Den Uyl, Of: De Vaandeldragers Don Duyns

Den Uyl, of: de vaandeldragers Don Duyns

“Ze waren links,” zei Bruno, “iedereen was trouwens links toen.” Michel Houellebecq, Elementaire Deeltjes, p. 184

De dingen blijven waar, ook als je ze niet zegt. Joop den Uyl

(Een in spijkerkleding geklede figuur met half lang haar betreedt het toneel. Op zijn rug draagt hij een akoestische gitaar.) Jongeman Ik ben geboren in 1967 ‘een jaar met een gouden randje’ volgens een documentaire op tv het was het jaar van ‘sergeant peppers lonely hearts club band’ van The Beatles ik groeide op in de jaren zeventig in een nieuwbouwwijk waar de zon altijd scheen mijn moeder was een hippie met zilveren oogschaduw en mijn vader droeg paisleyshirts maar werkte te hard het was de tijd van ‘zelfontdekking’, ‘zelfverwerkelijking’, ‘zelfbespiegeling’ je eigen kut van binnen bekijken met een beslagen spiegeltje het was ook de tijd van Joop den Uyl mijn opa, die nu dood is, kon hem niet luchten of zien “kan die tv niet uit!” riep hij als Den Uyl op de buis kwam “kan die tv niet uit, ik kan niet naar die linkse drammer kijken!” maar ik hield wel van Den Uyl, al begreep ik geen bal van wat-ie zei of wat-ie wou. (Het combo heeft ondertussen het nummer Wijde Pijpen ingezet.) (zingt) We droegen wijde pijpen, we hadden een grote bek De duivel was Amerika, we rookten zware shag We geloofden in iets mooiers, in iets mooiers We deden blij aan vrije seks, altijd in voor iets geks Ons haar was lang en sluik, ons haar was lang en sluik We waren baas in eigen buik

En we droegen wijde pijpen Wijde pijpen, wijde pijpen

Ja, we gingen met een busje naar India toe Ja, we liepen naakt langs bos en strand Ja, we vochten vrolijk met de politie En nooit waren we te moe Nee nooit waren we te moe We droegen wijde pijpen Wijde pijpen! Wijde pijpen... De pijpen.

1 (Den Uyl verschijnt. Sigaartje. Regenjas. Aktetas. Soort politieke Columbo. Oefent een toespraak voor zichzelf, spreekt uiteindelijk tot een zaal vol soms joelende en applaudiserende mensen.) Den Uyl Euh... een paar woorden maar van mijn kant eh... slechts enkele woorden beste mensen... ik eh hou het kort... eh u weet, ik hou niet van eh breedsprakig eh heid dat weet u - kort houden Joop kort houden - eh ja... even een paar woorden beste vrienden, collega’s, anderen in de eerste plaats dank euh, dank in de eerste plaats vooropgesteld: al diegenen dank betuigd die hier recht op hebben, hebbende dank nee! - to the point Joop, de kern, de kern! - dank aan allen die voor mij gestemd hebben en ook aan diegenen die eh niet... nee ik ben me ervan bewust dat sommigen dit besluit meer van harte hebben genomen dan anderen maar allebei de groepen: van harte bedankt ja... wij streven naar ons streven is wat wij wenselijk achten is wij willen opheffing van ongelijkheid en achterstelling wij willen spreiding van inkomen, kennis en macht ja, dat willen wij, hum - goed Joop goed - wij geloven in die droom in die droom van een andere eh samenleving en die droom zal nooit, zal nooit verdwijnen verdwijnen zal die droom niet eh... ach, alle dingen zijn zo tijdelijk alles gaat zo voorbij als een hap wind in je handpalm dat weet je van tevoren van tevoren weet je: dat het maar een poosje duurt, dat weet je zeker in dit eh vak kan het elk moment afgelopen zijn

2 (Liesbeth den Uyl verschijnt. Den Uyl staart haar aan. Zet zijn bril goed.) Liesbeth Wat weten wij nou eigenlijk nog, Joop? Kun jij één moment noemen uit je leven, één enkel moment uit ons leven dat ons maakt tot wie we zijn? Joop Ehm, god Liesbeth... de autoloze zondag? Liesbeth Kinderen op rolschaatsen op de snelweg, Dat was mooi. Joop Hoe wij elkaar ontmoet hebben. Liesbeth In een boekwinkel, ja. Ik keek echt tegen je op, toen. Joop De kaping bij De Punt. Liesbeth Dat was niet zo mooi. De vliegramp op Tenerife. Joop Dat was helemaal niet mooi. Ik voelde me wekenlang ziek. Wist niet wat ik er mee aanmoest.

3 Jongeman In 1973 treft een olieboycot Nederland. Om het land vast voor te bereiden op een toekomst met olieschaarste organiseert het kabinet Den Uyl ‘autovrije zondagen’. Joop (alsof hij op tv een toespraak houdt) Wij moeten beseffen met elkaar, dat wij niet kunnen voortgaan met het verbruik van beperkte voorraden brandstoffen en grondstoffen, zoals wij dat in de laatste kwart eeuw gedaan hebben. Zo bezien, keert de wereld van voor de oliecrisis niet meer terug. Wij zullen ons blijvend moeten instellen op een levensgedrag met een zuiniger gebruik van grondstoffen en energie. Daardoor zal ons bestaan veranderen. Bepaalde uitzichten vallen erdoor weg, maar ons bestaan hoeft er niet ongelukkiger door te worden. (Joop vouwt zijn papiertje op en zet z’n bril af. Liesbeth op.) Liesbeth Goed gedaan Joop. Joop (onzeker) Ja, vond je? Liesbeth Zeker je was rustig, er zat overtuigingskracht in, je keek niet teveel op je papiertje, je trof precies de goede toon. Niet te luchtig, niet te zwaar. Joop Maar? Liesbeth Maar je moet deze das nooit meer op tv dragen. (Joop af, geërgerd)

4 Lied: Lady Liesbeth Liesbeth (zingt) Als kind wou ik worden journaliste kunstenaar of operazangeres

Ze noemden mij een lelijk wijf een ouwe sok met lompe schoenen en een foute rok; ze noemden mij een haaibaai een rooie heks want ik ben voor ieder te complex.

Ach, ze mogen schelden wat ze willen al noemen ze me een socialistenhoer desnoods gaan ze schreeuwen of gillen het interesseert me toch geen moer.

Want ik buig voor niemand buigen doe ik niet mij maakt niemand stuk ik zoek zelf mijn geluk.

Ze vinden mij een harpij, een radicaal maar ik beschouw mijzelf als geniaal!

Estabamos solos, juntos Cada uno aparte, mas de la mitad!

TWEEDE BEDRIJF: DE VALKUILEN VAN VRIENDELIJKHEID.

1 (Van Agt verschijnt.) Van Agt Maar ik ben nou eenmaal vriendelijk, te vriendelijk. Altijd al geweest. Komt er een bejaarde de tram binnen, sta ik op. “Wilt u zitten? Ik ga wel staan hoor, met mijn zware tas.” Dringt er iemand bij de bakker voor, houd ik mijn fatsoen. “Nee gaat u maar eerst hoor, ik heb geen haast.” En vraagt iemand mijn hulp, dan zal ik nooit weigeren. Altijd maar weer trachten het goede te doen. De weerzinwekkende behoefte aardig gevonden te worden, ook waar in feite hard opgetreden moet worden. (Harde schoten.) Joop Liesbeth? Van Agt Nee man! We hebben te maken met een ernstige situatie. Treinkaping. Hard en onmiddellijk ingrijpen is nu geboden. Joop Ja ho, wacht even! Wat treinkaping? Wie? Waarom? Waar is Liesbeth? En waarom zie jij zo geel? Van Agt Joop verdorie! We moeten iets doen. Nu. Niet nodeloos nog langer wachten. Je weet ‘t toch nog wel? Jonge Molukkers, Joop. Ze hebben weer een trein gekaapt, nu bij De Punt. Er gaan doden vallen Joop. Joop O god, nee toch.

Deze tekst is auteursrechtelijk beschermd en mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, scan of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Neem contact op met de auteur als u deze tekst wilt gebruiken. © Don Duyns [email protected] http://www.featurescm.nl/artiest/215/Don__Duyns gedownload op 1 oktober 2021 Van Agt Zachte heelmeesters, Joop, maken? Maken? Joop Jaja, hou je spreekwoorden maar voor je. Is er echt geen andere mogelijkheid? Kunnen we niet onderhandelen? Praten? Iets aanbieden? Een ruil of een eh... Van Agt Joop, geef deze lieden één vinger en ze grijpen de hele arm. Joop Dus? Van Agt Dus... toeslaan. Snel en efficiënt. Met een minimum aan levensverlies. Joop Mijn god... Van Agt Want wat is eigenlijk het nut van vriendelijkheid? Is het soms zo dat je denkt vriendelijkheid terug te ontvangen in ruil voor jouw eigen vriendelijkheid? Dat is dan een levensgroot misverstand. Mensen zijn eerder geneigd onvriendelijk, blafferig en onbeschoft te zijn jegens een vriendelijk persoon dan tegen een onvriendelijk persoon. Erger nog: ze zien het als een uitnodiging van de vriendelijke mens om op alle mogelijke manieren misbruik van hem of haar te maken. Daarmee is de vriendelijke mens een geboren slachtoffer, in al zijn vriendelijke vezels. Want de valkuilen van vriendelijkheid zijn groot. Het lijkt goed om je altijd aardig te gedragen, maar in feite stoot het anderen af. Voortdurende vriendelijkheid maakt een laffe, weke indruk. Onmannelijk. Een beter woord heb ik er niet voor. Teveel vriendelijkheid is als de schilfers op je kraag, de rouwranden aan je nagels. Onaantrekkelijk. Afstotelijk zelfs. Wim Kok is bijvoorbeeld heel vriendelijk, probeert althans die indruk te wekken, en gaat daarom de komende verkiezingen vreselijk verliezen. Jongeman De feiten... laten we ons beperken tot de feiten! Het kabinet Den Uyl, het meest linkse kabinet dat Nederland ooit had, dat kabinet heeft de vier jaar niet volgemaakt. Het viel een paar maanden voor het einde, over de grondpolitiek. Vervolgens won Joop den Uyl met de PvdA zeer overtuigend de verkiezingen... Gigantische winst. Maar verloor hij vervolgens de formatie. Hetgeen prachtig beschreven staat in dit boek: ‘Dagboek van een onderhandelaar’ van Ed van Thijn echt een politieke thriller. In elk geval: er kwam geen tweede kabinet Den Uyl. Wel het eerste kabinet Van Agt-Wiegel. De sluwheid van Van Agt had het gewonnen van de onverzettelijkheid van Joop. Wat ik mis... Ik mis de mannen met de colbertjes uit en de zweetplekken onder de oksels. Ik mis de uitputting op hun gezicht na een dag vergaderen. Ik mis het gevoel dat het er toe doet, dat mis ik. Het gevoel dat de dingen belang hebben. Dat politiek een geciviliseerde vorm van kooivechten is. Dat mis ik ook, dat ze elkaar met woorden de hersens inslaan. Hun retoriek een knuppel met spijkers waarmee ze op elkaar inhakken. Ik mis de opwinding, de verwarring, de smerige streken. Van Agt Weet je wat we missen? De polarisatie. Het tegen elkaar afzetten van twee

2 Song: Taai ben ik (Van Agt zingt en speelt trompet) Van Agt Taai ben ik, taai als een reptiel hard ben ik, ik heb een harde ziel

Ik ben als Job, ieder heeft aan mij de pest maar juist dan ben ik op m’n best.

Taai ben ik, taai als een slang en sla je mij, dan toon ik je mijn andere wang ik ben nooit bang!

Mijn hof is dor maar ik ga altijd door

DERDE BEDRIJF: MET EEN BOOTJE IN HET RIET

1 Van Agt Joop, het is heel triest amice, maar ik mag niet op je begrafenis komen. Joop Nonsens. Van wie dan niet? Van Agt Dat zeg ik liever niet. Joop Nee, nu wil ik het weten ook. Van Agt Liesbeth. Ze vindt dat ik me zo heb misdragen jegens jou dat ik het recht heb verspeeld er op dit laatste moment bij te zijn. Nou, ik begrijp het wel, maar ik vind ‘t spijtig. Joop Ja. Van Agt Maar komaan, er zijn ergere dingen. Joop En jij, wat ga jij doen? Van Agt Ik? Och, geen idee. Misschien wordt ik wel ambassadeur in Japan. (Ze lachen om het idee.) Weet je wat het grappige met jou is, Joop? Je bent van het ene geloof in het andere gestapt. Van het gereformeerde in het rode geloof. Van de psalmen in de strijdliederen.

2 Joop Wat ik vind is dit: de politiek als handwerk dreigt weg te zakken in het modieuze gedoe van: nu doe ik ‘s dit en nu doe ik ‘s dat, terwijl ik denk: een verbinding met de politiek is een verbintenis voor het leven, een contract getekend met je eigen bloed, als dat van Faust met Mephisto, jaah, politiek is een vak dat volgens bepaalde regels moet worden uitgeoefend, bepaalde regels en normen. En ik denk wel dat je kunt zeggen dat er geen politicus is die niet enigszins bedreven is in het overdrijven of onderkoelen van bepaalde situaties, ja, je moet wel een beetje een acteur zijn in dit vak, ja, maar ik vind dus wel dat een eh minister-president zoveel mogelijk gewoon moet doen, zoveel mogelijk de indruk van een gewone man moet wekken. Gewoon jezelf zijn; en als er ergens geen plaats is, dan ga je op de grond zitten. Ja, zo zie ik dat Sonja. Maar ik hecht wel aan stijl hoor. In tegenstelling tot wat boze tongen beweren. Voor deze gelegenheid heb ik zelfs een nieuw pak eh... (grijnst ongemakkelijk) ... dus.

3 Jongeman 24 december 1987, de avond voor kerst sterft drs. J. M. den Uyl. Dries van Agt mag van Liesbeth niet op de begrafenis komen.

4 Liesbeth Zul je voorzichtig zijn, Joop? Joop Zul jij voorzichtig zijn. Liesbeth Natuurlijk. Hoe lang blijf je weg. Joop Moeilijk te zeggen, Liesbeth. Red jij het met de kinderen? Liesbeth Altijd toch? Joop Hè, vervelend om juist nu weg te gaan. Liesbeth Het is je werk. Joop Ja. Liesbeth Schiet nou maar op, anders mis je je vliegtuig. Joop Ja. Liesbeth Ik zal naar je luisteren op de radio. Als ik eraan denk. Joop Als je het vergeet geeft het niet hoor. Maar ik zou het leuk vinden als je luistert. Als je het vergeet is dat jammer. Maar als je luistert, zou leuk zijn. (Liesbeth af)

5 Joop Ik voel me wonderbaarlijk licht als een blaadje in de wind of ik een tekening van Peter van Straaten ben ben ik nou op die schetsen gaan lijken of die schetsen op mij? Ik heb toch niet zo’n lange neus? Onaangename bijkomstigheid van het vak die aandacht en toch ook weer niet toch ook weer aangenaam dubbel, eigenlijk zoals alles dubbel is. PvdA, VVD. Den Uyl, Van Agt. Joop, Liesbeth. Leven, dood. Alles in tweetallen. Jaah... Ik zou met een bootje in het riet willen liggen in een korte broek in dat bootje de zon op mijn kuiten

6 Joop Ik weet het allemaal niet meer Liesbeth. Of ik het goed gedaan heb, bedoel ik. ‘t Is alsof ik mijn leven lang gerend heb. En steeds waren er mensen die... (wegwerpgebaar) Compromissen gesloten... Ja, gerend, van iets weg en ergens naar toe, maar ik weet niet of ik ooit aangekomen ben. Liesbeth Dat gevoel heeft iedereen Joop, denk ik. Het gevoel niet genoeg gedaan te hebben. Een leven is kort. Gemiddeld 86.000 keer ademhalen en het is voorbij. Joop Echt? Heb je dat uitgerekend? Is dat een exact cijfer? Liesbeth Haha, ik zeg maar wat. Altijd zo serieus jij, au! Joop Wat is er? (Liesbeth wankelt.) Liesbeth wat is er met je? Liesbeth Nee, niks. Joop Je hebt pijn hè. Jij hebt ook pijn. Waarom heb je niks gezegd? Liesbeth Ik wilde het niet zeggen. Ik ben naar het ziekenhuis geweest. Het is voor mij ook afgelopen, Joop. Ons doek valt tegelijk. Nou ja, jij gaat iets eerder. Maar lang zal ik geen weduwe zijn. Joop Wat?! Omdat jij ook... Maar je zou net... ik bedoel zonder mij zou je kunnen doen wat je altijd nog wilde... je boek... je columns in de Margriet...

Maar luister nou ‘s Joop ‘t wordt toch te gek je bent toch één van ons trek toch open die bek, die bek, die bek, die bek!

VIERDE BEDRIJF: ALLES TUIMELT NU OVER ELKAAR

1 Joop Het huurwaardenforfait De autoloze zondag Ondernemersbelasting Lockheed De Punt, Bovensmilde Wet op de investeringsrekening Wet op de selectieve investeringsrekening Ondernemingsraden Suriname Zuid-Afrika De commissie van Drie Pieter Menten Prins Bernhard Terlouw, Van Thijn Van der Stee Schaefer Veringa, Albeda Aantjes Biesheuvel Boersma Brinkhorst Marcel van Dam! Brouwer Duisenberg, Gruijters Lubbers Sonja! Van Doorn Vredeling...

Deze tekst is auteursrechtelijk beschermd en mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, scan of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Neem contact op met de auteur als u deze tekst wilt gebruiken. © Don Duyns [email protected] http://www.featurescm.nl/artiest/215/Don__Duyns gedownload op 1 oktober 2021 2 (Een magere gestalte verschijnt.) Joop Dries? (De gestalte komt dichterbij.) Dries... Dries, ben jij het? (Het is inderdaad mr. A. A. M. van Agt.) Van Agt Om je te dienen, Joop. Joop Dries, wat doe ik hier? Van Agt Het is je begrafenis Joop. Joop Haha, die Dries. Altijd in voor een grapje. Van Agt Beste man, ik spreek de waarheid. Zie je die kraaien niet? Die zerk? Joop Jezus Dries, je laat me schrikken. Vlug vertel me, zijn we eruit gekomen? Is het gelukt? Van Agt Waaruit Joop? Joop De formatie natuurlijk. Hebben we een kabinet? Komt er een Den Uyl Twee? Van Agt (zuinig) De kruik gaat maar zolang te water tot zij barst. Joop En nu is-ie kapot? Van Agt In scherven, Joop. In diggelen. Aan barrels. Niet meer te lijmen. Joop Maar dat kun je niet... dat kan niet! Van Agt Helaas Joop. Ik was nog liever door een glazen deur gelopen dan dat ik jullie voorwaarden had geaccepteerd. Joop Door een glazen deur? Wat bedoel je? Van Agt Bij wijze van zegswijze. Joop (huivering) Ik heb het zo koud, Dries. Heb je de deur open laten staan? Van Agt De deur? Maar nee Joop. Hier, neem mijn das. (Dries hangt Joop een wollen sjaal in katholieke kleuren om.) Joop Dank je Dries. Foute kleuren, maar lekker warm. (Korte stilte. ) Van Agt Eigenlijk was je een beste vent Joop. Zoals jij soms over je kinderen kon praten... magnifiek. En je hebt het hart op de goede plaats, ook. Jouw stijl is niet de mijne, maar als ik al ergens wroeging over heb is het over hoe ik mij gedragen heb als minister van justitie in jouw kabinet. Ik ben een vervelende non-valeur geweest. Joop Och kom... Dat is toch allemaal vergeten en verge... Van Agt Nee Joop, mijn gedrag ging de grens van het betamelijke ver te boven. Gewoon weigeren documenten te ondertekenen, op belangrijke momenten wegvluchten naar Groningen en niks meer van me laten horen... schandalig toch? Toch? Joop (slaat Van Agt op de schouder) Gewoon een robbertje politiek vechten. Grieks-Romeins worstelen. Ik liet niet los en jij hield je maar aan me vast, haha. En zo eh... rolden we door. Van Agt Nee Joop, ik insisteer. Ik ben daar en toen te ver gegaan. Een misselijke streek. Bah, ik ben een misselijke vent! Mea culpa! Als ik ergens om in de hel kom, God beware, dan is het door mijn gedrag tegenover jou, Joop. Maar jullie hadden me ook zo gesard. Ik voelde me niet gewaardeerd. Dat maakte

3 (Een storm steekt op.) Joop Wat...? Waar...? Wie...? Hmm... vreemd... heel vreemd... Oud hout... overal oud hout.... Mij onbekend... mij onbekend... Hoge vensters... zeer hoog... jaah... hmm... oppositiebanken! Oppositie? Geen applaus... nooit meer applaus... onaangenaam... Jaah... hmm... wereld draait door... ‘tuurlijk, alles draait door... Steeds maar... ehm, door... ah, vuist met roos... bekend beeld... Goed gevonden, hmm... waar zijn de ehm, mensen...? Jaah.... Twee dingen goed begrijpen... jaah... jongelui, je ziet maar! Oud hout jaah, verdwaald, Johannes, verdwaald... kaarsje kiezen... Hmm, ballet... fraai ballet... nooit begrepen, ballet, cabaret... Gooi maar in m’n jaah, jongelui... twee dingen goed begrijpen? Kok, Kok, Wim Kok... op bezoek... koekjes bij de thee... jaah Wat wilt u? Wat kan ik voor u doen... wat? Au! Pijn in de knie... Pijn in de liezen... pijn in de kop... au... shit... zoveel pijn...! Gelijke verdeling van inkomen, kennis en eh... Surinamers eh... Macht! Jaah... toevoegen... verwijderen... kopiëren... hmm, ja Au! (grijpt naar hoofd) Au, au. Ach nog een autoloze zondag... Nog een keer wandelen op de snelweg... au, weg met Franco! Au, ook weg, allemaal weg... Troelstra? Jaah... alles weg... nee Geen ballet! Niet doen... neuh... neuh... congres applaudisseert... Hmm, jaah... congres applaudisseert... voor mij... voor mij?... Of voor de rest...? Au! Koppijn, pijnkop, koppijn, pijnkop, stop!

4 (Van Agt pakt Joop zijn sjaal af, slaat hem om zijn eigen nek en wil weglopen. Den Uyl grijpt zijn arm.) Joop Wacht! Wat gebeurt er allemaal? Wat is er met me aan de hand? Dries!!! (Van Agt rukt zich los en verdwijnt lachend, rookwolken. Lichtflitsen en hij is weg. Joop blijft, bibberend, achter.) Brr... (Liesbeth op. Wuift de rook weg. Draagt een Albert Heijn-tas.) Liesbeth Bah, er hangt hier een muffe, katholieke lucht. Joop Ja, ik eh... ik bedoel... Dries was net. Wat heb je daar? Liesbeth Wijn, aanbieding bij de Albert Heijn. Je bent toch niet vergeten dat de Franse socialisten zo komen? Mitterand en de rest. Joop Ehm, is dat vandaag? Nee, alles in orde, ik heb een stuk of twintig bolletjes met kaas besteld. Liesbeth Twintig bolletjes met kaas? Voor een delegatie van dertig man? Dat zullen ze niet echt op prijs stellen Joop. Joop O, en wat denk je dat Mitterand van die papieren pakken wijn vindt? Zo’n man is gewend aan het beste van het beste Liesbeth, de duurste eh Bordeaux.

5 (Orgelmuziek klinkt.) Joop Jezus, ik heb ‘t gevoel of ik hier wel ‘s eerder ben geweest... dat orgel... ik weet ‘t zeker.... Liesbeth Natuurlijk Joop, in je jeugd. In je jeugd was je hier. Joop God ja, nu je het zegt. (wijst) Jaah... ach, ik ben altijd zo dol geweest op psalmen. Nog steeds eigenlijk. Maar nu moet ik strijdliederen zingen. (zingt, vals) ‘Ontwaakt, verworpenen der aarde’. Liesbeth Nu begin ik me echt zorgen over je te maken Joop. Je eet niet, je rookt als een schoorsteen, je slaapt veel te weinig... Joop (heft vinger) Dit is hoe ik Nederland voor me zie. Een land waarin welvaart beter verdeeld is. Een land waarin geld veel minder telt. Een land waarin welzijn voor iedereen voorop staat. En ik denk dat de gevaarlijkste bedreiging voor ons land is: de onverschilligheid, het grote laat-maar-zitten-gevoel. Ik voel dat er een restauratie op komst is. Het engagement is aan het verdwijnen. We krijgen kabinetten van vlees noch vis. Niet links, niet rechts, daar ben ik bang voor. Want waar ligt de macht in Nederland? Nog altijd voor tachtig procent bij het establishment, bij het bedrijfsleven. Liesbeth Kom bij mij niet aan met je rare praat, Joop. Je moet in bed met een warme kruik, rust.. Joop Ik kan niet meer stoppen. Ik ben hieraan begonnen. Nu zal ik het afmaken ook. Het land moet worden bestuurd. Ik kan Holland toch niet in handen van

6 Jongeman Mei 1981: Liesbeth den Uyl demonstreert met de ‘Dwaze Moeders’ tegen het generaalsregime in Argentinië, dat mensen martelt en laat verdwijnen. Vooral door de aanwezigheid van Liesbeth wordt er op de demonstranten niet geschoten. Joop (op) Liesbeth, ben je nou helemaal gek geworden! Liesbeth (knoopt wit doekje om hoofd) Wat? Hoezo? Joop Dat is toch levensgevaarlijk, wat jij wil gaan doen. Ik heb er bewondering voor hoor en respect maar... Liesbeth Ha! Alsof jij nooit gedemonstreerd hebt. Weet je nog wat Wim Kan over jou zegt? “Het verwondert me altijd dat ze nooit met spandoeken tegen Den Uyl de straat op gaan. Dat kan natuurlijk ook niet: voor je het weet loopt-ie zelf voorop”. Haha. Joop Ja, heel leuk. Maar dit is wat anders. Dit is daar. Liesbeth Kan me niks schelen. Hier of daar, ik ga die vrouwen steunen. Die vrouwen hebben kinderen en echtgenoten verloren, Joop. Joop Ja ja, ik lees de kranten zelf ook. Maar als ze schieten? Liesbeth Ze schieten niet. Joop Maar als ze schieten? Of je arresteren? Liesbeth Mij? De vrouw van de ex-premier van Nederland? Kom nou, Joop. Ze kunnen mij toch niet oppakken als een of andere lor? Joop Jamaar, als ze dat nou ‘s wel doen? ‘t Is een totalitair regime Liesbeth. Liesbeth Tjesus Joop, sinds wanneer beef jij bij de gedachte aan een beetje engagement? Joop Ik kan niet zonder je Liesbeth. Liesbeth (draait zich om) Ik kom weer terug. Joop Jamaar, als er iets mis gaat! Liesbeth Er gaat niets mis! Ik ben weg. Don’t cry for me Argentina!

7 Liesbeth Joop, ik word gek, ik wil hier weg, dit kutland, ik wil hier weg Joop, weg, ik stik hier, zie je dat dan niet? Kun je dat dan niet zien? Ik wil oorbellen aan m’n jurk hangen Joop en nachtenlang dansen, meeslepend leven, niet onder politiebewaking slapen in deze Buitenveldertse cocon, ik wil weg Joop, weg, de kinderen inladen en wegwezen, wegrijden, wegwezen, maakt nog niet eens uit waar naar toe, de grens over, weg van Wim Kan, weg van Dries van Agt, weg van Wim Duisenberg, weg van nieuw links, weg van oud rechts, weg van mensen die ‘s nachts opbellen en alleen maar “poep” in de hoorn zeggen voor ze weer ophangen, weg van Bolletje beschuit, weg van Vroom & Dreesman, weg van Mies Bouwman, weg van Willem Ruis, weg Joop, weg, toe Joop, haal de auto, ik stik, haal de auto, nu! Joop Rustig maar, Liesbeth, kalm maar, blijven ademen, loslaten Liesbeth. (Van Agt verschijnt, in doktersjas. Wil Liesbeth een injectie geven.) Van Agt Het is beter voor haar, Joop. Koortsaanval. Ziet overal spoken, overal vijanden. Paranoïde inborst, Joop. Doorgedraaid feminisme. Rooie vrouwenkoorts. Kunnen we niet gebruiken. Niet nu. Niet nu wij de maatschappij veranderen, jij en ik, snap je? (Van Agt injecteert Liesbeth. Die zakt slap in elkaar.) Joop Jezus... wat heb je haar gegeven? Van Agt Niets ergs. Rustig maar Joop. Beschouw mij maar als de chirurg die, op het gevaarlijkste punt van de operatie, volmaakt rustig blijft. Kijk, de handen beven totaal niet. Joop Wat heb je gedaan Dries? Van Agt Hè man, vertrouw me nou eens een keer. Joop Nee! (Joop rent naar Liesbeth. Tracht haar bij te brengen. Lukt niet. Van Agt lacht.)

8 Van Agt Joop, waarom haat je mij? Joop Ik haat je niet. Van Agt Ik heb gegronde redenen aan te nemen van wel. Ik vraag het je opnieuw. Waarom haat je mij? Joop Ik haat je niet. Van Agt Toch wel. Ik voel het wel degelijk. Als ik naast je sta. Telkens als ik naast je sta gaat er een huivering door je heen. Nauwelijks merkbaar, maar toch. Zie, nu ook. Je rilt Joop. Vanwege mij. Joop Nu moet je ophouden, Dries. Ik haat je niet. Heb je ook nooit gehaat. Zal je ook nooit gaan haten. Goed zo? Van Agt Laat het me dan anders zeggen: waarom wek ik zo’n afkeer in je op? Joop Afkeer? Nou... dat is wat overdreven gesteld. Maar wij zijn anders, Dries. Zo fundamenteel anders. In... alles.

Deze tekst is auteursrechtelijk beschermd en mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, scan of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Neem contact op met de auteur als u deze tekst wilt gebruiken. © Don Duyns [email protected] http://www.featurescm.nl/artiest/215/Don__Duyns gedownload op 1 oktober 2021 Van Agt Maar zie je dan niet dat dát juist ons grote succes is, amice? Wij zijn de Laurel en Hardy van de politiek, de Snip en Snap van de Tweede Kamer, de één betekent zonder de ander niets snap je Joop, wij zijn één, jij en ik... Nederland heeft nog nooit een minister-president en een vice-premier gekend die zo volkomen van elkaar verschillen als wij doen en dat is nou juist het geniale. Joop Jij ridiculiseert de politiek, Dries. Voor jou is een hobby wat voor mij een roeping is, een overtuiging. En wat jij geniaal noemt, bezorgt mij kloppende koppijn. Van Agt Omdat je alles altijd te zwaar opvat, Joop neem toch ‘s wat Limburgse lichtheid over; wat Brabants bravoure. Wees toch niet altijd zo knoestig. Ik weet ‘t niet hoor, maar als ik jou zie krijg ik spontaan jeuk. Joop (ironisch) Of jij het zonnetje in huis bent. Van Agt Nee Joop. Dat ben ik niet, het spreekwoordelijke zonnetje in huis. Dat heb ik ook nooit gezegd. Nooit gepretendeerd, het zonnetje te zijn. Maar met mij kun je wél lachen. Joop Een politicus is er niet voor kermisvermaak, Dries. Jij speelt wat al te graag de paljas. Goedkoop. Een parodie op de politiek. Van Agt Goed goed, nog één vraagje dan: wie is het meest geliefde personage in het circus? Nou? Joop De dompteur? Van Agt Nee man! De clown die het hardste wordt geslagen, liefst met een plank. Jij slaat mij Joop, de katholieke clown, met je woorden, met je intellect. Ik voel me minderwaardig en dat voel jij aan. Je slaat me verbaal om de oren Joop, maar ik vind het heerlijk. Natuurlijk; het doet pijn, maar ik weet: uiteindelijk houden de mensen het meest van het slachtoffer, niet van de beul. Zonder dat jij het wellicht zelf beseft Joop, ben jij mijn beul én mijn verlosser tegelijkertijd. Joop Hou op! Ik verdraag het niet langer naar je te luisteren. Ed heeft gelijk. Jij hebt zoveel gezichten dat het onmogelijk is te weten wie de ware Dries is. Harde Dries, zachte Dries, hypocriete Dries, warme Dries, Dries de betonne. Hou op! Ik ben niet langer gediend van je verbale inquisitie! Van Agt Ah, maar je geeft dus wel degelijk toe dat ik het bij het rechte eind heb! (Korte stilte. Den Uyl wil weglopen.) (vlug) Geloof jij in een hiernamaals, Joop? Joop Ik eh.... Vroeger wel, Dries. In de oorlog ben ik mijn geloof verloren. Zo zie ik dat. Ik had het ooit, nu ben ik het kwijt. Van Agt Aha. Vroeger wel. Nu niet meer. Vroeger wel, nu dus niet meer. Is van zijn geloof gevallen. Gereformeerd opgevoed, maar van zijn geloof gevallen. Het

9 Lied: De Vaandeldragers Koor Heft nu dat rode vaandel, haakt in die elleboog. De pet over de oren, marcheert nu omhóóg. Strak staan nu die kaken, stoer vooruit de blik. Monden die kreten slaken: een socialist ben ik!

Kom loopt nu door ‘t koren, begroet die zonnegloed. Laat luid je strijdkreet horen, dat ‘t anders kan, nee moet. Want strak staan nu die kaken, stoer vooruit de blik. Monden die kreten slaken: een socialist ben ik... Een socialist ben ik!

VIJFDE BEDRIJF: DE JAREN ZWEVENTIG

1 Jongeman Dat beeld Joop in die versleten regenjas die van die brede trap afkomt het hoofd wat voorover gebogen de schouders afhangend langs het lijf een laatste aktetas vol papieren mee het kabinet, het eerste linkse kabinet zíjn kabinet was net gevallen en hij had zojuist zijn ontslag ingediend bij de koningin nog amper waren de veranderingen begonnen of ze waren alweer afgelopen en hij, Joop, komt die trap af zo moe, zo oud, zo kwetsbaar opeens toen ik dat beeld zag wist ik hier is een tijdperk geëindigd

2 Jongeman Nou ja, een aantal dingen begreep ik wel, toen en later. Den Uyl heeft mij een aantal dingen geleerd of beter gezegd: wijs gemaakt. Door Den Uyl dacht ik dat ik alles worden kon wat ik wou, dat de wereld voor me openstond dat de mens maakbaar is en voor verbetering vatbaar. Dat idealisme ergens op slaat dat politiek er toe doet. Dat soort dingen straalde hij uit. Wij zijn de kinderen van Den Uyl. Wij geloofden in de maakbare samenleving. Zonder dat we wisten wat het was geloofden we erin. En dat je kon worden wat je wou dat je precies zo kon worden als je zelf wilde. Iets creatiefs? Prima. Iets anders? Ook perfect. Vrijheid weet je, per persoon en voor iedereen. Toen was dat zo, dat dachten we tenminste. Maar nu... Ik snap het niet. Leg het me uit zodat ik het kan begrijpen. Wat is er mis gegaan? Waarom kan het niemand ene reet meer schelen of dit land rechts of links bestuurd wordt? Nederland is een auto geworden, een gedegen middenklasser, die op het midden van de weg

Deze tekst is auteursrechtelijk beschermd en mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, scan of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Neem contact op met de auteur als u deze tekst wilt gebruiken. © Don Duyns [email protected] http://www.featurescm.nl/artiest/215/Don__Duyns gedownload op 1 oktober 2021 tevreden voort tuft, omdat er toch ruim voldoende benzine is. Nou, ik snap er geen reet van! Leg het me uit. Leg het me dan tenminste uit. Waar is de bevlogenheid gebleven? De passie, de kloten, het smoel? Wat is dit voor een tijd waarin de schnitt van je pak belangrijker is dan die van je gedachten? Wat is dit voor een tijd vol lamlendigheid tevredenheid? Die muffe deken van paarse bezadigdheid die verstikkend op dit land rust is toch dodelijk voor ieder initiatief? Kijk, je moet ‘t zo zien. Den Uyl, Joop den Uyl, viel precies goed in de tijd. Niet te vroeg, niet te laat, precies goed. Als Den Uyl nu had geleefd Als hij nu in de kracht van zijn leven was geweest Dan was hij nooit partijleider geworden, nee. Daar heb je tegenwoordig hele andere eigenschappen voor nodig. Ik denk, als Den Uyl nu had geleefd... Dan was hij hoofd van een gemeentelijke onderafdeling geworden, zoiets... Kijk: Joop had stijl; geen ingestudeerde stijl à la Tony Blair maar echt authentiek stijl, geen mannetjesmakers voor Joop. Dat zat gewoon in die man, een aangeboren gevoel voor stijl. En dat verhaal over die pakken, die rare shabby pakken, dat is echt overdreven, iedereen zag er toen belachelijk uit; behalve Van Agt, goed, maar Van Agt is een dandy, een markies de Cantecleer, een ijdel haantje. Joop was zoals hij was: recht door zee, emotioneel, alert. Maar ook: breedsprakig, drammerig en onhoffelijk jegens zijn vijanden. Van Agt (op) Ja... ach, wij zijn mensen die elkaar wel mogen, maar langzamerhand raken wij wel op elkaar uitgekeken. Jongeman (onverstoorbaar) En toen het einde kwam, kwam het onmiskenbaar december 1987... Het liep tegen kerst. Je voelde het in de stad, het hing in de lucht. Den Uyl gaat dood. Het was bijna tastbaar, je had het erover met elkaar. Den Uyl gaat dood. En toen het gebeurd was, toch nog onverwacht gebeurd was, was het net of je weer kon ademhalen, of je weer aan iets nieuws kon beginnen,

3 (Wiegel en Van Agt, zittend aan een tafel, onder een grote witte lamp. Beiden wat beschonken. Ze hebben zojuist gegeten.) Wiegel Haha! De sukkel! Van Agt Nee Hans, niet zo laatdunkend over onze vriend. Wiegel Onze vrind? Van Agt Nou ja, onze kennis. Onze goede kennis ome Joop de eerste. Wiegel Hij zal lelijk op z’n neus kijken. Van Agt Reken maar. Geen tweede kabinet Den Uyl. Maar hij heeft ons ook zo de duimschroeven aangedraaid, amice, onmenselijk gewoon. En daarom is het zo fijn met jou Hans. Wij kunnen elkaar gewoon aankijken zonder dat daar iets slechts bijzit, terwijl Uyl... Wiegel Ach man, hou op! Van Agt Precies, achterdochtig tot in het graf! Een crime gewoon om met die man te onderhandelen. Of met z’n vazal. Wiegel Edje. Wijsneus. Van Agt Och Hans, wij katholieken zijn zo gelukkig met jullie liberalen. Jullie laten ons tenminste in onze waarde. Geen gemiespel achter onze rug. Jullie geven ons een gevoel van, ja, vrijheid, zogezegd. Wiegel Ja, dat is het liberale hè. Maar je hoeft niet op me te kwijlen. Van Agt Wacht, ik maak het schoon voor je. Laat het me aflikken. Wiegel Je hebt te veel op Dries. Van Agt Ik insisteer Hans. Ik heb verdorie je blazer verknald. En een Hans zonder blazer is als... een zomer zonder lente. Wiegel Of als een wijf zonder tieten! Van Agt Of een... een Joop zonder kabinet! (Ze lachen.) Zeg, moeten we niet een regeerakkoord schrijven, wat we allemaal van plan zijn de komende vier jaar. We gáán het toch lekker samen doen hè? Wiegel Maak je geen zorgen. Beslis als je moet beslissen. Kies als je moet kiezen. Schiet als je moet schieten. Doe alles als de tijd daar is, in volle vrijheid. Van Agt Sapristi Hans, er gaat een denker in jou schuil. Wiegel Wij komen er samen wel uit Dries, als goede maatjes.

4 Joop (op) Ik sta pal. Ik ga op kop. Mij gaat niets te ver. Geen zee te hoog. We gáán ervoor! Ik laat niet los. Nu heb ik beet. De strijd gaat door! Van Thijn (op) Eh Joop... Joop? Joop Wie ben jij? Van Thijn Eh, Joop. De formatie is mislukt. Het spijt me zeer. We hebben teveel gewild. Van Agt gaat met Wiegel in zee. Joop Godverdomme, wie ben jij? Van Thijn Van Thijn. Edje. Uw tovenaarsleerling. Kent u me niet meer? Joop (kreunt) Och god ja. Kom maar eens hier. Wil jij een chocolaatje? Van Thijn Nou graag. (Van Thijn komt dichterbij. Krijgt van Den Uyl een schop onder z’n hol.) Joop En nou opgesodemieterd. Oen! Van Thijn (bijna huilend) Maar u had zelf gezegd... niet teveel toestaan... ik... Joop Ga weg! Ik heb koppijn! Au! (Joop wankelt. Grijpt naar zijn hoofd. Liesbeth op.) Liesbeth Joop, wat doe je? Joop Liesbeth, goddank. Ed zegt dat het mislukt is. Dat er geen tweede kabinet Den Uyl komt. Dat kan toch niet? Liesbeth Rustig nou maar. Je hebt een nachtmerrie. Hier. (Liesbeth dept Joops hoofd met een washandje.)

5 Van Agt Sorry sorry sorry sorry sorry sorry, ik ben weer te laat, sorry sorry sorry sorry mea culpa sorry, maar het was ook zo’n buitengewoon schone dag buiten, zo van God gegeven, dat ik gewoon moest, ik moest gewoon die frisse lucht opsnuiven, ik dacht: dat doe ik gewoon even, genieten van wat ons van bovenaf tijdelijk in bruikleen is geschonken. Joop Ik word ziek. Ziek van die eeuwige excuses van je. Kom op tijd. Of kom niet. Van Agt Bespeur ik een tikje irritatie collega? Enige ongedurigheid? Onverstandig collega! Slecht voor het hart, slecht voor de longen, slecht voor alles. Joop Wie zijn m’n vrienden, als ik vijanden heb als Dries? Van Agt Joop, we moeten praten. Joop Dat doen we nu toch. Van Agt Nee echt, wezenlijk praten. Joop Zit je iets dwars. Van Agt Mij? Nee, maar ik wilde het even hebben over dat wetsontwerp met betrekking tot de... eh... Joop (vermoeid, zet bril af, wrijft in de ogen) Jaah...? Van Agt Het is niet wat je denkt, Joop. Ik heb niet verzaakt. Zeker niet. Maar ik zou dat wetsontwerp liever niet ondertekenen. Als privépersoon wel, maar niet als leider van het CDA, snap je? Joop Maar jij bent zelf de verantwoordelijke minister! Van Agt Ben ik dat? Dat is ook zo. Maar sorry, excuses. Ik voel er toch niet veel voor. Ik sta niet achter dat wetsontwerp, feitelijk. Joop Feitelijk? Jij hebt die wet feitelijk zelf mee opgesteld. Van Agt Werkelijk? Dat moet dan een ander ik geweest zijn. Joop Sodemieter nou gauw op met je ander ik! Jij hebt die wet mee ontworpen Dries, jij bent er verantwoordelijk voor en nu ga jij verdomme die lelijke handtekening van je op dit vel papier zetten of ik... ik... (balt de vuisten) Van Agt (kil) Ik ben niet bang voor jou, Uyl. Vroeger wel. Nu niet meer. (Van Agt verdwijnt. De cabaretier verschijnt.)

6 Cabaretier Ja, dames en heren, bent u er klaar voor? Daar gaan we dan. Jongens, toe maar!

7 (Wiegel op.) Wiegel Hé Joop! Joop! Ome Joop! Ouwe lul! Hé rooie rakker! Joop Wat? Wiegel Zo laat je jezelf toch graag noemen, kerel, ‘ome Joop’? Joop Jij bent Wiegel niet. Jij bent gewoon een verklede vent. Wiegel Zeg, herinner je je kleine Joop nog? Je vader een mandenmaker? Je bent van bescheiden komaf, Joop. Joop Ja, en dan? Dat verbindt mij met het volk. Wat insinueer je eigenlijk? Wiegel Ik zeg er niets van. Ik constateer het gewoon even. (maakt handstand) Ha, wat is het fijn mij te zijn. Joop Hoezo dan? Wiegel Ik kan alles zeggen wat ik wil, ik kan een grote bek hebben en hoe groter mijn bek hoe meer mensen er op mij stemmen. Super toch? Joop Ja, dat zal dan wel. Wiegel Weet je wat jouw tragiek is, Uyl? Joop Nou? Wiegel Jouw tragiek, Uyl, is dat je te laat aan de macht bent gekomen. De vernieuwingsgolf is alweer voorbij. Joop Hé, je spreekt mijn woorden. Hou daar mee op. Geef terug! Wiegel En je weet toch wat Godfried Bomans over jou geschreven heeft? Joop Hou toch op. Ga naar Friesland. Wiegel Dat je een matig redenaar bent. Dat je maar één gebaar gebruikt. Het vuistje. Steeds maar weer dat vuistje. (Wiegel doet Den Uyl’s beroemde vuistje na.) Joop Wat is er mis met dat vuistje? Het drukt wilskracht uit. Wiegel En je weet toch wat Bomans over mij schreef? Joop Ja, ja. Dat jij de beste spreker was die hij die hele campagne gezien had. Wat wil je daar nou mee zeggen, vreemd mannetje? Wiegel Dat ontspanning ook belangrijk is Joop. Niet altijd tot diep in de nacht vergaderen, ook ‘s lekker op tijd stoppen. Niet over alles problemen maken, ook wel eens toegeven. Dat vergeet jij, Joop. Je hebt een hele mooie toekomst achter je. Joop Achter me? Wiegel Hé Uyl! Kom ‘s uit de bomen! Uyl! Hé Uyl, het land gaat ten onder en jij maakt

8 Jongeman Joop, hier! Joop Wat? Jongeman Pak mijn hand. Joop Wie ben je? Jongeman Een vriend. Joop Wat voor vriend? Jongeman Een goede vriend. Joop Rechts of links? Jongeman Midden. Pak mijn hand. Joop Midden bestaat niet. Links is goed is PvdA is VARA is volleybal. Rechts is slecht is VVD is TROS is hockey. Er is geen midden. Jongeman Wel waar ik vandaan kom. Joop We hebben de tegenstelling nodig om te kunnen kiezen. Jongeman We hebben toch ook geen oorlog nodig om vrede te kunnen hebben? Joop Euh... jawel. Interbellum betekent: tussen de oorlogen. Dat is vrede. Een tijdelijk opgeven van de strijd. Dus ik heb gelijk en jij niet. Jongeman Man, leg toch niet op alle slakken zout! Dat is jouw grootste fout geweest, weet je dat? Joop (gromt) Wat? Jongeman Dat eeuwige gezeik van je! Nooit opgeven, nee, nooit opgeven. Als een mol vastgraven in je stellingen en je maar schrap zetten met die klauwtjes van je. Niet voor of achteruit te krijgen. Dogmatisch. Star. Joop Hoho. Ik was koppig, akkoord. Maar star? Nooit! Ik star? Neehoor. Niet star hoor, ik. Nooit star geweest. Onbuigzaam, wellicht. Standvastig. Maar star? Neuh. Jongeman Kom op nou Joop! Hoor nou wat je zegt, hoe je praat. Jouw kabinet, je linkse

9 Nachtmerrie: een blues Jongeman (zingt) Het kabinet is hard gevallen mijn leven is weer nutteloos de macht is nu weer aan de ballen aan alles wat vies is en voos!

Alles tuimelt nu over elkaar alles tuimelt nu over elkaar alles tuimelt nu over elkaar!

EPILOOG: LEUKE DINGEN DOEN VOOR LINKSE MENSEN

1 (Interviewer op. Bakkebaarden, lang haar, spijkerjasje. Buitenmodel microfoon.) Interviewer Pardon, mag ik even. Het volk wil geïnformeerd worden. We hebben er recht op te weten wat u denkt. Meneer Den Uyl, u bent vaak getypeerd als een tuimelaar, zo’n poppetje waar je tegen aanduwt en dat dan vanzelf, kopje

Deze tekst is auteursrechtelijk beschermd en mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, scan of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Neem contact op met de auteur als u deze tekst wilt gebruiken. © Don Duyns [email protected] http://www.featurescm.nl/artiest/215/Don__Duyns gedownload op 1 oktober 2021 eerst, weer overeind komt. Herkent u die typering? Joop Nou ja kijk ‘s... twee dingen begrijpen... ik doe dit natuurlijk niet voor mezelf, ten eerste, en ten tweede, in de politiek moet je nu eenmaal bereid zijn door te zetten, niet op te geven... en in mijn beleving heb ik in ieder geval op dat aspect altijd mijn mannetje gestaan. Interviewer Hmm ja... anderen hebben u omschreven als drammerig, lastig. Joop Drammerig? Krijgen we dat weer. Ik heb gewoon een mening, waar ik voor sta. Mag dat niet meer soms? Maar ik ben altijd bereid tot discussie. Interviewer Ja, dat kunt u nou wel zeggen, maar dat is ook alleen maar uw rol om dat te zeggen. Joop Ja en? Wij kunnen niet aan onze rol ontsnappen. Ik wil ook wel u gaan interviewen en weest u dan voor een dagje minister-president, ook prima. Interviewer Nee, nee, dat is nu ook weer overdreven. Ik bedoel gewoon te zeggen dat... Joop Heeft u geen papiertje met vragen? Interviewer Voelt u zich ergens schuldig over? Joop Hoezo schuldig? Nee. Nee, nee, nee. Ik zal veel verkeerd gedaan hebben, maar er is niets in de politiek waardoor ik me bezwaard voel... (korte stilte, out of the blue) Jaaa... Interviewer Laatste vraag dan. Waar vindt u bevrediging in? Joop Bevrediging is je gelukkig voelen. Bereiken wat je nagestreefd hebt geeft voldoening... Het duurt altijd maar zo kort helaas, een paar uur, hoogstens vierentwintig... zo zit ik wel in elkaar, ja. Zowel de voldoening als het verdriet duren bij mij nooit langer dan een etmaal. Daarna ga ik over tot het volgende. Er is een prachtig sonnet van Herman Gorter, ik zal het niet helemaal citeren, het gaat zo: ‘Zoals des daags de maaiers gaan/ dit heb ik zo en dit heb ik zó gedaan...’ Ach, ik heb wel ‘s uitgeroepen: ik wil wel duizend jaar worden. Ik kan, meneer, zo ontzaglijk gelukkig zijn. (Interviewer verdwijnt.)

2 Joop Ach we deden wat we konden ‘leuke dingen voor linkse mensen’ heb ik wel ‘s gezegd ik vond altijd dat het beter moest dat het beter kon, anders, ‘eerlijker’, gelijke spreiding van inkomen, macht en nog iets kijk: twee dingen goed begrijpen als je de wind stevig in de rug hebt en het politieke tij zit mee dán kun je dingen veranderen anders niet je moet het goede moment afwachten niet ervoor en niet erna zulke perioden waarin dingen kunnen duren altijd maar kort komen zo eens in de 25 jaar voor en als zich dan zo’n periode voordoet dan moet je toeslaan

3 (Liesbeth op, in rok. Alsof ze weer jong is.) Liesbeth Hé, jij daar. Joop Ik? Liesbeth Ja, jij. Hoe heet je? Joop Joop. Joop den Uyl. En jij? Liesbeth Beppie van Vessem. Zeg maar Liesbeth. Joop (mompelt) Ah. Beppie, zeg maar Liesbeth. (Korte stilte.) Joop Zeg, heb jij ‘Het land van herkomst’ gelezen? Liesbeth Van E. du Perron? Jazeker heb ik dat gelezen. Joop Mooi. Dat geeft je een streepje voor. Liesbeth Streepje voor? Op wie? Joop Op al die andere vrouwen. Weet je, Beppie, ik heb het idee dat er wel honderd vrouwen rondlopen met wie ik zou kunnen trouwen, maar hoe weet ik of ik de goeie tref? Liesbeth Heel simpel: dat ben ik. Joop Hm. Mogelijk, mogelijk. Niet uitgesloten. Bepaald niet uitgesloten. (in zichzelf) Ze heeft tenslotte ‘Het land van herkomst gelezen’. (tot Liesbeth) Weet je wat wij afspreken, Beppie van Vessem? Liesbeth Wat dan, jongeheer Den Uyl? Joop Twee dingen. Eén: jij schrijft voor mij een essay over ‘Het land van herkomst’, ik zal hetzelfde voor jou doen. En twee: als ons die essays wederzijds goed bevallen en van voldoende niveau getuigen dan eh... Liesbeth Ja? Joop Nou ja, dan ben jij het voor mij. Liesbeth Het? Joop Ja, die ene. Liesbeth En hoe weet ik of jij ‘het’ voor mij bent?

4 (Liesbeth op, loopt naar Joop toe. Slaat een deken om hem heen, voert hem langzaam weg.) Liesbeth (al lopend, haast troostend) Vroeger geloofde ik in kabouters. En in Sinterklaas. En in God. Maar met het verlies van mijn geloof in kabouters verloor ik ook het geloof in de andere twee. Joop Hebben we te weinig gedaan? Had ik meer kunnen doen? Heb ik gefaald? Liesbeth Jij deed wat je kon. Ik ook. Hoe kan dat te weinig zijn? Joop Ik weet het niet. Maar soms heb ik het zo koud opeens, zo koud. Doet me denken aan de kerk vroeger, als jongen in korte broek in die kouwe banken. Net of ik al dood ben, Liesbeth. En het gekke is: jij weet dat dat niet kan en ik

Diaprojectie op het horizondoek: Johannes Marten Den Uyl stierf op 24 december 1987. Tot op die dag was hij lid van de Tweede Kamer. Zijn vrouw, Elisabeth Jacoba van Vessem, stierf drie jaar later, op 30 september 1990.