Gescheidenis En Cultuur
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Tekst Mark Sebille / foto's Archiv AÖ In de donkere jaren van het Derde Rijk werden de bergen niet opgeborgen of achter een gordijn verstopt, wel integendeel, de Alpen waren Hitlers trots en hij zou die troef uitspelen. Tussen 1933 en 1945 stond de bevolking van de Alpenlanden onder zware druk en klimmen was een welgekomen afleiding. Klimmers die zich lieten opvallen kregen alle denkbare faciliteiten en hun prestaties werden door de overheid geroemd. Zowel in Duitsland en Oostenrijk als in Italië werden sporters tot helden van de natie uitgeroepen. Tot daar de mooie kant van het plaatje. De foute keuze De Führer en zijn entourage beseften dat Duitsland in WOI een grote niks gevraagd, we waren al ingepakt en verzonden met de fout had gemaakt door iedereen gelijk te stellen bij de mobilisatie. Na propagandamachine van Goebbels nog voor we het zelf beseften”. afloop waren bijna de helft van hun intellectuelen, wetenschappers, Heckmair, een weeskind dat zonder vaste woonplaats als een sporters en kunstenaars om het leven gekomen in de gevechten. Ook landloper door de Alpen doolde en gewoon van bergwand naar veel prominente klimmers sneuvelden roemloos in de loopgraven bergwand trok, paste allerminst in het wereldbeeld van de nazi’s. aan de Ijzer, in Verdun of aan de Somme. Italië maakte dezelfde fout Maar dat interesseerde op dat moment niemand meer. in haar oorlog met Oostenrijk en ook Mussolini wilde dat nu anders Ook Hitler niet. Die liet zich graag fotograferen met zijn nieuwe aanpakken. supersterren en stuurde hen vervolgens mee op tour doorheen het Topsporters zouden voortaan in een voorbeeldrol staan en bijgevolg Rijk en zelfs tot in Noorwegen. “onmisbaar” verklaard. Of de sporter daarin een echte keuze had Heckmair en Vörg werden na de propagandatour benoemd tot is zeer de vraag, en het laat zich vermoeden dat velen onder hen Stammführer in de plaatselijke partijstructuur van de NSDAP zich gewillig lieten meedrijven op die roze wolk. Stel dat je van (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei). Ze waren bij het bescheiden komaf bent en je krijgt van de overheid de kans om een begin van de oorlog “onmisbaar” verklaard maar de partij verplichtte Duitse vlag op de top van de Nanga Parbat te gaan planten, wie zou hen toch ideologische bijscholingen te volgen en dat was niet naar daar in de roes van 1933 voor bedankt hebben? hun zin. Ze spijbelden vaak en gingen stiekem kaartspelen. Toen ze daarbij betrapt werden, veranderde hun status van “onmisbaar” naar De helden van de Eiger “onbetrouwbaar” en kregen ze de rekening gepresenteerd. Allebei werden ze als infanterist naar het Oostfront gestuurd. Op 24 juli 1938 bereikten de Duitsers Anderl Heckmair en Ludwig Wiggerl Vörg stond in ‘41 bij de inval in Rusland in de vuurlijn en Vörg samen met de Oostenrijkers Heinrich Harrer en Fritz Kasparek sneuvelde al op de eerste dag van het offensief. Hij kon ons na de als eersten de top van de Eiger via de noordwand. Na de herhaalde oorlog zijn verhaal niet meer vertellen. dramatische pogingen in de jaren die er aan voorafgingen (zes Duitse Heckmair had iets meer geluk: hij werd snel overgeplaatst naar de alpinisten hadden er al hun leven gelaten) was dit een enorme militaire Hochgebirgsschule waar hij opleider werd. Na de oorlog was prestatie. Voor Hitler was dit een gedroomd scenario om de natuurlijke hij vrij terughoudend over heel die periode. Als hij er al iets over eenheid van Duitsers en Oostenrijkers te accentueren, amper twee vertelde, dan was het met bitterheid en het woog op hem tot aan zijn maanden na de eenmaking van beide landen. Hitler had al tijdens dood. Je zou voor minder een stuk uit je geheugen willen wissen. de Olympische Spelen van Berlijn, in 1936, aangekondigd dat de Het laat zich evenwel vermoeden dat er op hoog niveau toch iemand Duitsers die als eersten de Eiger-noordwand zouden beklimmen een was die hem uiteindelijk de hand boven het hoofd hield en hem identieke gouden olympische medaille zouden krijgen. En hij zou die beschermde. Heckmair overleed in 2005 in Oberstdorf, hij werd 98. persoonlijk overhandigen. “Kinder, was habt ihr geleistet!” waren zijn woorden bij de huldiging in Breslau. Daarmee werden Heckmair, Vörg, De twee Oostenrijkers verging het anders. Kasparek werd door Harrer en Kasparek ineens opgevoerd als strategische marionetten Heinrich Himmler persoonlijk opgezocht en gepromoveerd met van het Derde Rijk. de rang van SS-Unterscharrführer. Kasparek was het type van de “adrenaline-junkie” en kickte op gevaar. Hij bleef klimmen tijdens De vier Eigerklimmers waren niet de enigen in een dergelijke situatie de oorlog en moest niet naar het front. Wat er echt in hem omging maar hun iconische prestatie is een interessante case, ook omdat ze blijft onduidelijk. Kasparek kwam uit een Weense arbeidersfamilie en nadien elk een verschillend parcours hebben afgelegd. was aanvankelijk lid van de Naturfreunde. Nadat die organisatie in Anderl Heckmair kwam uit de beklimming als sterke man naar voor, 1934 door de nazi’s werd verboden heeft hij nog meerdere bedreigde want hij was wel degelijk degene die de anderen in de slotfase door leden van de vereniging, waaronder de Weense bergbeklimmer en de wand loodste. In zijn memoires lezen we “er werd ons helemaal antifascist Eduard Rabofsky, geholpen om te vluchten over de Alpen. 58 Wanneer in 1939 Kaspareks boek ”Ein Bergsteiger” verschijnt, Kort samengevat: Harrer bruiste van ambitie en wilde hogerop, op bevat dit enkele passages die dan weer een heel andere toon alle gebied, maar vooral als klimmer. Hij wou reizen en de wereld zetten: “De Eiger noordwand zal ik nooit vergeten; die berg was zien, en met nieuwe Himalaya-expedities in het vooruitzicht wilde dé lotsbestemming van Duitsland. Zes Duitse alpinisten hadden er hij de volgende selectie niet missen. Dat was ook zijn voornaamste al hun leven voor gegeven, het was onze opdracht om dat offer te drijfveer om als eerste door de Eigerwand te geraken. eren en hun werk tot voltooiing te brengen. (…) Hoe konden we als Duitsers anders handelen? Moesten we niet altijd het voorbeeld voor Voor al die ambitie betaalde Harrer een prijs. Hij was in ‘33 lid van ogen houden van onze Führer? En zijn bovenmenselijke strijd om zijn de nationaalsocialistische partij geworden en had zich in ’38 ook bij volk langs de met doornen bedekte weg naar de bergtop te voeren? de SS laten opnemen. Dat laatste wist hij tot 1997 voor de wereld We hadden ons geen betere (leer)meester kunnen wensen.” verborgen te houden. Hij verklaarde dit nadien als een jeugdzonde, Dit leest niet meteen als de taal van een klimmer-arbeider. Allicht had louter ingegeven door opportunisme. de partij hem een ghostwriter aangeduid. Wanneer het boek in 1951 een herdruk kreeg waren deze en andere passages plots weggelaten. Fritz Kasparek verongelukte in de Andes negen jaar na het einde van "Alle klimmers uit die periode hadden de oorlog. Mogelijk nog te vroeg voor hem om voldoende afstand te een sportieve drijfveer. Zij konden zelf hebben genomen van zijn verleden en ons meer klaarheid te geven beslissen of zij mee in het verhaal van de over wat echt in hem omging. Hij was 43 jaar oud. overheid stapten of niet..." Heinrich Harrer was de intellectueel en in alle opzichten de meest ambitieuze van de groep. Harrer blonk uit in uiteenlopende sporten. Als kind was hij lid van de Academischer Turnverein Graz. Hij speelde Volgens Heckmair had Harrer in ‘38 op de Eiger in zijn rugzak een tennis, handbal, deed atletiek en zwemmen. Als zestienjarige won rode wimpel met het hakenkruis zitten, maar door de stormwind heeft hij al enkele skiwedstrijden en hij begon te klimmen in de Julische hij die op de top niet uitgehaald. Harrer zelf bleef altijd ontkennen dat Alpen. Tegelijk studeerde hij vanaf 1933 geografie en sport aan de hij die vlag bij zich had. Harrer was allicht geen antisemiet en zijn universiteit van Graz waar hij in ’38 promoveerde. Aangezien zijn engagement in Tibet stond helemaal haaks op het maatschappijbeeld ouders die studies niet konden betalen, deed hij dat zelf door klim- en van de nazi’s. Maar zijn jeugdige ambitie was dermate groot dat skilessen te geven. Hij had op de Tauplitzalm aan de Grazerhütte zijn hij geen enkele kans wou laten liggen. Aangezien Harrer bij het eigen skischool opgericht, en werkte er tegelijk als Wirt. In 1937 werd uitbreken van WOII op expeditie was op de Nanga Parbat kon men hij ook nog benoemd tot trainer van de Oostenrijkse ski-damesploeg. hem niet van foute oorlogsdaden beschuldigen. Er werd nadien nooit En alsof dat nog niet genoeg was, slaagde hij er in die periode ook een daad, een uitspraak of een tekst van zijn hand gevonden die hem nog in om zowel de “Skilehrer-“ als de “Bergführerprüfung” succesvol ook maar enigszins ten laste kon worden gelegd. Harrer overleed in af te leggen. 2006 als laatste van het viertal, op 93-jarige leeftijd. 59 Nanga Parbat, symboolberg voor de Nazi’s Als in de Alpen de Eiger als “Schicksalsberg der Deutschen” werd Bij de vijfde poging raakten Harrer en Aufschneiter weg en vluchtten gezien, dan was de Nanga Parbat dat in de Himalaya. Uiteraard wilden in de richting van Tibet, in de hoop om via het neutrale China tot in de nazi’s nog liever als eerste op de Everest staan, maar nagenoeg het bevriende Japan te geraken. Het relaas van deze tocht werd door de hele Himalaya lag in gebied dat onder Britse koloniale controle Harrer prachtig beschreven in zijn boek Sieben Jahre in Tibet. Het stond en de Britten gaven niemand anders doorgangsrecht naar de boek werd in ’97 verfilmd met Brad Pitt in de rol van Harrer.