem może byd osoba fizyczna. Oprócz tego wnioski mogąskładad także osoby prawne albo jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, ale którym ustawy przyznają zdolnośd prawną (Kościół Katolicki i związki wyznaniowe, stowarzyszenia i fundacje).

PROGRAM WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ POLSKA–SŁOWACJA 2007–2013

W ramach programu wyodrębniono niektóre działania związane z dziedzictwem kulturowym. Zawarto je w Priorytecie 2 - Rozwój społeczno-gospodarczy w Temacie 2 - Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 130 W ramach tematu udziela się wsparcia w szczególności na:

inwestycje dotyczące rozwoju i modernizacji infrastruktury związanej z kulturą, ochroną dziedzictwa kulturowego, wspólne programy dziedzictwa kulturowego i programy historyczne, rozwój współpracy między instytucjami kulturalnymi, edukacyjnymi, ekologicznymi i instytucjami badawczymi, Kościołami i stowarzyszeniami religijnymi, wymiana kulturowa, wymiana młodzieży, opracowanie analiz, badao, strategii, programów i projektów, których celem jest ochrona dziedzictwa naturalnego i kulturowego

11.3 ŹRÓDŁA ZAGRANICZNE POZAUNIJNE

MECHANIZM NORWESKI I MECHANIZM FINANSOWY EOG

Środki nowej perspektywy Mechanizmu zostaną uruchomione w drugiej połowie 2011 roku. Najprawdopodobniej wzorem poprzedniej perspektywy będzie można ubiegad się o środki w ramach priorytetu poświęconego ochronie kulturowego dziedzictwa europejskiego, a w szczególności na projekty dotyczące:

 rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne historycznych obiektów i zespołów zabytkowych wraz z ich otoczeniem, szczególnie realizowane w ramach przyjętych strategii rozwoju produktów turystyki kulturowej,

 rewitalizacji historycznych obszarów miejskich,

 rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne zespołów fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 131  rewitalizacji obiektów poprzemysłowych o wysokiej wartości historycznej na cele kulturalne, w szczególności na muzea nowoczesności,

 renowacji, ochrony i zachowania miejsc pamięci i martyrologii,

 budowy i rozbudowy publicznych i niekomercyjnych instytucji kultury o europejskim znaczeniu,

 budowy, rozbudowy, odbudowy i adaptacji infrastruktury kulturowej w miejscach o symbolicznym znaczeniu dla polskiej kultury,

 kompleksowych programów konserwacji i digitalizacji zabytków ruchomych oraz zabytkowych księgozbiorów, zbiorów piśmienniczych i archiwaliów istotnych dla europejskiego dziedzictwa kulturowego,

 tworzenia systemów zabezpieczeo przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki oraz zabezpieczenie zabytków ruchomych i nieruchomych przed kradzieżą i zniszczeniem.

Dofinansowanie może sięgad nawet 90% kosztów kwalifikowanych w zależności od rodzaju beneficjenta.

Uwaga! Wskazane powyżej możliwości wsparcia finansowego mają charakter informacyjny, aktualny na rok 2011. W celu znalezienia dokładnych szczegółów oraz odpowiedniej formy dofinansowania na określone zadania należy dotrzed do dokumentów programowych oraz kryteriów przyznawania dotacji, ponieważ mogą one ulegad zmianom w każdym roku budżetowym.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY CZARNY DUNAJEC str. 132