Załącznikdouchwały RadyMiastaiGminyDolsk NrXLIII/287/14 zdnia26marca2014r.

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk

na lata 2014 – 2022

Dolsk , marzec 2014

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

SPIS TRE ŚCI

WST ĘP...... 4 METODOLOGIA ...... 5 1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE...... 6 1.1. UWARUNKOWANIA PRAWNO – POLITYCZNE MAKROOTOCZENIA...... 6 1.2. UWARUNKOWANIA PRAWNO-POLITYCZNE MIKROOTOCZENIA ...... 13 2. CHARAKTERYSTYKA I DIAGNOZA AKTUALNEGO STANU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO GMINY DOLSK...... 17 2.1. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE GMINY DOLSK...... 17 2.2. RYS HISTORYCZNY...... 17 2.3. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE...... 18 2.3.1. Planowanie przestrzenne i urbanizacja...... 18 2.3.2.Struktura u Ŝytkowania gruntów...... 20 2.3.3.Własno ść gruntów i budynków...... 21 2.3.4. Infrastruktura techniczna ...... 21 2.4. GOSPODARKA...... 29 2.4.1.Rolnictwo...... 29 2.4.2. Le śnictwo...... 30 2.4.3. Podmioty gospodarcze ...... 31 2.4.4. Turystyka i zagospodarowanie turystyczne...... 32 2.5. SFERA SPOŁECZNA ...... 35 2.5.1. Struktura społeczna ...... 35 2.5.2.Grupy ryzyka społecznego...... 36 2.5.3. Bezpiecze ństwo publiczne...... 38 2.5.4.Ochrona zdrowia...... 39 2.5.5. O świata i wychowanie...... 39 2.5.6. Formy zorganizowania społecze ństwa...... 40 2.6. WALORY KULTUROWE ...... 41 2.6.1. Obiekty architektury i budownictwa...... 41 2.6.2. Instytucje kultury i sportu, współpraca mi ędzygminna...... 42 2.7. WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE ...... 43 2.7.6. Prawne formy ochrony przyrody...... 43 2.8. WIELKO ŚĆ I STRUKTURA BUD śETU GMINY DOLSK...... 44 2.8.1.Polityka finansowa Gminy Dolsk ...... 44 2.8.2. Struktura dochodów Gminy Dolsk...... 45 2.8.3. Struktura wydatków Gminy Dolsk...... 46 2.8.4. Działalno ść inwestycyjna ...... 46

2 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

3. ANKIETY POGL ĄDOWE ...... 47 4. ANALIZA SWOT...... 63 5. DIAGNOZA STANU GMINY ...... 70 6. ZAŁO śENIA DO STRATEGII ROZWOJU MIASTA I GMINY DOLSK NA LATA 2014 – 2022...... 74 7. PERSPEKTYWY I KIERUNKI ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO...... 75 7.1. WIZJA I MISJA GMINY...... 75 8. STRATEGICZNY PROGRAM ROZWOJU SPOŁECZNO –GOSPODARCZEGO GMINY DOLSK - PRIORYTETY, CELE SZCZEGÓŁOWE, KIERUNKI DZIAŁANIA ...... 77 9. MONITORING I EWALUACJA STRATEGII ...... 86 10. WDRA śANIE STRATEGII ...... 96 SPIS TABEL ...... 98 SPIS WYKRESÓW...... 98

Strategia Społeczno – Gospodarcza Miasta i Gminy Dolsk została opracowana przez firm ą konsultingow ą Business Mobility International Sp. z o.o. z siedzib ą w Gda ńsku na zlecenie Gminy Dolsk. Dokument został sporz ądzony metod ą ekspercko - partnersk ą, w ścisłym partnerskim współdziałaniu z pracownikami samorz ądu gminy Dolsk i uczestnikami konsultacji społecznych przeprowadzonych w pa ździerniku 2013 roku.

3 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

WST ĘP

Dotychczas obowi ązuj ącym dokumentem strategicznym w Mie ście i Gminie Dolsk był Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2004 – 2013 sporz ądzony głównie dla potrzeb skorelowania działa ń strategicznych i inwestycyjnych z dost ępnymi, programowanymi źródłami dofinansowania przedsi ęwzi ęć realizowanych na poziomie gminy przez programy operacyjne dost ępne na poziomie regionalnym i centralnym do roku 2013. Plan okre ślał metody przygotowania i realizacj ę działa ń administracyjno-gospodarczych, słu Ŝą cych rozwojowi gminy. Autorzy przedstawili priorytety inwestycyjne jakie miały by ć podstaw ą rozwoju gminy na kolejne lata oraz okre ślili zadania, jakie gmina powinna podj ąć . Od przyj ęcia poprzedniego dokumentu strategicznego min ęło blisko 10 lat. W tym czasie nast ąpiło wiele przełomowych wydarze ń. Proces wej ścia Polski do Unii Europejskiej wniósł istotne zmiany w sposobie przygotowania i realizacji przedsi ęwzi ęć rozwojowych gminy, a w świecie zapanował kryzys gospodarczy, którego skutki miały równie Ŝ wpływ na społeczne i gospodarcze funkcjonowanie gminy Dolsk. Wszystkie te czynniki, jak równie Ŝ stopie ń zaawansowania finansowego gminy w realizacj ę projektów współfinansowanych przez Uni ę Europejsk ą powoduj ą, Ŝe procesu rozwoju gminy nie mo Ŝna ju Ŝ opiera ć na nieaktualnym ju Ŝ Planie Rozwoju Lokalnego , gdy Ŝ nowe wyzwania i nowa perspektywa finansowania inwestycji w ramach dotacji przyznanych Polsce w ramach zatwierdzonego w listopadzie 2013 bud Ŝetu UE wymuszaj ą opracowanie nowych priorytetów i celów strategicznych dla Miasta i Gminy Dolsk spójnych z polityk ą Unii Europejskiej w zakresie wsparcia inwestycji na poziomie lokalnym. Nowy dokument strategiczny, powinien by ć powi ązany z aktualn ą Strategi ą Rozwoju Województwa Wielkopolskiego jak równie Ŝ skorelowany z głównymi programami inwestycyjnymi na poziomie regionalnym. W zwi ązku z powy Ŝszym podstaw ą rozwoju gminy Dolsk jest Strategia, która okre śla misj ę oraz cele i kierunki działania do roku 2022. Jest to długookresowy plan działania, okre ślaj ący strategiczne cele rozwoju gminy i przyjmuj ący takie cele i kierunki działania, które s ą niezb ędne dla realizacji przyj ętych zamierze ń rozwojowych. Strategia stanowi podstaw ę do wła ściwego zarz ądzania gmin ą, a tak Ŝe do ubiegania si ę o środki zewn ętrzne, zwłaszcza z Unii Europejskiej. Ustalenia zawarte w Strategii stanowi ą podstaw ę do prowadzenia przez władze gminy długookresowej polityki rozwoju społecznego i gospodarczego. Ponadto Strategia wskazuje, jakie s ą najwa Ŝniejsze do rozwi ązania problemy społeczne, gospodarcze, infrastrukturalne i ekologiczne, na których powinna by ć skoncentrowana uwaga Rady Miasta i Gminy Dolsk w przyj ętym horyzoncie czasowym. Czynnikiem maj ącym wpływ na ostateczny kształt dokumentu jest charakterystyka i diagnoza aktualnego stanu społeczno - gospodarczego Miasta i Gminy Dolsk, zawieraj ąca podstawowe informacje o gminie.

4 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Raport stanowi ący integraln ą cz ęść Strategii, został opracowany według wcze śniej przygotowanego schematu przy udziale pracowników Urz ędu Miasta i Gminy Dolsk. Na podstawie rzetelnego i obiektywnego opisu kondycji gospodarczej i społecznej gminy Zespół Ekspercki we współpracy z przedstawicielami jednostek gospodarczych i społecznych gminy Dolsk wypracował cele strategiczne, słu Ŝą ce wzmocnieniu samorz ądu do sprostania wyzwaniom polityki rozwojowej. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 pozwala na realizacj ę kluczowych dla rozwoju gminy projektów, b ędących wynikiem strategicznej koncepcji rozwoju. Tworz ąc strategi ę uwzgl ędniono równie Ŝ zasadnicze elementy wpływaj ące na realizacj ę polityki rozwojowej, jak ocena i weryfikacja szans i słabo ści rozwojowych gminy oraz czynników rozwoju społeczno-ekonomicznego. Proces aktualizacji Strategii b ędzie przyjmowany jako systemowy element zarz ądzania strategicznego gmin ą Dolsk. Strategia winna by ć aktualizowana i korygowana w takt zachodz ących istotnych zmian w otoczeniu wewn ętrznym, jak i zewn ętrznym gminy.

METODOLOGIA

Przy realizacji Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 obrano metod ę ekspercko - partnersk ą, która pozwoliła poł ączy ć wiedz ę i do świadczenie ekspertów i samorz ądu oraz uczestnictwo społeczne, zarówno instytucji, podmiotów gospodarczych, organizacji pozarz ądowych, jak i mieszka ńców gminy. Proces zapoznawania si ę z atutami i słabymi stronami Miasta i Gminy Dolsk obejmował badanie opinii liderów publicznych, mieszka ńców i przedsi ębiorców działaj ących na terenie gminy w zakresie postrzegania przez nich zagadnie ń społecznych, gospodarczych i przestrzennych. Wyniki bada ń ankietowych stały si ę podstaw ą do wnioskowania o społecznym odbiorze rzeczywistej sytuacji w mie ście i gminie, wykrycia ró Ŝnic pomi ędzy społecznymi ocenami faktów, a ich rzeczywistym stanem, a tak Ŝe problemów najbardziej dotykaj ących mieszka ńców i przedsi ębiorców. Na podstawie wypracowanej analizy SWOT: silne strony (wewn ętrzne) gminy, słabe strony (wewn ętrzne), szanse (zewn ętrzne) i zagro Ŝenia (zewn ętrzne) zespół ekspercki postawił pytanie: Co nale Ŝy zrobi ć, albo jakie podj ąć działania lub spowodowa ć efekty tych działa ń, Ŝeby zlikwidowa ć słabe strony gminy i zniwelowa ć zagro Ŝenia ? Nast ępnie opracowano kilkana ście celów operacyjnych opieraj ąc si ę na wcze śniej wybranych słabych stronach i zagro Ŝeniach. W podobny sposób zespół pracował przy budowaniu celów okre ślonych na podstawie mocnych stron i szans. Kolejnym etapem prac zespołu ekspertów było zidentyfikowanie kierunków działania do wypracowanych wcze śniej celów. Z uwagi na to, Ŝe zarówno dane statyczne, jak i dynamiczne, nie mogą zosta ć odpowiednio ocenione bez odpowiedniej grupy porównawczej, za celowe uznano umiejscowienie Miasta i Gminy

5 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Dolsk pod wzgl ędem rozwoju społeczno - gospodarczego, a tak Ŝe szczegółowo w zakresie rozwoju społecznego, gospodarczego, przestrzennego i turystycznego w śród innych, porównywalnych gmin z powiatu śremskiego. Zadaniem metodycznym w aktualizowaniu Strategii było równie Ŝ dostosowanie dokumentu do celów i priorytetów Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego. Zbie Ŝno ść kierunków rozwoju obu dokumentów mo Ŝe by ć argumentem przy ubieganiu si ę przez samorz ąd o środki bud Ŝetu pa ństwa oraz funduszy unijnych na realizacj ę przedsi ęwzi ęć strategicznych.

1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE

1.1. UWARUNKOWANIA PRAWNO – POLITYCZNE MAKROOTOCZENIA Z chwil ą przyst ąpienia Polski do Unii Europejskiej zacz ęły obowi ązywa ć przewidziane w art. 91 Konstytucji RP zasady okre ślaj ące stosunek prawa wspólnotowego do prawa krajowego, tj. zasada pierwsze ństwa prawa wspólnotowego wobec prawa pa ństw członkowskich oraz zasada bezpo średniego stosowania. Obowi ązywanie tych zasad jest o tyle istotne dla władz samorz ądowych, Ŝe powoduje znacz ącą zmian ę w katalogu źródeł prawa stanowi ących podstaw ę funkcjonowania administracji publicznej. Obok norm krajowego porz ądku prawnego administracja samorz ądowa zobowi ązana jest do stosowania norm pierwotnego i wtórnego prawa wspólnotowego. Prawo Wspólnoty Europejskiej ma w dominuj ącej cz ęś ci charakter gospodarczy. To ono jest głównym (aczkolwiek nie jedynym) środkiem, za pomoc ą którego realizuje si ę szeroko rozumiana integracja ekonomiczna pa ństw UE. Gminy s ą jednostkami gospodarczymi jednolitego rynku Unii Europejskiej, gdy Ŝ po pierwsze, korzystaj ą z uregulowa ń kształtuj ących jego działanie współuczestnicz ąc jako podmioty gospodaruj ące w obrocie handlowym a po drugie, maj ą do nich zastosowanie istotne ograniczenia wynikaj ące z ochrony tego rynku przed zniekształceniami konkurencji lub zaburzeniami jego funkcjonowania spowodowanymi brakiem wyra źnego rozdziału pomi ędzy spełniaj ącymi tak Ŝe funkcje władcze organami działaj ącymi w sektorze publicznym a sektorem prywatnym. Ograniczenie to wynika z prawa Unii Europejskiej, nawet chocia Ŝby konkretne akty prawne, które maj ą zastosowanie do gmin miały posta ć ustaw lub aktów ni Ŝszego rz ędu wydanych przez parlament krajowy. Reasumuj ąc, mo Ŝna najogólniej stwierdzi ć, i Ŝ prawo europejskie ma na gminy wpływ w trzech obszarach:

po pierwsze , w istotnym stopniu okre śla warunki makroekonomiczne ich funkcjonowania,

po drugie , tworzy narz ędzia wspomagaj ące (w szczególno ści o charakterze finansowym),

po trzecie , tworzy nowe zadania w stosunku do gmin lub te Ŝ znacz ąco modyfikuje zadania ju Ŝ istniej ące (powoduj ąc tak Ŝe konieczno ść wypracowania nowych kompetencji).

6 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Jak to wynika z art. 5 TWE, Unia Europejska nie reguluje wszystkich sfer działania gmin. W zakresie kompetencji wspólnych z pa ństwami członkowskimi musi si ę ona kierowa ć zasad ą subsydiarno ści pozostawi ć wiele istotnych kwestii do regulacji prawodawców krajowych.

Tabela 1 Dyrektywy i zalecenia Unii Europejskiej Układ Europejski

Układ Europejski (Europe Agreement) z 16 grudnia 1991 r., ustanawiaj ący stowarzyszenie mi ędzy Rzeczpospolit ą Polsk ą a Wspólnotami Europejskimi i ich pa ństwami członkowskimi, był umow ą mi ędzynarodow ą, która wyznaczyła ramy instytucjonalno-prawne stosunków Polski z Uni ą Europejsk ą. Wszedł w Ŝycie, po zako ńczeniu po obu stronach procedury ratyfikacyjnej, 1 lutego 1994 r. Wcze śniej jednak, bo od 1 marca 1992 r., rozpocz ęto realizacj ę handlowej cz ęś ci tego układu, pod postaci ą tzw. Umowy Przej ściowej (Interim Agreement). Układ został opublikowany w Zał ączniku do nr 11 Dziennika Ustaw RP, poz. 38 z 27 stycznia 1994 r., a tak Ŝe w Dzienniku Urz ędowym Wspólnot Europejskich - OJ L 348/93. W Preambule Układu odnajdujemy wa Ŝny zapis, Ŝe „ko ńcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnotach, a Stowarzyszenie, zdaniem Umawiaj ących si ę Stron, pomo Ŝe Polsce osi ągn ąć ten cel”. Artykuł 1 definiuje nast ępuj ące cele Układu: • ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego, który umo Ŝliwi rozwój bliskich stosunków politycznych mi ędzy stronami, • popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych mi ędzy stronami, w celu sprzyjania dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu i dobrobytowi w Polsce, • stworzenie podstawy dla pomocy finansowej i technicznej Wspólnoty dla Polski, • stworzenie wła ściwych ram dla stopniowej integracji Polski ze Wspólnot ą, • popieranie współpracy w dziedzinie kultury.

Ten układ stał si ę podstaw ą integracji Polski z UE i przyj ęcia przez nasz kraj kolejnych praw obowi ązuj ących w całej Unii Europejskiej. Traktat Akcesyjny

Na mocy niniejszego Aktu nowe Pa ństwa Członkowskie, w tym Polska przyst ąpiły do decyzji i umów przyj ętych przez przedstawicieli rz ądów Pa ństw Członkowskich zebranych w ramach Rady Wspólnoty. Nowe Pa ństwa Członkowskie zobowi ązały si ę przyst ąpi ć od dnia przyst ąpienia do wszystkich innych umów zawartych przez obecne Pa ństwa Członkowskie i dotycz ących funkcjonowania Unii lub zwi ązanych z jej działaniami. Co oznacza, Ŝe Polska zobowi ązała si ę do przestrzegania wszystkich norm prawnych i przyjętych strategii rozwojowych dla poszczególnych obszarów Ŝycia społeczno – gospodarczego, w tym polityki społecznej wyra Ŝonej m.in. w Strategii Lizbo ńskiej przyjętej przez Uni ę Europejska w 2000 roku. Strategia Lizbo ńska

Celem Strategii Lizbo ńskiej jest uczynienie z UE obszaru o dynamicznie rozwijaj ącej si ę gospodarce, jednocze śnie zachowuj ącego wysok ą spójno ść społeczn ą. Spójno ść społeczna rozumiana jest tutaj jako zdolno ść społecze ństwa do zapewnienia dobrobytu wszystkim swoim członkom oraz minimalizowania rozbie Ŝno ści mi ędzy nimi. Polega wi ęc nie tylko na zwalczaniu wykluczenia społecznego i ubóstwa, ale przede wszystkim na tworzeniu solidarno ści w społecze ństwie, tak aby ogranicza ć zasi ęg wyst ępowania tego zjawiska. Strategia ta opiera si ę na trzech filarach: konkurencyjno ści, zatrudnieniu i spójno ści społecznej. Zało Ŝeniem europejskiego modelu społecznego Unii Europejskiej i Rady Europy jest: • odpowiedzialno ść pa ństwa za poziom i jako ść Ŝycia wszystkich obywateli wyra Ŝaj ąca si ę m.in. w aktywnym przeciwdziałaniu rosn ącemu ubóstwu i nadmiernemu rozwarstwieniu społecznemu, • oparcie polityki społecznej na prawach społecznych i socjalnych, których katalog zawiera Zrewidowana Europejska Karta Społeczna - podstawowy dla Europejskiego Modelu Społecznego dokument Rady Europy, jak i Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej wł ączona w cało ści do projektu Traktatu Konstytucyjnego (w ostatecznej wersji do Traktatu Lizbo ńskiego), a nast ępnie Traktatu Reformuj ącego, • wielosektorowo ść i wielopoziomowo ść polityki społecznej, w której wa Ŝną rol ę do odegrania maj ą sektor obywatelski i rynkowy oraz władze regionalne i lokalne przy aktywnej postawie pa ństwa realizuj ącego interes wspólny i chroni ącego najbardziej podatnych na wykluczenie społeczne, • uznanie znaczenia mocnych i trwałych wi ęzi rodzinnych i społecznych za jeden z istotnych czynników zapobiegaj ących powstawaniu problemów społecznych i gospodarczych,

7 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

• uwzgl ędnianie trendów demograficznych w planowaniu polityki społecznej, a szczególnie takich zjawisk jak: zmieniaj ąca si ę struktura wiekowa społecze ństwa, zmiany wzorów Ŝycia rodzinnego oraz migracje. Traktat Lizbo ński

13 grudnia 2007 r. podpisano w Lizbonie Traktat Lizbo ński, który ustanawia nowe ramy prawne i sposób zorganizowania Unii Europejskiej. Traktat został opracowany po to, aby Unia Europejska w XXI wieku lepiej odpowiadała na stoj ące przed ni ą wyzwania. Dzi ęki wprowadzanym w Traktacie zmianom Unia b ędzie bardziej demokratyczna, przejrzysta i skuteczna w działaniu. Traktat wzmacnia rol ę Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych, gwarantuj ąc obywatelom wi ększ ą mo Ŝliwo ść uczestnictwa w procesie decyzyjnym UE. Uproszczeniu i usprawnieniu ulegn ą metody pracy i zasady podejmowania decyzji w UE. Instytucje europejskie w istotnym zakresie zostan ą zreformowane. Zwi ększ ą si ę mo Ŝliwo ści działania w dziedzinach o istotnym znaczeniu dla dzisiejszej Unii takich jak bezpiecze ństwo energetyczne czy walka z terroryzmem. Traktat wprowadza ponadto istotne zmiany w tak wa Ŝnej sferze działalno ści, jak polityka zagraniczna, m.in. poprzez ustanowienie funkcji Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych oraz powołanie Europejskiej Słu Ŝby Działa ń Zewn ętrznych. Zmiany te przyczyni ą si ę do lepszego promowania interesów i warto ści europejskich w świecie oraz umocnienia pozycji mi ędzynarodowej UE. Traktat lizbo ński został ratyfikowany przez wszystkie 27 pa ństw członkowskich i wszedł w Ŝycie 1 grudnia 2009 roku.

Tabela 2 Akty prawne i dokumenty strategiczno – planistyczne odnosz ące si ę do rozwoju społeczno - gospodarczego – obecnie obowi ązuj ące w Polsce Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalno ści gospodarczej ( Dz. U.2013, poz. 672 ze zm.) Ustawa reguluje podejmowanie, wykonywanie i zako ńczenie działalno ści gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania organów administracji publicznej w tym zakresie. Art.7 Pa ństwo udziela przedsi ębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach okre ślonych w odr ębnych przepisach, z poszanowaniem zasad równo ści i konkurencji. Art. 8.1.Organy administracji publicznej wspieraj ą rozwój przedsi ębiorczo ści, tworz ąc korzystne warunki do podejmowania i wykonywania działalno ści gospodarczej, w szczególno ści wspieraj ą mikroprzedsi ębiorców oraz małych i średnich przedsi ębiorców. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym ( Dz. U. 2013, poz. 594 ze zm.) Konieczno ść posiadania aktualnej strategii rozwoju gminy podyktowana jest nie tylko wzgl ędami praktycznymi „dobrego rz ądzenia”, ale równie Ŝ wynika z uregulowa ń prawnych, w tym w ustawie o samorz ądzie gminnym , która stanowi, i Ŝ do zada ń gminy nale Ŝy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, a art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy w śród kompetencji rady gminy wymienia „uchwalanie programów gospodarczych”. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju ( Dz. U. 2009. Nr 84, poz. 712 ze zm.) Ustawa okre śla zasady prowadzenia polityki rozwoju, podmioty prowadz ące t ę polityk ę oraz tryb współpracy mi ędzy nimi. Art. 2. Przez polityk ę rozwoju rozumie si ę zespół wzajemnie powi ązanych działa ń podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju kraju, spójno ści społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjno ści gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. Ustawa ta obliguje samorz ądy do posiadania aktualnej strategii rozwoju, zaliczaj ąc strategie gmin i powiatów – obok strategii rozwoju kraju, strategii sektorowych oraz strategii wojewódzkich – do kluczowych dokumentów planistycznych, na podstawie których winna by ć prowadzona polityka rozwoju kraju. Strategia Polityki Społecznej na lata 2007 – 2013 Celami Strategii Polityki Społecznej Rz ądu w latach 2007 – 2013 jest zbudowanie zintegrowanego systemu polityki pa ństwa prowadz ącej do ułatwienia wszystkim obywatelom równego dostępu do praw społecznych, poprawy warunków powstawania i funkcjonowania rodzin oraz wsparcia grup i osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym przy zapewnieniu demokratycznego współuczestnictwa obywateli. 2.3. Rozwój form ekonomii społecznej, na rzecz pobudzenia aktywizacji zawodowej osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym. Narodowa Strategia Integracji Społecznej Celem prac nad Narodow ą Strategi ą Integracji Społecznej jest pomoc w procesie wł ączania si ę Polski w realizacj ę drugiego z celów Strategii Lizbo ńskiej UE stawiaj ącego na modernizacj ę europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Konkretne działania maj ą przyczyni ć si ę do: • dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów Ŝycia i pracy w społecze ństwie opartym na wiedzy, • rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniaj ącej si ę do tworzenia wi ększej liczby lepszych miejsc pracy,

8 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

• modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilno ści oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia, • wspierania integracji społecznej, aby unikn ąć pojawienia si ę trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społecze ństwie opartym na wiedzy oraz konkretyzacja Strategii Lizbo ńskiej w obszarze integracji

Priorytety krajowe wyznaczaj ące cele szczegółowe lokalnych strategii polityki społecznej opracowywanych na szczeblu samorz ądów lokalnych to: • Wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, • Poprawa jako ści kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim, • Upowszechnienie kształcenia wyŜszego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, • Rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawno ściowego dzieci, • Radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, • Ograniczenie tendencji do wzrostu ró Ŝnic dochodowych, • Ograniczenie bezrobocia długookresowego, • Zmniejszenie bezrobocia młodzie Ŝy, • Zwi ększenie poziomu zatrudnienia w śród osób niepełnosprawnych, • Zwi ększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy, • Upowszechnienie kształcenia ustawicznego, • Wydłu Ŝenie przeci ętnego dalszego trwania Ŝycia w sprawno ści, • Powszechne ubezpieczenie zdrowotne, • Obj ęcie kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego, • Wzrost dost ępu do lokali (mieszka ń) dla grup najbardziej zagro Ŝonych bezdomno ści ą, • Dost ęp do pracowników socjalnych, • Rozwój pomocy środowiskowej – zwi ększenie liczby osób obj ętych usługami pomocy środowiskowej, • Zaanga Ŝowanie obywateli w działalno ść społeczn ą, • Realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorz ądy terytorialne, • Dost ęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa obywatelskiego. Narodowa Strategia Spójno ści 1 Narodowa Strategia Spójno ści (NSS) (nazwa urz ędowa: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) to dokument strategiczny okre ślaj ący priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdra Ŝania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójno ści w ramach bud Ŝetu Wspólnoty na lata 2007–2013. Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjno ści gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsi ębiorczo ści, zapewniaj ącej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel strategiczny osi ągany b ędzie poprzez realizacj ę horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS s ą: 1. Poprawa jako ści funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, 2. Poprawa jako ści kapitału ludzkiego i zwi ększenie spójno ści społecznej, 3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej maj ącej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjno ści Polski, 4. Podniesienie konkurencyjno ści i innowacyjno ści przedsi ębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej warto ści dodanej oraz rozwój sektora usług, 5. Wzrost konkurencyjno ści polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, 6. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. Wybrane fragmenty NSS zwi ązane z rozwojem społeczno – gospodarczym: Wsparcie podstawowej infrastruktury społecznej: Dla podniesienia poziomu Ŝycia mieszka ńców Polski, a tak Ŝe przy śpieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego, niezwykle istotne jest zapewnienie bardziej równomiernego dost ępu do podstawowej infrastruktury społecznej, a tak Ŝe rozbudowa tych elementów, które wi ąŜą si ę bezpo średnio ze wska źnikami realizacji celów NSRO, w tym podniesieniem poziomu wykształcenia, zwi ększenia liczby absolwentów na kierunkach technicznych i przyrodniczych, podniesienia zdrowotno ści pracowników i wydłu Ŝenia długo ści Ŝycia, a tak Ŝe podniesieniu jako ści Ŝycia m.in. poprzez zwi ększenie dost ępu do obiektów kultury i promocje turystyki i rekreacji(...).

1 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspieraj ące wzrost gospodarczy i zatrudnienie, Narodowa Strategia Spójno ści. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (Warszawa, maj 2007).

9 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Istotne znaczenie maj ą inwestycje słu Ŝą ce zmniejszaniu nierówno ści w dost ępie do infrastruktury medycznej, edukacyjnej, kultury i turystyki(...). Działania w dziedzinie infrastruktury kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego maj ą na celu przede wszystkim zwi ększenie dost ępu do kultury mieszka ńców Polski oraz podniesienie kompetencji kulturalnych społecze ństwa, a takŜe atrakcyjno ści turystycznej i inwestycyjnej kraju. Działania te b ędą koncentrowa ć si ę na wykorzystaniu istniej ącego ju Ŝ potencjału dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim, ochronie i zachowaniu dziedzictwa kulturowego, poprawie stanu infrastruktury kultury oraz rozwijaniu nowych, alternatywnych form korzystania z kultury(...). ...Istniej ący potencjał kulturowy (w tym przebiegaj ące przez Polsk ę europejskie szlaki kulturowe) i przyrodniczy oraz planowane działania w obszarze kultury, tworz ą korzystne warunki dla rozbudowy infrastruktury turystycznej. Dla zapewnienia dost ępu do odpowiedniej, wysokiej jako ści usług oraz podniesienia atrakcyjno ści turystycznej Polski i jej regionów środki zostan ą skoncentrowane przede wszystkim na poprawie jako ści funkcjonuj ącej infrastruktury turystycznej poprzez projekty z zakresu jej rozbudowy, modernizacji i wyposa Ŝenia. Przedsi ęwzi ęcia w tym zakresie b ędą równie Ŝ ukierunkowane na powstawanie nowych obiektów słu Ŝą cych do prowadzenia działalno ści turystycznej, które b ędą spełniały standardy UE. Miejsca pracy w sektorze turystyki przyczyni ą si ę do wzrostu zatrudnienia w infrastrukturze towarzysz ącej produkcji towarów i usług niezb ędnych dla obsługi turystów. Wsparcie dotycz ące turystyki dotyczyło b ędzie zarówno projektów spełniaj ących kryteria infrastruktury społecznej - słu Ŝą cej nieodpłatnie ogółowi społecze ństwa, jak i na zasadach komercyjnych, stanowi ących element schematów pomocy publicznej(...). • Podniesienie konkurencyjno ści i innowacyjno ści przedsi ębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej warto ści dodanej oraz rozwój sektora usług: Planowane wsparcie dotyczy ć b ędzie zarówno sektora usług rynkowych, w tym sektora turystyki i kultury oraz usług medycznych, jak równie Ŝ tych usług podstawowych, które mog ą pozytywnie wpływa ć na procesy rozwoju regionalnego i zwi ększenie dost ępno ści do usług na obszarach marginalizowanych (...). • Wzrost konkurencyjno ści polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej: Rozwój turystyki jest szans ą na wzmocnienie pozycji o środków metropolitalnych, a równocze śnie nadanie nowej dynamiki rozwoju o środkom mniejszym, peryferyjnym oraz o środkom o wyczerpanych dotychczasowych potencjałach rozwojowych. Turystyka jest aktywno ści ą spinaj ącą regiony, ł ącz ącą obszary miejskie z wiejskimi, aktywizuj ącą wie ś dziedzin ą przyczyniaj ącą si ę do rewitalizacji obszarów zdegradowanych, nadaj ącą nowy sens obszarom podmiejskim z funkcjami turystyczno - rekreacyjnymi (...). • Pełniejsze wykorzystanie potencjału endogenicznego najwi ększych o środków miejskich: Kluczowym zadaniem jest dalsze wspomaganie rozbudowy funkcji metropolitalnych (w tym naukowych, edukacyjnych, kulturalnych i turystycznych) (...). Jednocze śnie działania powinny zosta ć ukierunkowane na pełniejsze wykorzystanie dla rozwoju sfery usług (w tym uzdrowiskowych, turystycznych), unikalnego w skali europejskiej środowiska naturalnego i walorów kulturowych oraz promocj ę wybranych produktów regionalnych (w tym ekologicznych), gał ęzi przetwórstwa Ŝywno ści i przemysłu, maj ących podstawowe znaczenie dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia na tym obszarze (...). • Przeciwdziałanie marginalizacji i peryferyzacji obszarów problemowych: Zachowanie walorów historycznych, podkre ślenie ich unikalno ści i kolorytu lokalnego, co mo Ŝe zwi ększy ć ich atrakcyjno ść turystyczn ą, a tym samym przyczyni ć si ę do wzrostu szans rozwojowych. Rewitalizacji powinny zosta ć poddane miasta o istotnym znaczeniu dla rozwoju otaczaj ących je układów lokalnych, znajduj ących si ę w trudnej sytuacji społecznej i gospodarczej, a tak Ŝe miasta o wysokich walorach turystycznych (...). Konieczny jest rozwój współpracy przygranicznej, rozbudowa infrastruktury granicznej, transportowej, turystycznej (...).

Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015 2 Strategia Rozwoju Kraju uchwalona przez Rad ę Ministrów 29 listopada 2006r. jest nadrz ędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym Rozwoju Społeczno - Gospodarczego kraju słu Ŝą cym jako punkt odniesienia dla innych strategii i programów zarówno rz ądowych jak i terytorialnych. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jako ści Ŝycia mieszka ńców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Cel główny, a tak Ŝe problemy społeczno-gospodarcze wynikaj ące z opó źnie ń rozwojowych, niedoinwestowania polskiej gospodarki oraz uwarunkowa ń zewn ętrznych, wskazuj ą na priorytety. Okre ślaj ą one najwa Ŝniejsze kierunki i główne działania, dzi ęki którym mo Ŝliwe b ędzie osi ągni ęcie głównego celu SRK. Priorytetami tymi s ą: • Wzrost konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki • Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej • Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jako ści

2 Źródło: www.bip.mrr.gov.pl - Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015.

10 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

• Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpiecze ństwa • Rozwój obszarów wiejskich • Rozwój regionalny i podniesienie spójno ści terytorialnej. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 ( ŚSRK) jest elementem nowego systemu zarz ądzania rozwojem kraju, którego fundamenty zostały okre ślone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z pó źn. zm.) oraz w przyj ętym przez Rad ę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Zało Ŝenia systemu zarz ądzania rozwojem Polski. W zwi ązku z konieczno ści ą dostosowania Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015, przyj ętej 29 listopada 2006 r., do nowych uwarunkowa ń społeczno-gospodarczych oraz do wyzwa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych, a tak Ŝe wymogów wprowadzanego systemu zarz ądzania polityk ą rozwoju, podj ęto decyzj ę o jej aktualizacji oraz o wydłu Ŝeniu horyzontu czasowego do 2020 roku. a nie tylko na alokacj ę środków bezpo średnio w dziedziny, w których wyst ępuj ą najwi ększe deficyty. Tym samym ŚSRK nie rozwija wszystkich obszarów istotnych z samego faktu funkcjonowania pa ństwa, lecz koncentruje si ę głównie na tych, w których powinny zosta ć podj ęte działania wzmacniaj ące i przyspieszaj ące procesy rozwojowe (w tym niezb ędne zmiany strukturalne) w ci ągu najbli Ŝszych dziesi ęciu lat. GŁÓWNE OBSZARY INTERWENCJI, CELE I PRIORYTETY ROZWOJOWE ŚSRK: Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne pa ństwo Cel I.1. Przej ście od administrowania do zarz ądzania rozwojem Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjaj ących realizacji indywidualnych potrzeb i aktywno ści obywatela Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel II.1. Wzmocnienie stabilno ści makroekonomicznej Cel II.2. Wzrost wydajno ści gospodarki Cel II.3. Zwi ększenie innowacyjno ści gospodarki Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego Cel II.5. Zwi ększenie wykorzystania technologii cyfrowych Cel II.6. Bezpiecze ństwo energetyczne i środowisko Cel II.7. Zwi ększenie efektywno ści transportu Obszar strategiczny III. Spójno ść społeczna i terytorialna Cel III.1. Integracja społeczna Cel III.2. Zapewnienie dost ępu i okre ślonych standardów usług publicznych Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa Ŝenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2010-2020 Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR) 3 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR) wyznacza cele polityki regionalnej wobec poszczególnych terytoriów w kraju, w tym w szczególno ści obszarów miejskich i wiejskich, oraz definiuje ich relacje w odniesieniu do innych polityk publicznych o wyra źnym terytorialnym ukierunkowaniu. Dokument ten okre śla tak Ŝe sposób działania podmiotów publicznych, a w szczególno ści rz ądu i samorz ądów województw dla osi ągni ęcia strategicznych celów rozwoju kraju. Wizja rozwoju regionalnego: W 2020 roku polskie regiony maj ą stanowi ć lepsze miejsce do Ŝycia dzi ęki zwi ększeniu poziomu i jako ści Ŝycia oraz przez stworzenie takich ram gospodarczo-społecznych i instytucjonalnych, które zwi ększaj ą szanse rozwojowe we wszystkich regionach oraz realizacji aspiracji i mo Ŝliwo ści zamieszkuj ących je jednostek i wspólnot lokalnych. Celem strategicznym polityki regionalnej - b ędącym jednym z kluczowych elementów osi ągania celów rozwoju kraju - jest wzrost, zatrudnienie i spójno ść w horyzoncie długookresowym. Jego realizacja wymaga efektywnego wykorzystywania wła ściwych dla poszczególnych regionów lub terytoriów potencjałów rozwojowych oraz wzmocnienia przewag konkurencyjnych przy jednoczesnym usuwaniu barier rozwojowych. Cel strategiczny obejmuje trzy cele szczegółowe: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów (konkurencyjno ść ), 2. Budowanie spójno ści terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych (spójno ść ), Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działa ń rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (sprawno ść ).

3 Źródło: www.mrr.gov.pl – Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Warszawa, 13 lipca 2010 r.

11 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 4 W dokumencie rozwój dziedzictwa kulturowego, zwłaszcza w uj ęciu regionalnym i lokalnym potraktowano jako atut wzmacniaj ący atrakcyjno ść turystyczn ą, a tym samym jako impuls do wzrostu gospodarczego i zwi ększenia liczby miejsc pracy. Kultywowanie i promocja szczególnie warto ściowych zjawisk kultury lokalnej traktowane jest w dokumencie w wymiarze podstawowego czynnika rozwoju regionu w odniesieniu do kapitału intelektualnego, wyrównywania szans, rozwoju ekonomicznego – inwestycji i turystyki. Rosn ące znaczenie powi ązania kultury z rozwojem gospodarczym i dochodami regionów jest w tym dokumencie podstaw ą dla podj ęcia działa ń w zakresie kształtowania zintegrowanych produktów turystycznych (w tym markowych produktów turystyki kulturowej), wi ększego wykorzystania elementów dziedzictwa kulturowego tak Ŝe zabytków oraz aktywno ści instytucji kultury w rozwoju przedsi ębiorczo ści, w tym turystyki. Wśród propozycji rozwi ąza ń systemowych wskazano tak Ŝe mo Ŝliwo ść wprowadzenia tzw. „opłaty kulturowej”, która w 50% przeznaczona byłaby na rozwój produktów turystycznych, a w 50% na ochron ę zabytków. Zwrócono tak Ŝe uwag ę na mo Ŝliwe wykorzystanie sieci punktów bibliotecznych jako uzupełnienia systemu informacji turystycznej w Polsce.

Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPPZK) 5 - dokument planistyczny okre ślaj ący przyrodnicze, kulturowe, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania oraz cele polityki przestrzennej Polski. Dokument stanowi podstaw ę dla programowania ponadlokalnych przedsi ęwzi ęć publicznych, wpływaj ących na przestrzenne zagospodarowanie kraju. W dokumencie przedstawiono wizj ę zagospodarowania przestrzennego kraju w perspektywie najbli Ŝszych dwudziestu lat, okre ślono cele i kierunki polityki zagospodarowania kraju słu Ŝą ce jej urzeczywistnieniu oraz wskazano zasady oraz mechanizmy koordynacji i wdra Ŝania publicznych polityk rozwojowych maj ących istotny wpływ terytorialny. Cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraj: Cel 1. Podwy Ŝszenie konkurencyjno ści głównych o środków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integracj ę funkcjonaln ą przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjaj ącej spójno ści. Cel 2. Poprawa spójno ści wewn ętrznej i terytorialne równowa Ŝenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania si ę czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewn ętrznego wszystkich terytoriów Cel 3. Poprawa dost ępno ści terytorialnej kraju w ró Ŝnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspieraj ących osi ągni ęcie i utrzymanie wysokiej jako ści środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Cel 5. Zwi ększenie odporno ści struktury przestrzennej kraju na zagro Ŝenia naturalne i utraty bezpiecze ństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspieraj ących zdolno ści obronne pa ństwa Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego Wyci ąg Podstawow ą rol ą systemu prowadzenia polityki przestrzennej jest zapewnienie skutecznego i efektywnego urzeczywistnienia priorytetów formułowanych w KPZK 2030 oraz dokumentach planistycznych ró Ŝnego szczebla. Dla wła ściwej realizacji tych zada ń niezb ędny jest stabilny i przejrzysty system prawny oraz dostosowany do zada ń system instytucjonalny, który zapewni współdziałanie i koordynacj ę działa ń ró Ŝnych podmiotów i szczebli bior ących udział w realizacji polityki przestrzennej kraju. System realizacji KPZK 2030 uwzgl ędnia: aktualny stan prawny dotycz ący planowania i zagospodarowania przestrzennego, zasady prowadzenia polityki rozwoju, propozycje zało Ŝeń nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i powi ązanych aktów prawnych. KPKZ 2030 zawiera w du Ŝej mierze elementy postulatywne wobec systemu planowania przestrzennego i szeroko rozumianego gospodarowania przestrzeni ą. Dokument proponuje dokonanie zasadniczego przeorganizowania systemu, w tym wprowadzenie nowych rozwi ąza ń prawnych i instytucjonalnych. W ten sposób zostan ą stworzone w Polsce warunki budowy spójnego, zintegrowanego i hierarchicznego układu planowania i gospodarowania przestrzeni ą. Zintegrowany system b ędzie pozytywnie oddziaływał na realizacj ę celów społeczno- gospodarczych wyznaczanych w odniesieniu do przestrzeni. Sprawny system musi zapewnia ć realizacj ę ponadlokalnych celów publicznych. Wi ąŜ e si ę to z konieczno ści ą zapewnienia warunków dla ł ączenia celów realizacji polityki przestrzennej z działaniami na poziomie regionalnym. Temu celowi słu Ŝy propozycja silniejszego powi ązania planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego, tj. strategii rozwoju i studiów uwarunkowa ń oraz dokumentów realizacyjnych, tj. programów operacyjnych oraz planów zagospodarowania przestrzennego.

4 Źródło: www.mkidn.gov.pl - Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013, przyj ęta przez Rad ę Ministrów w dniu 21 wrze śnia 2004 r. 5 Źródło: http://monitorpolski.gov.pl/mp/2012/252, Uchwała Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie przyj ęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030.

12 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 Polityka ekologiczna to dokument strategiczny, który przez okre ślenie celów i priorytetów ekologicznych wskazuje kierunek działa ń koniecznych dla zapewnienia wła ściwej ochrony środowisku naturalnemu. Polityka ekologiczna pa ństwa podejmuje wyzwania, w tym dotycz ące: • realizacji zało Ŝeń dyrektywy unijnej CAFE, dotycz ącej ograniczenia emisji pyłów i o konieczno ści redukcji o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych, • sporz ądzania map akustycznych dla wszystkich miast powy Ŝej 100 tysi ęcy mieszka ńców i opracowania planów walki z hałasem, • prac nad dokumentem dotycz ącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek, czyli o wdra Ŝaniu rozporz ądzenia REACH.

Wśród priorytetów polityki ekologicznej znajduj ą się tak Ŝe nast ępuj ące działania: • wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjno ści w ochronie środowiska, • przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji, • zwi ększenie retencji wody, • opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, • promocja wykorzystania metanu z pokładu w ęgla, • ochrona atmosfery, • ochrona wód, • gospodarka odpadami, • modernizacja systemu energetycznego.

1.2. UWARUNKOWANIA PRAWNO-POLITYCZNE MIKROOTOCZENIA Informacje zebrane w tabelach przedstawiaj ą wybrane zapisy w dokumentach okre ślaj ących kierunki i cele rozwoju województwa wielkopolskiego oraz powiatu śremskiego.

Tabela 3 Dokumenty strategiczno – planistyczne obowi ązuj ące w województwie wielkopolskim i powiecie śremskim Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 Wielkopolska 2020 roku – w wyniku stopniowego osi ągania celów strategii ma by ć regionem inteligentnym, innowacyjnym i spójnym, gdzie: • efektywnie wykorzystywany jest potencjał wewn ętrzny, • podmioty rozwoju ści śle współpracuj ą, co skutkowa ć powinno warto ści ą dodan ą, • istnieje klimat dla innowacji we wszystkich sferach funkcjonowania regionu, • konkurencyjno ść budowana jest na wzajemnie korzystnych powi ązaniach funkcjonalnych między o środkami wzrostu a ich otoczeniem, co generuje korzystne procesy dyfuzyjne i absorpcyjne, • priorytetem i fundamentem rozwoju jest edukacja oraz budowa na jej podstawie kreatywnych kapitałów, intelektualnego i innowacyjnego, • jednym z głównych priorytetów jest zielony aspekt rozwoju, • mieszka ńcy wykazuj ą wysok ą aktywno ść zawodow ą, gospodarcz ą i społeczn ą, • gospodarka i Ŝycie społeczne s ą otwarte na świat, co wzmacnia ich konkurencyjno ść , • wszystkie aspekty rozwoju uwzgl ędniaj ą zasad ę wł ączenia społecznego, • ka Ŝdy mieszkaniec ma dost ęp do podstawowych standardów usług społecznych, • przestrze ń województwa pozbawiona jest barier dla mobilno ści mieszka ńców, • sytuacja demograficzna sprzyja zast ępowalno ści pokoleniowej, • polityka kieruje si ę wi ększ ą otwarto ści ą na nowe i nowych, • istotny wpływ na rozwój regionu wywiera sprawowane w stylu koncyliacyjnym zdecydowane przywództwo regionalne Wobec powy Ŝszego misj ą Samorz ądu Województwa jest: • Skupienie wszystkich podmiotów działaj ących na rzecz wzrostu konkurencyjno ści regionu, poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców oraz odsuni ęcia perspektywy zapa ści demograficznej. • Uzyskanie efektu synergii przez stworzenie spójnej koncepcji wykorzystania środków publicznych. • Wykorzystanie własnych instrumentów dla uzyskania efektu d źwigni.

13 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego

Celem głównym planu jest: zrównowa Ŝony rozwój przestrzenny regionu, jako jedna z podstaw wzrostu poziomu Ŝycia mieszka ńców, osi ągany przez realizacj ę następuj ących celów szczegółowych: Dostosowanie przestrzeni do wyzwa ń XXI wieku przez: • Popraw ę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi. • Wzrost spójno ści komunikacyjnej oraz powi ąza ń z otoczeniem. • Wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego. • Popraw ę jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej. • Przygotowanie i racjonalne wykorzystanie terenów inwestycyjnych. • Wzmocnienie regionotwórczych funkcji Poznania – miasta o charakterze europola o znaczeniu krajowym oraz Kalisza i Ostrowa Wielkopolskiego, jako dwubiegunowego układu miejskiego o znaczeniu ponadregionalnym. • Wielofunkcyjny rozwój o środków regionalnych i lokalnych. • Restrukturyzacj ę obszarów o ograniczonym potencjale rozwojowym. Zwi ększenie efektywno ści wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa przez: • Wzrost konkurencyjno ści przedsi ębiorstw. • Wzrost udziału nauki i bada ń w rozwoju regionu. • Wzmocnienie gospodarstw rolnych oraz gospodarki Ŝywno ściowej. • Zwi ększenie udziału usług turystycznych i rekreacji w gospodarce regionu. Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski na lata 2010-2020

Zgodnie z tym dokumentem do najwa Ŝniejszych kierunków polityki zorientowanej na wzmacnianie innowacyjno ści i konkurencyjno ści Wielkopolski powinny nale Ŝeć: W ramach zarz ądzania regionem: • konsekwentnie realizowana i spójna polityka innowacyjna i gospodarcza, • poprawa sprawno ści instytucjonalnej. W ramach podsystemu gospodarczego: • działania ukierunkowane na wzmacnianie innowacyjno ści przedsi ębiorstw, • działania wspieraj ące rozwój klastrów, • wspieranie zmiany struktury gospodarki na odpowiadaj ącą gospodarce opartej na wiedzy, w tym rozwój sektorów wysokiej i średniej techniki, zaawansowanych usług oraz sektorów kreatywnych i sektora kultury. W ramach podsystemu społecznego: • poprawa jako ści edukacji i kształtowanie postaw przedsi ębiorczych i kreatywnych, • poprawa wydajno ści pracy, szczególnie w podregionach poza centrum województwa. W ramach podsystemu przestrzennego: • poprawa stanu infrastruktury transportowej i informatycznej, zwłaszcza dost ępno ść do Internetu szerokopasmowego i bezprzewodowego w całym regionie, • dost ępno ść wyspecjalizowanej infrastruktury innowacyjnej we wszystkich subregionach. Projekt Strategii wzrostu efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020 Celem głównym realizacji tej strategii jest osi ągni ęcie przez Wielkopolsk ę w 2020 roku wy Ŝszego poziomu udziału energii ze źródeł odnawialnych w energii finalnej oraz wzrostu efektywno ści energetycznej, przy zachowaniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, oraz dąŜ enie do osiągni ęcia pozycji lidera innowacji i wdro Ŝeń technologii z zakresu odnawialnych źródeł energii i efektywno ści energetycznej. Celowi głównemu słu Ŝyć ma realizacja nast ępuj ących celów szczegółowych: • Wdro Ŝenie przez przedsi ębiorstwa z terenu Wielkopolski nowych autorskich technologii z zakresu odnawialnych źródeł energii i efektywno ści energetycznej. • Utworzenie na terenie województwa centrum innowacji ekoenergetycznych oraz realizacja przez t ę jednostk ę zada ń na potrzeby podmiotów z obszaru Wielkopolski. • Zwi ększenie zainstalowanych mocy wytwórczych w instalacjach wykorzystuj ących odnawialne źródła energii, w tym w instalacjach wysokosprawnej kogeneracji. • Zmiana postaw i nawyków konsumenckich zwi ązanych z pozyskiwaniem energii z odnawialnych źródeł oraz oszcz ędzaniem energii. • Redukcja emisji gazów cieplarnianych. • Budowa inteligentnych sieci (lub zmodernizowanie do tego standardu odpowiedniej długo ści linii) oraz monta Ŝ inteligentnego opomiarowania. • Wyposa Ŝenie dedykowanej jednostki w narz ędzia umo Ŝliwiaj ące przygotowanie i wdra Ŝanie regionalnych systemów wsparcia w okresie realizacji Strategii. • Wsparcie środkami publicznymi inwestycji osób fizycznych, firm, a tak Ŝe jednostek samorz ądowych.

14 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Strategia Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku Realizacja strategii i polityki społecznej województwa wielkopolskiego sprzyja ć ma: • Zrównowa Ŝonemu rozwojowi. • Budowaniu spójnych i funkcjonalnych społeczno ści. • Ochronie podmiotowo ści i promocji zaradno ści obywateli. • Ustaleniu pewnego minimum i hierarchii chronionych zasad i priorytetów. • Realnemu udziałowi podmiotów niepublicznych w tworzeniu i realizacji programów społecznych. W celu realizacji tej strategii sformułowano nast ępuj ące priorytety: Priorytet I: Wielkopolska równych szans i mo Ŝliwo ści. Priorytet II: Zdrowi Wielkopolanie. Priorytet III: Bezpieczna Wielkopolska (bezpiecze ństwo publiczne i socjalne). Priorytet IV: Wielkopolska obywatelska. Priorytet V: Samorz ąd Województwa Wielkopolskiego partnerem, doradc ą i konsultantem lokalnych podmiotów polityki społecznej. Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Powiatu Śremskiego na lata 2004-2014

Strategia Powiatu Śremskiego zakłada do roku 2014 priorytety rozwoju w pi ęciu obszarach Ŝycia społeczno – gospodarczego. G O S P O D A R K A Działania na rzecz wielokierunkowego rozwoju gospodarczego stwarzaj ącego warunki do rozwoju inwestycji opartych na wewn ętrznym i zewn ętrznym kapitale i lepiej wykorzystuj ącego potencjał w rolnictwie s ą priorytetami w obszarze gospodarka. P R Z E S T R Z E Ń Priorytetem w obszarze przestrzeni s ą działania zwi ązane ze zwi ększeniem integracji społecznej i gospodarczej poszczególnych gmin powiatu śremskiego dla jego wzmocnienia przed planowanymi zmianami administracyjnymi oraz lepsze wykorzystanie poło Ŝenia geograficznego dla rozwoju ró Ŝnych form turystyki. S P O Ł E C Z N O Ś Ć Głównym priorytetem obszaru społecznego jest przeciwdziałanie skutkom bezrobocia oraz podejmowanie działa ń na rzecz poprawy ochrony zdrowia i opieki społecznej, jak i rozwoju edukacji, kultury i sportu. E K O L O G I A Priorytetem w obszarze ekologii s ą działania na rzecz nale Ŝytej ochrony wód, utylizacji i zagospodarowania odpadów oraz tworzenie warunków dla rozwoju terenów le śnych. I N F R A S T R U K T U R A Priorytetem infrastrukturalnym s ą działania na rzecz uzbrajania terenów pod inwestycje, rozbudowa sieci energetycznej z jednoczesnym ukierunkowaniem działa ń inwestycyjnych w kierunku poprawy stanu technicznego dróg.

Tabela 4 Miejscowe akty prawne dotycz ące rozwoju społeczno – gospodarczego obowi ązuj ące w gminie Dolsk Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego

Rozpoznanie sytuacji społecznej gminy, stan środowiska przyrodniczego, jako ści Ŝycia mieszka ńców oraz poziomu rozwoju gospodarczego stanowiło podstaw ę do okre ślenia strategicznych celów rozwoju gminy wg autorów Studium. Za główne cele strategiczne rozwoju gminy uznano: • zapewnienie wysokiej jako ści Ŝycia mieszkańcom zaspakajaj ąc ich potrzeby w sferze mieszkaniowej, socjalnej, kulturalnej, zdrowotnej i organizacji Ŝycia codziennego, • zapewnienie warunków do zrównowa Ŝonego rozwoju w sferze społecznej, gospodarczej, technicznej w pełnej harmonii ze środowiskiem przyrodniczym. W odniesieniu do przestrzeni gminy strategiczne cele rozwoju sformułowano nast ępuj ąco: • kontynuacja działa ń na rzecz czysto ści środowiska i ochrony krajobrazu • kształtowanie struktur funkcjonalnych zgodnie z predyspozycjami środowiska z uwzgl ędnieniem istniej ących uwarunkowa ń, miejsko-gminnego centrum usługowego jako elementu krystalizuj ącego struktur ę funkcjonalno- przestrzenn ą gminy a jednocze śnie stanowi ącego miejsce integracji społecznej, • kształtowanie rozwoju gospodarczego w sposób bezkolizyjny i przyjazny wzgl ędem środowiska, • zapewnienie poprawy wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą, szczególnie podj ęcia działa ń zmierzaj ących do poprawy gospodarki wodno-ściekowej oraz zaopatrzenia gminy w sie ć gazow ą, • poprawa układu komunikacyjnego gwarantuj ącego prowadzenie ruchu tranzytowego poza terenem

15 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

zurbanizowanym miasta, • rozwijanie bazy wypoczynkowo-rekreacyjnej jako wa Ŝnego sektora gospodarczego o znaczeniu ponadlokalnym, podj ęcie działa ń na rzecz realizacji bazy uzdrowiskowo-wypoczynkowej poprzez wykorzystanie leczniczych zasobów borowin.

Program Ochrony Środowiska na lata 2011-2013 z perspektyw ą do 2016 r. Aktualizacja Do najwa Ŝniejszych problemów wymagaj ących rozwi ązania na terenie gminy zaliczono: • nieuregulowan ą gospodark ę ściekow ą, szczególnie na obszarze wiejskim gminy; • zanieczyszczenia obszarowe z rolnictwa (odpływ zwi ązków azotu) spowodowany niewła ściwym post ępowaniem ze ściekami pohodowlanymi i nawo Ŝeniem, przy niedostatecznej obudowie biologicznej cieków i zbiorników wodnych; • zagro Ŝenie hałasem komunikacyjnym (droga woj. nr 434). Gmina za priorytetowe działania uznała budow ę systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczania ścieków. Do istotnych tak Ŝe zaliczono przeciwdziałanie zanieczyszczeniom obszarowym pochodz ącym z rolnictwa, modernizacja i odbudowa terenów zieleni, tworzenie warunków do powstawania odnawialnych źródeł energii (m.in. mpzp wyznaczył tereny pod elektrownie wiatrowe), przeciwdziałanie zagro Ŝeniom powodowanym przez hałas komunikacyjny oraz prowadzenie edukacji ekologicznej. Program obejmuje system monitorowania, na podstawie którego b ędzie mo Ŝliwe dokonanie oceny procesu wdra Ŝania, jak i równie Ŝ b ędą mogły by ć dokonane ewentualne modyfikacje programu. Ocena programu dokonywana b ędzie przez Rad ę Miasta i Gminy Dolsk co dwa lata na podstawie przedło Ŝonego przez Burmistrza raportu. Przedsi ęwzi ęcia podejmowane w ramach programu nie b ędą znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zarówno na etapie ich realizacji jak i eksploatacji. Ich realizacja słu Ŝyć b ędzie poprawie stanu środowiska na terenie gminy.

16 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2. CHARAKTERYSTYKA I DIAGNOZA AKTUALNEGO STANU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO GMINY DOLSK

2.1. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE GMINY DOLSK Gmina Dolsk poło Ŝona jest w centralnej cz ęś ci woj. wielkopolskiego, w powiecie śremskim. Gmina Dolsk od północy graniczy z Gmin ą Śrem, od wschodu z Gmin ą Ksi ąŜ Wlkp. i Gmin ą Jaraczewo, od południa z Gmin ą Borek Wlkp. i Gmin ą Piaski, od zachodu z Gmin ą Gosty ń i Krzywi ń. Przez obszar gminy przebiega droga wojewódzka nr 434 Kórnik-Śrem-Dolsk-Gosty ń i droga nr 437 Dolsk-Borek, zapewniaj ąca poł ączenie z systemem dróg krajowych. Gmina Dolsk le Ŝy w obr ębie mezoregionu (wg podziału Prof. T. Bartkowskiego) zwanego Pojezierzem Krzywi ńskim, które wchodzi w skład Pojezierza Leszczy ńskiego. Jest to obszar strefy marginalnej l ądolodu o du Ŝych walorach krajobrazowych, na które składaj ą si ę: bardzo urozmaicona rze źba terenu, du Ŝa ilo ść jezior i lasów, ostoje fauny, parki. Obszar gminy znajduje si ę na pograniczu dwóch zlewni: rzeki Warty na północy oraz rzeki Obry – na południu. Główny wododział przebiega z zachodu na wschód. Ró Ŝnice wysoko ści wzgl ędnych mi ędzy stref ą wododziałow ą przechodz ącą przez środek gminy a obni Ŝeniami: Pradoliny Warty na północy i Kanału Obrza ńskiego na południu – wynosz ą od 20 do 30 m. Ró Ŝnice wysoko ściowe i teren pagórkowaty stanowi o atrakcyjno ści poło Ŝenia gminy i miasta Dolsk. Miasto Dolsk oddalone jest od Poznania - ośrodka wojewódzkiego o 54 km, a od ośrodka powiatowego miasta Śrem o 15 km. Powierzchnia gminy wynosi 124,8 km 2, co stanowi 4,1% pow. województwa. Gmin ę zamieszkuje ponad 5,9 tys. osób. Gmina Dolsk ma charakter rolniczy. U Ŝytki rolne zajmuj ą ok. 72% powierzchni gminy, a lasy blisko 20%. Funkcj ą podstawow ą gminy jest tak Ŝe wypoczynek i turystyka. Natomiast pozarolnicza działalno ść gospodarcza oraz gospodarka rybacka s ą funkcjami uzupełniaj ącymi.

2.2. RYS HISTORYCZNY Pocz ątki Dolska si ęgaj ą XII w., kiedy to powstała osada na wa Ŝnym szlaku handlowym z Poznania na Śląsk. Pierwszy raz wspomniana w 1136 r. w bulli gnie źnie ńskiej papie Ŝa Innocentego II jako posiadło ść arcybiskupów gnie źnie ńskich. Pó źniej przez długie wieki, od 1231 r. do1797 r. Dolsk był ośrodkiem klucza maj ątków biskupów pozna ńskich. Prawa miejskie, średzkie otrzymał w 1359 r. z przywileju króla Kazimierza Wielkiego. Od 1793 do 1918 r. Dolsk znajdował si ę pod zaborem pruskim, a w latach 1807–1809 w granicach Ksi ęstwa Warszawskiego. W mie ście znajdował si ę dwór biskupi, jeden z cz ęś ciej odwiedzanych, rozbudowany w XVIII w. Posiadał flotylle na jeziorze oraz winnice na wzgórzach. Mieszka ńcy dumni s ą z zało Ŝenia pierwszego w Wielkopolsce kółka rolniczego (1866r.), którego zadaniem było organizowanie si ę chłopów i doskonalenie kultury rolnej. Wyzwolenie spod panowania pruskiego przyniosło zwyci ęskie Powstanie Wielkopolskie (1918–1919). Po okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1945) miasto powróciło do Polski. Miasto

17 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 zachowało dawny układ urbanistyczny z rynkiem przeci ętym starym szlakiem handlowym i przedmie ściami na stokach wzniesie ń. Obecnie w mie ście działaj ą niewielkie zakłady rzemie ślnicze i usługowe. Brak wielkiego przemysłu oraz urokliwe poło Ŝenie wśród jezior i zalesionych wzniesie ń nadaj ą całej gminie walory turystyczne.

2.3. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE

2.3.1. Planowanie przestrzenne i urbanizacja Miasto Dolsk le Ŝy w odległo ści 54 km na południe od Poznania, jedno z najmniejszych miast w Polsce. Miasto poło Ŝone jest na pofałdowanych – pagórkowatych obszarach pomi ędzy dwoma jeziorami: jeziorem Dolskim Wielkim i jeziorem Dolskim Małym. Główne powi ązanie komunikacyjne ze stolic ą Wielkopolski stanowi droga wojewódzka przebiegaj ąca z kierunku północnego na południe przez tereny przesmyku pomi ędzy jeziorami. Nadanie praw miejskich w 1359 roku przez Kazimierza Wielkiego oraz ukształtowanie okolicy jak i samo poło Ŝenie miasta miały zasadniczy wpływ na jego rozwój przestrzenny. Wielowiekowa historia rozwoju zaowocowała wykształceniem si ę charakterystycznych cz ęś ci miasta:

− centralnej – przestrzeni publicznych - w postaci rynku i śródmiejskiej zabudowy na średniowiecznym schemacie ulic,

− oraz oddalonego na południe zespołu zabudowy Gosty ńskiego Przedmie ścia. Układy urbanistyczne obu zespołów zostały zdefiniowane ju Ŝ w czasach średniowiecza a obecnie zakwalifikowane zostały do historycznie najcenniejszych obszarów miasta. Stanowi ą one zbiór reprezentatywnych cech zabudowy i ukształtowa ń przestrzennych charakterystycznych dla okolicy i tego rejonu Wielkopolski. Na obszarze śródmie ścia dominuje zabudowa w układzie kalenicowym, w postaci pierzei stanowi ących obudow ę ulic i rynku. Wysoko ść zabudowy na przewa Ŝaj ącej cz ęś ci tego obszaru wynosi dwie pełne kondygnacje i poddasze. Drugi obszar zabudowy – Gosty ńskie Przedmie ście charakteryzuje si ę ju Ŝ swobodniejszym układem przestrzennym kalenicowym i szczytowym. Budynki nie stanowi ą ju Ŝ zwartych pierzei, lecz s ą usytuowane swobodniej wzdłu Ŝ drogi. Przewa Ŝaj ą budynki jednokondygnacyjne z poddaszem. Po okresie średniowiecza rozwój miasta nast ępuj ę na obszarach poło Ŝonych w cz ęś ci północno-wschodniej i południowej. Jedn ą z barier rozwoju przestrzennego miasta jest wyst ępowanie naturalnych zbiorników wodnych (jezior). Obecnie oba jeziora s ą sukcesywnie otaczane nowymi terenami rozwojowymi: zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, usług turystycznych i sportowych. Główne zespoły zabudowy wyst ępuj ą obecnie na obszarach zabudowy historycznej, wzdłu Ŝ drogi głównej północ-południe oraz wzdłu Ŝ dróg na kierunku wschód-zachód po obu stronach jezior 6. Obszary te charakteryzuje zabudowa jednorodzinna mieszkalna i mieszkalno – gospodarcza oraz w niewielkim stopniu mieszkalno-zagrodowa. Na nowych terenach rozwojowych dominuje zabudowa

6 Opracowano na podstawie Studium Uwarunkowa ń i kierunków Zagospodarowania Miasta i Gminy Dolsk.

18 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 mieszkaniowa jednorodzinna wolnostoj ąca z zieleni ą, rozplanowana na układzie „falistych” linii dróg zlokalizowanych na stokach północnego i południowego brzegu jeziora Dolskiego Wielkiego. Natomiast najwi ększe kompleksy (obszary) zwi ązane z działalno ści ą gospodarczą, wytwórczo ści ą i rzemiosłem wyst ępuj ą na północnym skraju, przy granicy miasta oraz przy drodze w kierunku wschodnim na południe od jeziora Dolskiego Małego. Wa Ŝnymi przestrzennie elementami zagospodarowania terenów miasta s ą zało Ŝenia parkowe wyst ępuj ące z zabudow ą plebani oraz w rejonie ul. Podrzekta. Na obszar gminy Dolsk składaj ą si ę tereny 19 wsi sołeckich (Bła Ŝejewo, Brze śnica Drzonek, Kotowo, Ksi ęginki, Lipówka, Lubiatowo, Lubiatówko, Małachowo, Masłowo, Mełpin, Mi ędzychód, Mszczyczyn, Nowieczek, Ostrowieczno, Pokrzywnica, Rusocin, Tr ąbinek, Wieszczyczyn), 6 miejscowo ści stanowi ących jednostki osadnicze ni Ŝszego rz ędu oraz miasto Dolsk. Wi ększo ść ośrodków wiejskich charakteryzuje si ę układami przestrzennymi powstałymi na bazie rozwoju dróg komunikacyjnych. S ą to głównie przykłady wsi usytuowanych w pobli Ŝu i na obszarach skrzy Ŝowa ń dróg. Prezentuj ą one układy przestrzenne mieszane, oparte na schemacie wsi przydro Ŝnicy z cechami rozwoju w kierunku schematu wsi wielodro Ŝnicy. S ą równie Ŝ przykłady typowych wsi na schemacie – wielodro Ŝnicy. Zabudowa tych przykładów wsi składa si ę z budynków mieszkalnych jednokondygnacyjnych z poddaszem usytuowanych od strony drogi głównej i budynków gospodarczych w postaci zabudowy zagrodowej zlokalizowanej w gł ębi działek. Dominuj ą układy zabudowy kalenicowej dla obiektów mieszkalnych jak równie Ŝ szczytowej i kalenicowej dla obiektów gospodarczych, sytuowanych wzdłu Ŝ drogi. Ten przykład zabudowy charakteryzuje si ę stosunkowo du Ŝą zwarto ści ą i uporz ądkowaniem, co stanowi przykład ładu przestrzennego w kategoriach zabudowy wiejskiej. W innych wsiach wykształciły się głównie układy przestrzenne na bazie jednej drogi, s ą to tzw. wsie przydro Ŝnice. Ich układ przestrzenny powstał na skutek obudowy drogi głównej na stosunkowo długim odcinku w sposób jednorodny, powtarzalny –obiektami o zbli Ŝonej kubaturze, formie i usytuowaniu wzgl ędem drogi. Wyró Ŝnia si ę tu układy „mi ękkie” i „sztywne” co wynikało z ukształtowania terenu i sposobu wytyczenia drogi: swobodnego z zakr ętami i łukami oraz drogi wzdłu Ŝ linii prostej. Na terenie gminy wyst ępuj ą równie Ŝ przykłady zabudowy siedliskowej, śródpolnej, przysiółków i kolonii, w postaci pojedynczych skupisk zabudowa ń lub zagród. W zwi ązku z post ępuj ącym rozwojem społeczno-gospodarczym miasta i gminy zaistniała konieczno ść zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dolsk. Uchwał ą Nr XXX/199/13 Rady Miasta i Gminy Dolsk z dnia 27 lutego 2013 r. przyj ęto ostatni ą wersj ę Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Miasta i Gminy Dolsk.7

7 Opracowano na podstawie Studium Uwarunkowa ń i kierunków Zagospodarowania Miasta i Gminy Dolsk

19 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.3.2. Struktura u Ŝytkowania gruntów Według danych ewidencyjnych powierzchnia gruntów nale Ŝą cych do gminy Dolsk wynosi 124,8 km 2, co stanowi 4,1% pow. województwa. U Ŝytki rolne zajmuj ą ok. 71,4% pow. gminy, a lasy 19,2%. Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie Dolsk przedstawia si ę nast ępuj ąco.

Tabela 5 Sposób u Ŝytkowania gruntów w gminie Dolsk – według stanu na 10.2012 r. Powierzchnia [ha] Lp. Wyszczególnienie Miasto Gmina Razem

1. UŜytki rolne 441 8 369 8 810 2. Lasy i grunty le śne 4 2 471 2 475 Grunty zabudowane 3. 85 377 462 i zurbanizowane 4. Grunty pod wodami 63 438 501 5. Nieu Ŝytki 27 172 199 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Urz ędu M i G Dolsk.

W przestrzeni gminy dominuj ą u Ŝytki rolne, które stanowi ą 71,4% powierzchni gminy. Z tego 59,5% przypada na grunty orne. Drugie miejsce pod wzgl ędem zajmowanej powierzchni przypada na lasy, które zajmuj ą wraz z gruntami zadrzewionymi 19,2% pow. gminy. Stosunkowo du Ŝa powierzchnia gminy zaj ęta jest przez wody powierzchniowe – 3,9%, co wyró Ŝnia gmin ę spo śród gmin w pow. śremskim. Natomiast tereny zurbanizowane stanowi ą niedu Ŝy, udział w ogólnej powierzchni gminy, bo zaledwie 3,77%. Do dalszego perspektywicznego rozwoju przestrzennego gminy potrzebna jest przestrze ń rozwojowa. Potencjaln ą przestrzeni ą rozwojow ą gminy jest niezurbanizowana przestrze ń rolnicza. Jednak Ŝe w kontek ście ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych, przedmiotem zainteresowania s ą przede wszystkim grunty orne niŜszych klas bonitacyjnych. Grunty orne i sady klasy V i VI zajmuj ą powierzchni ę 3,6% ogółu powierzchni gruntów ornych i sadów. Uwzgl ędniaj ąc fakt, Ŝe ich układ przestrzenny nie zawsze odpowiada potrzebom kształtowania rozwoju gminy, zachodzi konieczno ść przej ęcia na cele rozwojowe tak Ŝe gruntów ornych wykazuj ących wy Ŝsz ą klas ę bonitacyjn ą gleb. Wysoki udział u Ŝytków rolnych oraz lasów i gruntów le śnych w powierzchni gminy zwi ązany jest z rolnicz ą tradycj ą regionu i świadczy o znacz ącej roli rolnictwa na terenie gminy. Z kolei udział kompleksów przyrodniczych, tj. lasów, gruntów le śnych odgrywa istotn ą rol ę w obrazie gminy, wzbogacaj ąc jej walory krajobrazowe. Czynniki te stanowi ą siln ą determinant ę rozwoju gminy.

20 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.3.3. Własno ść gruntów i budynków

Własno ść gruntów

Własno ść gruntów na terenie gminy Dolsk obrazuje poni Ŝsze zestawienie: Tabela 6 Własno ść gruntów na terenie Miasta i Gminy Dolsk według stanu na 31.12.2012 r. Powierzchnia [ha] Lp. Sektor własno ściowy ha % Grunty Skarbu Pa ństwa (zasoby własno ści 1. 3540 28 rolniczej SPPGL, pa ństwowe osoby prawne) Grunty komunalne (grunty jednostek 2. 329 2,6 samorz ądu terytorialnego) Grunty prywatne (osoby fizyczne, 3. indywidualne gospodarstwa rolne, 8607 69,4 spółdzielnie, ko ścioły i zw. wyznaniowe) 4. Razem 12 476 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Śremie.

Zasoby mieszkaniowe

Zasoby mieszkaniowe opieraj ą si ę głownie na własno ści prywatnej. Samorz ąd stwarza warunki do rozwoju budownictwa indywidualnego st ąd zasoby mieszka ń komunalnych ograniczaj ą si ę do 42 lokali o ł ącznej powierzchni 2 017,25 m 2.

2.3.4. Infrastruktura techniczna

Układ drogowy i komunikacyjny

Szkielet dróg Miasta i Gminy Dolsk opiera si ę na dwóch drogach wojewódzkich i dziewi ęciu drogach powiatowych. Modernizacja dróg i poprawa jako ści ich nawierzchni przebiega wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych o najwi ększym nat ęŜ eniu ruch na kierunku Śrem –Pozna ń i Dolsk – Gosty ń. Przez teren gminy Dolsk przebiegaj ą nast ępuj ące odcinki dróg: Drogi wojewódzkie:

• Droga nr 434 Kostrzyn – Rawicz – 12,674 km

• Droga nr 437 Dolsk – Koszkowo (gm. Borek Wlkp.) – 5,430 km Drogi powiatowe o ł ącznej długo ści 65,2 km, w tym 63,1 km utwardzonych:

• Droga nr 4093 Mszczyczyn – Grabonóg (gm. Piaski)

• Droga nr 4091 Lipówka – Brze śnica

• Droga nr 4085 Nowieczek - Ksi ęginki

21 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

• Droga nr 4082 Ostrowieczno – Mchy (gm. Ksi ąŜ Wlkp.)

• Droga nr 4080 Dolsk – Ksi ąŜ Wlkp.

• Droga nr 4078 Masłowo – Dobczyn (gm. Śrem)

• Droga nr 4075 Nochówko (gm. Śrem) – Mi ędzychód

• Droga nr 4073 Śrem – Dolsk

• Droga nr 4070 Kadzewo (gm. Śrem) – Konarskie (gm. Ksi ąŜ Wlkp.)

• Droga nr 4068 Dalewo (gm. Śrem) - Mełpin

• Droga nr 3922 Dolsk ul. Gosty ńskie Przedmie ście i ul. Podrzekta – Bie Ŝyń (gm. Krzywi ń) oraz 4,83 km dróg o nawierzchni gruntowej:

• Droga nr 3922 Dolsk ul. Podrzekta – Łagowo (gm. Krzywi ń)

• Droga nr 4078 Rusocin – Dobczyn (gm. Śrem)

• Droga nr 4082 Lipówka – Podlesie

• Droga nr 4091 Brze śnica – Studzianna (gm. Borek Wlkp.) Drogi gminne o ł ącznej długo ści 56 km, w tym 22 km o nawierzchni utwardzonej.

Stan techniczny dróg w gminie jest niezadowalaj ący. W najbli Ŝszym czasie przewidziane jest zako ńczenie prac zwi ązanych z modernizacj ą drogi wojewódzkiej nr 434.

Tabela 7 Układ komunikacyjny gminy w tym utwardzone Lp. Rodzaj drogi Długo ść ogółem [km] [km] 1. Drogi krajowe ------2. Drogi wojewódzkie 18 18 3. Drogi powiatowe 66 63 4. Drogi gminne 56 22 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Urz ędu M i G Dolsk.

Komunikacja autobusowa Przewozy pasa Ŝerskie s ą wykonywane przez PKS oraz przewo źników prywatnych głównie w kierunku Śremu, Poznania i Gostynia. Dzi ęki poł ączeniom autobusowym mo Ŝna dotrze ć do wielu miejscowo ści gminy oraz najbli Ŝszych miast. W du Ŝej mierze komunikacja autobusowa zast ępuje brak dost ępno ści bezpo średniej do przewozów PKP. Komunikacja kolejowa Praktycznie Gmina Dolsk nie posiada bezpo średniego dost ępu do komunikacji kolejowej. Usługi świadczone przez PKP, czy przewozy regionalne odbywaj ą si ę po linii kolejowej Pozna ń – Ko ścian, z których to stacji po średnich tej linii przebiegaj ącej najbli Ŝej gminy mieszka ńcy Gminy Dolsk mog ą

22 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 korzysta ć realizuj ąc swoje potrzeby korzystania z tej formy podró Ŝy na trasach lokalnych, krajowych i międzynarodowych w oparciu o w ęzeł PKP w Poznaniu Głównym.

Komunikacja lotnicza Dolsk le Ŝy w strefie oddziaływania Portu Lotniczego Pozna ń Ławica – port lotniczy jest poło Ŝony w odległo ści 55 km od centrum gminy i dzi ęki temu mieszka ńcy maj ą dost ęp do portów lotniczych całego świata. Unia Europejska zakłada, Ŝe „komfort inwestycyjny i turystyczny” mie ści si ę w granicach do 60 km od najbli Ŝszego mi ędzynarodowego portu lotniczego.

Gospodarka wodno – ściekowa

Sie ć wodoci ągowa Wszystkie jednostki osadnicze na terenie gminy Dolsk s ą zwodoci ągowane (korzystaj ą głównie z wodoci ągów komunalnych, w sporadycznych przypadkach z zakładowych – prywatnych). Realizacja inwestycji wodoci ągowej Ostrowieczno-Lipówka zapewni wszystkim miejscowo ściom dost ępno ść do wodoci ągów komunalnych. 8 Wyj ątek stanowi ć b ędą pojedyncze budynki znacznie oddalone od terenów zainwestowanych, których mieszka ńcy zaopatruj ą si ę w wod ę z własnych studni. Długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 104 km.

• Liczba stacji uzdatniania wody – 3 szt. (Dolsk, Wieszczyczyn, Małachowo)

• Liczba przył ączy prowadz ących do budynków – 1325

• Uj ęcia wody – 3 szt.

• Wodoci ągi grupowe: istniej ące 3 szt.

• Podmiot odpowiedzialny za zaopatrzenie w wod ę – Zakład Gospodarki Komunalnej w Dolsku

Charakterystyka stacji uzdatniania wody: 3 3 • SUW Dolsk - Dwustopniowa, Q eksploatacyjne 105 m /h, Qd max 1856 m /h, Zbiornik retencyjny 250 m 3 3 3 • SUW Wieszczyczyn - Dwustopniowa, Q eksploatacyjne 26 m /h, Qd max 633 m /d, Zbiornik retencyjny 1 x 75m3 , 1 x 50 m 3 3 3 • SUW Małachowo – jednostopniowa, Q eksploatacyjne 11,5 m /h, Qd max 274 m /d, Zbiornik retencyjny – brak

Studnie i stacje wodoci ągowe:

8 Opracowano na podstawie Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dolsk z perspektyw ą do 2016 roku.

23 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

3 • Studnia gł ębinowa SUW Dolsk o wydajno ści 105 m /h

• Studnia gł ębinowa Tr ąbinek – 1 szt.

• Studnia gł ębinowa Wieszczyczyn – 2 szt.

• Studnie gł ębinowe Hydrofornia Małachowo – 2 sztuki

Na terenie gminy prawie 71% powierzchni stanowi ą u Ŝytki rolne. W okresach wegetacyjnych odczuwany jest cz ęś ciowy deficyt wody. Dla poprawy warunków retencyjnych. Przyj ęty przez samorz ąd Gminy Dolsk Program Ochrony Środowiska z perspektyw ą do roku 2016 roku zaleca: − Zachowanie i odbudow ę małych i okresowych zbiorników wodnych - głównie stawów wiejskich i oczek wodnych, wprowadzanie obudowy biologicznej brzegów, − Zalesianie nieu Ŝytków i gruntów najsłabszych, rekultywowanie wyrobisk poeksploatacyjnych poprzez zalesienie, − Zagospodarowywanie wód opadowych i roztopowych na terenie posesji, − Propagowanie zachowa ń sprzyjaj ących oszcz ędzaniu wody przez działania edukacyjno – promocyjne.

Stopie ń zwodoci ągowania gminy wynosi 99%, a stan sieci okre śla si ę jako dobry dla wodoci ągów grupowych i niezadowalaj ący dla sieci lokalnych bazuj ących na własno ści prywatnej. Sie ć ta jest w złym stanie technicznym i nie pozwala na przył ączenie nowych u Ŝytkowników. Głównym celem w zakresie ochrony środowiska wodnego przyj ętym przez gmin ę Dolsk w programie ochrony środowiska jest zabezpieczenie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w odpowiedniej ilo ści i dobrej jako ści poprzez modernizacj ę uj ęć i źródeł wody, ochron ę uj ęć wody, popraw ę warunków retencyjnych racjonalne, gospodarowanie zasobami wodnymi, oraz ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych i sanitacj ę gminy.

Sie ć kanalizacyjna Gospodarka ściekowa na terenie gminy Dolsk realizowana jest za pomoc ą dwóch systemów kanalizacyjnych: Dolsk i Śrem opartych na istniej ących oczyszczalniach ścieków w Dolsku i Śremie (poza granicami gminy). W porozumieniu mi ędzygminnym pomi ędzy gminami Śrem i Dolsk dotycz ącym powierzenia przez gmin ę Dolsk gminie Śrem zadania kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków poprzez podł ączenie cz ęś ci gminy Dolsk do infrastruktury kanalizacyjnej gminy Śrem mówi si ę o podł ączeniu do sieci nast ępuj ących miejscowo ści Drzonek, Wieszczyczyn, Rusocin i Masłowo. W stosunku do dwóch pierwszych miejscowo ści inwestycja została ju Ŝ zrealizowana. Aglomeracja Dolsk wyznaczona została na mocy rozporz ądzenia nr 105/06 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 15 maja 2006 r., obejmuj ąca swym zasi ęgiem tereny o równowa Ŝnej liczbie

24 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 mieszka ńców 5000, obj ęte systemem kanalizacji zbiorczej zako ńczonej oczyszczalni ą ścieków zlokalizowan ą w mie ście Dolsk. Cała aglomeracja Dolsk obejmuje: miasto Dolsk i miejscowo ści: Kotowo, Małachowo i Ksi ęginki.

• Długo ść sieci kanalizacyjnej: 16,7 km

• Długo ść przył ączy prowadz ących do budynków: 2,5 km

• Liczba podł ączonych gospodarstw domowych: 354 szt.

• Charakterystyka oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Dolsku przy ul. Ko ścia ńska 15 − typ: biologiczna − wydajno ść : 220 m 3/doba , − moc przerobowa: 2000 RLM

Aglomeracja Dolsk (PLWI138) według KPOSK zaliczona została do grupy aglomeracji priorytetowych dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego. Pozostałe miejscowo ści le Ŝą ce w północnej cz ęś ci gminy na mocy porozumienia gmin Dolsk i Śrem będą podł ączane do sieci kanalizacyjnej odprowadzaj ącej ścieki do oczyszczalni komunalnej w Śremie. Porozumienie to jest ju Ŝ realizowane. Dla małych jednostek osadniczych oraz zabudowy rozproszonej nale Ŝą cej terytorialnie do wi ększych jednostek przewidziano zastosowanie kanalizacji lokalnych opartych na oczyszczalniach przydomowych. Ograniczenie negatywnego wpływu zanieczyszcze ń obszarowych północno- zachodnia cz ęść gminy Dolsk znajduje si ę w strefie buforowej obszaru szczególnie nara Ŝonego na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych – „zlewni Rowu Racockiego” (gminy Krzywi ń i Śrem). Programy działań wprowadzone rozporz ądzeniami Dyrektora RZGW w Poznaniu, maj ą na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszarów szczególnie nara Ŝonych są realizowane przez kolejne cztery lata od dnia wej ścia w Ŝycie rozporz ądze ń. Programy dotycz ą gospodarstw rolnych i hodowlanych oraz ferm stanowiących najwi ększe potencjalne źródło emisji zwi ązków azotu. Identyfikacji gospodarstw wg okre ślonych kryterium dokonały gminy przy współpracy z WODR. Programy zawieraj ą podstawowe kierunki i zakres działa ń oraz konieczne środki zaradcze, umo Ŝliwiaj ące zmniejszenie zanieczyszczenia wód spowodowanego głównie przez azotany pochodz ące z działalno ści rolniczej. Działania te sprowadzaj ą si ę mi ędzy innymi do poprawy praktyki rolniczej, edukacji i doradztwa dla rolników, kontroli rolniczych źródeł zanieczyszcze ń. Reasumuj ąc – główne cele gminy w zakresie oczyszczania ścieków to budowa i modernizacja systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków – realizacja zada ń okre ślonych w KPO ŚK, wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków dla terenów zabudowy nie obj ętej zbiorowymi systemami kanalizacyjnymi, współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdra Ŝania dobrych praktyk rolniczych, niezb ędnych dla skutecznej ochrony wód przed

25 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 zanieczyszczeniami obszarowymi (odpływ azotu) oraz wspieranie budowy zbiorników na gnojowic ę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych 9.

Gospodarka odpadami Zgodnie z ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391 z pó źn. zm.), od dnia 1 lipca 2013 r. obowi ązuj ą nowe zasady w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Gmina Dolsk uznała, Ŝe główny cel ekologiczny najlepiej zostanie zrealizowany poprzez przyst ąpienie do regionalnego systemu gospodarki odpadami opartego na Centrum Zagospodarowania Odpadów "SELEKT" w Czempiniu (zakład w Piotrowie Pierwszym), skupiaj ącego 17 wielkopolskich gmin z pi ęciu powiatów. W obszarze obsługi CZO znalazło si ę około 240 tys. mieszka ńców. Zakład został oddany do uŜytku w lipcu 2011 roku. Koszt inwestycji wyniósł około 38 milionów złotych. Zadania realizowane przez gmin ę b ędą podporz ądkowane prawidłowemu funkcjonowaniu systemu, a wi ęc zwi ązane b ędą z rozwijaniem selektywnej zbiórki odpadów, w tym równie Ŝ biodegradowalnych i niebezpiecznych oraz prowadzeniem kampanii edukacyjno – informacyjnej wspieraj ącej m.in. selektywn ą zbiórk ę. W zakresie gospodarki odpadami przewidziano równie Ŝ rekultywacj ę składowiska w Pokrzywnicy zamkni ętego w 2005 roku. Dla osi ągni ęcia zało Ŝonych celów, konieczne jest wg przyj ętego Programu Ochrony Środowiska podj ęcie na terenie gminy nast ępuj ących działa ń w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi:

• podnoszenie świadomo ści społecznej mieszka ńców, w szczególno ści w zakresie minimalizacji wytwarzania odpadów;

• podniesienie skuteczno ści zbiórki odpadów zmieszanych, głównie poprzez objęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowan ą zbiórk ą;

• podniesienie skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych, odpadów biodegradowalnych oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w strumieniu odpadów komunalnych;

• wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym, w tym budowa zakładu zagospodarowania odpadów;

• utrzymanie przez gmin ę kontroli nad zakładami przetwarzania odpadów komunalnych, co jest istotne z punktu widzenia rozwoju racjonalnej gospodarki odpadami;

• wdra Ŝanie nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

• redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawarto ści składników ulegaj ących biodegradacji poprzez wprowadzenie selektywnej zbiórki tych odpadów i kierowanie ich do kompostowania.

9 Opracowano na podstawie Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dolsk z perspektyw ą do 2016 roku.

26 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

W mie ście i gminie Dolsk głównym celem gospodarki odpadami do roku 2016 jest zminimalizowanie ilo ści wytwarzanych odpadów oraz wdro Ŝenie nowoczesnych systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania

Cele szczegółowe w okresie długoterminowym:

• deponowanie na składowiskach nie wi ęcej ni Ŝ 50 % wszystkich odpadów komunalnych (2015),

• zapewnienie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania (w stosunku do roku 1995):do dnia 31 grudnia 2013 r. - do nie wi ęcej ni Ŝ 50 % wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, do dnia 31 grudnia 2020 r. - do nie wi ęcej ni Ŝ 35 % wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji. Organizacj ą i wykonaniem usług odbioru odpadów na terenie Gminy Dolsk zajmuje si ę Zwi ązek Mi ędzygminny Centrum Zagospodarowania Odpadów „SELEKT” z siedzib ą w Czempiniu.

Sposób zbiórki odpadów niesegregowanych na terenie gminy jest typowy dla warunków okre ślonych ustaw ą i nie odbiega pod wzgl ędem technicznym (stosowanych pojemników, samochodów) od standardów przyj ętych w tej materii. Zbiórka odpadów wielkogabarytowych w sposób zorganizowany odbywa si ę w okre ślonych harmonogramem terminach.

Zaopatrzenie w gaz Sie ć gazownicza w gminie jest własno ści ą PSG Sp. z o.o. , która to spółka zajmuje si ę równie Ŝ eksploatacj ą i dystrybucj ą gazu. Odbiorcy w gminie Dolsk s ą zasilani gazem ziemnym Gz-35. W roku 2010 nast ąpiła zmiana na zasilanie gazem Gz-50. Tylko do kilku miejscowo ści na terenie gminy doprowadzona jest gazowa sie ć dystrybucyjna: − Dolsk, − Drzonek, − Kotowo, − Masłowo. Długo ści sieci gazowniczej średniego ci śnienia: − Miejscowo ść : Dolsk – miasto 10 921m − Dolsk – obszar wiejski 7 821 m Miejscowo ść Dolsk, Drzonek, Kotowo, Masłowo zasilane s ą sieci ą gazow ą od strony Śremu. Przewiduje si ę równomierny wzrost zapotrzebowania na gaz w kolejnych latach i dysponuje si ę du Ŝymi rezerwami na pokrycie wzrostu zapotrzebowania. Firma WOSD Sp. z o.o. Oddział – Zakład

27 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Dystrybucji Gazu Pozna ń dysponuje sieci ą gazow ą na terenie gminy Dolsk zdoln ą do dostawy gazu ziemnego dla inwestorów na terenach przeznaczonych pod aktywizacj ę gospodarcz ą. Firma dystrybucyjne sieci gazowe wykonuje na własny koszt i pobiera jedynie opłaty przył ączeniowe zgodnie z zatwierdzon ą przez Prezesa URE obowi ązuj ącą taryf ą gazow ą. Budowa sieci gazowej jest realizowana w przypadku zaistnienia technicznych i ekonomicznych warunków dostarczania gazu, a zainteresowany zawarciem umowy o przył ączenie lub umowy sprzeda Ŝy gazu spełni warunki przył ączenia do sieci i odbioru. Łączna długo ść sieci niskiego i średniego ci śnienia wynosi 18,7 km. Na podstawie danych uzyskanych z WSG S.A. nie mo Ŝna precyzyjnie okre śli ć ile pojedynczych mieszka ń korzysta z ogrzewania gazowego, gdy Ŝ budynki wielorodzinne zasilane z jednej kotłowni gazowej te Ŝ s ą wymienione jako odbiorcy z ogrzewaniem. Szacuje si ę, Ŝe z gazu ziemnego korzysta ponad 10 % mieszka ń gminy Dolsk. Pozostał ą ilo ść gazu zu Ŝywaj ą obiekty gminy, zakłady przemysłowe i inni odbiorcy – handel i usługi. Wśród odbiorców indywidualnych i przył ączy do budynków usługowo handlowych oraz zakładów produkcyjnych wyst ępuje systematyczny przyrost liczby odbiorców gazu. ZuŜycie gazu ro śnie bardziej dynamicznie wśród odbiorców domowych ni Ŝ usługowych i przemysłowych. Ten wzrost zu Ŝycia wynika przede wszystkim ze wzrostu liczby odbiorców korzystaj ących z gazu ziemnego. Z obserwacji procesów inwestycyjnych obszarze infrastruktury ciepłowniczej oraz danych dotycz ących szacunkowego zapotrzebowania na ciepło mo Ŝna wyci ągn ąć wniosek, Ŝe indywidualni odbiorcy gazu rezygnuj ą z tego ekologicznego sposobu ogrzewania lub korzystają równocze śnie z alternatywnych kotłowni w ęglowych . Brak ch ęci przył ączenia wynika głównie z konieczno ści poniesienia dodatkowych kosztów przył ączenia oraz przeróbki systemu ogrzewania. Cz ęść mieszka ńców gminy rezygnuje z ogrzewania gazowego z powodu wysokich – ich zdaniem – kosztów tego typu ogrzewania. W ich przypadku zaopatrzenie w ciepło pokrywane jest przewa Ŝnie poprzez paleniska piecowe lub – w nowszych budynkach – lokalne instalacje centralnego ogrzewania. Głównym paliwem dla tych odbiorców jest w ęgiel i jego pochodne (miał, koks, brykiet, ekogroszek).

Telekomunikacja Gmina Dolsk obsługiwana jest przez sieci telekomunikacyjne. Obszar równie Ŝ pokrywaj ą swym zasi ęgiem operatorzy telefonii komórkowej: Plus, T - Mobile, Orange oraz Play.

28 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.4. GOSPODARKA

2.4.1. Rolnictwo Uwarunkowania glebowe

Gmina Dolsk charakteryzuje si ę znaczn ą przestrzenn ą zmienno ści ą gleb. Dobre gleby III i IV klas wytworzone na piaskach gliniastych i zalegaj ące na iłach i glinie wyst ępuj ą w centralnej i zachodniej cz ęś ci gminy. We wschodniej cz ęś ci gminy przewa Ŝaj ą gleby gorsze V i VI klas bonitacyjnych. Wyst ępuj ące w dolinach torfy i gleby murszowate klas III i IV stanowi ą u Ŝytki zielone. Gleby bardzo dobre i dobre tj. kl. II – IVa zajmuj ą nieco ponad połow ę (52%) ogółu gruntów ornych gminy. Wyst ępuj ą szczególnie we wsiach: Drzonek, Masłowo, Mi ędzychód, Mszczyczyn i Wieszczyczyn, tworz ąc wi ększe areały tych dobrych gleb. Najlepsze gleby typu pszenno – buraczanego (kompleksy 1, 2, 3, 8) zajmuj ą prawie 1/3 ogółu gruntów ornych gminy a ści śle ok. 28%. Uprawy uniwersalne prowadzone s ą na ok. 21% powierzchni gruntów ornych, na glebach kompleksu 4 Ŝytnio bardzo dobrego. Najwi ększ ą powierzchni ę (ok. 2800 ha, tj. 36,5%) zajmuj ą kompleksy 5 i 6 na których uprawiane jest głównie Ŝyto i ziemniaki. Z u Ŝytków zielonych wyra źnie przewa Ŝa kompleks 2 z (ponad 74% ich powierzchni). Pozostał ą cz ęść zajmuje kompleks 3z. S ą to w szczególno ści gleby torfowe lub słabo uwilgotnione gleby murszowate. Uwzgl ędniaj ąc do ść wysok ą zawarto ść bonitacyjn ą gleb oraz ich przydatno ść dla prowadzenia intensywnych upraw polowych nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe gmina posiada korzystne warunki do rozwoju rolnictwa wysokoprodukcyjnego. Świadczy o tym równie Ŝ stosunkowo wysoki ogólny wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który wg IUNGU-u w Puławach dla gminy Dolsk wynosi 67,5 punktu i jest wielko ści ą zbli Ŝony do średniego wska źnika dla województwa wielkopolskiego, który wynosi 63,4 pkt. Jest on równie Ŝ korzystny na tle gmin województwa wielkopolskiego, gdzie wielko ści skrajne tego wska źnika wahaj ą si ę od 42,3 punktu w gminach Czajków, Kraszewice (powiat ostrzeszowski) do 94,9 punktu w gminie Pogorzela ( powiat gosty ński). W powierzchni ogólnej gminy najwi ększy udział maj ą u Ŝytki rolne – ponad 71%, w tym prawie 60% stanowi ą grunty orne. Ł ąki i pastwiska zajmuj ą 9% ogólnej powierzchni gminy, przy czym najwi ększe ich powierzchnie wyst ępuj ą we wsiach Lubiatowo i Mszczyczyn. Udział lasów i gruntów zadrzewionych wynosi ok. 19% i jest ni Ŝszy od średniego wska źnika lesisto ści dla województwa wielkopolskiego, który kształtuje si ę na poziomie ok. 26%. Ze wzgl ędu na liczne wyst ępuj ące jeziora oraz stawy gmina Dolsk charakteryzuje się stosunkowo wysokim udziałem (ca 4%) wód powierzchniowych, który mo Ŝe by ć jedynie porównywalny z rejonami wi ększych skupisk jezior w województwie wielkopolskim takimi jak: Pojezierze Mi ędzychodzko – Sierakowskie, okolice Gniezna, Leszna i Wolsztyna.

29 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Gospodarstwa rolne Procesem przekształce ń i regulacji stosunków własno ściowych w rolnictwie gminy Dolsk obj ęte zostały głównie grunty dawnych gospodarstw. W efekcie zmian własno ściowych gruntami tymi dysponuje obecnie Agencja Nieruchomo ści Rolnych od której ziemie te w wi ększo ści dzier Ŝawi ą, rzadziej wykupuj ą na własno ść osoby fizyczne oraz spółki. Na miejsce istniej ących gospodarstw popegeerowskich powstały nowe b ędące w gestii prywatnych administratorów, dzier Ŝawców lub wła ścicieli spółek. Powstałe gospodarstwa maj ą w tym przypadku w wi ększo ści charakter gospodarstw wielkoobszarowych. Poza tym podstaw ą gospodarstw rolnych w gminie Dolsk s ą gospodarstwa indywidualne. Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych kształtuje si ę w przewadze 1- 2 hektarowych gospodarstw rolnych ( 33 % ) oraz 2- 5 hektarowych ( 24 % ). Gospodarstwa indywidualne powy Ŝej 15 ha stanowią niecałe 13 % wszystkich gospodarstw indywidualnych. Agroturystyka Wa Ŝnym elementem rozwoju rolnictwa jest rozwijaj ąca si ę w ostatnich latach agroturystyka. Jej dynamiczny rozwój na terenie gminy Dolsk inspirowany był przede wszystkim przy wsparciu środków Unii Europejskiej dost ępnych min. Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Noclegi w Dolsku i okolicach to propozycje samego noclegu, jak i noclegu z wy Ŝywieniem. Dolsk i okolice oraz rejon oferuj ą ciekawe noclegi - pokoje jednoosobowe, dwuosobowe, trzyosobowe z dostawk ą lub bez w bardzo przyst ępnych cenach.

2.4.2. Le śnictwo Lasy zajmuj ą powierzchnie 2390 ha, co stanowi 19,1% powierzchni terenu gminy. Jest to wska źnik nieco ni Ŝszy od średniej w powiecie (20,3%) i zdecydowanie ni Ŝszy od średniej krajowej (ok. 27%). Wyst ępuj ą głównie na obszarach pagórkowa- tych we wschodniej, południowo-zachodniej i środkowej cz ęś ci gminy. Wśród typów siedliskowych przewa Ŝaj ą: − las mieszany − bór mieszany świe Ŝy z przewaga drzewostanów sosnowych, − w mniejszej ilo ści wyst ępuj ą: bór świe Ŝy, las wilgotny i las olchowy.

Wiekowo s ą to drzewostany równe, od młodników do starodrzewu powy Ŝej 40 lat .

Zdecydowana wi ększo ść zaliczana jest do lasów ochronnych o funkcjach: glebochronnych, wodochronnych i masowego wypoczynku. Zadrzewienia i zakrzewienia (śródpolne, przywodne i przydro Ŝne – ł ącznie ok. 6 ha) zabezpieczaj ą równowag ę ekologiczna w środowisku przyrodniczym oraz stanowi ą element atrakcyjno ści krajobrazu gminy.

30 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Parki krajobrazowe podworskie W gminie znajduje si ę 12 parków krajobrazowych, o ł ącznej powierzchni ok. 42 ha. S ą to parki podworskie ze starym i zró Ŝnicowanym drzewostanem, stanowi ące oaz ę wśród pól. 11 spo śród nich obj ęto prawną ochron ą konserwatorsk ą (wpisano do rejestru zabytków). Pomniki przyrody Do pomników przyrody na terenie gminy zaliczono: − pojedyncze i grupowe okazy drzew na terenie parków podworskich, − 2 głazy narzutowe na terenie lasów w Brze śnicy. Pomniki stanowi ą zasoby kultury materialnej i znajduj ą si ę pod nadzorem WKZ. Rezerwat Przyrody „Miranowo” Jest najstarszym rezerwatem Ziemi Śremskiej powołanym w 1971r. na powierzchni 4,78 ha. Obejmuje południowo-zachodni brzeg Jez. Dolskiego Wielkiego. Zaliczany jest do kategorii rezerwatów florystycznych posiadaj ących naturalne zbiorowiska ro ślinno ści łąkowej i szuwarowej. Wśród nich wyst ępuj ą relikty epoki lodowcowej.

2.4.3. Podmioty gospodarcze Na terenie gminy Dolsk w ramach wpisu dokonanego w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalno ści Gospodarczej roku figurowało ponad 360 firm. Cz ęść z nich wprawdzie była nieaktywna lub działalno ść była okresowo zawieszona, ale w stosunku do roku 2003 (poprzedniego okresu planowania strategicznego i tu Ŝ przed wej ściem Polski w struktury UE) nast ąpił wzrost ilo ści firm o ponad 25%. To, Ŝe samo miasto Dolsk jak i pozostałe miejscowo ści le Ŝą stosunkowo daleko od miasta Poznania nie świadczy w Ŝaden sposób o poziomie czy jako ści oferty produkcyjnej czy usługowej zlokalizowanych w gminie Dolsk przedsi ębiorstw. Poza firmami zarejestrowanymi w CEiIDG istniej ą firmy których status oparty jest o kodeks handlowy a ich wła ściciele nie s ą mieszka ńcami gminy Dolsk. Firmy te skorzystały z bogatej oferty inwestycyjnej gminy. Mikro i cz ęść małych firmy działaj ą głównie w bran Ŝy budowlanej, handlu, transporcie i usługach. Pozostałe małe firmy i średniej wielko ści przedsi ębiorstwa ( wg klasyfikacji UE) działaj ą w obszarach usług hotelarskich i produkcji. Z uwagi na fakt, Ŝe dokumenty strategiczne i planistyczne nie mog ą zawiera ć nazw i adresów firm świadcz ących konkretne usługi z uwagi na publiczno ść tych dokumentów a przez to szczególn ą ostro Ŝno ść w zachowaniu równowagi konkurencyjnej to nie sposób nie wyró Ŝni ć Miasta i Gminy Dolsk w zakresie omówienia bran Ŝ działalno ści gospodarczej funkcjonuj ących na terenie gminy. S ą to działalno ści wyró Ŝniaj ące si ę wysok ą technologi ą min. wspart ą środkami programów Unii Europejskiej takie jak odlewnictwo ci śnieniowe i kokilowe, działalno ści nietypowe takie jak budowa, produkcja i renowacja bryczek i powozów konnych, firma informatyczna czy wysokiej klasy oferta hotelowa i konferencyjna.

31 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.4.4. Turystyka i zagospodarowanie turystyczne Pod koniec 2013 r. w gminie i mie ście Dolsk zlokalizowany był 1 hotel kategorii***, kwatery, prywatne, o środek wypoczynkowy, domki letniskowe i kwatery agroturystyczne . Daje to ł ącznie ponad 300 miejsc noclegowych plus dodatkowo pole namiotowe s ą wstanie przyj ąć ok 100 osób. Ruch turystyczny nigdy nie był badany, szacuje Ŝe turystów w skali roku przewija si ę ok. 10 tys. Infrastruktura turystyczna, w tym liczne szlaki rowerowe, piesze i konne sprawiaj ą, Ŝe ta gał ąź gospodarki staje si ę wiod ąca z perspektyw ą na dalszy rozwój. Zaanga Ŝowanie samorz ądu m.in. w zagospodarowanie terenów przyjeziornych, budowa plaŜ, boisk sportowych ogólnie dost ępnych, pomostów, ście Ŝek spacerowych przy udziale środków UE powoduje, Ŝe wzrasta zainteresowanie nie tylko turystów ró Ŝnymi formami sp ędzania wolnego czasu na terenie gminy, ale inwestorów bran Ŝy turystycznej. Nowo powstałe szlaki turystyczne min. "Podró Ŝe z Panem Tadeuszem" czy "Wielka Pętla Wielkopolska" powoduj ą coraz wi ększe zainteresowanie turystów tzw. turystyk ą historyczn ą.

Ponadto przez obszar gminy prowadz ą nast ępuj ące szlaki: a) szlak turystyki pieszej – zielony wiod ący z Ko ściana przez Lubi ń i le śniczówk ę Miranowo, a w obszarze Dolsk le śniczówka Brzednia, Lubiatówko, Dolsk, Ostrowieczko, Ostrowieczno, Bła Ŝejewo i dalej w kierunku Ksi ąŜ a Wlkp., Nowego Miasta do Jarocina, b) szlak turystyki rowerowej prowadz ący ze Śremu przez Chrz ąstowo, Dobczyn, a w obszarze gminy przez Rusocin – Bła Ŝejewo – Ostrowieczno – Dolsk – Lubiatówko - Mełpin do Nochówka i dalej do Śremu, c) szlak pieszy i rowerowy „Pagórki Dolskie”, zielony, prowadz ący z Dolska przez Ostrowieczko, Ostrowieczno, Brze śnica – Lipówka – Bła Ŝejewo – Tr ąbinek – Dolsk, d) szlak rowerowy „Polnymi drogami”, czarny, prowadz ący ze Śremu przez Pysz ącą, Wieszczyczyn, Rusocin, Bła Ŝejewo – Tr ąbinek – do Dolska, e) szlak rowerowy „Dziesi ęciu jezior”, czerwony, prowadz ący z Dolska przez ul. Podrzekt ę, Miranowo, Cichowo, Dalewo, Mórka, Lubiatówko, Dolsk. Obok szlaków turystycznych wyposa Ŝeniem rekreacyjnym gminy s ą równie Ŝ wiejskie k ąpieliska w Nowieczku, Lubiatówku, Lubiatowie, Gawronach, Drzonku.

Walory przyrodnicze

Gmina Dolsk stanowi obszar potencjalnie atrakcyjny turystycznie ze wzgl ędu na swoje uwarunkowania naturalne (du Ŝa ilo ść jezior, lasów, niski stopie ń zanieczyszczenia środowiska). Do elementów podnosz ących konkurencyjno ść gminy nale Ŝą m.in. jeziora. Najwa Ŝniejsze z nich pod wzgl ędem krajobrazowym i rekreacyjnym nale Ŝą do zlewni Rowu Racockiego, w którym znajduje si ę 7 jezior. Nad J. Dolskim Wielkim poło Ŝony jest m.in. rezerwat florystyczny Miranowo o pow. 4,8 ha.

32 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

W gminie Dolsk jest a Ŝ 12 jezior i s ą to: Grzymisławskie – 183,9 ha, Nowiec – 24,0 ha, Dolskie Wielkie – 166,6 ha, Dolskie Małe – 5,0 ha, Mełpi ńskie Małe – 13,4 ha, Mełpi ńskie Wielkie – 15,6 ha, Brzednia – 14,0 ha, Lubiatówko – 32,9 ha, Ostrowieczno – 62,5, Turek – 8,0 ha, Tr ąbinek – 17,8 ha, Cichowo -Mórka – 201,0 ha. Cz ęść jezior jest wykorzystywana dla celów hodowli ryb – J. Lubiatówko, J. Mełpi ńskie, J. Grzymisławskie, J. Nowiec, J. Dolskie Wlk , J. Dolskie Mł., Ostrowieczno. Innym elementem zwi ększaj ącym turystyczn ą konkurencyjno ść gminy s ą lasy, które obejmuj ą ok. 20% ogólnej powierzchni gminy i nale Ŝą do Nadle śnictwa Piaski. Najwi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą w pobli Ŝu głównego układu dolin i dziel ą si ę na dwa zespoły:

• zespół le śny Mełpin – Cichowo – Miranowo.

• zespół le śny wschodni Ostrowieczno – Brze śnica – Wło ściejewice. Oba zespoły wyst ępuj ą na obszarze wysoczyzny pagórkowatej oraz cz ęś ciowo w rejonie pagórków moreny czołowej. S ą to siedliska borowe i lasu mieszanego, z przewag ą drzewostanów powy Ŝej 40 lat. Młodsze drzewostany wyst ępuj ą w rynnie jezior, np. w okolicy J. Dolskiego Wlk. i J. Brzednia s ą to lasy na siedlisku wilgotnym. Cz ęść lasów nale Ŝy do lasów ochronnych grupy I (wodochronne, glebochronne), jak las nad J. Cichowo, J. Dolskim Wlk., J. Lubiatówko, J. Ostrowieczno. Wszystkie wyst ępuj ące typy siedliskowe lasów, oprócz lasu wilgotnego i olsu – s ą korzystne dla rekreacji w tym penetracji turystycznej. Charakteryzuj ą si ę du Ŝą atrakcyjno ści ą estetyczn ą i krajobrazow ą, dobrymi warunkami klimatycznymi. Wn ętrza lasów s ą widne, dobrze nasłonecznione o bogatym podszyciu. Oprócz kompleksów le śnych na obszarze gminy znajduj ą si ę zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne, przydro Ŝne i przywodne w rz ędach lub k ępach pełni ące funkcje ochronne i krajobrazowe. Wa Ŝnym elementem krajobrazowym na obszarze gminy s ą równie Ŝ wiejskie parki podworskie. W gminie istnieje 12 obiektów parkowych, S ą to parki:

• w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków – Brze śnica, Mełpin, Mi ędzychód, Mszczyczyn, Ostrowieczko, Rusocin, Tr ąbinek,

• parki wiejskie – Małachowo, Pokrzywnica,

• parki miejskie – Dolsk: ul. Pocztowa. Innym elementem, ale nie o mniejszym znaczeniu jest rze źba terenu. Jej powierzchnia wysoczyznowa wyst ępuj ąca w formie długich wałów jakby „wysp” pomi ędzy układem torfiastych dolin rynnowych z licznymi jeziorami. Dolinki s ą pochodzenia erozyjnego o wyra źnych zboczach, których nachylenia wynosi cz ęsto 10% spadku. Wysoko ści wzgl ędne na terenach u Ŝytkowanych rolniczo wyst ępuj ą w granicach 5-10 m, a w obszarze wysoczyznowym pagórkowatym, na terenie lasów Ostrowieczna - dochodz ą do 40 m 10 . To wszystko stwarza wspaniały klimat dla punktów obserwacyjnych i widokowych stanowi ących atrakcj ę turystyczn ą gminy Dolsk.

10 Opracowano na podstawie Studium Uwarunkowa ń i kierunków Zagospodarowania Miasta i Gminy Dolsk.

33 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Walory kulturowe

Najwi ększymi walorami kulturowymi na terenie gminy Dolsk s ą obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz obiekty wpisane do ewidencji zabytków. Najcenniejszym i najstarszym ko ściołem jest XV wieczny ko ściół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła w Dolsku, wzniesiony ok. 1460 roku z fundacji bpa pozna ńskiego Andrzeja z Bnina. Do najcenniejszych zabytków nale Ŝą równie Ŝ dwa zachowane XVII wieczne ko ścioły drewniane: ko ściół p.w. Św. Ducha w Dolsku i ko ściół p.w. Św. Jakuba w Bła Ŝejewie. Pozostałe dwa obiekty to ko ściół parafialny dawnej wsi Banie – obecny pochodz ący z 2 poł. XVIII wieku ko ściół filialny p.w. Św. Wawrzy ńca w Dolsku i wzniesiony w 1908 roku ko ściół p.w. Św. Rocha w Wieszczyczynie. Na terenie gminy znajduje si ę 17 zespołów dworskich, z czego 6 wpisanych zostało do rejestru zabytków. Cenne zespoły rezydencjonalne tworz ą poło Ŝone w parkach krajobrazowych dwory w: Lubiatówku, Mełpinie, Ostrowieczku i Rusocinie. Wa Ŝnym elementem zabytkowym i krajobrazowym na obszarze gminy s ą parki podworskie. W gminie zachowało si ę 12 parków, w tym jeden w granicach miasta Dolska. W gminie Dolsk znajduje si ę 8 historycznych, zewidencjonowanych cmentarzy. Trzy z nich to cmentarze rzymsko – katolickie. Dwa przykościelne miejsca pochówku w Dolsku i Wieszczyczynie, pozostałe to cmentarze ewangelickie zlokalizowane w Nowieczku, Ostrowiecznie, Ksi ęginkach i Tr ąbinku. śaden z zachowanych cmentarzy nie jest wpisany do rejestru zabytków. Poza obiektami wpisanymi do rejestru zabytków, 258 obiektów znajduje si ę w ewidencji zabytków, z tego 136 w mie ście. Najcz ęś ciej s ą to budynki mieszkalne, zespoły dworsko - folwarczne, budynki przemysłowe, budynki szkolne. Ponadto na terenie gminy znajduje si ę 481 stanowisk archeologicznych, w tym: 7 grodzisk, 442 osady, 31 cmentarzysk; trzy z nich wpisano do rejestru zabytków.

Imprezy i produkty turystyczne

Wpływ na rozwój turystyki maj ą cykliczne imprezy odbywaj ące si ę na ternie gminy i dobrze promowane produkty turystyczne. Jednym z lepiej promowanych produktów jest produkt po nazw ą "Podró Ŝe z Panem Tadeuszem". Jest to szlak turystyczny obejmuj ący równie Ŝ Dolsk, którego głównym przesłaniem jest podró Ŝowanie po okolicach po których kiedy ś spacerował i w miejscach których kiedy ś przebywał wieszcz narodowy Adam Mickiewicz. Tworzy to klimat do rozwoju tzw. turystyki historycznej. Ponadto na terenie gminy Dolsk w zwi ązku z nowopowstał ą infrastruktur ą turystyczn ą trwałym jej elementem staj ą si ę imprezy cykliczne takie jak np. Grand Prix Dolska siatkówki pla Ŝowej w miesi ącu czerwcu na nowo oddanej pla Ŝy jeziora Dolskiego, który mo Ŝe wyrosn ąć na imprez ę rangi ponadlokalnej oraz regaty Ŝaglodeskarskie na tym samym jeziorze.

34 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Podobny potencjał ma turniej piłki pla Ŝowej oraz cykl imprez organizowanych przez Bractwo Kurkowe.

2.5. SFERA SPOŁECZNA

2.5.1. Struktura społeczna

Według stanu na dzie ń 31.12.2012 r. ludno ść gminy Dolsk liczyła 5890 mieszka ńców. Na koniec 2012 r. miasto Dolsk liczyło blisko 1550 mieszka ńców. Tabela 8 Struktura społeczno – demograficzna Miasta i Gminy Dolsk w latach 2011 2012 WYSZCZEGÓLNIENIE 31.12.2011 r. 31.12.2012 r.

Stan ludno ści ogółem, w tym: 5873 5890 męŜ czy źni 2948 2962 kobiety 2925 2928 Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym ogółem, w tym: 1290 1287 męŜ czy źni 652 660 kobiety 638 627 Ludno ść w wieku produkcyjnym ogółem, w tym: 3731 3719 męŜ czy źni 2033 2023 kobiety 1698 1696 Ludno ść w wieku poprodukcyjnym ogółem, w tym: 852 884 męŜ czy źni 263 279 kobiety 589 605 Ludno ść w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 57,4 58,4 Liczba zawartych mał Ŝeństw 40 34 Urodzenia Ŝywe 64 71 Zgony ogółem 41 59 Przyrost naturalny 23 12 Migracje ludno ści - 17 - 13 napływ zameldowania na pobyt stały 61 66 odpływ wymeldowania z pobytu stałego 78 79 saldo migracji - 17 - 13 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z M i G Dolsk.

Pomimo, Ŝe ludno ść w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym wzrasta i obecnie zbli Ŝa si ę do 60 osób to nale Ŝy uzna ć gmin ę Dolsk za "młod ą gmin ę". Mieszka ńcy gminy, którzy uko ńczyli 65 rok Ŝycia stanowi ą 14 % całej populacji. Znacz ąca wi ększo ść mieszka ńców, bo a Ŝ 64 % mie ści si ę w granicach mi ędzy 18 a 65 rokiem Ŝycia. Niepokoj ącym zjawiskiem jest saldo migracji, które od 2008 wprawdzie skokowo, ale ci ągle pod ąŜ a w dół.

35 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.5.2. Grupy ryzyka społecznego

Rynek pracy i bezrobocie

W ko ńcu grudnia 2012 roku powiat śremski znajdował si ę na ósmej pozycji pod wzgl ędem najni Ŝszej stopy bezrobocia wśród 31 powiatów Wielkopolski. Stopa bezrobocia kształtowała si ę na poziomie 10,2% i była ni Ŝsza ni Ŝ stopa bezrobocia w kraju oraz wy Ŝsza od stopy bezrobocia w województwie wielkopolskim, które wynosiły odpowiednio 13,4% i 9,9%. Bezrobocie w gminie Dolsk przez ostatnie trzy lata rosło. W liczbach bezwzgl ędnych w roku 2010 wynosiło 203 osoby, w roku 2011 - 205 osób, a w 2012 - 234 osoby pozostawały bez pracy b ędąc zarejestrowanymi osobami w Powiatowym Urz ędzie Pracy. Stał ą tendencj ą charakteryzuj ącą bezrobocie w gminach powiatu jest to, i Ŝ najwi ęcej zarejestrowanych osób bezrobotnych zamieszkuje gmin ę Śrem, w dalszej kolejno ści gmin ę Ksi ąŜ Wlkp., Dolsk i Brodnic ę. Porównuj ąc koniec grudnia 2012 roku z ko ńcem grudnia roku poprzedniego najwi ększy wzrost liczby osób bezrobotnych odnotowano w gminie Ksi ąŜ Wlkp. (o około 36%, tj. o 104 osoby), najni Ŝszy za ś w gminie Dolsk (o 14,1%, tj. o 29 osób). Najwi ększ ą grup ę osób figuruj ących w ewidencji Urz ędu stanowili bezrobotni poprzednio pracuj ący. Ich udział w ogólnej liczbie zarejestrowanych w ko ńcu grudnia 2012 roku kształtował si ę na poziomie 87,6%, czyli 2 072 osób. Wśród zarejestrowanych osób bezrobotnych przewa Ŝały kobiety (według stanu w ko ńcu grudnia 2012 roku ich odsetek w ogóle zarejestrowanych wynosił 57,3%). Pracodawcy zgłaszaj ący oferty pracy ch ętniej zatrudniali m ęŜ czyzn wskazuj ąc przede wszystkim na ich wi ększ ą dyspozycyjno ść . Ponadto zgłaszane oferty pracy były w wi ększo ści skierowane do osób posiadaj ących wykształcenie zasadnicze zawodowe, średnie techniczne lub wy Ŝsze techniczne, a tego typu szkoły i uczelnie s ą cz ęś ciej wybierane przez m ęŜ czyzn. Według stanu w ko ńcu grudnia ubiegłego roku w porównaniu z analogicznym okresem 2010 i 2011 roku najwi ększy wzrost odnotowano w śród osób rejestruj ących si ę z terenów wiejskich oraz w śród osób zwolnionych z przyczyn dotycz ących zakładu pracy.

Tabela 9 Bezrobotni w Mie ście i Gminie Dolsk na 30.10.2013 r. Wzrost/Spadek do WYSZCZEGÓLNIENIE Stan w dniu 31.10.2013r. poprzedniego m-ca (liczbowo) w tym Ogółem Ogółem w tym kobiety kobiety I. Liczba bezrobotnych ogółem: 209 111 0 -3 w tym: 1. Z prawem do zasiłku 30 11 1 -1 2. Zwolnieni z przyczyn zakładu pracy 11 4 1 0 3. Dotychczas nie pracuj ący 40 26 -2 -5

36 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wzrost/Spadek do WYSZCZEGÓLNIENIE Stan w dniu 31.10.2013r. poprzedniego m-ca (liczbowo) II. Bezrobotni zarejestrowani w miesi ącu: 38 19 13 9 III. Bezrobotni wyrejestrowani w miesi ącu: 38 22 9 4 w tym z powodu: 1. Podj ęcia pracy (subsydiowanej 27 17 8 5 i niesubsydiowanej) 2. Rozpocz ęcia szkolenia 0 0 -2 0 3. Rozpocz ęcia sta Ŝu 2 0 1 -1 4. Rozpocz ęcia przygotowania zawodowego 0 0 0 0 dorosłych 5. Rozpocz ęcia pracy społecznie u Ŝytecznej 0 0 0 0 6. Podj ęcia pracy w ramach refundacji kosztów 0 0 0 0 doposa Ŝenia lub wyposa Ŝenia stanowiska pracy 7. Podj ęcia pracy w ramach prac interwencyjnych 0 0 0 0 8. Otrzymania środków na podj ęcie działalno ści 1 0 1 0 gospodarczej w tym osoby do 25 roku Ŝycia: 0 0 0 0 IV. Liczba ofert pracy zgłoszonych w miesi ącu: 4 X -5 X V. Liczba osób, które nabyły dodatek 0 0 -2 -2 aktywizacyjny: VI. Liczba osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy: 1. Do 25 roku Ŝycia 61 25 4 -2 2. Długotrwale bezrobotne 86 58 3 4 3. Kobiety, które nie podj ęły zatrudnienia po X 25 X -2 urodzeniu dziecka 4. Powy Ŝej 50 roku Ŝycia 36 12 1 -1 5. Bez kwalifikacji zawodowych 61 34 1 -4 6. Bez do świadczenia zawodowego 47 30 -3 -7 7. Bez wykształcenia średniego 123 57 2 0 8.Samotnie wychowuj ące co najmniej jedno 17 16 0 -1 dziecko do 18 roku Ŝycia 9. Które po odbyciu kary pozbawienia wolno ści 2 1 -1 0 nie podj ęły zatrudnienia 10. Niepełnosprawni 6 5 -2 0 11. Po zako ńczeniu realizacji kontraktu socjalnego 0 0 0 0 VII. Osoby w okresie do 12 miesi ęcy od dnia 26 13 8 2 uko ńczenia nauki

Pomoc społeczna

Na terenie gminy Dolsk pomoc społeczn ą realizuje Ośrodek Pomocy Społecznej w Dolsku. Celem działania o środka jest realizacja polityki społecznej pa ństwa zmierzaj ąca do umo Ŝliwienia osobom i rodzinom przezwyci ęŜ enia trudnych sytuacji Ŝyciowych, jak równie Ŝ działania profilaktyczne maj ące na celu zapobieganie powstawaniu sytuacji b ędących zagro Ŝeniem potrzeb bytowych odpowiadaj ących godno ści człowieka. Ośrodek Pomocy Społecznej w Dolsku obejmuje pomoc ą rodziny, którym przysługiwało prawo do świadcze ń z pomocy społecznej, zgodnie z art. 8. ust. 1 Ustawy o pomocy społecznej, których dochód nie przekraczał: na osob ę samotnie gospodaruj ącą - 477,00 zł, na osob ę w rodzinie - 351,00 zł.

37 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 przy jednoczesnym wyst ąpieniu co najmniej jednej z okoliczno ści wymienionych w art.7 Ustawy o pomocy społecznej, takich jak przedstawione w poni Ŝszej tabeli. Tabela 10 Powody / warto ści przyznania pomocy przez OPS w Dolsku w latach 2010-2012 Warto ść przyznania pomocy 2010 2011 2012

Liczba rodzin pobieraj ących świadczenia rodzinne 433 426 410 Warto ść wypłaconych zasiłków rodzinnych w PLN 9936 8959 8042 Warto ść wypłaconych zasiłków z tytułu wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej 2089 1805 1630 Warto ść świadcze ń piel ęgnacyjnych 164 344 513 Warto ść świadcze ń opieku ńczych 1481 1813 1823 Powody przyznania pomocy Ubóstwo 31 82 96 Bezdomno ść 1 1 2 Potrzeba ochrony macierzy ństwa 82 62 56 Bezrobocie 74 66 68 Niepełnosprawno ść 70 64 58 Długotrwała lub ci ęŜ ka choroba 51 37 52 Bezradno ść w sprawach opieku ńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa 32 14 13 domowego Alkoholizm 20 13 11 Narkomania 0 0 0 Przemoc w rodzinie 1 0 1 Trudno ści w przystosowaniu do Ŝycia po opuszczeniu zakładu karnego 2 2 1 Zdarzenie losowe 1 1 1 Sieroctwo 0 0 0 Źródło: Sprawozdania O środka Pomocy Społecznej w Dolsku za lata 2010 – 2012.

Z powy Ŝszej tabeli mo Ŝna wnioskowa ć, Ŝe liczba rodzin pobieraj ących świadczenia rodzinne z roku na rok maleje. Spada równie Ŝ warto ść bezwzgl ędna wypłacanych corocznie zasiłków rodzinnych. Rosn ą za to ilo ści wypłacanych zasiłków piel ęgnacyjnych i opieku ńczych. Zmieniaj ą si ę rok rocznie ilo ści osób w kategoriach powodów dla których została udzielona pomoc społeczna. Zdecydowanie ro śnie liczba rodzin obj ętych pomoc ą społeczn ą z powodu ubóstwa, natomiast maleje z tytułu niepełnosprawno ści i potrzeby ochrony macierzy ństwa.

2.5.3. Bezpiecze ństwo publiczne Gmina Dolsk podlega bezpo średnio pod obszar funkcjonowania Powiatowej Komendy Policji w Śremie. Analizuj ąc dane udost ępnione przez KPP w perspektywie lat 2009 – 2012 nale Ŝy mówi ć o znacz ącym spadku liczby popełnianych przest ępstw na terenie Miasta i Gminy Dolsk w roku 2012 w stosunku do trzech poprzedzaj ących lat.

38 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 11 Przest ępstwa stwierdzone na terenie gminy Dolsk w latach 2009 -2012 Lp. Kategoria przest ępstw 2009r. 2010r. 2011r. 2012r.

1 Liczba przest ępstw – ogółem 21 34 37 20 2 Uszkodzenie ciała 1 2 1 1 3 Uszkodzenie mienia 1 2 1 1 4 Kradzie Ŝe rzeczy 3 13 12 5 5 Kradzie Ŝe z włamaniem 6 2 5 3 6 Bójka , pobicie 0 1 2 0 7 Rozbój 1 1 1 0 8 Narkotykowe 0 1 1 0 9 Pozostałe 9 12 14 10 Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Śremie. Tabela 12 Wykrywalno ść przest ępstw na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Śremie w latach 2009 -2012 Lp. Stwierdzone przest ępstwa 2009r. 2010r. 2011r. 2012r.

1 Ogółem 69,8 67,6 70,3 78,2 2 Kradzie Ŝ rozbójnicza, rozbój 91,7 92,3 96,7 97,1 3 Bójka , pobicie 96,3 100 100 100 4 Kradzie Ŝe z włamaniem 66,4 64,9 65,2 67,8 5 Kradzie Ŝ 65,5 63,7 63,3 83,3 6 w tym kradzie Ŝ samochodu 50,0 54,5 63,6 64,2 7 Uszkodzenia mienia 51,8 54,3 54,8 59,3 8 Uszczerbek na zdrowiu 100 100 100 100 Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Śremie.

Na terenie Gminy Dolsk najwi ęcej przest ępstw na przestrzeni lat 2009 – 2012 dotyczyło przest ępstw drogowych (w tabeli pozostałe) i kradzie Ŝy. Pozostałe dane nie przedstawione w tabelach świadcz ą o wzro ście przest ępczo ści w gminie Dolsk w okresach od pa ździernika do kwietnia ka Ŝdego roku.

2.5.4. Ochrona zdrowia Zadania w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej na terenie Miasta i Gminy Dolsk realizowane są przez lekarzy rodzinnych posiadaj ących umowy z NFZ. W mie ście Dolsk dost ępne s ą dwie apteki. Pozostałe usługi medyczne w tym lekarzy specjalistów, ambulatorium medycznego, szpitalnictwa realizowane s ą najbli Ŝej w Śremie przez przychodnie specjalistyczne i Powiatowy Szpital w Śremie.

2.5.5. Oświata i wychowanie Na terenie gminy Dolsk istnieje bardzo dobrze rozwini ęta sie ć szkolnictwa, oferuj ąca edukacj ę na wysokim poziomie. Poni Ŝsza tabela przedstawia wykaz szkół wraz z liczbą uczniów w poszczególnej placówce o światowej w roku szkolnym 2012/2013.

39 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 13 Placówki o światowe na terenie Miasta i Gminy Dolsk

L.p. Nazwa szkoły Liczba uczniów

1. Szkoła Podstawowa im. Janusza Kusoci ńskiego 247 w Dolsku z fili ą w Małachowie 2. Szkoła Podstawowa w Masłowie 91 3. Gimnazjum im. Powsta ńców Wielkopolskich w Dolsku 201 4. Przedszkole Samorz ądowe „Stokrotki” w Dolsku oraz filie 209 w Ostrowiecznie, Małachowo, Mszczyczynie i Wieszczyczynie

W ostatnich latach wida ć wyra źny wzrost zapotrzebowania mieszka ńców gminy na opiek ę przedszkoln ą. Poza tym od wielu lat pozostałe wska źniki nie ulegaj ą zmianom.

Tabela 14 Oświata w Gminie Dolsk w latach 2009 – 2013 - statystyka EDUKACJA 2009/2010 2010/2011 2011/2012 śłobki ogółem ------Dzieci przebywaj ące w Ŝłobkach w ci ągu roku ------Placówki wychowania przedszkolnego 2 2 1 w tym przedszkola 2 2 1 Miejsca w przedszkolach 167 167 167 Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego 162 176 189 w tym w przedszkolach 162 176 189 Szkoły podstawowe 3 3 3 Uczniowie szkół podstawowych 379 370 369 Szkoły gimnazjalne 1 1 1 Uczniowie szkół gimnazjalnych 240 228 205 Uczniowie przypadaj ący na 1 komputer z dost ępem do Internetu przeznaczony do uŜytku uczniów w szkołach a podstawowych 11 10 10 gimnazjalnych 7 7 6 Komputery z dost ępem do Internetu przeznaczone do uŜytku uczniów w szkołach a podstawowych 34 37 37 gimnazjalnych 34 34 35 Źródło: Opracowano na podstawie danych Urz ędu Statystycznego w Poznaniu. a dla dzieci i modzie Ŝy

2.5.6. Formy zorganizowania społecze ństwa

Gmin ę Dolsk cechuje du Ŝa aktywno ść sektora organizacji pozarz ądowych. Sposoby pracy, do świadczenie, oraz szeroki zakres działalno ści pozwalaj ą realizowa ć wiele przedsi ęwzi ęć na rzecz lokalnej wspólnoty. Stanowi ą one wa Ŝny element ł ącz ący obywateli z władz ą samorz ądow ą. Urz ąd Miasta i Gminy Dolsk darzy wsparciem organizacje pozarz ądowe. Stanowi ą one du Ŝy zasób wiedzy słu Ŝą cej mieszka ńcom.

40 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Co roku przeprowadzane s ą konsultacje w sprawie projektu programu współpracy Gminy Dolsk z organizacjami pozarz ądowymi na nadchodz ący rok. Tym samym wypełniane s ą nie tylko obowi ązki prawne, ale tak Ŝe zapewniona jest przejrzysto ść i jawno ść działania organów publicznych. Poni Ŝej przedstawiony jest spis organizacji pozarz ądowych (NGO) działaj ących na terenie gminy Dolsk:

• Stowarzyszenie na rzecz Wspierania Aktywno ści Lokalnej w Gminie Dolsk –DLK 2020

• Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna w Dolsku

• Ludowy Klub Sportowy Zawisza Dolsk

• Bractwo Kurkowe w Dolsku

• Uczniowski Klub Sportowy „Kusy”

• OSP Masłowo, OSP Małachowo, OSP Lubiatowo, OSP Drzonek, OSP Mszczyczyn, OSP Bła Ŝejewo Organizacje pozarz ądowe maj ące swoje siedziby na terenie gminy wpierane s ą funkcjonowaniem NGO, których siedziby wprawdzie nie s ą zarejestrowane na terenie gminy, ale ich społeczne a nawet gospodarcze znaczenie jest nie do przecenienia.

2.6. WALORY KULTUROWE

2.6.1. Obiekty architektury i budownictwa Niektóre obiekty na obszarze miasta Dolsk maj ą warto ść historyczno-kulturowo-społeczn ą. Dlatego te Ŝ zostały one obj ęte ochron ą konserwatorsk ą i wpisane do rejestru zabytków (na podstawie przepisów o ochronie zabytków - ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.). Gmina Dolsk prowadzi gminn ą ewidencj ę zabytków. Obiekty zabytkowe uj ęte w spisie zabytków architektury i budownictwa. W spisie dla gminy Dolsk uj ęto 241 obiektów i zespołów obiektów o cechach zabytkowych w tym 126 to zabytki miasta Dolska). Są wśród nich: − układ urbanistyczny miasta Dolska, XIV-XIX w. − zespoły dworskie: Bła Ŝejewo, Lubiatówko, Małachowo, Ostrowieczko, Pinka, Pokrzywnica, Rusocin, Tr ąbinek, − dwory: Kotowo, zespoły dworsko - folwarczne: Brze śnica, Mełpin, Mi ędzychód, Mszczyczyn, − zespół folwarczny: Drzonek, Nowieczek, − ko ścioły: Bła Ŝejewo, Dolsk (3), Wieszczyczyn, − szkoły: Bła Ŝejewo, Dolsk, Drzonek, Lubiatowo, Małachowo, Masłowo, Mełpin, Mi ędzychód, Mszczyczyn, Ostrowieczno, Rusocin, − zespół le śniczówki: Brze śnica, − obiekt cmentarza grzebalnego: Wieszczyczyn.

41 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 15 Wykaz zabytków Miasta i Gminy Dolsk (wg rejestru zabytków) Lp. Miejscowo ść Obiekt Opis, adres 1. Bła Ŝejewo ko ściół filialny św. Jakuba drew.,1676 r., gruntownie restaur. 1778 r., remont po 1945 r. 2. Brze śnica park XVIII/XIX w. 3. Dolsk dom Rynek 23, mur., 2 poł. XVIII w. restaur.1818r. 4. Dolsk dwór Śremskie Przedmie ście 23 5. Dolsk ko ściół św. Michała, mur.1460-1474; dzwonnica i ogr. 2 poł. dzwonnica i ogrodzenie XVIII w. 6. Dolsk ko ściół św. Wawrzy ńca mur. 1685, grunt. remont.1818 i 1901 r. 7. Dolsk ko ściół filialny Św.Ducha drewn. 1618, dobud. kruchty szach. XVIII w. 8. Dolsk oficyna wsch. dworu ob. szkoła podstawowa w Dolsku, mur., biskupiego 1760, przebud. (gł. wn ętrza) 9. Dolsk plebania,oficyna Parafia Św.Michała 10. Dolsk (Podrzekta) park k. XIX w. 11. Lubiatowo grodzisko grodzisko wkl ęsłe 12. Lubiatówko dwór, spichlerz, park 1 ćw. XIX w.; mur., k.XVIII w.; XIX/XX 13. Masłowo cmentarzysko ciałopalne 14. Mełpin dwór, park mur., po poł. XIX w., przebud. 1918; park - k. XIX w. 15. Mi ędzychód park XVIII/XIX w. 16. Mszczyczyn park (2) k. XIX w. 17. Ostrowieczko dwór i park 1 poł. XIX w.; park XVIII/XIX w. 18. Ostrowieczno grodzisko kultury łu Ŝyckiej 19. Rusocin oficyna dworska, park k. XVIII w., park k. XIX w. 20. Tr ąbinek park 2 poł. XIX w. 21. Wieszczyczyn ko ściół pw. św. Rocha mur. 1908 r. 22. Wieszczyczyn park 2 poł. XIX w.

2.6.2. Instytucje kultury i sportu, współpraca mi ędzygminna. śycie kulturalne gminy Dolsk skupia si ę głównie wokół biblioteki publicznej, która wypełnia rol ę organizatora Ŝycia kulturalnego w mie ście i gminie Dolsk. Na poziomie sołectw, rol ę tak ą wypełniaj ą świetlice wiejskie. Natomiast organizacj ą sportu i rekreacji mieszka ńców gminy i jej go ści, zwłaszcza w sezonie letnim zajmuje Miejsko - Gminny O środek Sportu i Rekreacji w Dolsku. Gmina Dolsk dla realizacji niektórych zada ń ustawowych nawi ązała i utrzymuje współprac ę z innymi gminami w ramach porozumie ń, stowarzysze ń b ądź zwi ązków. Współpraca mi ędzygminna realizowana jest poprzez przynale Ŝno ść do: • Wielkopolskiego O środka Kształcenia i Studiów Samorz ądowych w Poznaniu - stowarzyszenia, które zajmuje si ę szkoleniem kadr pracowniczych jednostek organizacyjnych gminy oraz realizacj ą procesu informatyzacji administracji samorz ądowej. • Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego – stowarzyszenia gmin i powiatu śremskiego realizuj ącego działania w zakresie promocji gmin oraz rozwoju małej przedsi ębiorczo ści.

42 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

• Zwi ązku Miast Polskich - zwi ązku b ędącego organizacj ą reprezentuj ącą na arenie ogólnopolskiej o samorz ądy lokalne, szczególnie w sytuacji, kiedy konieczne jest zaj ęcie stanowiska w konkretnych sytuacjach. • Zwi ązku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – zwi ązku b ędącego ogólnokrajowym reprezentantem gmin. • „Wielkopolska Go ścinna” – 11 gmin współpracuje w zakresie rekreacji i turystyki. • Porozumienie w sprawie powierzenia gminie Śrem zadania zwi ązanego z prowadzeniem schroniska dla bezdomnych zwierz ąt i ochron ą przed bezdomnymi zwierz ętami, polegaj ącego na rozbudowie i eksploatacji mi ędzygminnego schroniska dla bezdomnych zwierz ąt w Gaju. • Porozumienie w sprawie odprowadzania ścieków do Śremu.

• Centrum Zagospodarowania Odpadów „SELEKT” z siedzib ą w Czempiniu – jego celem jest wspólne prowadzenie gospodarki odpadami komunalnymi.

2.7. WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE

2.7.1. Warunki klimatyczne

Według regionalizacji klimatycznej W. Okołowicza gmina Dolsk le Ŝy w obr ębie regionu śląsko- wielkopolskiego, reprezentuj ącego obszar przewagi wpływów oceanicznych. Amplitudy temperatur s ą mniejsze ni Ŝ w Polsce, wiosna wczesna i ciepła, długie lato, zima łagodna i krótka z nietrwał ą pokryw ą śnie Ŝną (ca 58 dni). Długo ść okresu wegetacyjnego wynosi 220 dni. Średnia miesi ęczna temperatura powietrza wynosi od 8,0 do 8,2 C, średnia najcieplejszego miesi ąca (lipca) od 17 C do 18,1 C, a średnia temperatura stycznia od (–3) do (-2,8) C. Wilgotno ść wzgl ędna powietrza kształtuje si ę podobnie jak na obszarze całego kraju. Warto ści najwy Ŝsze notuje si ę w okresie od pa ździernika do stycznia (84-88%), minimum przypada na czerwiec i lipiec (72-74%). Je śli chodzi o zachmurzenie, to najwy Ŝsze warto ści notuje si ę równie Ŝ w okresie jesienno – zimowym, a najni Ŝsze we wrze śniu i czerwcu. Opady kształtuj ą si ę nieco poni Ŝej średniej krajowej. Maksimum przypada w maju i sierpniu, a najni Ŝsze sumy przypadaj ą na miesi ące zimowe (stycze ń). Roczna suma opadów wynosi ca 550 mm 11 .

2.7.6. Prawne formy ochrony przyrody Ochrona przyrody obecnie realizowana jest na podstawie ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z pó źn. zm.). Ochrona przyrody, w jej rozumieniu polega na zachowaniu, zrównowa Ŝonym uŜytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. Realizuje si ę to mi ędzy innymi poprzez wprowadzanie ró Ŝnych form ochrony.

11 Opracowano na podstawie Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Dolsk z perspektyw ą do 2016 roku.

43 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Na terenie gminy Dolsk są to: rezerwat florystyczny „Miranowo” o pow.4,78 ha utworzony w 1971 r. w celu ochrony wapniolubnej ro ślinno ści łąkowo - bagiennej. Status pomników przyrody posiada 56 obiektów, w tym 20 utworzonych na podstawie uchwały Rady Miasta i Gminy (według GUS 2009). Od południa i zachodu gmina Dolsk graniczy z Krzywi ńsko – Osieckim Obszarem Chronionego Krajobrazu wraz z zadrzewieniami gen. D. Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna –Góra. Około 3,5 km od granic zachodnich znajduje si ę Park Krajobrazowy im. gen. D. Chłapowskiego, a w odległo ści około 5,5 km na północ, w dolinie Warty – Rogaliński Park Krajobrazowy. Dolin ę Warty obj ęto równie Ŝ ochron ą prawn ą jako obszary Natura 2000:„OstojaRogali ńska” (PLB300017), „Rogali ńska Dolina Warty” (PLH300012).

2.8. WIELKO ŚĆ I STRUKTURA BUD śETU GMINY DOLSK

2.8.1. Polityka finansowa Gminy Dolsk Finanse gminy s ą integraln ą cz ęś ci ą publicznego systemu finansowego, obejmuj ącego procesy zwi ązane z gromadzeniem środków publicznych oraz z ich rozdysponowaniem. Gospodarka finansowa gminy Dolsk oparta jest na corocznie opracowywanym i uchwalanym przez Rad ę Miasta i Gminy bud Ŝecie zawieraj ącym zestawienie prognozowanych dochodów, planowanych wydatków oraz przychodów i rozchodów. Przygotowanie i opracowanie bud Ŝetu odbywa si ę zgodnie z okre ślonymi przepisami gminnymi – przede wszystkim uchwałami Rady Miasta i Gminy w sprawie uchwalenia bud Ŝetu gminy. Podstawowym aktem prawnym okre ślaj ącym zasady opracowania bud Ŝetu, jego uchwalanie oraz wykonywanie jest ustawa o finansach publicznych 12 .

Tabela 16 Kształtowanie si ę wyników finansowych samorz ądu w latach 2010-2012 [w zł] 11/10 12/11 Rok 2010 2011 2012 13/12(%) 2013 13 (%) (%) Dochody ogółem 14.723.379 117,39 17.285.047 103,29 17.854.158 92,37 16.492.207 (zł) Wydatki ogółem 17.824.070 124,20 22.138.904 67,92 15.038.086 104,01 15.642.207 Wynik finansowy 3.100.691 -4.853.857 2.816.072 850.000 Wynik finansowy -21,05 -28,08 15,70 5,10 (%) Źródło: Opracowano na podstawie sprawozda ń burmistrza Miasta i Gminy Dolsk z wykonania bud Ŝetów na lata 2010-2013.

Wynik ró Ŝnicy mi ędzy dochodami ogółem bud Ŝetu JST a wydatkami ogółem JST stanowi odpowiednio nadwy Ŝkę14 bud Ŝetu (gdy ró Ŝnica jest warto ści ą dodatni ą) lub deficyt bud Ŝetu (gdy róŜnica jest warto ści ą ujemn ą). Z kolei wynik ró Ŝnicy mi ędzy dochodami bie Ŝą cymi bud Ŝetu i wydatkami bie Ŝą cymi jest tzw. wynikiem operacyjnym. Wynik ten mo Ŝe przyj ąć warto ść dodatni ą

12 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2009 nr 157 poz. 1240). 13 wg planowanego bud Ŝetu na 2013 14 Art. 217 ust. 1 nowej ufp.

44 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 lub ujemn ą. W przypadku gdy wynik ten ma warto ść dodatni ą, wówczas mówimy o nadwy Ŝce operacyjnej . Po Ŝą dana nadwy Ŝka operacyjna, jest bardzo wa Ŝnym aspektem wieloletniego planowania finansowego, bowiem jest to istotny element średniej przy obliczaniu indywidualnego dla gminy i dopuszczalnego od 2014 r. progu zadłu Ŝenia, czyli determinuje potrzeby po Ŝyczkowe gminy.

Tabela 17 Dochody własne gminy jako procent dochodu gminy ogółem w latach 2010 -2013 Rok 2010 2011 2012 2013 15

Procent ( % ) 43 49 37 40 Źródło: Opracowano na podstawie sprawozda ń burmistrza Miasta i Gminy Dolsk z wykonania bud Ŝetów na lata 2010-2013.

Dochody własne gminy od lat kształtuj ą si ę na podobnym poziomie w stosunku do całego bud Ŝetu. Decyduje w tym wzgl ędzie udział gminy w podatku dochodowym a ten zale Ŝny jest od stanu gospodarki w skali mikro i trendów ogólno światowych.

2.8.2. Struktura dochodów Gminy Dolsk

Tabela 18 Struktura dochodów Gminy Dolsk w % do dochodów ogółem

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 Dochody ogółem 100,0 100,0 100,0 Rolnictwo i łowiectwo 3,0 3,1 6,3 Transport i łączno ść 0,3 4,1 9,9 Gospodarka mieszkaniowa 1,8 1,9 4,1 Administracja publiczna 0,9 0,9 0,9 Bezpiecze ństwo publiczne 0,0 0,0 x i ochrona przeciwpo Ŝarowa Ró Ŝne rozliczenia 41,9 39,9 35,5 Oświata i wychowanie 1,3 1,3 1,1 Pomoc społeczna i pozostałe 14,0 14,7 12,4 zadania w zakresie polityki społ. Edukacyjna opieka wychowawcza 0,4 0,4 0,3 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 0,0 0,6 0,2 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego x 1,8 x

Kultura fizyczna a 5,6 0,6 0,5 Dochody od osób prawnych 30,7 30,4 28,7 i od osób fizycznych Pozostałe 0,1 0,3 0,1

a Do 2010 r. nazwa działu brzmiała „Kultura fizyczna i sport, Opracowano na podstawie danych GUS wydanie 2012 rok

15 wg planowanego bud Ŝetu na 2013

45 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Na przestrzeni analizowanych trzech lat wida ć wyra źnie wzrost dochodu gminy Dolsk z tytułu rolnictwa i łowiectwa, transport i łączno ść i gospodarki mieszkaniowej. Natomiast dochody od osób prawnych i od osób fizycznych systematycznie spadaj ą.

2.8.3. Struktura wydatków Gminy Dolsk Tabela 19 Struktura wydatków gminy Dolsk w % do dochodów ogółem

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 Dochody ogółem 100,0 100,0 100,0 Rolnictwo i łowiectwo 4,7 14,7 22,2 Transport i łączno ść 14,6 11,5 17,1 Gospodarka mieszkaniowa 0,2 0,3 0,3 Administracja publiczna 13,6 11,2 10,3 Bezpiecze ństwo publiczne 0,5 0,7 0,5 i ochrona przeciwpo Ŝarowa Ró Ŝne rozliczenia x x x Oświata i wychowanie 31,2 31,2 26,4 Pomoc społeczna i pozostałe 14,8 14,7 11,8 zadania w zakresie polityki społ. Edukacyjna opieka wychowawcza 0,3 0,3 0,2 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 3,6 3,1 2,8

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 3,3 5,8 1,9

Kultura fizyczna a 11,4 3,6 3,6 Działalno ść usługowa 0,4 0,5 0,3

Ochrona zdrowia 0,5 0,5 0,4 Pozostałe 0,9 2,0 2,2

a Do 2010 r. nazwa działu brzmiała „Kultura fizyczna i sport, Opracowano na podstwawie danych GUS wydanie 2012 rok

2.8.4. Działalno ść inwestycyjna

Realizacja konkretnych zada ń inwestycyjnych przez gmin ę Dolsk odbywa si ę na podstawie okre ślenia wa Ŝno ści projektów przy uwzgl ędnieniu mo Ŝliwo ści ich finansowania. Wa Ŝno ść inwestycji jest wymuszana przez oczekiwania społeczne, post ęp cywilizacyjny, dekapitalizację i zu Ŝywanie si ę istniej ącej infrastruktury, konieczno ść poprawy bezpiecze ństwa, zmieniaj ące si ę uwarunkowania prawne, wizj ę i strategi ę rozwoju oraz turystyczno - rolniczy charakter połoŜenia gminy. W ostatnich latach najwi ększe nakłady przeznaczane były na sfery zwi ązane z popraw ą infrastruktury technicznej gminy. W strukturze wydatków gminy Dolsk środki finansowe przeznaczone na wydatki maj ątkowe inwestycyjne w ogólnej kwocie wydatków w kolejnych latach przejawiał tendencj ę zró Ŝnicowan ą i odpowiadał potrzebom okre ślonym na dany rok bud Ŝetowy. Wraz z zadłu Ŝeniem gminy nast ępuje

46 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 racjonalizacja wydatków w odniesieniu do sytuacji finansowej gminy i konieczno ści ą dostosowania si ę oraz przygotowania do zrównowa Ŝonego bud Ŝetu. Po 2014 roku mo Ŝliwo ści wydatkowania maj ątkowego ści śle b ędą powi ązane z dochodami, a dokładniej z wypracowan ą nadwy Ŝką operacyjn ą. Z analizy inwestycji wykonanych w roku 2010 - 2012 oraz wcze śniejszych wynika, Ŝe gmina podejmuje szereg inicjatyw infrastrukturalnych poprawiaj ących ró Ŝne sfery funkcjonowania gminy. Przede wszystkim działania inwestycyjne skupiaj ą si ę na zwi ększeniu dost ępu do sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych, rozbudowy i budowy bazy sportowo – rekreacyjnej, przebudowy i budowy elementów komunikacyjnych gminy (drogi i chodniki) i zwi ązanych z tym sieci, działa ń o charakterze promocyjnym (regionalny system informacji turystycznej), sieci szerokopasmowej z dost ępem do Internetu oraz wielu zada ń odpowiadaj ącym potrzebom społecznym i zaakceptowanym przez Rad ę Miasta i Gminy Dolsk. Cech ą charakterystyczn ą jest dbało ść zwi ązana z obszarem wiejskim gminy Dolsk. Kontynuacj ą polityki poprzednich lat jest realizowany bud Ŝet 2013 w szczególno ści dotycz ący zada ń inwestycyjnych o podobnym charakterze jak w latach poprzednich. Z projektu bud Ŝetu na 2013 rok, a w szczególności z wydatków inwestycyjnych wynika, Ŝe gmina realizuje du Ŝe projekty inwestycyjne, jak równie Ŝ odpowiada na bie Ŝą ce potrzeby społeczno ści w zakresie infrastruktury wodno - kanalizacyjnej, mediów, sportu i rekreacji, poprawy urz ądze ń turystycznych oraz wspierania działa ń w zakresie oczyszczania ścieków w ramach oczyszczalni przydomowych. W dalszym ci ągu znaczn ą rol ę w realizacji inwestycji stanowi ą środki na programy i projekty realizowane ze środków pochodz ących z dotacji Unii Europejskiej.

3. ANKIETY POGL ĄDOWE

Na potrzeby stworzenia Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 opracowano ankiet ę, skierowan ą do liderów opinii publicznej, mieszka ńców oraz wszystkich zainteresowanych rozwojem gminy. Celem ankiety było pozyskanie szczegółowych danych na temat obszaru gminy Dolsk. Przedmiotem sonda Ŝu była identyfikacja postaw i opinii mieszka ńców na temat oceny jako ści Ŝycia i wyzwa ń rozwojowych gminy. Dane uzyskane w ankiecie uzupełniaj ą informacje otrzymane z instytucji odpowiedzialnych za poszczególne działania w gminie Dolsk. Badania opinii mieszka ńców gminy Dolsk były przeprowadzone w pa ździerniku 2013 r. przy okazji prowadzonej debaty strategicznej z udziałem lokalnych liderów i zaproszonych go ści z terenu powiatu śremskiego reprezentuj ących instytucje publiczne. Ankieta składała si ę z 7 pyta ń, w tym równie Ŝ metryczki i miała form ę pyta ń zamkni ętych, jak i otwartych, w których respondenci oceniali poszczególne elementy rozwoju społeczno – gospodarczego gminy, oraz funkcjonowanie administracji samorz ądowej. W wypełnianiu ankiety uczestniczyło 45 osób, jednak rozkład liczby głosów w poszczególnych pytaniach był zró Ŝnicowany, poniewa Ŝ nie wszyscy respondenci udzielali odpowiedzi na ka Ŝde z postawionych w ankiecie pyta ń.

47 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Pytania w ankiecie były tak sformułowane, aby da ć odpowied ź na pytania: co stanowi problem dla mieszka ńców i jak zało Ŝyć długookresowy plan działania niezb ędny dla realizacji zamierze ń rozwojowych gminy. Wypowiedzi osób ankietowanych znalazły odzwierciedlenie w zbudowanej diagnozie dla potrzeb dokumentu Strategii oraz w tworzonych celach i kierunkach rozwoju gminy.

Ankietyzacja mieszka ńców miasta i gminy Dolsk

Ocena warunków Ŝycia w gminie

W pierwszym pytaniu ocenie poddano warunki Ŝycia w gminie. Respondenci wskazywali na pi ęć najwa Ŝniejszych problemów do rozwi ązania na terenie gminy Dolsk. Problemy które wskazywano najcz ęś ciej to w kolejno ści uzyskanego poparcia ankietowanych przede wszystkim: budowa dróg dojazdowych do poszczególnych miejscowości, dalsza rozbudowa kanalizacji, budowa chodników i ci ągów pieszo - jezdnych ( rowerowych) wraz z o świetleniem, poprawa infrastruktury o światowej (remonty), sie ć gazownicza dla całej gminy, rekultywacja Jeziora Dolskiego Wielkiego. Drugie pytanie dotyczyło wskazania konkretnego problemu / inwestycji /projektu, które winny by ć zrealizowane w pierwszej kolejno ści: Najcz ęstsze wskazania kolejno ści uzyskanego poparcia ankietowanych dotyczyły: budowy - rozbudowa szkoły w Dolsku, oczyszczenia jeziora Dolskiego Wielkiego, remont budynku przedszkola w Dolsku, doprowadzenie Internetu szerokopasmowego do gminy, remont szkoły w Małachowie. Kolejne pytanie miało rozstrzyga ć o wadze problemów w poszczególnych obszarach problemowych. Ustalono, Ŝe ka Ŝdemu problemowi mo Ŝna było przypisa ć odpowiedni ą skal ę ocen tj.

• brak problemu 0 pkt.

• niskie nat ęŜ enie problemu 1 pkt.

• średnie nat ęŜ enie problemu 2 pkt.

• wysokie nat ęŜ enie problemu 3 pkt. Ocenie poddano: bezrobocie, bied ę/ubóstwo, warunki mieszkaniowe, poziom przest ępczo ści, poziom aktywno ści gospodarczej, zanieczyszczenie środowiska.

Wyniki badania ankietowego przedstawiaj ą poni Ŝsze wykresy.

48 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 1 Nat ęŜ enie podanych problemów w poszczególnych obszarach problemowych

Interesuj ącym jest fakt, Ŝe bezrobocie, które jest najmniejsze w powiecie śremskim jest nadal uwa Ŝane przez ankietowanych za problem o średnim nat ęŜ eniu, podobnie jak bieda i ubóstwo pomimo, Ŝe wska źniki pomocy społecznej o tym nie świadcz ą. Stanowi to dowód na wysokie standardy jakie stawiaj ą sobie mieszka ńcy gminy w zakresie jako ści Ŝycia. Średnie i wysokie nat ęŜ enie problemu wskazano w obszarze zanieczyszczenia środowiska (72 % ankietowanych). Świadczy to o du Ŝej świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy Dolsk.

Wykres 2 Ocena bezrobocia jako problemu w gminie Dolsk

49 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 3 Ocena biedy i ubóstwa jako problemu w gminie Dolsk

Wykres 4 Ocena warunków mieszkaniowych jako problemu w gminie Dolsk

Mała ilo ść mieszka ń komunalnych, socjalnych spowodowała na wskazanie warunków mieszkaniowych jako problemu o średnim nat ęŜ eniu.

Wykres 5 Ocena poziomu przest ępczo ści jako problemu w gminie Dolsk

50 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 6 Ocena poziomu aktywno ści gospodarczej jako problemu w gminie Dolsk

Wykres 7 Ocena zanieczyszczenia środowiska jako problemu w gminie Dolsk

Blisko 58 % ankietowanych wskazała na średni i wysoki stopie ń nat ęŜ enie problemu w aktywno ści gospodarczej gminy. Sygnalizowałoby to potrzeb ę zwi ększenia nakładów na tworzenie projektów wspieraj ących nowe inwestycje gospodarcze na terenie gminy.

Kolejne pytanie skierowane do ankietowanych poddało ocenie poziom samoorganizacji społecznej i poziom współpracy mi ędzy mieszka ńcami a władzami samorz ądowymi. Dla okre ślenia tego poziomu przyj ęto trzy skale: niski, średni, wysoki.

51 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 8 Ocena poziomu samoorganizacji i współpracy mieszka ńców z władzami samorz ądowymi

Wykres 8 wskazuje na umiarkowane zadowolenie mieszka ńców gminy z samoorganizacji i współpracy z władz ą samorz ądow ą.

Kolejne pytanie skierowane do ankietowanych poddało ocenie konkretne zidentyfikowane problemy Gminy Dolsk w nast ępuj ącej skali:

• brak problemu

• niskie zagro Ŝenie problemu.

• średnie zagro Ŝenie problemu

• wysokie zagro Ŝenie problemu

Wykres 9 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy Dolsk - przest ępczo ść

52 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 10 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - przest ępczo ść młodocianych

Wykres 11 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy- bezrobocie

Wykres 12 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - bieda

Kiedy w pytaniu sugerujemy ewentualne zagro Ŝenie problemem my ślimy o przestrzeni kilku najbli Ŝszych lat. Co ciekawe, Ŝe najwi ększe zagroŜenie ankietowani widz ą w biedzie i bezrobociu. wbrew pozorom nie świadczy to ubo Ŝeniu społecze ństwa na terenie gminy Dolsk czy nagle rosn ącym bezrobociu. Jest to zjawisko niepokoju przed utrat ą osi ągni ętego standardu i jako ści Ŝycia.

53 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 13 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - alkoholizm

Wykres 14 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - przemoc w rodzinie

Wykres 15 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - narkomania

Wzrastaj ące spo Ŝycie alkoholu jako zjawisko ogólnonarodowe spowodowało równie Ŝ swoje odbicie w ankietach przeprowadzonych wśród lokalnych liderów w Dolsku. 58% procent ankietowanych uznało zjawisko alkoholizmu jak potencjalnie średnie i wysokie zagro Ŝenie dla gminy Dolsk.

54 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 16 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - utrudniony dost ęp do dobrych szkół

Wykres 17 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy brak dost ępu do nowoczesnej technologii

Wykres 18 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy brak podstawowych mediów

Blisko ść Poznania oraz dobrze rozwijaj ąca si ę stolica powiatu - miasto Śrem z dobr ą infrastruktur ą społeczn ą sprawiaj ą, Ŝe ankietowani nie widz ą zagro Ŝenia w Ŝadnych z problemów zwi ązanych z dost ępno ści ą do nowoczesnych technologii i placówek o światowych kształc ących na najwy Ŝszym poziomie.

55 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 19 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - zanieczyszczenie środowiska

Wykres 20 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - emigracja ludzi młodych

W ostatnim pytaniu skierowanym do ankietowanych poddano ocenie jako ść zidentyfikowanych elementów rozwoju społeczno - gospodarczego w obszarze całej gminy. Poszczególne elementy składaj ące si ę na jako ść Ŝycia, wizerunek gminy zostały ocenione w skali pi ęciostopniowej: bardzo dobra, dobra, średnia, zła.

Wykres 21 Ocena jako ści oferty inwestycyjnej

Wyniki bada ń ankietowych potwierdzaj ą dosy ć nisk ą ocen ę oferty inwestycyjnej gminy Dolsk.

56 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 22 Ocena jako ści oferty kulturalnej

Wykres 23 Ocena jako ści bazy gastronomicznej

Wykres 24 Ocena jako ści bazy hotelowej

Ocena oferty gastronomicznej i kulturalnej wypada du Ŝo gorzej od oceny bazy hotelowej, która zdecydowanie w ostatnich latach zwi ększyła swoj ą ofert ę dzi ęki du Ŝym inwestycjom zewn ętrznego kapitału.

57 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 25 Ocena jako ści turystyki i agroturystyki

Wykres 26 Ocena promocji gminy

Wykres 27 Ocena oferty sportowej i kultury fizycznej

W tej grupie elementów Ŝycia społeczno - gospodarczego, które stanowi ą o jako ści Ŝycia mieszka ńców w obszarze rekreacji i wypoczynku najlepiej wypada turystyka i agroturystyka, która w ostatnich latach dzi ęki wsparciu PROW nabrała charakteru i wkomponowała si ę w pi ękne walory przyrodniczo - krajobrazowe gminy.

58 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 28 Ocena oferty handlowej

Wykres 29 Ocena oferty usługowej

Wykres 30 Ocena oferty telekomunikacyjnej

Handel i usługi to podstawa tzw. codzienno ści i w gminie Dolsk została ona oceniona dobrze. Równie Ŝ ł ączno ść ze światem zewn ętrznym staje si ę tak ą podstaw ą codziennego funkcjonowania w Ŝyciu społecznym i gospodarczym. Ta oferta jednak w ponad 70% została oceniona średnio i źle.

59 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 31 Ocena stanu dróg, chodników i parkingów

Wykres 32 Ocena poł ącze ń komunikacyjnych i ilo ści dróg

Wykres 33 Ocena stanu zabytków

60 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Podsumowanie

Przeprowadzona na terenie gminy ankieta miała pomóc w rozpoznaniu najwa Ŝniejszych kwestii społeczno – gospodarczych obszaru gminy Dolsk. Jej zadaniem było zebranie jak najwi ększej ilo ści opinii dotycz ących oczekiwa ń mieszka ńców, wskazania miejsc i zdarze ń problematycznych, kwestii spornych jak równie Ŝ pokazania potencjału jaki niew ątpliwie posiada gmina Dolsk. W śród ankietowanych przewa Ŝały kobiety ( 58% ). Wiek ankietowanych przedstawia poni Ŝszy wykres 34

Wykres 34 Wiek ankietowanych

Tego typu badania pozwalaj ą pozna ć gmin ę widzian ą oczami jej mieszka ńców, a tak Ŝe potencjalnych inwestorów. Ankieta pozwala samorz ądowi na usystematyzowanie oraz zhierarchizowanie przyszłych zamierze ń i decyzji na rzecz rozwoju gminy. Najwi ększ ą grup ę ankietyzowanych stanowili pracownicy jednostek samorz ądowych ( 34%). Poni Ŝszy Wykres 35 przedstawia wskazane przez ankietyzowanych miejsca ich pracy (zatrudnienia). Wykres 35 Zatrudnienie ankietowanych

61 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Obraz gminy, jaki wyłania si ę po przeanalizowaniu ankiety ukazuje obszar atrakcyjny zarówno dla mieszka ńców, jak i turystów, głównie ze wzgl ędu na ciekawe usytuowanie, jak i dobry stan środowiska naturalnego, mog ące stanowi ć czynnik rozwojowy. Mieszka ńcy postrzegaj ą gmin ę Dolsk jako gmin ę z dobrym dost ępem do infrastruktury technicznej, o światowej oraz sportowej wymagaj ącej jedynie poszerzania tej oferty oraz ci ągłego inwestowania w te dziedziny Ŝycia społecznego. Respondenci doceniaj ą tak Ŝe jako ść i dost ępno ść placówek usługowych i handlowych, oraz bazy noclegowej. Podsumowanie bloku pyta ń dotycz ących postrzegania najwa Ŝniejszych walorów gminy Dolsk niew ątpliwie ukazuje gmin ę, której mieszka ńcy zauwa Ŝaj ą szanse rozwoju turystyki. Niemniej jednak respondenci zwrócili uwag ę na niewystarczaj ącą ofert ę inwestycyjn ą i turystyczn ą gminy. Bezrobocie oraz niska stopa Ŝyciowa zostały uznane przez respondentów za istotne problemy w opinii społeczno ści gminy. W ocenie mieszka ńców kwestie te przekładaj ą si ę na jako ść Ŝycia na terenie gminy, jak równie Ŝ s ą podstawow ą barier ą w rozwoju gminy.

62 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

4. ANALIZA SWOT

Analiza SWOT stała si ę podstaw ą do zidentyfikowania i sformułowania podstawowych problemów i zagadnie ń strategicznych. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagro Ŝenia w otoczeniu). Jest ona efektywn ą metod ą identyfikacji słabych i silnych stron gminy oraz badania szans i zagro Ŝeń jakie stoj ą przed gmin ą. SWOT zawiera okre ślenie czterech grup czynników:

• „mocnych stron” – uwarunkowa ń wewn ętrznych, które stanowi ą silne strony gminy i które nale Ŝycie wykorzystane sprzyja ć b ędą jej rozwojowi (utrzyma ć je jako mocne, i na których nale Ŝy oprze ć jej przyszły rozwój);

• „słabych stron” – uwarunkowa ń wewn ętrznych, które stanowi ą słabe strony gminy i które niewyeliminowane utrudnia ć b ędą jej rozwój (ich oddziaływanie nale Ŝy minimalizowa ć);

• „szans” - uwarunkowa ń zewn ętrznych, które nie s ą bezpo średnio zale Ŝne od zachowania społeczno ści gminy, ale które mog ą by ć traktowane jako szanse, i przy odpowiednio podj ętych przez ni ą działaniach, wykorzystane jako czynniki sprzyjaj ące rozwojowi gminy;

• „zagro Ŝeń” - uwarunkowa ń zewn ętrznych, które tak Ŝe nie s ą bezpo średnio zale Ŝne od zachowania społeczno ści gminy, ale które mog ą stanowi ć zagro Ŝenie dla jej rozwoju (nale Ŝy unika ć ich negatywnego oddziaływania na rozwój gminy). Analiza dotyczy sytuacji, w jakiej obecnie znajduje si ę gmina, pozwala sformułowa ć koncepcje zrównowa Ŝonego rozwoju. Przedstawiona poni Ŝej analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń jest syntez ą poszczególnych obszarów Ŝycia społeczno - gospodarczego gminy. Poni Ŝszy zbiór informacji o mocnych i słabych stronach gminy oraz stoj ących przed ni ą szansach i zagro Ŝeniach jest uzgodnion ą wypadkow ą wiedzy o stanie i potrzebach gminy uło Ŝonych przekrojowo (w ramach poszczególnych obszarów Ŝycia społeczno-gospodarczego).

63 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 20 Analiza SWOT sfery społecznej SFERA SPOŁECZNA WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE MOCNE STRONY SZANSE • dobrze rozwini ęta współpraca gminy z organizacjami pozarz ądowymi, • zwi ększona dost ępno ść do środków zewn ętrznych, słu Ŝą cych rozwi ązywaniu • aktywne środowisko lokalne konkretnych problemów społecznych • bogate dziedzictwo kulturowe gminy • integracja lokalnej społeczno ści • tradycje kulturalne miejscowo ści • aktywno ść sektora organizacji pozarz ądowych • baza sportowo – rekreacyjna • rozwój warto ściowej oferty edukacyjnej szkolnictwa na poziomie • wysoko wykwalifikowana kadra pedagogiczna ponadgimnazjalnym • dobrze zorganizowana edukacja przedszkolna • dobre regulacje prawne na poziome Pa ństwa pozwalaj ące na prowadzenie • korzystna struktura wiekowa mieszka ńców skutecznej polityki społecznej w samorz ądach • dodatni przyrost naturalny • stworzenie warunków do rozwoju rynku pracy POZYTYWNE POZYTYWNE • ustabilizowana sytuacja demograficzna w gminie • edukacja społecze ństwa w kierunku kształtowania pozytywnych postaw w zakresie • uto Ŝsamianie si ę lokalnej społeczno ści z miejscem zamieszkania zdrowego stylu Ŝycia • stosunkowo du Ŝa ilo ść osób z wykształceniem wy Ŝszym • przedsi ębiorczo ść społeczna, jako wykorzystanie potencjału społecznego • kluby sportowe organizacji pozarz ądowych • działalno ść jednostek OSP • wykorzystywanie walorów naturalnych, środowiskowych, kulturowych i • warto ściowy kapitał ludzki historycznych do kształtowania to Ŝsamo ści regionalnej oraz patriotyzmu lokalnego • spadek liczby popełnianych przest ępstw • rozwijanie obywatelskiej świadomo ści lokalnej

WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE SŁABE STRONY ZAGRO śENIA • rosn ąca dysproporcja w strukturze wiekowej mieszka ńców (starzenie si ę • starzenie si ę społecze ństwa społeczno ści) • post ępuj ący kryzys rodziny • ubo Ŝenie społeczno ści • wzrost problemów społecznych wynikaj ący z pogorszenia si ę sytuacji gospodarczej • brak mieszka ń socjalnych • wzrost długotrwałego bezrobocia i zjawisko jego dziedziczenia oraz wzrost • brak dostatecznej specjalistycznej opieki medycznej obszarów wykluczenia społecznego • niski poziom świadomo ści ekologicznej i zdrowotnej • istnienie zjawiska zm ęczenia, bezsilno ści i bezradno ści społecznej • brak monitoringu wizyjnego i elektronicznego gminy • wyst ępowanie zjawiska rozpadu wi ęzi społecznych i zaniku kontroli społecznej

• niski status materialny społecze ństwa na wsi oraz zagro Ŝeń funkcjonowania rodziny: uzale Ŝnie ń, zjawiska rozpadu wi ęzi • du Ŝy stopie ń zagro Ŝenia alkoholizmem, bezrobociem rodzinnych, bezrobocia, przemocy w rodzinie i ubóstwa • emigracja zarobkowa i wyjazdy w celu ł ączenia rodzin • ni Ŝ demograficzny

NEGATYWNE NEGATYWNE • słaba komunikacja urz ąd – mieszkaniec • wysokie oczekiwania społecze ństwa, którym nie zawsze mo Ŝna sprosta ć ze wzgl ędu • brak policji na brak środków finansowych oraz zmieniaj ącego si ę prawa • niskie zainteresowanie mieszka ńców sprawami gminy • tendencja do opuszczania młodych, wykształconych ludzi z mniejszych • niewystarczaj ąca oferta kulturalna miejscowo ści • trudno ści w organizacji zaj ęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych dla uczniów z terenów wiejskich ze wzgl ędu na konieczno ść organizacji ich dowozu • nie zawsze wyposa Ŝenie szkół idzie w parze z post ępem technicznym - np. stare komputery, brak tablic multimedialnych,

64 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 21 Analiza SWOT sfery infrastrukturalnej SFERA INFRASTRUKTURALNA WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE

MOCNE STRONY SZANSE • wzrastaj ący poziom zwodoci ągowania, skanalizowania gminy • współpraca z s ąsiednimi samorz ądami w sprawie modernizacji infrastruktury • w coraz wi ększym stopniu sprzyjaj ące warunki infrastrukturalne do rozwoju drogowej funkcji pozarolniczych w obszarze wiejskim • dost ępno ść środków UE sprzyjaj ących rozwojowi infrastruktury technicznej • sie ć infrastruktury drogowej, • nowe inwestycje drogowe w otoczeniu gminy • poł ączenie komunikacyjne z Poznaniem i s ąsiednimi o środkami regionalnymi • modernizacja sieci energetycznej POZYTYWNE POZYTYWNE dobrze rozwini ęta infrastruktura sportowa • rozwój sieci telefonii komórkowej • istniej ąca oczyszczalnia ścieków i porozumienie ze Śremem w sprawie • rozwój infrastruktury technicznej Internetu szerokopasmowego odprowadzania ścieków

WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE SŁABE STRONY ZAGRO śENIA

• brak wystarczaj ącej ilo ści chodników przy drogach • niepełne wykorzystanie Funduszy Strukturalnych przy realizacji inwestycji • niedostatecznie rozwini ęte zaplecze socjalne i serwisowe dla ró Ŝnorodnych infrastrukturalnych form turystyki • zagro Ŝenie niskiej absorpcji środków z UE na infrastruktur ę w nowym okresie • niezadowalaj ący stan dróg gminnych programowania, z uwagi na zmian ę priorytetów i celów • niewystarczaj ące o świetlenie na terenie gminy • przepisy, procedury środowiskowe – ograniczenia dla inwestycji

• stopie ń zgazyfikowania gminy infrastrukturalnych • brak komunikacji pasa Ŝerskiej kolejowej • zmniejszenie nakładów na drogi lokalne w nowym okresie programowania 2014- • niewystarczaj ąca infrastruktura dla osób niepełnosprawnych 2020 NEGATYWNE NEGATYWNE • niewystarczaj ąca infrastruktura turystyczna • zbyt mała ilo ść ście Ŝek rowerowych w gminie • zły stan infrastruktury edukacyjnej w Dolsku ( SP Dolsk ) • Braki w o świetleniu ulic i ci ągów komunikacyjnych • brak dobrej infrastruktury miejsc parkingowych • niedostateczny dost ęp do sieci gazowniczej • brak obwodnicy Dolska

65 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 22 Analiza SWOT sfery gospodarczej SFERA GOSPODARCZA WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE MOCNE STRONY SZANSE • korzystne poło Ŝenie turystyczne gminy (lasy, ukształtowanie terenu, jeziora,) • dost ępno ść funduszy strukturalnych Unii Europejskiej • stosunkowo dobra dost ępno ść komunikacyjna • oŜywienie gospodarki w skali makro • zasoby naturalne • rozwój przedsi ębiorczo ści opartej na nowoczesnych, nieuci ąŜ liwych ekologicznie • aktywno ść i przedsi ębiorczo ść mieszka ńców technologiach • du Ŝa liczba podmiotów gospodarczych, w tym producenci • swoboda podejmowania działalno ści gospodarczej i realizacji inwestycji • oferta skierowana do przedsi ębiorców wynikaj ąca z członkostwa Polski w Unii Europejskiej • potencjał historyczny i przyrodniczy • rozwój usług małych, średnich przedsi ębiorstw • zbiorniki wodne (małe, lokalne jeziora –sporty wodne, turystyka weekendowa, • wprowadzanie nowych technologii i know - how w sferę produkcyjn ą i usługow ą konkurencje sportowe, szlaki turystyczne piesze i rowerowe) • wzrost wydatków na innowacyjno ść gospodarki oraz cele zwi ązane z gospodark ą • rozwój turystyki sportowej-grupowej (masowej) niskoemisyjn ą w nowym okresie programowania 2014-2020 • współpraca w ramach Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego • rozwój agroturystyki • niezła baza noclegowa i hotelarska • mo Ŝliwo ść rozwoju drobnej przedsi ębiorczo ści • ą ę • ą POZYTYWNE POZYTYWNE rozwijaj ca si baza sportowa i rekreacyjna sprzyjaj ce warunki do rozwoju turystyki pieszej, rowerowej • blisko ść Poznania i Śremu • moda na promowanie lokalnych produktów • kompleks rekreacyjny na j. Dolskim Wielkim • turystyka jako wa Ŝna gał ąź gospodarki • aktywna współpraca z s ąsiednimi samorz ądami • mniejsze koszty zatrudnienia w regionie • warunki dla rozwoju inwestycji zwi ązanych z energi ą odnawialn ą • sprzyjaj ące warunki makro dla oferty uprawiania sportu osób niepełnosprawnych i turystyki specjalnej ( np. osób starszych, niesłyszących) • moda na aktywny wypoczynek, w tym sport • promocja regionu • poło Ŝenie na szlaku miejscowo ści turystycznych ( "Podró Ŝe z Panem Tadeuszem") • zwi ększanie udziału odnawialnej energii w odniesieniu do tradycyjnych źródeł • wykorzystywanie potencjału do lokowania nowych zamierze ń inwestycyjnych stanowi ących szans ę rozwoju ekologicznego

66 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE SŁABE STRONY ZAGRO śENIA

• brak silnego wewn ętrznego kapitału inwestycyjnego • spadek PKB w Polsce • niska i średnia warto ść bonitacyjna gruntów ornych • kryzys finansów publicznych w Polsce • mała aktywno ść ekonomiczna gospodarstw i trudno ści z akumulacj ą kapitału • pogł ębienie problemów gospodarki światowej • sezonowo ść w turystyce • wzrost bezrobocia w skali makro • brak wyra źnego produktu oraz funkcjonowania marki Dolsk • spadek konsumpcji • niewykorzystanie w pełni poło Ŝenia gminy i potencjału w regionie • trudno ści w pozyskiwaniu kredytów bankowych (oprocentowanie, zabezpieczenia) • brak przemysłu • zmniejszenie zakresu i wielko ści pomocy publicznej • niesprzyjaj ące warunki do ści ągni ęcia inwestorów strategicznych mog ących • zmniejszenie dofinansowania przez UE nowym okresie programowania 2014-2020 stworzy ć nowe miejsca pracy oraz obci ąŜ enie gmin podatkiem VAT zwi ązanym z realizacj ą inwestycji z • mały potencjał inwestycyjny gminy pozyskanych środków NEGATYWNE NEGATYWNE • brak oferty turystycznej pozasezonowej • recesja gospodarcza • ryzyko mniejszej absorpcji funduszy unijnych ze wzgl ędu na zmniejszaj ące si ę • konkurencja o znacznym potencjale turystycznym i kulturowym s ąsiednich gmin dochody bud Ŝetu gminy • migracja zarobkowa i ubywanie ludzi w wieku produkcyjnym • brak wodnych szlaków turystycznych • zjawisko migracji ludno ści do wi ększych miast • mały udział społeczno ści lokalnej w ofercie gospodarczej • wci ąŜ niedostateczna rola turystyki i wypoczynku w kraju

67 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 23 Analiza SWOT sfery przestrzennej SFERA PRZESTRZENNA WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE MOCNE STRONY SZANSE • korzystne poło Ŝenie geograficzne w pobli Ŝu Aglomeracji Pozna ńskiej • ci ągłe podnoszenie jako ści przestrzeni gospodarczej w gminie • dobre warunki środowiska naturalnego • poprawa stanu technicznego istniej ącej infrastruktury • atrakcyjno ść krajobrazowa i przyrodnicza • znaczna poprawa nawierzchni dróg • coraz czystsze środowisko, brak uci ąŜ liwego przemysłu • konieczno ść wdro Ŝenia norm europejskich w zakresie ochrony stanu środowiska • rozwój systemu odbioru i oczyszczania ścieków przyrodniczego i rozwoju systemów infrastrukturalnych • • inwestycje publiczne POZYTYWNE POZYTYWNE obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego • • wolne tereny pod zabudow ę stał ą wzmo Ŝenie współpracy mi ędzynarodowej w zakresie projektów mi ękkich i infrastrukturalnych • wyst ępowanie obszarów le śnych • napływ kapitału zewn ętrznego • zasoby kulturowe • wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii • wiele cennych przyrodniczo elementów krajobrazu • atrakcyjna zabudowa ( architektura) miasta Dolska WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE SŁABE STRONY ZAGRO śENIA

• brak strefy w przestrzeni miejskiej do przyci ągni ęcia inwestorów poza • niekorzystna segregacja przestrzeni kulturalnej i historycznej obszarem przyjeziornym • zmiany podziału administracyjnego kraju • brak przeło Ŝenia na inwestycje zatwierdzonych miejscowych planów • kolizja polityki przestrzennej województwa z aspiracjami rozwojowymi gmin zagospodarowana • nieuporz ądkowane zorganizowanie przestrzeni przy zbiorniach wodnych z NEGATYWNE NEGATYWNE wył ączeniem jeziora Dolskiego Wielkiego • brak wyrazisto ści Dolska na tle innych miejscowo ści regionu tzw. „wtopienie si ę w rejon”

68 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 24 Analiza SWOT sfery ekologicznej SFERA EKOLOGICZNA

WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE

MOCNE STRONY SZANSE • formy ochrony przyrody • zainteresowanie inwestorów i ludno ści terenami o czystym, atrakcyjnym • brak przemysłu uci ąŜ liwego dla środowiska środowisku NE NE • wyst ępowanie obszarów le śnych ( 19 %) • wzrost świadomo ści ekologicznej obywateli • idealny stan powietrza • uporz ądkowana gospodarka odpadami w skali makro • coraz czyste środowisko naturalne • rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii • bezpiecze ństwo, spokój, cisza – atmosfera „slow” • moda w kraju lokalne produkty i tradycyjn ą Ŝywno ść

POZYTYW • mo Ŝliwo ść produkcji Ŝywno ści ekologicznej • wykorzystanie Eko-rolnictwa • jezioro poło Ŝone w mie ście – bezpo średni kontakt z natur ą • idealne środowisko naturalne regionu • edukacja ekologiczna • sprzyjaj ące warunki zakładaniu gospodarstw ekologicznych • warunki prawno-ekonomiczne do lokalizacji firm produkuj ących energi ę odnawialn ą • rozwój turystyki sportowej – grupowej

WEWN ĘTRZNE ZEWN ĘTRZNE SŁABE STRONY ZAGRO śENIA

• zanieczyszczanie lasów i innych terenów przez ludność ( tzw. dzikie • zmiany klimatyczne i skutki tych zmian wysypiska) • degradacja środowiska globalnego, ocieplanie si ę klimatu

• przewa Ŝaj ące w ęglowe systemy grzewcze – du Ŝa emisja gazów • realna mo Ŝliwo ść ska Ŝenia wód podziemnych • zanieczyszczenia zwi ązane ze wzrastaj ącym ruchem komunikacyjnym • chemizacja Ŝywno ści ( środki ochrony ro ślin, substancje dodatkowe do Ŝywno ści) • niezako ńczenie procesów inwestycyjnych w ochronie środowiska naturalnego

NEGATYWNE NEGATYWNE • niska świadomo ść ekologiczna społecze ństwa • małe wykorzystanie zasobów odnawialnych • zanieczyszczenie jeziora Dolskiego Wielkiego • zły stan techniczny infrastruktury oczyszczalni ścieków

69 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

5. DIAGNOZA STANU GMINY

Diagnoza zawiera informacje o uwarunkowaniach demograficznych, gospodarczych, przestrzennych i ekologicznych, analizy społeczne i ekonomiczne, na podstawie których sformułowano wnioski b ędące punktem wyj ścia do zdefiniowania głównych kierunków strategii stanowi ących tre ść niniejszego dokumentu. Charakterystyk ę obszarów cechuje wyszczególnienie ich cech w odniesieniu do gminy jako cało ści, jej zró Ŝnicowa ń wewn ętrznych oraz pozycji w powiecie i województwie. Poszczególnym wnioskom przyporz ądkowano nast ępuj ące znaczenia: • warto ść pozytywna dla rozwoju gminy Czynnik społeczny lub ekonomiczny zidentyfikowany w Bilansie Otwarcia i/lub Analizie SWOT maj ący dodatni wpływ - sprzyjaj ący tworzeniu nowych warto ści dodanych i działaj ący „in plus” dla rozwoju społeczno – gospodarczego gminy. • warto ść obecnie o niewielkim znaczeniu dla rozwoju gminy Dolsk Czynnik społeczny lub ekonomiczny zidentyfikowany w Bilansie Otwarcia i/lub Analizie SWOT nie maj ący znacz ącego wpływu na rozwój społeczno – gospodarczy gminy na obecnym etapie poziomu rozwoju tego czynnika, ale w przyszło ści w zale Ŝno ści od jego tendencji rozwojowych zale Ŝnych bezpo średnio lub po średnio od polityki społecznej i gospodarczej samorządu mog ący sta ć si ę warto ści ą pozytywn ą lub negatywn ą dla rozwoju gminy. • warto ść negatywna dla rozwoju gminy Dolsk Czynnik społeczny lub ekonomiczny zidentyfikowany w Bilansie Otwarcia i/lub Analizie SWOT maj ący ujemny wpływ- niesprzyjaj ący tworzeniu si ę nowych warto ści dodanych i działaj ący „in minus” dla rozwoju społeczno – gospodarczego gminy.

Społeczno ść

Oświata w gminie jest na dobrym poziomie i jest wartości ą pozytywn ą dla jej rozwoju. Wykwalifikowana kadra sprzyja nabywaniu wiedzy i kształtowaniu postaw. Czynniki te b ędą wspiera ć budowanie to Ŝsamo ści regionalnej i integracj ę lokaln ą w oparciu o bogate dziedzictwo kulturowe gminy. O świata wymaga systematycznego wsparcia samorz ądu i oraz dost ępu do środków europejskich na realizacj ę celów edukacyjnych.

Funkcjonowanie oraz integracj ę lokalnej społeczno ści wyznacza kondycja i działalno ść organizacji pozarz ądowych oraz system monitorowania i oceny pojawiaj ących si ę problemów społecznych. Wymusza to zwi ększenie działa ń o charakterze partnerstwa publiczno – pozarz ądowego.

70 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Bezrobocie - jego poziom w gminie jest stosunkowo niski, dotyka cz ęść populacji a w szczególno ści kobiety, przyczyniaj ąc si ę do ubo Ŝenia rodzin i w efekcie ich marginalizacji oraz wykluczenia.

Uwagi wymagaj ą rodziny i członkowie rodzin o zło Ŝonych, wielorakich potrzebach, uzale Ŝniaj ących je od pomocy innych. Niepełnosprawni z terenu gminy s ą cz ęsto gorzej wykształceni, co zdecydowanie utrudnia ich funkcjonowanie na rynku pracy.

Ubóstwo, bezrobocie, uzale Ŝnienia, zerwanie wi ęzi rodzinnych przyczyniaj ą si ę najcz ęś ciej do wyst ępowania ró Ŝnych form wykluczenia społecznego. Ośrodek Pomocy Społecznej w Dolsku powinien w cz ęś ci rosn ących problemów społecznych poprawi ć poło Ŝenie tej grupy społecznej zagro Ŝonej wykluczeniem społecznym.

Uzale Ŝnienia powi ązane s ą z ubóstwem oraz bezrobociem i stanowi ą istotny problem lokalnej społeczno ści. Działania, które przeciwdziałały wzrostowi problemów uzale Ŝnie ń i minimalizowały ich skutki, powinny by ć kontynuowane i ukierunkowane na cało ściow ą i systemow ą pomoc całej rodzinie.

Udział ludno ści w wieku przedprodukcyjnym zwi ększa si ę, w niewielkim stopniu wzrasta udział ludno ści w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym co powinno si ę przekłada ć na korekt ę polityki socjalnej i o światowej na terenie gminy.

Powodami trudnej sytuacji Ŝyciowej podopiecznych pomocy społecznej w gminie Dolsk, oprócz ubóstwa, s ą: bezrobocie i niepełnosprawno ść . W zwi ązku z tym nale Ŝy wykorzystywa ć projekty edukacyjne i profilaktyczne realizowane przy wsparciu środków UE.

Zjawisko zamkni ętego kr ęgu ubóstwa oraz jego pokoleniowo ść w gminie Dolsk powinno by ć otoczone trosk ą samorz ądu. Dotyczy ono wielu ubogich rodzin, a przejawia si ę m.in. tym, Ŝe dzieci z tych rodzin zazwyczaj ko ńcz ą swoj ą edukacj ę po szkole gimnazjalnej lub zawodowej.

Sytuacja społeczna Dolska wymaga wi ększego dostosowania kształcenia ustawicznego i zawodowego na terenie gminy do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy.

Ekologia

Stan środowiska naturalnego gminy Dolsk jest atutem. Wymaga nieustannego monitoringu i troski. St ąd konieczno ść eliminacji źródeł zanieczyszcze ń powietrza, wody i gleby m.in. poprzez zmian ę sposobu uzyskiwania energii, stopniowe likwidowanie spalania paliw stałych, odpadów w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz obiektach mieszkalnych oraz stosowanie norm europejskich w gospodarowaniu odpadami i przede wszystkim wymóg kontynuowania inwestycji polegaj ących na rozbudowie sieci kanalizacyjnej.

Warunki fizjograficzne gminy, jej cechy determinuj ą szczególne miejsce w regionie dla produkcji energii odnawialnej pochodz ących z ró Ŝnych źródeł.

Gospodarka wodno – ściekowa w gminie jest w fazie inwestycyjnej. Wymaga przede wszystkim wykonania II etapu budowy sieci kanalizacji w miejscowo ściach Ksi ęginki i Małachowo

71 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

z podł ączeniem do oczyszczalni w Dolsku , w dalszej perspektywie skanalizowanie kolejnych miejscowo ści gminy z odbiorem ścieków przez oczyszczalnie ścieków w Śremie w ramach porozumienia mi ędzygminnego.

Warunkiem koniecznym przed przyst ąpieniem do realizacji działa ń proekologicznych jest budowanie świadomo ści ekologicznej poprzez edukacj ę w śród dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych mieszka ńców gminy.

Nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększenia lesisto ści obszarów gminy poprzez zalesienia enklaw i półenklaw le śnych celem poł ączenia płatów le śnych, zalesianie gruntów zb ędnych dla rolnictwa, szczególnie na obrze Ŝach jezior i cieków wodnych

Infrastruktura

Sie ć dróg na terenie gminy Dolsk winna by ć przedmiotem dalszych inwestycji poprawiaj ących ich jako ść i dost ępno ść dla komunikacji zbiorowej i indywidualnej w tym rozbudowy chodników i ście Ŝek rowerowych.

Infrastruktura kulturalna oraz społeczno-publiczna gminy jest warto ści ą o pozytywnym znaczeniu. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Dolsk stanowi profesjonalne zaplecze dla działalno ści kulturalnej. Mo Ŝliwo ść realizacji szerszej oferty kulturalnej dla mieszkańców gminy Dolsk, jak równie Ŝ osób odwiedzaj ących gmin ę w celach turystycznych zapewniałaby zmiana struktury organizacyjnej istniejące placówki kultury na o środek kultury i bibliotek ę z poszerzeniem zakresu prowadzonej dotychczas działalno ści edukacyjnej i kulturalnej oraz zacie śnieniem współpracy ze świetlicami wiejskimi.

• Gmina posiada dwa korytarze transportowe, droga wojewódzka nr 434 (Pozna ń – Rawicz) i droga wojewódzka nr 437 ( Śrem – Borek Wlkp.) ułatwiaj ące dost ęp do gminy zarówno z kraju i zagranicy. Nie odgrywaj ą one jednak obecnie roli ponadeuropejskiej.

Infrastruktura turystyczna na terenie gminy wymaga działa ń na rzecz rozbudowy szlaków turystyki rowerowej powi ązanych ze szlakami o znaczeniu regionalnym. Powinna sprzyja ć rozwojowi turystyki pieszej, specjalnej czy osób starszych oraz zwi ązanej z tym rozbudowy bazy noclegowej i gastronomicznej. Oferta turystyczna powinna by ć oparta o bogat ą histori ę i tradycje regionu oraz zasoby krajobrazowe i walory przyrodnicze.

Infrastruktura sportowa na terenie gminy Dolsk jest warto ści ą pozytywn ą dla jej rozwoju, stanowi podstaw ę działa ń dla lokalnej społeczno ści, jak równie Ŝ ofert ę skierowan ą do wybranego segmentu społecze ństwa o randze ponadlokalnej. Jest to pozytywny element infrastrukturalny, ale wymagaj ący ci ągłego doinwestowywania w poszczególnych miejscowo ściach gminy.

Gospodarka

Warto ści ą gospodarcz ą o niewielkim obecnie znaczeniu s ą procesy rozwojowe w sektorze prywatnym. Wspieranie przedsi ębiorczo ści w sektorze nowych technologii i innowacji

72 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

w produkcji, wytwórczo ści, handlu i usługach mo Ŝe sta ć si ę szans ą w rozwoju gospodarczym gminy.

Sprawne zarz ądzanie obszarem gospodarczym gminy, równie Ŝ w postaci klastra gospodarczego zyskuj ącego w Europie coraz wi ększe uznanie równie Ŝ jako formy sprzyjaj ącej efektywniejszemu podziałowi funduszy unijnych ma odpowiednia współpraca na szczeblu ponadlokalnym. Tworzenie takich projektów jak " Podró Ŝe z Panem Tadeuszem" s ą pozytywnym zwiastunem dla tworzenia klastra turystycznego w regionie poprzez wł ączenie oferty turystycznej gminy Dolsk.

Z uwagi na wyj ątkowe warunki fizjograficzne mo Ŝe nast ępowa ć wykorzystanie terenów rolniczych na cele działalno ści proekologicznej oraz wytwarzania energii odnawialnej w kierunku samowystarczalno ści energetycznej gminy i regionu przy pełnej dbało ści o zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych w gminie.

Walory środowiskowe, krajobrazowe oraz kulturowe sprzyjaj ą rozwojowi turystyki na terenie gminy Dolsk w kierunku wyznaczania nowych szlaków pieszych, rowerowych oraz wykorzystania jezior gminy, w szczególno ści jeziora Dolskiego Wielkiego. Rozwojowi turystyki na terenie gminy sprzyja równie Ŝ wyst ępowanie obszarów prawnie chronionych.

Sytuacja finansowa gminy Dolsk b ędzie sprzyja ć podejmowaniu ró Ŝnorodnych partnerstw w celu realizacji przede wszystkim zada ń o charakterze społecznym i gospodarczym poprawiaj ących sytuacj ę ekonomiczn ą gminy.

Z uwagi na znacz ącą rol ę Internetu nie tylko jako źródła informacji, ale jego funkcje przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, zakupie usług, w tym akomodacyjnych nale Ŝy wykorzystywa ć wszelkie działania organów samorz ądowych gminy Dolsk dla poprawy dost ępno ści Internetu szerokopasmowego na terenie całej gminy.

Przestrze ń

W obszarze przestrzeni za pozytywny element nale Ŝy uzna ć istnienie obszarów o walorach turystyczno - krajobrazowych (obszary le śne, przyjeziorne), które sprzyjaj ą rozwojowi ró Ŝnych form rekreacji i turystyki.

Niezb ędne s ą działania zapewniaj ące równowag ę mi ędzy rozwojem gminy, w tym wykorzystaniem do celów produkcji energii odnawialnej a środowiskiem naturalnym.

Gmina Dolsk jest powi ązana rozwojowo z gminami s ąsiednimi oddziałowuj ącymi wzajemnie na sfer ę gospodarcz ą, infrastrukturaln ą i administracyjn ą mieszka ńców gminy, st ąd nale Ŝy nadal podejmowa ć wspólne inicjatywy sprzyjaj ące rozwojowi lokalnemu i regionu.

Niezb ędnym dla rozwoju gminy jest wykorzystanie bliskiego poło Ŝenia wzgl ędem Aglomeracji Pozna ńskiej, która mo Ŝe pozytywnie oddziaływa ć na rozwój gminy. Podejmowane partnerstwa w celu realizacji konkretnych zada ń o znaczeniu regionalnym b ędą słu Ŝyć harmonijnemu rozwojowi gminy Dolsk.

73 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

6. ZAŁO śENIA DO STRATEGII ROZWOJU MIASTA I GMINY DOLSK NA LATA 2014 – 2022

Przy tworzeniu Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 - 2022 przyj ęto nast ępuj ące zało Ŝenia: • Gmina Dolsk posiada warunki i mo Ŝliwo ści do rozwoju kultury, sportu, rekreacji, wypoczynku, mieszkalnictwa, usług socjalnych i zdrowotnych oraz nieustannie tworzy warunki podejmowania ró Ŝnych form małej i średniej przedsi ębiorczo ści. Posiada warto ściow ą ofert ę edukacyjn ą i kulturaln ą dla mieszka ńców oraz szeroki wachlarz usług dla turystów pragn ących wypoczynku, rekreacji i sportu. • Podniesienie konkurencyjno ści gminy jako obszaru o wysokim poziomie rozwoju społeczno – gospodarczego jest mo Ŝliwe poprzez zrównowa Ŝony rozwój wewn ętrzny, odpowiedni ą ofert ę inwestycyjn ą gminy wzbogacon ą o nowe i szczególne formy aktywno ści w obszarze sportu, turystyki, rekreacji i wypoczynku. • Monitoring zjawisk i problemów społecznych daje podstawy do podejmowania decyzji strategicznych dla rozwoju gminy i zaspokojenia potrzeb jego mieszka ńców. • Rozwój społeczno – gospodarczy gminy Dolsk przebiega w zgodzie ze środowiskiem naturalnym. oraz interesami mieszka ńców i komfortem Ŝycia osób, dla których gmina jest miejscem zamieszkania i Ŝycia rodzinnego. • Zrównowa Ŝony rozwój wszystkich obszarów gminy nast ępuje w oparciu o powszechn ą dost ępno ść mieszka ńców gminy do infrastruktury technicznej, kulturalnej, sportowej, rekreacyjnej i wypoczynkowej oraz gminnych zasobów społecznych.

74 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

7. PERSPEKTYWY I KIERUNKI ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO

7.1. WIZJA I MISJA GMINY

Wizja jest nieokre ślonym w czasie i przestrzeni spojrzeniem w przyszłość , w tym przypadku w przyszło ść gminy Dolsk, jak ą lokalna społeczno ść widzi dla siebie. Okre śla miejsce, w którym dana wspólnota chce Ŝyć, pracowa ć oraz wypoczywa ć, a z którym wi ąŜ e swoje nadzieje na realizacj ę swoich Ŝyciowych planów i marze ń. Jest obrazem fragmentu rzeczywisto ści utworzonym przez twórcz ą wyobra źni ę.

WIZJA Miasto i Gmina Dolsk – obszar przyjazny mieszka ńcom, inwestorom oraz go ściom. Gmina z rozwijaj ącą si ę infrastruktur ą techniczn ą i społeczn ą, bezpieczny i ekologiczny obszar rozwoju gospodarczego, na terenie którego respektowane s ą zasady zrównowa Ŝonego rozwoju we wszystkich aspektach Ŝycia. Dzi ęki licznym atutom środowiska naturalnego oraz rozwini ętej infrastrukturze stwarzaj ącej korzystne warunki zamieszkania, sp ędzania wolnego czasu, gmina sprzyja rozwojowi małej i średniej przedsi ębiorczo ści, inwestowaniu oraz stanowi miejsce aktywno ści sportowej i turystycznej.

Misja jest wyra Ŝeniem, które okre śla główny cel gminy, jej „sens Ŝycia”. Jest wyrazem d ąŜ eń i oczekiwa ń w stosunku do gminy, dla której została sformułowana. Stanowi odpowiedzialne zadanie do spełnienia. Wypracowana misja rozwoju gminy poprzez wizj ę, pokazuje pozytywny obraz gminy Dolsk w perspektywie do roku 2022. Przeprowadzone analizy i wyartykułowane potrzeby mieszka ńców, pozwalaj ą na okre ślenie głównych celów strategii. Cele te b ędą wyznacznikiem kierunku wszystkich działa ń obj ętych strategi ą. Misja dla gminy Dolsk jest opisem wizji gminy oraz głównego pola działa ń w najbli Ŝszych latach. Koncentruje si ę ona na istocie rzeczy, dostosowuje kierunki działań do długoterminowych celów, równocze śnie pełni funkcje motywacyjne i promocyjne. Misja wyra źnie okre śla charakter gminy i wskazuje jej atuty. Z misji bezpo średnio wynikaj ą obszary, które powinny by ć rozwijane. Obszary rozwojowe gminy Dolsk wzajemnie si ę uzupełniaj ą. W dalszej cz ęś ci strategii przedstawiono obszary, cele i kierunki działania dla ka Ŝdego z obszarów Ŝycia społeczno – gospodarczego (przestrze ń, gospodarka, infrastruktura, społeczno ść , ochrona środowiska). Dla ka Ŝdego obszaru priorytetowego wskazano powi ązania z priorytetami zapisanymi w Strategii Rozwoju Społeczno - Gospodarczego Województwa Wielkopolskiego do roku 2020.

75 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Podobnie uczyniono z ka Ŝdym z celów szczegółowych tej strategii wskazuj ąc na jego powi ązania z wybranym celem szczegółowym strategii wojewódzkiej.

MISJA Przyszło ści ą Miasta i Gminy Dolsk jest zrównowa Ŝony rozwój w harmonii ze środowiskiem przyrodniczym, gospodarczym i społecznym, zmieniaj ący gmin ę w atrakcyjne miejsce zamieszkania, pracy i wypoczynku z dobrze wykształconymi i silnymi funkcjami gospodarczymi, turystycznymi, rekreacyjnymi i wypoczynkowymi o znaczeniu regionalnym. Równomierny, kompleksowy rozwój gminy Dolsk nast ępuje poprzez zachowanie równowagi pomi ędzy aktywno ści ą gospodarcz ą opart ą na solidnej bazie usługowo – gospodarczej z poszanowaniem środowiska przyrodniczego i kulturowego.

76 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

8. STRATEGICZNY PROGRAM ROZWOJU SPOŁECZNO –GOSPODARCZEGO GMINY DOLSK - PRIORYTETY, CELE SZCZEGÓŁOWE, KIERUNKI DZIAŁANIA Tabela 25 Priorytet 1. Konkurencyjna gospodarka Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku Cel strategiczny 5. Zwi ększenie spójno ści województwa Cel strategiczny 6. Wzmocnienie potencjału gospodarczego regionu. CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis 1.1 Wykorzystanie potencjału 1.1.1 Stworzenie mo Ŝliwo ści absorpcji środków UE i pozaunijnych turystycznego gminy Dolsk do rozwoju dotacji na rzecz podniesienia jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy. gospodarczego.

Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Opis kierunku: Kierunek ma sprzyja ć absorpcji środków UE na rzecz Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; podniesienia jako ści Ŝycia społeczno ści lokalnej zamieszkuj ącej gmin ę

Cel operacyjny 6.8. Przygotowanie Dolsk dla poprawy jako ści infrastruktury kulturalnej, rekreacyjnej, i racjonalne wykorzystanie terenów sportowej, a tak Ŝe estetyki poszczególnych miejscowo ści. inwestycyjnych.

1.1.2 Wykorzystanie terenów le śnych i zbiorników wodnych dla rozwoju ró Ŝnych form turystyki w tym turystyki specjalnej, osób niepełnosprawnych, osób starszych itp., agroturystyki.

Opis kierunku: Ide ą kierunku jest budowa infrastruktury sprzyjaj ącej rozwojowi turystyki szerokiej i skierowanej do wybranych segmentów społecze ństwa oraz przygotowania przestrzeni do tej formy wypoczynku. Kierunek zakłada równie Ŝ budow ę infrastruktury ście Ŝek przyrodniczych, rowerowych, nordic walking, miejsc wypoczynku i rekreacji, miejsc parkingowych z jednoczesną promocj ą działalno ści agroturystycznej.

1.1.3 Budowa infrastruktury terenów rekreacyjnych w obszarach predestynowanych do rozwoju turystyki.

Opis kierunku: Ide ą kierunku jest rozwój turystyki na terenie gminy Dolsk w oparciu o wysokie walory środowiskowe, krajobrazowe oraz zasoby kulturowe gminy. Kierunek zakłada wykorzystanie jezior zlokalizowanych w gminie Dolsk oraz obszarów le śnych do rekreacji, turystyki i sportów wodnych.

1.1.4 Zagospodarowanie turystyczne jezior na terenie gminy Dolsk. Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest budowa infrastruktury słu Ŝą cej mo Ŝliwo ści organizowania imprez i spotka ń integracyjnych w bliskim ich otoczeniu. Zagospodarowanie powinno równie Ŝ obejmowa ć dost ępno ść jezior dla sprz ętu motorowodnego, pływaj ącego, przystani wodnych, w ędkarskich stanowisk wodnych.

77 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

1.2 Odnowa zdegradowanych obszarów 1.2.1 Inicjowanie działa ń na rzecz rewitalizacji obiektów zabytkowych gminy oraz renowacja obiektów i ochrony dóbr kultury na terenie gminy. zabytkowych i sakralnych wyst ępuj ących na terenie gminy. Opis kierunku: Zamierzeniem kierunku jest nadanie nowych funkcji, w tym Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju uŜytkowych licznym i atrakcyjnym zabytkom gminy Dolsk, np. poprzez Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 tworzenie parków kulturowych i tematycznych lub celów usługowych. Cel operacyjny 5.4.Wsparcie terenów wymagaj Przesłaniem kierunku jest tak Ŝe udział w projektach odnowy i konserwacji ących restrukturyzacji, odnowy i rewitalizacj. obiektów zabytkowych z udziałem partnerów prywatnych, publicznych i zwi ązków wyznaniowych.

1.3 Tworzenie warunków dla dalszego 1.3.1 Inicjowanie i podejmowanie działa ń na rzecz wzrostu rozwoju gospodarczego gminy. zainteresowania przez inwestorów terenami inwestycyjnymi na terenie gminy. Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest promocja Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 warunków inwestowania na terenach inwestycyjnych gminy, d ąŜ enie do

wzmocnienia współpracy z tzw. otoczeniem biznesu mog ącym stworzy ć Cel operacyjny 6.1 .Zwi ększenie innowacyjno śc dodatkowe atrakcyjne warunki inwestowania w gminie, nawi ązywanie i przedsi ębiorstw. kontaktów z przedsi ębiorcami z regionu Cel operacyjny 6.8. Przygotowanie i racjonalne wykorzystanie terenów inwestycyjnych 1.3.2 Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w infrastruktur ę techniczn ą, Cel operacyjny 6.5.Tworzenie warunków rozw w tym dla potrzeb wysokich technologii (HT). oju inteligentnych specjalizacji,w tym wspiera Opis kierunku: Zało Ŝeniem tego kierunku jest dalsza rozbudowa nie sektorów kreatywnych w gospodarce infrastruktury technicznej z zakresu ochrony środowiska, produkcji energii odnawialnej, dost ępu do technologii informatycznych i sprawnej organizacji nowoczesnych centrów logistycznych.

1.3.3 Wspieranie tworzenia klastrów produkcyjnych i usługowych.

Opis kierunku: Istot ą kierunku jest wspieranie nowoczesnego współdziałania przedsi ębiorstw w ramach tzw. Clusters - gron przedsi ębiorstw, współpracuj ących z innymi podmiotami np. instytucjami badawczymi, naukowymi celem osi ągania celu ekonomicznego. Skutkiem współdziałania jest aktywno ść zawodowa i przedsi ębiorcza wewn ątrz gminy zwi ększaj ąca zatrudnienie.

1.3.4 Zagospodarowanie gruntów o niskiej klasie bonitacyjnej i nieprzydatnych rolniczo.

Opis kierunku: Ide ą s ą działania w kierunku miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na rzecz nowych funkcji gospodarczych, produkcji biopaliw i energii odnawialnej.

78 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

1.3.5 Organizowanie na terenie gminy ustawicznych szkole ń bezpo średnich beneficjentów (pracodawców) w zakresie korzystania z funduszy UE i reguł partnerstwa publiczno – prywatnego.

Opis kierunku: Zało Ŝeniem kierunku jest tworzenie projektów z zakresu wspierania sprawnie funkcjonuj ących organizacji wspieraj ących MSP w pozyskiwaniu dotacji i organizacji monta Ŝu finansowego opartego na ppp.

1.3.6 Tworzenie płaszczyzn współpracy mi ędzynarodowej w ró Ŝnych dziedzinach Ŝycia społecznego i gospodarczego.

Opis kierunku: Zało Ŝeniem tego kierunku jest d ąŜ enie do zwi ększania aktywno ści gminy w realizacji w partnerstwie zada ń „do celu” z miastami regionu i samorz ądami oraz organizacjami UE. Kierunek zakłada równie Ŝ organizacj ę konferencji typu „business to business” – popularnej w UE formy współpracy na poziomie konkretnych firm i organizacji pozarz ądowych oraz tworzenie regionalnej bazy danych o partnerach w biznesie ( wykorzystuj ąc infrastruktur ę hotelow ą nad j. Dolskim Wielkim).

1.4 Stworzenie systemu promocji gminy 1.4.1 Opracowanie strategii promocji gminy Dolsk. Dolsk. Opis kierunku: Celem kierunku jest utworzenia strategii promocji gminy Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Dolsk, która wskazywałaby na główne produkty markowe gminy, wyra źnie Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 kojarz ące si ę z gmin ą. Strategia zaproponowałaby szczegółowe rozwi ązania marketingowe i reklamowe, które przeło Ŝyłyby si ę bezpo średnio na szybszy Cel operacyjny 6.9.Tworzenie warunków dla rozwój gospodarczy gminy. Kierunek odnosi si ę równie Ŝ do wykorzystania ekspansji gospodarki promocji wewn ątrz gminy np. dla rozwoju produkcji zdrowej Ŝywno ści. województwa na rynki zewn ętrzne 1.4.2 Kształtowanie pozytywnego wizerunku gminy w środkach masowego przekazu o zasi ęgu lokalnym i ponadlokalnym.

Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest kontynuacja współpracy z o środkami masowego przekazu, które pozwol ą na stworzenie pozytywnego wizerunku gminy oraz wykorzystanie Internetu w celach promocyjnych. 1.5. Zachowanie spójno ści zamierze ń 1.5.1 Sporz ądzenie i wdra Ŝanie miejscowych planów zagospodarowania gospodarczych i społecznych z warunkami przestrzennego zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem prac zagospodarowania przestrzennego gminy planistycznych. Dolsk. Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest opracowanie Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w obszarach predestynowanych pod zabudow ę mieszkaniow ą, nowe potrzeby Cel operacyjny 6.8. Przygotowanie inwestycyjne, w tym gospodarki innowacyjnej i niskoemisyjnej. Du Ŝe i racjonalne wykorzystanie terenów pokrycie gminy MPZP da przekaz dla inwestorów o uporządkowanej inwestycyjnych. polityce przestrzennej w gminie.

79 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

1.5.2 Zintegrowanie planów rozwoju społeczno – gospodarczego obejmuj ącego cał ą przestrze ń gminy z planami rozwoju s ąsiednich gmin.

Opis kierunku: Główn ą ide ą tego kierunku jest współpraca z gminami sąsiednimi w obszarze planowania przestrzennego, rozwoju funkcji gospodarczych, rozwoju rynku pracy oraz wspólnych działa ń na rzecz rozwoju turystyki.

1.6. Podniesienie jako ści usług w obiektach 1.6.1 Standaryzacja usług, w tym dostosowanie infrastruktury do uŜyteczno ści publicznej. istniej ących potrzeb w obiektach, w których realizuje si ę zadania polityki społecznej gminy. Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 Opis kierunku: Realizacja kierunku ma podnie ść jako ść świadcze ń usług społecznych i ich standaryzacj ę do norm obowi ązuj ących w UE oraz Cel operacyjny 5.5. Zwi ększenie dost ępno ści zapewnienie komfortu beneficjentom pomocy społecznej w procesach do podstawowych usług realizacji świadcze ń społecznych przez Ośrodek Pomocy Społecznej. publicznych.

Tabela 26 Priorytet 2. Otwarte społecze ństwo

Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku Cel strategiczny 7. Wzrost kompetencji mieszka ńców i zatrudnienia, Cel strategiczny 8. Zwi ększanie zasobów oraz wyrównywanie potencjałów społecznych województwa CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis

2.1 Działania na rzecz wszechstronnego 2.1.1 Organizacja zaj ęć pozalekcyjnych na bazie placówek o światowych rozwoju edukacyjnego dzieci i młodzie Ŝy i kulturalnych. z terenu gminy. Opis kierunku: Organizacja zaj ęć pozalekcyjnych skierowanych do dzieci Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju i młodzie Ŝy z terenu gminy Dolsk, opartych na bazie istniej ących placówek Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 oświatowych i kulturalnych uzupełni istniej ący program nauczania i b ędzie podstaw ą realizacji programu otwartych szkół. W kierunku zakłada si ę Cel operacyjny 7.1.Poprawa warunków, równie Ŝ dopasowanie harmonogramu zaj ęć i dostosowanie dowozu dzieci z jako ści i dost ępno ści edukacji. cz ęś ci wiejskiej gminy na zaj ęcia.

2.1.2 Tworzenie warunków umo Ŝliwiaj ących zwi ększenie zastosowania nowych technik w realizacji programów nauczania we wszystkich placówkach o światowych gminy.

Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest uruchomienie zakupów inwestycyjnych, korzystanie ze środków zewn ętrznych oraz zwi ększenie nakładów finansowych na ich realizacj ę. Środki finansowe pozwol ą w placówkach o światowych gminy na wprowadzenie nowoczesnych metod i programów nauczania ( np. e-learningu).

80 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.1.3 Działanie na rzecz dostosowania oferty zaj ęć pozalekcyjnych do zainteresowa ń oraz talentów uczniów.

Opis kierunku: Istot ą tego kierunku jest wczesne diagnozowanie zdolno ści, zainteresowa ń oraz talentów uczniów w celu dostosowania pod potrzeby i zdolno ści ucznia oferty kształcenia na wszystkich poziomach edukacji organizowanych na terenie gminy .

2.1.4 Budowa i modernizacja obiektów infrastruktury o światowej.

Opis kierunku: W ramach tego kierunku przewiduje si ę popraw ę warunków i jako ści kształcenia na terenie gminy poprzez modernizację wymagaj ących tego typu działa ń obiektów szkolnych. 2.2 Tworzenie podstaw dla rozwoju 2.2.1 Wspieranie i współpraca z instytucjami społecze ństwa współpracy z organizacjami obywatelskiego. pozarz ądowymi. Opis kierunku : Główn ą ide ą tego kierunku jest zwi ększenie koordynacji Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju współdziałania z organizacjami pozarz ądowymi, aktywna współpraca z tymi Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; organizacjami i wsparcie postaw obywatelskich m.in. poprzez tworzenie partnerstw publiczno- społecznych. Szczególnego znaczenia nabiera Cel operacyjny 7.4. Rozwój oraz promocja działalno ść Lokalnej Grupy Działania " Go ścinna Wielkopolska " oraz postaw kreatywnych i innowacyjnych. ochotniczych stra Ŝy poŜarnych.

2.3 Dost ępno ść usług medycznych. 2.3.1 Podnoszenie jako ści i dost ępno ści usług medycznych na terenie gminy. Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Opis kierunku: Zało Ŝeniem tego kierunku jest poprawa jako ści i dost ępno ści Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 do świadcze ń zdrowotnych min. poprzez realizacj ę programów zdrowotnych

ukierunkowanych na wczesn ą diagnostyk ę, leczenie i rehabilitacj ę schorze ń Cel operacyjny 8.3. u mieszka ńców gminy oraz wprowadzenie elektronicznej dokumentacji Poprawa stanu zdrowia mieszka ńców i opieki z w placówkach ochrony zdrowia. Ponadto kierunek ma na celu wywołanie drowotnej. inwestycji zwi ązanych z popraw ą jako ści usług medycznych na terenie gminy m.in. poprzez uruchomienie usług medycznych świadczonych przez lekarzy specjalistów.

81 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.4 Budowanie zintegrowanego systemu 2.4.1 Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz rozwijanie wsparcia zapobiegaj ącego kryzysom i usprawnianie systemu wsparcia rodziny, w szczególno ści: w rodzinie oraz wzmacniaj ącego pozycj ę psychologicznego, prawnego, socjalnego. dziecka. Opis kierunku: Główn ą ide ą tego kierunku jest rozwój specjalistycznego

poradnictwa, w tym rodzinnego, a tak Ŝe terapii rodzinnej, zintensyfikowanie Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju i rozwój form pracy socjalnej ze szczególnym uwzgl ędnieniem dzieci ze Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; środowisk niewydolnych wychowawczo oraz podejmowanie inicjatyw

i nowatorskich rozwi ąza ń na rzecz ochrony macierzy ństwa i dziecka Cel operacyjny 8.Ochrona zasobów, standardu w rodzinie. i jako ści Ŝycia rodziny.

2.4.2 Zapewnienie dzieciom i młodzie Ŝy odpowiednich warunków do

Ŝycia i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługuj ącymi im prawami.

Opis kierunku: Głównym zało Ŝeniem tego kierunku jest zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci i młodzie Ŝy z rodzin ubogich, szkolenie i podnoszenie kwalifikacji kadry specjalistów do pracy z rodzin ą i dzie ćmi oraz tworzenie warunków do realizacji programów socjoterapeutycznych. 2.5 Działania na rzecz stworzenia 2.5.1 Zapewnienie zwi ększonego dost ępu osób niepełnosprawnych do zintegrowanego systemu wsparcia opieki medycznej, w tym rehabilitacji i opieki. i aktywizacji osób niepełnosprawnych. Opis kierunku: Główn ą ide ą tego kierunku jest realizacja programów

profilaktycznych zapobiegaj ących powstawaniu niepełnosprawno ści oraz Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju zwi ększenie dost ępu do opieki medycznej i zabiegów rehabilitacyjnych m.in. Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 poprzez opracowanie bazy informacyjnej o świadczeniodawcach,

w tym wspieranie wolontariatu na rzecz osób niepełnosprawnych.

Cel operacyjny 8.5. Wzmacnianie wł ączenia społecznego. 2.5.2 Integracja osób niepełnosprawnych ze środowiskiem.

Opis kierunku: Główn ą ide ą tego kierunku jest zwi ększenie dost ępu do obiektów u Ŝyteczno ści publicznej poprzez likwidacj ę barier architektonicznych. Ponadto kierunek ten zmierza do zapewnienia zaj ęć rewalidacyjnych w zale Ŝno ści od rodzaju niepełnosprawno ści. 2.6 Podejmowanie działa ń na rzecz 2.6.1 Przeciwdziałanie izolacji i wykluczeniu społecznemu seniorów wsparcia seniorów w ich integracji i pełnym zamieszkuj ących gmin ę Dolsk. dost ępie do oferty edukacyjnej, kulturalnej, Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku s ą działania w kierunku usług zdrowotnych, rekreacji rozwijania i upowszechniania działa ń klubu seniora i systematyczna i wypoczynku. współpraca z domami pomocy społecznej i zakładami opieki zdrowotnej w Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju gminach s ąsiaduj ących oraz promowanie warto ści uczestnictwa osób Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; starszych w Ŝyciu społecznym. Kierunek ten równie Ŝ zakłada aktywizacj ę Cel operacyjny 8.Ochrona zasobów, standardu osób 55+ w ramach idei Uniwersytetu III Wieku. i jako ści Ŝycia rodziny.

82 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.7 Promocja rekreacji i sportu 2.7.1 Upowszechnianie i rozwijanie rekreacji fizycznej i sportu oraz innych form aktywnego wypoczynku na terenie gminy. Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; Opis kierunku: Ide ą kierunku jest organizacja imprez sportowych o randze regionalnej w oparciu o bogat ą baz ę sportow ą oraz tradycje sportowe gminy Dolsk, wykorzystuj ąc jednocze śnie powi ązania przestrzenne Cel operacyjny 8.4. i funkcjonalne gminy z obszarami jezior i lasów. Promocja zdrowego stylu Ŝycia. Kierunek zakłada ponadto dbało ść o infrastruktur ę sportow ą w pozostałych miejscowo ściach gminy. 2.8 Promocja kultury 2.8.1 Zwi ększenie oferty kulturalnej gminy Dolsk.

Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Opis kierunku: Ofert ę kulturaln ą w gminie Dolsk realizuje biblioteka Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 publiczna. Obecnie Ŝycie kulturalne gminy skoncentrowane jest w Dolsku. Cel operacyjny 8.7.Kształtowanie skłonno ści Kierunek zakłada zwi ększenie dost ępu do kultury i popraw ę jako ści oferty mieszka ńców do zaspokajania kulturalnej w pozostałych miejscowo ściach gminy. potrzeb wy Ŝszego rz ędu. 2.9. Podj ęcie działa ń w zakresie poprawy 2.9.1 Przygotowanie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą. gospodarki mieszkaniowej i rozwoju Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest inicjowanie działa ń ró Ŝnych form budownictwa w zakresie kształtowania polityki mieszkaniowej ze szczególnym mieszkaniowego na terenie gminy Dolsk. uwzgl ędnieniem zabezpieczenia lokali osobom, które z uwagi na swoj ą

sytuacj ę Ŝyciow ą nie mog ą samodzielnie zabezpieczy ć sobie mieszkania oraz Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju prowadzenie działa ń w kierunku wyznaczania nowych obszarów pod Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 zabudow ę dla budownictwa indywidualnego i obiektów mieszkalnych

wielorodzinnych. Cel operacyjny 8.11. Poprawa warunków mieszkaniowych. 2.9.2 Aktywizowanie działa ń w zakresie tworzenia bazy mieszka ń socjalnych.

Opis kierunku: Główn ą ide ą tego kierunku jest budowa nowych i rewitalizacja istniej ącej substancji mieszkaniowej pod potrzeby mieszka ń socjalnych. 2.10 Działania proekologiczne. 2.10.1 Wdro Ŝenie zasad systemu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych na terenie całej gminy. Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 Opis kierunku: Zało Ŝeniem kierunku jest podnoszenie skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów ze szczególnym uwzgl ędnieniem selektywnej zbiórki odpadów kuchennych, biodegradowalnych oraz odpadów Cel operacyjny 8.9. Ochrona zasobów, wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych. Ponadto kierunek standardu i jako ści Ŝycia rodziny. zakłada praktyczna realizacj ę ustawy o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminach.

83 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

2.11 Podnoszenie świadomo ści 2.11.1 Tworzenie programów edukacji ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy. ekologicznej mieszka ńców gminy Dolsk. Opis kierunku: Przesłaniem kierunku jest podnoszenie świadomo ści Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju ekologicznej w śród dzieci i młodzie Ŝy szkolnej poprzez wdra Ŝanie Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 programów edukacji ekologicznej.

2.11.2 Edukacja społeczno ści lokalnej poprzez lokalne media w zakresie Cel operacyjny 8.9. Ochrona zasobów, nowych technologii ochrony środowiska i zagro Ŝeń ekologicznych. standardu i jako ści Ŝycia rodziny

Opis kierunku: Główn ą ide ą kierunku jest wykorzystanie lokalnych mediów do edukacji ekologicznej mieszka ńców z zakresu nowych technologii ochrony środowiska oraz potencjalnych zagro Ŝeń ekologicznych.

Tabela 27 Priorytet 3. Nowoczesne sieci Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku Cel strategiczny 1. Poprawa dost ępno ści i spójno ści komunikacyjnej regionu, Cel strategiczny 2. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis

3.1 Podejmowanie działa ń w kierunku 3.1.1 Stworzenie sprawnego systemu komunikacji wewnętrznej. budowy i modernizacji infrastruktury Opis kierunku: Ide ą tego kierunku jest troska o istniej ące ci ągi drogowej wraz z jej najbli Ŝszym otoczeniem komunikacyjne i poprawa stanu technicznego dróg gminnych ł ącz ących oraz umo Ŝliwia ć rozwój infrastruktury poszczególne miejscowo ści gminy. Wraz z rozbudow ą sieci dróg gminnych przewozów pasa Ŝerskich. nale Ŝy je wyposa Ŝyć w chodniki i inne elementy infrastruktury drogowej w

tym ście Ŝki rowerowe. Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju

Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; 3.1.2 Budowa sieci ście Ŝek rowerowych.

Cel operacyjny 1.1. Zwi ększenie spójno ści Opis kierunku: Zało Ŝeniem kierunku jest promocja i oznaczenie tras sieci drogowej rowerowych na terenie gminy Dolsk oraz rozwój dróg rowerowych Cel operacyjny 1.2. Wzrost ró Ŝnorodno ści z uwzgl ędnieniem mo Ŝliwo ści wł ączenia tras w system regionalny oraz upowszechnianie efektywnych i paneuropejski.

form transportu. 3.1.3 Rozwój systemu komunikacji autobusowej.

Opis kierunku: Kierunek zakłada zwi ększenie liczby poł ącze ń lokalnych w zakresie obsługi ruchu autobusowego.

3.2 Podj ąć działania w kierunku 3.2.1 Zako ńczenie realizacji sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych na przebudowy, modernizacji i rozbudowy terenie gminy. infrastruktury technicznej gminy. Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest zako ńczenie

realizacji sieci kanalizacji sanitarnej w pozostałych miejscowo ściach gminy Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju z pomoc ą dwóch systemów kanalizacyjnych: Dolsk i Śrem opartych o Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 istniej ące oczyszczalnie ścieków w Dolsku i Śremie. Kierunek zakłada tak Ŝe,

w razie potrzeby rozbudow ę sieci wodoci ągowej na terenach Cel operacyjny 2.7. Poprawa gospodarki predestynowanych pod zabudow ę mieszkaniową oraz modernizacj ę uj ęć

84 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 wodno – ściekowej. wody. Cel operacyjny 1.1. Zwi ększenie spójno ści 3.2.2 Modernizacja o świetlenia ulicznego. sieci drogowej Cel operacyjny 1.3. Opis kierunku: Kierunek ten obejmuje, w miar ę potrzeb, modernizacj ę Rozbudowa infrastruktury na rzecz systemu o świetlenia ulic miejscowo ści. społecze ństwa informacyjnego. 3.2.3 Zapewnienie dost ępu do Internetu szerokopasmowego. Opis kierunku: Istnieje konieczno ść zapewnienia Internetu szerokopasmowego w cz ęś ci wiejskiej gminy Dolsk w celu eliminacji wykluczenia cyfrowego mieszka ńców wsi. 3.3 Poprawa jako ści środowiska na terenie 3.3.1 Wykorzystanie wyj ątkowych warunków fizjograficznych gminy do gminy Dolsk. rozwoju energetyki odnawialnej. Opis kierunku: Przygotowanie terenów dla celów produkcji energii Powi ązanie ze Strategi ą Rozwoju odnawialnej. Uzyskanie akceptacji społecznej dla rozwoju gminy opartej Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 o źródła odnawialne i biopaliwa w kierunku samowystarczalno ści energetycznej gminy i regonu Kierunek zakłada równieŜ mo Ŝliwo ść budowy Cel operacyjny 3.2. Rozwój produkcji i małych biogazowni. wykorzystanie alternatywnych źródeł 3.3.2 Likwidacja i ograniczenie niskiej emisji. energii

Cel operacyjny 2.5. Ograniczanie emisji Opis kierunku: Zwi ększenie dost ępno ści sieci gazowniczej na terenie gminy substancji do atmosfery Wpłyn ęłoby to na ograniczenie zjawiska niskiej emisji i popraw ę czysto ści powietrza.

3.3.3 Realizacja zada ń w zakresie modernizacji systemu zaopatrzenia w ciepło.

Opis kierunku: Ide ą kierunku jest zast ępowanie w ęgla jako paliwa podstawowego w gospodarstwach domowych na rzecz ogrzewania gazowego lub energii odnawialnej oraz wspieranie przedsi ęwzi ęć na rzecz korzystania z takich źródeł energii. Zało Ŝeniem kierunku jest wi ęc zwi ększanie udziału nowych technologii grzewczych wykorzystuj ących odnawialne źródła energii.

85 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

9. MONITORING I EWALUACJA STRATEGII

Ocena strategicznych dokumentów zawieraj ących programy rozwoju winna by ć dokonywana trzykrotnie: przed rozpocz ęciem realizacji (ex-ante), w połowie okresu realizacji (mid-term) oraz po zako ńczeniu realizacji (ex-post). W celu umo Ŝliwienia po średniego dokonywania ocen mid-term i ex-post, nale Ŝy okre śli ć powi ązania pomi ędzy strategi ą gminy a strategiami sektorowymi oraz Wieloletni ą Prognoz ą Finansow ą. Ocena ex-post jest najbardziej istotna i miarodajna dla cało ściowej oceny polityki rozwoju gminy w długim okresie czasu oraz spełnia najwi ęcej funkcji. Wszelkie oceny oddziaływania podmiotów publicznych na procesy rozwoju przeprowadzane s ą w kontek ście społecznych potrzeb, celów i nakładów. Mierzone i oceniane s ą uzyskane produkty, wyniki, efekty i skutki. Działania i przedsi ęwzi ęcia słu Ŝą ce realizacji celów operacyjnych oceniane s ą na podstawie czterech kryteriów: skuteczno ści, celowo ści, efektywno ści, wydajno ści. Cały proces dodatkowo oceniany jest z punktu widzenia praworz ądno ści i gospodarno ści (oszcz ędno ści). Oceny wymagaj ą podej ścia uporz ądkowanego, obiektywnych kryteriów oraz stosowania zró Ŝnicowanych i wyrafinowanych metod. Ocena realizacji Strategii jest procesem wymagaj ącym udziału społecznego, a przede wszystkim współdziałania podmiotów i uczestników strategicznego planowania rozwoju gminy Dolsk. Dla spełnienia powy Ŝszych wymaga ń, ka Ŝdy cel operacyjny wymaga monitorowania. Wymóg monitorowania wynika równie Ŝ z przepisów reguluj ących finansowanie przedsi ęwzi ęć z funduszy strukturalnych UE. Monitorowaniem Strategii na poziomie celów operacyjnych (u Ŝywaj ąc wska źników produktu i rezultatu przypisanych tym celom) winna zajmowa ć si ę jednostka organizacyjna odpowiedzialna za jego wdra Ŝanie, w tym wypadku – samorz ąd gminny. Wizja i misja miasta i gminy Dolsk zawarta w Strategii sformułowana jest na tak ogólnym poziomie, Ŝe bezpo średnia ocena stopnia ich realizacji nie jest mo Ŝliwa. Mo Ŝna jednak oceni ć stopie ń realizacji celów operacyjnych. Maj ą one na tyle konkretny charakter i s ą powi ązane bezpo średnio z realizowanymi i planowanymi do realizacji przedsięwzi ęciami, Ŝe mo Ŝna stosowa ć bardziej wyspecjalizowane wska źniki. W charakterystyce ka Ŝdego z celów operacyjnych zawarto propozycje wska źników produktów oraz rezultatów. Zestaw wska źników dla celów monitorowania Strategii na poziomie celów operacyjnych zawiera poni Ŝsza tabela. Ich coroczne obliczenie rozpoczynaj ąc od roku bazowego 2013 (stan na 31 grudnia – dane b ędą dost ępne wiosn ą 2014) umo Ŝliwi dokonanie w latach 2018 i 2023 oceny realizacji Strategii pod k ątem: skuteczno ści, celowo ści, efektywno ści, wydajno ści. Efektem oceny mo Ŝe by ć konieczno ść zmodyfikowania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk.

86 | Strona

Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Tabela 28 Wska źniki monitoringu Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022. Nr Wska źniki celu/ Nazwa priorytetu/celu szczegółowego kier. produktu rezultatu dział. Rok bazowy 2013, lata oceny: 2018 i 2023 INFRASTRUKTURA - PRZESTRZE Ń – GOSPODARKA Wykorzystanie potencjału turystycznego gminy Dolsk do rozwoju gospodarczego. 1.1. Kierunki działania • Liczba projektów umo Ŝliwiaj ących • Warto ść (w PLN) środków Stworzenie mo Ŝliwo ści absorpcji środków UE i pozaunijnych dotacji na absorpcj ę środków UE i pozaunijnych pozyskanych na rzecz podniesienia 1.1.1. dotacji na rzecz podniesienia jako ści jako ści Ŝycia mieszka ńców obszarów rzecz podniesienia jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy. Ŝycia mieszka ńców obszarów wiejskich. wiejskich. • Długo ść (w km) wyznaczonych • Liczba turystów korzystaj ących i zagospodarowanych rekreacyjnych z wyznaczonych i zagospodarowanych Wykorzystanie terenów le śnych i zbiorników wodnych dla rozwoju 1.1.2. szlaków turystycznych według rekreacyjnych szlaków turystycznych ró Ŝnych form turystyki w tym turystyki specjalnej, osób podziału na ró Ŝne formy turystyki (w ci ągu roku) według podziału na niepełnosprawnych, osób starszych itp., agroturystyki. kwalifikowanej (piesza, konna, ró Ŝne formy turystyki kwalifikowanej rowerowa, kajakowa). (piesza, konna, rowerowa, kajakowa). • Budowa infrastruktury słu Ŝą cej • Liczba mieszka ńców oraz turystów 1.1.3. Budowa infrastruktury terenów rekreacyjnych w obszarach turystycznemu wykorzystaniu jezior na korzystaj ących z powstałego predestynowanych do rozwoju turystyki. terenie gminy Dolsk. zagospodarowania turystycznego jezior w ci ągu roku.

Zagospodarowanie turystyczne jezior na terenie gminy Dolsk. • Budowa infrastruktury słu Ŝą cej • Liczba mieszka ńców oraz turystów korzystaj ących z powstałego 1.1.4. turystycznemu wykorzystaniu jezior na terenie gminy Dolsk zagospodarowania turystycznego jezior w ci ągu roku.

87 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Odnowa zdegradowanych obszarów gminy oraz renowacja obiektów zabytkowych i sakralnych wyst ępuj ących na terenie gminy. 1.2. Kierunki działania • Liczba podj ętych działa ń w celu • Liczba zrewitalizowanych obiektów zabytkowych i sakralnych. Inicjowanie działa ń na rzecz rewitalizacji obiektów zabytkowych rewitalizacji obiektów zabytkowych i 1.2.1. sakralnych. • Powierzchnia w m 2 zrewitalizowanych i ochrony dóbr kultury na terenie gminy. obiektów zabytkowych.

Tworzenie warunków dla dalszego rozwoju gospodarczego gminy, 1.3. Kierunki działania • Liczba zorganizowanych działa ń na • Liczba nowych inwestycji na rzecz wzrostu zainteresowania przez terenach inwestycyjnych gminy. Inicjowanie i podejmowanie działa ń na rzecz wzrostu zainteresowania 1.3.1 inwestorów strategicznych terenami przez inwestorów terenami inwestycyjnymi na terenie gminy. inwestycyjnymi na terenie gminy.

• Powierzchnia (m²) uzbrojonych • Liczba powstałych przedsi ębiorstw terenów inwestycyjnych na nowo uzbrojonych terenach w infrastruktur ę techniczn ą, w tym inwestycyjnych. Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w infrastruktur ę techniczn ą, w tym dla potrzeb wysokich technologii. • 1.3.2. Liczba nakładów inwestycyjnych w dla potrzeb wysokich technologii (HT). PLN wniesionych przez inwestorów na nowo uzbrojonych terenach inwestycyjnych, w tym warto ść w PLN inwestycji typu HT. • Utworzenie klastra gospodarczego, • Ilo ść podmiotów oraz ich rodzaj 1.3.3. naukowego lub innego na terenie uczestnicz ących we współpracy oraz Wspieranie tworzenia klastrów produkcyjnych i usługowych. gminy. ich potencjał ekonomiczny.

• Powierzchnia zalesionych w ha • Liczba projektów i programów, terenów nieprzydatnych rolniczo oraz 1.3.4. Zagospodarowanie gruntów o niskiej klasie bonitacyjnej i nieprzydatnych których celem jest zalesianie terenów o niskiej klasie bonitacyjnej oraz nieprzydatnych rolniczo oraz rolniczo. wykorzystanych w celach produkcji o niskiej klasie bonitacyjnej. energii odnawialnej. • Organizowanie szkole ń i ich liczba. • Liczba przedsi ębiorców 1.3.5. Organizowanie na terenie gminy ustawicznych szkole ń bezpo średnich uczestnicz ących w szkoleniach oraz beneficjentów (pracodawców) w zakresie korzystania z funduszy UE dofinansowanych projektów 88 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

i reguł partnerstwa publiczno – prywatnego. z funduszy europejskich.

• Nawi ązanie współpracy z • Liczba sformalizowanych umów na 1.3.6. Tworzenie płaszczyzn współpracy mi ędzynarodowej w ró Ŝnych podmiotami mi ędzynarodowymi w realizacj ę zadania. dziedzinach Ŝycia społecznego i gospodarczego. celu realizacji zadania.

Stworzenie systemu promocji gminy Dolsk. 1.4. Kierunki działania • Liczba szczegółowych rozwi ąza ń • Podj ęcie działa ń w kierunku marketingowych i reklamowych 1.4.1. Opracowanie strategii promocji gminy Dolsk. opracowania strategii promocji zaproponowanych w strategii gminy Dolsk. promocji gminy Dolsk. • Liczba projektów promocji • Liczba turystów krajowych pozytywnego wizerunku gminy i zagranicznych oraz potencjalnych Kształtowanie pozytywnego wizerunku gminy w środkach masowego ą 1.4.2. w oparciu o media lokalne, krajowe i inwestorów przybywaj cych na teren przekazu o zasi ęgu lokalnym i ponadlokalnym. aktywne strony internetowe. gminy Dolsk w ci ągu roku z tytułu prowadzonych akcji kształtuj ących pozytywny wizerunek gminy. Zachowanie spójno ści zamierze ń gospodarczych i społecznych z warunkami zagospodarowania przestrzennego gminy Dolsk. 1.5. Kierunki działania • Tworzenie nowych miejscowych • Powierzchnia w ha obszarów planów zagospodarowania predestynowanych pod zabudow ę przestrzennego według mieszkaniow ą z okre śleniem funkcji Sporz ądzenie i wdra Ŝanie miejscowych planów zagospodarowania zatwierdzonego harmonogramu prac tej zabudowy oraz terenów 1.5.1. przestrzennego zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem prac planistycznych. rekreacyjnych o charakterze planistycznych. publicznym tworz ących warunki do rozwoju ró Ŝnych form turystyki.

• Liczba podj ętych działa ń i inicjatyw • Liczba utworzonych projektów Zintegrowanie planów rozwoju społeczno – gospodarczego obejmuj ącego ą ą 1.5.2. maj cych na celu zintegrowanie integruj cych plany rozwoju cał ą przestrze ń gminy z planami rozwoju s ąsiednich gmin. planów rozwoju społeczno – społeczno – gospodarczego. gospodarczego obejmuj ącego cał ą 89 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

przestrze ń gminy z planami rozwoju sąsiednich gmin. Podniesienie jako ści usług w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej. 1.6. Kierunki działania • Wysoka jako ść usług dla • Liczba projektów i inicjatyw mieszka ńców oferowanych przez podj ętych przez gmin ę dla Standaryzacja usług, w tym dostosowanie infrastruktury do istniej ących gmin ę w ramach polityki społecznej. zapewnienia zwi ększonej jako ści usług w obiektach u Ŝyteczności 1.6.1. potrzeb w obiektach, w których realizuje si ę zadania polityki społecznej publicznej. gminy. • Liczba usprawnie ń komunikacyjnych dla osób korzystaj ących i niepełnosprawnych. Działania na rzecz wszechstronnego rozwoju edukacyjnego dzieci i młodzie Ŝy z terenu gminy. 2.1 Kierunki działania • Liczba zorganizowanych zaj ęć • Liczba dzieci i młodzie Ŝy bior ących pozalekcyjnych na bazie placówek udział w zaj ęciach pozalekcyjnych. Organizacja zaj ęć pozalekcyjnych na bazie placówek o światowych 2.1.1. oświatowych i kulturalnych. i kulturalnych.

• Liczba projektów wdro Ŝonych • Liczba uczniów w placówkach w placówkach o światowych gminy, oświatowych gminy bior ących udział Tworzenie warunków umo Ŝliwiaj ących zwi ększenie zastosowania nowych które umo Ŝliwiły zwi ększenie w procesach nauczania 2.1.2. technik w realizacji programów nauczania we wszystkich placówkach zastosowania nowych technik z zastosowaniem nowych technik. oświatowych gminy. w realizacji programów nauczania.

• Liczba przeprowadzonych działa ń na • Liczba uczniów korzystaj ących terenie gminy Dolsk, w celu z dostosowanej oferty zaj ęć Działanie na rzecz dostosowania oferty zaj ęć pozalekcyjnych do poznania profilu zdolno ści ucznia. pozalekcyjnych pod k ątem zdolno ści 2.1.3. zainteresowa ń oraz talentów uczniów. • Liczba projektów dostosowuj ących i zainteresowa ń ucznia. ofert ę zaj ęć pozalekcyjnych do zainteresowa ń i talentów uczniów. • Liczba przedsi ęwzi ęć • Powierzchnia (w m²) 2.1.4. Budowa i modernizacja obiektów infrastruktury o światowej. inwestycyjnych zorganizowanych wyremontowanych, przebudowanych przez gmin ę, których celem było i rozbudowanych obiektów

90 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

przeprowadzenie remontów, oświatowych. przebudowy i rozbudowy obiektów oświatowych, w tym zwi ązanych z termomodernizacj ą i optymalizacj ą zu Ŝycia energii.

Tworzenie podstaw dla rozwoju współpracy z organizacjami pozarz ądowymi. 2.2. Kierunki działania • Liczba podj ętych działa ń na terenie • Liczba utworzonych partnerstw gminy, których celem było publiczno – społecznych. 2.2.1. Wspieranie i współpraca z instytucjami społecze ństwa obywatelskiego. wspieranie i współpraca z instytucjami społecze ństwa obywatelskiego. SPOŁECZNO ŚĆ – EKOLOGIA

Dost ępno ść usług medycznych 2.3. Kierunki działania • Liczba projektów podnosz ących • Liczba mieszka ńców gminy Dolsk jako ść i dost ępno ść usług korzystaj ąca w ci ągu roku z usług 2.3.1. Podnoszenie jako ści i dost ępno ści usług medycznych na terenie gminy. medycznych na terenie gminy. medycznych w oparciu o projekty podnosz ące jako ść i dost ępno ść tych usług. Budowanie zintegrowanego systemu wsparcia zapobiegaj ącego kryzysom w rodzinie oraz wzmacniaj ącego pozycj ę dziecka. 2.4. Kierunki działania • • Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz rozwijanie i usprawnianie Liczba podj ętych działa ń maj ących Liczba rodzin obj ętych projektami na celu likwidacj ę przyczyn wsparcia psychologicznego, systemu wsparcia rodziny, w szczególno ści: psychologicznego, prawnego, 2.4.1. dysfunkcji oraz rozwijanie prawnego i socjalnego w ci ągu roku. socjalnego. i usprawnianie systemu wsparcia rodziny. • Liczba inicjatyw i projektów • Liczba dzieci i młodzie Ŝy obj ętych Zapewnienie dzieciom i młodzie Ŝy odpowiednich warunków do Ŝycia stworzonych na terenie gminy, projektami zabezpieczenia potrzeb 2.4.2. których celem było zapewnienie bytowych w ci ągu roku. i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługuj ącymi im prawami. dzieciom i młodzie Ŝy odpowiednich warunków do Ŝycia i rozwoju. 91 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Działania na rzecz stworzenia zintegrowanego systemu wsparcia i aktywizacji osób niepełnosprawnych. 2.5. Kierunki działania • Liczba projektów i inicjatyw • Liczba osób niepełnosprawnych podj ętych przez gmin ę dla korzystaj ących samodzielnie z opieki Zapewnienie zwi ększonego dost ępu osób niepełnosprawnych do opieki ę ę Ŝ 2.5.1 zapewnienia zwi kszonego dost pu medycznej na terenie gminy ka dego medycznej, w tym rehabilitacji i opieki. osób niepełnosprawnych do opieki roku. medycznej, w tym rehabilitacji i opieki. • Liczba projektów, których głównym • Liczba osób niepełnosprawnych – zało Ŝeniem była integracja osób mieszka ńców na terenie gminy niepełnosprawnych mieszkaj ących uczestnicz ących w projektach 2.5.2. Integracja osób niepełnosprawnych ze środowiskiem. na terenie gminy ze środowiskiem integracyjnych ze środowiskiem lokalnym. lokalnym. • Liczba zlikwidowanych barier dla osób niepełnosprawnych. Podejmowanie działa ń na rzecz wsparcia seniorów w ich integracji i pełnym dost ępie do oferty edukacyjnej, kulturalnej, usług zdrowotnych, rekreacji 2.6. i wypoczynku. Kierunki działania • Upowszechnienie działa ń klubu • Liczba korzystaj ących osób starszych seniora i systematyczna współpraca z i podejmowanych inicjatyw. Przeciwdziałanie izolacji i wykluczeniu społecznemu seniorów domami pomocy społecznej i • 2.6.1. Liczba osób 55+ uczestnicz ących w zamieszkuj ących gmin ę Dolsk. zakładami opieki zdrowotnej w zaj ęciach oraz rodzaje zaj ęć gminach s ąsiaduj ących. terapeutycznych i integruj ących t ę • Powołanie Uniwersytetu III Wieku. grup ę. Promocja rekreacji i sportu. 2.7. Kierunki działania • Liczba zorganizowanych imprez • Liczba mieszka ńców i turystów sportowych o randze ponadgminnej. bior ących udział w imprezach • Upowszechnianie i rozwijanie rekreacji fizycznej i sportu oraz innych form Liczba przedsi ęwzi ęć sportowych. 2.7.1. inwestycyjnych, których celem była • Powierzchnia (w m²) aktywnego wypoczynku na terenie gminy. budowa i modernizacja wyremontowanych, przebudowanych infrastruktury sportowej na terenie i rozbudowanych obiektów gminy. sportowych. 2.8. Promocja kultury. 92 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Kierunki działania • Liczba przedsi ęwzi ęć • Powierzchnia (w m²) inwestycyjnych, których celem była wyremontowanych, przebudowanych budowa i modernizacja i rozbudowanych obiektów 2.8.1. Zwi ększenie oferty kulturalnej gminy Dolsk. infrastruktury kulturalnej na terenie kulturalnych na terenie gminy. gminy. • Liczba osób bior ących udział w • Liczba imprez kulturalnych imprezach kulturalnych zorganizowanych na terenie gminy. zorganizowanych na terenie gminy. Podj ęcie działa ń w zakresie poprawy gospodarki mieszkaniowej i rozwoju ró Ŝnych form budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy Dolsk. 2.9 Kierunki działania • Liczba projektów maj ących na celu tworzenie dokumentów • Powierzchnia (w m²)) wyznaczonych Ŝ ą 2.9.1. Przygotowanie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą. planistycznych umo liwiaj cych i zagospodarowanych terenów pod przygotowanie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i budow ę zabudow ę mieszkaniow ą i budow ę mieszka ń na wynajem. mieszka ń na wynajem. Działania proekologiczne. 2.10 Kierunki działania • Liczba powstałych i zrealizowanych • Waga (w tonach) segregowanych projektów w poszczególnych odpadów na terenie gminy w ramach cz ęś ciach gminy, których celem było opracowanego jednolitego systemu Ŝ Wdro Ŝenie zasad systemu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych na wdro enie jednolitego systemu selektywnej zbiórki odpadów 2.10.1. selektywnej zbiórki odpadów. surowcowych. terenie całej gminy. • Waga (w tonach) segregowanych odpadów w poszczególnych asortymentach np. szkło, papier, tworzywa sztuczne. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy Dolsk. 2.11 Kierunki działania • Liczba przeprowadzonych godzin • Liczba dzieci i młodzie Ŝy obj ętych Tworzenie programów edukacji ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy. 2.11.1. zaj ęć edukacji ekologicznej dzieci programem edukacji ekologicznej. i młodzie Ŝy. 2.11.2 • Liczba projektów skierowanych do • Liczba mieszka ńców gminy Edukacja społeczno ści lokalnej poprzez lokalne media w zakresie nowych społeczno ści lokalnej z zakresu stosuj ących nowe technologie 93 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

technologii ochrony środowiska i zagro Ŝeń ekologicznych. nowych technologii ochrony ochrony środowiska. środowiska i zagro Ŝeń ekologicznych prowadzonych przy wykorzystaniu lokalnych mediów.

Podejmowanie działa ń w kierunku budowy i modernizacji infrastruktury drogowej wraz z jej najbli Ŝszym otoczeniem oraz umo Ŝliwia ć rozwój 3.1. infrastruktury przewozów pasa Ŝerskich. Kierunki działania • Liczba projektów maj ących na celu • Długo ść (w km) nowo modernizacj ę i rozbudow ę wybudowanych infrastruktury drogowej. i wyremontowanych dróg na terenie • gminy. 3.1.1. Stworzenie sprawnego systemu komunikacji wewn ętrznej Liczba projektów maj ących na celu modernizacj ę i rozbudow ę • Długo ść (w km) wybudowanych infrastruktury okołodrogowej. i zmodernizowanych ci ągów pieszych, rowerowych i pieszo- rowerowych na terenie gminy. • Długo ść (w km) wybudowanych • Liczba osób korzystaj ących z nowo 3.1.2. Budowa sieci ście Ŝek rowerowych. sieci ście Ŝek rowerowych ł ącz ących wybudowanych sieci ście Ŝek poszczególne obszary gminy. rowerowych.

• Liczba u Ŝytkowników • Liczba inicjatyw i projektów korzystaj ących z przebudowanej stworzonych na terenie gminy, i rozbudowanej infrastruktury 3.1.3. Rozwój systemu komunikacji autobusowej. których celem była przebudowa publicznej zwi ązanej z obsług ą i rozbudowa infrastruktury komunikacji autobusowej. publicznej zwi ązanej z obsług ą • Długo ść przebudowanej i komunikacji autobusowej. rozbudowanej infrastruktury publicznej.

Podj ąć działania w kierunku przebudowy, modernizacji i rozbudowy infrastruktury technicznej gminy. 3.2. Kierunki działania

• Długo ść (w km) nowo wybudowanej • Liczba gospodarstw domowych Zako ńczenie realizacji sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych na terenie sieci kanalizacyjnej i sieci kanalizacji podł ączonych do sieci 3.2.1. gminy. deszczowej. kanalizacyjnej. • Długo ść (w km) wybudowanej sieci • Liczba gospodarstw domowych 94 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

wodoci ągowej. podł ączona do nowowybudowanej sieci wodoci ągowej. • Liczba uzupełnionych punktów • Długo ść ci ągów komunikacyjnych, 3.2.2. Modernizacja o świetlenia ulicznego. świetlnych wzdłu Ŝ ci ągów wzdłu Ŝ których uzupełniono punkty komunikacyjnych. świetlne. • Powszechny dost ęp do Internetu. • Procent ludno ści korzystaj ącej z sieci 3.2.3. Zapewnienie dost ępu do Internetu szerokopasmowego. szerokopasmowej w cz ęś ci miejskiej i wiejskiej gminy. Poprawa jako ści środowiska na terenie gminy Dolsk. 3.3. Kierunki działania • Ilo ść przygotowanych terenów dla • % udziału energii pochodz ącej ze celów produkcji energii odnawialnej źródeł odnawialnych w bilansie w MPZP. energetycznym gminy. • Akceptacja społeczna dla rozwoju • Ilo ść obiektów wykorzystuj ących Wykorzystanie wyj ątkowych warunków fizjograficznych gminy do rozwoju gminy opartej o źródła odnawialne i energi ę odnawialn ą w gminie. 3.3.1. energetyki odnawialnej. biopaliwa w kierunku • % mieszka ńców korzystaj ących ze samowystarczalno ści energetycznej źródeł odnawialnych. gminy. • Liczba podejmowanych działa ń promocyjnych sprzyjaj ących akceptacji społecznej dla tego kierunku rozwoju gminy. • Liczba utworzonych projektów • Liczba gospodarstw domowych maj ących na celu likwidacj ę wdra Ŝaj ących nowe technologie 3.3.2. Likwidacja i ograniczenie niskiej emisji. i ograniczenie niskiej emisji grzewcze na terenie gminy. • Liczba działa ń promuj ących nowe technologie grzewcze w śród mieszka ńców. • Liczba utworzonych projektów • Liczba gospodarstw domowych maj ących na celu likwidacj ę wdra Ŝaj ących nowe technologie 3.3.3. Realizacja zada ń w zakresie modernizacji systemu zaopatrzenia w ciepło. i ograniczenie niskiej emisji. grzewcze na terenie gminy. • Liczba działa ń promuj ących nowe technologie grzewcze w śród mieszka ńców.

95 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

11. WDRA śANIE STRATEGII

Strategia rozwoju gminy jest istotnym elementem jej rozwoju. Jednak Ŝe sam fakt posiadania dokumentu nie gwarantuje sukcesu. Aby Strategia przyniosła zaplanowane efekty, niezb ędne jest sukcesywne jej wdra Ŝanie, czuwanie nad jej realizacj ą i przede wszystkim kontrolowanie jej przebiegu. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022 przyjmowana jest uchwał ą Rady Miasta i Gminy Dolsk. Za zadanie wdra Ŝania zapisów Strategii odpowiedzialny jest Burmistrz. Cele strategiczne i kierunki działania wyszczególnione w Strategii realizowa ć b ędą poszczególne komórki organizacyjne Urz ędu Miasta i Gminy Dolsk, a tak Ŝe jednostki organizacyjne gminy w których kompetencjach zawieraj ą si ę konkretne działania. System wdro Ŝenia Strategii winien opiera ć si ę na wykorzystaniu metody zarz ądzania projektem. Kierunki działania, wskazane w dokumencie, niejednokrotnie wymagaj ą zaanga Ŝowania nie tylko samych władz samorz ądowych, ale równie Ŝ innych podmiotów działaj ących na rzecz rozwoju miasta i gminy Dolsk. Warto zatem w realizacj ę Strategii zaanga Ŝowa ć tak Ŝe organizacje pozarz ądowe działaj ące na terenie gminy, grupy nieformalne, przedsi ębiorców, przedstawicieli środowisk rolniczych, a tak Ŝe inne podmioty mog ące przyczyni ć si ę do rozwoju miejsko-wiejskiej gminy Dolsk. W chwili obecnej sektor publiczny, prywatny i pozarz ądowy posiadaj ą płaszczyzn ę do wspólnego działania na szeroko rozumianym polu działa ń rozwoju gminy. Pozwala to na sprawn ą organizacj ę relacji społecznych i gospodarczych mi ędzy trzema sektorami odpowiedzialnymi za wdra Ŝanie Strategii. Du Ŝe mo Ŝliwo ści skutecznego wdra Ŝania Strategii daje Ustawa o partnerstwie publiczno – prywatnym , która otwiera zupełnie nowe mo Ŝliwo ści finansowania przedsi ęwzi ęć o charakterze publicznym. Wspólne przedsi ęwzi ęcia sektora publicznego i prywatnego dotyczy ć mog ą inwestycji infrastrukturalnych, ale równie Ŝ działa ń o charakterze społecznym i kulturalnym. Czynnik prywatny w PPP daje gwarancj ę podwy Ŝszenia stopnia efektywno ści ekonomicznej przedsi ęwzi ęcia. Natomiast czynnik publiczny poza ewentualnym udziałem finansowym tworzy swoistego rodzaju parasol ochronny nad wspólnie realizowan ą inwestycj ą. Zarówno partner publiczny, jak i prywatny musi dokona ć analizy ryzyka i korzy ści wynikaj ących z partnerstwa. Zarówno jednej, jak i drugiej stronie musi si ę to opłaca ć. Brak równowagi w opłacalno ści realizowanego projektu po którejkolwiek ze stron mo Ŝe doprowadzi ć do niezrealizowania umowy PPP. Jednym z elementów wdra Ŝania celów strategicznych i kierunków działania jest aktualizacja Strategii, dostosowuj ąca jej zapisy do zmieniaj ących si ę realiów Ŝycia społeczno - gospodarczego gminy Dolsk. W praktyce aktualizacja winna sprowadza ć si ę do:

96 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

- realizacji zało Ŝonych celów Strategii – weryfikacji aktualno ści celów dokumentu, - rejestracji nowych celów strategicznych, operacyjnych i kierunków działania, - hierarchizacji realizacji celów strategicznych, celów operacyjnych, - monitoringu realizacji celów pod k ątem terminu realizacji zada ń lub okre ślenia nowych terminów realizacji.

97 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

SPIS TABEL Tabela 1 Dyrektywy i zalecenia Unii Europejskiej...... 7 Tabela 2 Akty prawne i dokumenty strategiczno – planistyczne odnosz ące si ę do rozwoju społeczno - gospodarczego – obecnie obowi ązuj ące w Polsce ...... 8 Tabela 3 Dokumenty strategiczno – planistyczne obowi ązuj ące w województwie wielkopolskim i powiecie śremskim...... 13 Tabela 4 Miejscowe akty prawne dotycz ące rozwoju społeczno – gospodarczego obowi ązuj ące w gminie Dolsk ...... 15 Tabela 5 Sposób u Ŝytkowania gruntów w gminie Dolsk – według stanu na 10.2012 r...... 20 Tabela 6 Własno ść gruntów na terenie Miasta i Gminy Dolsk według stanu na 31.12.2012 r...... 21 Tabela 7 Układ komunikacyjny gminy ...... 22 Tabela 8 Struktura społeczno – demograficzna Miasta i Gminy Dolsk w latach 2011 2012...... 35 Tabela 9 Bezrobotni w Mie ście i Gminie Dolsk na 30.10.2013 r...... 36 Tabela 10 Powody / warto ści przyznania pomocy przez MOPS w Dolsku w latach 2010-2012...... 38 Tabela 11 Przest ępstwa stwierdzone na terenie gminy Dolsk w latach 2009 -2012 ...... 39 Tabela 12 Wykrywalno ść przest ępstw na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Śremie w latach 2009 -2012 ...... 39 Tabela 13 Placówki o światowe na terenie Miasta i Gminy Dolsk ...... 40 Tabela 14 O świata w Gminie Dolsk w latach 2009 – 2013 - statystyka ...... 40 Tabela 15 Wykaz zabytków Miasta i Gminy Dolsk (wg rejestru zabytków)...... 42 Tabela 16 Kształtowanie si ę wyników finansowych samorz ądu w latach 2010-2012 [w zł] ...... 44 Tabela 17 Dochody własne gminy jako procent dochodu gminy ogółem w latach 2010 -2013...... 45 Tabela 18 Struktura dochodów Gminy Dolsk w % do dochodów ogółem ...... 45 Tabela 19 Struktura wydatków gminy Dolsk w % do dochodów ogółem ...... 46 Tabela 20 Analiza SWOT sfery społecznej ...... 64 Tabela 21 Analiza SWOT sfery infrastrukturalnej...... 65 Tabela 22 Analiza SWOT sfery gospodarczej ...... 66 Tabela 23 Analiza SWOT sfery przestrzennej...... 68 Tabela 24 Analiza SWOT sfery ekologicznej...... 69 Tabela 25 Priorytet 1. Konkurencyjna gospodarka ...... 77 Tabela 26 Priorytet 2. Otwarte społecze ństwo...... 80 Tabela 27 Priorytet 3. Nowoczesne sieci ...... 84 Tabela 28 Wska źniki monitoringu Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022...... 87

SPIS WYKRESÓW Wykres 1 Nat ęŜ enie podanych problemów w poszczególnych obszarach problemowych...... 49 Wykres 2 Ocena bezrobocia jako problemu w gminie Dolsk ...... 49 Wykres 3 Ocena biedy i ubóstwa jako problemu w gminie Dolsk ...... 50 Wykres 4 Ocena warunków mieszkaniowych jako problemu w gminie Dolsk ...... 50 Wykres 5 Ocena poziomu przest ępczo ści jako problemu w gminie Dolsk...... 50 Wykres 6 Ocena poziomu aktywno ści gospodarczej jako problemu w gminie Dolsk...... 51 Wykres 7 Ocena zanieczyszczenia środowiska jako problemu w gminie Dolsk ...... 51 Wykres 8 Ocena poziomu samoorganizacji i współpracy mieszka ńców z władzami samorz ądowymi...... 52 Wykres 9 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy Dolsk - przest ępczo ść ...... 52 Wykres 10 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - przest ępczo ść młodocianych...... 53 Wykres 11 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy- bezrobocie...... 53 Wykres 12 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - bieda...... 53 Wykres 13 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - alkoholizm ...... 54 Wykres 14 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - przemoc w rodzinie...... 54 Wykres 15 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - narkomania ...... 54 Wykres 16 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - utrudniony dost ęp do dobrych szkół...... 55 Wykres 17 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy brak dost ępu do nowoczesnej technologii...... 55 Wykres 18 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy brak podstawowych mediów...... 55 Wykres 19 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - zanieczyszczenie środowiska...... 56 Wykres 20 Ocena zidentyfikowanych problemów gminy - emigracja ludzi młodych...... 56 Wykres 21 Ocena jako ści oferty inwestycyjnej ...... 56

98 | Strona Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Dolsk na lata 2014 – 2022

Wykres 22 Ocena jako ści oferty kulturalnej ...... 57 Wykres 23 Ocena jakosci bazy gastronomicznej ...... 57 Wykres 24 Ocena jako ści bazy hotelowej...... 57 Wykres 25 Ocena jakosci turystyki i agroturystyki ...... 58 Wykres 26 Ocena promocji gminy...... 58 Wykres 27 Ocena oferty sportowej i kultury fizycznej...... 58 Wykres 28 Ocena oferty handlowej...... 59 Wykres 29 Ocena oferty usługowej ...... 59 Wykres 30 Ocena oferty telekomunikacyjnej ...... 59 Wykres 31 Ocena stanu dróg, chodników i parkingów...... 60 Wykres 32 Ocena poł ącze ń komunikacyjnych i ilo ści dróg...... 60 Wykres 33 Ocena stanu zabytków ...... 60 Wykres 34 Wiek ankietowanych...... 61 Wykres 35 Zatrudnienie ankietowanych...... 61

99 | Strona