Güvenli Bölge Politikasi Cerablus Tecrubesi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
GÜVENLİ BÖLGE POLİTİKASI CERABLUS TECRUBESİ Sema KÜNBETLİ GİRİŞ Suriye’de Mart 2011’de başlayan ve devam etmekte olan kriz, 500.000’den fazla insanın öldüğü bunların 70.000 çocukların ölümü ile sonuçlanmış milyonlarca insanın yaşadığı yeri terk etmesine ne- den olmuştur. Çevre ülkelere göç eden 7 milyonu aşkın insan ve ülke içerisinde evlerini terk ederek güvenli bölgelere sığınanlarla birlikte toplamda 14 milyondan fazla Suriyeli krizden doğrudan etki- lenmiştir. %75’inden fazlasını çocuk ve kadınların oluşturduğu mültecilerin büyük çoğunluğu kamplar dışında zor koşullar altında yaşamlarını sürdürmektedir. Krizin başladığı andan itibaren uluslararası kamuoyunun nasıl tavır takınacağı sürekli tartışıldı. Suriye’ye müdahale söz konusu tartışılırken BM güvenlik konseyinin daimi ülkelerinden Rusya ve Çin’in karşı çıkması ile düğümlenen sorun içinden çıkılamaz bir hal almaya başladı. Artık başka yollar aranmalıydı. Bu yazımızda uluslararası kamuoyu- nun nasıl politikalar geliştirdiği ve ne sonuçlar doğurduğunu anlatacağız. 1-SAVAŞIN GELİŞİM SÜRECİ VE RADİKALZM Kriz patlak verdiği andan itibaren olağanüstü çaba göstererek hızlı adımlar atan Türkiye ilk olarak göç eden insanların barınması ile işe başladı. Sınıra yakın illerde kamplar kuruldu ve her türlü imkan ve alt yapı olanakları sağlandı. Kampların kapasitesinin yetersizliğinden göç şehirlere yayıldı ve tüm iller bundan az çok nasibini aldı. Türkiye savaş başlamadan önce Baas rejimini defalarca uyarmış, bizzat dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ Beşşar Esed’e reform yapması konusunda uyarılarda bulunmuştu. Gerekli reformların atılmaması halinde problemlerin artarak ciddi bir hal almaya başlayacağını çok önceden dile getirmişti. Bu uyarıları geçiştiren ve kulak asmayan Esed baskı ve zorbalığa devam etti. Askeri ve sivil bürokraside mutlak Nusayri-Alevi azınlığa dayanan BAAS rejiminin kentli Sünni çoğunluk ile nüfusun yüzde 15’ini oluşturduğu tahmin edilen Hıristiyanlardan gördüğü destek de, bu grupların Sünni İslamcı (ya da Selefi ağırlıklı) bir yönetime ilişkin kaygıları da yeterince dikkate alın- madı. Muhalif grupların, Ankara’nın telkinleriyle ülkedeki Hıristiyanları devrim sürecine katma çaba- ları yetersiz kalmış, yine benzer reflekslerle muhaliflerin genel yapısı ülkedeki en etkili dini, siyasi, sosyal örgütlenme olan Müslüman Kardeşlerden ibaret görülmüş, sözgelimi Mısır seçimlerinde yüzde 17 oy oranıyla büyük bir çıkış ve Arap dünyasının özellikle Şii kanadında tedirgin edici bir sürpriz Yeni Fikir Stratejik Araştırmaları Derneği (Yeni Fikir SAM)’ın İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı tarafından desteklenen; Türkiye Kızılay Derneği Aydın Şubesi ve Adnan Menderes Üniversitesi’nin proje ortağı olduğu ‚Göçmen Sorununa Genç Bakış‛ isimli proje için gerçekleştirilen Kısa Film - Hikaye - Makale yarışma bölümlerinden MAKALE dalında DÖRDÜNCÜ (teşvik ödülü) olan eser. Sema KÜNBETLİ/ Adnan Menderes Üniversitesi Aydın İktisat Fakültesi, Ekonomi ve Finans Yönetimi, Lisans Öğrencisi, YIL: 7 SAYI: 19 TEMMUZ 2017 119 yapan Selefi unsurlar hesaba katılmamıştır. Türkiye’ye tehdit unsuru oluşturacak komün bir Esed’in halkının üzerine bombalar yağdırma- devlet yapılanması ihtimalidir. Türkiye Irak sından sonra muhalif unsurlar kendilerini ko- topraklarının bütünlüğünün bozulması ve Suri- rumak ve savunmak için silahlı mücadeleye ye’deki otorite boşluğundan yararlanarak böl- başvurmak zorunda kalmıştır. Batı ve Avru- gede kamplar oluşturan ve sınır ihlali ile Türki- pa’nın üç maymunu oynaması ve tekliflere ku- ye’ye giriş yaparak eylem düzenleyen PKK ve lak tıkaması sonucu ciddi problemler ortaya uzantılarından çok çekmiştir. çıkarmıştır. Buna en başta DEAŞ ’ı örnek verebi- Türkiye ‚Güvenli Bölgelerin‛ belli yo- liriz. Amerika ve Batının Suriye’de devrimin ğunluklu nüfusların olduğu yerlerde; Halep’in başladığı andan itibaren muhalif grupları bölge- Kuzeyinde, Halep-Türkiye, İdlip-Türkiye sınırı nin yapısına uygun olmadan desteklemesi sonu- arasında, Cerablus, Haseke ve Ayn el–Arap da cunda radikalleşme artarak terör sorunu ortaya (Kobani) olmasını önerirken, Rusya ve İran fak- çıkardı. DEAŞ, ABD silahlarını kullanarak Mu- törlerinden dolayı ABD güvenli bölge politika- sul’a girdi ve kendince bir devlet ilan etti. Suri- sını askıya alarak yüzünü Esed’den DEAŞ ‘a ye’de daha birçok örgüt bu hale gelmiş durum- döndü. Koalisyon güçleri hava saldırısı ile mü- da. ABD devrimin başlangıcında destek verdiği cadele etmeye başladı. Hava saldırıları ile başa grupların yüzde 90’nını şuan terörist ilan etmiş çıkamayacağını anlayan ABD sahada kara kuv- durumda.(*http://tesev.org.tr/wp- vetlerine ihtiyacı olduğunun farkına varıp Suri- cotent/uploads/2015/11/Turkiye_Dis_Politikasi_I ye’deki ılımlı muhalefeti tercih etmeyerek PKK cin_Bir_Test_Suriye_Krizi.pdfT uzantısı PYD’ yi seçmiş ve yeni bir sorunu orta- ya çıkarmıştır. ABD’nin hava desteğiyle önce 2-TÜRKİYENİN KRİZE YAKLAŞIMI VE Kobani daha sonra Münbiç’i ele geçiren PYD TEZİ Rojova merkezli bir otonomun temelini böylece Türkiye kriz başladığı andan itibaren sa- atmış oldu. vunduğu, ortaya koyduğu ve uluslararası ka- 3-FIRAT KALKANI OPERASYONU muoyuna önerdiği 3 temel tez vardı. Türkiye, savaş mağduru 3 milyon mül- 1- Güvenli bölge teciye ev sahipliği yaparken; 12 Milyar dolar 2- Uçuşa Yasak tutarında harcama yapmış, STK’ların harcama- 3- Eğit-donat ları ile bu rakam 25-26 Milyar dolara çıkmakta- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan dır. Avrupa, mültecilere yardım konusunda 2015’in Eylül ayında ABD’yi ziyaretinde ABD taahhütlerini yerine getirmemekte. Gerek savaş Başkan Yardımcısı Joe Biden ile yaptığı görüş- alanında politik ayrışma gerekse AB’nin mülte- mede bu Güvenli Bölgenin Türkiye ve bölge cilere karşı katı tutumu ve taahhüt ettiği yar- açısından iki önemi bulunmaktadır diye vurgu- dımları yapmaması üzerine, Türkiye kendi gö- ladı. Birincisi, Arap-Türkmen-Kürt-Ezidi mülte- beğini kendisi kesmeye karar verdi. Bunun üze- cilerin kendi toprakları içerinde BM’nin gözeti- rine Türkiye, Cerablus’dan Suriye topraklarına 9 minde, Uluslararası koalisyon güçlerinin güven- Aralık 2016 tarihinde girdi. Cerablus’un kurta- cesi altında barınabilmelerini ve asgari yaşam rılması ile Türkiye hem sınırından DEAŞ ’ı koşullarının oluşturulması. İkincisi ise; otorite uzaklaştırdı hemde PYD’nin kuzeyde bir kan- boşluğundan dolayı, farklı örgütler güdümünde tonlaşma yapısının önüne geçti en önemlisi ise de-facto yapılanmayla oluşacak ve Suriye’nin gayrı resmi bir güvenli bölge oluşturdu. toprak bütünlüğünü ortadan kaldıracak ve 120 YIL: 7 SAYI: 19 TEMMUZ 2017 Fırat Kalkanı Harekatı'nın sembolü haline gelen gidilmeyeceği çokça tartışılırken Cerablus’tan Cerablus'un terör örgütünden temizlenmesinin sonra dönen Suriyeli göçmenler sorunun kayna- ardından başta Gaziantep Valiliği ve Gaziantep ğını göstermiş oldular. Eğer güvenli bölge Büyükşehir Belediyesi olmak üzere Türkiye'nin olursa göçmenler büyük çoğunlukla ülkesine birçok yerinden Cerablus'a yardımlar gönderil- dönecekler. Türkiye’nin Fırat Kalkanı operasyo- di. İçme suyu şebekesi zarar verilen Cerablus'a 1 nu ile Cerablus Tecrübesi dünyaya da örnek hafta gibi kısa bir sürede içme suyu götüren oldu. Trump’lı Cumhuriyetçiler seçimi kazan- Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, 5 gün gibi bir dıktan sonra, Trump, mültecileri ülkelerinde sürede ise ilçe merkezine elektrik ulaştırdı. tutmak amacıyla, Suriye’de ‚Güvenli Bölgeler‛ Okulları onarılan ve ders zilinin ise yaklaşık 3 kurulacağını açıkladı. Washington’un ‚Güvenli yıllık aradan sonra yeniden çaldığı Cerablus'ta, Bölgeler Kurma‛ açıklamasına Türkiye ‚ihtiyat- Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafın- lı‛, Rusya ‚şüpheci‛ baktı. Bu arada Rusya dan önemli bir sağlık yatırımı gerçekleştirildi. ‚ABD’nin Güvenli Bölge‛ tezine Esed şartıyla İçerisinde yoğun bakım üniteleri, acil servis po- yeşil ışık yaktı. likliniklerinin yanı sıra çok sayıda poliklinik *http://www.cnnturk.com/turkiye/firat-kalkani- hizmetinin verildiği hastane, sadece Cerablus'a hayat-verdi gelenlerin değil aynı zamanda Suriye'nin kuzey *http://www.haber7.com/yazarlar/mehmet- sınırındaki birçok bölgede hayata tutunmaya dogan/2252916-suriyede-guvenli-bolge-ve-abd çalışanlara da şifa dağıtıyor. İç savaş öncesinde nüfusu 30 bin dolaylarında olan Cerablus, terör örgütü DEAŞ kontrolündeyken halkın kaçtığı bir yer haline gelerek nüfusunun 3 bin 500'e kadar gerilediği bir ilçe oldu; özgürlüğüne ka- vuştuktan sonra nüfusu da hızla arttı. Ülkesinde ölümü her an ensesinde hissedenlerin "güvenli liman" diye düşünerek sığındığı Cerablus, iç savaş sırasında kaçarak Türkiye'ye gelenlerin de limanı oldu. Sıla özlemine dayanamayan 20 bine yakın insanın Cerablus'a göçmesi ve Suriye'deki iç göçle beraber ilçenin nüfusu 35 bin dolayları- na ulaştı. 4-SONUÇ Cerablus tecrübesi ile birlikte Güvenli Bölge politikasının önemi ve gerekliliği daha da iyi kavranmış olundu. Batı korktuğu göç dalga- sının güvenli bölge kurularak aşılabileceğini anladı. Türkiye hem sınır güvenliği kontrol altı- na almış hem de göç dalgasına karşı kalıcı çö- züm üretmiştir. İç siyasette Göçmenlerin gidip YIL: 7 SAYI: 19 TEMMUZ 2017 121 SECURITY ZONE POLICY JARABULUS EXPERIENCE Sema KÜNBETLİ INTRODUCTION The ongoing crisis in Syria in March 2011 led to the abandonment of millions of people who had died, resulting in the death of more than 500,000 people, 70,000 of whom were children.More than 7 million people migrating to the neighboring countries and with those who abandoned their homes and took refuge in safe areas within the country made up to a number in total to more than 14 million people, who have been directly affected