Slownik Historyczny Bankowosci
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
FUNDACJA BANKOWA IM. LEOPOLDA KRONENBERGA FUNDATOR ZAŁOŻYCIEL: BANK HANDLOWY W WARSZAWIE SA W o jc iec h M o raw ski Słownik H istoryczny Bankowości P olskiej do 1939 ROKU Jj ^ I m U ZA SA WARSZAWA 1998 Moim synom Adasiowi i Jackowi HORIZON Wojciech Morawski Wa miejscu Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku MUZA SA Projekt okładki: Jerzy Fedak Redakcja: Jacek Ring Redakcja graficzno-techniczna: Piotr Trzebiecki Korekta: Anna Płachta, Dorota Ring © by Wojciech Morawski, Warszawa 1998 © by MUZA SA, Warszawa 1998 ISBN 83-7079-947-7 MUZA SA 00-590 Warszawa ul. Marszałkowska 8 tel. (0-22)62158 50, 629 50 83 Dział zamówień: tel. (0-22)62861 87 Warszawa 1998 W ydanie I Skład i łamanie: AVANTI, Warszawa Przygotowanie do druku: P.U.P. ARSPOL, Bydgoszcz i oprawa: Drukarnia Wydawnicza im. W. L. Anczyca S.A. w Krakowie ciçmiiqBibL UAM Spis treści Wykaz częściej używanych skrótów ........................................................................................................... 6 W stęp ................................................................................................................................................................. 7 Część I Zarys dziejów bankowości polskiej................................................................................. 9 Aneks I Lista rankingowa banków polskich w przededniu I wojny światowej . 18 Aneks II Lista rankingowa banków polskich w 1936 roku ........................................ 19 Aneks III Szefowie resortu skarbu (finansów)..................................................................20 Część II 1. Instytucje emisyjne ................................................................................................ 23 a. Dyrekcja Biletów Skarbowych.............................................................................................23 b. Główna Kasa Wymiany Księstwa Warszawskiego....................................................... 26 c. Bank P o lsk i...................................................................................................................... 28 d. Polska Krajowa Kasa Pożyczkow a........................................................................... 31 e. Bank Polski S A ........................................................................................................... 34 f. Bank von D an zig .......................................................................................................... 38 2. Banki publiczne i państwowe......................................................................................40 a. Bank Krajowy dla Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem K ra k o w s k im ....................................................................................................................... 40 b. Galicyjski Wojenny Zakład Kredytowy................................, ...................................... 42 c. Zakład Kredytowy Miast Małopolskich............................................................................ 43 d. Bank Gospodarstwa K rajow ego....................................................................................... 44 e. Państwowy Bank R o ln y ....................................................................................................... 46 f. Pocztowa Kasa Oszczędności.............................................................................................49 g. Bank Polska Kasa Opieki SA ............................................................................................... 52 h. Bank Akceptacyjny SA w Warszawie.................................................................................53 3. Instytucje kredytu komunalnego ............................................................................ 55 4. Towarzystwa kredytowe ...........................................................................................61 5. Spółdzielczość kredytowa ..............................................................................67 6. Domy bankowe i kantory wymiany ................................................................................ 76 7. Kasy kredytu bezprocentowego............................................................................... 85 8. L o m b a r d y .................................................................................................. 86 Część III Banki Akcyjne (alfabetycznie)............................................................................................ 88 Część IV Związek Banków w Polsce ................................................................................................. 186 Część V An Outline of the History of Banking in Poland ................................................................193 Indeks ................................................................................................................................................................ 201 Wykaz częściej używanych skrótów AAN - Archiwum Akt Nowych w Warszawie ABH - Akcyjny Bank Hipoteczny we Lwowie AG - Aktion Gesellschaft AGAD- Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie AMSt. - Archiwum Miasta Stołecznego Warszawy A P... - Archiwum Państwowe w... BCI - Banca Commerciale Italiana BdHP - Bank dla Handlu i Przemysłu w Warszawie SA BDW - Bank Dyskontowy Warszawski SA BGK - Bank Gospodarstwa Krajowego BGŻ - Bank Gospodarki Żywnościowej BHW - Bank Handlowy w Warszawie SA BN - Biblioteka Narodowa BP- Bank Polski BTS - Bank Towarzystw Spółdzielczych SA w Warszawie BUW - Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego BZSZ - Bank Związku Spółek Zarobkowych SA w Poznaniu CKSR - Centralna Kasa Spółek Rolniczych DB - Dom Bankowy FPIK - Fundusz Pomocy Instytucjom Kredytowym GKO - Galicyjska Kasa Oszczędności KKO - Komunalna Kasa Oszczędności KW - Kantor Wymiany MS - Ministerstwo Skarbu NBP - Narodowy Bank Polski NL - Naczelny Likwidator O/... - Oddział Archiwum Państwowego w... ÖCA - Österreichische Credit Anstalt PBR - Państwowy Bank Rolny PKKP - Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa PKO - Pocztowa / Powszechna Kasa Oszczędności PKO SA - Polska Kasa Opieki SA SA - Spółka akcyjna SBP - Słownik Banków w Polsce SGH - Szkoła Główna Handlowa w Warszawie TKM - Towarzystwo Kredytowe Miejskie TKPP - Towarzystwo Kredytowe Przemysłu Polskiego UAM- Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu WZA - Walne Zebranie Akcjonariuszy ZBwP - Związek Banków w Polsce Wstęp Wielkie katastrofy dziejowe w naszej części Europy sprawiły, że jedynie nieliczne instytucje czy struktury organizacyjne mogą się poszczycić tradycją dłuższą niż kilkadziesiąt lat. Z tego powodu można niekiedy odnieść wrażenie, że w pewnych dziedzinach życia charakterystycz nych dla krajów rozwiniętych stawiamy dopiero pierwsze kroki i możemy korzystać jedynie z doświadczeń innych. Tak jednak nie jest. Brak ciągłości organizacyjnej czy strukturalnej nie musi oznaczać braku tradycji. Dzieje bankowości polskiej są tego dobrym przykładem. Są one długie, lecz jednak brak im ciągłości, tak cenionej w krajach o nieco mniej burzliwej historii. Prezentowana praca jest skromną próbą przybliżenia tego problemu. Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku stanowi, z punktu widzenia autora, podsumowanie wieloletnich badań nad dziejami bankowości polskiej. Głównym przedmiotem tych badań była bankowość prywatna w II Rzeczypospolitej, której po święcone zostało odrębne opracowanie. W latach 1989-1990 w „Gazecie Bankowej” ukazywał się Słownik Banków Polskich. Przez ponad rok Redakcja, której chciałbym za to bardzo podziękować, udostępniała łamy pisma cyklowi, który mógł być interesujący dla dość wąskiego kręgu czytelników. Zaprosiłem wówczas do współpracy w zakresie historii banków wielkopolskich wybitnego specjalistę w tej dziedzinie, prof. Włodzimierza Stob rawę. Za wkład wniesiony przez niego do tamtego Słownika należą mu się w tym miejscu serdeczne podziękowania. W 1991 roku Zakład Naukowo-Badawczy Bankowości i Pienią dza Narodowego Banku Polskiego, którego ówczesnemu szefowi, prof. Bogusławowi Pietrzakowi, autor chciałby również podziękować, powielił w niewielkiej liczbie egzemp larzy cykl zaopatrzony w indeksy. Edycja stała się podstawą rozważań na temat koncepcji ostatecznego kształtu pracy. Z głosów, jakie w tej dyskusji padły, warto odnotować wypowiedź prof. Andrzeja Jezierskiego. Zwrócił on uwagę, że rok 1939 nie jest najlepszą cezurą w dziejach bankowości polskiej. W okresie okupacji działała ona bowiem nadal, choć pod niemiecką kontrolą i jedynie na terenie Generalnej Guberni. Po wyzwoleniu podjęta została próba odbudowy przedwojennych struktur bankowości i dopiero druga połowa lat czterdziestych przyniosła ich rzeczywisty kres. Bardziej uzasadnione byłoby zatem doprowadzenie pracy do schyłku czwartej dekady. Autor, zgadzając się z merytorycz ną stroną tych uwag, uznał zarazem, że obecny stan badań nie pozwala na spełnienie postulatu prof. A. Jezierskiego. Dzieje bankowości polskiej podczas okupacji stanowią bowiem ciągle białą plamę i dopiero teraz stają się przedmiotem badań historyków. Dyskusjom na temat koncepcji pracy towarzyszyło poszukiwanie możliwości jej opub 7 likowania. Ostatecznie w 1997 roku, dzięki Fundacji Bankowej im. Leopolda Kronenberga, a zwłaszcza jej dyrektorowi, panu Marianowi Placheckiemu, stało się możliwe wydanie Słownika. Słownik ma układ mieszany, rzeczowo-alfabetyczny. Część I stanowi zarys historii ban kowości polskiej, uzupełniony podstawową bibliografią i aneksami. W części II omówione są, w układzie rzeczowym, instytucje emisyjne, banki publiczne i państwowe, komunalne instytu cje kredytowe, towarzystwa kredytowe, spółdzielczość