Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Gmina Cisek – Cieszyn, 2016 r.

Opracowanie: Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER

Urząd Gminy Cisek

Zespół Redakcyjny SWIG Delta Partner

Cisek – Cieszyn 2016 r.

Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Spis treści Wstęp ...... 5

1. Założenia metodologiczne ...... 6

1.1 Sposób i metody przygotowania Strategii ...... 6

1.2 Obszar i okres realizacji programu ...... 8

2. Diagnoza społeczno-gospodarcza ...... 10

2.1 Lokalizacja i podział administracyjny ...... 10

2.2 Budżet samorządu ...... 14

2.3 Zagospodarowanie przestrzenne i uwarunkowania przyrodnicze ...... 22

2.4 Demografia ...... 24

2.5 Rolnictwo i gospodarka ...... 31

2.6 Rynek pracy ...... 39

2.7 Infrastruktura techniczna i mieszkaniowa ...... 42

2.8 Pomoc społeczna i ochrona zdrowia ...... 50

2.9 Edukacja ...... 54

2.10 Kultura ...... 59

2.11 Turystyka ...... 62

2.12 Sport ...... 65

2.13 Aktywność społeczna ...... 65

2.15 Mniejszość niemiecka - działalność i znaczenie ...... 67

3. Ocena i oczekiwania mieszkańców – wyniki badań sondażowych ...... 69

3.1 Zagadnienia metodologiczne ...... 69

3.1.1 Charakterystyka respondentów ...... 69

3.2 Ocena jakości życia mieszkańców Gminy Cisek...... 72

4. Analiza metodą SWOT i kluczowe problemy strategiczne ...... 81

4. 1 Analiza SWOT ...... 81

4.2 Kluczowe problemy strategiczne ...... 84

Strona 3 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

5. Gmina Cisek 2025 – wizja rozwoju i cele strategiczne ...... 87

5.1 Gmina Cisek – wizja rozwoju ...... 87

5.2 Domeny planowania strategicznego – cele strategiczne ...... 88

6. Strategiczne kierunki działania – poziom operacyjny ...... 94

6.1 Projekty kluczowe ...... 95

7. Zintegrowany wymiar Strategii ...... 103

8. Oddziaływanie na środowisko ...... 106

9. System wdrażania i komunikacji Strategii ...... 107

9.1 Projektowany system wdrażania – zarządzenie strategią ...... 107

9.2 Komunikacja społeczna Strategii ...... 109

9.3 Monitorowanie, ewaluacja i system aktualizacji ...... 110

10. Uspołecznienie Strategii ...... 114

Spis wykresów ...... 115

Spis tabel ...... 115

Spis rysunków ...... 116

Strona 4 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wstęp

Dokument Strategii Rozwoju Gminy Cisek jest podstawową deklaracją samorządu, w której sformułowane zostały kluczowe kierunki i założenia dla zrównoważonego rozwoju gminy. Wizja rozwoju gminy Cisek zawarta w niniejszym opracowaniu jest efektem połączenia prac warsztatowych, eksperckich oraz wyników uzyskanych w ramach badań społecznych (sondażowych). Przyjęty program działania jest spójny z opracowaniami szczebla regionalnego oraz krajowego. Równocześnie w ramach Strategii uwzględniono możliwości wykorzystania zewnętrznego finansowania projektów rozwojowych, w szczególności w ramach perspektywy budżetowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Strategię wyróżnia również podejście do oddolnego zarządzania społecznością lokalną, oznaczającą możliwość bezpośredniego reagowania na oddolne potrzeby mieszkańców. Podstawą prawną dla opracowania i wdrażania Strategii Gminy Cisek na lata 2016-2025 jest Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r., która w artykule 18 ust. 2, pkt. 6 wskazuje na kompetencje Rady Gminy w zakresie uchwalania planów gospodarczych. Ustawa pozostawia samorządom dowolność w kwestii metody i formy opracowania tego rodzaju dokumentu. Działania, których celem było opracowanie Strategii podjęto w styczniu 2016 roku. W ramach działań wykonawczych zawarto umowę ze Stowarzyszeniem Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER z Cieszyna, któremu powierzono koordynację prac nad opracowaniem Strategii. Istotą Strategii jest dokonanie gruntownej diagnozy aktualnego stanu samorządu (na płaszczyźnie społecznej, infrastrukturalnej i gospodarczej), jej oceny w kategoriach mocnych i słabych stron oraz wyznaczenie najważniejszych kierunków działań krótko i długofalowych wraz z opisaniem sposobu ich realizacji. Strategia jest zatem kompleksowym dokumentem wspomagającym zarządzanie gminą. Głównym elementem przygotowań Strategii były spotkania warsztatowe, w których udział wzięli Radni, przedstawiciele Urzędu Gminy i instytucji samorządowych, przedstawiciele organizacji społecznych, przedsiębiorcy oraz mieszkańcy. Zawarte w niniejszym dokumencie zapisy wynikają zatem wprost z postulatów i ocen sformułowanych przez liderów społeczności lokalnej Ciska, a także stanowią wyraz aspiracji i dążeń samorządu jako wspólnoty mieszkańców.

Strona 5 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

1. Założenia metodologiczne

1.1 Sposób i metody przygotowania Strategii

Powszechnie przyjęte teorie planowania strategicznego na poziomie lokalnym wskazują na cztery główne funkcje programów rozwoju: 1. Wybór priorytetów rozwoju oraz głównych metod i instrumentów lokalnej polityki gospodarczej, społecznej i przestrzennej, z uwzględnieniem specyficznych lokalnych uwarunkowań, 2. Racjonalizację bieżących decyzji podejmowanych przez organy samorządu (podporządkowane ich długookresowym priorytetom), 3. Przewidywanie zjawisk krytycznych i punktów zwrotnych (w sensie szans i zagrożeń), 4. Identyfikowanie i aktywizację różnorodnych potencjałów lokalnych na rzecz rozwoju (np. inwestycje publiczne i prywatne realizowane na danym terenie, wykorzystujące kapitał zewnętrzny), kapitał ludzki, społeczny. Strategia rozwoju jest zatem podstawowym narzędziem służącym efektywnemu zarządzaniu w jednostce samorządu terytorialnego. Strategia tworzy platformę współdziałania wszystkich zainteresowanych podmiotów, głównych aktorów życia publicznego (mieszkańców, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców oraz władz gminy) w celu wypracowania wspólnej przyszłości, odpowiadającej ich potrzebom. Poniższa grafika prezentuje klasyczne elementy strategii, jako instrumentu planowania i zarządzania. Rysunek 1 Elementy Strategii, jako narzędzia planowania i zarządzania

Wdrażanie • System zarządzania Planowanie • System ewaluacji, monitoringu i oceny • Wizja rozwoju Diagnoza • Cele strategiczne • Analiza SWOT • Cele operacyjne • Ankieta • Desk research

Źródło: opracowanie własne

Strona 6 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Prezentowana Strategia obejmuje zbiór kompletnych informacji dotyczących założeń dla działania Gminy Cisek do 2025 roku w następującym zakresie: 1. Wizji rozwoju – głównego założenia rozwojowego Gminy Cisek, 2. Kluczowych problemów strategicznych, 3. Celów strategicznych – kierunków aktywności samorządu, 4. Celów operacyjnych – programów działania na rzecz urzeczywistnienia wizji, 5. Systemu monitoringu i aktualizacji planów wdrożeniowych. Pierwszym etapem podjętych prac było sprecyzowanie wizji rozwoju Gminy Cisek, która określa horyzontalny kierunek jej rozwoju. Cele oraz poszczególne plany strategiczne stanowią narzędzia skutecznego urzeczywistniania przyjętej wizji. Następnie zidentyfikowano ograniczenia i szanse rozwojowe (analiza SWOT). Opracowano je przy wykorzystaniu dokumentów i danych z lat poprzednich (zarówno na bazie statystyk publicznych, jak i danych udostępnionych przez Urząd Gminy Cisek). Analiza zawiera dane możliwie szczegółowe, a zarazem aktualne, które zostały również wstępnie uporządkowane na potrzeby ich prezentacji. Równocześnie w ramach prac diagnostycznych przeprowadzono badania społeczne metodami sondażowymi, dzięki czemu mieszkańcy gminy mogli bezpośrednio wypowiedzieć się na temat oczekiwań, identyfikowanych problemów rozwojowych, pożądanych kierunków działania samorządu. Kolejnym krokiem było określenie celów strategicznych dla Gminy Cisek, wskazujących na obszary planowania (domeny strategiczne) oraz wyznaczające ogólne ramy dla prac nad kierunkami działań. Osiągnięcie celów strategicznych stanowi podstawowy wskaźnik stopnia realizacji misji gminy. Cele te wyznaczają obszary dla formułowania planów operacyjnych i wskazywania konkretnych działań. Na etapie definiowania celów strategicznych wyodrębnia się tzw. domeny planowania strategicznego, które mają na celu wyznaczenie linii demarkacyjnej pomiędzy poszczególnymi kierunkami rozwoju. Precyzyjne wytyczenie kierunków rozwoju zakłada możliwie szerokie wykorzystanie potencjału gminy zarówno w sensie przestrzennym, jak i społecznym czy infrastrukturalnym. Główny nacisk położono na opracowanie planów wdrożeniowych (operacyjnych), co do których można określić termin realizacji, określenie środków, które będą wykorzystywane do realizacji danego zadania oraz podmiotu realizującego konkretny plan. Plany te zostały opracowane na warsztatach metodą „burzy mózgów” i podane do weryfikacji zespołowi SWIG DELTA PARTNER, a także pracownikom Urzędu Gminy. Strukturę tego planu strategicznego przedstawia poniższy rysunek.

Strona 7 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Rysunek 2 Struktura Strategii Rozwoju Gminy Cisek

Wizja rozwoju Cele strategiczne Plany operacyjne

Źródło: opracowanie własne Podsumowując, Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 została przygotowana z uwzględnieniem następujących, podstawowych założeń metodologicznych:  Charakter wieloletni – planowanie w odniesieniu do prognoz i trendów, w okresie spójnym z dokumentami programowymi wyższego szczebla,  Analiza SWOT – określenie zasobów i barier rozwojowych,  Uczestnictwo (otwartość) – zaangażowanie w pracę nad Strategią różnych środowisk, mieszkańców i zainteresowanych podmiotów,  Praca warsztatowa – organizacja spotkań gwarantujących wypracowywanie rozwiązań w toku wymiany poglądów i opinii lokalnych liderów,  Oddolność – polegająca na uwzględnianiu postulatów, propozycji pochodzących od mieszkańców w drodze warsztatów, badań sondażowych lub propozycji projektów nadesłanych droga elektroniczną,  Konsultacje społeczne – poddanie zapisów Strategii ocenie mieszkańcom Gminy Cisek (konsultacje bezpośrednie oraz internetowe).

1.2 Obszar i okres realizacji programu

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego jest podstawowym narzędziem służącym efektywnemu zarządzaniu na poziomie lokalnym. Celem działania samorządu gminnego jest w pierwszej kolejności zaspakajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców, a także stymulowanie rozwoju gospodarczego i społecznego gminy. Samorząd lokalny posiada narzędzia służące realizacji tych celów (zarówno w wymiarze finansowym, jak i instytucjonalnym), napotyka też różnorodne bariery i ograniczenia (wewnętrzne, jak i zewnętrzne), które obniżają skuteczność podejmowanych działań. Planowanie strategiczne w wymiarze wieloletnim daje możliwość optymalnego wykorzystania zasobów do realizacji najbardziej potrzebnych z punktu widzenia rozwoju lokalnego zadań.

Strona 8 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Niniejsza Strategia zawiera sprecyzowany program rozwoju społecznego oraz gospodarczego, obejmujący cele oraz plany strategiczne Gminy Cisek – samorządu rozważanego jako całość, lecz przy uwzględnieniu niejednorodnego charakteru potrzeb mieszkańców. Tym samym Strategia będzie realizowana w granicach administracyjnych samorządu i winna uwzględniać specyfikę problemów, z którymi stykają się jej mieszkańcy. Głównymi podmiotami odpowiedzialnymi za realizację Strategii będą Wójt Gminy Cisek oraz Rada Gminy w Cisku, której skład odpowiada także wewnętrznej strukturze terytorialnej gminy. Za okres realizacji Strategii Rozwoju Gminy Cisek określono lata 2016-2025. Wybór takiego przedziału czasowego pozwala na realne wdrożenie precyzyjnie zaplanowanych i określonych celów strategicznych (w tym horyzoncie czasowym możliwe jest skuteczne zarządzanie). Tym samym Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Cisek spełniać będzie inną istotną funkcję – będzie stanowić pierwotne źródło uzasadnienia w kontekście procesu pozyskiwania środków pomocowych w ramach podejmowanych projektów i zadań. Strategia ma również charakter operacyjny – oznacza to, że może stanowić narzędzie wspierające systematyczne wdrażanie zaplanowanych celów i zadań. Wraz ze skutecznym systemem monitoringu Strategia ma służyć strukturom samorządu do efektywnego zarządzania rozwojem Gminy Cisek w oparciu o własny potencjał i możliwości, w bezpośredniej relacji do zidentyfikowanych w toku prac diagnostycznych potrzeb mieszkańców, a także znacząco wpływać na skuteczność sięgania po dostępne środki zewnętrzne, głównie w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej na lata 2014-2020.

Strona 9 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2. Diagnoza społeczno-gospodarcza

2.1 Lokalizacja i podział administracyjny

Gmina Cisek jest gminą wiejską należącą do powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, położoną w południowo-wschodniej części województwa opolskiego. Gmina powstała w 1973 roku z połączenia gromadzkich rad narodowych w okolicznych wioskach. Gmina Cisek zajmuje powierzchnię 71 km2, co stanowi 11,36% powierzchni powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego oraz 0,75 % ogólnej powierzchni województwa opolskiego, a liczba jej mieszkańców na koniec 2014 roku wynosiła 5 790 osób. Rysunek 3 Podział administracyjny powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego

Źródło: kedzierzynskokozielski.e-mapa.net Północna część terenów gminy leży w pradolinie rzeki Odry, a część południowa na granicy płaskowyżu raciborsko-głubczyckiego, będącego przednóżkiem Gór Opawskich. Obszar gminy graniczy od wschodu z Gminą Bierawa, od południa z Gminą Kuźnia Raciborska i Rudnik (województwo Śląskie), od południowego-zachodu z Gminą Polska Cerekiew, od północnego-zachodu z Gminą Reńska Wieś oraz od północy z miastem Kędzierzyn-Koźle. W skład gminy wchodzi 14 sołectw (jednostek pomocniczych samorządu Gminy Cisek): Błażejowice, Cisek, Dzielnica, Kobylice, Landzmierz, Łany, Miejsce Odrzańskie, Nieznaszyn, Podlesie, Przewóz, Roszowice, Roszowicki Las, Steblów i Sukowice. Gmina Cisek charakteryzuje się stosunkowo mało urozmaiconą rzeźbą terenu, co wynika z położenia, znacznej części jej obszaru, w obrębie obniżenia Kotliny Raciborskiej. Urzeźbienie zwiększa się znacząco na terenie

Strona 10 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 wschodniej skrajni wysoczyzny Płaskowyżu Głubczyckiego, obejmującej południowo-zachodnią część terenu gminy. Na terenie Gminy Cisek dominuje rzeźba niskofalista i niskopagórkowata (o przeważających spadkach 1-3"), która występuje na 50% powierzchni użytków rolnych. Rzeźba płasko równinna (o przeważających spadkach 0-1"), występuje na 25% powierzchni, a falista i pagórkowata występuje na 23% powierzchni. Tylko na 1% powierzchni spotykamy rzeźbę wysokofalistą i wysokopagórkowatą. Ponad 91,22% (6 848 ha) powierzchni Gminy Cisek stanowią użytki rolne. Wartość ta znacznie przewyższa procentowy udział powierzchni przeznaczonej pod użytki rolne w powiecie kędzierzyńsko- kozielskim (62,75%) oraz w województwie opolskim (63,87%). W gminie dominują gleby lessowe, położone w miejscach płaskich lub na niewielkich skłonach terenu, charakteryzujące się średnią przepuszczalnością i średnią przewiewnością oraz zdolnością zatrzymywania i magazynowania wystarczającej ilości wody niezbędnej dla rozwoju roślin. Na dużym areale gruntów rolnych występują gleby okresowo podmokłe, które zajmują w gminie 33,8 % użytków rolnych. Występują one najczęściej na nisko położonych terenach doliny rzeki Odry, gdzie gęstość cieków wodnych jest bardzo duża. Najczęściej stanowią one użytki zielone, okresowo podmokłe, pełniące bardziej funkcję ekologiczną niż gospodarczą. Gmina Cisek charakteryzuje się bardzo niskim stopniem lesistości – lasy stanowią jedynie 1,27% powierzchni gminy. Lasy i grunty leśne zajmują 90,0 ha co sprawia, że gmina jest jedną z najbardziej bezleśnych gmin województwa opolskiego. Tabela 1 Powierzchnia geodezyjna Gminy Cisek według kierunków wykorzystania w porównaniu do powiatu i województwa w 2014 roku Powierzchnia geodezyjna według kierunków wykorzystania [ha] Jednostka

terytorialna

z za

zu

a

e

w.

da tki

tki ne ne mi ne tki ne

Po

rol

leś

niz

rzc krz wa

raz rze wo raz raz ow raz

hni róż

em em em em

nty nty i nty

ora rba czn Ter

i Nie uży

zad zab

wie ewi

logi

Uży Uży eko eny

Gru Gru Gru ane

ogó łem

one

pod udo Województwo 941 187 601 109 262 799 13 034 57 119 428 3 957 2 741 opolskie Powiat kędzierzyńsko- 62 513 39 227 15 799 1 308 5 449 22 288 420 kozielski Gmina Cisek 7 108 6 484 90 122 342 0 35 35

Udział [%] w powierzchni ogółem województwa, powiatu, gminy Województwo 100,00% 63,87% 27,92% 1,38% 6,07% 0,05% 0,42% 0,29% opolskie Powiat kędzierzyńsko- 100,00% 62,75% 25,27% 2,09% 8,72% 0,04% 0,46% 0,67% kozielski Gmina Cisek 100,00% 91,22% 1,27% 1,72% 4,81% 0,00% 0,49% 0,49%

Źródło: dane GUS

Strona 11 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Bardzo dobre warunki środowiska przyrodniczego, bezleśność obszaru gminy oraz duża powierzchnia użytków rolnych sprawiły, że podstawową funkcją gminy jest rolnictwo. Dodatkowo ogólny wskaźnik oceniający warunki wodne gleb, dla Gminy Cisek, wynosi 8,4 punktów w skali 10-cio punktowej, co wskazuje na bardzo korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa. Kluczowe znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego gminy ma sąsiedztwo z miastem Kędzierzyn- Koźle – jednym z ważniejszych ośrodków przemysłowych w Polsce oraz przynależność do Subregionu Kędzierzyńsko-Kozielskiego, grupującego 11 samorządów powiatu strzeleckiego i kędzierzyńsko- kozielskiego, powołanego w celu wspólnych działań związanych z gospodarką, turystyką i infrastrukturą. Podstawą dla jego powstania i funkcjonowania są istniejące więzi społeczno-gospodarcze pomiędzy Kędzierzynem-Koźlem, a Strzelcami Opolskimi, a także wspólna historia i uwarunkowania społeczno- środowiskowe. Subregion powołano dla efektywniejszego wykorzystania środków europejskich. Rysunek 4 Mapa Subregionu Kędzierzyńsko-Kozielskiego

Źródło: opracowanie własne

Układ komunikacyjny, Gminy Cisek, oparty o drogę relacji Kędzierzyn-Koźle – Cisek – Łany – Racibórz stwarza dogodne połączenie z najbliższymi ośrodkami miejskimi. Połączenie dróg z sąsiadującą trasą międzyregionalną nr 45 relacji Rybnik – Opole w sposób zasadniczy ułatwia dojazd. Z Gminy Cisek do stolicy województwa – Opola jest 60 km, a do granicy z Czechami 35 km.

Strona 12 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Rysunek 5 Gmina Cisek – mapa poglądowa

Źródło: www.google/maps Program Ochrony Środowiska dla Gminy Cisek wskazuje, że strukturę przestrzenną gminy charakteryzują:  stosunkowo duże obszary użytków czysto rolnych,  niski stopień zalesienia,  znaczny stopień zurbanizowania gminy. W dniu 16 lutego 1996 roku Rada Gminy Cisek podjęła uchwałę nr XVI/72/96 w sprawie wizerunku herbu Gminy Cisek. Podstawową barwą herbu od dolnej płachty jest zieleń, a następnie błękit i złoto. Całość tworzy scenę wyniesienia złotego orła śląskiego domu Piastów opolskich, w cisowym wieńcu przez złotą rybkę – rybopodobne zwierzątko pozostające w ruchu prawoskrętnym. Orła wieńczy czerwona mitra książęca w konstrukcji złotej. W klejnocie nad tarczą – w wieńcu cisu – w czerwonym owalu znajduje się srebrny ośmiorożny krzyż – krzyż maltański Organami Gminy Cisek z mocy ustawy są Wójt i Rada Gminy, a siedzibą jest Cisek (Urząd Gminy Cisek, ul. Planetorza 52). Jednostkami organizacyjnymi Gminy Cisek są: – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej,

Strona 13 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

– Gminne Przedszkole w Cisku, – Gminne Przedszkole w Łanach, – Publiczna Szkoła Podstawowa w Landzmierzu, – Publiczna Szkoła Podstawowa w Łanach, – Publiczna Szkoła Podstawowa w Roszowickim Lesie, – Publiczne Gimnazjum w Cisku, – Gminny Ośrodek Kultury w Cisku. Gmina Cisek współtworzy formalne partnerstwo publiczno-gospodarczo-społeczne, jako członek Lokalnej Grupy Działania „Euro Country”, której przedmiotem działania jest wdrażanie Osi 4 Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla obszaru gmin: Bierawa, Cisek, Głogówek, Lubrza, Pawłowiczki, Polska Cerekiew, Reńska Wieś. Misją LGD Euro-Country jest działanie na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców obszaru gmin Bierawa, Cisek, Głogówek, Lubrza, Pawłowiczki, Polska Cerekiew, Reńska Wieś poprzez budowanie silnej lokalnej koalicji partnerów społecznych, gospodarczych i publicznych oraz rozwój turystyki wiejskiej. Wspólnym elementem dziedzictwa kulturowego obszaru LGD są liczne obiekty materialne o wartościach kulturowych oraz niematerialne. Potencjałem gospodarczym jest rolnictwo, w którym znajduje zatrudnienie wiele osób z terenu, stąd konieczność różnicowania gospodarki wiejskiej, poszukiwania alternatywnych źródeł dochodu i zmiany kwalifikacji zawodowych.

2.2 Budżet samorządu

Gospodarka finansowa gminy jest bardzo istotna ze względy na fakt, iż to ona determinuje rozwój gminy, a dodatkowo obraz stanu finansów jest syntetycznym wyrazem potencjału rozwoju gospodarczego każdego podmiotu prowadzącego działalność prorozwojową. W analizowanym okresie (lata 2010-2014) dochody Gminy Cisek uległy spadkowi. W 2010 roku gmina odnotowała najwyższe dochody (ponad 32 mln zł) w okresie analizowanych pięciu lat, ze wzglądu na otrzymanie dotacji celowych z budżetu państwa w wysokości ponad 17 mln zł. W kolejnych dwóch latach dochody gminy utrzymywały się na stałym poziomie – ok. 19 mln zł. W 2013 i 2014 roku wysokość dochodów gminy uległa zmniejszeniu. Dochody Gminy Cisek od 2012 do 2014 roku zmalały o 19,37% (ok. 3,8 mln zł). Wysokości kwot subwencji dla Gminy Cisek, w badanych pięciu latach, utrzymuje się na ustabilizowanym poziomie. Od 2011 roku widoczny jest wzrost dochodów własnych gminy. Poziom dochodów własnych w roku 2014 był o 22,65% wyższy niż w 2011 roku. Niewątpliwie ma na to wpływ wzrost kwot udziału w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa (podatek dochody od osób fizycznych) oraz wpływy z podatku od nieruchomości, które systematycznie wzrastają w analizowanym okresie.

Strona 14 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 1 Dochody Gminy Cisek w latach 2010-2014 [w tys. zł]

32 280,68 32

17 996,57 17

7 606,75 7

7 465,06 7

7 417,00 7

7 152,89 7

19 570,75 19

6 819,04 6

6 734,06 6

19 019,32 19

6 418,64 6

6 369,07 6

6 171,71 6

5 918,68 5

5 792,29 5

5 233,25 5

16 284,59 16

15 779,23 15

3 213,01 3 2 626,53 2

2010 2011 2012 2013 2014

dochody własne subwencje dotacje dochody ogółem

Źródło: dane GUS W tabeli poniżej zestawiono dochody ogółem i dochody własne Gminy Cisek w przeliczeniu per capita. Wartość dochodów własnych na 1 mieszkańca w gminie od roku 2011 systematycznie wzrasta. Na przestrzeni lat 2011-2014 wartość dochodów własnych per capita wzrosła o 26,80%. Dochody własne jakie generuje budżet Gminy Cisek w przeliczeniu na 1 mieszkańca, w roku 2014, mają niższą wartość niż średnia dla gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, wynosząca 1 450,70 zł. Niższe wpływy do budżetu, kwalifikowane jako dochody własne w przeliczeniu na mieszkańca, wynikać mogą z rolniczego charakteru gminy, braku większych zakładów przemysłowych oraz niższej dynamiki przyrostu liczby mieszkańców. Tabela 2 Dochody na mieszkańca – porównanie Gminy Cisek i średniej dla gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego [zł] 2010 2011 2012 2013 2014 Gmina Cisek Ogółem 5 349,80 3 173,59 3 284,23 2 769,96 2 721,96 Dochody 1130,10 873,23 972,02 1006,75 1107,23 własne Średnia dla gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego (Gminy wiejskie: Bierawa, Cisek, Pawłowiczki, Polska Cerekiew, Reńska Wieś) Ogółem 3 325,14 3 078,17 3 424,23 3 305,43 3 315,32 Dochody 1 208,30 1 262,69 1 367,27 1 419,64 1 450,70 własne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Wydatki budżetowe Gminy Cisek w poszczególnych latach są proporcjonalne do dochodów gminy przeanalizowanych powyżej. W 2010 i 2011 roku poziom wydatków był najwyższy, na przestrzeni analizowanych pięciu lat i wynosił odpowiednio ponad 35 mln zł i ponad 21 mln zł. Wtedy też gmina wykazywała największą aktywność inwestycyjną.

Strona 15 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 2 Wydatki budżetowe Gminy Cisek w latach 2010-2014 [tys. zł]

35 210,32 35

30 30 326,71

21 586,50 21

18 789,03 18

17 676,96 17

16 782,72 16

6 671,86 6

14 914,64 14

4 883,61 4

4 832,28 4

14 830,99 14

13 956,75 13

13 595,23 13

3 187,49 3

2 845,97 2

572,43

492,79

489,29 489,40 478,75

2010 2011 2012 2013 2014

wydatki majątkowe ogółem wydatki bieżące ogółem dotacje ogółem wydatki ogółem

Źródło: dane GUS Odsetek wydatków na inwestycję, w latach 2010-2011, wynosił odpowiednio 13,87% (4 883 609,38 zł) oraz 30,91% (6 671 862,00 zł). W latach 2012-2014 wydatki zmniejszyły się w stosunku do dwóch lat poprzednich. Wydatki gminy, w 2014 roku, są o 12,95% mniejsze niż w 2011 roku. Mimo mniejszych wartości wydatków w latach 2012-2014 udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gminy ogółem ulegał stałemu wzrostowi (2012 rok – 16,10%, 2013 rok – 18,99%, 2014 rok – 25,7%). Można zatem stwierdzić, że Gminę Cisek charakteryzuje duża aktywność inwestycyjna. Wydatki bieżące gminy w latach 2011-2014, na które w zdecydowanej większości składają się na wynagrodzenia pracowników samorządowych, utrzymywały się na stałym poziomie. W tabeli poniżej wskazano najważniejsze inwestycje zrealizowane w Gminie Cisek w latach 2010-2014. Tabela 3 Najważniejsze inwestycje w Gminie Cisek w latach 2010-2014 Kwota przeznaczona Inwestycje w gminie Cisek na inwestycje 2010 rok  modernizacja świetlic wiejskich w Podlesiu i Przewozie,  budowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych Roszowicki Las - Nieznaszyn,  budowa odcinka drogi transportu rolnego w Łanach,  modernizacja popowodziowa ulic Nowej i Harcerskiej w Cisku,  budowa budynku wielofunkcyjnego z infrastrukturą w Łanach, 4 185 236 zł, w tym  modernizacja budynku komunalnego w Roszowicach, dotacje 664 840 zł  urządzenie placu zabaw w Cisku,  ukończenie placu przy Domu Wiejskim w Nieznaszynie,  modernizacja popowodziowa SP Landzmierz, SP Roszowicki Las, Gimnazjum w Cisku i GOK w Cisku. 2011 rok  zagospodarowanie placu zabaw w Miejscu Odrzańskim, 6 549 835 zł, w tym  projekt „Opolska Szkoła”, dotacje 4 563 760 zł  budowa kanalizacji sanitarnej w Kobylicach,

Strona 16 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Kwota przeznaczona Inwestycje w gminie Cisek na inwestycje  modernizacja ciągów komunikacyjnych w Cisku, Miejscu Odrzańskim, Podlesiu, Landzmierzu i Roszowicach,  modernizacja placu w Błażejowicach i remizy OSP w Roszowickim Lesie,  modernizacja popowodziowa przedszkola w Kobylicach,  modernizacja budynku socjalnego w Przewozie, „Orlik” w Roszowickim Lesie,  modernizacja dachu w budynku komunalnym w Steblowie. 2012 rok  przebudowa rowu w Roszowicach,  przebudowa ulic: Nowej w Cisku, Długiej w Przewozie, Ogrodowej w Roszowickim Lesie i Górnej w Łanach,  przebudowa przepustów na drogach gminnych,  przebudowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w Łanach, 2 704 828 zł, w tym  zagospodarowanie placu przy UG w Cisku, dotacje 1 860 262 zł  zagospodarowanie placu zabaw przy świetlicy wiejskiej w Przewozie,  budowa Publicznego Przedszkola w Cisku,  budowa dodatkowych punktów oświetleniowych w Łanach i innych miejscach w gminie. 2013 rok  budowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych Dzielnica - Łany,  modernizacja świetlicy wiejskiej w Miejscu Odrzańskim,  zagospodarowanie placu rekreacyjnego przy świetlicy wiejskiej w 1 628 381 zł, w tym Roszowickim Lesie, dotacje 486 029 zł  zagospodarowanie centrów wsi Landzmierz, Łany, Nieznaszyn i Roszowice,  utworzenie szkolnego placu zabaw przy SP w Roszowickim Lesie. 2014 rok  budowa drogi gminnej w Cisku,  modernizacja drogi gminnej Cisek - Roszowicki Las,  budowa kanalizacji sanitarnej w Landzmierzu,  modernizacja budynku komunalnego w Dzielnicy, -  przebudowa budynku komunalnego w Cisku,  budowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w Cisku,  przebudowa drogi gminnej Cisek – Steblów. Źródło: oficjalna strona Gminy Cisek, cisek.pl Poniżej zestawiono wydatki, jakie poniosła Gmina Cisek w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2010-2014. Podając za GUS, w 2014 roku, wydatki budżetowe na mieszkańca wyniosły 3 241,16 zł i były wyższe o 13,54% niż w roku 2013. Wzrost wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca związany jest z powszechnie obserwowanym zjawiskiem spadku liczby ludności. Wydatki na oświatę i wychowanie, w latach 2010-2013, wykazywały stałą tendencję wzrostową, jednakże w 2014 roku odnotowano spadek tych wydatków o 16,09% w stosunku do roku poprzedniego. Tabela 4 Wydatki Gminy Cisek w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2010-2014 [zł] Wydatki 2010 2011 2012 2013 2014

Ogółem 5 835,32 3 601,95 2 966,43 2 854,69 3 241,16

Na oświatę i wychowanie 1 079,89 1 104,94 1 404,81 1 459,93 1 224,93 Na kulturę i ochronę 111,04 48,39 69,84 81,80 65,35 dziedzictwa narodowego Źródło: dane GUS

Strona 17 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

W strukturze wydatków, budżetu Gminy Cisek za 2014 roku dominują wydatki na oświatę i wychowanie (dział 801 budżetu). W 2014 roku na ten cel wydano ponad 7 mln zł, co stanowiło 37,79% ogółu wydatków. Drugie w kolejności są wydatki gospodarkę komunalną i ochronę środowiska – 14,80% wydatków budżetowych, a następnie wydatki na pomoc społeczną – 11,06% oraz na transport i łączność – 10,69%.

Tabela 5 Wydatki ogółem wg działów klasyfikacji budżetowej Gminy Cisek w 2014 roku Wydatki ogółem wg działów Klasyfikacji Budżetowej PLN % Dział 801 - Oświata i wychowanie 7 100 899,22 37,79% Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 2 780 064,74 14,80% Dział 852 - Pomoc społeczna 2 077 416,08 11,06% Dział 600 - Transport i łączność 2 008 466,00 10,69% Dział 750 - Administracja publiczna 1 945 127,36 10,35% Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 865 976,57 4,61% Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 454 075,29 2,42% Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 403 212,99 2,15% Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 378 814,98 2,02% Dział 758 - Różne rozliczenia 270 929,14 1,44% Dział 757 - Obsługa długu publicznego 144 221,59 0,77% Dział 926 - Kultura fizyczna 132 230,55 0,70% Dział 851 - Ochrona zdrowia 70 046,73 0,37% Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 63 078,56 0,34% Dział 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 46 834,39 0,25% Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony 34 515,00 0,18% prawa oraz sądownictwa Dział 710 - Działalność usługowa 8 330,00 0,04% Dział 020 - Leśnictwo 3 988,40 0,02% Razem 18 788 227,59 100,00% Źródło: dane GUS Wskaźniki wydatków budżetowych Opracowanie pt. „Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2012-2014” opublikowane przez Departament Finansów Samorządu Terytorialnego Ministerstwa Finansów (www.finanse.mf.gov.pl/), rekomenduje obrazowanie budżetów samorządów w ujęciu wskaźnikowym, dając możliwość obiektywnego i mierzalnego zobrazowania budżetu gminy. Do analiz przyjmowane są następujące wskaźniki:

 udział dochodów bieżących w dochodach ogółem (WB1), który wskazuje, jaką cześć dochodów ogółem stanowią dochody bieżące,

 udział dochodów własnych w dochodach ogółem (WB2), który wskazuje, jaką cześć dochodów ogółem stanowią dochody własne,

Strona 18 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

 udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem (WB3), który pokazuje udział nadwyżki

operacyjnej w dochodach ogółem (WB3) określa stopień, w jakim jednostka mogłaby zaciągnąć nowe zobowiązania, w stosunku do osiąganych dochodów. Im wyższa jest wartość tego wskaźnika tym większe są możliwości inwestycyjne lub większa możliwość zwiększenia wydatków bieżących. Ujemna wartość wskaźnika wskazuje na to, że jednostka samorządu terytorialnego nie wypracowuje nadwyżki operacyjnej,

 udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem (WB4), który wskazuje, jaką część wydatków ogółem stanowią wydatki majątkowe,  obciążenie wydatków bieżących wydatkami na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń

(WB5), który wskazuje, jaką część wydatków bieżących stanowią wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń,

 udział nadwyżki operacyjnej i dochodów ze sprzedaży majątku w dochodach ogółem (WB6), który wskazuje udział nadwyżki operacyjnej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku w dochodach ogółem. Ujemna wartość wskaźnika wskazuje, że jednostka samorządu terytorialnego nie wypracowuje nadwyżki operacyjnej, a osiągnięte dochody ze sprzedaży majątku nie wystarczają na pokrycie deficytu operacyjnego,

 wskaźnik samofinansowania (WB7), który wskazuje stopień, w jakim jednostka samorządu terytorialnego finansuje inwestycje środkami własnymi, czyli zdolność do samofinansowania. Im wyższa jest ta relacja tym mniejsze ryzyko utraty płynności finansowej w związku z nadmiernymi kosztami obsługi zadłużenia, jednak jego wysoka wartość może również świadczyć o niskim poziomie realizowanych inwestycji w stosunku do własnych możliwości.

Udział dochodów bieżących w dochodach ogółem (WB1), to iloczyn dochodów ogółem i dochodów bieżących (dochody niebędące dochodami majątkowymi). W 2014 roku w Gminie Cisek wyniósł 94,8% i był wyższy od tego zanotowanego w 2012 roku (82,7%). Oznacza to, że 5,2% budżetu gminy w 2014 roku stanowiły dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku lub dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Im niższy wskaźnik dochodów bieżących tym większa aktywność gminy w obszarze inwestycji majątkowych. Udział dochodów własnych w ogółu dochodów (WB2) dla Gminy Cisek w 2014 roku wyniósł 40,7% i był jednym z niższych spośród gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego (najniższy był w Gminie Reńska Wieś). Oznacza to, że zdecydowana większość dochodów gminy pochodzi z subwencji i dotacji, a nie jest generowana przez podatki.

Udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem (WB3) wyniósł 6,3% i był najniższy spośród gmin powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. Im wyższa wartość tego wskaźnika tym większe są możliwości inwestycyjne lub większa możliwość zwiększenia wydatków bieżących.

Strona 19 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Obciążenie wydatków bieżących wydatkami na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń WB5 przybiera we wszystkich gminach wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego wartości zbliżone – od 47,1% do 54,0%. W Gminie Cisek wynosi ono 52,8%. Udział nadwyżki operacyjnej i dochodów ze sprzedaży majątku w dochodach ogółem WB6 ma wartość dodatnią i wynosi 7,1%. Wskaźnik ten pokazuje udział nadwyżki operacyjnej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku w dochodach ogółem. Wskaźnik samofinansowania WB7 wskazuje stopień, w jakim jednostka samorządu terytorialnego finansuje inwestycje środkami własnymi. Dla Gminy Cisek wynosi on 37,7% i jest najniższy spośród gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. Oznacza to z jednej strony, że gmina może stracić płynność finansową, a z drugiej potwierdza aktywność inwestycyjną jednostki samorządu terytorialnego.

Strona 20 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 6 Wartości wskaźników w gminach wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego za lata 2012-2014

WB1 WB2 WB3 WB4 Udział nadwyżki operacyjnej w dochodach Udział dochodów bieżących Udział dochodów własnych ogółem WB3 = Do/No gdzie: No – Udział wydatków majątkowych w dochodach ogółem (W = Do/Db , B1 w dochodach ogółem: WB2 = Do/Dw , nadwyżka operacyjna (dodatnia wartość w wydatkach ogółem WB4 = Wo/Wm, gdzie: Do – dochody ogółem, Db – Nazwa JST gdzie: Do – dochody ogółem, wyniku bieżącego będącego różnicą gdzie: Wm – wydatki majątkowe, dochody bieżące (dochody niebędące Dw – dochody własne dochodów bieżących i wydatków Wo – wydatki ogółem dochodami majątkowymi) bieżących), Do – dochody ogółem 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 Reńska Wieś 85,0% 84,7% 75,4% 37,1% 37,1% 34,2% 18,5% 15,3% 11,4% 23,4% 29,6% 43,8% Bierawa 96,7% 95,3% 87,8% 50,7% 53,4% 46,9% 8,3% 11,2% 11,2% 21,3% 24,4% 8,3% Cisek 82,7% 91,5% 94,8% 29,6% 36,3% 40,7% 6,9% 8,0% 6,3% 16,1% 19,0% 25,7% Pawłowiczki 94,2% 95,8% 89,9% 37,5% 45,1% 40,8% 19,4% 18,2% 9,5% 23,4% 33,9% 12,8% Polska Cerekiew 66,8% 68,3% 83,0% 43,5% 42,6% 54,0% 19,2% 12,0% 7,5% 50,3% 38,6% 28,7%

WB5 WB6 WB7 Obciążenie wydatków bieżących Udział nadwyżki operacyjnej Obciążenie wydatków bieżących wydatkami na wynagrodzenia i dochodów ze sprzedaży majątku wydatkami na wynagrodzenia i pochodne i pochodne od wynagrodzeń WB5 = w dochodach ogółem od wynagrodzeń WB5 = Wb/Ww , gdzie: Wb/Ww, gdzie: Ww – wydatki na WB6 = Do/No + Sm gdzie: Ww – wydatki na wynagrodzenia i Nazwa JST wynagrodzenia i pochodne od Do – dochody ogółem, Sm – dochody pochodne od wynagrodzeń, Wb – wydatki wynagrodzeń, Wb – wydatki bieżące ze sprzedaży majątku, No – nadwyżka bieżące (wydatki niebędące wydatkami (wydatki niebędące wydatkami operacyjna majątkowymi) majątkowymi) 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 Reńska Wieś 50,5% 53,5% 54,0% 18,8% 16,1% 12,2% 164,7% 105,0% 80,1% Bierawa 50,4% 51,9% 48,3% 8,9% 12,2% 11,8% 48,3% 58,8% 339,9% Cisek 47,7% 53,9% 52,8% 6,9% 8,1% 7,1% 166,5% 84,4% 37,7% Pawłowiczki 52,6% 49,5% 47,1% 19,7% 20,1% 10,2% 111,0% 56,3% 165,7% Polska Cerekiew 52,6% 50,7% 51,9% 19,3% 12,1% 9,5% 108,5% 123,4% 80,1% Źródło: wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2012-2014

Strona 21 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2.3 Zagospodarowanie przestrzenne i uwarunkowania przyrodnicze

Podstawowym dokumentem kreującym politykę przestrzenną gminy i ukazującym gospodarcze i przestrzenne perspektywy rozwoju samorządu jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które jest wiążące przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i służy koordynacji ustaleń tych planów. Cele strategiczne, dla zapewnienia rozwoju przestrzennego i gospodarczego Gminy Cisek, wskazane w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cisek (Nr XXXVII/217/2002 Rady Gminy Cisek z dnia 9 października 2002r.) są następujące: 1. Zapewnienie pożądanych warunków bezpieczeństwa ludności i mienia w przypadku klęski żywiołowej, 2. Zahamowanie degradacji i obudowa systemu ekologicznego w sposób zapewniający jego prawidłowe funkcjonowanie oraz zmniejszenie stopnia zagrożenia powodziowego. 3. Kreowanie wielofunkcyjnego i bezpiecznego rozwoju gospodarczego, podporządkowanego warunkom naturalnym i uwzględniającego stopień zagrożenia powodzią, 4. Rozwój zrównoważony zapewniający ład funkcjonalno-przestrzenny i sprawność użytkowa, dostosowany do warunków przyrodniczych, w tym szczególnie do stopnia zagrożenia powodzią, 5. Kształtowanie pożądanych warunków życia mieszkańców. Na terenie Gminy Cisek planami zagospodarowania przestrzennego objętych jest łącznie 89 ha, co stanowi 1,25% powierzchni gminy. Przedstawione poniżej plany zagospodarowania przestrzennego zostały sporządzone pod konkretna inwestycję, której zgodnie z przepisami odrębnymi nie można było realizować na podstawie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego. Przedstawione plany zagospodarowania przestrzennego są zgodne ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cisek.

Strona 22 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 7 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w Gminie Cisek Data i nr Data i nr uchwały Obszar Podstawowe Dziennika Rady Gminnej objęty Lp. Nazwa przeznaczenie Urzędowego zatwierdzającej MPZP terenu w planie Woj. MPZP [w ha] Opolskiego Zmiana miejscowego planu zagospodarowania Teren górniczy przestrzennego pod eksploatacji piasku poszerzenie istniejącej Kopalni i żwiru kopalni VIII/38/2003 Kruszywa Naturalnego kobylice. Teren Dz.Urz.Woj.Op. z dnia 1 Kobylice wraz z Zakładem poeksploatacyjny Nr 57 z dnia 23 21 ha 30 czerwca 2003 Przeróbczym Kopaliny i wskazany do lipca 2003 r. r. nowymi terenami rekultywacji eksploatacyjnymi, w kierunku zlokalizowanymi w gm. Cisek - rolniczym. Sołectwo Kobylice Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru Dz.Urz.Woj.Op. położonego w granicach XXXVII/165/2005 Teren eksploatacji Nr 2 poz. 12 z 2 udokumentowanego zboża z dnia 68 ha powierzchniowej dnia 13 stycznia kruszywa naturalnego 5 grudnia 2005 r. 2006 r. „Kobylice III”, zlokalizowanego w sołectwie kobylice w gminie Cisek

Razem 89 ha

Źródło: oficjalna strona Powiatowych Ośrodków Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, metadane.podgik.pl Teren, na którym położona jest Gmina Cisek, opada od strony południowo-zachodniej w kierunku wschodnim i północnym, ku dolinie Odry. Obszar gminy charakteryzuje się stosunkowo mało urozmaiconą rzeźbą terenu, wynikającą głównie z położenia znacznej części jej obszaru w obrębie obniżenia Kotliny Raciborskiej. Największe urzeźbienie terenu charakterystyczne jest dla sołectwa Miejsce Odrzańskie, Lany i Błażejowice. Obszar gminy jest prawie bezleśny. Użytki rolne zajmują aż 91% jej powierzchni, a lasy niewiele ponad 1%. Na terenie Gminy Cisek objęty ochroną prawną jest Obszar Chronionego Krajobrazu Wronin-Maciowakrze oraz parki przypałacowe i wiejskie na terenie Miejsca Odrzańskiego i Steblowa. Na terenie gminy nie został wyznaczony żaden obszar Natura 2000, nie ma również planowanych obszarów Natury. Tereny wiejskie gminy są zurbanizowane w stopniu znacznym, charakterystycznym dla gmin rolniczych sąsiadujących z większymi ośrodkami miejsko-przemysłowymi. Większy stopień zurbanizowania widoczny jest w doliny rzeki Odry, a szczególnie na obszarach wsi bezpośrednio sąsiadujących z Kędzierzynem-Koźlem (wieś Kobylice, Landzmierz, Cisek, Roszowicki Las) – gmina pełni uzupełniającą funkcję mieszkaniową w stosunku do przedmiotowego miasta. Zabudowa mieszkaniowa charakteryzuje się znacznym rozproszeniem.

Strona 23 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

W skład gminy wchodzi 14 jednostek osadniczych wiejskich. Siedzibą samorządu lokalnego – ośrodkiem gminnym jest Cisek. Gmina pełni głównie funkcję rolniczą i mieszkaniową. Gmina Cisek zaliczana jest do obszarów o wysokiej wartości rolniczej przestrzeni produkcyjnej. W szczególności grunty sołectw położonych w zachodniej i południowej części gminy należy uznać za obszar intensywnego rozwoju rolnictwa. Powódź w 1997 roku objęła swoim zasięgiem około 65% terenu gminy. Całkowicie zostały zalane wsie Kobylice, Landzmierz, Cisek, Roszowicki Las, Przewóz, przysiółek Płonie i Biadaczów, część zabudowy i gruntów wsi Podlesie, Miejsce Odrzańskie, Roszowice i Sukowice, a także grunty rolne wsi Dzielnica i Steblów. Zostało zalanych 3 620 budynków i zagród oraz 4 089 hektarów użytków rolnych. Straty oszacowane ogółem na 46 772 tys. zł nie uwzględniają zniszczenia urządzeń melioracyjnych, dróg i obiektów użyteczności publicznej. Powódź ta spowodowała nie notowane do tej pory straty w gospodarce komunalnej, wodnej, rolnictwie, komunikacji i elektroenergetyce. W 1999 roku został opracowany Program dla Odry 2006, którego celem jest zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki wodnej dorzecza Odry, uwzględniającej potrzeby zabezpieczenia przeciwpowodziowego, sporządzania prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, ochrony czystości wody, środowiska przyrodniczego i kulturowego, transportowe, ogólno-gospodarcze oraz konsumpcyjne, czyli modernizacja Odrzańskiego Systemu Wodnego oraz zrównoważony rozwój społeczny i gospodarczy obszaru Nadodrza, z uwzględnieniem bezpieczeństwa ludzi i realistycznie ocenianych możliwości finansowania przedsięwzięć. Według danych Regionalnego Zarządu Gospodarki wodnej we Wrocławiu w ramach inwestycji z Programu dla Odry, na terenie gminy Cisek zrealizowano następujące przedsięwzięcia:  budowę lewostronnego wału rzeki Odry Cisek-Dzielniczka;  budowę, przebudowę i modernizację lewostronnego obwałowania rzeki Odry w km 65+500- 67+000 oraz wału bocznego w m. Miejsce Odrzańskie gm. Cisek;  budowę, przebudowę i modernizację wałów w gminie Cisek na odcinkach Cisek – Dzielniczka, Przewóz – Podlesie – Miejsce Odrzańskie oraz Roszowicki Las – Roszowice – Dzielnica – wykupy gruntów zajętych i planowanych do zajęcia pod wały (w realizacji). Ogólnie warunki życia mieszkańców gminy należy ocenić jako lepsze niż średnie. Rynek usług na terenie gminy jest wprawdzie niewielki, ale zaspokaja bieżące potrzeby mieszkańców gminy w tym zakresie. Bliskość Kędzierzyna-Koźla powoduje, że znaczna część mieszkańców gminy korzysta z usług w tym mieście. W gminie przeważa sektor usług małego handlu i napraw.

2.4 Demografia

Podstawowymi miernikami charakteryzującymi zbiorowość ludzką są jej liczebność i rozmieszczenie, z kolei na liczbę ludności mają wpływa dwa czynniki – ruch naturalny oraz ruch migracyjny, a one

Strona 24 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 uzależnione są od struktury ludności według wieku i płci. Ludność powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, podobnie jak województwa opolskiego i całej Polski starzeje się. Od kilkunastu lat utrzymuje się jednak na stałym poziomie tzw. zbiorowość mieszkańców zdolnych do pracy. Jest to związane z wchodzeniem w wiek dorosły osób z wyżu demograficznego, urodzonych w latach 80., a także na początku lat 90. XX wieku. Dzięki temu nie wzrasta tzw. „obciążenie” ludności jej nieprodukcyjną grupą. Analizując jednak zmiany struktury mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym oraz rosnącą liczbę osób w wieku poprodukcyjnym, w ciągu najbliższych kilkunastu lat zakładać należy znaczny wzrost „obciążenia” demograficznego populacją osób z roczników poprodukcyjnych. Podstawowe dane o ludności W tabeli poniżej przedstawiono liczbę ludności Gminy Cisek w okresie dziesięcioletnim, w porównaniu do liczby ludności powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego oraz województwa opolskiego. Liczbę mieszkańców gminy należy rozpatrywać w kontekście powiązań funkcjonalnych, a raczej zjawiska suburbanizacji miasta Kędzierzyn-Koźle. Na koniec 2014 roku mieszkańcy Gminy Cisek, w liczbie 5 790 osób, stanowili 5,99% ludności powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego oraz 0,58% ludności województwa opolskiego. Tabela 8 Liczba ludności Gminy Cisek (faktyczne miejsce zamieszkania) w zestawieniu z ludnością powiatu i województwa w latach 2005-2014 Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009

Województwo opolskie 1 047 407 1 041 941 1 037 088 1 033 040 1 031 097

Powiat kędzierzyńsko-kozielski 102 450 101 924 101 291 100 870 100 320

Gmina Cisek 6 808 6 741 6 616 6 607 6 548

Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014

Województwo opolskie 1 017 241 1 013 950 1 010 203 1 004 416 1 000 858

Powiat kędzierzyńsko-kozielski 98 900 98 350 97 879 97 181 96 715

Gmina Cisek 6 018 5 974 5 922 5 830 5 790 Źródło: dane GUS Liczba ludności w Gminie Cisek, w latach 2005-2014, zmalała o 14,95% (1 018 osób). W tych samych latach zmniejszyła się również liczba ludności powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego o 5,60% oraz województwa opolskiego o 4,44%. Stały spadek liczby ludności zauważalny jest we wszystkich gminach wiejskich powiatu, co przedstawiono na wykresie poniżej. Na tle innych jednostek terytorialnych powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, Cisek jest jedną z gmin o najmniejszej liczbie ludności, obok Gminy Polska Cerekiew. Największy spadek liczby ludności w Gminie Cisek odnotowano w 2010 roku – o 8,09 % w stosunku do roku poprzedniego. W tym czasie widoczne są także spadki w liczbie ludności innych gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, jednak nie przekraczają one ok. 3%.

Strona 25 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 3 Liczba ludności gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2005-2014 9000 8500 8000 7500 7000 6500 6000 5500 5000 4500 4000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Bierawa Cisek Pawłowiczki Polska Cerekiew Reńska Wieś

Źródło: dane GUS W strukturze demograficznej Gminy Cisek widoczna jest nieznaczna przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn. Współczynnik feminizacji, określający liczbę kobiet przypadającą na 100 mężczyzn w danej społeczności, w Gminie Cisek, w 2014 roku, wynosił 109. Taka nieznaczna przewaga nie stanowi jednak zagrożenia dla zachowania równowagi w proporcji pomiędzy liczbą kobiet, a liczbą mężczyzn na tym terenie. Wykres 4 Liczba ludności w podziale na płeć w Gminie Cisek w latach 2005-2014 4000 3500

3000

3490

3455

3366

3365

3336

3318

3286

3250

3242

3212

3121

3115 3076

2500 3042

3017

2897

2859

2846 2788 2000 2773 1500 1000 500 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

mężczyźni kobiety

Źródło: dane GUS Podając za GUS, wskaźnik gęstości zaludnienia (liczba mieszkańców na km2) dla Gminy Cisek w 2014 roku wynosi 81 os./km2. Wyższą wartość przedmiotowego wskaźnika, wśród gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, odnotowała jedynie Reńska Wieś 84 os./km2. Zauważyć można, że w skali całego województwa opolskiego gęstość zaludnienia wykazuje tendencję malejącą. Wszystkie badania oraz długookresowe opracowania prognostyczne zgodne są co do oceny tendencji zmian

Strona 26 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 demograficznych w województwie opolskim. Obserwowany i przewidywany spadek liczby ludności, przy jednoczesnym postępującym procesie starzenia się populacji, nowych wzorcach postaw i zachowań prokreacyjnych, tworzą nową sytuację na rynku pracy i w innych obszarach rzeczywistości społeczno- gospodarczej.

Tabela 9 Wskaźnik gęstości zaludnienia w l. 2005-2014 [osoby na km2] – porównanie samorządów Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Woj. opolskie 111 111 110 110 110 108 108 107 107 106 Powiat kędzierzyńsko- 164 163 162 161 160 158 157 157 155 155 kozielski Kędzierzyn-Koźle 533 529 527 525 522 520 517 514 511 508

Bierawa 68 68 67 67 67 65 66 66 66 66

Cisek 96 95 93 93 92 85 84 83 82 81

Pawłowiczki 55 55 54 54 53 53 52 52 51 51

Polska Cerekiew 78 78 77 75 75 74 73 72 71 70

Reńska Wieś 89 88 88 87 87 84 84 84 84 84 Źródło: dane GUS Zaludnienie poszczególnych sołectw, Gminy Cisek, jest zróżnicowane. W 2015 roku najwięcej osób zamieszkiwało sołectwo Cisek, ponad 20% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Niewiele ponad 10% ludności mieszkało w sołectwie Łany oraz Landzmierz. Najmniej liczne są sołectwa Nieznaszyn, Podlesie i Roszowice, w których liczba mieszkańców nie przekracza 4% liczby mieszkańców gminy. Tabela 10 Sołectwa i ich liczba ludności w Gminie Cisek, 2015 r. Udział [%] Udział [%] w liczbie w liczbie Sołectwo Mieszkańcy Sołectwo Mieszkańcy mieszkańców mieszkańców gminy gminy Błażejowice 239 4,29% Nieznaszyn 185 3,32%

Cisek 1 164 20,91% Podlesie 199 3,57%

Dzielnica 237 4,26% Przewóz 327 5,87%

Kobylice 470 8,44% Roszowice 203 3,65%

Landzmierz 561 10,08% Roszowicki Las 505 9,07%

Łany 634 11,39% Steblów 251 4,51%

Miejsce Odrzańskie 272 4,89% Sukowice 320 5,75%

Razem (gmina) 5 567 100,00% Źródło: dane Urzędu Gminy Cisek Ruch naturalny i wędrówkowy ludności. Dla pełnego przedstawienia sytuacji demograficznej w Gminie Cisek istotna jest analiza przyrostu naturalnego oraz migracji mieszkańców. Na przyrost naturalny ludności składają się zmiany w jej liczbie,

Strona 27 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 powodowane przez urodzenia i zgony. Charakteryzujące go wartości określają nie tylko strukturę populacji według płci i wieku, ale także liczbę zawartych małżeństw, osób w wieku rozrodczym oraz zgonów. W Gminie Cisek, podobnie jak w całym powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w latach 2010-2014, notowano ujemny przyrost naturalny (jedynie w gminie Bierawa w 2011 roku odnotowano dodatni przyrost naturalny). Przeciętna stopa przyrostu naturalnego na wsi jest wyższa (lecz nadal ujemna) niż w mieście. Przyrost naturalny w Gminie Cisek, w 2014 roku, wyniósł – (minus) 15 (co oznacza że odnotowano o 15 więcej zgonów niż urodzeń) ale i tak był znacznie wyższy od średniej dla całego powiatu – (minus) 198. Ujemny przyrost naturalny jest zjawiskiem negatywnym, typowym dla krajów wysoko rozwiniętych i od kilku lat obserwowanym w całej Polsce. Tabela 11 Przyrost naturalny w gminach powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014

Powiat kędzierzyńsko-kozielski -122 -188 -185 -256 -198

Kędzierzyn-Koźle -42 -71 -113 -130 -121

Bierawa -21 -10 11 -31 -7

Cisek -17 -33 -5 -27 -15

Pawłowiczki -4 -29 -31 -38 -10

Polska Cerekiew -13 -21 -19 -29 -20

Reńska Wieś -25 -24 -28 -1 -25 Źródło: dane GUS Migracje są drugim, obok przyrostu naturalnego, czynnikiem wpływającym bezpośrednio na liczbę ludności oraz jej rozmieszczenie. Bilans migracji to różnica między osobami meldującymi się i dokonującymi wymeldowania w biurze ewidencji mieszkańców. Bilans migracji wewnętrznych od 2012 roku, w Gminie Cisek, wykazuje wskaźniki ujemne (więcej osób wymeldowuje się niż melduje). Całkowite saldo migracji w latach 2005-2014 wynosi – (minus) 372 mieszkańców. Wynika z tego, że malejąca liczba mieszkańców wynika nie tylko z ujemnego przyrostu naturalnego, ale i z migracji mieszkańców, zarówno zagranicznych jak i wewnętrznych. Jednakże statystki gminne nie pokazują rzeczywistej skali migracji, która odbywa się bez oficjalnego informowania władz samorządowych. Tabela 12 Zameldowania i wymeldowania na terenie Gminy Cisek latach 2005-2014 [os.] Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zameldowania w ruchu 42 47 68 66 61 66 66 42 56 33 wewnętrznym Wymeldowania 114 106 151 65 97 82 79 77 93 84 Saldo migracji -11 1 14 35 14 20 8 -16 -9 -22 wewnętrznych Zameldowania 2 3 4 5 3 4 2 3 0 3 z zagranicy Wymeldowania 61 60 97 34 50 36 21 19 28 29 za granicę

Strona 28 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Saldo migracji -59 -57 -93 -29 -47 -32 -19 -16 -28 -26 zagranicznych Saldo migracji -70 -56 -79 6 -33 -12 -11 -32 -37 -48 Źródło: dane GUS Struktura wieku mieszkańców Na liczbę ludności decydujący wpływ mają dwa czynniki: ruch naturalny oraz wędrówkowy ludności. Te z kolei zdeterminowane są przez strukturę ludności według wieku i płci. Struktura ludności według wieku określa proces starzenia się ludności, definiowany najogólniej jako zmiany stanu i struktury według wieku ludności, polegające na wzroście w ogólnej liczbie udziału osób starszych. Obecnie ludność województwa opolskiego, podobnie jak całej Polski starzeje się. Wiedza dotycząca struktury ludności według ekonomicznych grup wieku pozwala na bardziej szczegółową analizę potencjału demograficznego obszaru. W przypadku danych GUS, w oparciu o które powstała niniejsza analiza, grupę dzieci i młodzieży do 17 roku życia klasyfikuje się jako grupę osób w wieku przedprodukcyjnym. Wiek produkcyjny dla mężczyzn przypada na okres między 18 a 64 r. ż. natomiast kobiet 18 a 59 r. ż. Wiek poprodukcyjny dla populacji mężczyźni określono powyżej 65 r. ż., a kobiet powyżej 60 r. ż. Dookreślenie tego podziału jest istotne ze względu na poprawną interpretację danych w podziale na płeć i przynależność do grupy ekonomicznej. Poniższy wykres przedstawia strukturę ludności Gminy Cisek pod względem ekonomicznych grup wieku.

Wykres 5 Struktura ludności wg ekonomicznych grup wieku [%] w Gminie Cisek w latach 2005-2014

18,97% 18,98%

19,14%

19,21%

19,24%

19,52%

19,55%

19,59%

19,60%

19,99%

62,24%

63,17%

64,70%

64,31%

64,86%

64,79%

63,97%

64,02%

64,94%

64,36%

18,24%

17,28%

16,48%

16,43%

16,39%

16,34%

16,16%

16,07%

15,82% 15,65%

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

przeprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym

Źródło: dane GUS Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w ostatniej dekadzie obniżył się o ponad 2 punkty procentowe. Najwyższy udział osób w wieku przedprodukcyjnym, w strukturze ludności Gminy Cisek,

Strona 29 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 w analizowanym okresie, odnotowano w 2005 roku (18,24%). W ciągu kolejnych 5 lat liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym systematycznie spadała, aż do roku 2010 kiedy to wzrosła o niecały 1 punkt procentowy. Od 2011 roku udział osób w wieku przedprodukcyjnym stale spada osiągając w 2014 roku wartość 15,82% liczby ludności. Z kolei udział osób w wieku poprodukcyjnym utrzymuje się na stałym poziomie ok. 19% – jest wyższy od udziału osób w wieku przedprodukcyjnym. Spadek odsetki mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym jest wynikiem ujemnego przyrostu naturalnego. W tabeli poniżej przedstawiono porównanie wskaźników obciążenia demograficznego dla kraju, województwa, powiatu oraz Gminy Cisek. Wskaźniki obciążenia demograficznego są miarą struktury wiekowej populacji – wskazują na stosunek liczby osób w wieku, gdy są one nieaktywne lub bierne zawodowo, czyli w wieku nieprodukcyjnym (liczba dzieci w wieku 0-14 lat, liczba osób w wieku 60 lub 65 lat i więcej) do liczby osób będących w wieku produkcyjnym (liczba osób w wieku 15-59 lub 64 lata). Wysokie wartości tego wskaźnika, z jednej strony świadczą o zamożności i zdrowotności danego społeczeństwa (wydłużenie średniej długości życia), z drugiej strony są niekorzystne z punktu widzenia finansów publicznych (mała liczba osób płacących podatki przy dużej liczbie osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, ochrony zdrowia itp.). Wskaźniki odnoszą się do liczby jednostek, które mogą być uzależnione od wsparcia innych w codziennym życiu (młodzież i osoby starsze) w liczbie osób, które są zdolne do zapewniania takiego wsparcia. Tabela 13 Wskaźniki obciążenia demograficznego w 2014 roku – porównanie Powiat Wskaźniki obciążenia Woj. Gmina Polska Opole kędzierzyńsko demograficznego opolskie Cisek -kozielski Ludność w wieku nieprodukcyjnym 58,8 55,6 58,4 57,1 54,0 na 100 osób w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku 105,2 121,1 149,2 133,9 121,6 przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym 30,2 30,4 35,0 32,7 29,6 na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: dane GUS W Gminie Cisek wskaźnik ludności w wieku poprodukcyjnym, na 100 osób w wieku produkcyjnym, jest niższy niż wartość tego wskaźnika dla Opola i powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, a równy średniej dla województwa opolskiego. Oznacza to, że relacja mieszkańców w wieku emerytalnym do pracujących jest stosunkowa dobra. Struktura mieszkańców gminy według wieku jest bardzo zbliżona do wartości charakteryzujących zarówno populację województwa opolskiego, prezentuje się nieco korzystniej w odniesieniu do powiatu kędzierzyńsko kozielskiego. Duży odsetek osób w wieku produkcyjnym należy uznać za pozytywny element w strukturze społecznej mieszkańców. Negatywnym zjawiskiem jest spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym.

Strona 30 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2.5 Rolnictwo i gospodarka

Rolnictwo Gospodarka Gminy Cisek to przede wszystkim I sektor gospodarki narodowej czyli rolnictwo. Gospodarstwa rolne współpracują na terenie gminy z licznymi podmiotami gospodarczymi. Dane ze Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2010 roku wskazują, że w gminie łączna liczba gospodarstw rolnych wynosi 760, z czego 96% (tj. 736) prowadzi działalność rolniczą. GUS definiuje gospodarstwo rolne jako jednostkę wyodrębnioną pod względem technicznym i ekonomicznym, posiadającą odrębne kierownictwo (użytkownik lub zarządzający) i prowadzącą działalność rolniczą. Rolnictwo to ważna branża gospodarki w Gminie Cisek. Dochód podatkowy gminy z tytułu podatku rolnego w 2014 roku wyniósł 1,290 mln zł, co stanowiło 20,11% całkowitych przychodów budżetowych. Łączna powierzchnia gospodarstw prowadzących działalność rolniczą w Gminie Cisek wynosi 6,48 tys. hektarów. Tabela 14 Gospodarstwa rolne w Gminie Cisek, według grup obszarowych użytkowników rolnych Liczba Gospodarstwo Udział [%] w liczbie Udział [%] w liczbie Liczba ogółem prowadzących rolne gosp. rolnych gosp. rolnych działalność rolniczą Ogółem 760 100% 736 96,84% Do 1 ha włącznie 365 48,03% 341 93,42% 1 - 5 ha 153 20,13% 153 100% 5 - 10 ha 84 11,05% 84 100% 10 -15 ha 44 5,79% 44 100% 15 ha i więcej 114 15,00% 114 100% Źródło: GUS (Powszechny Spis Rolny 2010 r.) Rolnictwo charakteryzuje duża liczba jednostek zróżnicowanych pod względem wielkości gospodarstw, jak i kierunku i poziomu produkcji, co powoduje złożoność i zmienność sytuacji ekonomicznej w gospodarstwach rolnych. Zdecydowana większość – 758 to indywidualne gospodarstwa rolne. Gospodarstwa zajmują powierzchnię 6 936,03 ha co stanowi 97,58% powierzchni gminy. Blisko 50% gospodarstw rolnych ma powierzchnię mniejszą niż 1 ha. Spośród gospodarstw rolnych do 1 ha powierzchni, aż 93,42% prowadzi działalność rolniczą. W gminie prowadzi działalność 114 gospodarstw powyżej 15 ha. Łączna powierzchnia tych gospodarstw wynosi 5 182,37 ha, co daje średnią 45 ha na gospodarstwo. Gospodarstwa rolne zajmują się uprawą zbóż, jęczmienia, rzepaku oraz uprawami przemysłowymi. Rysunek 6 Struktura głównych zasiewów w Gminie Cisek Rodzaj Pow. [ha] Rodzaj Pow. [ha]

Pszenica ozima 2165,12 Owies 138,99

Uprawy przemysłowe 1171,93 Mieszanki zbożowe ozime 65,65

Rzepak i rzepik razem 672,99 Pszenica jara 45,31

Jęczmień ozimy 656,53 Ziemniaki 32,47

Strona 31 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Rodzaj Pow. [ha] Rodzaj Pow. [ha]

Kukurydza na ziarno 382,24 Żyto 19,01

Mieszanki zbożowe jare 309,19 Pszenżyto jare 11,35

Jęczmień jary 308,33 Strączkowe jadalne na ziarno razem 6,10

Pszenżyto ozime 207,95 Ogółem 5737,89 Źródło: GUS (Powszechny Spis Rolny 2010 r.) W Gminie Cisek dominują gleby lessowe. Ich skład sprawia, że są one szczególnie urodzajne i nie wymagają intensywnego nawożenia, bardzo dobrze magazynują wodę, posiadają dobry stosunek wodno-powietrzny, silnie podlegają erozji wodnej. Charakteryzują się średnią przepuszczalnością i średnią przewiewnością, mają zdolność do zatrzymywania i magazynowania wystarczającej ilości wody, stwarzając tym samym dogodne warunki dla rozwoju roślin. Na dużym areale gruntów występują gleby okresowo podmokłe, zlokalizowane w dolinie rzeki Odry. Na terenie gminy występują również gleby okresowo nadmiernie przesuszone, występujące na obszarze Płaskowyżu Głubczyckiego. Gleby stale za suche i stale podmokłe zajmują niewielkie powierzchnię użytków rolnych. Teren gminy charakteryzuje się dość wysoką bonitacją gruntów. Przeważają gleby klas bonitacyjnych III (45,3 %) i IV (33,4 %). Gospodarka Lokalna gospodarka kształtowana jest w głównej mierze przez podmioty gospodarcze z sektora prywatnego, a zwłaszcza osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Dane GUS wskazują, że liczba podmiotów gospodarczych, w 2014 roku, wyniosła 334, spośród których 77,84% (260) to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Jak pokazuje poniższy wykres, liczba podmiotów gospodarczych od 2005 roku stale rośnie. W ocenie wzrostu lub spadku liczby podmiotów gospodarczych należy wziąć pod uwagę coraz liczniejsze przypadki przechodzenia etatowych pracowników na własną działalność gospodarczą, jako element polityki oszczędnościowej dużych przedsiębiorstw.

Strona 32 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 6 Liczba podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Cisek w latach 2000-2014 360 334 340 328 319 310 320 301 300 290 289 276 277 280 264 256 260 248 260 242 229 233 240 220 223 212 217 220 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

podmioty gospodarki narodowej ogółem sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą

Źródło: dane GUS W latach 2004-2014 liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Cisek wzrosła o 26,51% (70 podmiotów). Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, na przestrzeni wskazanych lat, wzrosła o 22,64%. Stały wzrost liczby podmiotów gospodarczych, kształtowany głownie przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą należy uznać za zjawisko pozytywne. W 2014 roku na 334 podmioty gospodarcze, jedynie 11 należało do sektora publicznego (prowadzące działalność w zakresie użyteczności publicznej). Na uwagę zasługuje prowadzenie działalności przez 3 podmioty na podstawie prawa spółdzielczego. Na terenie gminy 3 podmioty prowadzą działalność w formie spółki handlowej z udziałem kapitału zagranicznego. Tabela 15 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2014 roku w Gminie Cisek Podmioty wg sektorów własnościowych Liczba podmiotów Podmioty gospodarki narodowej ogółem 334 Sektor publiczny – ogółem 11 w tym państwowe i samorządowe jednostki prawa 9 budżetowego Sektor prywatny – ogółem 323 w tym osoby fizyczne prowadzące działalność 260 gospodarczą w tym spółki handlowe 20 w tym spółki handlowe z udziałem kapitału 3 zagranicznego w tym spółdzielnie 3 W tym fundacje 1 w tym stowarzyszenia i organizacje społeczne 17 Źródło: dane GUS Na kształt i wielkość lokalnego rynku pracy ma wpływ liczba podmiotów gospodarczych i liczba osób w nich zatrudnionych. W Gminie Cisek dominują podmioty gospodarcze zatrudniające do 9 pracowników (czyli mikro-przedsiębiorstwa), stanowiły one w 2014 roku 93,71% liczby podmiotów

Strona 33 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 gospodarczych. W latach 2006-2014 liczba mikro-przedsiębiorstw wzrosła o 27,75% (68 podmiotów). W 2014 roku na terenie gminy działało 20 małych przedsiębiorstw, zatrudniających od 10 do 49 pracowników oraz jedno przedsiębiorstwo zatrudniające powyżej 50 pracowników. Gmina Cisek nie jest miejscem lokalizacji dużych przedsiębiorstw, ze względu na dużą powierzchnię użytków rolnych dominującą rolniczą funkcje gminy. Tabela 16 Podmioty gospodarki narodowej, według klas wielkości, działające na terenie Gminy Cisek, w latach 2006-2014 Podmioty wg klas 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 wielkości Liczba podmiotów [szt.] 0 - 9 256 257 268 267 289 281 299 307 313 10 - 49 18 17 19 19 19 19 19 20 20 50 - 249 2 3 3 3 2 1 1 1 1 Ogółem 276 277 290 289 310 301 319 328 334 Udział podmiotów 0 - 9 92,75% 92,78% 92,41% 92,39% 93,23% 93,36% 93,73% 93,60% 93,71% 10 - 49 6,52% 6,14% 6,55% 6,57% 6,13% 6,31% 5,96% 6,10% 5,99% 50 - 249 0,72% 1,08% 1,03% 1,04% 0,65% 0,33% 0,31% 0,30% 0,30% Ogółem 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Źródło: dane GUS Poniższy wykres przedstawia szczegółowo strukturę sektora gospodarki w gminie, według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007, która została opracowana na podstawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej, wprowadzonej rozporządzeniem (WE) Nr 1893/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej NACE Rev 2 i zmieniającym rozporządzenie Rady (EWG) Nr 3037/90 oraz niektóre rozporządzenia WE w sprawie określonych dziedzin statystycznych. W związku z powyższym zachowuje pełną spójność i porównywalność metodologiczną, pojęciową, zakresową i kodową z klasyfikacją NACE Rev.2. Klasyfikacja ta jest umownie przyjętym, hierarchicznie usystematyzowanym podziałem zbioru rodzajów działalności społeczno-gospodarczej jakie realizują jednostki (podmioty gospodarcze). PKD jest podstawą systemu klasyfikacji gospodarczych i społecznych, do której nawiązują inne klasyfikacje, a zwłaszcza Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług. W Gminie Cisek najwięcej podmiotów gospodarczych, jako dominujący obszar działalności podało handel hurtowy i detaliczny oraz naprawę pojazdów – 22,46% ogółu firm (75 podmiotów gospodarczych na 334). Drugą, co do wielkości branżą jest budownictwo – 16,17 ogółu firm (54 podmiotów), a kolejną przetwórstwo przemysłowe – 14,07% ogółu firm (47 podmiotów). Największym przedsiębiorstwem w Gminie Cisek jest Kopalnia Surowców Mineralnych Kobylice należąca do Grupy Górażdże. Grupa Górażdże to lider w krajowej produkcji cementu i jeden z największych w Polsce producentów betonu towarowego i kruszyw. Spółką macierzystą Grupy Górażdże jest firma Górażdże Cement SA, największy w kraju producent cementu. Górażdże Cement SA jest powiązana

Strona 34 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 kapitałowo z jednym z największych na świecie międzynarodowych koncernów cementowych – HeidelbergCement, który poprzez podmiot zależny CBR Baltic B.V. jest właścicielem 100% akcji spółki. KSM Kobylice usytuowana jest przy drodze Kędzierzyn-Koźle – Cisek, w bliskiej odległości od rzeki Odry. Eksploatowane złoże położone jest w dolinie Odry, na lewym terasie nadzalewowym, który zbudowany jest z czwartorzędowych utworów piaszczysto-żwirowych, przykrytych warstwami piasków i mad.

Strona 35 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 7 Struktura gospodarki w Gminie Cisek wg sekcji PKD – 2013 r.

Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 75 samochodowych

Budownictwo 54

Przetwórstwo przemysłowe 47

Transport i gospodarka magazynowa 26

Pozostała działalność usługowa 22

Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 21

Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 18

Działalność związana z zakwaterowaniem i 11 usługami gastronomicznymi

Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 10

Administracja publiczna i obrona narodowa; 10 obowiązkowe zabezpieczenia społeczne

Edukacja 9

Działalność w zakresie usług administrowania i 9 działalność wspierająca Działalność związana z kulturą, rozrywką i 7 rekreacją Działalność związana z obsługą rynku 7 nieruchomości

Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 5

Informacja i komunikacja 2

Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i 1 odpadami

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Źródło: dane GUS

Strona 36 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

W tabeli poniżej przedstawiono kondycję lokalnej gospodarki w ujęciu wskaźnikowym w odniesieniu do stanu gospodarki w powiecie i województwie. Wskaźnik przedsiębiorczości (podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności) dla Gminy Cisek, w 2014 roku, wyniósł 577 i jest niższy niż średnia dla powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego (939) oraz województwa opolskiego (1 000). Niski wskaźnik wynika w głównej mierze z rolniczego charakteru gminy. Analogicznie, wskaźnik osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, na 1 000 mieszkańców, jest również niższy niż w otoczeniu. Jednocześnie liczba organizacji pozarządowych, na 10 tys. mieszkańców, wynosząca 31 jest większa niż w powiecie (27). Wskazuje to na dobrze rozwinięty poziom społeczeństwa obywatelskiego.

Tabela 17 Wskaźniki przedsiębiorczości w latach 2010-2014 Wskaźniki

Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014 Podmioty wpisane do rejestru REGON Osoby fizyczne prowadzące działalność na 10 tys. ludności gospodarczą na 1000 ludności Woj. opolskie 974 962 977 996 1 000 73 71 71 72 72 Powiat kędzierzyńsko- 909 901 919 929 939 65 63 64 64 64 kozielski Gmina Cisek 515 504 539 563 577 40 39 42 44 45

2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014

Fundacje, stowarzyszenia i organizacje Podmioty nowo zarejestrowane na 10 społeczne na 10 tys. mieszkańców tys. ludności w wieku produkcyjnym Woj. opolskie 27 28 29 30 32 128 104 105 114 107 Powiat kędzierzyńsko- 22 23 24 26 27 128 100 103 93 90 kozielski Gmina Cisek 28 27 29 29 31 72 52 81 61 59 Źródło: dane GUS Gmina Cisek (jako gmina wiejska) dysponuje potencjałem rolnictwa i przemysłu spożywczego. Ze względu na sektor gospodarki opartej na rolnictwie, istotna jest ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed uszczupleniem na nieuzasadnione cele nierolnicze oraz poprawa jej jakości w zakresie proekologicznej regulacji, stosunków wodnych, zalesień gruntów porolnych i struktury własnościowej. Szczególnie istotne są działania na rzecz rolnictwa ekologicznego i produkcji żywności wysokiej jakości. Duże znaczenie dla kreowania potencjału gospodarczego Gminy Cisek ma sąsiedztwo Kędzierzyna-Koźla oraz innych ośrodków miejskich: Opole, Gliwice, Krapkowice. W tym kontekście najważniejsze wydają się wytworzone powiązania funkcjonalne z Kędzierzynem-Koźlem. Miasto oferuje dużo miejsc pracy (jako ośrodek przemysłowy) oraz jest ośrodkiem świadczenia wysokiej jakości usług publicznych (zwłaszcza z dziedziny kultury, pomocy społecznej oraz edukacji). Ważnym aspektem budowania powiązań z miastem Kędzierzyn-Koźle jest współpraca w ramach Subregionu Kędzierzyńsko-

Strona 37 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Kozielskiego. Poprzez Subregion Kędzierzyńsko-Kozielski należy rozumieć teren obejmujący swoim zasięgiem następujące gminy położone w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim: Gminę Kędzierzyn-Koźle, Gminę Reńska Wieś, Gminę Cisek, Gminę Bierawa, Gminę Pawłowiczki i Gminę Polska Cerekiew oraz następujące gminy położone w powiecie strzeleckim: Gminę Ujazd, Gminę Leśnica, Gminę Strzelce Opolskie, Gminę Zawadzkie i Gminę Jemielnica. Partnerami Subregionu są także powiat kędzierzyńsko- kozielski i powiat strzelecki. Ostateczny kształt obszaru Subregionu został ustalony w wyniku złożonego procesu delimitacji, a także przy uwzględnieniu akcesu gmin i powiatów zainteresowanych współpracą i podejmowaniem wspólnych działań rozwojowych o charakterze zintegrowanym. Subregion jest rozumiany jako specyficzny obszar funkcjonalny – oparty o dwa główne ośrodki miejskie – Kędzierzyn-Koźle i Strzelce Opolskie. Jako główne cele współpracy w ramach Subregionu porozumienie wskazuje: 1. Wzmocnienie funkcji miejskich oraz rozbudowę powiązań funkcjonalnych między Kędzierzynem-Koźlem a jego otoczeniem dla równomiernego i zrównoważonego rozwoju województwa opolskiego, 2. Wypracowanie spójnego modelu planowania przestrzennego angażującego podmioty wewnątrz Subregionu, 3. Przygotowanie wspólnych projektów rozwojowych, 4. Wspieranie działań służących rozwiązaniu problemów demograficznych występujących na terenie Subregionu oraz przeciwdziałanie zjawiskom bezrobocia, 5. Wdrożenie założeń dotyczących planowania na obszarach funkcjonalnych wnikających z regulacji prawnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz wytycznych Unii Europejskiej, 6. Wzmocnienie współpracy gmin miejskich i wiejskich, koniecznej dla realizacji wspólnych działań na rzecz rozwoju Subregionu, 7. Wsparcie społeczności w kreowaniu rozwoju Subregionu, 8. Rozwój współpracy z otoczeniem Subregionu, 9. Rozwój współpracy na linii nauka-biznes-administracja. Ośrodki subregionalne mają szczególne znaczenie dla rozwoju obszarów wiejskich, głównie jako katalizatory tworzenia funkcji pozarolniczych oraz jako inkubatory przedsięwzięć aktywizujących otaczające je tereny. Obok wsparcia rozwoju funkcji usługowych, średniego rzędu, ośrodki te, w sferze przestrzennej, będą wzmacniane dzięki poprawie dostępności transportowej ośrodków subregionalnych i lokalnych, do największych ośrodków miejskich. Stworzy to mieszkańcom otaczających obszarów wiejskich warunki do bardziej intensywnej mobilności przestrzennej i zawodowej, przekładającej się na wyższą jakość życia, bazując na lepszym dostępie do usług publicznych wyższego rzędu, czy do bardziej atrakcyjnych miejsc pracy.

Strona 38 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2.6 Rynek pracy

W kontekście analizy rynku pracy należy wziąć pod uwagę, że Gmina Cisek ma charakter rolniczy. Wynika z tego niski wskaźnik przedsiębiorczości (liczba przedsiębiorstw w odniesieniu do liczby mieszkańców), a to z kolei przekłada się na uwarunkowania dotyczące rynku pracy. Tabela poniżej przedstawia udział osób bezrobotnych w liczbie ludności, w wieku produkcyjnym, na terenie województwa opolskiego, powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego oraz Gminy Cisek. Udział osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim jest prawie na tym samym poziomie co w całym województwie opolskim (różnica wynosi 0,1-0,2 punktu procentowego), co obrazuje poniższa tabela. Udział osób bezrobotnych systematycznie wzrastał, od 2010 aż do roku 2013, w którym osiągnął swoją największą wartość w gminie, powiecie i województwie, zarówno w odniesieniu do mężczyzn jak i do kobiet. Pozytywnym zjawiskiem jest spadek procentowy, w 2014 roku, o 1,3 punktu procentowego w odniesieniu do powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego i województwa opolskiego oraz o 0,4 punktu procentowego w odniesieniu do Gminy Cisek. Tabela 18 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wg płci w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014

Ogółem 7,3 7,2 7,9 7,9 6,6

Woj. opolskie Mężczyźni 6,6 6,3 7,2 7,2 5,9

Kobiety 8,1 8,3 8,6 8,8 7,3

Ogółem 7,0 7,1 7,8 8,0 6,7

Powiat kędzierzyńsko-kozielski Mężczyźni 6,1 5,8 7,0 7,0 5,8

Kobiety 8,1 8,4 8,7 9,1 7,6

Ogółem 4,9 4,4 5,0 5,2 4,8

Gmina Cisek Mężczyźni 4,2 3,7 4,5 4,6 4,1

Kobiety 5,5 5,2 5,5 5,9 5,5 Źródło: dane GUS Na koniec 2014 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Gminie Cisek wyniosła 179, spośród których 99 (55%) to kobiety. Liczba bezrobotnych w 2014 roku spadła o 4,73% w stosunku do roku 2010 oraz o 9,59% w stosunku do roku 2013, kiedy to liczba bezrobotnych osiągnęła największą wartość. Odsetek bezrobotnych kobiet jest nieznacznie większy od liczby bezrobotnych mężczyzn i utrzymuje się na stałym poziomie. Może wynikać to z przyjętego modelu kulturowego, w którym tylko mężczyzna podejmuje pracę zarobkową, a kobieta zajmuje się gospodarstwem domowym. Ponadto w gminie występuje silne zjawisko emigracji zarobkowej, zwłaszcza do Austrii, Niemiec i Holandii. W wielu przypadkach mężczyzna podejmuje zatrudnienie za granicą, a rodzina zamieszkuje stale w Polsce. Biorąc pod uwagę współczesne możliwości komunikacyjne model ten może być podtrzymywany w dłuższym okresie czasowym.

Strona 39 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 19 Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Cisek w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Woj. opolskie 48775 48029 51775 51636 42361 Powiat kędzierzyńsko- 4508 4484 4922 4980 4099 kozielski Gmina Cisek 188 171 192 198 179 - w tym mężczyźni 84 74 89 90 80 - mężczyźni - udział [%] 44,68% 43,27% 46,35% 45,45% 44,69% - w tym kobiety 104 97 103 108 99 - kobiety – udział [%] 55,32% 56,73% 53,65% 54,55% 55,31% Źródło: dane GUS Analizując rynek pracy w województwie opolskim można zauważyć procentowy wzrost liczby osób bezrobotnych w 2013 roku nie tylko w gminie Cisek, ale i w powiecie oraz w województwie. Spadek liczby osób bezrobotnych w 2014 roku widoczny jest na każdym szczeblu samorządu terytorialnego co pozwala wnioskować, iż poziom bezrobocia w Gminie Cisek poddaje się tendencjom ogólnokrajowym, a nie wynika ze specyficznych problemów danej gminy. Fakt ten potwierdza poniższa tabela wskazująca spadek stopy bezrobocia na przestrzeni roku z perspektywy kraju, województwa i powiatu. Niestety Powiatowy Urząd Pracy w Kędzierzynie-Koźlu nie prowadzi danych statystycznych dotyczących stopy bezrobocia w rozbiciu na poszczególne gminy wchodzące w skład powiatu kędzierzyńsko- kozielskiego. Z tego względu opisując bezrobocie w gminie w opracowaniu posiłkowano się danymi prezentowanymi z poziomu powiatu. Tabela 22 Stopa bezrobocia w kraju, w województwie opolskim oraz w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim w l. 2014-2015

wrzesień sierpień wrzesień Przyrost/spadek Przyrost/spadek Stopa bezrobocia w % 2014 2015 2015 IX 2014-IX 2015 VIII 2015-IX 2015

Polska 11,5 10,0 9,9* -1,6 -0,1

Województwo opolskie 12,0 10,0 9,8* -2,2 -0,2 Powiat Kędzierzyn- 12,3 10,9 10,7 -1,6 -0,2 Koźle Źródło: PUP w Kędzierzynie-Koźlu, *szacunek bez korekty GUS Podając za opracowaniem Powiatowego Urzędu Pracy w Kędzierzynie-Koźlu, pt. „Informacja o sytuacji na rynku pracy wg stanu na dzień 30 września 2015 r.” stopa bezrobocia w powiecie wyniosła 10,7% i była większa od poziomu województwa opolskiego – 9,8% (o 0,9 punktu procentowego) oraz kraju 9,9% (o 0,9 punktu procentowego). Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kędzierzynie-Koźlu w dniu 30 września 2015 roku wynosiła 3 523 osoby i była niższa w ujęciu miesięcznym o 60 osób oraz w ujęciu rocznym o 552 osób. W Gminie Cisek, we wrześniu, odnotowano spadek liczby bezrobotnych w ujęciu rocznym.

Strona 40 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 20 Bezrobocie w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim we wrześniu 2015 roku Przyrost/spadek Przyrost/spadek Wrzesień 2014 Sierpień 2015 Wrzesień 2015 VIII 2015 - IX Miasto/ IX 2014 – IX 2015 Gmina 2015 Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Powiat - 4075 2242 3583 2027 3523 1988 -552 -254 -60 -39 ogółem Kędzierzyn- 2911 1570 2533 1398 2484 1373 -427 -197 -49 -25 Koźle Bierawa 267 167 250 156 240 145 -27 -22 -10 -11 Cisek 144 87 146 84 142 81 -2 -6 -4 -3 Pawłowiczki 308 174 287 166 290 167 -18 -7 3 1 Polska 183 96 151 86 147 87 -36 -9 -4 1 Cerekiew Reńska 262 148 216 137 220 135 -42 -13 4 -2 Wieś Źródło: PUP w Kędzierzynie-Koźlu We wrześniu 2015 roku w ujęciu miesięcznym odnotowano wzrost osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy tylko w trzech kategoriach:  długotrwale bezrobotne,  powyżej 50 roku życia,  posiadające co najmniej jedno dziecko do 6 roku życia. Według opracowania PUP Kędzierzyn-Koźle pt. „Zawody Deficytowe i Nadwyżkowe. Powiat Kędzierzyńsko-Kozielski Informacja Sygnalna. I Półrocze 2015 r.” do zawodów deficytowych na terenie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego zaliczają się:  robotnicy budowlani robót wykończeniowych i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani,  pozostali pracownicy zajmujący się sprzątaniem,  kierownicy w instytucjach finansowych i ubezpieczeniowych,  projektanci grafiki i multimediów. Samorząd Gminy Cisek winien podejmować wszelkie inicjatywy na rzecz pobudzenia przedsiębiorczości, która przełoży się na wzrost atrakcyjności ofert na rynku pracy dla mieszkańców. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest angażowanie organizacji pozarządowych, prowadzących działalność w obszarze działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości w podejmowanie przedsięwzięć na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, umiejętności biznesowych, tworzenia nowych miejsc pracy.

Strona 41 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2.7 Infrastruktura techniczna i mieszkaniowa

Analizę infrastruktury technicznej określonego obszaru można ująć w dwie podstawowe kategorie: infrastrukturę związaną z komunikacją oraz infrastrukturę służącą zaopatrzeniu w media. Inwestycje w infrastrukturę techniczną znacząco wpływają na jakość życia mieszkańców regionu. Należy podkreślić, iż koszty infrastruktury na terenach wiejskich, zarówno na etapie inwestycji, jak też bieżącego utrzymania, są na ogół znacznie większe niż w miastach ze względu na rozproszoną zabudowę. Około 10 km od granicy powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego przebiega jeden z dziewięciu europejskich korytarzy transportowych, które Komisja Europejska przedstawiła w 2013 roku mając na uwadze koncepcję jednolitej sieci transportowej TEN-T z lat 80. i 90. XX wieku. Z powiatem sąsiaduje bieg III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego, łączącego Niemcy z Ukrainą, którego osią jest fragment międzynarodowej drogi E40 (autostrada A4), odcinki międzynarodowych linii kolejowych AGC i AGTC (szlaki: C – 30 czyli linia nr 132, E–30 czyli linie nr 136 i 137 oraz CE–59 czyli linie nr 136 i 151), a także Odrzańska Droga Wodna. Rysunek 7 Sieć dróg na terenie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego

Źródło: oficjalna strona powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, bip.powiat.kedzierzyn-kozle.pl Na system drogowy Gminy Cisek składają się drogi o znaczeniu regionalnym oraz lokalnym (drogi wojewódzkie i powiatowe). Przez Gminę Cisek nie przebiega żadna droga krajowa. Najbliższa z nich,

Strona 42 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 pełniąca jednocześnie istotną rolę w powiązaniach terenu gminy z miastem wojewódzkim Opolem, Kędzierzynem-Koźlem oraz Raciborzem, przebiega po zachodniej stronie jej granic. Jest to droga krajowa nr 45 relacji: Zabełków – Racibórz – Reńska Wieś – Opole – Kluczbork – Wieluń – Złoczew. Rysunek 8System dróg Gminy Cisek - mapa poglądowa

Źródło: www.google/maps Sieć dróg wojewódzkich przebiega przez południową część terenu Gminy Cisek, zapewniając powiązania drogowe prawego brzegu Odry z drogą krajową nr 45. Długość dróg wojewódzkich na terenie Gminy Cisek wynosi 19,43 km. Drogi wojewódzkie nr 421 i nr 422 na całym swym przebiegu przez teren gminy nie odpowiadają parametrom stawianym drodze IV klasy technicznej. Drogi wojewódzkie mają istotne

Strona 43 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 znaczenie w powiązaniach terenów prawego brzegu Odry z droga krajową nr 45 relacji Opole – Racibórz oraz z droga wojewódzką 408 relacji Kędzierzyn-Koźle – Gliwice. Przez teren Gminy Cisek przebiegają drogi powiatowe o łącznej długości ok. 33 km. Sieć dróg powiatowych na terenie gminy jest dostatecznie gęsta i zapewnia możliwość dojazdu do wszystkich miejscowości, niestety cechują ją słabe parametry techniczne i geometryczne. Tabela 21 Drogi publiczne przebiegające przez tereny Gminy Cisek Rodzaj drogi Numer Relacja/odcinek 410 Kędzierzyn-Koźle – Kobylice – Biadaczów – rz.Odra –Brzeźce, 421 Szczyty – Błażejowice – Nędza, Drogi wojewódzkie 422 Błażejowice – Dzielnica – Przewóz – Dziergowice 427 Zakrzów – Kochaniec – Roszowice–- Dzielnica 1403 O Roszowice – Biadaczów 1404 O Cisek – Bierawa 1422 O Zakrzów – Cisek 1423 O Sukowice – Długomiłowice Drogi powiatowe 1424 O Nieznaszyn – Steblów 1425 O Roszowice – Steblów 1428 O Miejsce Odrzańskie – Dzielnica 1432 O Dzielnica – Przewóz 1437 O Miejsce Odrzańskie – granica województwa Lasoki (woj. śląskie) Drogi gminne 35,7 km Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze Strategii rozwoju powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego do roku 2022 oraz Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Cisek na lata 2009-2012 z perspektywą 2013-2016. Lokalny układ dróg gminnych i ulic wiejskich, na terenie Gminy Cisek, zapewnia dogodne połączenia z podstawowym układem komunikacyjnym. Istniejąca sieć dróg wymaga jednak częściowej przebudowy i remontów, aby podnosić komfort użytkowników dróg i poprawiać bezpieczeństwo ruchu. Gmina Cisek obok Gminy Polska Cerekiew posiada najsłabiej rozwiniętą sieć dróg gminnych, co widać w tabeli poniżej. Należy więc usprawnić układ komunikacyjny, aby zapewnił on nieograniczoną zasięgiem oraz warunkami klimatycznymi możliwość dojazdu do miejsc zamieszkania i terenów działalności rolniczej oraz gospodarczej. Tabela 22 Drogi gminne na terenie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Długość dróg [km] Udział długości dróg Gmina W tym o nawierzchni gruntowej Ogółem o nawierzchni gruntowej [%] Bierawa 49,0 7,2 14,69

Cisek 35,7 5,9 16,53

Kędzierzyn-Koźle 124,4 15,3 12,30

Pawłowiczki 59,8 5,1 8,53

Polska Cerekiew 27,7 2,9 10,47

Reńska Wieś 81,3 16,9 20,79

Powiat łącznie 377,9 53,3 14 Źródło: Strategia rozwoju powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego do roku 2022

Strona 44 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

W tabeli poniżej przedstawiono udział wydatków na drogi publiczne gminne w stosunku do wydatków z budżetu Gminy Cisek w latach 2012-2014 oraz do wydatków na transport i łączność. Na przestrzeni analizowanych trzech lat wydatki na transport i łączność stanowiły średnio ok. 8,5% wydatków gminy. W 2013 roku odnotowano spadek wydatków na transport i łączność do poziomu 5,47%. Pozytywnym zjawiskiem jest konsekwentny wzrost wydatków przeznaczonych na drogi gminne. W latach 2012-2014 wydatki te wzrosły prawie pięciokrotnie (2012 r. – 288 tys. zł, 2014 r. – 1,4 mln zł). Konsekwentna polityka inwestycyjna gminy, ukierunkowana na poprawę jakości dróg gminnych, będzie przynosić systematyczną poprawę jakości tej infrastruktury. Tabela 23 Udział wydatków na drogi publiczne w wydatkach Gminy Cisek ogółem [%] w latach 2012-2014 2012 2013 2014

Kwota wydatków

Wydatki z budżetu ogółem 17 676 957,67 16 782 721,92 18 789 027,59

Wydatki na transport i łączność 1 670 137,96 917 810,47 2 008 466,00

Wydatki na drogi publiczne gminne 288 820,93 142 047,86 1 432 798,40

Udział [%] w wydatkach budżetowych ogółem

Wydatki z budżetu ogółem 100,00% 100,00% 100,00%

Wydatki na transport i łączność 9,45% 5,47% 10,69%

Wydatki na drogi publiczne gminne 1,63% 0,85% 7,63% Źródło: dane GUS Dostęp mieszkańców do mediów (wodociąg, gaz, kanalizacja) jest jednym z ważniejszych wyznaczników, jakości życia na danym obszarze. Oddziałuje z jednej strony na atrakcyjność inwestycyjną oraz osiedleńczą, przyczyniając się do rozwoju budownictwa mieszkaniowego, a z drugiej strony może wpływać na aktywność potencjalnych inwestorów. Ma to bardzo duży związek ze zjawiskiem suburbanizacji pobliskiego Kędzierzyna-Koźla, którego mieszkańcy chętnie osiedlają się w Gminie Cisek. Tabela 24 Dane dotyczące infrastruktury technicznej na terenie Gminy Cisek w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Dane dotyczące sieci wodociągowej Długość czynnej sieci 96,9 96,9 96,9 96,9 96,9 rozdzielczej [km] Ludność korzystająca z sieci [os] 5693 5651 5594 5507 5469 Zużycie wody 1 mieszkańca 23,7 24,7 24,4 24,5 24,8 [m3] Korzystający z instalacji 94,6 94,6 94,5 94,5 94,5 w % ogółu ludności Dane dotyczące sieci kanalizacyjnej Długość sieci kanalizacyjnej 2,9 2,9 6,6 6,6 6,6 [km] Ludność korzystająca z sieci [os] 0 0 447 446 453 Ścieki odprowadzone [dam3] 0 0 3 9,0 5,0

Strona 45 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2010 2011 2012 2013 2014 Korzystający z instalacji 0,0 0,0 7,5 7,7 7,8 w % ogółu ludności Dane dotyczące sieci gazowej Ludność korzystająca z sieci [os] 0 0 0 0 0 Korzystający z instalacji 0 0 0 0 0 w % ogółu ludności Źródło: dane GUS Gmina Cisek nie posiada sieci gazowniczej. Mieszkańcy poszczególnych wsi zaopatrywani są w gaz bezprzewodowy (w butlach). Najbliższe sieci gazu ziemnego znajdują się na terenie miasta Kędzierzyna - Koźla. Zerowa liczba gospodarstw domowych korzystających z sieci gazowej wynikać może z dostępu do innych źródeł energii, które w gospodarstwach domowych zastępują gaz i są mniej kosztowne. W latach 1992-1998 w całej gminie założono wodociągi oraz wybudowano nową stację uzdatniania wody. W 1999 roku zakończono inwestycje wodociągowe w gminie oddaniem do użytku zbiornika wyrównawczego o pojemności 200 m3. W gminie 94,5% mieszkańców korzysta z instalacji wodociągowej o długości 96,9 km. W 2014 roku jedynie 7,8 mieszkańców korzystało z instalacji sanitarnej. Ścieki nadal są odprowadzane do przydomowych zbiorników bezodpływowych (szamb), a później wywożone taborem asenizacyjnym na oczyszczalnię ścieków w Kędzierzynie-Koźlu. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi 6,6 km i od 2012 roku nie uległa zwiększeniu. Poniżej, w ujęciu tabelarycznym zestawiono porównawczo udział korzystających z sieci kanalizacyjnej, wodociągowej oraz gazowniczej w liczbie ludności ogółem na koniec 2014 roku. Gmina Cisek w stosunku do innych gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, charakteryzuje się najmniejszym udziałem mieszkańców korzystających z kanalizacji, wynoszącym zaledwie 7,8%, gdzie w kolejnej słabo skanalizowanej gminie – Polska Cerekiew – z kanalizacji korzysta 50,3% mieszkańców. Tabela 25 Udział korzystających z instalacji w liczbie ludności ogółem w 2014 r. [%] Jednostka terytorialna Wodociągi Kanalizacja Sieć gazowa Woj. opolskie 96,6 69,7 41,9 Powiat kędzierzyńsko-kozielski 99,4 77,0 53,9 Kędzierzyn-Koźle 100,0 89,1 82,8 Bierawa 99,4 64,7 0,3 Cisek 94,5 7,8 0,0

Pawłowiczki 99,8 71,6 0,0 Polska Cerekiew 94,9 50,3 0,0 Reńska Wieś 99,9 63,6 0,0 Źródło: dane GUS Zgodnie z uwarunkowaniami prawnymi, samorządy zobligowane są do realizacji kompleksowej polityki z zakresu gospodarki odpadami (ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku

Strona 46 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 w gminach, obowiązująca w aktualnym brzmieniu od 1 lipca 2013 roku). Jednostki samorządu terytorialnego uzyskały kompetencje pozwalające na kształtowanie oraz organizację własnego systemu zbiórki odpadów komunalnych. Odpady komunalne, zgodnie z definicją zapisaną w omawianej ustawie, oznaczają odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Zgodnie z ustawą o odpadach, jako gospodarowanie odpadami rozumie się ich zbieranie, transport, przetwarzanie, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami. Zagadnienie to jest szczególnie ważne dla Gminy Cisek w kontekście ochrony środowiska. Negatywny wpływ na środowisko naturalne, a zwłaszcza środowisko glebowe ma istnienie na terenie gminy dzikich (nielegalnych) wysypisk śmieci i mogilników. Każde, nowo powstające czy istniejące już od lat, dzikie wysypisko śmieci jest potencjalnym źródłem wielu zanieczyszczeń. W konsekwencji wysypiska te stanowią zagrożenie z powodu przedostawania się substancji toksycznych (wraz z wodami opadowymi) pochodzących ze zdeponowanych odpadów w głąb gleby. Przesiąkanie odcieków z odpadów zanieczyszcza płytko zalegające wody gruntowe. Może to powodować skażenie wody pitnej w miejscach nieraz bardzo oddalonych od dzikiego wysypiska. Znaczenie dla kondycji środowiskowej gminy ma również konieczność wymiany szkodliwego pokrycia dachowego (azbest). Infrastruktura techniczna ma duże znaczenie nie tylko w kontekście jakości życia mieszkańców, ale także w kontekście gospodarczym, tj. przyciągnięcia nowych inwestycji na teren gminy. Istotne jest pełne przygotowanie do obsługi ewentualnych inwestorów, ważne jest uzbrojenie terenów w sieć średniego i niskiego napięcia, gaz ziemny i koksowniczy, instalację wodociągową, kanalizacyjną i centralnego ogrzewania, co pozwoli na stymulowanie rozwoju gospodarczego. Jednak we wszelkich działaniach, a szczególnie infrastrukturalnych, wpływających na wzrost rozwoju gospodarczego należy brać pod uwagę uwarunkowania środowiskowe. Rozwój infrastruktury należy rozumieć również w kontekście ochrony środowiska. Gmina Cisek realizuje cele ekologiczne zdefiniowane w Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Cisek na lata 2009-2012 z perspektywą 2013-2016, gdzie zdefiniowane następujące cele do realizacji:  środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego,  wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa,  ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,  zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii. Cele średniookresowe do 2016 roku przedstawiono w tabeli poniżej.

Strona 47 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 26 Cele środowiskowe zdefiniowane w ramach Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Cisek na lata 2009- 2012 z perspektywą 2013-2016. L. p Cele średniookresowe Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego, m.in. poprzez: - wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie środowiska, 1 - udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska, - współpracę z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą: „myśl globalnie, działaj lokalnie”, m.in. poprzez: - kontynuację realizacji programu edukacji ekologicznej, 2 - wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży, - wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o zasięgu ponadgminnym, - edukację ekologiczną oraz promowanie działalności proekologicznej. Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji: - uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz 3 oddziaływania na środowisko, - wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie, - uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej m.in. poprzez działania skierowane na: - zachowanie i ochronę zasobów przyrodniczych w istniejących kompleksach leśnych, - ochronę i zwiększanie różnorodności biologicznej, 4 - ochronę terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem użytkowania, - zachowanie istniejących zbiorników wodnych, - rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach interesujących przyrodniczo Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej 5 i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody, m.in. poprzez: - wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach, 6 - promowanie wykorzystania technologii przyjaznych dla środowiska naturalnego, - promowanie wprowadzania systemów recyklingu umożliwiających wielokrotne użytkowanie materiałów 7 Zabezpieczenie przed skutkami powodzi Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych oraz przywracanie im funkcji przyrodniczej, 8 rekreacyjnej lub rolniczej 9 Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska 10 z sektorem zdrowia Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 11 w powietrzu na terenie Gminy Cisek oraz utrzymanie jakości powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości środowiska 12 Utrzymanie i osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód Zapewnienie 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy 13 program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych Dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do 14 zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe 15 Ochrona mieszkańców Gminy Cisek przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami 16 będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii 17 Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Źródło: Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Cisek na Lata 2013-2016 z Perspektywą na lata 2017-2020

Strona 48 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Priorytetowymi zagadnieniami w kontekście infrastruktury technicznej, ochrony środowiska przyrodniczego, wzrostu gospodarczego i podniesienia jakości życia mieszkańców na terenie Gminy Cisek są:  poprawa jakości wód powierzchniowych – budowa kanalizacji,  ochrona dziedzictwa przyrodniczego,  środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego,  wsparcie działalności rolniczej i przetwórstwa rolnego,  wspierania przedsiębiorczości. Podjęcie skoordynowanych działań służących rozwojowi infrastruktury sieciowej, w kontekście ochrony bioróżnorodności z pewnością wpłynie pozytywnie na jakość życia mieszkańców oraz wzmocni atrakcyjność osiedleńczą Gminy Cisek. Infrastruktura mieszkaniowa Infrastruktura mieszkaniowa w Gminie Cisek ma charakter zabudowy rozproszonej jednorodzinnej. Zabudowa wsi to w przewadze zabudowa zagrodowa w znacznej części przekształcona na zabudowę mieszkaniową jednorodzinną. Odsetek mieszkań wybudowanych przed rokiem 1945 wynosi 35,96%, z czego 36,39% przed 1918 rokiem. Rozwój funkcji mieszkalnej gminy w stosunku do miasta Kędzierzyn- Koźle (podlegającego procesowi suburbanizacji) przemawia za lokowaniem w niej mieszkań.

Tabela 27 Liczba budynków mieszkalnych w gminach wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2010-2014 Tendencja Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 zmiany Bierawa 2080 2104 2123 2131 2145 ↑

Cisek 1858 1837 1836 1829 1828 ↓

Pawłowiczki 2015 2016 2014 2011 2010 ↓

Polska Cerekiew 1185 1190 1193 1193 1193 ↑

Reńska Wieś 2373 2410 2420 2433 2443 ↑ Źródło: dane GUS Budownictwo mieszkaniowe i jego dynamika jest jednym z ważniejszych czynników obrazujących atrakcyjność osiedleńczą danego obszaru. W latach 2000-2014 w Gminie Cisek liczba budynków mieszkalnych zmniejszyła się o 1,61% (30 budynków). W pozostałych gminach powiatu kędzierzyńsko- kozielskiego liczba budynków mieszkalnych wzrosła (oprócz Gminy Pawłowiczki, w której odnotowano spadek liczby budynków mieszkalnych, jednak mniejszy niż w Gminie Cisek). Zasoby mieszkaniowe Gminy Cisek stanowią 5,40% zasobów mieszkaniowych powiatu, a ich powierzchnia użytkowa przyjmuje wartość 8,23% powierzchni użytkowej powiatu. Gmina Polska Cerekiew oraz Cisek posiadają najmniejsze zasoby mieszkaniowe wśród gmin powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. Podając za GUS, w 2014 roku, Gmina Cisek nie posiadała mieszkań komunalnych, a liczba mieszkań socjalnych wynosiła 11 (powierzchnia użytkowa 507 m2). Mieszkanie komunalne przysługuje osobom

Strona 49 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 o niskich dochodach, nieposiadającym praw do innej nieruchomości mieszkalnej, szczegółowe warunki przyznania lokalu komunalnego ustalane są przez władze gmin i mogą się od siebie różnić w poszczególnych gminach. Mieszkanie socjalne przysługuje natomiast najbiedniejszej części społeczeństwa i może być przyznane tylko na mocy orzeczenia sądu. Lokale socjalne przyznawane są osobom, którym grozi eksmisja z mieszkań komunalnych lub spółdzielczych. Osoby, którym przysługuje pierwszeństwo do mieszkania socjalnego, to kobiety ciężarne, osoby niepełnosprawne lub obłożnie chore, bezrobotni, osoby małoletnie. Tabela 28 Zasoby mieszkaniowe gmin i miast powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w 2014 roku Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa Jednostka Udział [%] Udział [%] Wartość Udział [%] administracyjna Ilość Ilość w powiecie w powiecie [m²] w powiecie Bierawa 2 594 7,22 12 657 8,68 253 372 9,28 Cisek 1 941 5,40 10 727 7,36 224 485 8,23 Kędzierzyn-Koźle 24 727 68,85 88 825 60,93 1 567 443 57,44 Pawłowiczki 2 557 7,12 12 325 8,45 254 412 9,32 Polska Cerekiew 1 550 4,32 7 434 5,10 148 023 5,42 Reńska Wieś 2 545 7,09 13 808 9,48 281 340 10,31 Powiat kędzierzyńsko- 35 914 100,00 145 776 100,00 2 729 075 100,00 kozielski Źródło: dane GUS

2.8 Pomoc społeczna i ochrona zdrowia

Opieka społeczna Zadaniem pomocy społecznej jest wsparcie osób i rodzin w radzeniu sobie w trudnych sytuacjach życiowych, których przy wykorzystaniu własnych możliwości, uprawnień i środków nie potrafią samodzielnie przezwyciężyć. Pomoc społeczna jest zadaniem zarówno samorządu gminnego, jak i powiatowego. System opieki społecznej opiera się na trzech filarach: pomocy doraźnej, opiece pół- stacjonarnej i opiece stacjonarnej. Pomoc doraźną realizuje Ośrodek Pomocy Społecznej Gminy Cisek, z siedzibą w Urzędzie Gminy Cisek, wykonujący zadania z zakresu opieki społecznej. Do korzystania z usług ośrodka pomocy społecznej skłania przede wszystkim trudna sytuacja życiowa mieszkańców oraz ich bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, jak i w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Odbiorcami pomocy są głównie rodziny wielodzietne i niepełne, osoby niepełnosprawne, bezrobotne, chorujące i z problemem alkoholowym. Dane statystyczne wskazują, że w latach 2010-2012, na terenie Gminy Cisek, liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy opieki społecznej, malała aż do 2013 roku, w którym wsparcia potrzebowały 3 rodziny więcej niż w roku poprzedzającym. W 2014 roku liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy opieki społecznej była najniższa, w analizowanych latach 2010-2014 i obejmowała 123 rodziny. Sytuacja ta przełożyła się na liczbę dzieci objętych pomocą społeczną. Pozytywnym zjawiskiem jest spadek, w wysokości 1,5 punktu procentowego, między latami 2010 i 2014, liczby osób korzystających z pomocy społecznej, w stosunku

Strona 50 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 do liczby ludności gminy. Główną formą pomocy, udzielaną przez ośrodek pomocy społecznej są świadczenia rodzinne, takie jak zasiłek rodzinny i jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka. Łącznie w 2014 roku na świadczenia, na rzecz osób fizycznych, Gmina Cisek przeznaczyła kwotę ok. 1,1 mln zł. Osoby, mające prawo do zasiłku rodzinnego, mogą ubiegać się również o następujące dodatki: – dodatek z tytułu urodzenia dziecka, – dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, – dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka, – dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, – dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, – dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania, – dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego. Inną formą świadczeń rodzinnych, o które mogą ubiegać się mieszkańcy gminy, są świadczenia opiekuńcze, do których należy zasiłek pielęgnacyjny. Tabela 29 Dane dotyczące pomocy społecznej w Gminie Cisek w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014

Korzystający ze środowiskowej pomocy społecznej Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy 140 135 130 133 123 społecznej [szt.] Osoby w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy 391 335 322 306 292 społecznej [os.] Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze pomocy społecznej w liczbie 6,5 5,6 5,4 5,2 5,0 ludności ogółem [%] Dzieci objęte świadczeniami rodzinnymi Liczba dzieci, na które otrzymywany jest zasiłek 228 200 183 175 185 rodzinny ogółem [os] Liczba dzieci do lat 17, na które rodzice otrzymują 208 190 177 169 173 zasiłek rodzinny [os] Udział dzieci w wieku do lat 17, na które otrzymywany jest zasiłek rodzinny w liczbie dzieci 21,0 19,5 18,3 17,8 18,8 ogółem do lat 17 [%] Kwoty świadczeń wypłacanych przez ośrodek pomocy społecznej

Kwoty świadczeń rodzinnych [tys. zł] 668 691 674 646 635

Kwoty zasiłków rodzinnych z dodatkami [tys. zł] 378 341 312 316 330

Kwoty zasiłków pielęgnacyjnych [tys. zł] 179 180 175 181 191 Źródło: dane GUS Na terenie Gminy Cisek nie działają stacjonarne i pół-stacjonarne placówki pomocy społecznej takie jak domy pomocy społecznej, czy domy dziennego pobytu. Osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, które nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu i którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych,

Strona 51 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 przysługuje umieszczenie w domu pomocy społecznej. Mieszkańcy gminy korzystają z tego rodzaju opieki w palcówkach położonych poza gminą. Na koniec 2014 roku w powiecie działało 11 stacjonarnych i pół-stacjonarnych placówek pomocy społecznej, z czego 10 w mieście Kędzierzyn-Koźle i 1 w gminie Pawłowiczki: – Dom Pomocy Społecznej, ul. Dąbrowszczaków 1 (placówka stacjonarna); – Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, ul. Łukasiewicza 9 (placówka stacjonarna); – Mieszkania Chronione, ul. Waryńskiego 1/3 (placówka stacjonarna); – Dom Dziecka, ul. Skarbowa 8 (placówka stacjonarna); – Dom Dziennego Pobytu nr 1, ul. Powstańców 26 (placówka pół-stacjonarna); – Dom Dziennego Pobytu nr 2, ul. Piramowicza 27 (placówka pół-stacjonarna); – Dom Dziennego Pobytu nr 3, ul. Grabskiego 6 (placówka pół-stacjonarna); – Dom Dziennego Pobytu nr 4, ul. Kazimierza Wielkiego 6 (placówka pół-stacjonarna); – Dom Dziennego Pobytu nr 5, ul. Kościuszki 43b (placówka pół-stacjonarna); – Środowiskowy Dom Samopomocy „Promyczek”, ul. Piotra Skargi 25 (placówka pół-stacjonarna); – Dom Opieki, Jakubowice 15 A (placówka stacjonarna w gminie Pawłowiczki). Ochrona zdrowia Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku wskazuje, że dostęp do usług ochrony zdrowia w regionie jest dobry, ale nie zabezpiecza wszystkich potrzeb mieszkańców. Publiczna opieka zdrowotna jest zadaniem własnym samorządu na poziomie gminnym. W przypadku opieki specjalistycznej głównymi ośrodkami lecznictwa są miasta powiatowe: Strzelce Opolskie i Kędzierzyn- Koźle oraz Opole, które oferują pełny dostęp do medycznych usług publicznych. Dostępność do instytucji związanych z ochroną zdrowia na terenie Gminy Cisek jest wystarczająca. Podając za GUS w gminie prowadzą działalność 3 przychodnie i 2 punkty apteczne oraz jedna praktyka lekarska. Liczba porad lekarskich udzielonych mieszkańcom gminy, od 2012 roku, zaczęła spadać osiągając, w 2014 roku, liczbę 22 069 porad udzielonych w ciągu roku. Tabela 30 Przychodnie – opieka ambulatoryjna i apteki na terenie Gminy Cisek w latach 2010-2014 (stan w dniu 31.12) 2010 2011 2012 2013 2014 Przychodnie ogółem 2 3 3 3 3 Przychodnie niepubliczne 2 3 - - - Praktyki lekarskie na wsi 2 1 1 1 1 Przychodnie na 10 tys. ludności 3 5 5 5 5 Porady lekarskie ogółem 21 891 23 123 22 108 22 303 22 069 Apteki ogólnodostępne 1 0 0 0 0 Punkty apteczne 0 1 2 2 2 Źródło: dane GUS

Strona 52 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Funkcję leczenia stacjonarnego nad mieszkańcami Gminy Cisek realizują głównie placówki w Opolu, Kędzierzynie-Koźlu i Strzelcach Opolskich. Szpital Wojewódzki w Opolu jest ośrodkiem dysponującym 9 oddziałami specjalistycznymi, 16 poradniami specjalistycznymi, 2 pracowniami leczenia specjalistycznego, 1 zakładem diagnostyki. Szpital wojewódzki realizuje programy unijne, dzięki którym podnosi standardy świadczonych usług oraz programy profilaktyczne w trosce o zdrowie mieszkańców całego województwa opolskiego. Obecność placówki leczenia stacjonarnego tej rangi oraz przyszpitalnych poradni specjalistycznych, na terenie rdzenia obszaru funkcjonalnego, jest istotnym czynnikiem, wpływającym na jakość i dostępność usług z zakresu ochrony zdrowia. Szpital w Kędzierzynie-Koźlu dysponuje nowoczesnym cyfrowym aparatem RTG z systemem archiwizacyjno-dystrybucyjnym do diagnostyki radiologicznej. W szpitalu prowadzą działalność następujące oddziały: Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Chirurgii Ogólnej, Chorób Wewnętrznych, Dziecięcy, Geriatrii, Laryngologiczny, Neurologiczny, Okulistyczny, Patologii Noworodka, Położniczo- Ginekologiczny, Neonatologiczny, Pulmonologiczny, Skórno-Wenerologiczny, Udarowy, Urazowo- Ortopedyczny, Urologiczny, Izba Przyjęć i Szpitalny Oddział Ratunkowy, Apteka Szpitalna, Blok Operacyjny i Blok Porodowy. Przy Szpitalu prowadzą działalność następujące przychodnie specjalistyczne: Alergologiczna dla Dzieci, Chirurgiczna, Chorób Sutka, Cukrzycowa (Diabetologiczna), Endokrynologiczna, Gastrologiczna, Ginekologiczna, Gruźlicy i Chorób Płuc, Laryngologiczna, Leczenia Bólu, Neurologiczna, Okulistyczna, Patologii Noworodka i Wcześniaka, Preluksacyjna, Skórno- Wernologiczna, Urazowo-Ortopedyczna i Urologiczna. Szpital realizuje również bardzo ważne dla mieszkańców programy profilaktyczne, takie jak: wczesnego wykrywania raka piersi, chorób tarczycy, wczesnego wykrywania raka prostaty, gruźlicy i chorób płuc. Tabela 31 Łóżka w szpitalach ogólnych, apteki ogólnodostępne i punkty apteczne w 2013 r.

Łóżka w szpitalach Wyszczególnienie Apteki Punkty apteczne ogólnych

Województwo opolskie 4 930 308 47 Powiat Kędzierzyńsko-kozielski 419 29 7 Powiat Opolski 272 31 10 Powiat Strzelecki 199 20 4 Miasto na prawach powiatu – Opole 1 405 50 – Źródło: dane GUS Żłobki Na mocy ustawy z 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz.235) żłobki przestały być częścią systemu opieki zdrowotnej i obecnie pieczę nad ich działalnością, podobnie jak nad funkcjonowaniem ośrodków pomocy społecznej, sprawuje Minister Pracy i Polityki Społecznej. Na terenie Gminy Cisek obecnie nie funkcjonują żłobki. Liczba dzieci, które mogłyby zostać objęte opieką w żłobkach utrzymuje się na stałym poziomie, jedynie w 2012 roku odnotowano

Strona 53 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 największy jej wzrost, osiągający liczbę 160 dzieci do lat 3. W 2014 roku 145 dzieci w gminie podlegało opiece w żłobku, dlatego władze Gminy Cisek rozważają utworzenie klubu dla dzieci do lat 3 w przedszkolu.

Wykres 8 Liczba dzieci w wieku żłobkowym z terenu Gminy Cisek latach 2010-2014 165 160 160

155 149 150 148 146 145 145

140

135 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: dane GUS

2.9 Edukacja

Przedszkola Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat i jest realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych, w szkołach podstawowych oraz w zespołach wychowania przedszkolnego i punktach przedszkolnych. Celem wychowania przedszkolnego jest zapewnienie dzieciom opieki, wspomaganie indywidualnego rozwoju oraz realizacja podstawy programowej. Poniżej przedstawiono porównawczo liczbę przedszkoli, liczbę dzieci uczęszczających do przedszkola oraz liczbę nauczycieli wychowania przedszkolnego w gminach powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, w roku szkolnych 2014/2015. W Gminie Cisek funkcjonują 2 przedszkola (Gminne Przedszkole w Cisku i Gminne Przedszkole w Łanach), zapewniające dostęp do edukacji i opieki dla dzieci w wieku przedszkolnym. Gmina Cisek, podobnie jak Polska Cerekiew, mają najmniejsza liczbę placówek wychowania przedszkolnego, w zestawieniu z innymi gminami powiatu, należy jednak pamiętać, iż są to gminy o najmniejszej liczbie ludności. Tabela 32 Liczba placówek przedszkolnych i dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim w roku szkolnym 2014/2015 Liczba przedszkoli Liczba dzieci Gmina publiczne Liczba dzieci Liczba nauczycieli na 1 nauczyciela i niepubliczne Bierawa 5 210 26 8,1 Cisek 2 151 19 7,9 Kędzierzyn-Koźle 24 1 858 274 6,8 Pawłowiczki 4 269 57 4,7 Polska Cerekiew 2 101 10 10,1

Strona 54 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Liczba przedszkoli Liczba dzieci Gmina publiczne Liczba dzieci Liczba nauczycieli na 1 nauczyciela i niepubliczne Reńska Wieś 5 196 30 6,5 Powiat kędzierzyńsko - 42 2 785 416 6,7 kozielski Źródło: Strategia rozwoju powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego do roku 2022 Analiza wskaźnika dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce, w placówce wychowania przedszkolnego, pozwala stwierdzić, iż Gmina Cisek dysponuje wystarczającą liczba miejsc w placówkach przedszkolnych, ponieważ średnia wartość przedmiotowego wskaźnika, na przestrzeni lat 2010-2014, wynosiła 0,92. Oznacza to, że na jedno miejsce w przedszkolu nie przypadało więcej niż jedno dziecko w wieku 3-5 lat. Tabela 33 Liczba dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w gminach powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2010-2014 Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 Woj. opolskie 0,94 0,95 0,97 0,95 0,93 Powiat kędzierzyńsko-kozielski 0,86 0,88 0,90 0,91 0,85 Kędzierzyn-Koźle 0,86 0,88 0,91 0,89 0,84 Bierawa 0,69 0,75 0,71 0,72 0,73 Cisek 0,97 1,01 0,93 0,79 0,88 Pawłowiczki 0,88 0,97 0,98 0,99 1,00 Polska Cerekiew 0,52 0,58 0,60 0,64 0,54 Reńska Wieś 1,54 1,29 1,36 2,84 1,28 Źródło: dane GUS Szkoły podstawowe, gimnazjalne i ponadgimnazjalne Edukacja publiczna należy do zadań własnych każdej gminy i stanowi jedno z najważniejszych oraz niewątpliwie największych (kosztochłonnych) zadań publicznych, które realizuje również samorząd Gminy Cisek. W roku szkolnym 2015-2016 sieć oświatowa, na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum, na terenie gminy, składa się z trzech szkół podstawowych oraz jednego gimnazjum. Ogółem w roku szkolnym 2015-2016 z oświaty, na terenie gminy, korzysta 284 uczniów szkół podstawowych i 117 uczniów gimnazjum. Tabela 34 Placówki szkolne w Gminie Cisek w 2016 roku Liczba oddziałów Placówki oświatowe Liczba uczniów Deklaracje dwujęzycznych / liczba dzieci Publiczna Szkoła Podstawowa w Landzmierzu 99 97 1/24

Publiczna Szkoła Podstawowa w Łanach 106 106 -

Publiczna Szkoła Podstawowa w Roszowickim Lesie 79 78 2/36 Publiczne Gimnazjum im. Władysława Planetorza 117 116 1/18 w Cisku Źródło: dane Urzędu Gminy Cisek

Strona 55 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Współczynnik skolaryzacji brutto jest relacją liczby osób uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (niezależnie od wieku) do liczby ludności (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania. Współczynnik skolaryzacji brutto, np. dla poziomu szkoły podstawowej wyliczany jest poprzez dzielenie liczby wszystkich uczniów szkół podstawowych bez względu na wiek na początku danego roku szkolnego przez liczbę ludności w wieku 7-12 lat (wiek przypisany do tego poziomu) według stanu w dniu 31 XII tego samego roku; wynik podawany jest w ujęciu procentowym. Natomiast współczynnik skolaryzacji netto stanowi relację liczby osób (w danej grupie wieku) uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia do liczby ludności (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania. Współczynnik skolaryzacji netto, np. dla poziomu szkoły podstawowej wyliczamy dzieląc liczbę uczniów szkół podstawowych w wieku 7-12 lat (wiek przypisany do tego poziomu) na początku danego roku szkolnego przez liczbę ludności w wieku 7-12 lat według stanu w dniu 31 XII tego samego roku; wynik podany jest w ujęciu procentowym. W tabeli poniżej przedstawiono wartości współczynników solaryzacji w Gminie Cisek w latach 2010-2014. Tabela 35 Współczynnik skolaryzacji (netto i brutto) – szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne w Gminie Cisek w latach 2010- 2014 Jednostka oświatowa 2010 2011 2012 2013 2014 Współczynnik skolaryzacji brutto Szkoły podstawowe 81,31 84,74 87,46 89,34 87,65 Gimnazja 86,98 78,19 75,76 73,40 73,51 Współczynnik skolaryzacji netto Szkoły podstawowe 81,01 82,24 84,67 87,50 85,96 Gimnazja 81,77 76,06 73,23 71,81 70,81 Źródło: dane GUS Wysokość współczynników solaryzacji pozwala wnioskować, iż znaczny odsetek uczniów, zwłaszcza gimnazjalnych, realizuje obowiązkową edukację w placówkach oświatowych w sąsiednich gminach lub miastach. Podając za GUS wysokość współczynnika skolaryzacji brutto, dla Kędzierzyna-Koźla, dla szkolnictwa gimnazjalnego wynosi 102%, co oznacza, że do szkół gimnazjalnych uczęszczają uczniowie spoza miasta. Można przypuszczać, że jest to związane z uwarunkowaniami rynku pracy oraz bogatą ofertą edukacyjną miasta Kędzierzyn-Koźle. W roku szkolnym 2014/2015 w Kędzierzynie-Koźlu działało 13 szkół podstawowych oraz 9 gimnazjów. Szkoły ponadgimnazjalne Sąsiedztwo ośrodka miejskiego, jakim jest Kędzierzyn-Koźle, daje młodzieży z Gminy Cisek, możliwość korzystania z placówek szkolnych na poziomie ponadgimnazjalnym, zlokalizowanych stosunkowo niedaleko. Sieć placówek ponadgimnazjalnych w Kędzierzynie-Koźlu jest bardzo bogata i zróżnicowana, składa się ze szkół ogólnokształcących, technicznych, zawodowych i specjalnych o różnych kierunkach i profilach nauczania, w tym dla osób dorosłych.

Strona 56 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Kontynuacja edukacji na poziomie wyższym możliwa jest w oddalonym o około 58 km Opolu (Uniwersytet Opolski, Politechnika Opolska, Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa, Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Opolu, Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji).

Wyniki egzaminów w szkołach podstawowych oraz egzaminów gimnazjalnych Sprawdzian w klasie szóstej szkoły podstawowej obejmuje wiadomości i umiejętności określone w wymaganiach ogólnych i szczegółowych w podstawie programowej kształcenia ogólnego w odniesieniu do trzech kluczowych przedmiotów, nauczanych na dwóch pierwszych etapach edukacyjnych, tj. języka polskiego, matematyki i języka obcego nowożytnego. Podstawę dla wielu zadań z języka polskiego i matematyki stanowią teksty lub informacje z zakresu historii lub przyrody. Sprawdzian składa się z dwóch części:  część pierwsza – obejmuje zadania z języka polskiego i z matematyki,  część druga – obejmuje zadania z języka obcego nowożytnego. Szóstoklasista przystępuje do sprawdzianu z jednego z następujących języków: angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, rosyjskiego i włoskiego. Uczeń może wybrać tylko ten język, którego uczy się w szkole jako przedmiotu obowiązkowego. Sprawdzian ma formę pisemną. Przystąpienie do niego jest warunkiem ukończenia szkoły podstawowej. Nie określa się minimalnego wyniku, jaki powinien uzyskać uczeń, toteż sprawdzianu nie można nie zdać. W Gminie Cisek średnie wyniki końcowego sprawdzianu dla uczniów szkół podstawowych są zbliżone do średniej dla województwa (66,0%), jedynie PSP w Landzmierzu uzyskała średni wynik egzaminów wyraźnie niższy od średniej wojewódzkiej – 46,8%. Najlepszy średni wynik w 2015 roku uzyskała PSP im. Jana Pawła II w Roszowiskim Lesie – 62,6%. Szczegółowe dane z końcowego sprawdzianu szkół podstawowych, w 2015 roku, przedstawione zostały w tabeli poniżej. Tabela 36 Wyniki końcowego sprawdzianu klas VI szkól podstawowych w Gminie Cisek w 2015 roku Część I Wyszczególnienie Razem Matematyka J. angielski język polski Województwo opolskie Liczba uczniów 7808 7604 Średni wynik [%] 66,0 71,8 59,9 78,1 Powiat kędzierzyńsko-kozielski Liczba uczniów 722 722 Średni wynik [%] 64,8 71,5 57,7 77,7 Gmina Cisek Liczba uczniów 35 35 Średni wynik [%] 59,5 66,4 52,4 73,7 Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Roszowickim Lesie Liczba uczniów 16 16 Średni wynik [%] 62,6 66,6 58,4 73,6 Stanin 4 - - 5 Publiczna Szkoła Podstawowa w Landzmierzu Liczba uczniów 6 6 Średni wynik [%] 46,8 59,5 33,3 60,5

Strona 57 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Część I Wyszczególnienie Razem Matematyka J. angielski język polski Stanin 1 - - 2 Publiczna Szkoła Podstawowa w Łanach Liczba uczniów 13 13 Średni wynik [%] 61,6 69,2 53,8 79,9 Stanin 4 - - 6 Źródło: dane Urzędu Gminy Cisek Egzamin gimnazjalny obejmuje wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego w odniesieniu do wybranych przedmiotów nauczanych w trzecim i wcześniejszych etapach edukacyjnych. Egzamin ma formę pisemną. Przystąpienie do egzaminu jest warunkiem ukończenia gimnazjum, ale nie określa się minimalnego wyniku, jaki zdający powinien uzyskać, toteż egzaminu nie można nie zdać. Wyniki testu gimnazjalnego są wyrażone w dwóch formach: – wynik procentowy to odsetek punktów (zaokrąglony do liczby całkowitej), które uczeń zdobył za zadania z danego zakresu/poziomu, – wynik centylowy to odsetek liczby gimnazjalistów (zaokrąglony do liczby całkowitej), którzy uzyskali z danego zakresu/poziomu wynik taki sam lub niższy niż zdający. Poniżej w tabeli zaprezentowano średni wynik procentowy egzaminów uczniów w Cisku, który pokazuje odsetek punktów, które zdający zdobył za zadania mierzące wiadomości i umiejętności z danego zakresu. Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w Gminie Cisek z części matematyczno-przyrodniczej są zbliżone do wyników dla województwa opolskiego (matematyka 42,8 do 46,7 na poziomie województwa, przedmiot przyrodniczy 50,4 do 48,7 na poziomie województwa). W części humanistycznej wyniki wyższe od średniej wojewódzkiej, ponad to na uwagę zasługuje dużo wyższy poziom znajomości języka niemieckiego (część rozszerzona: 88,9 gmina, 65,4 średnia dla województwa opolskiego). Tabela 37 Wyniki egzaminu końcowego dla klas III gimnazjum w 2015 w Gminie Cisek Część humanistyczna Część mat.-przyrodnicza J. angielski J. niemiecki Historia Przedm. J. polski Matemat. Podst. Rozsz. Podst. Rozsz. i WOS przyrodn. Województwo opolskie Liczba 8 549 8 549 6 107 5 870 2 412 766 uczniów Średni wynik 60,3 62,3 46,7 48,7 66,9 47,0 68,0 65,4 [%] Powiat kędzierzyńsko-kozielski Liczba 835 835 527 524 306 96 uczniów Średni wynik 61,2 62,7 47,0 49,6 70,4 49,8 67,7 65,0 [%] Gmina Cisek Liczba 53 53 10 10 43 13 uczniów

Strona 58 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Część humanistyczna Część mat.-przyrodnicza J. angielski J. niemiecki Historia Przedm. J. polski Matemat. Podst. Rozsz. Podst. Rozsz. i WOS przyrodn. Średni wynik 61,2 65,7 42,8 50,4 76,2 60,5 74,3 88,9 [%] Publiczne Gimnazjum im. W. Planetorza w Cisku Liczba 53 53 10 10 43 13 uczniów Średni wynik 61,2 65,7 42,8 50,4 76,2 60,5 74,3 88,9 [%] Stanin 5 6 4 5 7 - 8 - Źródło: dane Urzędu Gminy Cisek Wynik centylowy to odsetek liczby gimnazjalistów (zaokrąglony do liczby całkowitej), którzy uzyskali z danego zakresu wynik taki sam lub niższy niż zdający. Na przykład zdający, którego wynik centylowy w zakresie matematyki wynosi 85, dowie się, że 85% wszystkich gimnazjalistów uzyskało za zadania matematyczne wynik taki sam jak on lub niższy, a 15% gimnazjalistów uzyskało wynik wyższy. Tabela 38 Skala staninowa średnich wyników [w%] z egzaminu gimnazjalnego w 2015 roku Język Język Historia Przedmioty angielski niemiecki Stanin Język polski Matematyka i WOS przyrodnicze na poziomie na poziomie podst. podst. 1 - Najniższy 32 – 44 23 – 37 23 – 32 15 – 23 26 – 38 30 – 39 2 - Bardzo niski 45 – 54 38 – 51 33 – 39 24 – 34 39 – 49 40 – 43 3 - Niski 55 – 58 52 – 56 40 – 43 35 – 40 50 – 55 44 – 47 4 - Niżej średni 59 – 61 57 – 59 44 – 46 41 – 44 56 – 60 48 – 51 5 - Średni 61 – 64 62 – 62 47 – 49 45 – 48 61 – 66 52 – 56 6 - Wyżej średni 65 – 67 63 – 65 50 – 52 49 – 53 67 – 72 57 – 62 7 - Wysoki 68 – 71 66 – 69 53 – 56 54 – 59 73 – 80 63 – 70– 8 - Bardzo niski 72 – 78 70 – 76 57 – 66 60 – 71 81 – 91 71 – 79 9 - Najwyższy 79 – 94 77 – 90 67 – 93 72 – 93 92 - 100 80 - 100 Źródło: dane Okręgowej Komisji Edukacyjnej we Wrocławiu, oke.wroc.pl

2.10 Kultura

Podstawowymi zadaniami samorządowych instytucji kultury są: edukacja kulturalna, wychowanie przez sztukę oraz czytelnictwo. Realizacja tego rodzaju zadań odbywa się poprzez tworzenie warunków dla poznawania dziedzictwa kulturowego oraz zainteresowania sztuką i wiedzą, tworzenie warunków do ochrony i dokumentacji folkloru oraz rozwoju rękodzieła ludowego i artystycznego, rozpoznawanie, rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb oraz zainteresowań kulturalnych i rekreacyjno-sportowych, a także poprzez ochronę i udostępnianie zbiorów bibliotecznych, popularyzację książki i czytelnictwa, prowadzenie działalności promocyjnej i informacyjnej w zakresie kulturalno-oświatowym. Instytucje kultury w Gminie Cisek to: – Gminny Ośrodek Kultury w Cisku,

Strona 59 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

– Biblioteka Publiczna w Cisku, – Filia Biblioteki Publicznej Gminy Cisku w Łanach. Centrum życia kulturalnego jest miejscowość Cisek ale również w pozostałych sołectwach Gmina stwarza warunki infrastrukturalne dla rozwoju kultury i społeczeństwa obywatelskiego. W Łanach znajduje się obiekt wielofunkcyjny z remizą strażacką, biblioteką, ośrodkiem zdrowia i świetlicą wiejską. Dom Wielofunkcyjny w Roszowickim Lesie został rozbudowany o remizę strażacką, a w Nieznaszynie wybudowano nowy obiekt dla strażaków. Gmina Cisek dba o rozwój kulturalny swoich mieszkańców wspierając organizację licznych imprez kulturalnych, muzycznych lub folklorystycznych, takich jak: – Zawody strażackie o Puchar Wójta Gminy, – Turniej piłkarski o Puchar Wójta Gminy, – Dożynki Gminne z konkursem koron żniwnych, – Święto Chleba, Śląskie Wesele, Heimattreffen (Zjazd Mieszkańców Gminy Cisek), Olimpiada Śląska – organizowane co cztery lata, naprzemiennie, w pierwszy weekend sierpnia; podczas Olimpiady Śląskiej rywalizacja odbywa się w 12 dyscyplinach, m.in.: Ciep nudelkulom (Rzut wałkiem do ciasta), Gipki na sztelcach (Bieg na szczudłach) czy Na kole z gołymbiym do zygara (Rowerem z gołębiem do zegara), – Odra Rzeką Integracji Europejskiej – Pływadła, impreza organizowana naprzemiennie z Gminą Bierawa, – Koncerty noworoczne, – Międzygminny festiwal kolęd i pastorałek, – Jarmark Bożonarodzeniowy. Gmina uczestniczy aktywnie w programie “Odnowa wsi”, do którego przystąpiły wsie Łany i Miejsce Odrzańskie, a w 2004 roku Kobylice, Dzielnica, Błażejowice i Cisek. Dzięki działaniu programu wiele regionalnych specjałów znalazło się na Liście Produktów Tradycyjnych, prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prawo do wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych mają produkty, które charakteryzują się tradycyjną, ugruntowaną w czasie (min. 25 lat) metodą wytwarzania, których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji, będące elementem tożsamości społeczności lokalnej oraz stanowiące element dziedzictwa kulturowego regionu, w którym są wytwarzane. Na Liście Produktów Tradycyjnych znajduje się 13 regionalnych specjałów, występujących w gminach wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, również w Gminie Cisek, takich jak: – Germuszka (zwana też warmuszką, biermuszką), – Makaron dziergowicki 10-cio jajeczny, – Mus Jabłkowy, – Pańćkraut z żeberkami – danie warzywno-mięsne,

Strona 60 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

– Placki ziemniaczane – kartoflane, – Ścierka opolska, – Wodzionka, – Kwitownica – wino z owoców pigwy, – Piwo miodowe, – Anyżki – drobne ciasteczka biszkoptowe pokryte kruchą lekko błyszczącą i gładką „skorupką” jak lukrem w kolorze jasnokremowym, – Kretowina – ciasto biszkoptowe o smaku czekoladowym, – Opolskie ciasteczka ze skwarek (szpyrek), – Śliszki (potrawa wigilijna) – podłużne bułeczki drożdżowe nadziewane makiem. Wyznacznikiem działań kulturalnych i potrzeb mieszkańców w zakresie kultury jest także kondycja czytelnictwa. Działalność biblioteki służy zaspokajaniu potrzeb czytelniczych społeczeństwa, jego wychowaniu i upowszechnianiu oraz rozwojowi kultury i wiedzy. Podając za GUS, Biblioteka Publiczna w Cisku wraz z filią w Łanach posiada księgozbiór liczony na około 23,8 tysiąca woluminów. Korzysta z niej rocznie blisko 640 osób rocznie. W placówkach bibliotecznych znajduje się łącznie 8 komputerów z dostępem do szerokopasmowego Internetu, z których mogą korzystać czytelnicy. Poniżej zaprezentowano porównawczo liczbę placówek bibliotecznych oraz tzw. wskaźniki biblioteczne, obrazujące poziom czytelnictwa wśród mieszkańców gmin powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. Liczba placówek bibliotecznych w gminach wiejskich waha się od 2 (Gmina Cisek i Reńska Wieś) do 5 (Gmina Bierawa i Pawłowiczki). Gmina Cisek jest jedną z gmin o mniejszej liczbie czytelników – 110 na 1000 mieszkańców. Tabela 39 biblioteki i filie oraz poziom czytelnictwa w gminach powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w 2014 roku Czytelnicy Wypożyczenia Ludność na Księgozbiór Biblioteki bibliotek księgozbioru na 1 placówkę bibliotek na Jednostka terytorialna i filie publicznych 1 czytelnika biblioteczną 1000 ludności [obiekt] na 1000 w woluminach [os.] [wol.] ludności [os.] [wol.] Powiat kędzierzyńsko-kozielski 25 3 869 3 408,50 143 23,3

Kędzierzyn-Koźle 8 7 855 2 474,60 141 28,7

Bierawa 5 1 566 3 689,20 108 18,3

Cisek 2 2 895 4 115,20 110 15,7

Pawłowiczki 5 1 560 6 385,30 101 16,3

Polska Cerekiew 3 1 404 10 133,40 204 21,2

Reńska Wieś 2 4 121 3 510,90 225 6,3 Źródło: dane GUS

Strona 61 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2.11 Turystyka

Gmina Cisek charakteryzuje się stosunkowo mało urozmaiconą rzeźbą terenu, wynikającą głównie z położenia znacznej części jej obszaru w obrębie obniżenia Kotliny Raciborskiej. Największe urzeźbienie terenu charakterystyczne jest dla sołectwa Miejsce Odrzańskie, Łany i Błażejowice. Pod względem struktury użytkowania gruntów w Gminie Cisek dominują użytki rolne – 91,22%, lasy i zadrzewienia – 1,27%, tereny osiedlowe – 4,82% powierzchni gminy. Ze względu na rolniczy charakter gminy i słabo rozwinięty przemysł na jej obszarze Gmina Cisek kładzie nacisk na ochronę środowiska naturalnego, a co za tym idzie, rozwój turystyki ekologicznej i agroturystyki. W 2009 roku została przyjęta Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Cisek na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016. Przyjęty dokument ma charakter kierunkowy, wyznaczone i opisane w nim zadania stanowią wytyczne do realizacji Polityki Ekologicznej na terenie gminy. Celem tych zadań jest kształtowanie ładu przestrzennego, w sposób zgodny z bieżącymi wymogami ochrony środowiska. Na terenie Gminy Cisek objęty ochroną prawną jest Obszar Chronionego Krajobrazu Wronin- Maciowakrze oraz parki przypałacowe i wiejskie na terenie Miejsca Odrzańskiego i Steblowa. Obszar Chronionego Krajobrazu Rejonu Wronin-Maciowakrze charakteryzuje się pagórkowatym ukształtowaniem terenu. Wysokości względne dochodzą tu do 40 m. Występują tu liczne wąwozy, jary i parowy wraz z płatami resztek lasów. Teren leży w górnej części zlewni Potoku Dzielniczka – lewobrzeżnego dopływu Odry. Cechą charakterystyczną obszaru są rozległe, suche wierzchowiny lessowe oraz silnie wilgotne dna dolinne z licznymi mokradłami oraz oczkami wodnymi. Na terenie obszaru chronionego krajobrazu stwierdzono liczne występowanie płazów: m.in. grzebieniuszki ziemnej; ssaków: resztkowe, pojedyncze kolonie susła moręgowatego oraz ptaków: rzadkiej kląskawki. Na terenie Gminy Cisek stwierdzono występowanie zaledwie 2 gatunków roślin ściśle chronionych, które znalazły się na „Czerwonej liście roślin zagrożonych w województwie opolskim", są to: - zimowit jesienny (zagrożenie niższego ryzyka) - śniedek baldaszkowaty (krytycznie zagrożone). Na obszarze gminy nie został wyznaczony żaden obszar Natura 2000, nie ma również planowanych obszarów Natury. Gmina Cisek posiada możliwości rozwoju turystyki ekologicznej dzięki dobrej infrastrukturze technicznej gminy, na którą składa się sieć dróg, pełne zwodociągowanie, pełna telefonizacja gminy oraz dobrze rozbudowana sieć elektroenergetyczna. Korzystna dla gminy jest bliska odległość w jakiej znajduje się duża aglomeracja przemysłowa – Kędzierzyn-Koźle oraz granica z Czechami. Produkt agroturystyczny na obszarach wiejskich tworzą: dobra materialne, wszelkie usługi, osoby, czynności, miejsca, organizacje, pomysły oraz idee związane z gospodarstwem rolnym. Stanowi on zatem kombinację usług, miejsca i usług turystycznych w ramach danego gospodarstwa rolnego czy leśnego. Ten rodzaj turystyki związany

Strona 62 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 jest z pobytem w gospodarstwie rolnym i dotyczy różnych form spędzania czasu wolnego oraz uprawiania aktywności turystycznych i rekreacyjnych, których dobór i kompozycja uzależnione są od obszaru, na jakim zlokalizowana jest działalność agroturystyczna. Formy wypoczynku w ramach agroturystyki to także: wycieczki piesze, rowerowe, konne, przyrodnicze, kulturowe, wędkarstwo, łowiectwo. Aktywizacja gminy w tym zakresie jest szansą na zapobieganie wzrostowi bezrobocia poprzez tworzenie nowych miejsc pracy. Agroturystyka może stać się atrakcyjną formą turystyki, gdyż sprzyja fizycznej regeneracji oraz daje możliwość korzystania z różnych form aktywnej rekreacji. Na obszarze gminy zarejestrowanych jest 6 gospodarstw agroturystycznych. Tabela 40 Gospodarstwa agroturystyczne mieszczące się na terenie Gminy Cisek Ilość Nazwa Sołectwo miejsc Formy aktywnego wypoczynku/atrakcje nocleg. z tego miejsca można korzystać o każdej porze roku w ramach turystyki pieszej, rowerowej i samochodowej grille, ogniska duże pole namiotowe U Donaty Cisek 15 ekologiczne warzywa i owoce degustacje domowych specjałów dwie świnki wietnamskie mini muzeum ukazujące jak kiedyś wyglądało życie na wsi grille, ogniska teren gospodarstwa znajduje się przy rzece Odrze Gospodarstwo możliwość wypożyczenia sprzętu wędkarskiego Agroturystyczne Cisek 12 możliwość wypożyczenia sprzętu kajakowego „Ketzler's” możliwość wypożyczenia rowerów sala konferencyjno-bankietowa z zapleczem gastronomicznym (70- 80 os.) możliwość degustacji i nabycia produktów tradycyjnych oraz regionalnych nagrodzonych dyplomami (atrakcją są przetwory z owoców z ogrodu) Eko-Gościniec Przewóz 6 w sadzie jest miejsce na wypoczynek, ognisko oraz miejsce do w sadzie grillowania wraz z altanką możliwość rozbicia namiotu oraz pobyt ze zwierzątkiem miejsce na zabawy dla dzieci - 0,5 ha łąk oraz dostęp do Internetu Noclegi nowo otwarte mieszkania w pięknej i malowniczej okolicy, gdzie Landzmierz 4 u Cichonia można przenocować i spędzić miło czas największą atrakcją pobytu są konie – możliwość przejazdów bryczką oraz jazdy na koniu wierzchem nadodrzańskimi szlakami i Ranczo licznymi dróżkami śródpolnymi w Dolinie Odry Przewóz 2 sporty konne i kulig zimą Quarter HK Horses mini ZOO smaczne posiłki i potrawy przygotowane z produktów wytworzonych w gospodarstwie rolnym. położenie w spokojnym rejonie wsi, idealnie na wypoczynek dla rodzin Tanie noclegi na Cisek 8 z dziećmi, dla pracowników firm i wszystkich innych osób, które chcą Rakowach spędzić czas w ciszy i na łonie natury Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Cisek

Strona 63 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Przewaga gruntów rolnych w Gminie Cisek może być jej dużym walorem. Ze względu na brak przemysłu skutki hałasu przemysłowego nie są uciążliwe dla mieszkańców, a zanieczyszczenia powietrza oraz wód są znacznie mniejsze. Dzięki temu gmina staję dobrym miejscem dla wszelkiego rodzaju aktywności na świeżym powietrzu. Gminy Cisek, Polska Cerekiew i Reńska Wieś wystąpiły do Polskich Kolei Państwowych z wnioskiem o przejęcie części nieczynnej linii kolejowej Kędzierzyn-Koźle – Baborów w celu utworzenia na nasypie kolejowym ścieżek rowerowych. Inwestycja z jednej strony ułatwi mieszkańcom wiosek bezpieczne dotarcie do Kędzierzyna-Koźla, a z drugiej, kędzierzynianie będą się mogli wybrać na wycieczkę rowerową wśród pól, łąk i zagajników, prowadzącą m.in. obok jeziora Dębowa i wzdłuż kilku rzeczek aż do Polskiej Cerekwi. W Gminie Cisek ścieżki pieszo-rowerowe mają powstać wzdłuż wciąż budowanych wałów przeciwpowodziowych. Rajem dla wędkarzy jest akwen wodny, w sołectwie Kobylice, będący wyrobiskiem pożwirowym o powierzchni około 11,54 hektar. Zbiornik leży w odległości ok. 6 km od Kędzierzyna-Koźla, oddalony od zgiełku miejskiego. Akwen od trzech stron otaczają pola i łąki, a od strony południowo-zachodniej graniczy z drogą biegnącą w kierunku Kędzierzyna-Koźla. Wśród rybostanu występują: karp, lin, leszcz, szczupak, płoć oraz duży sandacz, który ma tutaj doskonałe warunki do rozrodu. W miejscowościach Cisek, Łany i Miejsce Odrzańskie znajdują się parki podworskie i kościoły, które łączą w sobie walory przyrodnicze i historyczne, dlatego też zostały wpisane na listę zabytków kultury materialnej zarejestrowanej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Tabela 41 Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków na terenie Gminy Cisek (stan na 31 grudnia 2015 r.) Sołectwo Zabytki

Cisek Kościół parafialny pw. Nawiedzenia NMP, 1922-27, nr rej.: A - 105/2009 - Zespół kościoła parafialnego, nr rej.: A - 154/2011 z 7 marca 2011 roku: - kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła, 1903 - 05 - kaplica św. Jana Nepomucena, 1 poł. XIX - cmentarz kościelny Łany - ogrodzenie, mur Park pałacowy, XIX, nr rej.: P - 42/59 z 21 stycznia 1959 roku

Spichlerz, ul. Główna 52, drewniany, 1756, nr rej.: 1614/67 z 3 lutego 1967 roku Kościół cmentarny pw. Świętej Trójcy, drewniany, 1770, nr rej.: 92/54 z 13 kwietnia1954 roku (wypis z księgi rejestru) Miejsce Cmentarz parafialny, XVIII - XIX, nr rej.: 258/90 z 27 czerwca 1990 roku Odrzańskie Mauzoleum rodziny Reibnitz, 1 poł. XIX, nr rej.: 2228/90 z 17.07.1990

Park pałacowy, XVIII - XIX, nr rej.: 183/88 z 7 listopada 1988 roku Źródło: Narodowy Instytut Dziedzictwa, www.nid.pl Oceniając gminę pod względem atrakcji turystycznych, jakości środowiska należy stwierdzić, że są one w miarę korzystne. Gmina posiada podstawową bazę noclegową w postaci gospodarstw agroturystycznych, które łącznie dysponują 47 miejscami noclegowymi oraz salą bankietowo- konferencyjną na ok. 70 osób.

Strona 64 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

2.12 Sport

Ważnym aspektem polityki prospołecznej samorządu jest stwarzanie warunków dla uprawiania kultury fizycznej i aktywności rekreacyjnej, co wiąże się z funkcjonowaniem infrastruktury sportowej i działalnością klubów sportowych oraz zasobami kadry trenersko-instruktorskiej. Niestety na terenie Gminy Cisek nie działa formalna instytucja sportowa prowadzona przez gminę – Gminny Ośrodek Sportu. Gmina posiada halę sportową przy Publicznym Gimnazjum w Cisku, gdzie mieszkańcy i kluby sportowe mogą korzystać z trzech pełnowymiarowych boisk, siłowni i sprzętu sportowego. Na terenie gminy znajdują się 4 boiska piłkarskie oraz boisko Orlik przy Publicznej Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II w Roszowickim Lesie. Poniżej zestawiono dane dotyczące klubów sportowych, sekcji i kadry instruktorsko-trenerskiej. Liczba klubów sportowych i sekcji sportowych systematycznie wzrasta. Od 2010 roku do 2012 na terenie gminy powstały 3 nowe kluby sportowe, co przełożyło się na zasoby kadry instruktorsko-trenerskiej. Wzrastała również liczba członków klubów – na przestrzeni 4 lat dołączyły do nich 102 osoby aktywnie uprawiające sport. Na podstawie poniższych danych widzimy ogromną dysproporcję w liczbie chłopców i dziewcząt należących do klubów sportowych. Przyczyną takiej sytuacji może być fakt, iż kluby w Gminie Cisek realizując swoje cele i zadania, kładą nacisk na tą samą dyscyplinę sportu, jaką jest piłka nożna. Obecnie w gminie istnieją cztery kluby piłki nożnej: Victoria Cisek, Victoria Łany, Ruch Steblów, LZS Kobylice.

Tabela 42 Dane dotyczące klubów sportowych (łącznie z Uczniowskimi Klubami Sportowymi) i kadry instruktorsko-trenerskiej działających na terenie Gminy Cisek w l. 2010-2014. 2010 2012 2014 Kluby [szt.] 1 3 4 Członkowie [os.] 41 115 143 Ćwiczący ogółem [os.] 48 120 143 Ćwiczący mężczyźni [os.] 48 117 143 Ćwiczący kobiety [os.] 0 3 0 Ćwiczący do lat 18 ogółem [os.] 26 48 44 Ćwiczący do lat 18 chłopcy [os.] 26 45 44 Ćwiczący do lat 18 dziewczęta [os.] 0 3 0 Sekcje sportowe [szt.] 1 4 4 Trenerzy [os.] 1 2 4 Instruktorzy sportowi [os.] 1 2 2 Inne osoby prowadzące zajęcia sportowe [os.] 1 1 0 Źródło: dane z GUS

2.13 Aktywność społeczna

Liczba działających na terenie danej gminy, czy miejscowości, organizacji pozarządowych (NGO) stanowi wskaźnik aktywności danej społeczności. Najczęściej spotykaną formą organizacji pozarządowej jest

Strona 65 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 stowarzyszenie. Ponadto, oprócz stowarzyszeń oraz fundacji, organizacje pozarządowe działają jako osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną), niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku. Organizacje pozarządowe są ważnym elementem wpływającym na rozwój lokalny. Związane jest to z pełnieniem przez nie funkcji integracyjnej w społecznościach lokalnych, czyli udziale w procesie budowania więzi społecznych, zbliżania jednostek i społeczności lokalnych. Funkcjonowanie organizacji pozarządowych jest o tyle istotne, że uzupełniają one swoimi działaniami ofertę instytucji publicznych, przyczyniając się do wzbogacenia propozycji kulturalnej czy edukacyjnej regionu, realizują przedsięwzięcia społeczne i liczne inicjatywy, które w efekcie przekładają się na atrakcyjność turystyczną oraz osiedleńczą obszaru. W Gminie Cisek dominują organizacje pozarządowe z dziedziny bezpieczeństwa publicznego (Ochotnicze Straże Pożarne), sportowe oraz stowarzyszenia nastawione głównie na szeroko rozumiany rozwój lokalny. W tabeli poniżej przedstawiono organizacje pozarządowe, działające na terenie gminy: Tabela 43 Organizacje pozarządowe działające na terenie Gminy Cisek w 2015 roku Miejscowość Nazwa organizacji pozarządowej Błażejowice Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci i Młodzieży "Bieg Życia" Ochotnicza Straż Pożarna Gminne Zrzeszenie "Ludowe Zespoły Sportowe" W Cisku Ludowy Klub Sportowy "Victoria" Oddział Wiejski Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego Cisek Stowarzyszenie Centrum Rozwoju I Edukacji "Idea" Tôwarzistwo Piastowaniô Ślónskij Môwy "Danga" Towarzystwo Promocji i Rozwoju Wsi Cisek - Cisek 2000 "Stowarzyszenie Na Rzecz Wsi Cisek" Dzielnica Ochotnicza Straż Pożarna Kobylice - Landzmierz - Ochotnicza Straż Pożarna w Łanach Łany "Fundatio Sancti Bartholomaei" Miejce Odrzańskie Ochotnicza Straż Pożarna Nieznaszyn Ochotnicza Straż Pożarna Podlesie Ochotnicza Straż Pożarna Przewóz Ochotnicza Straż Pożarna Roszowicki Las Ochotnicza Straż Pożarna Źródło: dane Urzędu Gminy Cisek Aktywność w zakresie frekwencji wyborczej, podczas wyborów parlamentarnych w 2015 roku, mieszkańców Gminy Cisek, na poziomie 14,99% jest wyższa od średniej powiatu (14,44%) co jest

Strona 66 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 zjawiskiem pozytywnym. W porównaniu do innych gmin wiejskich powiatu jedynie Gmina Polska Cerekiew miała wyższa frekwencję wyborczą (19,99%) niż Gmina Cisek. Tabela 44 Frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2015 roku Samorząd Liczba wyborców Liczba kart oddanych Frekwencja Kędzierzyn-Koźle 48 576 7 172 14,76% Bierawa 6 243 855 13,70% Cisek 4 649 697 14,99% Pawłowiczki 6 309 734 11,63% Polska Cerekiew 3 532 706 19,99% Reńska Wieś 6 713 810 12,07% Powiat kędzierzyńsko- 76 022 10 974 14,44% kozielski Źródło: oficjalna strona Państwowej Komisji Wyborczej, parlament2015.pkw.gov.pl Współpraca zagraniczna Gmina Cisek od kilku lat współpracuje z jednostkami samorządowymi z zagranicy. Oficjalne umowy o współpracę podpisano z 2 partnerami:  układ partnerski pomiędzy niemiecką Gminą Breitungen, a Gminą Cisek zawarty został w dniu 6 września 2002 roku,  układ partnerski pomiędzy Gminą Körperich (Niemcy), a Gminą Cisek zawarty został w dniu 8 sierpnia 2004 roku. Gmina Breitungen położona w jest „zielonym sercu” Niemiec, nad rzeką Werrą, między Lasem Turyngskim a Rhön-em posiada bardzo dobre walory przyrodnicze, krajobrazowe i turystyczne. Powierzchnia gminy wynosi 4 488 ha, a liczba mieszkańców - 5 382. Gmina Körperich położona jest nad granicą Luxemburgu, liczy 1061 mieszkańców. Gmina jest bogata w zabytki (Zamek w Kewenig – jeden z najstarszych w całym powiecie; Zamek Petry z roku 1823, Kościόł St. Hubertus z 1790 roku). Współpraca zagraniczna jest okazją do poznania kultury innych krajów oraz ich mieszkańców.

2.15 Mniejszość niemiecka - działalność i znaczenie

Spis powszechny przeprowadzony w 2011 roku wykazał, że na terenie Polski przynależność niemiecką zadeklarowało w sumie 149 000 osób. Łącznie w 42 gminach mniejszość niemiecka stanowi minimum 10% liczby mieszkańców (34 na Śląsku Opolskim, 8 w województwie śląskim). Gmina Cisek jest czwartą gminą w Polsce pod względem procentowego udziału mniejszości niemieckiej w ogóle mieszkańców (30,9%), ustępując jedynie Gminie Reńska Wieś (32,0%), Gminie Strzeleczki (32,9%) i Gminie Biała (32,2%). Dziesięcioprocentowy udział mniejszości jest także progiem dostępności oświaty dwujęzycznej, możliwości ustawienia tablic dwujęzycznych oraz wprowadzenia języka pomocniczego w urzędach.

Strona 67 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 45 Udział niemieckiej mniejszości narodowej w liczbie mieszkańców gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w 2011 roku Liczba mieszkańców Nazwa gminy Liczba mniejszości Procent mniejszości gminy w 2011 roku

Bierawa 7 767 1 369 17,6%

Cisek 6 006 1 855 30,9%

Pawłowiczki 8 097 1 502 18,6%

Polska Cerekiew 4 413 949 21,5%

Reńska Wieś 8 265 2 648 32,0% Źródło: mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl Na terenie Gminy Cisek, miejscowa mniejszość prowadzi działalność w Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, z główną siedzibą w Opolu. W każdym sołectwie funkcjonuje Koło Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim (TSKN). Celem Towarzystwa jest animacja i wspieranie życia kulturalnego Mniejszości Niemieckiej, rozwój niemieckojęzycznego szkolnictwa w regionie, propagowanie dwujęzyczności mieszkańców regionu jak również wspieranie instytucji o charakterze społecznym, jak np. Domy Spotkań i świetlice przy DFK, biblioteki, szkoły, przedszkola. Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim zrzesza wielu mieszkańców Gminy Cisek i realizuje corocznie liczne przedsięwzięcia (festyny, spotkania, odczyty, wystawy, wycieczki) decydujące o kulturowym i społecznym życiu gminy. Jest to największa i najprężniej działająca organizacja w gminie. Mniejszość niemiecka przyczynia się do rozwoju Gminy Cisek na różnych płaszczyznach życia społecznego, takich jak edukacja (propagowanie języka niemieckiego jako drugiego języka ojczystego przyczynia się do bardzo dobrych wyników uczniów gimnazjów z rozszerzonego języka niemieckiego) czy kultura (organizacja kursów, imprez kulturalnych, spotkań kulturalno-dyskusyjnych, warsztatów).

Strona 68 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

3. Ocena i oczekiwania mieszkańców – wyniki badań sondażowych

3.1 Zagadnienia metodologiczne

W ramach prac diagnostycznych nad opracowaniem Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016 -2025, przeprowadzone zostało badanie sondażowe wśród mieszkańców Gminy Cisek, służące pozyskaniu ich opinii na temat warunków życia i potencjału rozwojowego gminy. Sondaż został przeprowadzony w styczniu i lutym 2016 roku. Narzędziem przeprowadzenia badania sondażowego był formularz ankiety. Poprzez wybór sposobu uczestniczenia w badaniu (ankieta on-line oraz swobodny dostęp do ankiet w Urzędzie Gminy Cisek) badanie miało charakter anonimowy i losowy. Pytania dotyczyły przede wszystkim obecnej kondycji społeczno-gospodarczej Gminy Cisek, warunków życia oraz oczekiwań, co do kierunków jej rozwoju. Ponadto respondenci odpowiadali na pytania związane z przywiązaniem do miejsca zamieszkania oraz możliwościami i barierami rozwojowymi gminy, a także mieli możliwość zgłaszania propozycji konkretnych projektów/programów skierowanych do mieszkańców. Badanie przeprowadzone było:  w formie elektronicznej (on-line), za pośrednictwem interaktywnego formularza ankietowego,  tradycyjną metodą (PAPI), w ramach której formularze ankiet w wersji papierowej były umieszczone w miejscach ogólnodostępnych. W badaniu ankietowym wzięło udział łącznie 105 respondentów. Formularz ankiety zawierał następujące elementy:  Metryczkę – podstawowe dane respondenta (płeć, wiek, status, wykształcenie);  Ocenę warunków życia w Gminie Cisek (ocenie podlegało 26 elementów będących miernikiem jakości życia);  Wskazanie mocnych i słabych stron Gminy Cisek;  Wskazanie stosunku do swojego miejsca zamieszkania oraz preferencji, co do przyszłego miejsca zamieszkania;  Wskazanie najważniejszego przedsięwzięcia, które warto zrealizować w Gminie Cisek;  Wybór i ocenę ważności kierunków rozwoju i działań samorządu na rzecz harmonijnego rozwoju gminy (ocenie podlegało 10 propozycji działań). Ponieważ nie wszystkie formularze ankietowe były wypełnione kompletnie, dla poprawności prezentowania danych, w opisach wykresów i tabel wskazano liczbę respondentów (N), którzy faktycznie udzielili odpowiedzi na określone pytanie.

3.1.1 Charakterystyka respondentów Podstawowe dane respondenta zawarte w formularzu ankietowym umożliwiają opracowanie charakterystyki uczestniczących w badaniu. W celu pozyskania przedmiotowych danych każda

Strona 69 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 z przygotowanych ankiet zawierała metryczkę, w której należało odpowiedzieć na pytania o to, jaka jest struktura płci, wieku, wykształcenia oraz zatrudnienia respondenta. W badaniu sondażowym wzięło udział 105 osób. Podział grupy respondentów ze względu na płeć przedstawia poniższa tabela. Tabela 46 Podział respondentów ze względu na płeć N=97 Płeć Liczba całkowita % Kobieta 47 48,5% Mężczyzna 50 51,5% Razem 96 100% Źródło: opracowanie własne Podział respondentów ze względu na kategorie wieku jest proporcjonalny – wszystkie grupy wiekowe były reprezentowane w badaniu sondażowym. Można zaobserwować niewielką przewagę na korzyść reprezentantów osób w wieku 46-55 lat (grupa 27 osób, stanowiących 28% liczby respondentów) oraz 26-35 lat (grupa 22 osób, stanowiących 23% liczby respondentów). Najmniej liczni są reprezentanci grupy wiekowej powyżej 67 lat (2 osoby – 2% liczby respondentów) lat oraz 16-25 lat (14 osób – 14% liczby respondentów). Należy się zastanowić przy okazji tej informacji m.in. nad poszukaniem innych kanałów informacyjnych dla tych grup wiekowych, a także nad diagnozą problemów w zakresie kapitału społecznego Gminy. Wyniki badań, realizowanych w skali ogólnopolskiej przez Instytut Spraw Publicznych, na temat społeczeństwa obywatelskiego oraz kapitału społecznego w Polsce pokazują, że udział osób w wieku 15-20 oraz powyżej 60 roku w miejscowościach poza aglomeracjami miejski ma tendencje do utrzymywania się na stosunkowo niskim poziomie1. Wykres 9 Wiek respondentów (N=96)

2%

14% 16% 16-25 26-35 36-45 46-55 23%

56-66 28% 67 i więcej

17%

Źródło: opracowanie własne

1 Partycypacja publiczna w praktyce, red. Anna Olech, Warszawa 2013; Przepis na uczestnictwo. Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, red. Anna Olech, Warszawa 2013.

Strona 70 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Struktura wykształcenia badanych opiera się na grupie osób ze średnim wykształceniem – 42% (42 osoby) badanych posiada ten poziom wykształcenia. Kolejną grupę stanowi 27 osób (stanowiących 27% respondentów) legitymujący się wyższym wykształceniem, a 25% badanych (25 osób) posiada wykształcenie zawodowe. Pozostałe 6% badanych to osoby z gimnazjalnym i podstawowym wykształceniem. Można stwierdzić, iż w Gminie Cisek aktywność społeczna (podejmowanie głosu, działalność w organizacjach pozarządowych, czy aktywny udział w wyborach) cechuje mieszkańców z wykształceniem zawodowym, średnim i wyższym, a mniej aktywni są mieszkańcy z wykształceniem gimnazjalnym i podstawowym. Wykres 10 Wykształcenie respondentów (N=100)

2%

4%

Wyższe 27% 25% Średnie Zawodowe Gimnazjalne Podstawowe

42%

Źródło: opracowanie własne Ankietowani reprezentowali różne grupy statusu zawodowego. Najliczniejszą grupę stanowiły osoby pracujące (65 respondentów). Status na rynku pracy, z podziałem na pracujący, uczący się, bezrobotny prezentuje poniższy wykres. Wykres 11 Status na rynku pracy ankietowanych (N=83)

6 2

10 Pracujący Uczący się Bezrobotny Inne

65

Źródło: opracowanie własne

Strona 71 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Podsumowując charakterystykę grupy badanych, należy stwierdzić, iż jest to obraz zróżnicowany. W badaniu wzięły udział 47 kobiet oraz 50 mężczyzn. Najliczniejsza grupę respondentów stanowiły osoby pracujące, legitymujące się wykształceniem zawodowym, średnim i wyższym. Niewielki udział w badaniu stanowili mieszkańcy z wykształceniem podstawowym oraz gimnazjalnym. Z punktu widzenia grup wiekowych, według podziału określonego w formularzu ankiety, udział w badaniu wzięli reprezentanci każdej z wyszczególnionych grup, a wśród nich znaczną część stanowiły osoby w wieku 46-55 lat oraz 26-35 lat (łącznie 51% respondentów). Grupy, które w badaniu miały swoją niską reprezentację to osoby powyżej 67 roku życia (emeryci, renciści).

3.2 Ocena jakości życia mieszkańców Gminy Cisek

W badaniu sondażowym poruszono ważną kwestię dotyczącą oceny poszczególnych aspektów jakości życia w Gminie Cisek. Pierwsze pytanie zawierało listę czynników wpływających na jakość życia w gminie oraz ocenę każdego z czynników. Przedmiotowy zestaw pytań i udzielone na nie odpowiedzi obrazują oceny i opinie mieszkańców na temat działań władz samorządowych, jakości oferowanych usług publicznych oraz stanu infrastruktury gminnej. Na poniższych trzech wykresach zaprezentowano wszystkie 26 kategorii oceny jakości życia w gminie, według kolejności zadanych pytań oraz odpowiedzi badanych. Dla przejrzystej prezentacji wyników, poza poniżej przedstawionym całościowym zestawieniem wyników, zaprezentowano na osobnych wykresach te, które zostały ocenione najlepiej oraz te, które w opinii mieszkańców uzyskały najsłabsze oceny.

Strona 72 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 12 Ocena jakości życia w Gminie Cisek (N=105)

Otwartość samorządu na inicjatywy mieszkańców 42,7% 12,6%

Jakość oferty czasu wolnego kierowanej do seniorów 11,7% 40,8%

Jakość oferty czasu wolnego kierowanej do młodzieży 18,3% 34,6%

Możliwość znalezienia zatrudnienia w gminie 12,5% 51,9%

Możliwości działania dla mniejszości narowodywch 69,2% 2,9%

Warunki do prowadzenia działalności gospodarczej 38,8% 14,6%

Możliwość załatwiania spraw urzędowych przez Internet 50,5% 9,5%

Dostępność i jakość komunikacji publicznej 31,1% 36,9%

Poziom bezpieczeństwa w Gminie Cisek 69,2% 2,9%

Poziom rozwoju budownictwa mieszkaniowego 35,6% 25,7%

Aktywność organizacji pozarządowych 42,7% 14,6%

Jakość obsługi w Urzędzie Gminy i jego jednostkach 84,6% 2,9%

Jakość usług pomocy społecznej 69,5% 1,9%

Dostępność usług służby zdrowia 78,8% 1,9%

Jakość oferty sportowej i rekreacyjnej 46,2% 18,3%

Stan infrastruktury sportu i rekreacji 58,7% 7,7%

Jakość oferty kulturalnej i rozrywkowej 37,1% 22,9%

Stan infrastruktury kulturalnej i rozrywkowej 45,2% 16,3%

Dostęp do Internetu 73,1% 8,7%

Stan środowiska naturalnego 60,6% 6,7%

Czystość w gminie 68,6% 6,7%

Dostępność kanalizacji i wodociągów 28,2% 44,7%

Stan techniczny chodników i oświetlenia 26,7% 34,3%

Stan techniczny infrastruktury drogowej 26,2% 26,2%

Poziom edukacji podstawowej i gimnazjalnej 89,3% 1,0%

Dostęp do przedszkoli i żłobków 84,6% 2,9%

100% 50% 0% 50% 100% dobra i bardzo dobra słaba i bardzo słaba

Źródło: opracowanie własne Z poniższego wykresu wynika, iż respondenci najwyżej ocenili poziom edukacji podstawowej na ternie Gminy Cisek. Jako bardzo dobrą i dobrą oceniło ją 89,3% respondentów (92 osoby). Bardzo dobrze i dobrze, przez taka sama liczbę respondentów (84,6% respondentów – 88 osób), została oceniona

Strona 73 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 również jakość obsługi w Urzędzie Gminy Cisek i jego jednostkach oraz dostęp do przedszkoli. Mieszkańcy gminy podkreślili dobrą dostępność i jakość usług służby zdrowia oraz dostęp do szybkiego Internetu w technologii światłowodowej. Wykres 13 Najwyżej oceniane aspekty życia w Gminie Cisek (N=105)

Poziom edukacji podstawowej i gimnazjalnej 89,3% 8,7% 1,0%

Jakość obsługi w Urzędzie Gminy i jego jednostkach 84,6% 10,6% 2,9%

Dostęp do przedszkoli i żłobków 84,6% 11,5% 2,9%

Dostępność usług służby zdrowia 78,8% 18,3% 1,9%

Dostęp do Internetu 73,1% 18,3% 8,7%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

dobra i bardzo dobra średnia słaba i bardzo słaba

Źródło: opracowanie własne Poniższy wykres prezentuje odpowiedzi związane z najsłabiej ocenionymi kategoriami życia społecznego w Gminie Cisek. Na najsłabszą ocenę według respondentów zasługuje brak możliwości zatrudnienia na terenie gminy, co stanowi problem szerszy, ponadlokalny – 51,9% respondentów (54 osoby) wskazuje ten czynnik jako kluczową barierę. Na szczególną uwagę jednak zasługują kolejne kategorie, które bezpośrednio wynikają z kompetencji i możliwości oraz potencjału endogennego samorządu lokalnego – 44,7% respondentów (46 osób) dostępność do kanalizacji oceniło jako słabą lub bardzo słabą. Na uwagę zasługuje niska ocena jakości oferty czasu wolnego skierowanej zarówno do młodzieży jak i seniorów – odpowiednio 34,6% i 40,8% respondentów (36 osób i 42 osoby) ocenia ten czynnik negatywnie. Mieszkańcy Gminy Cisek wskazali również na słabą dostępność i jakość komunikacji publicznej – 36,9% respondentów (38 osób). W tym kontekście należałoby podjąć działania związane z analizą stanu infrastruktury podstawowej, oferty zagospodarowania czasu wolnego, oferty kulturalnej zarówno instytucji publicznych jak i organizacji pozarządowych oraz działań przedsiębiorstw prywatnych tak, aby stanowiły one spójną całość, być może zintegrowaną wspólną promocją.

Strona 74 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 14 Najsłabiej ocenione aspekty życia w Gminie Cisek (N=105)

Jakość oferty czasu wolnego kierowanej do 18,3% 31,7% 34,6% 15,4% młodzieży

Dostępność i jakość komunikacji publicznej 31,1% 29,1% 36,9% 2,9%

Jakość oferty czasu wolnego kierowanej do 11,7% 30,1% 40,8% 17,5% seniorów

Dostępność kanalizacji i wodociągów 28,2% 23,3% 44,7% 3,9%

Możliwość znalezienia zatrudnienia w gminie 12,5% 19,2% 51,9% 16,3%

0% 20% 40% 60% 80% 100% dobra i bardzo dobra średnia słaba i bardzo słaba nie mam zdania

Źródło: opracowanie własne Kolejną analizowaną kategorią była opinia respondentów na temat mocnych i słabych stron Gminy Cisek. Pytanie miało formę otwartą. Na pytanie odpowiedziało 68 osób czyli 64,8% badanych. Aby skodyfikować odpowiedzi pytania otwartego użyto najczęściej powtarzających się stwierdzeń, jako haseł kluczowych. Wygenerowano następujące kategorie:  środowisko naturalne/przyroda/otoczenie,  rozwój gminy – działania prorozwojowe,  infrastruktura społeczna (obiekty użyteczności publicznej, dostęp do Internetu),  jakość edukacji placówek oświatowych z terenu gminy. Według respondentów najbardziej pozytywnym elementem jest dostęp do infrastruktury społecznej (opinie umieszczone w tej kategorii stanowiły 36,8% wszystkich odpowiedzi), znalazły się tu odpowiedzi respondentów dotyczące dostępności Internetu, dostępności placówek służby zdrowia oraz budowy mostu Bierawa-Cisek i wałów wzdłuż Odry. Podkreślono również dobry dostęp do obiektów sportowych (hala sportowa, Orliki) oraz działania gminy w zakresie rozwoju sportu i rekreacji. Mieszkańcy ocenili pozytywnie (30,9% udzielonych odpowiedzi w tej kategorii) stan budynków oraz poziom edukacji w gminnym przedszkolu oraz szkołach. Kolejną kategorię stanowiły odpowiedzi oceniające pozytywnie środowisko naturalne gminy, w tym zwłaszcza położenie na rzeka Odrą – 19,1% udzielonych odpowiedzi. Działania prorozwojowe Gminy Cisek, w tym współpraca z organizacjami pozarządowymi (z Ochotniczą Strażą Pożarną, DFK – Deutscher Freund-schaftskreis) została oceniona pozytywnie przez 13,2% respondentów, którzy udzielili odpowiedzi na to pytanie.

Strona 75 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 15 Mocne strony Gminy Cisek wg respondentów (N=68)

Środowisko naturalne/przyroda/otoczenie 19%

Rozwój gminy – działania 31% prorozwojowe

13% Infrastruktura społeczna (obiekty użyteczności publicznej, dostęp do Internetu) Jakość edukacji placówek oświatowych z terenu gminy 37%

Źródło: opracowanie własne Na pytanie o słabe strony Gminy Cisek odpowiedziały 74 osoby, czyli 70,5% badanych. Podobnie jak w poprzednim wypadku podzielono odpowiedzi na zwarte kategorie:  infrastruktura drogowa i kanalizacja,  czynniki gospodarcze,  bezrobocie,  oferta czasu wolnego,  czynniki lokalne,  komunikacja publiczna. Najsłabiej ocenianą według respondentów kategorią jest infrastruktura drogowa i kanalizacja, którą wskazało 57% respondentów (42 osoby). Mieszkańcy pokreśliły zły stan techniczny dróg oraz zły stan lub brak chodników. Kolejnymi wskazanymi tutaj kategoriami są bezrobocie oraz czynniki gospodarcze, ocenione negatywnie przez w sumie 24% respondentów (17 osób). Mieszkańcy pragnęliby tworzenia na terenie gminy nowych zakładów pracy, pozyskania inwestorów co przełożyłoby się na spadek bezrobocia i zmniejszenie migracji zarobkowych wśród młodych mieszkańców gminy. Kolejna kategoria „czynniki lokalne” (wskazane przez 9% respondentów), w której znalazły się takie odpowiedzi jak „teren zlewowy”, „gmina rolnicza” wynikają z naturalnych uwarunkowań gminy, jednakże istotne są tutaj działania władz gminy mające na celu ich niwelowanie. Ostatnimi kategoriami, wyszczególnionymi przez badanych jest oferta wolnego czasu („słaba oferta kulturalna”, „brak miejsc gdzie młodzież mogłaby spędzać czas wolny”) – 5% respondentów podkreśliło te elementy oraz słaba jakość komunikacji publicznej wskazana przez 5% respondentów. Poniższy wykres prezentuje wyniki w ujęciu graficznym.

Strona 76 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 16 Słabe strony Gminy Cisek wg respondentów (N=74)

Infrastruktura drogowa i kanalizacja 5% 9% Czynniki gospodarcze 5% Bezrobocie

14% Oferta czasu wolnego 57%

Czynniki lokalne 10%

Komunikacja publiczna

Źródło: opracowanie własne Kolejne pytanie dotyczyło siły przywiązania do „małej ojczyzny”– 80,6% mieszkańców wyraża dumę z bycia mieszkańcem Gminy Cisek, a jedynie 3,1% mieszkańców traktuje to obojętnie. Liczba grupa mieszkańców – 74,5% respondentów wyraziła chęć działania na rzecz rozwoju gminy. Poniższy wykres przedstawia pełen przekrój odpowiedzi. Wykres 17 Stosunek respondentów do Gminy Cisek (N=105)

Jestem mocno związana/y z Gminą Cisek 86,7% 10,5% 2,9%

4,2% Gmina Cisek jest mi obojętna 92,6% 3,2%

Jestem dumna/y z tego, że mieszkam w 80,6% 16,3% Gminie Cisek 3,1%

Chcę aktywnie działać na rzecz rozwoju Gminy 74,5% 18,4% Cisek 7,1%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

tak i raczej tak średnio nie i raczej nie

Źródło: opracowanie własne Potwierdzeniem powyższych wyników są odpowiedzi udzielone, przez ankietowanych, na kolejne pytanie. Czy w perspektywie pięciu lat respondenci wyrazili wolę dalszego mieszkania w Gminie Cisek? 86% ankietowanych (89 osób) odpowiedziało twierdząco. Poniższy wykres prezentuje pełne wyniki odpowiedzi na powyższe pytanie.

Strona 77 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 18 Przywiązanie ankietowanych do Gminy Cisek (N=103)

W Gminie Cisek 3% (tu gdzie mieszkam) 3% 3% 5% W większym mieście, w województwie opolskim

W powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, ale nie w Gminie Cisek

W innym dużym mieście w Polsce, poza województwem opolskim 86% Za granicą

Źródło: opracowanie własne W kolejnym punkcie ankiety, będącym pytaniem otwartym, respondenci mieli wskazać jedno najważniejsze, według nich, przedsięwzięcie, projekt, które powinno być realizowane w gminie. Swoją opinie wyraziło tutaj 80 respondentów, co stanowi 76,2% badanych. W kierunkach interwencji jakie powinny, według mieszkańców, zostać podjęte na terenie Gminy Cisek dominują dwa przedsięwzięcia: polepszenie stanu dróg, chodników i budowa ścieżek rowerowych (44% respondentów, którzy odpowiedzieli na to pytanie) oraz budowa kanalizacji na terenie gminy (42% respondentów, którzy odpowiedzieli na to pytanie). Mieszkańcu podkreślali konieczność budowy drogi do Sukowic oraz chodnika w Landzmierzu, prowadzącego do szkoły. Inwestycje w zakresie infrastruktury drogowej i kanalizacyjnej są potwierdzeniem, wyniku pytania dotyczącego słabych stron gminy. Około 7% respondentów wskazało inwestycje lokalne jako najważniejsze kierunek rozwoju gminy, w tym szczególnie utworzenie zakładu przetwórstwa rolnego ze względy na rolniczy charakter gminy. Grupa 5 respondentów (7%) wskazała potrzebę tworzenie miejsc gdzie młodzież i seniorzy mogliby spędzać czas wolny oraz konieczność dbania o środowisko naturalne gminy (walka z dzikimi wysypiskami śmieci).

Strona 78 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 19 Kierunki interwencji w Gminie Cisek wg respondentów (N=80)

3%

Infsratstruktura drogowa, chodniki, ścieżki 4% 7% rowerowe Budowa kanalizacji w gminie 44% Oferta wolnego czasu, nowe obiekty sportowe Inwestycje lokalne (nowe miejsca pracy) 42% Ochrona środowiska

Źródło: opracowanie własne Ostatnie pytanie ankiety związane było z oceną przez respondentów wagi działań realizowanych w przestrzeniach gospodarczo-społecznych. I w tym wypadku najwięcej wskazań dotyczy poprawy stanu infrastruktury podstawowej, rozwoju gospodarki poprzez pozyskanie inwestorów. Mieszkańcy podkreślili również wagę skutecznego rozwiązywanie problemów społecznych oraz cyfryzacji i rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Poniższy wykres prezentuje wszystkie kategorie. Wykres 20 Hierarchia ważności działań w Gminie Cisek wg respondentów (N=101)

3,0% Poprawa infrastruktury podstawowej (drogi, wod-kan) 88,1% 8,9% 3,2% Rozwój przedsiębiorczości i małego biznesu 84,9% 11,8%

Pozyskanie inwestorów i rozwój przemysłu 83,7% 9,8% 6,5% 3,2% Skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych 73,1% 23,7%

Cyfryzacja i rozwój społeczeństwa informacyjnego 69,9% 22,6% 7,5%

Tworzenie miejsc spotkań i aktywności mieszkańców 68,1% 23,4% 8,5%

Poszerzenie oferty spędzania wolnego czasu 64,8% 25,3% 9,9%

Rozwój infrastruktury dla edukacji i kultury 63,4% 31,2% 5,4%

Rozwój działalności i oferty w zakresie sportu i rekreacji 57,0% 37,6% 5,4%

Rozwój działalności i oferty kulturalnej i artystycznej 52,2% 40,2% 7,6%

duże i bardzo duże średnie małe i bardzo małe

Źródło: opracowanie własne

Strona 79 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Przedstawione wyniki badania sondażowego, ujawniają, że mieszkańcy Gminy Cisek wysoko oceniają jakość edukacji w przedszkolach i szkołach znajdujących się na terenie gminy, stan i dostęp do infrastruktury społecznej (zwłaszcza służby zdrowia) oraz do Internetu szerokopasmowego. Mocną stroną gminy jest środowisko naturalne, zwłaszcza położenie nad rzeką Odrą oraz niewielka odległość miast Kędzierzyn-Koźle czy Racibórz. Badani nisko ocenili stan infrastruktury podstawowej w postaci: złego techniczny dróg, braku chodników i oświetlenia ulic oraz braku kanalizacji na terenie gminy. Są to przedsięwzięcia, których realizacja jest bardzo istotna dla mieszkańców gminy co w badaniu ankietowym jest widoczne zarówno w pytaniu dotyczącym „jednego najważniejszego przedsięwzięcia” jak i „kierunków działań mających największe znaczenie dla gminy”. Działania na rzecz rozwoju gospodarczego gminy, skutkujące spadkiem bezrobocia i zapobiegające migracjom zarobkowym osób młodych, według respondentów zasługują na wysokie miejsce w hierarchii ważności podejmowanych działań władz lokalnych. Czynniki związane z rozwojem oferty czasu wolnego skierowanej do młodzieży i osób starszych to kolejne z zadań rekomendowanych przez badanych. Wysoki współczynnik przywiązania świadczy o tym, iż mieszkańcy identyfikują się z miejscem, gdzie żyją i potwierdzają chęć działania na rzecz rozwoju Gminy Cisek. Spośród pojedynczych wskazań mieszkańców Gminy Cisek, podanych w badaniu sondażowym, najczęściej postulowano takie przedsięwzięcia jak: budowa kanalizacji, budowa chodników, poprawa stanu technicznego dróg (droga do Roszowic, Zakrzowa, Sukowic), pozyskanie zewnętrznego inwestora, pobudzanie przedsiębiorczości, budowa zakładu przetwórstwa rolnego, rozwój agroturystyki, budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w Łanach, budowa ścieżek rowerowych.

Strona 80 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

4. Analiza metodą SWOT i kluczowe problemy strategiczne

4. 1 Analiza SWOT

Analiza SWOT jest podstawowym narzędziem umożliwiającym diagnozowanie obecnej sytuacji społeczno-przestrzenno-gospodarczej danego samorządu, w kontekście planowania jego dalszego rozwoju. Jako główne zalety tej metody należy wskazać:  generowanie z otoczenia szans rozwoju oraz zagrożeń hamujących rozwój gminy szczególnie w kontekście efektywnego wykorzystania lokalnego potencjału,  diagnoza bliższego oraz dalszego otoczenia gminy,  określenie mocnych punktów oraz wskazania jej słabych stron pod kątem zasobów,  poznanie otoczenia konkurencyjnego (szczególnie ważne w kontekście samorządów upatrujących swojej szansy rozwojowej w wykorzystaniu zasobów środowiska naturalnego). Przeprowadzona w ramach procesu planowania strategicznego analiza SWOT opiera się na następujących kluczowych źródłach:  wyniki prac zespołów eksperckich (tzw. „warsztaty strategiczne”),  wyniki sondażowych badań ankietowych przeprowadzonych wśród mieszkańców Gminy Cisek,  syntetycznym ujęciu analizy danych pochodzących ze źródeł wtórnych. Analiza SWOT jest z jednej strony syntezą przeprowadzonej diagnozy, z drugiej stanowi punkt wyjścia do przedstawienia propozycji rozwojowych, zawartych w celach (strategicznych i operacyjnych) oraz konkretnych przedsięwzięciach/zadaniach inwestycyjnych. Tabela 47 Analiza SWOT Gminy Cisek

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony

 Dobre położenie geograficzne:  Mało zróżnicowane środowisko przyrodnicze – bliska odległość do kluczowych ośrodków Gminy Cisek – przeważa krajobraz rolniczy gospodarczych w skali regionalnej, odpowiednio z niewielkimi kompleksami leśnymi stanowiącymi – Kędzierzyna-Koźla (15 km) i Opola (58 km), strefę ochronną dla doliny Odry oraz pobliskiego – w bliskim sąsiedztwie województwa śląskiego przemysłu chemicznego i jego ważnych ośrodków gospodarczych (np.  Niskie dochody własne. Dochody własne Gminy Gliwice 40 km), Cisek, w przeliczeniu na 1 mieszkańca w roku – odległość ok. 7 od drogi krajowej 45 2014, mają niższą wartość niż średnia dla gmin o znaczeniu międzynarodowym, wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego,  Przynależność do Kędzierzyńsko-Kozielskiego wynosząca 1 450,7 zł Subregionalnego Obszaru Funkcjonalnego  Niski wskaźnik przedsiębiorczości – wskaźnik (KKSOF to jeden z subregionalnych obszarów pokazujący podmioty wpisane do rejestru funkcjonalnych w województwie opolskim) REGON na 10 tys. ludności dla Gminy Cisek dająca możliwość wzmożenia działalności w 2014 roku wyniósł 577 i jest niższy niż średnia prorozwojowej samorządu w oparciu o ważne dla powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego (939) ośrodki subregionalne – Kędzierzyn-Koźle czy oraz województwa opolskiego (1000) Strzelce Opolskie

Strona 81 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

 Bardzo wysoka jakość gleb, tworzących  Intensywna migracja zarobkowa mieszkańców sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa zwłaszcza do Niemiec, Austrii i Holandii i przemysłu przetwórczego  Dominacja przedsiębiorstw z branży usługowej  Wysoko rozwinięte (wydajne) rolnictwo oparte na mapie gospodarczej gminy; handel hurtowy o wysoką klasę bonitacyjną gleb, z dominacją i detaliczny oraz naprawa pojazdów stanowią uprawy pszenicy, jęczmienia, rzepaku 22,46% ogółu firm oraz kukurydzy  Systematyczny spadek liczby mieszkańców  Dobrze ugruntowana współpraca (w latach 2005-2014 spadła o 1 018, co stanowi międzynarodowa z 2 europejskimi gminami, 14,95% ludności w 2005 rok), związany z niskim dająca podstawę do dalszej szerokiej współpracy przyrostem naturalnym, na płaszczyźnie kulturalnej, sportowej  Zidentyfikowane braki w systemie infrastruktury i społecznej liniowej. Korzystający z sieci gazowej: 0%,  Stabilna sytuacja finansowa gminy wodociągowej 94,5%, kanalizacyjnej 7,8%)  Stały wzrost udziału wydatków inwestycyjnych  Położenie na obszarze podregionu opolskiego, w wydatkach gminy ogółem (2012 rok – 16,10%, nisko klasyfikowanego pod względem 2013 rok – 18,99%, 2014 rok – 25,7%) atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności  Stabilna, przejrzysta polityka inwestycyjna gminy, przemysłowej, w sferze silnych oddziaływań uwzględniająca interesy każdej miejscowości konkurencyjnych podregionu katowickiego  Zrównoważona polityka przestrzenna gminy i rybnickiego woj. śląskiego, zajmujących uwzględniająca względy środowiskowe oraz te odpowiednio 1. i 2. miejsce w Polsce pod związane z rozwojem gospodarczym względem atrakcyjności przemysłowej  Zabytkowe parki urozmaicające krajobrazowo  Niskie wykorzystanie turystyczne rzeki Odry teren gminy (turystyka wodna: łowiska, sporty motorowodne,  Rolniczy charakter gminy z dużymi kajakarstwo) wynikające z uwarunkowań gospodarstwami (114 o powierzchni powyżej hydrologicznych (różna głębokość rzeki), 15ha) zalewowego charakteru oraz konieczności  Stały wzrost liczby podmiotów gospodarczych, podjęcia wielu kosztownych inwestycji w tym (z 264 w 2005 r. do 334 w 2014 r.) kształtowany zakresie głównie przez osoby fizyczne prowadzące  Realne bariery mieszkańców w zakresie dostępu działalność gospodarczą do rynku pracy, odczuwalne przeszkody  Niski poziom rejestrowanego bezrobocia w możliwości podjęcia zatrudnienia  Dobre wyniki egzaminów gimnazjalnych  Brak samorządowej gazety lokalnej dedykowanej (zwłaszcza z języka niemieckiego) wyłącznie mieszkańcom Gminy Cisek  Wysoki stopień przywiązania mieszkańców do  Zła jakość infrastruktury drogowej lokalnej ojczyzny (badanie sondażowe pokazało,  Brak wystarczającej infrastruktury że 86,7% respondentów jest mocno związana z z przeznaczeniem dla osób starszych – gminą Cisek) a zwłaszcza domy dziennego pobytu  Wysokie oceny mieszkańców w zakresie edukacji  Niewystarczający poziom organizacji czasu na poziomie lokalnym wolnego dla dzieci i młodzieży podczas ferii  Dobrze zorganizowany system odbioru odpadów zimowych i wakacji z gospodarstw domowych  Niewielka liczba zabytków materialnych  Dobra baza oświatowa oferująca usługi publiczne dziedzictwa kulturowego na terenie gminy z dziedziny edukacji (szkoły podstawowe i w najbliższym otoczeniu konkurencyjnym i gimnazjum)  Zła jakość infrastruktury drogowej, wysokie  Silna tożsamość lokalna przejawiająca się potrzeby inwestycyjne w tym zakresie w bogatych tradycjach, pielęgnowaniu dorobku  Słabe przygotowanie i uzbrojenie już istniejących kultury na poziomie lokalnym stref aktywności gospodarczej, niska atrakcyjność  Zasoby przyrodnicze (parki) – możliwości dla oferty inwestycyjnej rozwoju agroturystyki  Utrudniony dostęp do służby zdrowia oraz usług  Dobre zaplecze noclegowe w postaci publicznych wyższego rzędu (najbliższym 6 gospodarstw agroturystycznych ośrodkiem dysponującym adekwatnym  Rosnąca liczba organizacji społecznych zapleczem instytucjonalnym w tym zakresie jest (pozarządowych), fundusz sołecki pozwalający miasto Kędzierzyn-Koźle) na wpływ mieszkańców na rozwój swoich  Niewykorzystany zasoby środowiskowe społeczności i potencjał do rozwoju turystyki (zwłaszcza wzdłuż rzeki Odry)

Strona 82 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

 Dobrze rozwinięta baza infrastrukturalna dla  Deficyty w zakresie funkcjonowania aktywizacji mieszkańców (obiekty wielofunkcyjne infrastruktury turystycznej i okołoturystyczne, z remizą strażacką, biblioteką, ośrodkiem brak zintegrowanego systemu ścieżek i tras zdrowia i świetlicą wiejską) rowerowych  Przywiązanie i pielęgnowanie porządku  Niedostateczna liczba obiektów zakwaterowania w przestrzeni publicznej (jako oddolna inicjatywa zbiorowego, niski poziom rejestrowanego ruchu mieszkańców) turystycznego  Zjawisko pomocy sąsiedzkiej, jako forma  Niedostateczny poziom rozpoznawalności gminy, aktywności mieszkańców na rzecz pomocy brak spójnego i skoordynowanego systemu potrzebującym (zwłaszcza osobom samotnym) promocji, brak gminnego punktu Informacji  Obecność unikalnej kultury śląskiej – rdzenia Turystycznej lokalnej tożsamości stanowiącej o silnym  Niski stopień wykorzystania OZE oraz przywiązaniu mieszkańców do gminy nowoczesnych technologii opierających  Atrakcyjność osiedleńcza – efekt suburbanizacji się o ekologiczne i energooszczędne rozwiązania miasta Kędzierzyn-Koźle – renta położenia  Niska liczba podmiotów zajmujących  Efektywnie funkcjonująca sieć Ochotniczych się wsparciem biznesu oraz rozwijaniem Straży Pożarnych, które na bazie posiadanej ekonomii społecznej infrastruktury (remizy) pełnią role ośrodków  Deficyty w zakresie uchwalania Miejscowych integracji i miejsc spotkań w poszczególnych Planów Zagospodarowania Przestrzennego miejscowościach  Brak terenów pozostających własnością gminy –  Wysokie poczucie bezpieczeństwa deklarowane bariera w realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych przez mieszkańców gminy – niska liczba przez gminę rejestrowanych zdarzeń o charakterze kryminalnym  Duży potencjał dla rozwoju gospodarki opartej na rolnictwie – wzrost efektywności sektora produkcji rolnej. Możliwość rozwijania działalności w oparciu o produkcję i przetwórstwo tzw. zdrowej żywności  Wysoka jakość obsługi świadczonej przez Urząd Gminy oraz jego jednostki (74,7% respondentów oceniła ją jako dobrą lub bardzo dobrą)  Wysokie przywiązanie mieszkańców do miejsca zamieszkania  Likwidacja zagrożenia powodziowego – budowa wałów i przebudowa wałów na Odrze

Szanse Zagrożenia

 Wysokie oczekiwania mieszkańców Gminy Cisek  Występujące zagrożenie powodziowe, w zakresie rozwoju infrastruktury oraz powodujące konieczności wzmacniania wspierania rozwoju przedsiębiorczości infrastruktury przeciwpowodziowej oraz  Duże znaczenie dla kreowania potencjału doposażenia jednostek straży pożarnej gospodarczego Gminy Cisek ma sąsiedztwo  Negatywny wpływ czynników niezależnych Kędzierzyna-Koźla oraz innych ośrodków od samorządu lokalnego na rozwój gospodarczy miejskich: Opole, Gliwice, Krapkowice obszaru, takich jak inwestycje drogowe leżące  Bliskość Kędzierzyna-Koźla – ośrodka w kompetencjach władz centralnych świadczenia wysokiej jakości usług publicznych  Niestabilność struktury przepisów prawnych  Realizowany Program Specjalnej Strefy i administracyjnych Demograficznej w województwie opolskim do  Wzrastające liczba zadań delegowanych gminie 2020 roku "Opolskie dla Rodziny”, który został przy jednoczesnym utrzymaniu dotacji przyjęty uchwałą Zarządu Województwa i subwencji na stałym, niewaloryzowanym Opolskiego nr 5503/2014 z dnia 16 września poziomie 2014 roku  Ograniczenie możliwości finansowania inwestycji  Możliwość wykorzystania funduszy ze środków budżetu gminnego pochodzących z perspektywy finansowej UE na  Konieczność wygospodarowania własnych, lata 2014-2020 ze środków Europejskiego gminnych środków na pokrycie częściowych

Strona 83 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Funduszu Społecznego (tzw. działania „miękkie” kosztów finansowania wysokonakładowych – poprawa jakości funkcjonowania projektów społeczeństwa obywatelskiego, działania  Brak lokalnego instrumentu wspierania działań szkoleniowe i doradcze) oraz Europejskiego proekologicznych (nowelizacja ustawy Prawo Funduszu Rozwoju Regionalnego ochrony środowiska zwalnia z obowiązku (m.in. rozbudowa i modernizacja istniejącej utrzymywania takiej instytucji) infrastruktury)  Ograniczenia gospodarcze będące wynikiem  Potencjał w zakresie tworzenia zróżnicowanych braku swobodnego przemieszczania się osób, produktów turystycznych i kulturowych – towarów i usług na zewnętrznej granicy UE możliwość tworzenia produktów o charakterze (niestabilność sytuacji geopolitycznej) liniowym  Degradacja istniejącej sieci drogowej w wyniku  Współpraca międzygminna w ramach KKSOF presji przekraczającej jej możliwości techniczne w celu podniesienia i wypromowania  Traktowanie zasobów turystycznych jako posiadanych potencjałów z wykorzystaniem czynnika hamującego rozwój gospodarczy narzędzi wspierających tworzenie i rozwój  Rozwój czynników wpływających na pogarszanie nowych podmiotów gospodarczych się jakości powietrza (zakłady produkcyjne (perspektywa finansowa UE) emitujące zanieczyszczenia z procesów  Wzrost popytu na żywność ekologiczną, technologicznych, energetycznego spalania paliw tradycyjną, o wysokiej jakości i regionalnych stałych gazowych i spalania paliw w środkach smakach – szansa dla dynamicznego rozwoju transportu oraz gospodarstwa domowe nowego segmentu gospodarki ogrzewane indywidualnie)  Rozwój agroturystyki poprzez zainteresowanie  Mała świadomość społeczna w zakresie ochrony turystów: środowiska przyrodniczego (gospodarka – niskimi kosztami wczasów w gospodarstwie odpadami, czynniki szkodliwe, efektywność rolnym, energetyczna) – posiłkami przygotowywanymi z produktów pochodzących z gospodarstwa właścicieli - wolnych od chemii (np. mleko prosto od krowy, chleb wiejski, miód z własnej pasieki, itp.) – możliwością praktycznego poznania pracy w gospodarstwie rolnym (np. pomoc przy żniwach czy sianokosach, dojenie krów, karmienie inwentarza) – możliwością korzystania z ciszy, spokoju, walorów małego ruchu i świeżego powietrza  Integrowanie obecnej infrastruktury sportowo- rekreacyjnej (szlaki piesze, rowerowe, łowiska wędkarskie) i podejmowanie działań w kierunku jej rozbudowy jako czynniki sprzyjające rozwojowi agroturystyki  Rozwój turystyki wodnej na Odrze. Źródło: opracowanie własne

4.2 Kluczowe problemy strategiczne

Powyższa analiza SWOT, a także diagnoza społeczno-gospodarcza przeprowadzona metodą desk research oraz badanie sondażowe mieszkańców gminy pozwoliły na zidentyfikowanie kluczowych problemów strategicznych (KPS) w odniesieniu do obecnej sytuacji w Gminie Cisek. Wyodrębnienie zjawisk negatywnych na bazie analizy sytuacji zastanej umożliwi budowanie potencjalnych scenariuszy zmian w formie przedsięwzięć i projektów, które zostaną wyspecyfikowane w części postulatywnej opracowania. Określenie kluczowych problemów strategicznych ułatwia w dalszej kolejności definiowanie celów rozwojowych, które zostaną wyznaczone nie tylko w sensie pozytywnym (co chcemy

Strona 84 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 osiągnąć), ale też w kontekście barier (wymiar negatywny). Podobnie jak w przypadku analizy SWOT kolejność wskazań nie ma znaczenia, wszystkie KPS mają tę samą rangę. 1. Gmina Cisek, jak całe województwo opolskie zmaga się z problemami demograficznymi. Spadek liczby mieszkańców (2005r. 6 808; w 2014r. 5 790), starzenie się społeczeństwa, stanowią najpoważniejszy problem rozwojowy gminy. Z jednej strony pociągają za sobą spadek przychodów podatkowych, z drugiej wzmagają presję na rozbudowę świadczeń publicznych na rzecz osób starszych. Obserwuje się brak zainteresowania podmiotów prywatnych w zakresie tworzenia infrastruktury opieki nad osobami starszymi. Sytuacja demograficzna przekłada się na stały spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym: 2005r. 18,2%; 2014r. 15,8%). Mimo dość dobrej atrakcyjności osiedleńczej gminy, zwłaszcza dla mieszańców Kędzierzyna-Koźla, gmina nie rozwija się demograficznie. Stanowi to najpoważniejsze wyzwanie dla władz samorządowych i regionalnych. Dodatkowo problem migracyjny jest potęgowany przez migrację zarobkową wielu mieszkańców – zwłaszcza do Austrii, Niemiec i Holandii. 2. Atrakcyjność inwestycyjna Gminy Cisek utrzymuje się na średnim poziomie. Dostrzega się zjawisko monokultury gospodarczej, w której wiodącą rolę pełni sektor rolnictwa (połączony z wysoką jakością bonitacyjną gleb). Biorąc pod uwagę perspektywy rozwojowe i zidentyfikowane potencjały należy podkreślić niski stopień dywersyfikacji lokalnej gospodarki (mimo obecności firm z branży przemysłowej oraz tych definiowanych, jako innowacyjne). Lokalna gospodarka wymaga również działań na rzecz wzmocnienia dostępu do stref aktywności gospodarczej, promocji gospodarczej oraz wspierania instytucji o charakterze okołobiznesowym. Ważnym instrumentem kreowania przedsiębiorczości na szczeblu lokalnym jest polityka podatkowa (np. od środków transportu). Problemem jest niedostateczna dbałość i wykorzystanie możliwości rozwoju przedsiębiorczości. Bardzo dobre skomunikowanie, umiejętności mieszkańców, śląskie tradycje w zakresie zdobywania praktycznych umiejętności zawodowych nie przekładają się wzrost wskaźnika przedsiębiorczości. 3. Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura społeczna. Deficyty w zakresie stworzenie przyjaznych warunków dla mieszkańców skutkują z jednej strony niewykorzystaniem unikalnych walorów osiedleńczych, a z drugiej natomiast wpływają na spadającą jakość życia w Gminie Cisek (brak stref rekreacji i spędzania czasu wolnego, które mogą opierać się na infrastrukturze dedykowanej turystom). Mimo, że w każdej miejscowości (sołectwie) w Gminie jest świetlica wiejska, to są one słabo wyposażone i wymagają stałych remontów. 4. Niedostateczny poziom aktywności obywatelskiej oraz niedostateczne wykorzystanie lokalnego dziedzictwa kulturowego (materialnego i niematerialnego). Mieszkańcy Gminy Cisek deklarują wysokie przywiązanie do miejsca zamieszkania oraz silne więzi łączące ich z gminą. Pomimo

Strona 85 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

identyfikowania tych czynników dostrzega się konieczność instytucjonalnego wsparcia dla lokalnego społeczeństwa obywatelskiego, jak również dla rewitalizacji zabytkowych obiektów dziedzictwa kultury materialnej, które są nośnikiem unikalnej kultury stale obecnej i żywej w Gminie Cisek. Dużym potencjałem gminy jest działalność mniejszości niemieckiej, która ma znaczny wpływ na urozmaicenie oferty na polu edukacji, kultury i pomocy społecznej. 5. Dysproporcje w dostępie do infrastruktury sieciowej to czynnik często wskazywany jako negatywne zjawisko o charakterze kluczowym. Sieci kanalizacyjna i gazowa wymagają konsekwentnego rozwoju. Koresponduje to z koniecznością szczególnej dbałości o środowisko naturalne oraz pożądanym wzmacnianiem lokalnej branży turystycznej – identyfikowanej jako szansa/potencjał rozwojowy. 6. Problemem o znaczeniu strategicznym jest również sektor usług publicznych. Warunkiem dla stałego podnoszenia jakości i dostępności usług publicznych jest odpowiednia infrastruktura oraz środki finansowe przeznaczane na ten cel. Wyzwaniem stojącym przed lokalnym samorządem jest konsekwentna poprawa jakości usług dedykowanych mieszkańcom. Należy zwrócić uwagę na kluczową, w opiniach mieszkańców, rolę edukacji, transportu publicznego, kultury i pomocy społecznej. W związku ze starzeniem się społeczeństwa brakuje systemowego rozwiązania problemów i potrzeb osób starszych. Oferta dla seniora w zakresie spędzania czasu wolnego cechuje się znacznymi deficytami. Okolicznością sprzyjającą uzyskaniu wysokiej jakości usług publicznych (zwłaszcza w zakresie edukacji, kultury, pomocy społecznej) jest sąsiedztwo Kędzierzyna-Koźla (znaczny poziom powiązań funkcjonalnych), 7. Ograniczenia w możliwości finansowania przedsięwzięć wpisujących się w wymagania cywilizacyjne dla zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Problem dotyczy zwłaszcza wymiany źródeł ciepła w obiektach publicznych oraz indywidulanych(związany ze zjawiskiem niskiej emisji).

Strona 86 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Rysunek 9 Kluczowe problemy strategiczne Gminy Cisek

Infrastruktura Atrakcyjność Demografia techniczna inwestycyjna

Środowisko Społeczeństwo Usługi publiczne naturalne obywatleskie

Źródło: opracowanie własne 5. Gmina Cisek 2025 – wizja rozwoju i cele strategiczne

5.1 Gmina Cisek – wizja rozwoju

Wizja rozwoju Gminy Cisek ogniskuje się wokół zbioru głównych założeń planistycznych definiowanych w odniesieniu do oczekiwanych pozytywnych zmian w gminie, które nastąpią w wyniku wdrożenia strategicznych celów operacyjnych oraz zadań wskazanych w Strategii. Przedmiotowy rozdział jest po pierwsze – syntezą potrzeb i oczekiwań mieszkańców gminy – artykułowanych podczas badań sondażowych oraz spotkań warsztatowych. Po drugie, zapisy w obrębie wizji to wyraz aspiracji i możliwości działania struktur samorządowych, organizacji społecznych oraz inwestorów i przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w gminie. Wizja rozwoju w Gminie Cisek odnosi się do pożądanych zmian w perspektywie roku 2025. Wizja koncentruje się wokół kwestii rozwoju gospodarczego, podniesienia atrakcyjności osiedleńczej i inwestycyjnej, rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej i sieciowej, a także profesjonalizacji systemu świadczenia usług publicznych oraz integracji społecznej. Wizja rozwoju Gminy Cisek w perspektywie roku 2025 została zdefiniowana następująco:

Strona 87 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

W 2025 roku Gmina Cisek będzie zapewniać mieszkańcom wysoki standard życia w oparciu o wysokiej jakości usługi publiczne, czyniące z gminy miejsce, w którym warto mieszkać, pracować, uczyć się, rozwijać biznes i wypoczywać. Stabilny i trwały wzrost gospodarczy, będzie realizowany przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i poszanowaniu lokalnej tradycji oraz materialnego i duchowego dziedzictwa kulturowego. Samorząd, mieszkańcy i organizacje społeczne będą się aktywnie angażować w działania na rzecz lokalnej wspólnoty, a lokalny samorząd będzie wykorzystywał szanse rozwojowe związane z suburbanizacją Kędzierzyna-Koźla i budowanym potencjałem jego obszaru funkcjonalnego.

Rozwinięciem wizji rozwoju są domeny planowania strategicznego, które są ściśle powiązane z celami strategicznymi i planami operacyjnymi przewidzianymi do realizacji. Wizja w syntetyczny sposób wskazuje kluczowe determinanty warunkujące rozwój gminy w perspektywie roku 2025. Dodatkowo wyartykułowana wizja to pożądany stan gminy – docelowy w perspektywie przyjętego horyzontu czasowego przedmiotowego opracowania.

5.2 Domeny planowania strategicznego – cele strategiczne

Sformułowanie celów strategicznych to kluczowy krok z punktu widzenia procesu programowania rozwoju. Aby Strategia mogła stanowić narzędzie dla skutecznego zarządzania rozwojem, musi wskazywać kierunki działania, które bezpośrednio odnoszą się do konkretnych obszarów tematycznych (tzw. domen planowania strategicznego), które zostały uznane za rzeczywiście istotne z punktu widzenia samorządu rozumianego jako wspólnota mieszkańców. Podstawowym działaniem w ramach definiowania koncepcji rozwojowej Gminy Cisek jest wypracowanie konsensusu w zakresie głównych kierunków, obszarów interwencji. Został on zaprezentowany na poniższym diagramie.

Strona 88 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Rysunek 10 Domeny planowania strategicznego

Środowisko Infrastruktura Integracja społeczna naturalne techniczna

Gospodarka i rynek Wspólnota lokalna Usługi publiczne pracy i aktywni mieszkańcy (w tym E-usługi)

Źródło: opracowanie własne Zawartość celów strategicznych jest wynikiem prac warsztatowych, diagnozy strategicznej oraz analizy oczekiwań wyrażanych przez mieszkańców gminy podczas prowadzonych badań ankietowych i spotkań konsultacyjnych. Wyznaczone w ten sposób kierunki rozwoju są następnie konkretyzowane poprzez cele operacyjne obejmujące wyodrębnione projekty i programy, które zostaną zrealizowane w Gminie Cisek do roku 2025. Cele strategiczne uwzględniają specyfikę uwarunkowań rozwojowych gminy, korespondują z możliwościami inwestycyjnymi gminy w zakresie interwencji publicznej, mającej na celu urzeczywistnienie sformułowanej uprzednio wizji. W ramach prac nad dokumentem zostały wyznaczone cele strategiczne dedykowane domenom planowania strategicznego. Określenie zawartości treściowej, poszczególnych domen, oparte jest również na wnioskach z analizy potrzeb i problemów rozwojowych zidentyfikowanych w ramach diagnozy strategicznej. Poniższy wykres prezentuje cele strategiczne w odniesieniu do każdej z sześciu domen strategicznych.

Strona 89 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wykres 21 Cele strategiczne w odniesieniu do domen strategicznych Środowisko naturalne

•Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie jakości lokalnego dziedzictwa przyrodniczego

Infrastruktura techniczna

•Rozbudowa sieci drogowej, infrastruktury sieciowej oraz przeciwpowodziowej na rzecz wzrostu atrakcyjności osiedleńczej, turystycznej i inwestycyjnej

Integracja społeczna

•Rozwój systemu usług opiekuńczych (zwłaszcza dla osób starszych) poprzez poprawę jakości infrastruktury oraz wzmacnianie lokalnego kapitału społecznego

Gospodarka i rynek pracy

•Wzrost gospodarczy w oparciu o stymulowanie atrakcyjności inwestycyjnej, wspieranie rozwoju biznesu oraz tworzenie stref inwestycyjnych

Wspólnota lokalna i aktywni mieszkańcy

•Zwiększenie uczestnictwa organizacji pozarządowych w kreowaniu rozwoju lokalnych wspólnot i wszechstronna aktywizacja mieszkańców

Usługi publiczne, w tym e-usługi

• Podnoszenie jakości świadczonych usług publicznych oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego obejmujący dostępność usług teleinformatycznych jak i kompetencji mieszkańców

Źródło: opracowanie własne Zaprezentowane cele strategiczne precyzyjnie identyfikują pożądane kierunki działań, na których koncentrować będzie się interwencja samorządowa w Gminie Cisek w latach 2016-2025. W ramach 6 celów strategicznych opisano rzeczywisty wymiar realizacji wizji Gminy Cisek. Domena – środowisko naturalne Cel strategiczny 1. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie jakości lokalnego dziedzictwa przyrodniczego. Środowisko naturalne, ochrona bioróżnorodności to ważne zagadnienia rozwojowe gminy. Kluczowym elementem jest dominująca rola rolnictwa w lokalnej gospodarce. W tym kontekście warto podkreślić m.in. konieczność zachowania wysokiej jakości gleb na terenie gminy. Drugi element warunkujący istotność celu rozwojowego jest konieczność wzmacniania atrakcyjności osiedleńczej, korzystania z renty położenia względem Kędzierzyna-Koźla. Czyste powietrze, ekologiczność gminy, sprawny system gospodarki odpadami to sekwencja działań ukierunkowana na tworzenie przyjaznej przestrzeni dla wszystkich mieszkańców gminy. Istotną przesłanką jest również fakt, że jakość życia mieszkańców zależy

Strona 90 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 w znaczącym stopniu od jakości otoczenia ekologicznego (pod uwagę brać trzeba stan zdrowia mieszkańców – warunkowany między innymi jakością wody, gleby, powietrza). Jednocześnie swoistym kołem zamachowym gminy jest rolnictwo, opierające się na zasobach naturalnych. Jednocześnie rozpatrując działania związane z ochroną środowiska warto wspomnieć, iż pomimo relatywnie niskiej atrakcyjności turystycznej gminy, przepływająca przez gminę rzeka Odra jest szlakiem kajakowym i wpływa korzystnie na potencjał rekreacyjno-wypoczynkowy. Na szczególną uwagę zasługuje teren rekreacyjny w Kobylicach, jako element generujący ruch turystyczny i stwarzający możliwości aktywnego wypoczynku dla mieszkańców. Kluczowym elementem w zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb mieszkańców jest budowa sieci kanalizacji sanitarnej w gminie oraz systematyczne ograniczania zjawiska niskiej emisji. Domena – infrastruktura techniczna Cel strategiczny 2. Rozbudowa sieci drogowej, infrastruktury sieciowej oraz przeciwpowodziowej na rzecz wzrostu atrakcyjności osiedleńczej, turystycznej i inwestycyjnej. Istotną barierą rozwojową w kontekście poprawy jakości życia mieszkańców i warunków prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Gminy Cisek jest niezadowalający stan dróg. W odniesieniu do dróg powiatowych i wojewódzkich konieczna jest ścisła współpraca gminy z organami zarządzającymi oraz systematyczne lobbowanie na rzecz podejmowania inwestycji na terenie gminy. Drugim problemem ograniczającym głównie atrakcyjność osiedleńczą gminy są deficyty w zakresie dostępu do sieci wodno- kanalizacyjnej oraz gazowej, dotyczą one tylko części sołectw, niemniej stanowią one istotne wyzwania inwestycyjne. Przedmiotowy cel rozpatruje kwestie związane z szeroko rozumianą infrastrukturą warunkującą jakość życia w gminie. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na zagrożenia hydrologiczne głównie związane z rzeką Odrą – możliwościami podtopień i powodzi. Interwencja zdefiniowana w obrębie omawianego celu strategicznego to duże wyzwanie inwestycyjne wymagające kooperacji z innymi jednostkami samorządu terytorialnego (głównie tymi skupionymi w ramach Kędzierzyńsko- Kozielskiego Obszaru Funkcjonalnego) i instytucjami takimi jak Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach i Wrocławiu. Domena – Integracja społeczna Cel strategiczny 3. Rozwój systemu usług opiekuńczych (zwłaszcza dla osób starszych) poprzez poprawę jakości infrastruktury oraz wzmacnianie lokalnego kapitału społecznego. Skuteczność polityki społecznej zależy w przeważającej mierze od dwóch czynników: zaplecza infrastrukturalnego dla realizacji zadań publicznych w tym zakresie oraz jakości poszczególnych działań/programów/projektów, które adresowane są bezpośrednio do mieszkańców Gminy Cisek. Lokalna polityka społeczna, która jest w istocie przedmiotem interwencji w ramach omawianego celu strategicznego to działania ukierunkowane na edukację, kulturę oraz kompleksową rewitalizację rozumianą jako proces ukierunkowany na mieszkańca zamieszkującego dany obszar cechujący się występowaniem zjawisk

Strona 91 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 i procesów o charakterze dysfunkcyjnym. W świetle przepisów prawa oraz wytycznych krajowych dotyczących rewitalizacji działania remontowe i rewaloryzacyjne pełnią funkcję służebną w stosunku do kwestii społecznych. Ideą przewodnią w ramach niniejszego celu jest jakość życia osób już zamieszkujących gminę oraz potencjalnych mieszkańców. Starzenie się społeczności zamieszkującej gminę oraz niewykorzystany potencjał osiedleńczy zmuszają samorząd gminy do zbudowania kompleksowej oferty usług publicznych o wysokim standardzie, które umożliwią skuteczne przeciwstawienie się migracją zarobkowym i depopulacji obszaru. Szczególnie ważne wyzwanie dla gminy stanowi konieczność przeciwstawienia się tzw. drenażowi społecznemu i migracji o charakterze ekonomicznym (często o charakterze okresowym wpływającym na erozje rodziny oraz więzi społecznych), szczególnie osób młodych do większych ośrodków miejskich oraz do Niemiec. Domena – Gospodarka i rynek pracy Cel strategiczny 4. Wzrost gospodarczy w oparciu o stymulowanie atrakcyjności inwestycyjnej, wspieranie rozwoju biznesu oraz tworzenie stref inwestycyjnych. Problemy związane ze znalezieniem pracy są wskazywane jako najistotniejsze z punktu widzenia mieszkańców gminy. Nie jest to zjawisko wprost widoczne w statystykach dotyczących rejestrowanego bezrobocia, niemniej na podstawie spotkań warsztatowych należy podkreślić, że głos na temat jakości istniejących miejsc pracy (ich relatywnie niska jakość) jest bardzo ważny dla społeczności lokalnej. Pomimo, że zagadnienia wprost dotyczące gospodarki nie są bezpośrednimi kompetencjami gminy, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom wspólnoty lokalnej, należy przedsięwziąć kroki ukierunkowane na ożywienie rynku pracy. Możliwości samorządu lokalnego w zakresie tworzenia miejsc pracy są ograniczone, jednak tworzenie klimatu proinwestycyjnego, profesjonalna obsługa inwestora oraz przygotowanie infrastruktury terenów inwestycyjnych (uzbrojenie) to działania, które mogą być efektywnie realizowane, wzmacniając tym samym atrakcyjność inwestycyjną Gminy Cisek. Niezwykle ważne jest równoczesne podejmowanie kompleksowych działań w obszarze promocji gminnej oferty inwestycyjnej. Chodzi tu zarówno o uczestnictwo w wydarzeniach targowych o zasięgu krajowym i międzynarodowym, ale także o aktywny marketing bezpośredni – podejmowanie działań adresowanych do konkretnych potencjalnych inwestorów. Domena – Wspólnota lokalna i aktywni mieszkańcy Cel strategiczny 5. Zwiększenie uczestnictwa organizacji pozarządowych w kreowaniu rozwoju lokalnych wspólnot i aktywizacja mieszkańców. Zaangażowanie mieszkańców w lokalne życie publiczne powinno dotyczyć nie tylko udziału w podejmowaniu decyzji, ale także wykonywaniu tych decyzji, a więc udziału w realizacji zadań publicznych. Istotne jest, aby systematycznie poszerzać zakres i wartość zadań, których realizację gmina powierza organizacjom społecznym. Polityka państwa premiuje realizację projektów w formule partnerstwa z organizacjami pozarządowymi. Ten w zasadzie nowy model zarządzania gminą wymaga

Strona 92 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 stymulowania aktywności mieszkańców oraz profesjonalizacji działania organizacji. W tym zakresie rekomenduje się zwiększanie zakresu konsultacji podejmowanych działań z organizacjami, w tym w szczególności wykorzystanie ich potencjału eksperckiego w takim zakresie, które nie będzie wpływał negatywnie na skuteczność realizowanych procesów decyzyjnych. Wspólnota zamieszkujących gminę jest w dużej mierze ufundowana na śląskiej tradycji, wielokulturowości oraz poszanowaniu więzi rodzinnych i sąsiedzkich. Efektem silnego zakorzenienia są korzystne zjawiska takie jak samopomoc czy też dbałość o przestrzeń publiczną. Opisane procesy to asumpt do zbudowania aktywnej wspólnoty lokalnej żywo zainteresowanej sprawami publicznymi i społecznymi. Domena – Usługi publiczne, w tym e - usługi Cel strategiczny 6. Podnoszenie jakości świadczonych usług publicznych oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego obejmujący dostępność usług teleinformatycznych jak i kompetencji mieszkańców. W zakresie świadczenia usług publicznych kluczowym elementem jest zapewnienie wysokiej jakości infrastruktury obiektów publicznych, sprzyjających świadczeniu usług. Szczególnie dotyczy to usług w zakresie edukacji, pomocy społecznej i kultury. Rozwój społeczeństwa informacyjnego obejmujący dostępność usług teleinformatycznych jak i kompetencji mieszkańców. Rosnące tempo cyfryzacji i informatyzacji w skali globalnej sprawia, że dostępność infrastruktury szerokopasmowej i poziom kompetencji cyfrowych determinują możliwości rozwojowe wszystkich aktorów lokalnego życia społeczno-gospodarczego (biznes, administracja, edukacja, itd.). Możliwości stwarzane przez rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych mogą być także z powodzeniem wykorzystywane w odniesieniu do działań w zakresie ochrony środowiska naturalnego, bezpieczeństwa czy kultury. Nacisk na rozwój technologii i kompetencji cyfrowych wprost wynika również z założeń strategicznych przyjętych na poziomie Unii Europejskiej, oraz szczeblu krajowym i regionalnym. Gmina Cisek powinna rzeczywiście się włączyć w proces profesjonalizacji świadczonych e-usług realizując zarazem politykę na rzecz zbliżenia mieszkańca z władzą publiczną.

Strona 93 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

6. Strategiczne kierunki działania – poziom operacyjny

Przyjęta w niniejszej Strategii formuła interwencji została ukierunkowana na wykorzystanie potencjałów i zasobów Gminy Cisek. Struktura interwencji postawiona na 6 celach strategicznych oraz wyznaczonych w ich ramach celach operacyjnych i konkretnych działaniach (projekty) zakłada spójny i wszechstronny rozwój społeczno-gospodarczy, uwzględniający potencjały gminy, oparty na wskazaniu do realizacji konkretnych projektów. Poziom operacyjny koncepcji strategicznej dla Gminy Cisek został zbudowany w oparciu o kompleksową diagnozę społeczno-gospodarczą gminy, identyfikację kluczowych problemów i potencjałów, uwarunkowania prawne definiujące zakres interwencji publicznej, dokumenty planistyczne o wymiarze ogólnoeuropejskim, krajowym, regionalnym oraz lokalnym, jak również zdefiniowane w uprzednim rozdziale cele strategiczne wskazane dla Gminy Cisek. Przedmiotowe opracowanie jest dokumentem planistycznym, który w kompleksowy sposób odpowiada na zidentyfikowane potrzeby obszaru. W pierwszej kolejności zdefiniowano 6 domen planowania strategicznego, którym zostały przypisane/dedykowane odpowiadające im spójne cele strategiczne. Następnie sporządzono systematykę celów operacyjnych oraz działań, które korespondują zarówno z regionalnymi dokumentami strategicznymi, jak również odpowiadają na zidentyfikowane potrzeby inwestycyjne gminy. W dalszych częściach rozdziału zaprezentowano system powiązań w ramach Strategii (koncepcja strategiczna) obejmujący cele strategiczne, cele operacyjne i przypisane im konkretne działania (projekty). Projekt należy rozumieć jako ograniczony czasowo (posiadający określony początek i koniec), zbiór działań realizowanych w celu wytworzenia unikatowego produktu, usługi, rezultatu. Realizacja projektu jest mierzalna, tj. można stwierdzić na podstawie specyficznych wskaźników produktów projektu, że został on wykonany zgodnie z założeniami lub w jakim zakresie nie udało się go zrealizować. W dokumencie Strategii Rozwoju w zadaniach strategicznych określono kluczowe projekty, za pomocą których będą realizowane poszczególne zadania strategiczne i w konsekwencji cele strategiczne. Poniżej przedstawiono szczegółową koncepcję rozwoju Gminy Cisek.

Strona 94 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

6.1 Projekty kluczowe

W odniesieniu do rozwoju Gminy Cisek w perspektywie 2025 roku, po przeprowadzeniu kompleksowej analizy stanu zastanego oraz pracach warsztatowych z przedstawicielami środowisk lokalnych (pracowników samorządowych, jednostek organizacyjnych gminy, radnych, członków organizacji społecznych, sołtysów) wyodrębniono najważniejsze projekty, które winny być zrealizowane w gminie. Dotyczą one dróg gminnych, kanalizacji sanitarnej oraz infrastruktury sportowo – rekreacyjnej. Realizacja projektów kluczowych przyczyni się w największym stopniu do zrealizowania założonych w Strategii celów oraz wskazanej wizji rozwoju. Realizacja projektów kluczowych w największym stopniu przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców oraz poprawy atrakcyjności osiedleńczej Gminy Cisek w perspektywie 2025 roku. Tabela 48 Projekty kluczowe dla Gminy Cisek na lata 2016 -2025

PK-1 Budowa, przebudowa, remont lub modernizacja dróg

Projekt strategiczny polega na realizacji kompleksowego programu poprawy jakości infrastruktury drogowej w Gminie Cisek. Samorząd Gminy Cisek będzie dokładał wszelkich starań w celu pozyskiwania środków zewnętrznych na realizację programu poprawy jakości i drożności dróg gminnych. Infrastruktura drogowa w Gminie jest w złym stanie, co przekłada się na spadek komfortu zamieszkania.

PK-2 Budowa kanalizacji sanitarnej

Problemem Gminy Cisek jest bardzo niski poziom wyposażenia mieszkańców w kanalizację sanitarną. Projekt kluczowy obejmuje budowę kanalizacji sanitarnej na terenie całej gminy, a zwłaszcza odcinków o gęstej zabudowie.

Budowa, przebudowa, remont lub modernizacja infrastruktury sportowo – rekreacyjnej PK-3 (centra wsi, place zabaw, ścieżki rowerowe)

Zadanie to obejmuje budowę, rozbudowę oraz modernizację terenów turystycznych i rekreacyjno-sportowych. W ramach tego projektu przewiduje się m.in. modernizację i rozbudowę terenów rekreacyjnych z przeznaczeniem na aktywizację sportowo – rekreacyjną mieszkańców z wykorzystaniem nowatorskich form tworzenia miejsc

rekreacyjnych: place zabaw, ścieżki nordic walking, boiska sportowe, strefy gier przestrzennych, trasy/ścieżki dydaktyczne/edukacyjne związanych z dziedzictwem historycznym i przyrodniczym regionu (np. tablice informacyjne, miejsca postoju i odpoczynku). Źródło: opracowanie własne

Strona 95 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 49 Cel strategiczny 1

Cel strategiczny 1 Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie jakości lokalnego dziedzictwa przyrodniczego

1.1 Poprawa jakości zasobów wody i gleby

Budowa sieci kanalizacyjnych dla ścieków komunalnych dla 14 miejscowości Gminy Cisek Uporządkowanie gospodarki wodnej w zakresie odprowadzania wód opadowych (kanalizacja deszczowa, rowy melioracyjne) Systematyczne działania na rzecz ochrony wód w rzekach przed zanieczyszczeniami wprowadzanymi przez duże zakłady Modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę Stale podnoszenie, jakości infrastruktury liniowej w zakresie dostępu do wody i kanalizacji Poprawa standardów utrzymania czystości i porządku, zwiększenie efektywności 1.2 gospodarki odpadami, usuwanie azbestu z obiektów na terenie Gminy Cisek Rozwój selektywnej zbiórki odpadów Opracowanie zintegrowanego systemu unieszkodliwiania odpadów komunalnych Promocja segregacji odpadów w ramach realizowanych programów edukacyjnych i społecznych Realizacja gminnego programu usuwania i utylizacji wyrobów zawierających azbest

1.3 Przeciwdziałanie niskiej emisji i wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii Promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budownictwie mieszkaniowym oraz w obiektach użyteczności publicznej Podejmowanie działań na rzecz ochrony miejscowości przed emisją zanieczyszczeń drogowych Systematyczna promocja i edukacja w zakresie korzyści wynikających z wykorzystania odnawialnych źródeł energii Termomodernizacja obiektów publicznych wraz z wymianą źródeł ciepła – pompy ciepła Wymiana centralnego ogrzewania oraz instalacja paneli fotowoltaicznych Systematyczne zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną. Stworzenie „Eko-gminy”, tj. gminy nastawionej na odnawialne źródła energii i ekologiczne formy ogrzewania. Stworzenie systemu zachęt do wymiany źródeł ciepła na ekologiczne, dotowanie odnawialnych źródeł energii, etc. (z wykorzystaniem zewnętrznych źródeł finansowania). Systematyczne wprowadzanie dla nowopowstających budynków obowiązku posiadania ekologicznych źródeł ogrzewania czy wysokich standardów ekologicznych. 1.4 Lokalne dziedzictwo przyrodnicze elementem wzmacniającym atrakcyjność zamieszkania Ochrona i promocja cennych przyrodniczo stanowisk roślin chronionych – lilia złotogłów i ziemowit jesienny Ochrona i wykorzystanie zasobów rzeki Odry Źródło: opracowanie własne

Strona 96 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 50 Cel strategiczny 2

Cel strategiczny 2 Rozbudowa sieci drogowej, infrastruktury sieciowej oraz przeciwpowodziowej na rzecz wzrostu atrakcyjności osiedleńczej, turystycznej i inwestycyjnej

2.1 Wzmacnianie i efektywna promocja atrakcyjności osiedleńczej

Gazyfikacja gminy Działania zmierzające do uporządkowania działek (rozbiórki ruder budynków prywatnych i z nieuregulowanym stanem prawnym) Tworzenie i systematyczna aktualizacja rejestrów mienia gminnego Realizacja polityki przestrzennej, stwarzającej dogodne warunki dla budownictwa mieszkaniowego Systematyczne tworzenie Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego Uzbrojenie terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową Program zachęt i ulg dla osób prywatnych zamierzających zameldować się na terenie gminy Stałe wzbogacanie oferty czasu wolnego – promocja aktywnych form spędzania wolnego czasu przez mieszkańców 2.2 Przebudowa i modernizacja gminnego sytemu drogowego

Remonty i budowa dróg na terenach wiejskich (w tym tych przeznaczonych do transportu rolnego) Systematyczna modernizacja, w tym przebudowy i remonty dróg powiatowych i wojewódzkich Systematyczny lobbing prowadzony z zarządcami dróg, które nie stanowią własności gminnej w zakresie dostosowania ich jakości do oczekiwań i potrzeb mieszkańców Zwiększenie efektywności zapobiegania i przeciwdziałania skutkom klęsk żywiołowych 2.3 i zmiany klimatu Wykonanie operatu przeciwpowodziowego Działania zmierzające do ograniczenia przepływu wody z Długomiłowic w kierunku Tarnowa i Sukowic Wykonanie ewidencji urządzeń wałowych (klap, zasuw itp.) Zakup pomp wysokiej wydajności do przepompowywania potoków Zakup sprzętu ciężkiego do walki z powodzią (ładowarki, big-bagi itp) Zakup sprzętu ratowniczego (łodzie, samochody 4X4) Utrzymanie i budowa nowych dróg technologicznych do urządzeń przeciwpowodziowych oraz wzdłuż potoków Budowa punktu pomiaru przepływu wody i stanu wody na rzece Odrze pomiędzy Raciborzem a Kędzierzynem-Koźlem Mała retencja Podejmowanie skoordynowanych działań na rzecz zakazu wydobycia kruszywa w rejonie wałów przeciwpowodziowych – złoże Landzmierz (wyspa) zagrożenie przebicia wód powodziowych pod wałem Działania zmierzające do budowy kanału ulgi dla miasta Kędzierzyna-Koźla

Strona 97 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Cel strategiczny 2 Rozbudowa sieci drogowej, infrastruktury sieciowej oraz przeciwpowodziowej na rzecz wzrostu atrakcyjności osiedleńczej, turystycznej i inwestycyjnej

Wymiana radiostacji nasobnych i stacjonarnych z analogowych na cyfrowe Doposażenie jednostek OSP w sprzęt przeciwpowodziowy Zakup samochodu służbowego (4x4 kabina 5 os) Zapewnienie gwarancji dostaw w ramach systemu zaopatrzenia w wodę Kompleksowa analiza zasobów wody na terenie gminy Budowa, rozbudowa infrastruktury przeciwpowodziowej Budowa, rozbudowa infrastruktury (w tym zakup sprzętu) chroniącej przed skutkami klęsk żywiołowych (wiatr/susza/powódź) Współpraca z RZGW oraz gminami leżącymi w dolinie rzeki Odry – wypracowywanie kompleksowych rozwiązań 2.4 Poprawa stanu wyposażenia ciągów komunikacyjnych

Systematyczna budowa i modernizacja chodników Tworzenie na terenie Gminy Cisek, w centrach, miejsc/rynków/deptaków, pełniących funkcje rekreacyjno-integracyjne dla mieszkańców, podnoszące stopień integracji Budowa ścieżki rowerowej po wałach od Koźla do Raciborza (etapami) Wymiana oświetlenia na ledowe (dróg i placów oraz budynków) Rozbudowa oświetlenia (dróg i placów oraz budynków) Systematyczne przeglądy i uzupełnianie pionowego i poziomego oznakowania dróg gminnych Modernizacja przystanków autobusowych Budowa (wydzielanie) dróg rowerowych i wyznaczanie ścieżek rowerowych Zapewnienie wysokiej jakości (estetyka, trwałość) małej architektury w ramach ciągów pieszych Źródło: opracowanie własne

Strona 98 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 51 Cel strategiczny 3 Cel strategiczny 3 Rozwój systemu usług opiekuńczych (zwłaszcza dla osób starszych) poprzez poprawę jakości infrastruktury oraz wzmacnianie lokalnego kapitału społecznego

3.1 Modernizacja i rozbudowa infrastruktury społecznej

Wykonanie monitoringu w miejscach publicznych, obiektach oświatowych i kulturalnych Opieka nad osobami starszymi – domy spokojnej jesieni – całodobowa lub wizytująca – dojazd opiekuna do domu (np. Caritas) Modernizacja, remont obiektów sportowych, rekreacyjnych dostosowanych do wymogów bezpiecznego użytkowania Utworzenie dziennego domu pobytu dla osób starszych – seniorów i niepełnosprawnych Podniesienie standardu infrastruktury służącej usługom ochrony zdrowia i opieki społecznej – modernizacja i przebudowa obiektów. Tworzenie świetlic senioralnych Poszerzenie oferty w zakresie opieki i edukacji dzieci młodszych (rozwój oferty żłobków) Rozwój wolontariatu, stworzenie programów integracji międzypokoleniowej Promocja samopomocy sąsiedzkiej – wykorzystywanie więzi funkcjonujących wśród mieszkańców Tworzenie świetlic (miejsc aktywizacji) dla dzieci niepełnosprawnych z terenu Gminy

3.2 Rozwój nowoczesnych form wsparcia lokalnego kapitału ludzkiego Programy wsparcia dużych rodzin (na wzór miasta Nysa – np. minimum jeden z rodziców posiadający stałą pracę itp. – zabezpieczenie przed rozrastaniem się rodzin nie mających środków na utrzymanie dzieci) Systematyczna realizacja miękkich projektów edukacyjnych i kulturalnych

Realizacja nowoczesnych form działania na rzecz włączenia społecznego Promocja partnerstwa publiczno-społecznego i ekonomii społecznej Działania na rzecz rozwoju systemu kształcenia ustawicznego (life long learning) Tworzenie systemu dziennej opieki nad osobami starszymi (np. z wykorzystaniem programu Senior- Wigor), rozwinięcie oferty spędzania czasu wolnego przez seniorów oraz opieki stacjonarnej w miejscu zamieszkania osoby niemobilnej. Podejmowanie działań na rzecz dwujęzyczności nauczania w gminie, jako szansy na podwyższenie szans osób młodych na rynku pracy. Ma to szczególne znaczenie ze względu na fakt, że Cisek jest czwartą gminą co do procentowego udziału Niemców w ogólnej liczbie mieszkańców w Polsce. 3.3 Promocja gminy Opracowanie spójnego systemu identyfikacji wizualnej Gminy Cisek Strona www (trójjęzyczna), profile społecznościowe, ciekawe materiały o gminie, oznakowanie ciekawych obiektów i zabytków Budowa witaczy przy drogach wjazdowych do gminy Źródło: opracowanie własne

Strona 99 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 52 Cel strategiczny 4 Cel strategiczny 4 Wzrost gospodarczy w oparciu o stymulowanie atrakcyjności inwestycyjnej, wspieranie rozwoju biznesu oraz tworzenie stref inwestycyjnych

4.1 Tworzenie dogodnych warunków dla inwestycji zewnętrznych i aktywności gospodarczej

Wytyczenie strefy inwestycyjnej w Cisku Szerokie promowanie inicjatywy budowy kanału Odra – Dunaj – Łaba Realizacja polityki przestrzennej uwzględniająca tworzenie stref dedykowanych przedsiębiorczości Uzbrojenie nowych terenów inwestycyjnych Tworzenie warunków dla rozwoju biznesu – współpraca z regionalnymi IOB Stworzenie efektywnego systemu pozyskiwania i obsługi inwestora Programy rozwoju asystentury osób starszych w Gminie Cisek Organizacja szkoleń, warsztatów podnoszących umiejętności biznesowe Wspieranie rozwoju agroturystyki 4.2 Tworzenie warunków dla sprzedaży produktów dla lokalnych producentów, przetwórców Organizacja wyjazdów na targi i imprezy wystawiennicze Tworzenie warunków, miejsc do sprzedaży produktów lokalnych Tworzenie infrastruktury wsparcia dla lokalnych wytwórców (zapewnienie urządzeń do produkcji lokalnych produktów) Zacieśnienie współpracy z regionalnymi instytucjami, organizacjami gospodarczymi Wszechstronne wsparcie sektora rolno-spożywczego oraz przetwórczego Tworzenie inkubatorów przetwórczości (inkubatorów kuchennych) miejsc, w których można przygotować i przetwarzać produkty rolne 4.3 Pozyskiwanie inwestorów Pozyskanie inwestora na budowę fermy wiatrowej Budowa masztu przekaźnikowego telefonii komórkowej – bardzo zły zasięg zarówno w miejscowości na terenie pagórkowatym jak i centrum Ciska Źródło: opracowanie własne

Strona 100 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 53 Cel strategiczny 5 Cel strategiczny 5 Zwiększenie uczestnictwa organizacji pozarządowych w kreowaniu rozwoju lokalnych wspólnot i wszechstronna aktywizacja mieszkańców

5.1 Wzrost partycypacji organizacji w realizacji zadań publicznych

Zwiększanie liczby, zakresu i wartości zadań publicznych zlecanych organizacjom pozarządowym Poszerzenie wachlarza form współpracy z sektorem społecznym w oparciu o przepisy Ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie Przejście na system zarządzania w formule wieloletniej Wsparcie infrastrukturalne organizacji pozarządowych, utworzenie Uniwersytetu III wieku w Gminie Cisek Wzrost zaangażowania mieszkańców w ramach aktywnych działań na rzecz rozwoju 5.2 lokalnego Wykonanie strategii opieki i nauki dziecka (żłobek, klubik, przedszkole, szkoła, gimnazjum, zajęcia pozalekcyjne) Organizacja imprez kulturalnych: Pływadła (spływ na byle czym od Raciborza do Kędzierzyna-Koźla z festynem na przeprawie czołgowej Przewóz - Dziergowice) Cykliczna organizacja imprezy: Spływ Twardzieli (zimowy spływ morsów rz. Odrą) Organizacja dożynek gminnych, parafialne czy wiejskie (ze względu na rolniczy charakter gminy) Kwartet Kulturowy składający się z 4 imprez następujących kolejno co roku w Cisku: 1. Heimattreffen, 2. Śląska Olimpiada, 3, Śląskie wesele, 4. Święto Chleba Turnieje łucznicze Joannitów w Cisku Obchody św. Marcina Koncerty przy fontannie w Cisku Pielęgnacja gwary śląskiej na wzór języka kaszubskiego Zbudowanie trwałych mechanizmów dialogu / wymiany informacji z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego Wdrażanie programów promocji i pobudzania aktywności obywatelskiej dzieci i młodzieży, np. w oparciu o działania związane z zachowaniem i promocją dziedzictwa kultury, tradycji i dialogu Realizacja projektów mających na celu integrację społeczną i aktywizacja na poziomie gminy osób osiedlających się na terenie Gminy Cisek Wspieranie organizacji mniejszości narodowych na terenie gminy, szczególnie w inicjatywach, które przynoszą do gminy środki zewnętrzne Wspieranie idei samorządności – promocja funduszu sołeckiego wśród mieszkańców Utworzenie funduszu wkładów własnych dla organizacji pozarządowych Źródło: opracowanie własne

Strona 101 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 54 Cel strategiczny 6

Cel strategiczny 6. Podnoszenie jakości świadczonych usług publicznych oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego, obejmujący dostępność usług teleinformatycznych jak i kompetencji mieszkańców

6.1 Rewitalizacja przestrzeni gminnej

Podejmowanie planów nasadzeń drzew dla każdej miejscowości Kompleksowe modernizacje i remonty budynków komunalnych na terenie Gminy Cisek Rewitalizacja społeczna gminy Rewitalizacja przestrzenna Adaptacja obiektów pokolejowych Ożywienie świetlic w poszczególnych sołectwach Rewitalizacja obiektów zabytkowych

6.2 Modernizacja i rozbudowa infrastruktury edukacyjnej

Budowa sal gimnastycznych przy szkołach podstawowych Modernizacja (w tym termomodernizacja) placówek oświatowych oraz ich otoczenia Rozbudowa oraz modernizacja szkolnej infrastruktury sportowej Systematyczne doposażanie pracowni dydaktycznych, np. pracowni językowych, komputerowych, chemicznych, fizycznych Tworzenie infrastruktury opieki nad dziećmi (żłobki)

6.3 Modernizacja i rozbudowa infrastruktury kulturalnej Modernizacja lub rozbudowa siedzib bibliotek, w tym termomodernizacja i dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych Doposażenie bibliotek

6.4 Udostępnianie publicznych produktów cyfrowych Budowa linii internetu szerokopasmowego na terenie całej gminy – obecna przepustowość ogranicza rozwój sklepów internetowych Podejmowanie działań w zakresie rozwoju e-administracji rozumianej jako aplikacje bądź technologie cyfrowe stosowane w administracji samorządowej Gminy Cisek Podejmowanie działań w zakresie rozwoju e-edukacji rozumianej jako aplikacje bądź technologie cyfrowe służące edukacji i podnoszeniu kompetencji 6.5 Wsparcie mieszkańców w zakresie nabywania kompetencji cyfrowych Szkolenia z zakresu podnoszenia kompetencji informatycznych zwłaszcza dla osób 50+ oraz młodzieży Wzmocnienie kompetencji cyfrowych w ramach kadry instytucji samorządowych Promocja korzystania z nowoczesnych usług, jakie oferowane są w sieciach szerokopasmowych wśród mieszkańców Źródło: opracowanie własne

Strona 102 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

7. Zintegrowany wymiar Strategii

Strategia Rozwoju Gminy Cisek do roku 2025, która jest wyrazem realnych potrzeb samorządu i społeczności Gminy Cisek, została poddana analizie oraz kompleksowej weryfikacji w zestawieniu z kluczowymi dokumentami strategicznymi i operacyjnymi o wymiarze ogólnoeuropejskim, krajowym, regionalnym oraz lokalnym. Przedmiotowe opracowanie jest w pełni zgodne z założeniami, priorytetami oraz celami artykułowanymi w poniżej zestawionych dokumentach.

Tabela 55 Zintegrowany wymiar Strategii Dokument Wymiar zintegrowany Obszary: – Bezrobocie wśród młodzieży, poziom zatrudnienia kobiet i osób starszych, infrastruktura oraz środowisko dla rozwoju Strategia Europa 2020 przedsiębiorczości, – Środowisko dla rozwoju przedsiębiorczości, – Infrastruktura oraz środowisko dla rozwoju przedsiębiorczości. Cele tematyczne: – Cel tematyczny 3. Wzmacnianie Konkurencyjności MŚP, sektora rolnego, – Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach, – Cel tematyczny 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem, Programowanie – Cel tematyczny 6. Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz perspektywy finansowej wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami, 2014-2020 – Umowa – Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu Partnerstwa i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej, – Cel tematyczny 8. Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników, – Cel tematyczny 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem, – Cel tematyczny 10. Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie. Cele: – Cel 2 Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów, Koncepcja Przestrzennego – Cel 3 Poprawa dostępności terytorialnej kraju w równych skalach Zagospodarowania Kraju przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury, 2030 – Cel 4 Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski, – Cel 5 Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa. Strategia Rozwoju Kraju Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka: 2020 – Aktywne – Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki, II.2.4. Poprawa warunków społeczeństwo, ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej,

Strona 103 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Dokument Wymiar zintegrowany konkurencyjna – Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego, II.4.2. Poprawa jakości kapitału gospodarka, sprawne ludzkiego, państwo – Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, II.6.4. Poprawa stanu środowiska, – Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu, II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych. Obszarem strategicznym III. Spójność społeczna i terytorialna: – Cel III.1. Integracja społeczna, III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, – Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych, III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych, III.2.2. Zwiększenie efektywności systemu świadczenia usług publicznych, – Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych, III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich. Cel nadrzędny KSRR: – Efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągnięcia celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Krajowa Strategia Rozwoju Cele szczegółowe: Regionalnego 2010-2020: – Cel polityki regionalnej: wspomaganie wzrostu konkurencyjności Regiony, Miasta, Obszary regionów, Wiejskie – Cel polityki regionalnej: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych, – Cel polityki regionalnej: Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie. Cele szczegółowe: – Cel szczegółowy 1: Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, – Cel szczegółowy 2: Poprawa efektywności energetycznej, – Cel szczegółowy 3: Poprawa efektywności gospodarowania surowcami Założenia Narodowego i materiałami, Programu Rozwoju – Cel szczegółowy 4: Rozwój i wykorzystanie technologii Gospodarki Niskoemisyjnej niskoemisyjnych, – Cel szczegółowy 5: Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, – Cel szczegółowy 6: Promocja nowych wzorców konsumpcji. Cele operacyjne: – Cel operacyjny 1.1. Poprawa jakości kształcenia oraz dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy, – Cel operacyjny 1.2. Wspieranie kształcenia ustawicznego, – Cel operacyjny 1.3. Wspieranie zatrudnienia i samozatrudnienia, Strategia Rozwoju – Cel operacyjny 1.4. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu Województwa Opolskiego i ubóstwu, do 2020 roku – Cel operacyjny 1.5. Rozwój usług opiekuńczych i wychowawczych, – Cel operacyjny 2.1. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego – Cel operacyjny 2.2. Wzbogacanie wielokulturowego dziedzictwa i tożsamości regionalnej, – Cel operacyjny 2.3. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji,

Strona 104 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Dokument Wymiar zintegrowany – Cel operacyjny 3.4. Wzmocnienie regionalnego systemu przyciągania i lokowania inwestycji, – Cel operacyjny 5.1. Poprawa jakości i dostępności usług zdrowotnych, opiekuńczych i edukacyjnych, – Cel operacyjny 5.2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego, – Cel operacyjny 5.3. Rozwój usług turystyki, kultury i sportu oraz ich infrastruktury, – Cel operacyjny 7.1. Poprawa stanu środowiska poprzez rozwój infrastruktury technicznej, – Cel operacyjny 7.2. Wspieranie niskoemisyjnej gospodarki, – Cel operacyjny 7.3. Kształtowanie systemu przyrodniczego, ochrona krajobrazu i bioróżnorodności, – Cel operacyjny 7.4. Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, – Cel operacyjny 7.5. Przeciwdziałanie i usuwanie skutków zagrożeń naturalnych i cywilizacyjnych, – Cel operacyjny 10.1. Wspieranie pozarolniczej aktywności gospodarczej i inicjatyw lokalnych, – Cel operacyjny 10.2. Rozwój wielofunkcyjnego rolnictwa i rybactwo, – Cel operacyjny 10.3. Rozwój sektora rolno-spożywczego, – Cel operacyjny 10.4. Racjonalne gospodarowanie przestrzenią. Cele operacyjne:  Cel operacyjny 1.1. Uzbrojenie terenów inwestycyjnych,  Cel operacyjny 1.3. Kompleksowe projekty promocji gospodarczej,  Cel operacyjny 2.2 Produkt turystyczny – system szlaków rowerowych,  Cel operacyjny 2.3 Produkt turystyczny – dziedzictwo historii, przyrody, rekreacja,  Cel operacyjny 2.4 Rozwój gospodarki społecznej,  Cel operacyjny 3.1 Rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej,  Cel operacyjny 3.2 Czyste powietrze,  Cel operacyjny 3.3 Promocja i zabezpieczenie unikatowych zasobów Strategia Rozwoju dziedzictwa przyrodniczego, Subregionu Kędzierzyńsko-  Cel operacyjny 4.1 Rozwój systemu bezpieczeństwa, ratownictwa Kozielskiego do roku 2020 i ochrony przeciwpowodziowej,  Cel operacyjny 4.3 Budowa subregionalnego systemu monitoringu, zarządzania i interwencji kryzysowej,  Cel operacyjny 5.1 Kultura – wyrównywanie szans w dostępie do oferty kulturalnej,  Cel operacyjny 5.2 Rozwój zaplecza nowoczesnej oświaty dopasowanej do potrzeb rynku pracy,  Cel operacyjny 6.2 Profesjonalne usługi społeczne – opieka nad osobami starszymi,  Cel operacyjny 6.3 Profesjonalne usługi społeczne – opieka nad dziećmi do lat 3,  Cel operacyjny 6.4 Aktywny senior. Źródło: opracowanie własne

Strona 105 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

8. Oddziaływanie na środowisko

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2013 r., poz. 1235) w art. 46 wskazuje na konieczność przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla opracowań typu strategie, programy, plany rozwoju regionalnego.

Opinia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Opolu Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Opolu pismem z dnia 16.02.2016 r. o sygnaturze WOOŚ.411.17.2016.ER uzgodnił zakres prognozy zgodny z wymogami określonymi w art. 51 ust. 2 oraz art. 52 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska zaopiniowała pozytywnie dokument prognozy.

Opinia Opolskiego Państwowego Inspektora Sanitarnego Opolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny pismem z dnia 23.02.2016 r. o sygnaturze NZ.9022.I.54.2016.JG poinformował, że prognoza oddziaływania na środowisko Strategii powinna zawierać pełny zakres przedstawiony w art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko. Opolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny pismem z dnia 26.04.2016 r. o sygnaturze NZ.9022.I.54.2016.JG poinformował, że opiniuje pozytywnie prognozę oddziaływania na środowisko dla Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025. Orzekł, że zgodnie z prognozą realizacja zadań nie spowoduje zagrożeń dla zdrowia ludzi lub środowiska.

Strona 106 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

9. System wdrażania i komunikacji Strategii

9.1 Projektowany system wdrażania – zarządzenie strategią

System wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 obejmuje szereg procesów, które wymagają zaangażowania różnych instytucji i struktur organizacyjnych. System zarządzania strategią opiera się w wymiarze ogólnym na trzech głównych elementach:  formułowanie strategii,  wdrażanie strategii,  monitoring rezultatów i warunków wdrażania strategii. Poniższy rysunek przedstawia zależności pomiędzy głównymi wymiarami zarządzania strategią: Rysunek 11 Poziomy zarządzania Strategią

Formułowanie strategii

Wdrażanie strategii

Monitorowanie i ewaluacja

Źródło: opracowanie własne

W zarządzanie procesem tworzenia, realizacji założeń strategii i oceny jej wykonania, zaangażowana zostanie lokalna administracja – pracownicy Urzędu Gminy na czele z Wójtem Gminy Cisek, koordynującym wzajemne działania. Do pomocy we właściwym wdrożeniu zadań będzie on dysponować aparatem wykonawczym, w postaci merytorycznych pracowników Urzędu Gminy oraz jednostek organizacyjnych gminy i jednostek zależnych, zgodnie z ich właściwością i zakresem odpowiedzialności. Kluczowe procesy związane z systemem wdrażania strategii oraz wytyczne odnoszące się do odpowiedzialności za ich uruchamianie i realizację, zaprezentowano poniżej:  Przygotowanie projektu Strategii oraz projektów zmian w Strategii – Wójt Gminy Cisek przy współpracy struktur Urzędu Gminy w uzgodnieniu z Radą Gminy (zmiany zapisów w dokumencie

Strona 107 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

także w oparciu o uzasadnione wnioski organizacji społecznych, mieszkańców). Propozycje zapisów Strategii poddane zostaną szerokim konsultacjom społecznym.  Wybór zadań do realizacji w ramach Strategii – Wójt przy współpracy struktur Urzędu Gminy i instytucji samorządowych.  Nawiązywanie współpracy z partnerami dla realizacji działań i projektów wymagających zaangażowania innych organizacji i instytucji (administracji różnego szczebla, organizacji społecznych, sektora biznesu itp.) oraz działania lobbingowe na rzecz strategicznych kierunków rozwoju w wymiarze ponadlokalnym – Wójt Gminy Cisek  Opracowanie rocznych i wieloletnich programów branżowych, w ramach których będą realizowane cele strategiczne i operacyjne programu rozwoju – wyspecjalizowane komórki Urzędu Gminy, inne instytucje samorządowe (jednostki organizacyjne).  Zatwierdzanie i zapewnienie finansowania dla rocznych oraz wieloletnich programów branżowych, w ramach których będą realizowane cele strategiczne i operacyjne programu rozwoju – merytoryczne komórki Urzędu Gminy, Rada Gminy Cisek.  Zabezpieczenie środków w budżecie na realizację zadań wynikających z celów operacyjnych poprzez umieszczenie konkretnych zadań w budżecie oraz Wieloletniej Prognozie Finansowej – Skarbnik Gminy, Wójt Gminy, Rada Gminy.  Przygotowanie wniosków o uzyskanie finansowania zewnętrznego dla projektów wynikających z założeń strategii – Wójt przy zaangażowaniu struktur Urzędu Gminy, jednostki organizacyjne.  Monitoring realizacji strategii w systemie rocznym – Urząd Gminy.  Realizacja przeglądu strategicznego – Wójt przy zaangażowaniu struktur Urzędu Gminy.  Nadzór nad realizacją projektów, rozliczenia, raporty – Skarbnik Gminy Cisek.  Ewaluacja osiągania poszczególnych celów operacyjnych – Urząd Gminy Cisek, Wójt Gminy Cisek, Rada Gminy, kierująca jednostkami podległymi w ramach struktury samorządu Gminy Cisek. Należy przyjąć, że w procesy na poziomie wdrażania Strategii w sensie operacyjnym (tj. zadań, projektów lub programów, które wynikają z celów strategicznych), w zależności od specyfiki przedsięwzięć, będą zaangażowane różne organy, jednostki i instytucje samorządowe Gminy Cisek. Urząd dysponuje personelem z odpowiednimi kwalifikacjami do wykonania tego zadania, a to dzięki wszechstronnej specjalizacji pracowników, zatrudnionych w poszczególnych referatach i jednostkach. Biorąc pod uwagę fakt, iż działania przewidziane w strategii dotykają różnych obszarów, a co za tym idzie składa się na nie bardzo wiele odmiennych procesów, skupienie aż tylu kompetencji u jednej osoby nie byłoby możliwe. Lokalna władza, dzięki swej rozbudowanej strukturze (w tym podlegających jej jednostek organizacyjnych) będzie zaś miała możliwość skorzystania z odpowiedniego wsparcia przy realizacji rozległych tematycznie zadań. Urząd Gminy nie będzie zastępował właściwych kompetencyjnie

Strona 108 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 jednostek w ich obowiązkach – odpowiedzialne jednostki będą jednak współpracować z Urzędem, a ten koordynować wzajemne działania. Zaangażowanie struktur administracyjnych Gminy Cisek uwzględnia również aspekt zaufania mieszkańców – odbiorców działań podejmowanych w ciągu najbliższych 10 lat na obszarze gminy, do ich wykonawcy. Pracownicy samorządowi zaangażowani we wdrażanie Strategii, poprzez wykonywanie swoich zadań pełnią służbę publiczną, zaś Urząd stanowi instytucję zaufania publicznego. Mieszkańcy za naturalny stan rzeczy uznają, iż to władza samorządowa realizuje zadania mające na celu rozwój i poprawę otoczenia lokalnego, a w przypadku zauważonych tu problemów, to do Urzędu zgłaszają swoje wnioski i uwagi. Wybrano więc operatora, którego zdolność do nawiązania kontaktu z interesariuszami obszaru jest największa. System wdrażania Strategii będzie realizowany w oparciu o schemat wdrażania pomocy Unii Europejskiej. Konkretne zadania będą implementowane zgodnie z zasadami wydatkowania środków według źródeł ich pochodzenia, co w niektórych sytuacjach może oznaczać konieczność sprostania wielu wymaganiom formalnym przez podmiot korzystający z różnych źródeł finansowania (dotyczy to w szczególności odmiennych zasad wykorzystywania środków pochodzących ze źródeł krajowych oraz środków pochodzących ze źródeł unijnych). Główną rolę w przygotowaniu odpowiednich wniosków aplikacyjnych na projekty realizujące cele wyznaczone w Strategii odegrają podmioty będące bezpośrednio ich beneficjentami Przygotowanie wniosków oraz odpowiedzialność za pełen nadzór nad realizacją zadań leżała będzie w gestii pracowników Urzędu Gminy w Cisku.

9.2 Komunikacja społeczna Strategii

Skuteczność realizacji Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 zostanie zapewniona dzięki szerokiej partycypacji społecznej w jej wdrażaniu. Intencją Urzędu Gminy w Cisku jest uzyskanie zaangażowania społeczności lokalnej w tym procesie, jej aktywny udział w programowaniu, decyzjach oraz odpowiedzialności i finansowaniu, poprzez dotarcie do jak najszerszej grupy beneficjentów działań podejmowanych w ramach Strategii. W ramach upowszechniania Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 podjęte zostaną następujące działania:

Strona 109 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Rysunek 12 Działania upowszechniające dla Strategii Rozwoju Umieszczenie strategii na stronie www.cisek.pl oraz w Biuletynie Informacji Publicznej

Zamieszczenie na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Gminy informacji o przyjęciu Strategii, warunkach jej dostępności

Informowanie o zawartych w dokumencie planach inwestycyjnych na zebraniach w sołectwach i innych spotkaniach mieszkańców

Zapewnienie możliwości zapoznania się przez mieszkańców z treścią dokumentu poprzez udostępnienie go w Biurze Rady Gminy

Przed uchwaleniem Strategii przez Radę zostaną przeprowadzone otwarte konsultacje społeczne projektu uchwały w formie on-line

Źródło: opracowanie własne Wszystkie zmiany Strategii będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej. Samorząd Gminy Cisek będzie w sposób otwarty podchodził do projektów zgłaszanych przez mieszkańców, podmioty prywatne oraz organizacje pozarządowe, fundacje, stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, mogące pozytywnie wpłynąć na osiągnięcie celów rozwojowych gminy. Propozycje wspólnej realizacji przedsięwzięć mogą być kierowane do samorządu w trybie ciągłym, zarówno poprzez zwrócenie się na piśmie, jak i w czasie spotkań z władzami gminy. Władza samorządowa chce zaangażować w proces rozwoju instytucje mogące być partnerami w realizacji przedsięwzięć zapisanych w Strategii, ale także zachęcić mieszkańców do podejmowania inicjatyw służących realizacji celów zawartych w dokumencie. Będzie się to odbywało głównie poprzez bezpośrednie spotkania, które stanowią niezbędny element dialogu społecznego, prowadząc do wymiany opinii, czasem nawet do weryfikacji planów lub ich uzupełniania. Warunkiem skutecznego wdrażania Strategii jest informowanie na bieżąco wszystkich lokalnie działających grup oraz mieszkańców Gminy Cisek o zawartości opracowanej Strategii, a także o sposobach realizacji poszczególnych projektów (prowadzenie działań promocyjnych i informacyjnych) oraz zaproszenie do aktywnego udziału w pracach na rzecz realizacji zamierzonych celów.

9.3 Monitorowanie, ewaluacja i system aktualizacji

W ramach monitorowania realizacji założeń Strategii działalność Urzędu Gminy Cisku będzie poddawana kontroli Rady Gminy. Rada, jako organ przyjmujący dokument, będzie nadzorowała prawidłowość wypełniania celów i odpowiadała przed wspólnotą lokalną za efekty jego realizacji. Procedura monitorowania ewaluacji Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025 obejmuje następujące elementy:

Strona 110 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

 Monitoring bieżący w okresach rocznych. Celem tej procedury jest uzyskanie kompletnej informacji nt. zadań, które zostały przyjęte do realizacji (zarówno na poziomie przygotowania koncepcyjnego i projektowego, jak i na poziomie wdrożeniowym). Koncepcja zarządzania strategicznego zakłada, że działania rozwojowe podejmowane przez Gminę Cisek w latach 2016-2025 będą każdorazowo przyporządkowane do zdefiniowanych celów strategicznych. Stąd wynikiem monitoringu prowadzonego w systemie rocznym będzie zestawienie zadań (zarówno infrastrukturalnych, jak i nie inwestycyjnych), których realizacja została podjęta w ramach każdego z celów strategicznych. Wymagane jest zatem, aby na etapie podejmowania przez samorząd Gminy Cisek konkretnych zadań, były one przyporządkowane do celów strategicznych i operacyjnych. Najprostszą formą jest opatrzenie każdorazowo danego zadania symbolem wiążącym zadanie z danym celem strategicznym oraz celem operacyjnym. Tabela 56 System przyporządkowania zadań do celów strategicznych

Cel strategiczny Symbol

Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie jakości lokalnego 1 CS 1 dziedzictwa przyrodniczego Rozbudowa sieci drogowej, infrastruktury sieciowej oraz przeciwpowodziowej na 2 CS 2 rzecz wzrostu atrakcyjności osiedleńczej, turystycznej i inwestycyjnej Rozwój systemu usług społecznych poprzez poprawę jakości infrastruktury oraz 3 CS 3 wzmacnianie lokalnego kapitału społecznego Wzrost gospodarczy w oparciu o stymulowanie atrakcyjności inwestycyjnej, 4 CS 4 wspieranie rozwoju biznesu oraz tworzenie stref inwestycyjnych Zwiększenie uczestnictwa organizacji pozarządowych w kreowaniu rozwoju lokalnych 5 CS 5 wspólnot i aktywizacja mieszkańców Rozwój społeczeństwa informacyjnego obejmujący dostępność usług 6 CS 6 teleinformatycznych jak i kompetencje mieszkańców Źródło: opracowanie własne Zestawienie zadań, oznaczonych odpowiednim symbolem, sporządzone zostanie przez stanowiska merytoryczne Urzędu Gminy, przy czym obejmować ono będzie również zadania realizowane przez jednostki organizacyjne nadzorowane przez te wydziały. Zestawienie będzie przedkładane Wójta Gminy Cisek w terminie do końca pierwszego kwartału każdego kolejnego roku. Rekomenduje się powołanie pracownika ds. monitorowania strategii rozwoju, który odpowiedzialny będzie za nadzorowanie działań związanych z bieżącym monitoringiem postępu realizacji Strategii oraz sporządzanie zbiorczych zestawień.

Strona 111 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Wójt przedkłada Radzie Gminy informację w zakresie monitoringu w systemie rocznym.  Przeglądy strategiczne – ewaluacja. Rekomenduje się przeprowadzenie jednego przeglądu strategicznego w okresie obowiązywania strategii – w połowie 2020 roku. Wynikiem przeprowadzenia przeglądu będzie szczegółowe sprawozdanie zawierające podsumowanie zestawień wyników uzyskanych w ramach monitoringu (informacje roczne) wraz z oceną poziomu realizacji poszczególnych celów operacyjnych i strategicznych. Przegląd strategiczny spełni de facto warunki tzw. ewaluacji mid-term, której celem jest obiektywna krytyka pierwszych wyników wdrażania strategii, co pozwala ocenić również jakość samego systemu wdrażania i monitorowania. Przeglądy strategiczne mają na celu uzyskanie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób założenia i cele przekładane są na działania oraz wskazanie konieczności dokonania korekt (aktualizacji). W ramach przeglądów strategicznych dokonywana jest także aktualizacja danych zawartych w analizie źródeł wtórnych stanowiącej jeden z elementów strategii*. Raporty z przeglądów strategicznych są prezentowane Radzie Gminy przez Wójta Gminy Cisek wraz z rekomendacjami korekt, aktualizacji, uzupełnienia zawartości Strategii rozwoju. Zmiany w Strategii Rozwoju Gminy Cisek dokonywane będą uchwałą Rady Gminy na wniosek Wójta Gminy Cisek. Przed podjęciem uchwały wymagane jest wydanie stosownej opinii przez właściwe komisje. Ocena realizacji Strategii na podstawie danych zawartych w przeglądach strategicznych zostanie dokonana w połowie 2020 roku. Jej celem będzie porównanie założonych w Strategii oddziaływań i efektów jej wdrażania z faktycznie osiągniętymi rezultatami. Na tej podstawie formułowane będą zalecenia na kolejne lata wdrażania Strategii. Ocena dokonywana będzie przez Wójta Gminy we współpracy z właściwymi komórkami organizacyjnymi Urzędu Gminy, które przedstawią ją do przyjęcia Radzie Gminy. Ocena końcowa zostanie przeprowadzona po zakończeniu całego okresu, w jakim realizowane mają być zadania ujęte w Strategii. Wnioski z oceny (przy wykorzystaniu narzędzi stosowanych w ramach przeglądów strategicznych) posłużą jako rekomendacje dla planowania rozwoju w następnych okresach planowania strategicznego. System wdrażania Strategii jest procesem, który wymaga czasu oraz wyboru metody wprowadzania kontekstowych korekt. W przypadku Strategii Rozwoju Gminy Cisek, system wdrażania będzie można uznać za właściwy, jeżeli:  kolejne projekty strategiczne będą realizowane z właściwą konsekwencją,  w każdym momencie wdrażania będzie dostępna pełna informacja zarówno o działaniach strategicznych, jak i o zmianach w uwarunkowaniach rozwoju gminy,

* Na podstawie: www.ewaluacja.gov.pl/slownik/Strony/slownik_ewaluacja_mid_term.aspx

Strona 112 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

 liczba podmiotów oraz ich aktywność skoncentrowana wokół celów strategicznych będzie rosła,  Strategia będzie stanowiła oś zarządzania gminą, a równocześnie będzie narzędziem pozyskiwania środków z otoczenia.

Strona 113 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

10. Uspołecznienie Strategii

Metodologia opracowania Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016–2025 w sposób szczególny uwzględniała partycypację społeczną podczas prac nad zawartością opracowania (poprzez m.in. uwzględnienie wyników badań sondażowych, warsztatów, konsultacji z pracownikami samorządowymi), a gotowy projekt Strategii podlega konsultacjom społecznym (możliwość zgłaszania uwag i wniosków). Dnia 9 lutego 2016 roku w Urzędzie Gminy Cisek przeprowadzone zostało spotkanie warsztatowe, w którym uczestniczyli przedstawiciele samorządu Gminy Cisek, dyrektorzy szkół, radni, sołtysi, liderzy społeczności lokalnej. Uczestnicy spotkania podkreślali znaczenia poprawy sytuacji na rynku pracy jako kluczowego elementu budowania przewagi konkurencyjnej Gminy Cisek. Poprawa sytuacji na rynku pracy warunkuje częściowe zatrzymanie migracji. Ponadto uczestnicy spotkania podkreślili następujące priorytety w rozwoju samorządu Ciska do 2025 roku:  Tworzenie infrastruktury opiekuńczej dla osób starszych,  Infrastruktura drogowa,  Budowa kanalizacji,  Gazyfikacja wsi,  Wsparcie rozwoju przemysłu rolno-spożywczego. Konsultacje społeczne W trakcie prac nad Strategią przeprowadzono konsultacje społeczne. Konsultacje przeprowadzono w dniach 17 – 31 maja 2016 roku. Wójt Gminy Cisek wydał w dniu 11 maja 2016 roku Zarządzenie nr 30/2016 w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych projektu Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025. Zarządzenie miało na celu poznanie opinii, uwag i propozycji mieszkańców Gminy Cisek do projektu Strategii w formie przeprowadzonych konsultacji społecznych. Zasięg terytorialny konsultacji objął teren całej Gminy Cisek. Uprawnionymi do udziału w konsultacjach byli pełnoletni mieszkańcy Gminy Cisek, zamieszkujący na obszarze, na którym mają być przeprowadzone konsultacje oraz organizacje pozarządowe z terenu gminy Cisek. Konsultacje prowadzone były w formie imiennego wyrażenia opinii lub złożenia uwag za pomocą formularza w sprawie będącej przedmiotem konsultacji. Zarządzenie oraz projekt Strategii Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016 - 2025 oraz formularz konsultacji społecznych dostępne były w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Gminy Cisek. W drodze konsultacji nie złożono żadnej opinii do Strategii. Założona forma prowadzenia konsultacji społecznych przyczyniła się w sposób znaczący do możliwości wyrażenia przez mieszkańców opinii na temat przygotowanego opracowania.

Strona 114 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Spis wykresów

Wykres 1 Dochody Gminy Cisek w latach 2010-2014 [w tys. zł] ...... 15 Wykres 2 Wydatki budżetowe Gminy Cisek w latach 2010-2014 [tys. zł] ...... 16 Wykres 3 Liczba ludności gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2005-2014 ...... 26 Wykres 4 Liczba ludności w podziale na płeć w Gminie Cisek w latach 2005-2014 ...... 26 Wykres 5 Struktura ludności wg ekonomicznych grup wieku [%] w Gminie Cisek w latach 2005-2014 ...... 29 Wykres 6 Liczba podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Cisek w latach 2000-2014 ...... 33 Wykres 7 Struktura gospodarki w Gminie Cisek wg sekcji PKD – 2013 r...... 36 Wykres 8 Liczba dzieci w wieku żłobkowym z terenu Gminy Cisek latach 2010-2014 ...... 54 Wykres 9 Wiek respondentów (N=96) ...... 70 Wykres 10 Wykształcenie respondentów (N=100) ...... 71 Wykres 11 Status na rynku pracy ankietowanych (N=83) ...... 71 Wykres 12 Ocena jakości życia w Gminie Cisek (N=105) ...... 73 Wykres 13 Najwyżej oceniane aspekty życia w Gminie Cisek (N=105) ...... 74 Wykres 14 Najsłabiej ocenione aspekty życia w Gminie Cisek (N=105) ...... 75 Wykres 15 Mocne strony Gminy Cisek wg respondentów (N=68) ...... 76 Wykres 16 Słabe strony Gminy Cisek wg respondentów (N=74) ...... 77 Wykres 17 Stosunek respondentów do Gminy Cisek (N=105) ...... 77 Wykres 18 Przywiązanie ankietowanych do Gminy Cisek (N=103) ...... 78 Wykres 19 Kierunki interwencji w Gminie Cisek wg respondentów (N=80) ...... 79 Wykres 20 Hierarchia ważności działań w Gminie Cisek wg respondentów (N=101) ...... 79 Wykres 21 Cele strategiczne w odniesieniu do domen strategicznych ...... 90 Spis tabel

Tabela 1 Powierzchnia geodezyjna Gminy Cisek według kierunków wykorzystania w porównaniu do powiatu i województwa w 2014 roku ...... 11 Tabela 2 Dochody na mieszkańca – porównanie Gminy Cisek i średniej dla gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko- kozielskiego [zł] ...... 15 Tabela 3 Najważniejsze inwestycje w Gminie Cisek w latach 2010-2014 ...... 16 Tabela 4 Wydatki Gminy Cisek w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2010-2014 [zł] ...... 17 Tabela 5 Wydatki ogółem wg działów klasyfikacji budżetowej Gminy Cisek w 2014 roku ...... 18 Tabela 6 Wartości wskaźników w gminach wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego za lata 2012-2014 ...... 21 Tabela 7 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w Gminie Cisek ...... 23 Tabela 8 Liczba ludności Gminy Cisek (faktyczne miejsce zamieszkania) w zestawieniu z ludnością powiatu i województwa w latach 2005-2014 ...... 25 Tabela 9 Wskaźnik gęstości zaludnienia w l. 2005-2014 [osoby na km2] – porównanie samorządów ...... 27 Tabela 10 Sołectwa i ich liczba ludności w Gminie Cisek, 2015 r...... 27 Tabela 11 Przyrost naturalny w gminach powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2010-2014 ...... 28 Tabela 12 Zameldowania i wymeldowania na terenie Gminy Cisek latach 2005-2014 [os.] ...... 28 Tabela 13 Wskaźniki obciążenia demograficznego w 2014 roku – porównanie ...... 30 Tabela 14 Gospodarstwa rolne w Gminie Cisek, według grup obszarowych użytkowników rolnych ...... 31 Tabela 15 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2014 roku w Gminie Cisek ...... 33 Tabela 16 Podmioty gospodarki narodowej, według klas wielkości, działające na terenie Gminy Cisek, w latach 2006-2014 ...... 34 Tabela 17 Wskaźniki przedsiębiorczości w latach 2010-2014 ...... 37 Tabela 18 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wg płci w latach 2010- 2014 ...... 39 Tabela 19 Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Cisek w latach 2010-2014 ...... 40 Tabela 20 Bezrobocie w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim we wrześniu 2015 roku ...... 41 Tabela 21 Drogi publiczne przebiegające przez tereny Gminy Cisek ...... 44 Tabela 22 Drogi gminne na terenie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego ...... 44 Tabela 23 Udział wydatków na drogi publiczne w wydatkach Gminy Cisek ogółem [%] w latach 2012-2014 ...... 45 Tabela 24 Dane dotyczące infrastruktury technicznej na terenie Gminy Cisek w latach 2010-2014 ...... 45 Tabela 25 Udział korzystających z instalacji w liczbie ludności ogółem w 2014 r. [%] ...... 46

Strona 115 Strategia Rozwoju Gminy Cisek na lata 2016-2025

Tabela 26 Cele środowiskowe zdefiniowane w ramach Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Cisek na lata 2009-2012 z perspektywą 2013-2016...... 48 Tabela 27 Liczba budynków mieszkalnych w gminach wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2010- 2014 ...... 49 Tabela 28 Zasoby mieszkaniowe gmin i miast powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w 2014 roku ...... 50 Tabela 29 Dane dotyczące pomocy społecznej w Gminie Cisek w latach 2010-2014 ...... 51 Tabela 30 Przychodnie – opieka ambulatoryjna i apteki na terenie Gminy Cisek w latach 2010-2014 (stan w dniu 31.12) ...... 52 Tabela 31 Łóżka w szpitalach ogólnych, apteki ogólnodostępne i punkty apteczne w 2013 r...... 53 Tabela 32 Liczba placówek przedszkolnych i dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim w roku szkolnym 2014/2015 ...... 54 Tabela 33 Liczba dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w gminach powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w latach 2010-2014 ...... 55 Tabela 34 Placówki szkolne w Gminie Cisek w 2016 roku ...... 55 Tabela 35 Współczynnik skolaryzacji (netto i brutto) – szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne w Gminie Cisek w latach 2010-2014 ...... 56 Tabela 36 Wyniki końcowego sprawdzianu klas VI szkól podstawowych w Gminie Cisek w 2015 roku ...... 57 Tabela 37 Wyniki egzaminu końcowego dla klas III gimnazjum w 2015 w Gminie Cisek ...... 58 Tabela 38 Skala staninowa średnich wyników [w%] z egzaminu gimnazjalnego w 2015 roku ...... 59 Tabela 39 biblioteki i filie oraz poziom czytelnictwa w gminach powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego w 2014 roku61 Tabela 40 Gospodarstwa agroturystyczne mieszczące się na terenie Gminy Cisek ...... 63 Tabela 41 Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków na terenie Gminy Cisek (stan na 31 grudnia 2015 r.) ...... 64 Tabela 42 Dane dotyczące klubów sportowych (łącznie z Uczniowskimi Klubami Sportowymi) i kadry instruktorsko- trenerskiej działających na terenie Gminy Cisek w l. 2010-2014...... 65 Tabela 43 Organizacje pozarządowe działające na terenie Gminy Cisek w 2015 roku...... 66 Tabela 44 Frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2015 roku ...... 67 Tabela 45 Udział niemieckiej mniejszości narodowej w liczbie mieszkańców gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko- kozielskiego w 2011 roku ...... 68 Tabela 46 Podział respondentów ze względu na płeć N=97 ...... 70 Tabela 47 Analiza SWOT Gminy Cisek ...... 81 Tabela 48 Projekty kluczowe dla Gminy Cisek na lata 2016 -2025 ...... 95 Tabela 49 Cel strategiczny 1 ...... 96 Tabela 50 Cel strategiczny 2 ...... 97 Tabela 51 Cel strategiczny 3 ...... 99 Tabela 52 Cel strategiczny 4 ...... 100 Tabela 53 Cel strategiczny 5 ...... 101 Tabela 54 Cel strategiczny 6 ...... 102 Tabela 55 Zintegrowany wymiar Strategii ...... 103 Tabela 56 System przyporządkowania zadań do celów strategicznych ...... 111 Spis rysunków

Rysunek 1 Elementy Strategii, jako narzędzia planowania i zarządzania ...... 6 Rysunek 2 Struktura Strategii Rozwoju Gminy Cisek ...... 8 Rysunek 3 Podział administracyjny powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego ...... 10 Rysunek 4 Mapa Subregionu Kędzierzyńsko-Kozielskiego ...... 12 Rysunek 5 Gmina Cisek – mapa poglądowa ...... 13 Rysunek 6 Struktura głównych zasiewów w Gminie Cisek ...... 31 Rysunek 7 Sieć dróg na terenie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego ...... 42 Rysunek 8System dróg Gminy Cisek - mapa poglądowa ...... 43 Rysunek 9 Kluczowe problemy strategiczne Gminy Cisek ...... 87 Rysunek 10 Domeny planowania strategicznego ...... 89 Rysunek 11 Poziomy zarządzania Strategią ...... 107 Rysunek 12 Działania upowszechniające dla Strategii Rozwoju...... 110

Strona 116