Pani Profesor Ewie Siatkowskiej Poświęcamy Ten Tom Z Okazji Osiemdziesiątych Urodzin — Uczniowie, Współpracownicy I Przyjaciele (Fot
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Pani Profesor Ewie Siatkowskiej poświęcamy ten tom z okazji osiemdziesiątych urodzin — uczniowie, współpracownicy i przyjaciele (Fot. Zofia Waślicka) Prof. dr hab. Ewa Siatkowska UNIWERSYTET WARSZAWSKI INSTYTUT SLAWISTYKI ZACHODNIEJ I POŁUDNIOWEJ ZESZYTY ŁUŻYCKIE TOM 44 Przenikanie się języków i kultur w przeszłości i we współczesności Warszawa 2010 Zespół Redakcyjny: Elżbieta Wrocławska (red. nacz.), Ignacy Doliński (z-ca red. nacz.), Zdzisław Kłos (sekr. red.) Rada Redakcyjna: Rafał Leszczyński (Łódź), Jerzy Molas (Warszawa), Włodzimierz Pianka (Warszawa), Dietrich Scholze (Budyšin / Bautzen), Ewa Siatkowska (Warszawa), Sonja Wölke (Budyšin / Bautzen), Krzysz- tof Wrocławski (Warszawa), Jadwiga Zieniukowa (Warszawa) Recenzenci tomu: Krzysztof Wrocławski, Mariola Jakubowicz, Jadwiga Zieniukowa Opracowanie komputerowe: Ignacy Doliński Tłumaczenie streszczeń artykułów: Alfred Měškank (A.M.) i Autorzy Redaktorzy tomu: Ignacy Doliński, Elżbieta Wrocławska Ilustracja na okładce: Akwarela Měrćina Nowaka-Njechorńskiego Bój z paliwaku (‘Walka ze smokiem’), przedruk z: A. Krawc-Dźěwiński, Serb- scy tworjacy wuměłcy (Artyści łużyccy), Budyšin 1975, s. 63 Adres redakcji: Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersy- tetu Warszawskiego, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warsza- wa; e-mail: [email protected]; http://iszip.uw.edu.pl Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnic- twa Wyższego Na Liście czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego za r. 2010 „Zeszyty Łużyckie” zostały wymienione z liczbą punktów: 9 ISSN 0867-6364 © Copyright by Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwer- sytetu Warszawskiego Druk i oprawa: Zakład Graficzny UW, zam. 1264/2010 Printed in Poland Spis zawartości tomu XLIV Przenikanie się języków i kultur w przeszłości i we współczesności Od Redakcji ................................................... ....9 List gratulacyjny dla Pani Profesor Ewy Siatkowskiej od Instytutu Sorabistyki Uniwersytetu Lipskiego ..............13 Werner Meschkank-Měškank (Chośebuz / Cottbus) Kwětka za Jubilarku. „Strelitzia reginae“. Afriska kwětka ze serbskim mjenim a njewšedneju stawiznu ..................14 I. Przenikanie się języków i kultur Elka Tschernokoshewa (Bautzen / Budyšin) Der interkulturelle Dialog: theoretische und praktische Aspekte. Jahr des Interkulturellen Dialogs ....................25 Nicole Dołowy-Rybińska (Warszawa) Łużyczanie, Niemcy, obywatele świata? – przenikanie się języków i kultur na Łużycach XXI wieku .....................38 Maria Elikowska-Winkler (Chociebuż) Język i kultura serbołużycka na wschodzie Dolnych Łużyc .....54 Małgorzata Mieczkowska (Szczecin) Nacjonalizm kulturowy w wymiarze łużyckim .................69 Zdzisław Kłos (Warszawa) Między podbojem a pokojem. Dyskurs niepodległościowy na Łużycach? ................................................83 Helena Krasowska (Warschau) Die soziolinguistische Situation der Bukowiner Polen ........98 5 II. Języki łużyckie w relacji do języka niemieckiego i do języków słowiańskich Lechosław Jocz (Lipsk) Problematyka zapożyczeń niemieckich przy badaniach nad fonologią języka górnołużyckiego ........................117 Hélène Brijnen (Groningen) Wpływ języka niemieckiego na łużycki dialekt slepiański. Użycie wyrazu gor we wschodniołużyckim dialekcie pogranicznym ...............................................132 Anja Pohončowa (Budyšin / Bautzen) Wužiwanje za NDR-ski čas typiskich mjenow w ertnej hornjoserbšćinje ............................................148 Włodzimierz Pianka (Warszawa) Kategoria adresatywności i honoryfikatywności w językach łużyckich w ujęciu historycznym na tle innych języków słowiańskich ................................................162 III. Literatury na pograniczu kultur Tomasz Derlatka (Lipsk) Jedna, dwie, a może kilka „literatur (serbo-)łużyckich”? Raz jeszcze o podstawowym problemie literaturoznawstwa sorabistycznego .............................................185 Ludmiła Gajczewska (Wrocław) Łużyckość w powieści Haliny Barań „Cień brzasku” ..........216 °ÙÒ¬ ÎÓÐÚ ´Å¬Ò×µ ÆØج ÐÖÙ×¹×Ö Ð¬ØÖØÙÖÒÝ ÒØØ°Ù ................................................224 IV. Kultura tradycyjna i współczesna Krzysztof Wrocławski (Warszawa) Łużyckie ptasie wesele – nowe spojrzenie ....................233 Jadwiga Zieniukowa (Warszawa) Dzieciństwo, młodość, starość w dolnołużyckich pieśniach religijnych ..................................................242 6 Zbigniew Gajewski (Sochaczew) Jednostka czy społeczeństwo? ...............................258 Tomasz Nawka (Budyšin / Bautzen) Serbski muzej w Budyšinje / Sorbisches Museum in Bautzen. Dzieje powstania i rozwoju Muzeum Serbołużyckiego w Budziszynie ..............................................265 Dietrich Scholze-Šołta (Budziszyn) Teatr amatorski i zawodowy Serbołużyczan ..................278 Jadwiga Kaulfürstowa (Budyšin / Bautzen) Prócowanje Rěčneho centruma WITAJ wo wobchowanje a šěrjenje serbšćiny .........................................287 Bożena Itoya (Warszawa) Internet łużycki – o Łużyczanach czy dla Łużyczan? ........299 Bożena Itoya (Warszawa) Ocalić od zapomnienia. Dydaktyka sorabistyczna w Instytucie Filologii Słowiańskiej / Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej UW w latach 2002-2009 ......................324 V. Forum literackie Ludmiła Gajczewska (Wrocław) Počesćowanje za wulkeho basnika, Jakuba Barta-Ćišinskeho . 339 Beno Budar Ćišinski – granit. Tłumaczenie z górnołużyckiego – Ludmiła Gajczewska ................................. .....340 Adam Mickiewicz Pan Tadeusz, ks. III. Umizgi. Tłumaczenie na dolnołużycki – Alfred Měškank ..................................... ......341 VI. Kronika Piotr Pałys (Opole) Łużycki Król i łużycka moc. XII Dni Łużyckie w Namysłowie i Opolu ................................................... ..367 7 Od Redakcji Tom 44. „Zeszytów Łużyckich” poświęcony jest Pani Profesor Ewie Siatkowskiej z okazji Jej osiemdziesiątych urodzin. Część au- torów niniejszego tomu to uczniowie Pani Profesor. Ich wiek mie- ści się w przedziale od dwudziestu kilku do około siedemdziesię- ciu lat. Wszyscy oni mogą się podpisać pod listem gratulacyjnym, niezwykle ciepło sformułowanym przez pracowników i studentów Instytutu Sorabistyki Uniwersytetu w Lipsku (niektórzy z nich są autorami w tym tomie). List ten drukujemy na stronie 13. Re- dakcja składa Pani Profesor życzenia zdrowia, pogody ducha – tej Jej ważnej cechy, którą przekazuje wszystkim wokół – ciekawych pomysłów badawczych i możliwości ich realizacji. Z aktywną działalnością Profesor Ewy Siatkowskiej na polu sorabistyki łączy się kilkunastoletnia praca przy redagowaniu „Ze- szytów Łużyckich”, a następnie uczestniczenie w naukowej Radzie Redakcyjnej naszego czasopisma, które w niniejszym, 2010 roku obchodzi jubileusz dwudziestolecia (pierwszy numer „Zeszytów Łu- życkich” ukazał się w r. 1990). Sukces, jaki osiągnął nasz periodyk (9 punktów w punktacji Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Na- uki), zawdzięczamy w dużym stopniu wiedzy i umiejętności Pani Profesor, które się przyczyniły do stworzenia środowiska „Zeszytów Łużyckich”, które to środowisko do dnia dzisiejszego współtworzy czasopismo. Nasz sukces zawdzięczamy też niewątpliwie wielkiej determinacji Pani Profesor w staraniu się o dotacje na wydawa- nie kolejnych tomów, zwłaszcza w pierwszych latach po założeniu czasopisma. Przedstawiany czytelnikom tom zawiera dwadzieścia dwa ar- tykuły. Zostały one zamieszczone (dla łatwiejszej orientacji czy- telnika w treści tomu) w kilku rozdziałach uwzględniających róż- ną tematykę tekstów związaną z problemem przenikania się języ- 9 ków i kultur w aspekcie teoretycznym i praktycznym, jak w El- ki Tschernokoshewej artykule poświęconym interkulturowemu dia- logowi i Nicole Dołowy-Rybińskiej w tekście o transkulturowości między kulturami (a w nich językami) niemiecką i łużycką, a także w innych artykułach tomu, jak w artykule Małgorzaty Mieczkow- skiej, która wprowadza do dyskursu o nacjonalizmie kulturowym w wymiarze łużyckim pojęcie budowania „współczesnego marke- tingu kulturowego Serbołużyczan”. Teoretyczne rozważania i nowe obszary badań przedstawiane są także w innych pracach zamiesz- czonych w niniejszym tomie. Na uwagę zasługują artykuły: Le- chosława Jocza, zajmujący się problemem zapożyczeń niemieckich w badaniu fonologii języka górnołużyckiego, Włodzimierza Pian- ki o łużyckich formach adresatywno-honoryfikatywnych na tle sło- wiańskim, Tomasza Derlatki, podnoszący problem różnego definio- wania pojęcia literatury łużyckiej i zachęcający do dalszej dyskusji na ten temat, artykuł Dietricha Scholzego, poświęcony historii ru- chu teatralnego budzącego podziw swoją żywotnością i dramaturgii łużyckiej, artykuły Bożeny Itoi o internecie łużyckim i o zajęciach sorabistycznych w Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego. Wymieniliśmy tylko wybrane arty- kuły niniejszego tomu. Zapraszamy do lektury także pozostałych tekstów t. 44, które są w nie mniejszym stopniu godne polecenia, podobnie także roz- dział Forum literackie, gdzie tym razem znalazły się dwa utwory poetyckie poświęcone Janowi Bartowi Ćišinskiemu oraz już po raz trzeci na naszych łamach pojawia się Pan Tadeusz Adama Mic- kiewicza (część I wydano w tomie 39/40, zaś część II w t. 43). Publikujemy w tym roku następną część, Księgę III, we współcze- snym przekładzie Alfreda Měškanka na język dolnołużycki. 10 Von der Redaktion Der 44. Band der „Zeszyty Łużyckie“ ist Frau Professor Ewa Siat- kowska aus Anlass ihres 80. Geburtstages gewidmet. Einige der Autoren