Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): 79-88 J. Agrie. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 79-88

Doğu Akdeniz Bölgesi (Geometridae: ) Faunası*

Feza DOĞANLAR01 Serpil K0RN0Ş0R(1>

Özet Bu çalışmada Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Ennominae alt familyasından 30 cinse ait 31 tür belirlenmiştir. Bu cinslerden Erannis Hlibner cinsi Erannis ankeraria Staudinger ve Erannis declinans Staudinger olmak üzere iki tür ile temsil edilirken, diğer cinslere ait birer tür belirlenmiştir. Bu türlerden Ennomos freidbergi Hausmann ve Isturgia berytaria Staudinger Türkiye faunası için yeni kayıttır. Aynca Apochima flabellaria Heeger, distinetata Herriclı-Schaffer, Biston strataria Hufnagel, Campaea margaritaria Linnaeus Chemerina caliginearia Rambur, Chiasmia clathrata Linnaeus. Colotois pennaria Linnaeus, Erannis ankeraria Staudinger, glarearia [Denis & Schifîmüller], fasciaria Linnaeus, Hypomecis punetinalis Scopoli, Macaría altérnala [Denis& Schiffermüller], Nychiodes dalmatina Wagner, Phigalia pilosaría [Denis&Schiffermüller], lıınularia Hübner, Tephronia sepiaria Hufnagel olmak üzere toplam 16 tür Doğu Akdeniz Bölgesi için yeni kayıt olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Lepidoptera. Geometridae, Ennominae, Faunistik, Doğu Akdeniz Bölgesi

Fauna of Ennominae (Geometridae: Lepidoptera) in the Eastern Mediteranean region of Abstract As a result of the study, 31 were determined belonging to 30 genera of the Ennominae. Among them, two species Ennomos freidbergi Hausmann and Isturgia berytaria Staudinger are new records for Turkey. Also, 16 species Apochima Jlabellaria Heeger, Herrich-SchafTer, Biston strataria Hufnagel, Campaea margaritaria Linnaeus Chemerina caliginearia Rambur, Chiasmia clathrata Linnaeus, Colotois pennaria Linnaeus, Erannis ankeraria Staudinger, Heliomata glarearia [Denis & Schiffmüller], Linnaeus, Hypomecis punetinalis Scopoli, Macaria alternata [Denis& Schiffermüller], Nychiodes dalmatina Wagner, Phigalia pilosaria [Denis&Schiffermüller], Selenia lumilaria Hübner, Tephronia sepiaria Hufnagel are new records for the East Mediterranean region of Turkey. Key Words: Lepidoptera,Geometridae, Ennominae, Faunistic, Eastern Mediteranean Region

Giriş hareketsiz kalır ve kendilerini küçük dallara Geometridae familyası içerisinde benzetirler. Ennominae alt familyasına giren türler Dünya’da Ennominae alt familyası meşe, gürgen, oldukça geniş bir yayılış gösterirler. Bu ait fındık, kayın, söğüt, karaağaç, kızılağaç, akçaağaç familyaya ait kelebeklerde çoğunlukla kanatlar ve çam gibi yaprağını döken ve dökmeyen orman geniştir ve üzerinde dalgalı bantlar bulundururlar. ağaçları, yumuşak ve sert çekirdekli meyve Bazı türlerde dişiler kanatsızdır. Kelebekler ağaçlan, birçok kültür bitkisi ve yabancı otlar gibi çoğunlukla gece uçarlar ve ışığa yönelirler. yaygın bir konukçu dizisine sahiptir ve bu Ennominae alt familyası, arka kanatta M2 konukçular üzerinde ekonomik olarak oldukça damarının tüp şeklinde olmayışı yada tamamen önemli zararlı türleri içerir (Heath, 1983; Toros, kaybolmuş olması ile diğer alt familyalardan 1992; Okyar, 1995; Çanakçıoğlu ve Mol, 1998). kolaylıkla ayrılırlar. Larvaları arşın yaparak Materyal ve Yöntem yürürler ve mühendis tırtılları olarak adlandırılırlar. Doğu Akdeniz Bölgesi’nde bulunan Tırtılların üç çift thoraks bacaklarından başka Geometridae Familyasına bağlı Ennominae alt abdomenin A7 ve Aı0 segmentlerinde yalancı familyasına giren türlerinin faunasının belirlenmesi bacaklar bulunur. Çoğu rahatsız edildiklerinde amacıyla yapılan bu çalışmada, araştımıalar 2000- abdomende bulunan bacakları üzerine durup 2002 yılları arasında Doğu Akdeniz Bölgesi’nde

Yayın Kuruluna Geliş Tarihi: 31.03.2003 * Bu çalışma doktora tezinin bir bölümüdür, Tübitak (TOG-TAG 2733) ve Ç.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir. (1) Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü , 01 330 - Balcalı \ Adana Doğu Akdeniz Bölgesi Ennominae (Geometridae: Lepidoptera) Faunası

Adana, Hatay, İçel Kahramanmaraş, Niğde ve Kahramanmaraş-G. -Keklikoluk 38 11; 36 27 1626 Osmaniye il merkezleri, bu illere bağlı ilçe ve Kalıraınanmaraş-Göksun-Yiricek 38 00; 36 24 1674 köyler, Aladağlar, İç Toroslar, Bolkar Dağları’nda Osmaniye-Düziçi-Elbeyli 37 22; 36 25 267 farklı yükseklik, iklim koşullan, bitki örtüsü ve yüzey özellikleri gösteren lokalitelerde (Çizelge 1.) Osmaniye-iIınzırlı-Cebel 37 00; 36 27 1504 yapılmıştır. Osmaniye-Zorkuıı Y.-Karacalar 37 01; 36 16 700

* Robinson tipi sabit ışık tuzaklarının konulduğu noktalar Çizelge 1. Doğu Akdeniz Bölgesinde örneklemelerin yapıldığı lokaliteler, koordinat ve yükseklikleri Çalışma arazi ve laboratuvar çalışmaları olarak iki grupta yürütülmüştür. Arazi çalışmaları Koordinat Rakını adı altında, gündüz yapılan çalışmalarda gözle Örnekleme noktalan (V) kontrol, atrap ve silkme yöntemleri kullanılmıştır. (m) K;D Gözle kontrol yönteminde gündüz Adana-Aladağ Orman îşl. * 37 34; 35 23 770 hareketsiz durumda olan geometrid erginleri saklandıkları yerlerde tespit edilmiş ve buradan Adana-Aladağ-Ç altı 37 39; 35 18 1033 direkt olarak potasyum siyanürlü öldürme Adana-Aladağ-Eğlence 37 41; 35 20 1280 şişelerine alınmış yada atrapla yakalanmıştır. Adana-Aladağ-Eğııer 37 24; 35 27 152 Bunun yanında kontrol sırasında konukçular Adana-Aladağ-Gerdibi 37 28; 35 06 970 üzerinde belirlenen yada silkme yöntemi ile elde edilen larvalar kültürde üretimlerinin yapılarak, Adana-Balcalı-Bit. Kor. B. A. * 37 01; 35 21 62 ergin elde edilebilmesi için konukçu bitki Adana-Balcalı-Kampüs 37 02; 35 21 100 materyali ile birlikte 10x5x5cm ebatlarındaki cam Adana-Feke Orman İşi. Dep. * 37 50; 35 53 625 kaplara etiket bilgileri ile konularak laboratuvara Adana-F eke-Belenköy 37 52; 35 51 655 getirilmiştir. Gece yapılan çalışmalarda örnekleri Adana-F eke-Değirmenuşağı 37 51; 35 46 975 yakalamak için 3 tip tuzak kullanılmıştır. Adana-F eke-T enkerli 37 44; 35 56 741 1-Sabit ışık tuzakları: 50x50x50cm Adana-Feke-Yeşildüşmüş Köyü 37 50; 35 53 628 ebatlarında, ışık kaynağı olarak 120 Watt civa Adana-Kozan-Düzağaç * 37 34; 35 49 564 buharlı ampullerin kullanıldığı Robinson tipi ışık Adana-Kozan-Horzum-K. * 37 37; 35 50 711 tuzağı. 2-Taşınabilir ışık tuzağı: 30x30x30cm Adana-Pozantı- Ömerli 37 31; 34 50 1035 ebatlarında, 15 watt polarize ışık veren Robinson Adana-Pozantı- POZMER * 37 28; 34 54 1120 tipi ışık tuzağı. Adana-Pozantı-Çamlıbel 37 28; 35 05 1000 3-Beyaz perde: 1.5xl.5m ebatlannda 250 Adana-Tüfanbeyl i-Doğanbeyl i 38 05; 36 10 1467 watt’lik civa buharlı ampülle aydınlatılmış beyaz perde. Hatay- Batıayaz-Mağaracık 36 08; 35 58 250 Çalışmalarda sabit ışık tuzakları, (Çizelge Hatay-Antakya-Serinyol * 36 18; 36 12 82 l.)’de 4‘*” ile belirtilen noktalara konulmuş ve bu Hatay-Antakya-Uzuııbağ Köyü 36 09; 36 00 272 noktaların yükseklikleri ve koordinatları Hatay-Altmözü-Enek Köyü 36 10; 36 11 432 kaydedilmiştir. Bu noktalara haftada en az bir kez gidilmiş ve buradaki görevliler tarafından günlük Hatay-Dörtyol-Kocaali Köyü 36 42; 36 17 672 olarak alınarak kutulara koyulan ve bozulmaması Hatay-Erzin-Üçloz Yaylası 36 56 ;36 22 1607 için glo ile korunan örnekler alınmış ve gerekli 1 Îatay-İskenderun-Çerçikaya 36 23; 36 05 1040 çalışmaların yapılabilmesi için etiket bilgileri ile Hatay-Serinyol-Kömürçukuru 36 23; 36 05 960 birlikte laboratuara getirilmiştir. Sabit ışık Hatay-Yayladağ-Çeki Köyü 36 01; 36 02 519 tuzaklarının konulduğu noktaların dışında kalan bölgelere, yapılan program dahilinde, haftada en az İçel-Kocayer Köyü 36 53; 34 18 945 üç kez olmak üzere çıkışlar düzenlenmiştir. İçel-Mersin-Burçak Yaylası 36 57; 34 29 880 Laboratuara getirilen larvalar bitki İçel-T arsus-Karabucak Omı. * 36 52; 34 52 11 materyalleri ile beraber iklim odalannda bulunan 50x50x1 OOcm ebatlarındaki üst ve ön kısmı cam,

80 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): 79-88 J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 79-88

diğer tarafları hava ve ışık geçiren tülle kaplanmış Cins: ALEUCIS Guenee [1845] 1844, üretim kafesleri içine konulmuş, 26±1°C sıcaklık Cat. Meth. Lepid. Eur.: 270 ve %70±10 orantılı nemde kültüre alınmıştır. Bitki Tip tür: Erannis distinetata Herrich- materyali sürekli olarak yenilenerek, ergin çıkışı Schäffer, [1839] sağlanmıştır. Tür: Aleucis distinetata Herrich- Kelebekler özel germe tahtalarında, Schäffer, [1839], in Panzer, Faunae . Germ. kurallara uygun olarak gerilerek oda şartlarında 2-4 İnitia (Dtl. Insect.)(Heft 166):81, (Erannis) hafta kurumaya bırakılmış ve etiketlenerek müze Yayılışı: Yayılış alanı Orta Avrupa, materyali haline getirilmiştir. Anadolu (Seitz, 1915); Irak, Anadolu, Güney Lepidoptera takımında dış genital Avrupa, Hollanda, Danimarka (Skou, 1986); organların sabit morfolojik karakterler göstermeleri İngiltere (Skou, 1986; Porter, 1997; Skinner, nedeniyle taksonomik çalışmalarda genital organ 1998); Polonya (Buzsko, 2000)’dır. yapıları esas alınmıştır. Erkek ve dişi genital organ Konukçuları: Monofag bir türdür. preparatları Komoşor (1982)’ye göre Larvaları Rosaceae: Prunus sipinosa (Skou, 1986; hazırlanmıştır. Porter, 1997; Skinner, 1998; Scoble, 1999; Buzsko, Bulgular ve Tartışma 2000) üzerinde beslenmektedir. Cins: APOCHİMA Agassiz, 1847, İncelenen materyal: Adana-Pozantı- Nomencle. zool. (index univl.):29 Pozmer: 16.03.2001 4 ^ , 1$; 23.03.2001 2ö*ö ,1£ Tip tür: Amphidcısis flabellaria Heeger, Cins: ASCOTİS Hübner, [1825] 1816, 1838 Verz. Bekannter Schmett.:313 Tür: Apoclıima flabellaria Heeger, 1838, Tip tür: Geometra selenaria Bcitrâge zur Schmetterlingskundc: 6, pl.l,fıgs 6- ([Denis&Schiffermüller], 1775 ) 11,(Amphidasis) Tür: ([D eııis& Yayılışı: Palearktik bir türdür. Avrupa ve Schiffermüller], 1775), Ankündung syst. Werkes Kuzey Afrika (Seitz, 1915); Asya, Sicilya, Schmett Wienergegend: 101, (Geometra) Yunanistan (Culot, 1987); İspanya (Agenjo, Yayılışı: Palearktik bir türdür (Seitz, 1915, 1974); İtalya (Scoble, 1999); Güney Avrupa, Buszko, 2000). Güney Avrupa, Güney Rusya, Türkiye, İran, Ukrayna, Ermenistan, Azerbeycan, Transkafkasya, Altay, Kore (Seitz, 1915); İtalya Özbekistan, Tacikistan'da (Funet, 2002) (Marini ve Trentini, 1986); Fransa, Sicilya, bulunmaktadır. Anadolu (Culot, 1987); Avrupa ve Polonya’da Türkiye’de Gelibolu (Graves, 1926: Seven, (Buzsko, 2000) bulunduğu bilinmektedir. 1991’den); Bebek’te (De Lattin, 1951) Türkiye’de İstanbul (Pera) (Graves, 1925. saptanmıştır. Okyar, 1995'den); İstanbul (Göztepe), İskenderun Konukçuları: Daha çok tarım alanları ve (Kansu, 1963); Balıkesir (Dursunbey)(Mol, 1973) çiçekli bitkilerin bulunduğu habitatlarda yaygındır. ve Edime (Budakdoğanca)’de (Okyar, 1995) Asteraceae: Calendula spp. (Seitz, 1915); bulunduğu saptanmıştır. spp., Chrysanthemum spp. (Agenjo, 1974; Seitz, Konukçuları: Larvaları bir çok bitki 1915) ve Polygonaceae: Rumex pulcher(Agenjo, türünde polyfag olarak beslenir. 1974) konukçuları olarak saptanmıştır. İncelenen materyal: Adana-Bitki Koruma Bu çalışmada konukçu tür olarak adi yonca Bölüm Arazisi: 17.05.2001 1 24.08.2001 1 cj : (iMedıcago sativa L.) ve adi fiğ ( Vicia saliva L .) Adana-Pozantı- Pozmer: 15.05.2001 İŞ ; Adana- tespit edilmiştir. Aladağ Orman İşletme Deposu: 10.06.2001 \S; incelenen materyal: Adana-Bitki Koruma Hatay-Batıayaz-Mağaracık: 30.05.2001 4(56'; Bölümü Arazisi: 05.01.2001 5S 3 ; 22.01.2001 Hatay-Antakya-Serinyol: 05.06.2001 1 S\ Adana- İŞ , 6<$<3; 21.03.2001 \3 S â ; 24.04.2001 ld '; Feke-Tenkerli: 30.05.2002 1$, 3 (M ; Hatay- 15.10.2001 S; 15.01.2002 2<$<$; 17.01.2002 Antakya-Uzunbağ: 14.06.2002 2$$', İçel-Tarsus- 2â â ; 23.01.2002 3 cM ; 28.01.2002 4 $ $ ; Karabucak: 03.06.2002, 2<$S 18.02.2002 4c?

81 Doğu Akdeniz Bölgesi Ennominae (Geometridae: Lepidoptera) Faunası

Tip tür: Geometra gilvaria, Tür: Campaea margaritaria Linnaeus, ([Denis&Schiffermüller], 1775) 1761, Fauna Suecica (Edn 2):328 Tür: ochrearia Rossi, 1794, (Phalaena(Geometra)) Fauna Etrusca 2:33, pi. 7N, (Phalaena) Yayılışı: Esas olarak Avrupa ve Asya’da Yayılışı: Palearktik bir türdür. İngiltere yaygındır. Orta Avrupa, Transkafkasya (Seitz, (Seitz, 1915; Porter, 1997; Skinner, 1998); Avrupa, 1915); Avrupa ve Kuzey Asya (Schwenke, 1978); Kuzey Afrika, Türkiye, Suriye (Seitz, 1915; Culot, Kafkasya, Anadolu, Batı Avrupa, İskandinavya, 1987); ve Fransa’da (Leraut, 1992) bulunmaktadır. Rusya, Akdeniz (Skou, 1986); İtalya (Marini ve Türkiye’de Gelibolu (Mathevv, 1881); Trentini, 1986); Fransa (Leraut, 1992); İngiltere, Kahramanmaraş (W ehrli, 1934); Burgas, Manyas İrlanda (Porter, 1997; Skinner, 1998); Polonya, Gölü (De Lattin, 1951); Belgrad Ormanı Çekoslovakya’da ( Buszko, 2000) bulunmaktadır. (Kurtkemeri), ve Uşak (Akse)’ta (Mol, 1973) Türkiye’de İstanbul (Tarabya) (Graves, bulunmuştur. 1925: Okyar, 1995’den); Artvin (Murgul) (Kansu, Konukçuları: Larvaların konukçusu 1963); Belgrad Ormanı (Santoprak), Edremit olarak Fabaceae: Ononis, Scrophulariaceae: (M ol, 1973); Kırklareli (Dem irköy)’de (Okyar, Linaricı, Polygonaceae: Polygonum aviculare 1995) saptanmıştır. (Porter, 1997); Apiaceae: Daucus caroto (Porter, Konukçuları: Larvaları yaprağını döken 1997; Skinner, 1998; Scoble, 1999); orman ağaçlarında beslenmektedir (Culot, 1987; Plantaginaceae: Plantago coronopııs, Porter, 1997; Skinner, 1998; Scoble, 1999). Cichoriaceae: Crepis vesicaria (Skinner, 1998; İncelenen materyal: Osmaniye-Hmzırlı- Scoble, 1999) belirlenmiştir. Cebel: 10.06.2002 1 S, 1 ?. İncelenen materyal: Adana-Balcali-Bit. Cins: CHARÎSSA Curtis, 1826, B r Ent. Kor. Böl.Arazisi: 09.04.2001 İç?; 06.10.2001 ltf; 3:105 28.04.2001 İ Ş ; Adana-Pozantı-Pozmer: Tip tür: Geometra obscıırata 05.10.2001 \<3, İŞ; Adana-Kozan-Düzağaç: ([Denis&Schiffermüller], 1775) 13.03.2002 1$ Tür: Charissa variegata Duponchel, Cins: BISTON Leach, (18151 1830, 1830, in Godart& Duponchel, Hist. nat. Lepid. Brewster’s Edinburgh Encyclopaedia 9:134 Papillons Fr. 8( 1):216, pl. 184, fig.4, (Gnophos) Tip tür: Geometra prodromaria Yayılışı: Dünyada Orta Avrupa ve ([Denis&Schiffermüller], 1775) Anadolu’da (Culot, 1987) bulunmaktadır. Tür: Biston strataria Hufnagel, 1767, Türkiye’de Kahramanmaraş’ta (Wehrli, Berlin Mag. 4(5):514, (Phalaena) 1934) saptanmıştır. Yayılışı: Palearktik bir türdür. Avrupa, İncelenen materyal: Adana-Kozan- Asya (Skou, 1986; Culot, 1987; Buszko, 2000); Düzağaç: 18.03.2001 3 01.07.2001 3 ^ ; Kuzey Afrika, Kafkasya, Rusya, İskandinavya 07.05.2001 5cSâ; 21.11.2001 1$; Adana-Aladağ- (Skou, 1986); İngiltere (Skou, 1986; Porter, 1997; Skinner, 1998); İrlanda (Porter, 1997; Skinner, Eğner: 05.06.2001 2 <£<£; Adana-Feke- 1998); İskoçya (Skinner, 1998); Polonya vc Yeşildüşmüş: 1^. Çekoslovakya’da (Buszko, 2000) bulunmaktadır. CinsıCHEMERİNA Boisduval, 1840, Türkiye’de Belgrad Ormanı Genera Index meth. eur. Lepid.: 193 (Kurtkem eri)’nda (M ol, 1973) tespit edilmiştir. Tip tür: Ligi a caliginearia Rambur, 1833 Konukçuları: Larvaları yaprağını döken Tür: Chemerina caliginearia Rambur, ağaçlarda polyfag olarak beslenmektedir. 1833, Annls Soc. ent.Fr.2(l):35, pl.2, fig. 34, İncelenen materyal: Adana-Pozantı- {Ligi a) Pozmer: 16.03.2002 1 S. Yayılışı: Fransa (Leraut, 1992) ve Güney Cins: CAMPAEA Lamarck, 1816, Hist. Avrupa’da (Funet, 2002) bulunan bir türdür. Nat. Animaux sans Vertebres 3: 568 Konukçuları: Cistaceae: Cistus incanus Tip tür: Phalaena margaritata, (Culot, 1987) Linnaeus 1767 İncelenen materyal: Adana-Balcalı- Kampüs: 22.01.2001,1 S; 16.02.2002 1$.

82 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): 79-88 J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 79-88

Cins: CHIASMIA Hübner, [1823J 1816, Cins: Treitschke, 1825, Verz. Bekannter Schmett.:295 Schmett. Eur. 5(2):431 Tip tür: Phcılaencı clathrcıta Linnaeus, Tip tür: Phalaena elinguaria Linnaeus, 1758 1758 T ü r: Chiasmia clathrata Linnaeus, 1758, T ü r: Borkhausen, Syst. Nat. (Ed.lO )l: 524 (Phalaena(Geometra)) 1793, in Scriba, Beitr. Ins. Gesch.3:217, pl. 17, Yayılışı: Palearktik bir türdür. Avrupa, fig. 10, (Phalaena Geometra) (Seitz, 1915; Culot, 1987); Batı ve Orta Asya, Y ayılışı: Almanya (Wemecke, 1940); Orta Sibirya, Japonya (Seitz, 1915; Skou, 1986); Kore, Avrupa, Güney Avrupa, Anadolu (Culot, 1987; Mançurya, Çin, Kafkasya, İran, Rusya, Kuzey Funet, 2002); Fransa (Leraut, 1992) ve Polonya’da Afrika, Batı Avrupa, İskandinavya (Skou, 1986); (Buszko, 2000) bulunmaktadır. İtalya (M arini ve Trentini, 1986); Fransa (Leraut, Türkiye’de Pontus (Staudinger, 1881: 1992); Kuzey İskoçya, İrlanda (Porter, 1997) ve Okyar, 1995’den); İç Anadolu (Wagner, 1931: Polonya’da (Buszko,2000) bulunmaktadır. Okyar, 1995’den); Kahramanmaraş (Wehrli, Türkiye’de Pontus, Bursa ( Studinger, 1934); İstanbul (Bebek) (De Lattin, 1951); 1881: Okyar, 1995’den); Kefeliköy (Güneyi ve Çanakkale (Eceabat)’de bulunduğu saptanmıştır. Şengün, 1972: Seven, 1991’den) ve Edirne Konukçuları: Larvaların konukçuları (Karağaç)’de (Okyar, 1995) bulunmaktadır. olarak Rosaceae: Prunus s pi nos a, sp. Konukçuları: Larvalarının Fabaceae Ranunculaceae: , Rhamnaceae: familyasına giren Medicago sativa (Skou, 1986; Rhamnus frangıda, Berberidaceae: Berberi s sp. Culot, 1987; Scoble, 1999); Trifolium (Skou, 1986; (Buszko, 2000) tespit edilmiştir. Porter, 1997, Skinner, 1998; Scoble, 1999; Funet, İncelenen materyal: Adana-Pozantı- 2002); Lathyrus pratensis ve Rubiaceae Pozmer: 21.11.2001 2ŞŞ; 10.11.2001 2 6 6 ; familyasına giren Galium mollugo, G. verum Adana-Balcalı-Kampüs 10.12.2002 1(5 (Funet, 2002) üzerinde beslendiği tespit edilmiştir. Cins: DASYCORSA Prout,1915, Gross- İncelenen materyal: Osmaniye-Hınzırlı- Schmett. Erde 4.332 Cebel: 10.06.2002 16; Hatay-Erzin-Üçloz Tip tür: Dasycephala modesta Staudinger, Yaylası: 11.06.2002 10 6 6 1879 Cins: COLOTOIS Hübner, (1823] 1816, T ü r: Dasycorsa modesta Staudinger, Verz. bekannter Schmett.:288 1879, Horae Soc.ent ross. 14:445, (Dasycephala) Tip tür: Phalaena pennaria Linnaeus, 1761 Yayılışı: Anadolu, Dalmaçya (Seitz, 1915; T ü r: Colotois pennaria Linnaeus, 1761, Culot, 1987); Suriye (Seitz, 1915; W ehrli, 1934); Fauna Suecica (Edn2):324, (Phalaena(Geometra)) Lübnan (Wehrli, 1934) Türkiye (Scoble, 1999; Yayılışı: Avrupa, Anadolu (Seitz, 1915; Funet, 2002); Azerbeycan ve Ermenistan’da Culot, 1987; Buszko, 2000); Transkafkasya (Seitz, (Funet, 2002) bulunduğu bilinmektedir. 1915); Kuzey Afrika, Batı ve Orta Asya, İngiltere, Türkiye’de Lüleburgaz (Rebel, 1913: İskandinavya, Polonya, Rusya, Kafkasya, Japonya Seven, 1991’den); Gelibolu (Graves, 1926. Seven, (Skou, 1986) olarak belirlenmiştir. 1991’den); Kahramanmaraş (W ehrli, 1934); Edime Türkiye’de İstanbul (Bebek) (De Lattin, (Keşan)( Seven, 1991) ve Toros Dağları’nda 1951); Belgrad Ormanı (Burunsuz, Demirköy- (Scoble, 1999) saptanmıştır. Şarapnel) (Mol, 1973) ve Edime (Sarayiçi)’de İncelenen materyal: Adana-Balcalı- (Okyar, 1995) bulunduğu tespit edilmiştir. Bitki Koruma Bölüm Arazisi: 22.01.2001 4 6 6 ; Konukçuları: Larvaları yaprağını döken 19.03.2001 8(5(5; 21.03.2001 2(5(5; 23.03.2001 ağaçlarda polyfag olarak beslenir (Mol, 1973; İ Ş ; 04.04.2001 4(5(5; 29.01.2002 1(5; 10.02.2002 Porter, 1997; Scoble, 1999). 1(5; Adana-Pozantı-Pozmer: 06.03.2001 11(5(5; Bu çalışmada konukçu tür olarak Elma 14.03.2001 27(56; 18.03.2001 13(56; 22.03.2001 (Malus communis) tespit edilmiştir. 8(56; 21.04.2001 5 6 6 ; 23.02.2002 3 6 6 ; İncelenen materyal: Adana-Kozan- 12.03.2002 4 66 ; 19.03.2002 8 6 6 ; 25.03.2002 Düzağaç: 13.11.2001 1(5; Adana-Pozantı- Pozmer 8 6 6 ; 30.03.2002 13 6 6 ; 02.04.2002 17 6 6 14.11.2002 1(5; 17.11.2002 16

83 Doğu Akdeniz Bölgesi Ennominae (Geoınetridae: Lepidoptera) Faunası

Cins: Hübner, [1825] 1816, Yayılışı: Dünyada İsrail’de (Hausmann, Verz. Bekannter Schmett.:314 1997) saptanan bu tür, Türkiye’de ilk defa bu Tip tür: Geómetra conspersaria ([Deniş çalışma ile tespit edilmiştir. &Schifferm üller], 1775) Konukçuları: Fagaceae: Ouercus Tür: Dyscia conspersaria ([Denis& ithaburensis (Bytinski-Salz&Stemlicht (1967:129). Schiffermüller), 1775), Ankündung syst. Werkes Hausmann, 1997’den). Schmett Wienergegend: 106, (Geómetra) İncelenen materyal: Hatay-Antakya- Yayılışı: Orta Asya (Culot, 1987); Güney Serinyol 13.07.2001 \$ Avrupa, Ermenistan, Azerbeycan, Ukrayna, Bu tür Türkiye faunası için yeni kayıttır. Gürcistan’da (Funet, 2002) yaygındır. Cins: ERANNİS Hübner, [18231 1816, Türkiye’de Bozdağ (Lederer, 1865); Verz. bekannter Schmett.:320 Pontus, Bursa, Adana (Staudinger, 1881); İstanbul, Tip tür: [Phalaena] defoliaria Clerck, 1759 Kağıthane (Graves, 1925: Okyar, 1995’den); İç Tür: Erannis ankeraria Staudinger, Anadolu (Wagner, 1932: Okyar, 1995’den); 1861, Stettin. ent.Ztg 22: 292, (Hibernia) K ars’ta (Çıldır Gölü) (De Lattin, 1951) Yayılışı: Macaristan (Staudinger ve Rebek saptanmıştır. 1907; Seitz, 1915; Scoble, 1999). Konukçuları: Lamiaceae familyasına Türkiye’de Malatya’da (Wehrli, 1934) giren pratensis konukçusu olarak tespit saptanmıştır. edilmiştir (Culot, 1987). İncelenen materyal: Adana-Pozantı- İncelenen materyal: Hatay-Altınözü-Enek Pozmer: 20.04.2001 1 S- Köyü: 08.05.2002 ltf.l? . Tür: Erannis declinans Staudinger, Cins: EILICR1NIA Hübner, [18231 1816, 1879, Horae Soc. ent. ross. 14: 448, (Hibernia) Verz bekannter Schmett. :287 Yayılışı: Anadolu ve Rumeli (Seitz, 1915). Tip tür: Phalaena cordiaria Hübner, 1790 Türkiye’de Kahramanmaraş (Wehrli, Tür: Eilicrinia cordiaria Hübner, 1790, 1934); Toros Dağlan ve Amasya’da (Scoble, 1999) Beitr. Gesch. Schmett. 2 (1): 31, pl. (1) 4, fıg. Z, saptanmıştır. (Ph[alaena\ Geom[etra\) İncelenen materyal: Adana-Balcalı- Yayılışı: Dünya’da Ermenistan, Bit.Kor.Böl. Arazisi: 15.02.2002 1$ Avusturya, Macaristan, Bulgaristan, Dalmaçya ve Cins’.HELIOMA TA Grote & Robinson, Anadolu’da (Staudinger ve Rebel, 1901; Culot, 1866, Proc.ent.Soc.Philad. 6:29 1987) bulunduğu saptanmıştır. Tip tür: Baptria infidata Grote, 1863 Türkiye’de Bozdağ (Lederer, 1865); Bursa, Tür: Heliomata glarearia ([Deniş & Aydın (Staudinger, 1881: Okyar, 1995’den); Schiffmüller], 1775), Ankündung syst. Werkes Kahramanmaraş (W ehrli, 1934); Ankara, Malatya Schmett Wienergegend: 106, (Geometra) (Kansu, 1963); Niğde (Tuatay ve ark., 1972); Yayılışı: Avusturya (Scoble, 1999); Edime (Karaağaç), Tekirdağ (Şarköy) (Okyar, Avrupa, Orta Asya ve Polonya (Buszko, 2000) 1995) tespit edilmiştir. yayılış alanı olarak bilinmektedir. İncelenen materyal: Adana-Pozantı- Türkiye’de Pontus, Bursa (Staudinger, Çamlıbel: 07.07.2002 İŞ ; Adana-Pozantı-Pozmer: 1881: Okyar, 1995’den); Ankara (Dikmen Deresi) 01.06.2001 1$,1

84 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): 79-88 J.Agrie. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 79-88

T ü r: Hylaea fasciaria Linnaeus, 1758, Tip tür: Geometra conspicuata ([Denis & Syst. Nat. (Ed. 10) 1: 521 (Phalaena (Geometra)). Sühiffmüller], 1775) Yayılışı: Orta ve Kuzey Avrupa, T ü r: Isturgia berytaria Staudinger, 1892, Kafkasya, Ural Dağlan, Sibirya (Seitz, 1915; Dt. ent. Z. iris 5:200, (Halia) Schwenke, 1978; Skou, 1986); İtalya (Marini ve Y ayılışı: Suriye (Seitz, 1915); Lübnan Trentinı, 1986); Fransa (Leraut, 1992) ve (Scoble, 1999). Polonya’da (Buszko, 2000) bulunan bir türdür. İncelenen materyal: Adana-Balcalı- Türkiye’de Tekirdağ (Kumbağ), Çanakkale Kampüs: 06.12.2000 2<$£; 07.11.2001 3Pinus sylvestris (Seitz, 1915; Schwenke, 1978; Schifferm üller], 1775) Ankündung syst.Werkes Scoble, 1999; Buszko, 2000); P. contorta (Skinner, Schmett. Wienergegend: 106, (Geometra) 1998); Pseııdotsııga menziesii (Scoble, 1999); Yayılışı: Avrupa ve Asya kökenli bir Abies alba, Larix decidua (Buszko, 2000) olarak türdür. Orta Avrupa, Transkafkasya (Seitz, 1915); tespit edilmiştir. Orta Asya, Rusya, Kuzey Avrupa, Akdeniz, Kuzey İncelenen materyal: Adana-Aladağ İskandinavya (Skou, 1986); Sibirya (Skou, 1986, » Orman İşletme Deposu: 25.06.2001 îÇ;Adana- Buszko, 2000); Avusturya (Scoble, 1999); Avrupa, Aladağ-Çaltı: 25.09.2001 İç?; Adana-Fekc- Polonya (Buszko, 2000). Horzum Karakol: 29.05.2001 2ŞŞ; Osmaniye- Konukçuları: Larvaları Rosaceae: Prunus , Hınzırlı-Cebel: 10.06.2002 İ Ş ; İçel-Mersin- spinosa (Porter, 1997; Skinner, 1998; Buszko, Burçak Yaylası: 23.05.2002 16 2000), Prunus padus (Buszko, 2000), Amelanchier Cins: HYPOMECİS Hübner, 1821, Index sp.(Funet, 2002); Betulaceae. Betula spp., B. exot. Lepid.:[7] pubescens, Salicaceae: Salix spp. (Skou, 1986; Tip tür: Cymatophora umbrosaria Hübner, Porter, 1997; Skinner, 1998; Funet, 2002) üzerinde (1813) beslenmektedir. T ü r: Scopoü, İncelenen materyal: Kahramanmaraş- 1763, Ent. Camiolica: 217, fig. 537, (Phalaena) Göksun: 08.08.2002 1 6 ,1 ?. Yayılışı: Palearktik bir türdür (Schewenke, Cins: NE OGNOPHARMLA W e h rli, 1978). Y ayılış alanı, Orta ve Güney Avrupa (Seitz, 1951, Lambillionea 51.8 1915); Japonya, Kore, Çin, Rusya, Sibirya, Tip tür: Halia stevenaria Boisduval, 1840 Kazakistan, Kafkasya, Anadolu, Batı Avrupa; T ü r: Neognopharmia stevenaria İskandinavya, Akdeniz Ülkeleri (Skou, 1986); Boisduval, 1840, Genera Index meth. eur. Lepid.: Fransa (Leraut, 1992); İngiltere, İrlanda (Porter, 187, (Halia) 1997; Skinner, 1998); Çekoslovakya, Polonya Yayılışı: Palearktik bir türdür (Seitz, (Buszko, 2000) olarak bilinmektedir. 1915). Transkafkasya (Seitz, 1915); Avrupa (Seitz, Türkiye’de Bursa (Staudinger, 1881: 1915; Culot, 1987, Funet, 2002); Yunanistan Okyar, 1995’den) ve Kırklareli (Demirköy)’nde (Kautsaftikis, 1973); Anadolu, Asya (Culot, 1987); (Okyar, 1995) saptanmıştır. Türkiye, Kafkasya, Dağıstan, Gürcistan, Konukçuları: Larvaları yaprağını döken Azerbaycan, Ermenistan, Kınm ’da (Funet, 2002) ağaçlarda polyfag olarak beslenir. yaygındır. İncelenen materyal: Osmaniye-Düziçi- Türkiye’de Kahramanmaraş (Wehrli, Elbeyli: 10.06.2002 2 6 6 ; Hatay-Erzin-Üçloz 1934) ve Balıkesir (Dursunbey)’de (Mol, 1973) Yaylası: 11.06.2002 366- bulunduğu saptanmıştır Cins: ISTURGIA Hübner, [1823] 1816, İncelenen materyal: Adana-Aladağ- Verz bekannter Schmett.:297 Orman İşletmesi: 23.06.2001 16; 30.06.2001 16;

85 Doğu Akdeniz Bölgesi Ennominae (Geometridae: Lepidoptera) Faunası

Adana-Pozantı-Pozmer:28.06.2001 \ 3 ; 04.06.2002 27.04.2001 13; Adana-Pozantı-Ömerli: \ 3 ; 16.06.2002 233 ; 07.07.2002 \<$ 20.04.2002 333 ; 25.05.2001 33 3 ; 28.06.2001 Cins: NYCHIODES Lederer, 1853, Verh 1$; Adana-Kozan-Düzağaç: 07.10.2001 3Ş9;1

86 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): 79-88 J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 79-88

(Spec. Gen.Lepid.) 9: 113; ibidem (1858), Atlas; Türkiye’de Toros Dağlan (Seitz, 1915); pl. 21, fıg. 2, ( Venilia) Kahramanmaraş (Wehrli, 1934); Edime (Karaağaç), Yayılışı: Türkiye, Suriye, Mesopotamya İstanbul (Kayabaşı)’da (Okyar, 1995) saptanmıştır. (Seitz, 1915); Lübnan (Scoble, 1999) olarak Konukçuları: Salicaceae: Populus nigra bilinmektedir. (Seitz, 1915; Buszko, 2000). Türkiye’de Kahramanmaraş (Ahır Dağı)’ta İncelenen materyal: Adana-Pozantı- bulunmuştur. Pozmer: 28.06.2001 1$; 07.07.2001 1$; Adana- İncelenen materyal: Adana-Bitki Koruma Aladağ-Çaltı: 03.07.2001 1$; Adana-Balcalı- Kampüs: 30.07.2001 \<$, 1$; Adana-Feke- Bölüm Arazisi : 20.03.2001 2S&, 18.04.2001 Değinuenciuşağı: 30.05.2002 1$ 36(5; Adana-Kozan-Düzağaç: 17.03.2002 1$; Cins: STUENINGIA Hausmann, 1993, 30.04.2002 3<$â\ İçel-Mersin-Burçak Yaylası: Bonn. zool. Beitr. 44(3/4): 228 23.05.2002 2$$', İçel-Mersin-Kocayer:24.05.2002 Tip tür: Stueningiapoggearia Lederer, 1855 Osmaniye-Hınzırlı-Cebel: 10.06.2002 \S; 3 $ $ . T ür: Stueningia wolfı Hausmann, 1993, Cins: SELENIA Hübner, [18231 1816, Bonn. zool. Beitr. 44(3-4): 232, fıgs 2.11,16, Verz. Bekannter Schmett.:292 (Stueningia) Tip tür: Geometra Ulunaricı Hübner, Yayılışı: Türkiye ve Suriye (Hausmann [1799] 1796 1993; Scoble, 1999) T ü r: Hübner, [1788J, Türkiye’de Kahramanmaraş ve Toros Beitr. Gesch. Schmett. 1(3): 27, pl. (3) 3, figs. Dağlan’nda (Hausmann 1993; Scoble, 1999) T, 1,2, (Ph[alaena] Geom[etra\) bulunmuştur. Yayılışı: Anadolu (Scitz, 1915; Skou, İncelenen materyal: Adana-Balcalı-Bit. 1986; Buzsko, 2000); Avrupa, (Seitz, 1915; Skou, Kor. Böl. Arazisi: 16.05.2000 1^; 29.04.2001 1986; Buszko, 2000); Orta Asya, Kazakistan, Adana-Pozantı-Pozmer: 06.06.2000 İ J Kafkasya, Rusya, İskandinavya (Skou, 1986); Cins: TEPHRONİA Hübner, [1825] 1816, Fransa (Leraut, 1992); İngiltere (Porter, 1997; Verz. Bekannter Schmett. :318 Skinner, 1998); Polonya (Buzsko, 2000). Tip tür: Geometra cineraria ([Deniş & Türkiye’de Belgrad Ormam’nda (Mol, Schiffmüller], 1775) 1973) saptanmıştır. T ür: Tephronia sepiaria Hufnagel, 1767, Konukçuları: Larvaları Fabaceae: Berlin Mag. 4(5):516, (Geometra) Ouercus; Betulaceae: Betula (Skou, 1986; Porter, Yayılışı: Orta Avrupa (Culot, 1987) 1997; Skinner, 1998; Buzsko, 2000); Rosaceae: İncelenen materyal: Adana-Kozan- Rosa, (Skou, 1986); Oleaceae: Fraxinus excelsior Düzağaç: 29.05.2001 1(5, İ Ş ; Adana-Aladağ- Eğner: (Porter, 1997; Skinner, 1998; Buzsko, 2000); 05.06.2001 2$ 9; Adana-Pozantı-Pozmer: Tiliaceae: Tilia (Buzsko, 2000) ile beslenmektedir. 04.07.2001 1$; Adana-Aladağ Orman İşletmesi: İncelenen materyal: Adana-Kozan- 10.07.2001 2<$, 2$9. Düzağaç: 19.05.2002 2<5S\ Osmaniye-Hmzırlı- Sonuç Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Ennominae alt Cebel: 10.06.2002 1?. familyası’ndan 30 cinse ait 31 tür belirlenmiştir. Bu Cins: STEGANİA Guenee [1845J 1844, türlerden Ennomos freidbergi Hausmann ve Istıırgia Cat. Meth. Lepid. Eur.: 270 berytaria Staudinger Türkiye için yeni kayıttır. Tip tür: Geometra permutataria Hübner, Ayrıca 16 tür Doğu Akdeniz Bölgesi’ııde ilk defa bu [1799]1796 çalışma ile belirlenmiştir. T ü r: Stegania dilectaria Hübner, 1790, Ülkemiz Avrupa ve Asya arasında köprü Beitr. Gesch. Schmett. 2(3):76, pl.(3)4, fıg. W, oluşturan ve dünyanın biyo-çeşitlilik açısından en (Ph [alanea] Geom [e t ra]) zengin ülkelerinden biridir. Ancak bugün ülkemizin Yayılışı: Avrupa ve Asya kökenli bir bu değerlerini tespit etmek için yapılan çalışmalar türdür. Y ayılış alanı Transkafkasya, Türkiye (Seitz, oldukça az sayıdadır ve bu çalışmalar daha çok 1915); Avusturya, Macaristan (Seitz, 1915; Culot, turistik amaçlı olarak ülkemize gelen yabancı 1987); Avrupa (W ehrli, 1934); Anadolu (Culot, araştmcılar tarafından yapılmış ve halen de 1987; Buszko, 2000); Fransa (Leraut, 1992); yapılmaktadır. Bu durum bizim hem belli bir süre Polonya (Buszko, 2000) olarak bilinmektedir. sonra onlara bağımlı olmamıza hem de bizim kendi

87 Doğu Akdeniz Bölgesi Ennominae (Geometridae: Lepidoptera) Faunası

öz değerlerimiz olan biyo-zenginliğimizin yurt dışına Lederer, J., 1865. Excursion Lapidopteroloqiue en çıkmasına sebep olmaktadır. Buna ek olarak Anatolie. Ann. Soc. Ent. Belg. 9: 49-81. Türkiye’de henüz doğal zenginliklerini (fauna ve Leraut, P., 1992. Les papillons dans leurmilieu. florasını) içeren ve bunların tanılarının yapıldığı doğa Bordas, France, 1992, 256s. tarihi müzesi bulunmamaktadır. Bu sebeple daha Marini, M. and Trentini,.M., 1986 \Macrolepidotteri kapsamlı faunistik çalışmaların yapılmasının gerekli deli ’appeninno lucchese. Bologna Artı olduğu düşünülmektedir. Grafıche Tamari. 136s Kaynaklar Mathew, G.F.,1881. List of Lepidoptera observed in Agenjo, R., 1974. Ocho generos y veinte especies de the neighbourhood of Gallipoli Turkey, in Geometridae nuevos para España, Revista de 1878. Entomologist's mon. Mag. 18: 10-13, 29- Entomologos Iberıcos 27\ 3-21. 32,92-100. Buszko, J., 2000. Atlas Motyli Polski III: Thyatiridae- Mol, T., 1973. Marmara ve Ege Bölgeleri Drepanidae-Geomctridae. Group Image, ormanlarında yaşayan Geometridae türleri Warszawa, 518 s.. üzerine araştırmalar. 1st. Univ. Orman Fak. Culot J., 1987. Noctuelles et Geometres D ' . Z)i?rg.(A)23(l): 128-173. Deuxime partie Geometres. Volume III-IV. Okyar, Z., 1995. Trakya Bölgesi Geometridae Repirint edition 1987. Apollo Books, türlerinin taksonomik ve faunistik yönden Svendborg (Denmark), 436 s. araştırılması. Doktora tezi,177s. Çanakçıoğlu, H. ve Mol, T.,1998. Orman Porter, A.,H.,1997. Caterpillars o f the British Isles. Entomolojisi Zararlı ve Yararlı Böcekler. İst. Penguin books Ltd. London, England, 275s. Üniv. Orman Fak. Yayınları. 541 s. Schwenke, W ., 1978. Die Forstschädlinge Europas. De Lattin, G., 1951. Tiirkische Lepidopteren II. Rev. Verlag Paul Parey, Hamburg und Berlin, Fac. Sci. Üniv. İstanbul X V I (1): 45-73. Germany: Part Geometridae:218-263 p. Funet,2002.Geometridae().www.funetfı/ Scoble, M .J., 1999. Geometrid o f the World, a pub/sci/bio/life/İnsecta/lepidoptera/ditrysia/geo Catologue. Csiro Puplishing, Apollo Books, ınetroidea/geometridae/geometrinae.htm Colling-wood (Australia) Stenstrup Hausmann, A., 1997. The Geometrid Moths of (Denmark), 1400 s. various entomological collections in İsrael Seitz, A.,1915. Die Gross-Schmetterlinge des (Lepidoptera, Geometridae). Entomofauna Palaarktischen Funen gebietes. Verlag des 18:1-20. Seitz’schen Werkes, Stuttgart. 429 s. ______, 2001. The Geometrid Moths o f Europe. Seven, S., 1991. Trakya Lepidoptera faunası üzerine Volume 1. Apollo Books, Stenstrup bibliyografik araştırmalar. Priamus 6 (1/2): 1- (Denmark), 282 s. 95. Heath, J., 1983. The Moths and Butterflies o f Great Skinner, B., 1998. Moths o f the British Britain and Ireland.Volume 1,Harley books, Isles. Macrolepidoptera. Puplished Penguin 343s. Group W8 5TZ, London, England. 276 s. Kansu, A., 1963a. Türkiye Lepidoptera faunası için Skou, P., 1986. The Geometroid Moths o f Europe. ilkel liste: V. Bitki Koruma Bülteni. 3(3): 208- Scandinavian Science Press, Copenhagen, 223. 348s. ______, 1963b. Murgul’da tespit edilen Staudinger, O. and Rebel,H., 1901. Catalog der Lepidoptera üzerinde araştırmalar. Ankara Lepidopteren des Palaearctischen Üniversitesi Ziraat Fakültesi yayınları: 212. faunengebietes. R.Friedlander&Sohn, Berlin, Ankara Üniversitesi Basımevi, 56s. 368s. Komoşor, S.,1982. Çukurova Noctuidae (Lep) Toros, S., 1992. Park ve süs bitkileri zararlıları. Faunası ve Hadeninae ile Amphipyrinae Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Altfamilyalan Ergin Sistematiği. Doçentlik Y ayınları, 1266-363.165s. tezi, Adana. 210s. Wamecke, V. G., 1940. Zur Kenntnis Crocallis Koutsaftikis, A., 1973. Vergleichend- elinguaria L.- Gruppe. (Lep. Geom.). zoogeographische Untersuchung einiger Mitteilungen d. Miinchn. Ent. Ges 30 (3): 1052- Heteroceren familien der nordagaischen İnseln 1057. Thasos, Samothraki uııd Limnos. Atın. Mus. Wehrli, E., 1934. Lepidopteren-Fauna von Marasch Goulandris 1: 185-238. in Türkisch Nordsyrien. Mitteilungen d.Miinchn. Ent. Ges. 24:1-57. 88 Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): 89-96 J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 89-96

Doğu Akdeniz Bölgesinde Domates Bitkilerinde Gövde Çürüklüğüne Neden Olan Erwinia carotovora subsp. car o torora 'nın Biyolojik Mücadelesi Üzerine Araştırmalar*

Ali KARATAŞ"’ Yeşim AYSAN(2)

Özet Bu çalışmada Erwinia carotovora subsp. carotovortfnın domateslerde oluşturduğu gövde çürüklüğü hastalığına karşı biyolojik mücadele olanakları araştırılmıştır. Adana ilinde domates üretimi yapılan seralardan alınan toprak örneklerinden aday antagonistler izole edilmiştir. TARP-2498 no’lu poje kapsamında elde edilen ve Dr. Elad’dan (ARO, İsrail) temin edilen aday antagonistler de dahil olmak üzere toplam 78 adet aday antagonist ile biyolojik mücadele çalışmaları yapılmıştır. Bu izolatların antagonistik etkisi besi yerinde in vitro ve patates dilimlerinde yarı /// m » denemelerle araştırılmıştır. Klima odasında saksılarda yetiştirilen domates bitkileri üzerinde 13 antagonistin etkisi %33-66 arasında değişen oranlarda tespit edilmiştir. In vitro , yarı in vivo ve saksı denemelerinde elde edilen sonuçlar dikkate alınarak seçilen beş antagonist sera koşullarında testlenmiştir. Sera çalışmalarında bu antagonistlerden bir tanesinin (G2) Erwinia carotovora subsp. c a ro to v o rd nın neden olduğu gövde çürüklüğünü %50 oranında engellediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Domates, Gövde Çürüklüğü, Antagonist, Biyolojik Kontrol, E rw in ia

Investigations On Biological Control Of Tomato Stem Rot Caused By E r w in ia c a r o to v o ra subsp. c a ro to v o ra In The Eastern Mediterranean Region

Abstract In this study biological control possibilities were investigated in controlling stem rot disease caused by E/winia carotovora subsp. carotovora. Putative antagonists were isolated from soil samples obtained from tomato growing greenhouses in Adana province. Biological control studies were carried out with totally 78 antagonists, isolated from Adana, provided by Dr. Elad (ARO, Israel) and project-TARP 2498. Antagonistic effect of these isolates were investigated i/i vitro studies on nutritious medium and semi in vivo studies on potato slices. Effect of 13 antagonists were investigated on the tomato plants grown in the pots in the climate room and the effect was obtained at varying ratios between 33 to 66%. Among the five antagonists, which were selected from /// vitro, semi /// vivo and pot experiments were tested in greenhouse conditions. One antagonist (G2) was found to be effective as 50% ratio in inhibiting the stem rot caused by Erwinia carotovora subsp. ca rotovora in greenhouse conditions.

Key Words : Tomato, Stem Rot, Antagonist, Biological Control, E rw inia

G iriş Sebzecilik, ülkemiz tarım sektöründe önemli sınırlayan faktörlerden biri hastalıklardır. Bunlar bir yer tutmaktadır. Yapılan 22.357.612 ton sebze içerisinde bir çok bakteriyel hastalık önemli verim üretimi içinde domates 8.890.000 ton ile toplam kayıplarına neden olmaktadır. Doğu Akdeniz üretimin yaklaşık % 40’ını oluşturmaktadır. Bu Bölgesi’nde bazı Pseıtdomo/ıas'jz yumuşak çürüklük üretimin %16’sı da örtü altında yapılmaktadır. Serada Eminia türlerinin gövde nekrozu hastalığına neden yapılan domates üretiminin yaklaşık %15’i Doğu olarak domateste önemli zararlar oluşturduğu rapor Akdeniz Bölgesi’nde gerçekleşmektedir (D İE, 2002). edilmiştir (Aysan, 2001). Yumuşak çürüklük Envinia Gerek açık alanda ve gerekse örtü altında türleri domateste tüm bitkide solgunluk, gövdede su domates yetiştiriciliği için ülkemiz uygun ekolojik emmiş lekeler, iletim demetlerinde renklenme, koşullara sahiptir. Ancak domates üretimini özün bozulması, ileri dönemlerde gövdede

Yayın Kuruluna Geliş Tarihi: 18.04.2003 * Bu çalışma Ç.O. Araştırma Fonu tarafından FBE.2002.YL.189 nolu proje ile desteklenmiş olan bir yüksek lisans çalışmasıdır. (1 * Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü - Yüreğir/Adana <2) Çukurova Üniversitesi Ziraat.Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü -01330 - Balcalı/Adana