Natuur- en Recreatieplan Westfriesland

In verbondenheid vooruit! Landschap regio Obdam - Opmeer Natuur- en Recreatieplan Westfriesland

In verbondenheid vooruit! 4 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Inhoud

Voorwoord 7

1 Introductie 9

2 Onze ambitie 12

3 Kennismaking met Westfriesland 15

4 Analyse van Westfriesland 19

5 Doelen en opgaven 22

6 Ruimtelijke visie 26

7 Organisatie en financiering 30

Toekomstbeeld 36

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 5 Zicht op de Ringsloot nabij Opmeer 6 Natuur- enRecreatieplan Westfriesland

In verbondenheid vooruit! Voorwoord Natuur- en Recreatieplan

Voor u ligt het nieuwe Natuur- en is van de ambitie van het Recreatieschap Recreatieplan Westfriesland: In Westfriesland maar ook bijdraagt aan de doelstellingen van het Pact van Westfriesland. verbondenheid vooruit! Ik kan u Een plan dat aansluit bij het huidige tijdbeeld melden dat ik trots op dit plan ben. en toekomstbestendig is. Met dit plan kunnen wij De totstandkoming ervan is een samen met het Recreatieschap weer zo’n tien toonbeeld van samenwerking van tot vijftien jaar vooruit. Dit plan dient als basis voor de inzet van het alle betrokken partijen en overheden Recreatieschap en geeft richting aan de binnen Westfriesland. Het plan is koers voor de komende tien tot vijftien jaar. De ontstaan in samenwerking met vele resultaatgerichte uitwerking van het plan leidt belanghebbenden. De uitvoering tot kwaliteitsverbetering van ons recreatieve product. In eerste instantie voor ons als bewoners, ervan kan ook alleen slagen door maar ook voor de bezoekers van buiten de regio. goede samenwerking. Het Natuur- en Recreatieplan is niet alleen van het Graag wil ik mijn dank uitspreken naar de Recreatieschap Westfriesland. Het is voormalige en huidige bestuursleden van ons Recreatieschap, die mij het vertrouwen hebben opgesteld voor, door en is van de hele gegeven dit plan bestuurlijk te trekken. Ook gaat regio Westfriesland. mijn dank uit naar alle belangenorganisaties, verenigingen, vrijwilligers en andere partijen die Het Natuur- en Recreatieplan vervangt betrokken zijn geweest bij de totstandkoming het Landschapsplan West-Friesland en de van het plan. Als lid van de stuurgroep, de deelplannen voor het HES- en het Koggengebied. regionale projectgroep of als aanwezige bij de Deze plannen zijn ruim vijftien jaar de matrix expertbijeenkomsten. GertJan Nijpels geweest voor het Recreatieschap Westfriesland. De tijden zijn echter veranderd. De recreant van Tot slot wil ik alle partijen, maar met name de nu en van de toekomst heeft andere wensen gemeenten en het Recreatieschap Westfriesland, Bestuurslid Recreatieschap Westfriesland en eisen. Een nieuw tijdperk, dat vraagt om succes en plezier wensen bij de uitvoering van dit bestuurlijk trekker van het Natuur- en een revitalisatie van het Landschapsplan. Het prachtige plan. Recreatieplan Westfriesland resultaat is een plan dat niet alleen een vertaling

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 7 Zeilen op het IJsselmeer bij Medemblik

8 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 1 Introductie

Het Recreatieschap Westfriesland ziet voor zichzelf Natuur en recreatie in Natuur- en Recreatieplan een belangrijke taak weggelegd om de regionale Westfriesland ambities te verwezenlijken. Het Recreatieschap Het Landschapsplan West-Friesland is meer Westfriesland is een gemeenschappelijke dan vijftien jaar een basis geweest voor het regeling waarbinnen de zeven Westfriese Westfriesland beschikt over een prachtig en beleid voor natuur, landschap en recreatie in gemeenten (Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, afwisselend landschap. Van open agrarische de regio. Het Recreatieschap Westfriesland Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede gebieden tot de IJsselmeer- en Markermeerkust. heeft het Landschapsplan geactualiseerd. De Broec) samenwerken. Doel van de regeling is de Van kleinschalige natuurgebieden tot waterrijke geactualiseer-de versie van het Landschapsplan behartiging van gemeenschappelijke belangen recreatiegebieden. Westfriesland heeft veel te krijgt de naam Natuur- en Recreatieplan voor recreatie, landschap en natuur. bieden op het gebied van recreatie en natuur. Westfriesland. Met een toekomstbestendig Natuur- en Recreatieplan kan het Recreatieschap Dat is ook nodig voor de ruim 200.000 inwoners Westfriesland inspelen op de eisen en wensen van de zeven gemeenten van Westfriesland. Een van een veranderende maatschappij. aantrekkelijk woon- en leefklimaat is essentieel om huidige en toekomstige inwoners te blijven Het Natuur- en Recreatieplan geeft invulling aan binden aan de regio. de regionale ambitie van Westfriesland op het vlak van natuur, landschap en recreatie voor Maar ook voor de bezoekers van buiten. De regio de komende tien tot vijftien jaar. In de regio is ligt aan de rand van de dynamische Randstad ook veel ambitie voor het uitbouwen van het met zijn miljoenen inwoners. Westfriesland is toerisme. Het Natuur- en Recreatieplan bevat niet daarbij omringd door grote publiekstrekkers als de toeristische visie voor de regio maar draagt Amsterdam en de Noordzeekust. Een aantrekkelijk wel bij aan de toeristische aantrekkelijkheid van recreatief aanbod biedt Westfriesland de Westfriesland. gelegenheid om nauwere relaties met zijn omgeving aan te gaan.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 9 Recreanten met op de achtergrond de Westfriese Omringdijk

10 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Ook is afgestemd met de toeristische visie Een intensief proces Samenhang met andere voor Westfriesland en de Destinatie Marketing plannen Organisatie voor Noord-Holland Noord (Holland Het Natuur- en Recreatieplan is tot stand gekomen boven Amsterdam). door het doorlopen van vijf werkstappen. Het Natuur- en Recreatieplan sluit aan bij de Het is het resultaat van een intensief proces regionale ambities voor Westfriesland. In het Uitvoering van het plan met veel partijen met betrokkenheid bij dit plan wordt daarom ook een koppeling gelegd met het Pact van Westfriesland. Dit document thema. Via diverse gesprekken en interactieve Met een visie alleen kan de regio zijn beschrijft de gezamenlijke ambities van de bijeenkomsten zijn belanghebbenden gevraagd doelen niet bereiken. Het Natuur- en zeven Westfriese gemeenten. De Westfriese om mee te denken over de toekomst van natuur Recreatieplan krijgt daarom een vervolg in een gemeenten brengen hiermee focus aan in de en recreatie in Westfriesland. Gemeenten, uitvoeringsprogramma. Dit bevat de projecten regionale samenwerking. terreineigenaren, belangenbehartigers, inwoners waarvan uitvoering op de korte termijn (2016- en ondernemers hebben zo een wezenlijke 2017) kansrijk is. Er is ook een projectenkaart Daarnaast vormt het Natuur- en Recreatieplan bijdrage geleverd aan het plan. In de bijlage is gemaakt met naast de projecten voor de korte input voor de Structuurschets die momenteel een overzicht opgenomen van de partijen die in termijn ook projecten voor de middellange voor Westfriesland wordt opgesteld. Hiertoe het pro-ces zijn betrokken. en lange termijn. Dit zijn projecten, waarvoor heeft inhoudelijke afstemming plaatsgevonden. bijvoorbeeld meer voorbereiding of overleg nodig is. De projectenkaart is een dynamisch document. Dit betekent dat projecten worden toegevoegd wanneer nieuwe kansen zich voordoen en projecten worden afgevoerd als zij niet haalbaar blijken.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 11 2 Onze ambitie

Het Pact van Westfriesland beschrijft de Een kwalitatief aanbod aan recreatieve gezamenlijke ambitie van de regio Westfriesland. voorzieningen, afgestemd op de behoeften van Verandering van focus In vijf jaar wil Westfriesland behoren tot de top tien verschillende doelgroepen, maakt een regio van meest aantrekkelijke regio’s in Nederland. aantrekkelijk om in te wonen. Het is voor nieuwe Natuur heeft sinds 1999 een flinke impuls Bij het opstellen van de koers voor de toekomst bewoners interessant om zich te vestigen, huidige gekregen door de aanleg van het Natuurnetwerk vormt het Pact een belangrijk vertrekpunt. bewoners zullen niet wegtrekken. Ook trekt dit Nederland (NNN, voorheen Ecologische bedrijven waardoor er een goed economisch Hoofdstructuur, EHS). Er is veel nieuwe natuur De ambitie uit het Pact is als volgt vertaald naar klimaat ontstaat en een goede balans tussen ontwikkeld. Focus ligt nu op meer doen in het Natuur- en Recreatieplan: werkgelegenheid en personeelsaanbod. specifieke natuur- en recreatiegebieden (bijvoorbeeld voor weidevogels) en kansen Ambitie van het Natuur- en Recreatieplan Naast een aantrekkelijke regio zijn voor inwoners te benutten door samenwerking met andere beheerders (agrariërs, inwoners). is om de kernkwaliteiten van natuur, wil Westfriesland ook meer bezoekers van buiten de regio trekken. Dit doet hij door zijn landschap en recreatie te benutten en te De ambitie van het Landschapsplan uit 1999 ontwikkelen om te komen tot een meer toeristische kernkwaliteiten te versterken en optimaal te benutten. De VOC-steden, de was om het Westfriese landschap zijn rol als aantrekkelijke woon- en leefomgeving. watersportfaciliteiten, de Westfriese Omringdijk samenbindende factor tussen functies en maar ook durf-sporten als (kite)surfen zetten de waarden te laten vervullen. Westfriesland doet dit door behoud van regio toeristisch op de kaart. Hierdoor zal de zijn kernkwaliteiten centraal te stellen, aantrekkingskracht op bezoekers van buiten de Deze ambitie staat nog altijd overeind. De wijze te werken aan kwaliteitsverbetering regio worden uitgebouwd en de economische van invulling geven aan deze ambitie is nu anders. hiervan en verbindingen te leggen impact van recreatie en toerisme aantoonbaar Niet langer wordt ingezet op het ‘maken’ van (zowel binnen als buiten de regio). vergroot. nieuwe landschappen en het afbakenen van stedelijke ontwikkeling. Bij ontwikkeling staan juist de bestaande ruimtelijke kwaliteiten centraal. De ruimtedruk vanuit andere functies vraagt om Uitgangspunt is dat een aantrekkelijke woon- actieve bescherming van de kernkwaliteiten van en leefomgeving niet alleen de eigen inwoners De regio heeft veel resultaat geboekt sinds 1999 natuur en landschap en cultuurhistorie en het dient, maar ook positief bijdraagt aan de in het aanleggen van recreatieve structuren waarborgen van de openheid. aantrekkingskracht op bezoekers van buiten Westfriesland. Door op deze thema’s in te zetten, (routenetwerken en een netwerk van natuur- en levert het Natuur- en Recreatieplan een bijdrage recreatieterreinen). In de bijlage is de evaluatie aan zowel de recreatieve als toeristische ambitie van het Landschapsplan West-Friesland van de regio. opgenomen.

12 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Het accent ligt niet meer op een fijnmazigheid of het uitbreiden van hectares. Focus ligt op Balans tussen eigenheid en verbondenheid toevoegen van kwaliteit, het aanbod beter afstemmen op de vraag en het beter verbinden Westfriesland is omsloten door dijken en water. Een omsloten gebied maakt een van groen met de woon- en leefomgeving. geborgen, veilige omgeving. Het ontwikkelt hierdoor een eigen traditie, historie en landschap en hechte gemeenschappen. De Westfriezen zijn trots op de tradities, de historie en het landschap. Dit is overal in de regio terug te vinden. Ruimtelijke accenten Vanuit Westfriesland lopen op talloze manieren verbindingen naar de omgeving. Elke De vertaling van de ambitie wordt in verschillende regio is – nog meer dan voorheen - onderdeel van een groter geheel. delen van Westfriesland anders ingevuld. Landschappelijke kwaliteiten en recreatieve Resultaten worden behaald door het succesvol samenwerken binnen netwerken. potentie zijn hierin leidend. We onderscheiden Westfriesland is in dat opzicht gunstig gelegen, nabij de Metropool Regio Amsterdam de krachtige rand en het binnengebied. en de Randstad.

De krachtige rand, de kustlijn van Westfriesland, De opgave voor Westfriesland voor de toekomst ligt in het vinden van de juiste balans heeft een bovenregionale, zelfs nationale tussen eigenheid en verbondenheid. uitstraling en aantrekkingskracht. Voor het verder versterken van recreatie en toerisme ligt het Eigenheid is wat de regio sterk maakt. De kernkwaliteiten die horen bij de regio. Deze accent op dit gebied. kwaliteiten moet men koesteren, verbinden en versterken.

In het binnengebied ligt het accent op versterking Verbondenheid is nodig om de regio in de toekomst sterk te houden met als doel van natuur en landschap en het vergroten van een aantrekkelijke regio te zijn en te blijven. Het gaat om het benutten van kansen en de belevingsmogelijkheden. nieuwe elementen toevoegen.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 13 Wandelroutes 2015 Bovenregionale vaarroutes Fietsroutes 2015 Regionale vaarroutes, bestaand Regionale vaarroutes, gewenst Regionale kanoroutes

Natuurverbindingen RSW terreinen Natuurnetwerk Nederland

14 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 3 Kennismaking met Westfriesland

Westfriesland kent verschillende kleinere Toeristisch gezien zijn er twee sterke trekkers Landschap, natuur en natuurgebieden. De gebieden bestaan vooral in Westfriesland. De watersport die door de recreatie in Westfriesland uit (nat) grasland of natte natuur, zoals riet en ligging aan het IJsselmeer en Markermeer sterk moerasvegetatie. Meestal zijn het integraal is ontwikkeld en de historische VOC-steden, die ontwikkelde gebieden met een functie voor jaarlijks een groot aantal bezoekers naar de Het landschap van Westfriesland is een recreatie of waterberging. Ze liggen zowel regio trekken. typisch cultuurlandschap, gewonnen van binnendijks als buitendijks. De meeste gebieden het water en door mensenhanden gemaakt. zijn in beheer bij Staatsbosbeheer en Landschap Het karakteristieke patroon van langgerekte Noord-Holland. lintdorpen en haaks daarop de opstrekkende verkaveling is ontstaan door een geleidelijke en De regio beschikt over een prima aanbod systematische ontginning. Dit patroon geeft het aan recreatieve voorzieningen, beheerd en landschap van Westfriesland al eeuwenlang een onderhouden door Recreatieschap Westfriesland. sterke identiteit. Er is een uitgebreid netwerk aan routes. Er zijn routes voor alle vormen van routegebonden Kenmerkend voor Westfriesland is de recreatie (wandelen, fietsen, varen). Tien groene sterke agrarische positie. Primair is het een en waterrijke recreatieterreinen bieden een productiegebied met als kwaliteiten de breed aanbod aan recreatiemogelijkheden. zaadveredelingsindustrie en de bollenvelden die Uniek onderdeel van dit netwerk is de Westfriese bijdragen aan een oer-Hollands Landschap. Omringdijk, een historisch lint, dat Westfriesland omsluit en routes en terreinen met elkaar verbindt.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 15 Kernkwaliteiten natuur en landschap Recreatieve en toeristische kernkwaliteiten • Westfriese Omringdijk • IJsselmeer- en Markermeerkust • IJsselmeer- en Markermeerkust • Openheid in het landschap versus beschutting in lintdorpen • Jachthavens • Stolpboerderijen • Waterrecreatie • Agrarische karakter • VOC-steden • Oude landschapselementen en ontginningsstructuren • Rijke historie (strijd tegen het water, strijdlust tegen onderdrukkers) • Rietlanden • Westfriese Omringdijk • Weidevogels • Kleinschaligheid en authenticiteit

• Vooroevers/buitendijkse waarden • Openheid landschap • Regionale recreatieve netwerken van hoge kwaliteit • Toeristische attracties

16 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Het DNA van Westfriesland

Westfriesland is een regio met een sterke sociale cohesie en een eigen DNA. Een Westfries is De ambitie is: direct, nuchter en betrouwbaar. Vrijheid en onafhankelijkheid zijn belangrijk. Het zijn over het algemeen harde werkers en binnen de dorpen De regionale ambitie De regio Westfriesland behoort binnen vijf jaar tot de zorgt men goed voor elkaar. De Westfries houdt Wij stellen een gezamenlijk top tien van meest aantrekkelijke regio’s in Nederland. toekomstbeeld vast, niet van dikdoenerij en heeft een eigen kijk op een stip op de horizon. de dingen. Veel van deze eigenschappen Westfriesland heeft alles in zich om tot de top tien van meest aantrekkelijke Deze gezamenlijke regio’s te behoren: historie, stad en platteland, landelijke uitstraling met zijn ook terug te vinden in de geschiedenis en ambitie zorgt voor focus grote publiekstrekkers, veel monumenten, cultuur en sportvoorzieningen. het landschap van de regio. De Westfriese in de samenwerking en En is goed bereikbaar (per auto, spoor, boot en fiets), innovatief en met Omringdijk als symbool voor de strijd tegen leidt tot het uitvoeren een hardwerkende beroepsbevolking en internationale topbedrijven. het water en de vele historische verhalen van die projecten die Daarnaast heeft de regio goede mogelijkheden voor dagrecreatie en is gelegen aan het water (zowel interne doorvaarbaarheid als IJsselmeer en van strijdlust tegen onderdrukkers zijn daadwerkelijk de regio Markermeer) en de Westfriese Omringdijk. enkele voorbeelden hiervan. een stap verder brengen. Bron: Pact van Westfriesland, 2012 Een regio met ambities

De samenhang in Westfriesland komt onder meer tot uiting in het Pact van Westfriesland (2013), waarin de regionale ambities voor de toekomst zijn vastgelegd.

Aanvullend hierop zijn in de Staat van de Regio de aantrekkelijkheid van Westfriesland en de kansen en uitdagingen voor de toekomst in kaart gebracht.

De regionale samenwerking krijgt een vervolg in de Structuurschets Westfriesland, die in 2016 wordt opgeleverd.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 17 Hierin worden de ambities uit het Pact De gemeenten in Noord-Holland Noord hebben van Westfriesland vertaald naar concrete de handen ineengeslagen om de strijd met Een speelveld in maatregelen. Specifiek op het onderwerp concurrerende toeristische regio’s aan te gaan. beweging toerisme wordt gewerkt aan een regionale visie Hiertoe is een Destinatie Marketing Organisatie voor 2025 voor Westfriesland. opgericht. Het Recreatieschap Westfriesland is niet de

enige partij die zich in de regio inzet voor natuur, Hiernaast zijn er nog veel meer regionale Onder het label ‘Holland boven Amsterdam’ landschap en recreatie. Ook organisaties als producten die raakvlakken hebben met het wordt het deel van Noord-Holland dat ten Provincie Noord-Holland, Staatsbosbeheer, Natuur- en Recreatieplan, zoals de Regionale noorden van Amsterdam ligt in de etalage gezet. LTO Noord, hoogheemraadschap Hollands Economische Agenda, de regionale Woonvisie Kennis en middelen worden gebundeld, zodat Noorderkwartier, Landschap Noord-Holland en en de Sociale Agenda. de slagkracht wordt vergroot. Westfriesland de Agrarische Natuurvereniging zijn belangrijke maakt onderdeel uit van deze regio en haakt partners in de realisatie van de doelstellingen voor aan op de kansen die deze campagne biedt deze thema’s. Daarnaast maken ook (recreatie) Dynamische omgeving voor de eigen regio. ondernemers en gebruikers (recreanten en biedt kansen toeristen) deel uit van het uitgebreide speelveld Daarnaast is Noord-Holland-Noord aangewezen waarin het Recreatieschap Westfriesland zich als GreenPort. GreenPort Noord-Holland Noord is Westfriesland maakt tegelijkertijd ook deel beweegt. het cluster van bedrijvigheid (productie, logistiek, uit van een grotere dynamische omgeving. Een goede samenwerking met deze partners handel) en kennis (onderzoek en onderwijs) Om Westfriesland heen gebeurt veel. En deze vormt een belangrijke basis voor een succesvolle van de land- en tuinbouwcluster in Noord- ontwikkelingen zijn van grote betekenis voor de uitrol van het Natuur- en recreatieplan. Holland Noord. GreenPort Noord-Holland Noord regio. De Metropool Regio Amsterdam is een is een van de meest veelzijdige agriregio’s van grootschalig samenwerkingsverband tussen 36 Niet alleen de fysieke omgeving van Westfriesland Nederland. De regio heeft een productiewaarde gemeenten, de provincies Noord-Holland en is dynamisch. Ook de organisatorische omgeving van ongeveer 3 tot 3,5 miljard euro en is onder Flevoland en de Stadsregio Amsterdam. Met een waarin het Recreatieschap Westfriesland andere koploper in innovatie van zaadveredeling. gedeelde visie wordt gewerkt aan een krachtige, acteert, is volop in beweging. Zo is de focus van De koppeling tussen agribusiness en natuur en innovatieve economie, snellere verbindingen en terreineigenaren de afgelopen jaren veranderd. recreatie biedt kansen. voldoende en aantrekkelijke ruimten voor wonen, Budgetten voor beheer en onderhoud staan werken en recreëren. De Metropool Regio onder druk en terreineigenaren zijn genoodzaakt Amsterdam grenst aan Westfriesland. Een sterke om alternatieve inkomstenbronnen te zoeken ontwikkeling van de Metropool Regio Amsterdam en kosten te beperken. Dit gebeurt onder meer biedt koppelkansen voor Westfriesland. Nu al zien door de samenwerking met marktpartijen op we een enorme toestroom van toeristen naar te zoeken. Maar ook nauwere samenwerking Amsterdam. Een uitdaging voor Westfriesland is tussen terreineigenaren onderling kan tot meer om een deel van deze bezoekers naar de eigen efficiency leiden en een besparing van kosten. regio te trekken. Dezelfde uitdaging geldt voor de vele bezoekers aan de Noord-Hollandse Noordzeekust.

18 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 4 Analyse van Westfriesland

De basis voor een toekomstbestendig Natuur- en Dit hoofdstuk biedt in vogelvlucht een inkijk in de In de bijlage is een overzicht opgenomen van Recreatieplan ligt in een scherpe analyse van de belangrijkste sterke en zwakke punten en kansen relevante trends en ontwikkelingen. kansen en uitdagingen voor Westfriesland. en bedreigingen in relatie tot recreatie, natuur en landschap in Westfriesland.

Westfriesland heeft… Westfriesland mist…

• Een unieke ligging aan zowel IJsselmeer als Markermeer • Voldoende belevingsmogelijkheden van zijn bijzondere kwaliteiten • Het oer-Hollandse cultuurlandschap • Een duidelijk recreatief profiel • Krachtige kustplaatsen met landelijke naamsbekendheid • Samenhangende informatievoorziening over het recreatief product • Bijzondere natuurwaarden door combinatie van natuur en water • Recreatieterreinen, die zijn ingericht voor specifieke doelgroepen • Goede mogelijkheden voor watersport • Een samenhangend routenetwerk voor varen • Een rijke geschiedenis • Goede vindbaarheid en bereikbaarheid van het aanbod • De Westfriese Omringdijk als icoon voor de regio • Samenwerking in beheer om natuurdoelen te bevorderen • Goede mogelijkheden voor recreatief wandelen en fietsen • Goede bereikbaarheid • Goede samenwerking tussen gemeenten • Grootschalige attracties en evenementen • Recreatieterreinen verspreid door de regio

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 19 Westfriesland kan inspelen op…

De ligging van Westfriesland ten opzichte van zowel de Metropool Regio Amsterdam als de Noordzeekust biedt kansen. De regio’s trekken grote bezoekersstromen. De uitdaging is om hier op in te spelen en een deel van deze bezoekers naar Westfriesland te krijgen. De opkomst van het internationaal toerisme versterkt deze kansen. • De ligging nabij de Metropool Regio Amsterdam De oprichting van de Destinatie Marketing Organisatie voor Noord- • De groei van het aantal buitenlandse toeristen Holland Noord geeft Westfriesland de mogelijkheid aan te haken bij • De ligging nabij toeristische trekkers als Amsterdam en de Noordzeekust een sterke, landelijke campagne ‘Holland boven Amsterdam’. • De recent opgericht Destinatie Marketing Organisatie voor Noord- De samenleving maakt steeds meer integraal deel uit van de Holland Noord organisatie en uitvoering van planontwikkeling. Burgers nemen het • De groeiende participatie van de samenleving heft in eigen hand. Overheden stimuleren deze ontwikkeling en • De vraag van de consument (vraaggericht ontwikkelen) • Het toegenomen aantal recreatieve fietskilometers (aantal fietsers stijgt, geven burgers meer de ruimte om zelf plannen te realiseren. Zeker opkomst racefietsen en e-bikes, meer kilometers, Westfriesland komt voor ook de thema’s natuur en recreatie komen hiervoor in aanmerking. Amsterdammers dichterbij) Deze ruimte moet er dan ook geboden worden in het Natuur- en • Toenemend aantal (korte) vakanties en verlenging van het vakantieseizoen • Toenemende behoefte aan rust en stilte als tegenhanger van de steeds Recreatieplan. verdergaande technologische en digitale ontwikkelingen • De toenemende behoefte aan recreëren dicht bij huis Deze tijden vragen dan ook om vraaggericht ontwikkelen in plaats van • De toenemende populariteit van sportieve recreatie en durfsporten aanbodgericht. Dit geldt ook voor recreatieterreinen en recreatieve voorzieningen. Dit betekent inspelen op trends en ontwikkelingen vanuit de markt. De overheid kan niet alles zelf doen en betalen. Ze nodigt nadrukkelijk (markt)partijen uit om mee te denken en mee te werken en te investeren.

20 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Westfriesland moet alert zijn op…

De budgetten voor natuurbeheer en recreatie lopen terug. De ontwikkelopgave is bijgesteld en er wordt gezocht naar mogelijkheden om aan te haken bij andere opgaven (waterveiligheid, waterberging en klimaat). Deze opgaven zijn sturend in het landschap. Ook wordt er gezocht naar mogelijkheden om extra inkomsten te genereren en de beheerkosten te verlagen. • De druk op beheerbudgetten op natuur en recreatie • De vergrijzing van de bevolking De ontwikkeling van de bevolking in Westfriesland daagt uit tot nieuwe • Krimp van de bevolkingsomvang en creatieve oplossingen, ook ten aanzien van natuur en recreatie. • Kritische consument en de hoge eisen die de consument stelt aan Een vergrijzende bevolking leidt tot een ander recreatiepatroon en digitale informatie (direct, lokaal, snel) andere recreatiebehoeften. Tegelijkertijd wordt deze consument • Afname van de biodiversiteit steeds kritischer en veeleisender. Dit vraagt om kwaliteitsverbetering • Een goede balans tussen natuur en recreatie van zowel het aanbod als van de informatievoorzieningen hierover.

De biodiversiteit in Nederland en Westfriesland staat onder druk. De realisatie van woningbouw en infrastructuur zorgen dat een aantal beschermde soorten het moeilijk heeft. Ook in agrarisch gebied heeft de natuur het moeilijk. Een toename van recreatief gebruik kan leiden tot een grotere druk op de natuurwaarden. Hier ligt de uitdaging om een juiste balans te realiseren tussen recreatief gebruik en behoud van natuurwaarden.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 21 5 Doelen en opgaven

Invulling geven aan de ambitie voor natuur, Enerzijds gaat het om verbetering van de Opgaven: landschap en recreatie vraagt om heldere recreatieve ontsluiting van het landschap. keuzes. Budgetten staan onder druk. Tegelijk Wat je niet kunt zien of vinden, kun je ook • Verbeteren en beter benutten van relatie tussen land zijn er kansen te verzilveren om Westfriesland niet beleven. Denk hierbij aan Toeristische en water recreatief aantrekkelijker te maken. Overstappunten, goede informatievoorziening en herkenbare bewegwijzering. • Verbeteren toegankelijkheid van recreatiegebieden Westfriesland stelt de volgende doelen: • Vergroten van de beleefbaarheid van het Dit wordt ook bereikt door nieuwe • Toevoegen van natuurlijke, historische en sportieve landschap routestructuren aan te leggen. Via het wandel-, belevingselementen in het landschap • Het doorontwikkelen van het fiets- en vaarnetwerk wordt het landschap recreatieaanbod van Westfriesland ontsloten. Het routenetwerk • Samenhang aanbrengen in het cultuurhistorische • Aantrekken van meer bezoekers van buiten voor wandelen en varen kan verder worden aanbod en dit verbinden met het routenetwerk de regio uitgebreid, het fietsnetwerk moet van hoge • Behouden en ontwikkelen van biodiversiteit kwaliteit blijven. Ook de aansluiting van deze • Behouden en aanvullen van de recreatieve netwerken op de netwerken in de omliggende routenetwerken voor fietsen, wandelen en varen Om de doelen te bereiken, is een aantal regio’s is van belang. opgaven gedefinieerd waar de regio mee aan • Realiseren van Toeristische Overstappunten (TOP’s) de slag moet gaan. Anderzijds gaat het om het ‘vertellen van het verhaal’. Westfriesland is met bloed, zweet en • Verbeteren zicht- en vindbaarheid van het recreatief tranen door mensenhanden gemaakt tot wat aanbod (fysiek en digitaal) Vergroten van de het nu is. Het zijn deze verhalen die het gebied meer belevingswaarde kunnen geven. • Verbeteren informatievoorziening over landschap, beleefbaarheid van het cultuurhistorie en recreatiemogelijkheden (fysiek en landschap Binnen deze doelstelling past ook de aandacht digitaal) voor de beleefbaarheid van (natuur) gebieden. Niet alle gebieden kun je in zonder • Verbeteren beleefbaarheid van (natuur)gebieden de natuur te verstoren, maar je kunt ze wel Het landschap van Westfriesland is een beleven, bijvoorbeeld via vogelkijkhutten of • Oplossen van knelpunten als gevolg van mooi decor voor een recreatieve tocht. uitzichtpunten. infrastructurele barrières Landschappelijke kwaliteit is aanwezig, maar nog niet altijd voldoende zichtbaar en beleefbaar voor de recreant.

22 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! thematiseren van terreinen en het toevoegen Aandachtspunt bij de ontwikkeling van het Het doorontwikkelen van van bijvoorbeeld commerciële functies met een routenetwerk zijn de huidige functies van het modern sausje heeft meerwaarde en draagt bij gebied. Alle ontwikkelingen moeten met respect het recreatieaanbod aan de kwaliteit van de gebieden. Hierbij moet voor deze fucnties en in goed overleg met de onderzocht worden wat de markt zou kunnen terreineigenaren worden uitgevoerd. bijdragen. Westfriesland heeft een aanbod van groene en waterrijke recreatiegebieden en routenetwerken Doorontwikkelen van het recreatieaanbod voor wandelen, fietsen en varen. Dit product moet betekent ook het toevoegen van functies aan Opgaven: verder doorontwikkeld worden. Vraaggericht bestaande terreinen of locaties. Denk hierbij aan ontwikkelen is hierbij het credo. Hierbij vormen bijvoorbeeld mountainbiken en paardrijden of • Versterken van het aanbod voor waterrecreatie de leefstijlen van de inwoners het vertrekpunt. het aanbieden van camperplaatsen. Einddoel is meer diversiteit en kwaliteit in het • Toevoegen van functies aan terreinen en locaties aanbod. Voor recreatiegebieden waar de druk toeneemt door een toename van gebruikers of door een • Doorontwikkelen van recreatieterreinen Waterrecreatie is van nature sterk aanwezig meer intensief gebruik, is ook doorontwikkeling in Westfriesland. Hier liggen kansen voor gewenst. Dit kan door uitbreiding van het • Meer water geschikt maken als zwemwater doorontwikkeling van het aanbod voor gebied, uitbreiding van de voorzieningen of een doelgroepen zoals (kite)surfers, maar ook voor verbeterde zonering van het gebruik. • Uitbreiding vaarnetwerk polderschuiten, fluisterboten en kleine boten. Er komen meer plekken om te zwemmen. Een belangrijke doelgroep voor wie de zonering van belang is zijn de hondenbezitters. Deze • Uitbreiding wandelnetwerk De koppeling tussen stad en water kan grote groep gebruikers van de terreinen en • Kwaliteitsborging fietsroutenetwerk beter benut worden door de realisatie van voorzieningen hebben specifieke wensen. Door stadsstranden. Bijvoorbeeld stadsstrand zonering en facilitering ontstaat duidelijkheid en Hoorn. Deze stranden kunnen verschillende wordt overlast voorkomen. specifieke doelgroepen van binnen en buiten de regio dienen Een belangrijke opgave is ook om het kwaliteitsniveau van de routenetwerken goed op Ook in de natuur- en recreatiegebieden liggen orde te hebben en te houden. Het accent ligt bij kansen om het aanbod te versterken. Het aanbod wandelen en varen op uitbreiding, voor fietsen is deels verouderd en veel van hetzelfde. Het ligt het op behoud van kwaliteit.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 23 De focus ligt niet alleen op het buitengebied. Opgaven: Behouden en Ook in de kernen is veel winst te behalen. Om dit te bereiken, zullen inwoners van de regio • Uitbreiden natuurvriendelijke oevers, aanleggen van ontwikkelen biodiversiteit bewust worden gemaakt hoe zij de natuur een kruiden- en bloemrijke bermen en weiden handje kunnen helpen in hun eigen tuin en directe omgeving. • Bewustwording inwoners aan eigen bijdrage aan natuur Inzet is het behouden en ontwikkelen van Beheerders zoeken elkaar op om door biodiversiteit. Niet door het toevoegen van samenwerking deze doelen dichterbij te grootschalige gebieden aan het bestaande • Samenwerking tussen beheerders brengen. Door het integraal meekoppelen natuurareaal, maar door kwalitatieve van natuurdoelstellingen in projecten kan de verbetering in het bestaande groenareaal. Dit • Aandacht voor meekoppelen van biodiversiteit worden behouden en verder natuurdoelstellingen bij recreatieve ontwikkelingen komt de beleving voor de recreant ook ten ontwikkeld. Andersom geldt, dat natuuropgaven en vice versa goede. mogelijk gecombineerd kunnen worden met recreatieve doelstellingen. Natuur en recreatie De regio benut de kansen die er zijn voor het trekken in Westfriesland op deze manier hand uitbreiden en herinrichten van natuurvriendelijke in hand op. oevers (doelsoort noordse woelmuis), het aanleggen van kruiden- en bloemrijke bermen Aandachtpunt bij het combineren is dat (dagvlinders en bijen) en weiden (akker- en weloverwogen keuzes worden gemaakt om te weidevogels). Hiervoor worden aanpassingen voorkomen dat recreatie ten koste gaat gedaan door beheerders in het gebied. van de natuur. Bijvoorbeeld door gebieden met hoge natuurwaarden te beschermen door Hoewel het aanleggen van een natuurnetwerk gemengd gebruik te zoeken in gebieden waar geen doel is van het Recreatieschap, draagt het veel kwantiteit is. ontwikkelen van natuurvriendelijke oevers wel bij aan het verbinden, koppelen en behouden van de ecosystemen.

24 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit!

Ook regiogrensoverschrijdende routes dragen Opgaven: Aantrekken van meer bij aan het aantrekken van bezoekers van buiten de eigen regio. • Invulling geven aan gastheerschap op regionaal bezoekers van buiten de niveau (welkom in onze regio) De Metropool Regio Amsterdam en de Noord regio Hollandse kustregio trekken jaarlijks vele • Versterking van de samenwerking tussen markt en miljoenen bezoekers. Het is de uitdaging om deze overheid doelgroep te verleiden om naar Westfriesland te komen. Een heldere en gerichte marketing • Het stimuleren van gezamenlijke productontwikkeling Op relatief korte afstand is een groot potentieel van het gebied draagt bij aan deze doelstelling. voor doelgroepen van bezoekers aanwezig. Ook nu komen Hiervoor sluit Westfriesland aan bij de campagne bezoekers van de regio met name uit de ‘Holland boven Amsterdam’ van de Destinatie • Werken aan grotere bekendheid van omliggende regio’s. Door de opkomst van Marketing Organisatie. Het meeprofiteren van recreatieve en toeristische mogelijkheden van de e-bikes en de groei van het racefietsen komt de groei van het internationale toerisme vraagt regio (zowel binnen als buiten de regio). Westfriesland dichterbij. om een professionele aanpak. Westfriesland profileert zich op de internationale markt • Goede recreatieve verbindingen maken tussen de Interessante producten verleiden de bezoekers als onderdeel van het label Holland boven historische kuststeden (Hoorn, Enkhuizen en te komen. Goede informatievoorziening en Amsterdam. Medemblik) en het achterland producten op maat zorgen voor een warm welkom. • Regiogrensoverschrijdende routes realiseren en benutten voor een optimale verbinding Belangrijk is hierbij uit te gaan van eigen kracht en de kernkwaliteiten. Geen grootse nieuwe ontwikkelingen maar versterken wat er al is. Het leggen van verbindingen tussen bestaande trekkers en het routenetwerk kan hiervoor zor-gen. Dit vraagt om samenwerking tussen overheden onderling en tussen overheid en ondernemers.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 25 6 Ruimtelijke visie

In de hele regio wordt gestreefd naar een regionaal dekkend routenetwerk Markermeerkust voor wandelen, fietsen en varen, met een koppeling aan netwerken inde omliggende regio’s. Het regionale netwerk wordt ontsloten door Toeristische Overstap Punten. Daarnaast is er sprake van accentverschillen in de ontwikkelingsrichting binnen de regio. Dit hoofdstuk licht de ruimtelijke visie van het Natuur- en Recreatieplan toe. Op basis hiervan is Westfriesland ingedeeld in twee deelgebieden:

• De krachtige rand met bovenregionale aantrekkingskracht • Het binnengebied primair gericht op de eigen inwoners

Binnen deze deelgebieden zijn accentverschillen in de ontwikkelingsrichting aangegeven, op basis van de kernkwaliteiten en recreatieve potentie. Deze indeling geeft richting aan de ontwikkelpotentie van de verschillende deelgebieden in Westfriesland. Niet vanuit de gedachte dat deze deelgebieden apart van elkaar moeten worden ontwikkeld. Maar vanuit het principe van regionale ontwikkeling, waarbij elk deelgebied vanuit zijn eigen kracht een bijdrage levert aan het totaal. De indeling levert daarmee geen harde scheiding Binnen dit deelgebied vormen de historische VOC-steden Enkhuizen en Hoorn tussen gebieden, maar handvatten voor regionale ontwikkeling. Nieuwe en het waterrecreatieve product sterke trekkers. Samen met de tussenliggende ontwikkelingen op het vlak van natuur en recreatie kunnen aan de hand van dorpen is het een vrij dichtbewoond gebied. De Markermeerkust is een kust van de indeling optimaal worden ingepast in de regio. Dit is een richtinggevend baaien en kapen, geschikt voor durfsporten als surfen en kitesurfen. mechanisme en geen dwingend principe. Dit gebied wordt verder ontwikkeld voor de waterrecreatie en watersport. Krachtige rand Verschillende al geplande ontwikkelingen dragen hier aan bij (stadsstrand Hoorn, Marker wadden). Het uitbreiden van strandjes, zoals de locatie Vluchthaven en de locatie Hondenhemel, leidt tot meer mogelijkheden voor De krachtige rand karakteriseert zich door zijn ligging aan het water. Hieraan waterrecreatie en watersport (zwemmen, zonnen, (kite)surfen, varen). Met een ontleent dit gebied zijn kracht. De aantrekkingskracht op mensen van buiten goede zonering kunnen deze activiteiten naast elkaar plaatsvinden en elkaar de regio is sterk. én de beleving van de gebieden versterken.

De krachtige rand wordt onderverdeeld in twee deelgebieden met een eigen De recreatieterreinen krijgen een impuls om de recreant beter te bedienen karakter: (bijvoorbeeld kwaliteitshoreca). Het terrein Uiterdijk-Schellinkhout biedt hiervoor • Markermeerkust onder meer kansen. Het toevoegen van enkele nieuwe fiets- en wandelpaden, • IJsselmeerkust met name ook buitendijks, zorgt voor grotere beleefbaarheid van het water en betere bereikbaarheid van de terreinen.

26 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! IJsselmeerkust Het vaarroutenetwerk krijgt in dit gebied een impuls door knelpunten op te lossen. Daarnaast zijn opgaven om de beleving van het IJsselmeer te verbeteren en de Westfriese Omringdijk te verbinden met het achterland via routes.

Stille kracht van het binnengebied

Binnen de Westfriese Omringdijk is het recreatieve aanbod primair gericht op de eigen inwoners. Binnen dit gebied worden op basis van gebiedskwaliteiten en –potenties de volgende deelgebieden onderscheiden: • HES-gebied (Hoorn-Enkhuizen-Stede Broec) • Centraal gebied • Het Grootslag

In dit deelgebied vormen watersport en waterrecreatie, met Medemblik als centrum, een belangrijke recreatieve kwaliteit. Kenmerkend voor dit gebied zijn de vooroevers en de buitendijkse gebieden.

Het streven is om meer samenhang te brengen in het waterrecreatieve product. Dit kan door de binnen- en buitendijkse voorzieningen en activiteiten beter met elkaar te verbinden. Vooral op het terrein Vooroever – Vlietsingel liggen kansen om de samenhang van de voorzieningen te versterken. Nieuwe voorzieningen en een betere ontsluiting zijn belangrijke uitdagingen in dit gebied. Een aandachtspunt hierbij is zonering van verschillende activiteiten, zodat recreantengroepen naast elkaar kunnen bestaan en zo mogelijk elkaar kunnen versterken. Ook moet worden ingezet op een betere ontsluiting van de recreatieterreinen vanuit bewoonde gebieden.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 27 HES-gebied Centraal gebied

Het HES-gebied is een lommerrijk en gevarieerd landschap, geschikt voor sportieve beleving. De uitdaging is om de uitloop van Enkhuizen, Hoorn en Stede Broec voldoende te faciliteren. Maar andersom zijn ook de voorzieningen langs de Markermeerkust, zoals het stadsstrand Hoorn, van belang voor de inwoners in het binnengebied. Dit westelijk gelegen deelgebied vormt de wereld van linten en open ruimten. Opgave is dan ook om dit gebied aantrekkelijker en toegankelijker te maken. Hier is een sterke combinatie te vinden van agrarische kwaliteit en agrarische Bijvoorbeeld door parkachtige gebieden bij verstedelijkt gebied aan te leggen natuur. De focus ligt hier op het behouden en versterken van de open ruimten en dwarsverbindingen tussen de lintdorpen te realiseren. en het versterken van de biodiversiteit langs de lijnvormige elementen (sloten, Dit in combinatie met een uitbreiding van recreatieve routes, die dicht bij de bermen, dijken). woongebieden starten en het buitengebied dichterbij brengen. Een voorbeeld is de recreatieve verbinding tussen het stadsstrand Hoorn en het buitengebied. Andere opgaven zijn het inzetten op agrarisch natuurbeheer en het leggen van kwalitatieve recreatieve dwarsverbindingen tussen de lintdorpen, onder Een andere kans is het opheffen van infrastructurele barrières. Denk hierbij andere door de optimalisatie van het wandelnetwerk. Ook liggen hier ook aan een verbetering van de recreatieve verbinding voor wandelaars en kansen om vaarroutes beter toegankelijk te maken en het vaarnetwerk uit te fietsers zodat deze gescheiden van gemotoriseerd verkeer, een kwalitatieve en breiden (koppelen van gebieden). Een voorbeeld is de verbetering van de veiligere verbinding krijgen buitendijks. bevaarbaarheid van De Gouw.

Ook dit deelgebied leent zich voor het vergroten van de biodiversiteit langs sloten, bermen en dijken. De relatie tussen het agrarisch product en de bezoeker kan in dit gebied versterkt worden (verkoop zelf geproduceerde streekproducten).

28 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Het Grootslag

In dit gebied zijn veel oude polders, waterlopen, molens en andere getuigenissen van de ontginningsgeschiedenis te vinden. Kans is deze beleefbaar te maken en te koppelen aan het recreatieve routenetwerk.

De Westfriese Omringdijk ligt hier niet meer tussen water en land, maar is ook een robuust element in het landschap. Juist in dit deelgebied zijn nabij de dijk veel unieke plekken, waarbij er kansen zijn voor het beleefbaar maken van de verhalen van het landschap.

Het Grootslag is primair een tuinbouwgebied met kassen en akkerlanden. De ruimtelijke, recreatieve aantrekkelijkheid van dit deelgebied is beperkt. Toch zijn er sterke structuren voor recreatieve verbindingen aanwezig (Streekbos / De Weelen).

In dit deelgebied is de inzet voor natuur, landschap en recreatie beperkter. Het streven is om de recreatieve oost-westverbindingen van het Enkhuizerstrand naar het Streekbos, door de Weelen richting het westen te versterken. Daarnaast is de opgave in dit gebied het toevoegen van enkele vaarverbindingen, zodat er meer rondes kunnen worden gevaren.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 29 7 Organisatie en financiering

Van visie naar uitvoering Het Recreatieschap Westfriesland zoekt daarom De uitvoering Het Recreatieschap Westfriesland omarmt de samenwerking met andere terreineigenaren, Het Recreatieschap Westfriesland voelt zich ambitie, doelstellingen en opgaven in dit plan. andere recreatieschappen, provincie, verantwoordelijk voor de realisatie van de Als regionale uitvoeringsorganisatie ziet het hoogheemraadschap, ondernemers, lokale ambitie uit het Natuur- en Recreatieplan. Het Recreatieschap Westfriesland zichzelf als de partijen en de recreanten zelf om de ambities en neemt hierin een regierol en zal de voortgang partij die aan de lat staat om de ambitie op opgaven waar te maken. Ieder heeft hierin zijn actief monitoren. het gebied van natuur, landschap en recreatie eigen verantwoordelijkheid. werkelijkheid te laten worden. Het Recreatieschap Westfriesland is daarnaast Het Recreatieschap Westfriesland staat open voor een van de partijen die de projecten uit Met een visie alleen kan de regio zijn uitbreiding van zijn werkzaamheden, indien dit het uitvoeringsprogramma gaat oppakken. doelen niet bereiken. Het Natuur- en toegevoegde waarde heeft voor het recreatief Andere partijen die hiervoor aan zet zijn, zijn Recreatieplan krijgt daarom een vervolg in een product en er goede financiële afspraken aan de zeven individuele gemeenten en andere uitvoeringsprogramma. ten grondslag liggen. Dit geldt zowel binnen de terreinbeheerders. Ondernemers kunnen hier ook regio (het toevoegen van terreinen of routes een rol in spelen. Het succesvol oppakken van de uitvoering van deelnemers of van derden aan zijn portfolio) vraagt om goede afspraken over hoe de als buiten de regio (een uitbreiding van het In het uitvoeringsprogramma staan verschillende Westfriese gemeenten gezamenlijk met de werkgebied). typen projecten. We onderscheiden: uitvoering aan de slag gaan. Het gaat dan • Projecten op de eigendommen van het om afspraken over organisatie en financiering. Organisatorische Recreatieschap Westfriesland Dit betekent duidelijkheid creëren over taken Dit is bijvoorbeeld de herinrichting van een en verantwoordelijkheden en de financiële consequenties terrein. consequenties in beeld brengen. • Regiobrede projecten Het omarmen van het Natuur- en Recreatieplan Voor regiobrede projecten geldt dat het Samenwerking heeft twee belangrijke consequenties voor het meerwaarde heeft dit voor de hele regio op Dit hoofdstuk gaat in op organisatie en financiering Recreatieschap Westfriesland als organisatie. dezelfde manier op te pakken, bijvoorbeeld vanuit de zeven Westfriese gemeenten, die Enerzijds moet de uitvoering van het plan worden het ontwikkelen van mountainbikeroutes of samen het Recreatieschap Westfriesland opgepakt. Anderzijds verandert het plan het het inrichten van Toeristische Overstappunten vormen. Tegelijkertijd moeten we ons realiseren structurele takenpakket van het Recreatieschap (TOP’s). dat het Recreatieschap Westfriesland de Westfriesland. • Niet-fysieke projecten realisatie van de ambities uit dit plan niet alleen Denk hierbij aan het aanjagen van kan. In Westfriesland zijn veel partijen betrokken samenwerking tussen beheerders of het bij natuur, landschap en recreatie. inrichten van een recreatie/routeportal.

30 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! • Lokale projecten Takenpakket Een voorbeeld hiervan is de aanleg van Met het vaststellen van het Natuur- en • Daarnaast faciliteert het Recreatieschap een nieuwe fietsverbinding of een nieuwe Recreatieplan wijzigt ook het takenpakket van Westfriesland, waar het kan, het toerisme passantenhaven. het Recreatieschap Westfriesland. Hieronder door goede informatievoorziening en • Projecten op terreinen van derden zijn de consequenties voor het Recreatieschap samenwerking met de toeristische sector Het gaat dan bijvoorbeeld om het Westfriesland kort samengevat: (onder andere via de Destinatie Marketing aanpassen/uitvoeren van het beheer of het • Het Recreatieschap Westfriesland werkt Organisatie). aanpassen van voorzieningen in De Weelen. aan de ‘basis op orde’. Het Recreatieschap • Uitbreiding van terreinen Westfriesland onderhoudt en realiseert een Wanneer dit wordt vertaald naar het takenpakket Hierbij is de verantwoordelijkheid afhankelijk vernieuwend, herkenbaar en kwalitatief voor het Recreatieschap Westfriesland, leidt dit van de aanleiding van het project. Wie recreatieaanbod. De recreatieve tot de volgende structurele taken: wenst de uitbreiding en wat is het doel van routenetwerken voor fietsen, wandelen • Het beheer en onderhoud van (eigen) de uitbreiding? en varen worden beter vindbaar en natuurlijke recreatiegebieden, recreatieve geoptimaliseerd. Hierbij is meer voorzieningen en recreatieve routes en Het Recreatieschap Westfriesland heeft voor de aandacht voor beleving. bewegwijzering projecten op zijn eigendommen, de regiobrede • Het aanbod van en op de recreatieterreinen in • Kwaliteitsborging en doorontwikkelen van projecten en de niet-fysieke projecten in de regio wordt doorontwikkeld en vernieuwd. de eigen terreinen en de routestructuren die principe een trekkersrol. Dit betekent dat hij het Dit gekoppeld aan de kernkwaliteiten van de het in beheer heeft en het initiëren hiervan bij projectplan opstelt, zorgt voor financiering en omgeving van het recreatieterrein. Enerzijds andere terreineigenaren de uitvoering begeleidt. Voor lokale projecten door vernieuwing van het bestaande • Beleefbaar maken van het landschap en de zijn gemeenten aan zet. De trekkersrol voor aanbod, anderzijds door een verbeterde cultuurhistorische elementen in Westfriesland projecten op terreinen van derden ligt bij de inrichting voor doelgroepen. Er wordt • Faciliteren van recreatieve en toeristische betreffende eigenaar. ingezet op een grotere betrokkenheid van informatievoorziening marktpartijen bij de doorontwikkeling van het • Inzicht verschaffen in nieuwe trends en kansen Er vindt voor deze taak geen uitbreiding plaats recreatieve aanbod. in de recreatieve sector, in combinatie met van het aantal fte binnen het Recreatieschap • Waterrecreatie is van nature al sterk inzicht in vraag vanuit de gebruikers Westfriesland. De uitvoering van projecten ontwikkeld in Westfriesland. Juist hier • Aanjagen van samenwerking tussen en wordt opgepakt door inhuur van capaciteit. liggen kansen voor groei van het aanbod binnen overheden, terreineigenaren en Dit betekent het opnemen van de kosten voor en groei van de betrokkenheid van het marktpartijen projectleiding in de begroting van het project. Recreatieschap Westfriesland. • Betrekken van de markt bij de doorontwikkeling • Het Recreatieschap Westfriesland neemt van het recreatieve aanbod initiatief om het beheer van de vaarroutes • Initiëren en bewaken van duurzaam te regelen, maar is niet perse de combinatiemogelijkheden tussen natuur, partij die dit uitvoert. landbouw en recreatie

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 31 Rollen Recreatieschap Westfriesland Faciliterende rol Enerzijds komt dit tot uitdrukking op zijn terreinen. Het Recreatieschap Westfriesland heeft in de Voor marktpartijen die een bijdrage willen leveren Bijvoorbeeld door toegankelijkheid van eerste plaats een ontwikkelende en beherende aan de versterking van het regionale recreatieve mindervaliden, bij te dragen aan biodiversiteit, rol. Het draagt zorg voor de (door)ontwikkeling product is het Recreatieschap Westfriesland een het inrichten van drinkwaterpunten en gebruik te van zijn aanbod en beheert zijn aanbod op aanspreekpunt. Hij kan als schakel tussen markt maken van duurzame energie. kwalitatief hoogwaardige wijze. en lokale overheid ondernemers faciliteren bij de realisatie van hun plannen, mits aansluitend bij Het loopt anderzijds via de bedrijfsvoering. Zo kan Het Recreatieschap Westfriesland is daarnaast de regionale ambities. men hier in het personeelsbeleid rekening mee regievoerend richting overheden en faciliterend houden. Maar ook in de keuze van materiaal richting marktpartijen. Gevolgen voor de bezetting en de werkwijzen en terreinvoorzieningen. Vertrekpunt is dat het Recreatieschap Dat hoeft niet op te houden bij verplichte Regierol Westfriesland deze taken oppakt binnen maatregelen als het werken volgens de kaders de huidige bezetting. Veel taken voert het Het Recreatieschap Westfriesland voert regie van de Flora- en Faunawetgeving. Denk aan Recreatieschap Westfriesland nu ook uit. Het leidt op de ontwikkeling en uitvoering van regionaal het kiezen voor duurzaam gereedschap en mogelijk wel tot accentverschillen tussen taken. recreatief beleid, zoals vastgelegd in dit plan. Hij wagenpark, duurzame en verantwoorde bewaakt de regionale samenhang binnen het materiaalkeuze (geen tropisch hardhout), het Het Natuur- en Recreatieplan kent een stevige recreatieve product. niet meer gebruiken van bestrijdingsmiddelen ambitie. Dit betekent dat er op termijn meer of en de capaciteitsvergroting van vuilopvang wat intensiever beheer nodig kan zijn. Daarnaast Het Recreatieschap Westfriesland is vanaf zwerfvuil tegengaat en zorgt voor efficiëntie in benoemt het plan een streven naar meer regionale de planvorming betrokken bij ontwikkelingen lediging. Dit kan mogelijk consequenties hebben samenwerking en eenheid in de aanpak binnen waarbij hij ook later het beheer gaat uitvoeren. voor de realisatie- en beheerkosten. de regio. Dit betekent dat mogelijk op termijn Samen met overheidspartners ziet hij toe op het de organisatie hierop aangepast moet worden. nastreven van de geformuleerde ambities. Uitgangspunt daarbij is dat er geen stapeling Financiële consequenties komt. Als het Recreatieschap Westfriesland er Ook is het Recreatieschap Westfriesland fte’s bij krijgt, zullen die bij gemeenten komen te aanspreekpunt voor partners en staat hij aan de Deze paragraaf beschrijft de financiële vervallen. lat voor lobbytrajecten en het ‘verkopen’ van consequenties van het Natuur- en Recreatieplan. (doelen uit) het Natuur- en Recreatieplan. Aan de orde komen de financiering van de Duurzaamheid/Maatschappelijk uitvoering, het zoeken naar verdienmodellen verantwoord ondernemen en de financiering van het Recreatieschap Het Recreatieschap Westfriesland is een Westfriesland. overheidsorgaan en heeft daardoor ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Hij draagt dit actief uit.

32 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Financiering van de uitvoering Het Recreatieschap Westfriesland heeft Andere kansrijke regelingen voor het een aanvullend budget van €100.000 Recreatieschap Westfriesland zijn POP3 en LIFE Voor de uitvoering van het Natuur- en gereserveerd voor de uitvoering van het (Europa), Nationaal Groenfonds, Water als Recreatieplan is budget nodig. Het Natuur- en Recreatieplan. Een mogelijke kans Economische Drager (WED), de Postcodeloterij Recreatieschap Westfriesland heeft voor de voor aanvullende financiering is het budget en het voormalige Stichting ANWB Fonds. projecten op zijn eigendommen, de regiobrede dat vrijkomt uit de verkoop van de camping projecten en de niet-fysieke projecten in principe Ursemmerplas. Onderzocht moet worden of er Verdienmodellen een trekkersrol. Hiervoor heeft Recreatieschap draagvlak is hier (een deel van) de uitvoering In deze tijd kijken terreinbeherende organisaties Westfriesland de taak om financiering te vinden. van dit plan mee te financieren. naar mogelijke verdienmodellen om de kosten Projecten van individuele gemeenten of andere van beheer en onderhoud te drukken. Dit is niet organisaties worden door de betreffende Cofinanciering vanuit subsidies alleen ingegeven vanuit financiële noodzaak. organisatie gefinancierd. In het kader van het Natuur- en Recreatieplan De kern hiervan is een vraaggestuurde en is een subsidiescan uitgevoerd. Deze is aan de ondernemersgerichte benadering. Wat is de Een aantal van de projecten uit het bijlage toegevoegd. recreatieve vraag en hoe en door wie kan uitvoeringsprogramma kan het Recreatieschap Meest kansrijke regeling voor het Recreatieschap daarin het beste worden voorzien? De overheid Westfriesland oppakken met de huidige formatie Westfriesland is de Uitvoeringsregeling Groen faciliteert, stelt randvoorwaarden (wat kan en binnen de huidige budgetten. Voor het van de provincie Noord-Holland. Relevante en mag), maar moet ook ruimte bieden voor overgrote deel van de projecten geldt dit echter onderdelen in deze regeling zijn. vernieuwingen. niet. Hiervoor is realisatiebudget nodig, inclusief • Verbetering recreatieve verbindingen budgetten voor inhuur van projectleiding. (€ 1.425.000): Voor het oplossen van knelpunten De nieuwe verdienmodellen bieden kansen voor in bestaande recreatieve verbindingen voor het Recreatieschap Westfriesland om, naast De hoogte van het benodigde uitvoeringsbudget wandelen en fietsen tussen stad en platteland de bijdragen vanuit gemeenten, inkomsten kan pas worden bepaald bij het opstellen of tussen natuur- of recreatiegebieden te verwerven. Hieronder een overzicht van van het uitvoeringsprogramma. Eerst vindt de • Toeristische Overstappunten (€ 500.000): verdienmodellen, inclusief een beschouwing van afweging plaats of uitvoering van een project Subsidie voor de aanleg van toeristische de kansrijkheid. op korte termijn wenselijk en haalbaar is. Per overstappunten in het landelijk gebied of op project wordt een globale raming gemaakt de grens van stad en platteland. • Werven ondernemers voor terreinen en moeten mogelijkheden voor subsidie of De genoemde bedragen zijn vastgesteld in Dit verdienmodel past het Recreatieschap nieuwe verdienmodellen worden verkend (zie februari 2015 en worden verdeeld volgens Westfriesland zeer succesvol toe in het Streekbos. verder voor de mogelijkheden). De kosten volgorde van ontvangst. Dit levert toegevoegde waarde voor de van het uitvoeringsprogramma worden recreant en zorgt voor extra inkomsten. Het vervolgens vertaald naar de begroting van het is kansrijk dit ook op andere terreinen toe te Recreatieschap Westfriesland. passen. Meest kansrijk zijn Uiterdijk/Schellinkhout en de Vooroever vanwege het intensievere

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 33 gebruik van die terreinen. Maar ook op Evenementen op recreatieterreinen zijn sterk Voor de korte termijn lijken dergelijke initiatieven minder drukbezochte terreinen zijn kansen verschillend, van kleine groepsactiviteiten tot dan ook nog niet kansrijk, voor de langere termijn voor combinaties met de markt. Zo kunnen grote meerdaagse muziekfestivals. Evenementen zijn ze het onderzoeken waard. recreatiebedrijven die zelfstandig bezoekers staan vaak op gespannen voet met de trekken, zoals een wellnessvoorziening, ook uit natuurwaarden op een terrein en leiden tot • Vignetten voor routenetwerken de voeten op deze terreinen. Randvoorwaarde overlast voor omwonenden. Er zijn verschillende gebieden waar recreanten hierbij is dat gemeenten de planologische ruimte betalen voor het gebruik van routenetwerken. bieden nieuwe functies te realiseren. Op dit moment vinden er enkele kleinere Het idee hierachter is dat de gebruiker betaalt. evenementen plaats op de recreatieterreinen Gebruikers op de route moeten beschikken over • Betaald parkeren in Westfriesland. Het actiever werven van een vignet, dat zij kopen voor een bescheiden Op een aantal recreatieterreinen in Nederland evenementen biedt mogelijkheden voor bedrag. Het gaat om routenetwerken voor varen, moeten recreanten betalen voor het parkeren. aanvullende inkomsten. De opbrengsten paardrijden en mountainbiken. Dit is succesvol De ervaring leert dat dit werkt bij terreinen met veel hiervan zijn naar verwachting echter beperkt. omdat de betreffende routenetwerken iets toegevoegde waarde en een grote toestroom De terreinen lenen zich qua grootte en ligging extra’s bieden, waar de gebruiker graag voor wil van recreanten. Betaald parkeren is niet altijd niet voor de grote evenementen waarmee betalen. Voor wandelen en fietsen wordt dit niet succesvol. Dit omdat er ook weglekeffecten substantiële aanvullende inkomsten zijn te toegepast. optreden en bezoekers op ongewenste (maar verwerven. Voor kleinere evenementen geldt gratis) plekken gaan parkeren dat kosten (inzet Recreatieschap Westfriesland) Invoeren hiervan is op dit moment nog niet erg en baten meestal in evenwicht zijn. kansrijk. Mountainbiken en paardrijden kan slechts Invoeren hiervan lijkt in Westfriesland minder beperkt in Westfriesland, het vaarroutenetwerk kansrijk vanwege de hoge investeringen • Duurzaamheid is nog in ontwikkeling. Invoeren op langere (slagboom, betaalautomaat en soms ook de Energielandschappen kunnen zorgen voor termijn lijkt kansrijk. Kanttekening hierbij is dat infrastructuur) en de relatief lage opbrengsten aanvullende inkomsten op recreatieterreinen. opbrengsten beperkt zijn en dat het vraagt om (aantal bezoekers dat met de auto komt). Ook is In Nederland zijn voorbeelden te vinden als een goede handhaving. het draagvlak hiervoor nog niet onderzocht. biomassa-installatie, een zonnepanelenveld en een energieplantage (wilgen). • Evenementen Het aantal buitenevenementen is sterk gegroeid Op dit moment zijn de investeringen voor dergelijke de laatste jaren. De buitenevenementen maken projecten nog erg hoog en de opbrengsten nog een andere beleving van de recreatieterreinen niet geoptimaliseerd. Genoemde voorbeelden mogelijk. Zo worden andere doelgroepen bereikt zijn opgepakt als onderdeel van een Green Deal, en de terreinen benut voor een nieuwe manier met subsidie vanuit het Rijk. van recreëren.

34 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Financiering van het beheer Financiering van het Recreatieschap Ten aanzien van de structurele kosten voor Westfriesland beheer, onderhoud en vervanging gelden in Het Natuur- en Recreatieplan heeft op korte principe de volgende afspraken: termijn geen consequenties voor de financiering • Het Recreatieschap Westfriesland draagt de van het Recreatieschap Westfriesland. kosten voor zijn eigen recreatieterreinen. • Voor regionale routenetwerken is het beheer Resultaat van het Natuur- en Recreatieplan is een en onderhoud van de bebording aan het investering in het aanbod dat het Recreatieschap Recreatieschap Westfriesland. Westfriesland beheert (in kwantiteit en kwaliteit). • Na eenmalige investeringen in terreinen Hierbij moet steeds goed gekeken worden zijn de kosten voor het beheer voor het naar de beschikbare beheerbudgetten. Indien Recreatieschap Westfriesland. het Recreatieschap Westfriesland hiervoor • Kosten voor fysieke routes (de ondergrond) geen alternatieve dekkingsmiddelen vindt, zijn voor de grondeigenaren, met kan dit leiden tot verhoging van de bijdrage uitzondering van de routes over terreinen per inwoner. De discussie hierover verloopt via van het Recreatieschap Westfriesland. de jaarlijkse planning- en controlcyclus binnen • Nieuwe terreinen van regionale betekenis gemeenteraden bij het bespreken van de of terreinuitbreidingen, kunnen na realisatie begroting. aan het Recreatieschap Westfriesland in beheer worden gegeven (bijvoorbeeld de Het Recreatieschap Westfriesland is het enige uitbreiding van de Vooroever). Recreatieschap dat geen structurele bijdrage ontvangt vanuit de Provincie Noord-Holland. Met dit plan zoeken Westfriesland en het Recreatieschap Westfriesland nog nadrukkelijker samenwerking met de omliggende regio’s en de andere recreatieschappen. Het lijkt dan ook logisch met de provincie in gesprek te gaan over een eventuele bijdrage.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 35 TOEKOMSTBEELD

EEN BLIK IN DE TOEKOMST

Over tien tot vijftien jaar kenmerkt Westfriesland zich door:

• Een aantrekkelijk landschap, • met groene dorpen en steden, • een sterke binding met het water, • met aantrekkingskracht op de omgeving, • een robuuste natuur, • en een sterk en veelzijdig landbouwgebied.

36 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! EEN AANTREKKELIJK AUTHENTIEK LANDSCHAP

Over tien tot vijftien jaar zijn de kernkwaliteiten van het landschap nog altijd aanwezig. Het afwisselende polderlandschap met authentieke dorpjes en historische steden geeft een oer-Hollands gevoel.

De Westfriese Omringdijk is verder uitgegroeid tot een icoon voor Westfriesland. Een icoon, die het gebied letterlijk omhelst. De dijk heeft een verbindende functie gekregen. Juist de overgangen tussen binnen en buiten vormen interessante plekken in het landschap.

De belevingsmogelijkheden van het landschap hebben een flinke impuls GROENE DORPEN EN STEDEN gekregen. Oude landschapselementen zijn in ere hersteld, verhalen zijn leesbaar in het landschap. Het Westfriese landschap biedt over tien tot Groene dorpen en steden kenmerken de regio over tien tot vijftien jaar. vijftienjaar veel mogelijkheden om te genieten van ruimte en rust, maar De kwaliteiten van natuur en landschap leveren een belangrijke bijdrage ook om geluiden, geuren en kleuren te beleven. aan het goede woon- en leefklimaat.

Zowel in het stedelijk gebied als in de dorpen begint het groen dicht bij huis. Langs waterlopen komen wandel- en fietspaden uit op parkachtige groen direct buiten de bebouwde kom. De routes lopen door naar de landbouwgebieden, waarin veel oude landschapselementen in ere zijn hersteld. De routes verbinden recreatieterreinen. Natuur- en recreatiebruggen zorgen voor optimale verbindingen zonder barrières van snel-, spoor- of waterwegen.

Recreatie van bewoners in hun eigen regio is een grote economische factor in de regio. Zo draagt de regiobewoner bij aan de draagkracht voor lokale voorzieningen als winkels, horeca en de verbrede agrarische sector.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 37 EEN STERKE VBINDING MET HET WATER

Westfriesland biedt over tien tot vijftien jaar ruime mogelijkheden voor watersport voor meerdere doelgroepen. De regio staat hier landelijk ook om bekend. Aan de kusten van IJsselmeer en Markermeer is een interessant aanbod voor waterrecreatie, zonnen en zwemmen. Er zijn plekken aangewezen voor meer uitdagende en sportieve vormen van watersport, zoals (kite)surfen.

De jachthavens in Hoorn, Enkhuizen en Medemblik zijn populair. Opgaven op het gebied van waterveiligheid (Marker Wadden en de luwtemaatregelen in het Markermeer) zijn benut om ook recreatieve AANTREKKINGSKRACHT OP DE OMGEVING kwaliteiten van Westfriesland te versterken. Een routenetwerk voor varen maakt het mogelijk het binnenland te verkennen. Westfriesland is over tien tot vijftien jaar een interessante bestemming voor de directe omgeving. Doelgroepen die de regio vaak aandoen zijn De bijzondere relatie van Westfriesland met het water is op veel de inwoners uit het stedelijk gebied van Noord-Holland (bijvoorbeeld plekken beleefbaar gemaakt door de verhalen te vertellen. De Westfriese Alkmaar, Heerhugowaard en de Metropool Regio Amsterdam). Zij Omringdijk speelt hierin een glansrol. komen voor het watersportproduct of doen de regio aan tijdens een Recreatieve fietsers en wandelaars hebben volop mogelijkheden het recreatieve tocht. Toeristische Opstappunten aan de randen van de regio waterrijke gebied te beleven. zijn logische plekken om een bezoek aan Westfriesland te starten. Goede routestructuren zorgen dat Westfriesland ook per fiets goed te vinden is.

Maar ook toeristen die in de regio verblijven, weten Westfriesland te vinden. Westfriesland weet met interessante producten rondom de thema’s water en historie toeristen te trekken die verblijven in Amsterdam en langs de kust. Met de sterke merken zoals Hoorn, Medemblik, Enkhuizen en de Westfriese Omringdijk zet de regio zich op de kaart.

38 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! EEN ROBUUSTE NATUUR

Over tien tot vijftien jaar heeft de biodiversiteit in Westfriesland een impuls gekregen. Natuurvriendelijke oevers, natuurlijke bermen en plas-drasgebieden zorgen voor goede leefomstandigheden voor een breed spectrum aan flora en fauna. Weidevogels hebben het er goed doordat inrichting en beheer in delen van Westfriesland goed is afgestemd op hun behoeften.

In de bewoonde gebieden is meer ruimte voor de natuur. Ook draagt het stedelijk gebied bij aan goede leefomstandigheden. De inwoners van dorpen en steden weten hoe zij met groen in hun woonomgeving kunnen bijdragen aan een grotere biodiversiteit. LANDBOUW ALS BEHEERDER VAN HET LANDSCHAP

De landbouw is en blijft over tien tot vijftien jaar de belangrijkste economische drager en beheerder van het agrarisch cultuurlandschap voor Westfriesland. De landbouwsector staat open voor nauwere samenwerking op het gebied van natuurbeheer en recreatie. Zij draagt onder voorwaarden een steentje bij aan de beleefbaarheid via bijvoorbeeld initiatieven voor verbrede landbouw en routes over boerenland.

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 39 40 Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! Colofon

Opdrachtgever

Opdrachtnemer

Auteurs Tim Verver Mieke Coenen

Opmaak Ronald Koerhuis

Kenmerk: 344197 Versie 4.2 augustus 2016

Natuur- en Recreatieplan Westfriesland In verbondenheid vooruit! 41