09/20l2 Eenmalig PvdA-magazine voor de verkiezingen op 12/09/2012 Europa op de keuken­tafel Maarten van Rossem legt uit Krijgt Máxima 12 persoonlijke Wie zijn die eigenlijk ook vragen aan drie helden l2 kinderbijslag? 6 kandidaten op pagina 48? Diederik Samsom en Frank Evenblij Gedachten-pingpong

Doe de Grote Politieke Kennisquiz Alleen al voor de prijs!

Daarom stem ik Het geheim van Nu al: het voltallige PvdA, 54 redenen. succesvol Eindhoven. 58.759? nieuwe kabinet! Reden 17! Hoe doen ze dat? zie pagina 27 (volgens Hanneke Groenteman) Waarom ik PvdA stem 16Inhoud 34 Sportjournaliste Nynke de Jong: Waarom l2? ‘Net als bij Elke politieke partij heeft een verkiezingsprogramma. Maar ja, hebben is één, gelezen worden is twee. voetbal: Dus ontstond het idee: we gaan een tijdschrift maken op básis van dat programma. Interviews, reportages, een cartoon, ‘gewone’ mannen je steunt en vrouwen aan het woord. Eén voorbeeld. In het verkiezingsprogramma van de PvdA staat: je club’ maak de kinderbijslag inkomensafhankelijk. Wat betekent dat thuis, in de alledaagse praktijk? Zie pagina 40. 21 Natuurlijk had tijdschrift 12 acht keer zo dik kunnen zijn. Hadden we het nog steeds met gemak kunnen vullen. Want de PvdA wil veel, en wil veel veranderen. Zelf was ik jarenlang hoofdredacteur van diverse bladen. Dan weet 42 10 je: beheers jezelf en bedenk voor de dingen die wel kunnen een k kom uit een rood nest, heb ook altijd aansprekende aanpak. Daarom in 12 naast veel serieuze praktijk­ PvdA gestemd. Mijn vader was namens de politiek net op tijd een glimlach, een illustratie, een droomkabinet, partij zestien jaar wethouder van de Friese een geweldige foto, een verrassende interviewvorm. gemeente Wymbritseradiel, nu onderdeel 12 verduidelijkt veel en leest als een trein, je zou bijna zin in het van‘I Sudwest Fryslân. En mijn broer werkt inmiddels verkiezingsprogramma krijgen! ook voor de partij. Mijn stem is een beloning voor hun De PvdA doet met dit tijdschrift iets nieuws, een nieuwe manier van harde werken. breed communiceren. Oplage 400.000! Bereik: 1.000.000! Doe Nederland een lol en denk even aan 12, op 12 september. Héel ‘Soms voel ik mij linkser dan de PvdA, maar ik zal even maar, 12 seconden is genoeg. niet snel op GroenLinks stemmen. Misschien was De stemhokjes zijn vanaf 8 uur ’s ochtends open. 2 3 dat nog mogelijk onder Femke Halsema, maar na het Kunduz-akkoord ben ik zwaar teleurgesteld in die partij. Rob van Vuure, bladenmaker 8 Bovendien vind ik een stem op een grote partij altijd meer waard dan op een kleine partij. Inhoud Daarom l2 ‘Het idee dat jij het goed kan hebben, maar dat je Interview Diederik Samsom 10 Wonen 32 anderen niet aan hun lot overlaat, dat spreekt me aan. Feiten en cijfers 27 Sport 34 Een verkiezingstijdschrift. Met dat idee benaderde Rob van Vuure De sterkste schouders die de zwaarste lasten dragen, Het droomkabinet 28 Natuur en duurzaamheid 38 mij enkele maanden geleden. Hij had er in een column al eens een het is de basis die ik van huis uit heb meegekregen. Hans Spekmans playlist 42 Kinderbijslag 40 schets van gegeven. Een mooi en leuk blad. Voor op het strand of op Zelf vind ik onderwijs, ontwikkelingssamenwerking en Onze helden 48 Zorg 52 de camping. Gewoon, om doorheen te bladeren tijdens een hopelijk milieu belangrijke onderwerpen, daar snap ik ook wat Rode gerechten 55 Veiligheid 57 mooie en warme zomer. van. Wat betreft de oplossingen voor de crisis ben ik De politieke kennisquiz 58 En nu ligt het er. 12 heet het. De 12 van 12 september, de 12 van 2012 sociaaldemocratisch te weinig onderlegd en vertrouw Kandidaten en de 12 van ‘5 voor 12’. Zestig pagina’s vol mooie verhalen, boeiende ik erop dat de partij onder Diederik Samsom het Standpunten Jetta Klijnsma 16 mensen en optimisme. Want hoewel het om meerdere redenen 5 voor juiste doet. Europa 4 Henk Nijboer 22 12 is, laat dit tijdschrift zien dat Nederland een geweldig land is, met Onderwijs 8 Tanja Jadnanansing 30 geweldige mogelijkheden. Een land dat na 12 september alleen maar ‘Op wie ik ga stemmen? In ieder geval een vrouw. Dat Groei en banen 18 Ahmed Marcouch 36 beter kan worden. deed mijn moeder ook. Als zestienjarige mocht ik Jeltje Buitenland 21 Ronald Plasterk 46 van Nieuwenhoven eens interviewen, ook een Friezin. Economie 24 Lea Bouwmeester 50 Diederik Samsom, lijsttrekker PvdA Dat heeft diepe indruk op me gemaakt. Ik heb later op haar gestemd. Daarna ging mijn stem naar Nebahat Albayrak. Het wordt hoe dan ook een PvdA’er. Weet je, Colofon Redactie: Michiel Reijnen en Mariel Kolmschot, Timo Sorber Hanneke Groenteman, Thomas Partij van de Arbeid Overname van (delen van) Het tijdschrift 12 is een uitgave van Rob van Vuure (samenstelling), (cover), Wouter Zaalberg de Heide, Ronald Hoeben, Bart Postbus 1310 artikelen, foto’s of illustraties een politieke partij is net een voetbalclub, die steun je de Partij van de Arbeid, speciaal voor Jurjen Fedde Wiersma Illustraties: Eric Hercules, de Jong, Michael Juffermans, Bas 1000 BH Amsterdam alleen na uitdrukkelijke Nederland in goede en slechte seizoenen.’ de verkiezingen van 12 september Eindredactie: Roselie Kommers Floor Rieder, Gerben Valkema, Kromhout, Pim Paulusma, Floor 0900-9553 (lokaal tarief) toestemming van de uitgever. sterker & socialer l2 2012. De oplage bedraagt 400.000 Art direction en vormgeving: Vijselaar & Sixma Rusman, Jan Schuurman-Hess, www.pvda.nl exemplaren. 12 vervangt eenmalig Paul Pollmann, Fake Booij Medewerkers: Leoni van Jan Smit, Stef Verhoeven [email protected] Nynke de Jong is columniste en schrijfster van onder het reguliere tijdschrift Rood. Studio Pollmann, Amsterdam Amstel, Lodewijk Bleijerveld, meer het dit jaar verschenen boek Vrouw kijkt sport Fotografie: De Beeldredaktie, Emma Boelhouwer, Erwin Druk: Opmeer Drukkerij bv, 12 verschijnt onder verantwoorde- Vincent Boon, Stijn Haanschoten, Buter, Cordaid, Frank Evenblij, Den Haag lijkheid van het PvdA Partijbestuur.

Ons volledige verkiezingsprogramma is te vinden op www.pvda.nl

1. Merel de Haan: ‘Ik stem PvdA, omdat mensen die in onze samenleving niet zo makkelijk mee kunnen komen, ook een goed en zelfstandig bestaan verdienen’ 2. Lodewijk Bleijerveld: ‘Ik stem PvdA, omdat dit de partij is die haar ogen niet sluit voor de problemen europa tekst Bas Kromhout beeld Vincent Boon Meneer van Rossem, nu ik u toch spreek... Nog nooit was ‘Europa’ zo impopulair bij de Nederlander. Vanwege de eurocrises en de effecten voor de eigen portemonnee zijn velen afkerig geworden van verdere integratie. 5 Historicus Maarten van Rossem reageert op 12 veelgehoorde vragen over de Europese Unie.

Vindt u ook dat de EU een super­ zorg, onderwijs. De rol van Brussel bestaat eruit de Klopt het dat de EU de de gebakken peren. Een geografische Brussel dringt Nederlands staat is? regelgeving in de verschillende lidstaten zodanig te Nederlandse belastingbe­ luis als Luxemburg heeft verhoudings­ een keihard neoliberaal ‘Het is me een raadsel hoe men op dat idee is coördineren dat de economische activiteit soepeler taler bakken met geld kost? gewijs een invloed waar je u tegen zegt. beleid op, is dat echt zo? gekomen. De Europese instituties geven ruim één verloopt.’ ‘De unie kost bruto ongeveer 220 euro De kleine landen zijn niet onder-, maar ‘Neoliberalen zeggen juist dat de EU procent van het bruto binnenlands product van de per hoofd van de bevolking per jaar. oververtegenwoordigd.’ veel te zwaar leunt op het Rijnlandse unie uit, terwijl de Nederlandse staat ongeveer de Hoe ondemocratisch is Europa? Daarvan krijgen we een deel terug via model, met al die “waardeloze” Duitse helft van het eigen bnp (bruto nationaal product) ‘Er is een Europees Parlement dat we als burgers de regiofondsen. Netto ligt het bedrag Europa is er alleen toch sociale maatregelen en die “peperdure” verteert. Een veelgehoorde klacht is dat Brussel elke vijf jaar mogen kiezen. Het probleem is dat de 3rond de 180 euro. De vraag is: wat levert maar voor de multi­ 6Franse gezondheidszorg. Het is boven­ overbodige regeltjes verzint. Die komen echter van meeste kiezers niet komen opdagen. Je moet niet Europa ons op, als we rekening houden nationals? dien een misvatting dat de privatise­ lobbygroepen en lidstaten. tetteren dat je geen invloed hebt als je te belazerd met de voordelen van de gemeenschap­ ‘Ik twijfel er niet aan dat multinationals ring van de Nederlandse spoorwegen, Neem de invoering van de wietpas. Hebben we die bent om te gaan stemmen. pelijke markt? Volgens schattingen is belang hebben bij een economisch sterk energiebedrijven en posterijen door aan Brussel te danken? Nee, die heeft het kabinet- Je kunt zeggen dat het Europees Parlement beperk­ dat rond de 2000 euro per persoon per geïntegreerd Europa. Maar de burgers Brussel is verordonneerd. Daartoe heeft Rutte zelf verzonnen. Ik geloof niet dat veel mensen 2te invloed heeft en dat de werkelijke macht bij de jaar.’ hebben er evengoed voordeel van. de Nederlandse politiek zelf besloten. die tot twee kunnen tellen, die wietpas een verstan­ raad van ministers ligt. Maar als burgers tijdens 5Nederland heeft in de loop der jaren Net zoals opeenvolgende kabinetten dig idee vinden. Toch is het ding ingevoerd, met de afgelopen vijftig jaar niets hadden gezien in de Is het waar dat de kleinere heel aardig geprofiteerd van zijn eigen ons sociaal beleid steeds verder hebben als gevolg een circus van overbodige handelingen: Europese integratie, dan hadden zij alle gelegenheid lidstaten niet meetellen? multinationals. Als Nederlandse bedrij­ afgebroken. We doen het onszelf aan.’ 1registratie, uitgifte, controle. om te stemmen op partijen die hun standpunt deel­ ‘Op veel terreinen heeft elk land veto­ ven overnames doen in het buitenland, Het is politiek hartstikke gemakkelijk om als het je den. De verschillende verdragen zijn goedgekeurd recht. Als de bevolking van Ierland bij staat iedereen te juichen. Maar als een We hadden toch nooit aan even niet bevalt, de EU de schuld te geven. Maar door een democratisch gekozen Nederlands parle­ het laatste referendum in meerder­ Duits energiebedrijf een Nederlandse de euro moeten beginnen? grote delen van het overheidsbeleid heeft Nederland ment. Tot voor kort was een grote meerderheid van heid tegen het begrotingsakkoord had onderneming koopt, is Leiden in last. ‘Niet in de huidige vorm. Er zat een zelf in handen: sociale zekerheid, gezondheids­ de Nederlanders Europees gezind.’ 4gestemd, dan zat nu heel Europa met Dat klopt niet.’ 7weeffout in de muntunie, doordat een om haar heen en altijd op zoek gaat naar menselijke oplossingen’ 3. Wim de Waal: ‘Ik stem PvdA, omdat solidariteit voorop staat bij de verdeling van werk, inkomen en lasten’ 4. Bea de Buisonjé: ‘Ik stem PvdA, omdat ik hou van mensen die eerst nadenken en dan europa is sindsdien verder gestabiliseerd. Dit strategische aspect van de EU wordt zelden benoemd. Het gaat Waarom ik PvdA stem bijna altijd over economie. Bulgarije en Roemenië zijn zorgwekkend, maar Polen, Tsjechië en de Baltische landen doen het Pinkpop-baas aantal landen met een gebrekkige begrotingsdisci­ voortreffelijk. Het kneusje is Hongarije. Niet alleen pline is opgenomen. Hun regeringen dachten dat de economisch, maar ook politiek is dat land in het Jan Smeets: banken eeuwig geld zouden lenen. ongerede geraakt. Ik vind dat de EU daar hard De eurocrisis is ten diepste een bankencrisis. De tegen moet optreden. Ook in dit opzicht heeft de ‘Ik stem op financiële instellingen hebben op enorme schaal Europese integratie een heilzaam effect: regeringen geld uitgeleend aan landen zoals Griekenland, ervan moeten zich fatsoenlijk gedragen om lid van de Jetta, een uitgaande dat de rente even laag zou blijven als in familie te kunnen zijn. de betrouwbare eurolanden. Dat die vlieger uitein­ Op de lange termijn moet Europa één arbeidsmarkt vrouw met delijk niet op ging, hing samen met de kredietcrisis. worden. Dit impliceert dat mensen uit gebieden met Banken hebben onzinnige speculatieve risico’s een hoge werkloosheid wegtrekken naar de welva­ ballen’ genomen en doen dat nog steeds. Daar zouden we Lijstduwer rende gebieden. Als zoiets in de Verenigde Staten eens politieke campagne op moeten voeren – in ‘Ik ga niet in de kamer zitten, ook al krijg ik genoeg gebeurt, zeggen we hoe geweldig de Amerikaanse Europees verband, want het heeft geen zin zoiets voorkeursstemmen.’ Maarten van Rossem treedt bij de arbeidsmarkt is. Maar gebeurt het bij ons, dan kla­ alleen in Nederland te doen. komende Tweede Kamerverkiezingen op als lijstduwer gen we steen en been. Het is juist een zegen dat er We moeten de weeffout gebruiken voor verdere voor de PvdA. Zijn rol als lijstduwer moet worden gezien Polen in West-Europa komen werken.’ financieel-economische en politieke integratie. Ik als ‘een vorm van steunbetuiging aan de partij.’ ben, onder de juiste condities, voorstander van een En Turkije? Dat hoort als islami­ it jaar ben ik veertig jaar lid van de Europese bankenunie en eurobonds. Rutte zegt – tisch land toch niet bij Europa? PvdA. Mijn vader was kompel in een omdat hij doodsbenauwd is voor Geert – dat hij geen ‘De definitie van Europa is, anders dan de heer van de Limburgse mijnen en stemde “institutionele avonturen” meer wil, maar hij zal er Bolkestein meent, niet religieus. Ik ben ervoor dat al op de partij. Het was voor mij niet aan ontkomen. Terug naar de nationale munt is Ik kan me vinden in het pleidooi van François Turkije lid wordt. Maar niet volgende week. Eerst vanzelfsprekend‘D om lid te worden van deze partij – onmogelijk of onwaarschijnlijk kostbaar. Nu is het Hollande om én te bezuinigen én te investeren. Het moeten de institutionele eisen van de EU worden veel vrienden waren ook lid. In de jaren zeventig werd zaak de Europese samenwerking te redden.’ lijkt me geen grote ramp als het begrotingstekort geëffectueerd. Daarin vertrouw ik Erdogan wel een ik namens de partij lid van de Provinciale Staten in volgend jaar niet exact op 3 procent komt. Wel moet 12eind, maar niet honderd procent. Daarvoor zitten er Limburg. Dat heb ik dertien jaar gedaan. Waarom kun je niet samenwerken je op langere termijn streven naar begrotingsdisci­ te veel journalisten in de gevangenis. Op de huidige pline. Zo creëer je ruimte voor slechte tijden.’ basis kunnen de Turken nog geen lid worden. Na al die jaren herken ik me nog altijd in de partij- 6 zonder bevoegdheden in te leveren? 7 ‘Wil samenwerking in Europa effectief zijn, dan Op termijn heeft een Turkse toetreding echter grote standpunten, al ben ik het als zelfstandig ondernemer zul je bevoegdheden moeten centraliseren. In een Als Zwitserland zonder EU kan, voordelen. Met name West-Turkije is economisch niet helemaal eens met het aftoppen van de hoogste grotere eenheid is de Nederlandse stem vanzelfspre­ waarom kan Nederland dat dan zeer dynamisch. Het land beschikt over een jonge inkomens, zoals het verkiezingsprogramma stelt. Maar kend van minder gewicht dan in Den Haag. Maar niet? bevolking, terwijl West-Europa vergrijst. Aan het dat de partij opkomt voor de arbeider, spreekt me in hoeverre kan een klein land als Nederland zijn ‘Een land als Zwitserland is voluit geassocieerd met eind van deze eeuw zullen er 20 procent minder aan. Toen ik zelf bij de Staatsmijnen nog de post rond- 8veronderstelde soevereiniteit waarmaken? Onze de Unie. Het heeft wel de lusten van een vrij han­ Europeanen zijn dan nu. Macro-economisch tikt bracht, zag ik hoe de heren met hoge functies zich een zelfstandigheid is zeer beperkt. Wij zijn economisch delsverkeer, maar niet de lasten. Daar komt bij dat dat enorm aan. houding aanmaten! vrijwel geheel afhankelijk van Duitsland en zullen rijke Europeanen hun geld op Zwitserse bankreke­ Problemen genoeg dus voor de toekomst. Die zijn dus de Duitse besluitvorming grotendeels moeten 10ningen zetten. Deze maffiapraktijken zou de EU niet beter oplosbaar met een goed geïntegreerde, boven­ Ik kom nog uit de love-peace-generatie, de protest- volgen. Bovendien gaat 70 procent van onze export moeten tolereren. nationale Europese autoriteit, dan met het huidige generatie. In de jaren tachtig stond ik ook op het naar EU-landen.’ Overigens is Zwitserland, juist omdat het geen model van los-vaste staten. We moeten streven naar Malieveld te demonstreren tegen de komst van kruis- EU-lid is, de afgelopen jaren geconfronteerd met een federaal Europa.’ rakketten. Ik ben nu tegenstander van de JSF. Eén zo’n Wat vindt u van de Europese vervelende economische consequenties. Het land straaljager kost bijna meer dan de cultuurbegroting. ­drieprocentsnorm? Die maakt toch wordt beschouwd als een veilige haven voor inves­ Het kabinet-Rutte heeft 400 miljoen bezuinigd op cul- onze economie kapot maakt? teerders, waardoor de frank explosief in waarde is tuur, maar gooide wel voor hetzelfde bedrag bommen ‘Nederland heeft zichzelf in een lastige situatie gestegen. De Zwitsers winkelen nu massaal in de op Libië. Nou vraag ik je! gemanoeuvreerd door voortdurend andere landen buurlanden – in de EU dus.’ Standpunt europa de les te lezen. Moet je in tijden van recessie fors De PvdA staat voor een Europa dat banen schept, goede werkomstandig- Op 12 september stem ik op Jetta Klijnsma, een op de rem gaan staan met omvangrijke bezuini­ De EU had nooit moeten worden heden afdwingt en een fatsoenlijk salaris voor iedereen garandeert. Een vrouw met ballen. Ze staat haar mannetje, kijk naar 9gingsmaatregelen? Dat lijkt me niet verschrikkelijk uitgebreid met voormalige Europa waarin we onze identiteit behouden en waarin we solidair zijn met het gevecht dat zij met de vakbeweging is aangegaan. handig. Oostbloklanden, toch? elkaar. Enkele maatregelen die de PvdA voorstelt: Chapeau daarvoor. Wat ook meetelt is dat ze mij ooit ‘Toen in 1989 een eind kwam aan de Koude Oorlog, • We werken aan een Europese agenda van groei en banen. eens in de Kamer heeft uitgenodigd om van iemand bleven de landen in Centraal- en Oost-Europa • Er komt een Europees bankentoezicht. uit de cultuurhoek zelf te horen wat hen dwars zat en verweesd achter. Ze hoorden niet meer tot het • We schaffen het maandelijkse verhuiscircus naar Straatsburg af: één wat de partij zou kunnen doen. Ze was de eerste die ‘Terug naar de nationale munt Warschau Pact en als zelfstandige economische een­ vergaderplek van het Europees Parlement in Brussel. dat deed.’ 11heden waren hun vooruitzichten hopeloos. Via de • Meer democratie in Europa. Zo moet de samenstelling van de is onmogelijk of NAVO en de Europese Unie zijn die landen opgeno­ Europese Commissie een afspiegeling van de uitslag van de Europese Jan Smeets is baas van PinkPop men in een grote institutioneel verband en hebben verkiezingen zijn. onwaarschijnlijk kostbaar’ zij de kans gekregen zich te ontwikkelen. Europa

doen’ 5. Dennis Tak: ‘Ik stem PvdA, omdat ik nadat ik afgestudeerd ben, betaalbaar wil kunnen wonen’ 6. Rolf de Goeij: ‘Ik stem PvdA, omdat mijn buurman, die vecht voor zijn baan, door een ziekte en de kwakkelende economie niet weet of hij kan blijven werken’ onderwijs

Wie: Valerie Bastiaanse (18) Uit: Grave tekst Thomas de Heide Studie: Verpleegkunde aan de Hogeschool Arnhem en Nijmegen beeld De Beeldredaktie ‘Ouderen zijn je Boetes voor langstudeerders, afschaffen basisbeurs, verhoging collegegeld voor tweede vaak dankbaar’ studies; allemaal plannen die het jongeren in ‘In het eerste jaar van deze veert mij extra om dit te doen. Een studie opleiding werk ik alleen Verpleegkunde kost veel geld. Naast het Nederland niet aantrekkelijk maken om te gaan nog met simulatiepatiën­ wettelijk bepaalde collegegeld heb ik veel studeren. Terwijl goed opgeleide vakmensen ten. Dat zijn acteurs die moeten investeren in boeken. In het eerste een bepaald ziektebeeld jaar doe je vooral theoriekennis op en daar over een paar jaar toch echt hard nodig zijn. nabootsen. Volgend jaar ga heb ik dikke boeken voor moeten kopen. ik voor het eerst op stage en Alleen al voor dit studiejaar kwam dat uit op daar kijk ik nu al enorm naar zo’n duizend euro extra. Naast mijn droom uit; eindelijk mag ik dan voor om in de verpleging te gaan werken, hoop echte mensen gaan zorgen. Als ik dat er ook ooit een medicijn komt dat ik kan kiezen, dan wil ik na mijn dementie stopt. Ik vind het verschrikkelijk studie het liefst met ouderen gaan als mensen die eerst nog gezond en vol in werken. Kinderen zijn ook leuk, maar het leven staan, steeds meer dingen verge­ ‘Studeren moet juist ik merk dat ouderen je vaak dankbaar ten en uiteindelijk vervreemden van hun zijn. Daar tonen ze respect voor. Dat moti­ omgeving.’

gestimuleerd worden’ Wie: Benjamin Maaskant (18) Uit: Rhoon Studie: Werktuigbouwkunde aan het Albeda College (mbo) in Heijplaat 8 ‘Met techniek kun je overal terecht’ 9 ‘Werktuigbouwkunde is echt een van de valt trouwens nog genoeg te innoveren. Ik Wie: Thu Nguyen (20) Uit: Utrecht belangrijkste en meest verantwoordelijke hoop bijvoorbeeld dat er in de toekomst veel Studie: Farmacie aan de Universiteit van Utrecht opleidingen die er bestaan en dat zeg ik niet meer gebruik wordt gemaakt van duurzame om op te scheppen. Van de apparaten waar materialen als kunststof. Nu werken we ‘Farmacie wordt onderschat’ medici mee werken, tot de brug waar je over­ vooral met ijzer, maar kunststof kun je heen rijdt; al deze dingen leer je ontwerpen bij heel goed recyclen. Daarnaast gaat ‘Zonder geneesmiddelen ben je ner­ dat duurt nog járen. Na mijn studie deze studie. De opleiding is erg breed opgezet, dit materiaal heel lang mee en gens. Daarom ben ik zo blij dat ik de wil ik eerst ervaring opdoen door waardoor je veel van techniek meekrijgt. Dat roest het niet. Ik vind het heel studie Farmacie volg. Ik leer hoe bij een goede apotheker in dienst vind ik leuk, want het voordeel is dat je later belangrijk dat je de opleiding ziektes in elkaar zitten, hoe ze te gaan. Ik vind het jammer dat dit in verschillende sectoren terecht kunt komen. die je volgt écht leuk vindt, veroorzaakt kunnen worden beroep onderschat wordt; veel men­ Met Werktuigbouwkunde kun je bijvoorbeeld dat je er een hart voor en wat je er als apotheker aan sen denken dat je alleen medicijnen technisch tekenaar, werkvoorbereider of hebt. En voor deze studie kunt doen. Eigenlijk wilde aan het voorbereiden bent, maar er onderhoudsmonteur worden. In de techniek heb ik dat. Zeker weten.’ ik Geneeskunde studeren, komt zo veel meer bij kijken. Je moet maar omdat ik voor die bijvoorbeeld van alle bestanddelen studie werd uitgeloot, ging die in een medicijn zitten, verstand ik op zoek naar een andere hebben. Sommige stoffen mogen Standpunt onderwijs opleiding. Daar kwam absoluut niet bij elkaar komen, Farmacie uit. Net als bij anders krijg je een chemische reactie Onderwijs is cruciaal voor de kansen van kinderen. We hebben de ambitie om Geneeskunde is het doel en dat kan levensgevaarlijk zijn. Of tot de beste vijf landen van de wereld op onderwijsgebied te horen. Enkele van deze studie mensen ik gratis studeren fijn zou vinden? maatregelen die de PvdA voorstelt: beter te maken. Dat vind ik Ja, natuurlijk! Zeker nu ik op kamers de langstudeerboete gaat niet door, ook meteen het mooiste aan woon, moet ik echt op de centjes let­ de bezuinigingen op passend en speciaal onderwijs gaan definitief van tafel, dit vak, want ik wil graag iets ten. Wat ik ook belangrijk vind, is dat OV-trajectkaart voor mbo’ers onder de 18, bijdragen aan de maatschap­ er ooit een preventief medicijn tegen verdere schaalvergroting is in het onderwijs niet gewenst, pij. Het liefst zou ik later een kanker komt. Dat moment hoop ik meer zeggenschap leraren, leerlingen en ouders over hun school. eigen apotheek beginnen, maar mee te mogen maken.’

7. Madeleine de Vries: ‘Ik stem PvdA, omdat ik historie en beginselen belangrijk vind. Kiezen op basis van eigenbaat is no go, eerlijk delen en idealen mijn parool’ 8. Daphne Mylonas: ‘Ik stem PvdA, omdat Nederland socialer moet worden! Together we make it happen interview tekst Frank Evenblij beeld Timo Sorber/Marieke Kalmschot Volg je eigenlijk alles wat erover je (met dank aan Lotje & Co) geschreven wordt? ‘Nee, niet meer. GeenStijl bijvoorbeeld volg ik al een tijdje niet meer, ook ‘Veel vrienden omdat de kwaliteit van de website echt minder goed is dan die vroeger was. De lol is eraf en dan blijft eigenlijk alleen nog maar het hak- en breekwerk over. Dan zoek ik mijn vermaak ken ik nog van de elders.’

Maar het is momenteel ook een beetje de sfeer hè? Jij twittert ook redelijk fanatiek; ik middelbare school’ weet niet in hoeverre je dat persoonlijk doet. V‘Ja dat doe ik helemaal zelf. Tot groot afgrijzen van sommige van mijn medewerkers, die denken In de stilte voor de “oh mijn god”. Ik deed het al heel lang. En eigen­ lijk is nu het advies aan mij: “Ga het nou minder (verkiezings)storm doen, want je staat toch wel iets meer in de wind”. wordt PvdA-lijsttrekker Vroeger antwoordde ik op iedereen, alles, altijd.’

Diederik Samsom Dat je daar tijd voor hebt. Twitter is volgens geïnterviewd door mij best wel een kotsmedium, waar vooral heel erg gezanikt wordt. Ik twitter niet. programmamaker ‘Internet begon ook heel lief. En ontwikkelde zich Frank Evenblij. dus vrij rap tot een open riool.’ Een ontwapenend gesprek Zoek je weleens ‘Diederik Samsom’ op? ‘Mijn telefoon faciliteert dat. Let op, dat zal ik 10 11 over gelukkig zijn, kaal je laten zien. Ik heb hier gewoon een ‘mentions’ worden, zijn kinderen en kolom, en die laat zien wie er allemaal mijn naam heeft genoemd. Dat is positief, negatief, en soms toch ook wat over politiek. bizar belachelijk.’

En wat doet al die narigheid met je? ‘Je ont­ wikkelt vrij snel een olifantenhuid. Ik leer mezelf aan, en in dat proces zit ik nu pas hoor, om daar­ mee om te gaan. Maar inmiddels is het wel het meest rake feedback-medium dat je hebt. Vroeger zat je in een programma en dan kreeg je daarna twintig sms’jes van vrienden en collega’s.’

En die waren altijd positief. ‘Die waren altijd lief. Op een gegeven moment wist je dat als je geen sms’jes kreeg, er iets mis was.’

Moet je je daarvoor niet afsluiten en juist je eigen plan trekken? Doen wat jij denkt dat goed is? ‘Maar je moet ook leren; ik doe dit nog niet zo heel lang. Een voorbeeld, ik zat bij Nieuwsuur, bij Twan Huys. Daar werd ik ondervraagd over ons programma, over de hypo­

9.Wim van Meurs: ‘Ik stem PvdA, omdat de PvdA voor eerlijk delen is, niet met de hakken in het zand staat en ook snapt dat Nederland deel uitmaakt van een grotere wereld’ 10. Robert Zielonka: ‘Ik stem PvdA, omdat Nederland meer verdient dan het theekrenteaftrek. Ik gaf toen een voorbeeld. Ik had uitgerekend wat het voor een gewoon echtpaar zou ‘Ik ben het kosten als wij ons plan zouden uitvoeren; wat betaal gelukkigst als we je dan in 2019 extra? Dat is 15 euro per maand. Ik zei tegen Twan Huys, want die maakte een enorm drama met zijn vieren in van ons plan, dat moet toch te doen zijn voor iemand één bed Shrek II die een huis heeft en een inkomen van 60.000 euro per jaar. Ik merkte bij heel veel mensen dat dat voorbeeld zitten te kijken’ enorm hielp.’

Maar je hebt natuurlijk van je voorganger geleerd dat het handig is om wat cijfertjes uit de brievenbus viel, was Greenpeace verwikkeld in je hoofd te kennen? ‘Nou, ik ben juist vaak geneigd een enorme rechtszaak tegen een grote nucleaire om er zo veel tegenaan te smijten dat mensen het fabriek. Greenpeace had een advertentie in de krant helemaal niet meer volgen. Dan heb ik het over 3 pro­ gezet met een paar uitspraken die op het randje cent en een begrotingstekort dat naar 15 miljard moet waren van retoriek en waarheid. Daar was die en dat er 20 miljard af moet, en dan denkt iedereen: fabriek een rechtszaak tegen begonnen met enorme “Ja, hou maar op”. Dus het is nog niet zo eenvoudig om schadeclaims. Greenpeace had iemand nodig die cijfers ook nog in de juiste context te plaatsen.’ kon uitleggen hoe kernfysica nou werkte, dus mocht ik beginnen.’ Ben je eigenlijk gespannen voor tv-optredens? ‘Bij een live-optreden zoals bij Pauw & Witteman ben Precies het goede moment. ‘Ja, en een maand ik gezond gespannen. En soms net even ongezond later, in 1995, alsof de duvel ermee speelde, kon­ gespannen.’ digde Jacques Chirac aan om kernproeven te doen op het eilandje Moruroa, in de Stille Zuidzee, de Is dat toegenomen? ‘Ja, er staat nu meer op het spel.’ laatste kernproeven door een Europese mogend­ heid ondernomen. Toen mocht ik blijven. Vanaf dat Maakt je dat onzekerder? ‘Niet zo zeer onzeker, moment is bij mij het bewustzijn gegroeid dat als je maar de druk neemt toe. Ik moest snel leren, want ik echt iets wilt veranderen, je je dan toch in de demo­ heb maar anderhalve maand de tijd gekregen om daar cratische politiek moet mengen.’ überhaupt aan te wennen. Ik werd op 17 maart frac­ 12 13 tievoorzitter, en dan ben je opeens partijleider van de Ja en dan valt het toch vies tegen wat je met je PvdA, de sociaaldemocratische partij in Nederland. idealen kan. Politiek bedrijven is toch het slui­ En dat is een stroming die al meer dan honderd jaar ten van compromissen? ‘Nee het is het najagen bestaat, dat schept wel een verplichting. van je idealen. En een middel daarvoor, zoals de rub­ berboten en de buitenboordmotor bij Greenpeace, is Hoe vaak heb jij als kind of als jongere bedacht een compromis bij de politiek.’ dat dit in het verschiet zou liggen? ‘Het ging in mijn jeugd weleens door me heen, maar ik heb En toch is dat uiteindelijk niet wat je echt wilt. het nooit heel serieus overwogen. Mijn plan was, Dat vind ik het lastige aan politiek. ‘Ja maar en dat heb ik ook gelukkig uit mogen voeren, om het interessante is, dat ik die teleurstelling al te bij Greenpeace te werken. Dat bedacht ik toen ik 16 verwerken heb gehad bij Greenpeace. Wij voeren was. Ik las een fantastisch boek van Thea Beckman letterlijk tussen walvissen en een Japanse jager in de Kinderen van Moeder Aarde. Het ging over de aarde Zuidelijke IJszee. En toen was de benzine op. Toen aan mij kleeft, want dat zou mijn vakantie een stuk na de derde wereldoorlog. Er was zo veel geweld wist ik het wel, je kan er niet eeuwig tussen blijven onplezieriger maken. Maar we gaan dit jaar voor gebruikt dat de aarde was gekanteld. Groenland was varen. Je moet een internationaal verdrag afsluiten, het eerst niet naar Terschelling, omdat mijn vrouw op een mediterrane breedtegraad terechtgekomen en die Japanners aan boord trekken en zorgen dat ze vorig jaar ontdekte dat vakantie in Nederland niet gesmolten. De Eskimo’s hadden er een nieuwe bescha­ eindelijk eens een keer ophouden. Dat geldt bij meer zo ontspannen was.’ ving opgebouwd. Maar ze hadden besloten het anders alles. En er is maar één podium waar dat echt kan, te doen. Ze maakten geen auto’s, want die vervuilen. dat is in de politiek. Daar ren je niet meteen naar de Waar ga je nu naartoe op vakantie? ‘We gaan En ze gingen in volledige harmonie met natuur en finishlijn, dat snap ik ook wel. Dat gaat bijna net zo nu naar Portugal.’ milieu en met elkaar om. Vrouwen hadden de macht, langzaam als bij Greenpeace.’ want mannen hadden het verkloot. Ik werd erin mee­ Waar verlang je eigenlijk het meest naar als je gezogen. En in diezelfde tijd ontplofte Tsjernobyl, in Het gaat zo langzaam dat je waarschijnlijk het vrij bent? ‘Rust in m’n kop.’ 1986. Als zestienjarige ben je extra gevoelig voor dat uiteindelijke resultaat nooit zal meemaken, type gebeurtenissen en wendingen. Dus ik bedacht: áls het daar al op afstevent. ‘Sommige dingen ‘Ja? Maar dat ga jij de komende jaren absoluut ik moet bij de milieubeweging gaan werken en schreef gebeuren niet meteen.’ niet krijgen. ‘Jawel. Ik heb methodes, ook nu tus­ een sollicitatiebrief naar Greenpeace. Na mijn studie sendoor. Dat komt door mijn kinderen. Als ik die Natuurkunde/Kernfysica deed ik dat weer: “Hebben Hoe ziet de vakantie van een potentieel minis­ naast me en om me heen heb, dan krijg ik afleiding. jullie me nodig?” En precies toen die brief daar door ter-president eruit? ‘Ik hoop dat die titel niet Dan verplaatsen m’n gedachten zich.’

rechtse, asociale en visieloze kabinet Rutte’ 11. Ruud Kappetijn: ‘Ik stem PvdA, omdat de PvdA opkomt voor mensen die het niet breed hebben en ik tot mijn genoegen constateer, dat een nieuwe generatie jongeren meedenkt en meedoet’ 12. Rob de Boer: ‘Ik Waarom ik PvdA stem Ik vind dat heel knap. Ik ben zelf vader van een ‘Ik zit in de politiek dochter, sinds een jaar. En ik moet zeggen, ik om mijn idealen na vind het echt heel lastig om het te combineren. Cabaretier ‘Ik heb ook een dochter. En het cliché dat je veran­ te streven’ dert op het moment dat ze in de wieg ligt, is gewoon Diederik waar. Opeens is er iemand die voor de volle honderd procent afhankelijk is van jou. En jij bent voor de van Vleuten: volle honderd procent verantwoordelijk voor haar. idealen een stukje verder te brengen. Dat is een inschatting die Het is liefde, meer nog dan een huwelijk, want daar overigens verkeerd is uitgepakt, maar dat geeft hij zelf inmid­ ‘Ik ben zitten ook afspraken bij. Met mijn kinderen is het dels ook wel toe.’ volstrekt onvoorwaardelijk, dat is niet gemaakt of ge­char­­meerd bedacht, het is er. Dat helpt mij om politiek te over­ Heb je nog wel eens contact met Cohen? ‘Ja. Hij is natuurlijk leven.’ wel mijn voorganger en het is goed om af en toe met hem te van Die­derik praten.’ Hoe vaak zien ze jou? Of hoe vaak zie jij ze? Samsom’ ‘Elke dag. Ik probeer bijvoorbeeld nooit ergens Heb je je gerealiseerd dat, ook als je bekwaam bent, zoals anders te overnachten. Ik rij bijna altijd terug naar in het geval van Cohen, het dan toch zo grandioos kan huis, dan ben ik er in ieder geval in de ochtend. Zij mislukken, en dat je maatschappelijk een afgang kan staan op met mij, en we doen samen het ontbijt. Iets beleven? Want dat is bij Cohen wel gebeurd. ‘Ja, maar niet k voel me verbonden met de sociaal­ ingewikkelder; mijn dochter moet aangekleed, die permanent. Ook Job krijgt gewoon weer de plek die hij ver­ democratie, een politieke traditie van is 11 maar heeft een hemiparese. Dus ze is halfzijdig Kijkt zij bijvoorbeeld als jij weg gaat, naar jou dient.’ meer dan honderd jaar. Die stroming spastisch. Gaat heel goed hoor! Langzaam maar om te zeggen of je er goed uit ziet? ‘Ja, nu wel. heeft een niet geringe betekenis voor ons zeker kan ze ook zichzelf al bijna helemaal aan­ Omdat ze zich ook realiseert dat dat nu belangrijker Maar het heeft Cohen als mens natuurlijk ook wel echt ‘Iland gehad en kan nog steeds een grote rol spelen. kleden en haar brood smeren en zo. Om kwart over is dan een paar jaar geleden. Wat ik nu aan heb, heb ik gebroken. Je ziet gewoon dat die man in anderhalf jaar Sociaal en democratie, die twee woorden zijn voor mij acht verandert mijn wereld weer in politiek. met haar gekocht.’ tijd tien jaar ouder is geworden. ‘En ik zag bij de persconfe­ reden om PvdA te stemmen. Ik ben heel simpel in die rentie waar hij afscheid nam, dat daar al weer 5 jaar af was.’ gedachte. Zeggen zij papa of zeggen ze Diederik? ‘Papa. Ben je ijdel? ‘Ja, best wel. Maar goed, op een gezonde Maar mijn zoontje van 5 is heel talig. Die wil er nog manier hoop ik.’ Hoe vaak heb je, en je kan mij niet vertellen dat het niet Ook al heeft de sociaaldemocratie in al die jaren veel wel eens mee spelen. Dan zegt hij opeens vader of binnengehaald, er is nog zo veel te doen. We moeten 14 zo is, gefantaseerd over het feit dat je minister-presi­ 15 Diederik.’ Vond je het erg dat je kaal werd? ‘Ja, maar dat vin­ dent van Nederland zou worden? ‘Het grappige is dat iedere permanent waakzaam blijven. Nog steeds bestaat den volgens mij ook niet-ijdele mannen erg. Het is ver­ keer dat ik mezelf op die fantasie betrap, ik er ook onmiddellijk er in ons land sociale ongelijkheid en zijn er achter­ Wat krijgen zij mee van de politiek? ‘Nog heel velend. Het zat er wel dik in hoor, mijn vader is zo kaal weer mee op hou.’ standen die ingelopen moeten worden. Er zijn hele weinig. Mijn dochter loopt ook cognitief wel wat als wat, dus dat was al vroeg duidelijk. Ik heb het heel grote problemen bij hele grote groepen en die zal je achter. Ze snappen nu wel een beetje wat ik voor lang ontkend. Tot op een gegeven moment mensen in Ja, maar dat gebeurt onherroepelijk, het is een scenario op een sociale manier moeten aanpakken. werk doe, maar het echte begrip is er nog niet hoor.’ mijn omgeving gingen zeggen “Samsom, het moet er dat voor jou meer haalbaar is dan het voor mij is op dit echt af, het gaat gewoon niet meer.” Het moest het er moment. ‘Het zou kunnen. Ik kap de gedachte direct af.’ Het verkiezingsprogramma ziet er wat mij betreft hel- Maar wanneer ben je van plan om eens goed echt af. Klaar. Das war einmal.’ der uit. De ontwikkeling van de democratie heeft mijn uit te leggen waar je voor staat? ‘Ja, wat doet Al is die gedachte nog zo kort, wat voel je dan? ‘Je zit in speciale interesse. Ik ben benieuwd wat er van het papa nou? De wereld een beetje mooier maken, zo Is het mogelijk om echt bevriend te raken met de politiek om idealen na te streven, dan wil je wel op de plek Nationaal Democratie Akkoord terecht gaat komen. ver ben ik gekomen Maar hoe doe je dat dan, is dan mensen van andere politieke partijen? Echt ­zitten waar dat het beste gaat. Het torentje is zo’n plek. Niet de De PvdA wil het aanzien van de Kamer verbeteren. de volgende vraag. Door regels te maken, maar dan bevriend? ‘Ik denk dat het mogelijk is, ja. Maar ik enige, maar het is wel zo’n plek. Maar het pad ernaartoe is zeer Ik hoop van harte dat zij daarin slaagt. Een zaak van zijn ze het alweer kwijt. Want wat zijn regels nou? heb een kleine vriendenkring. Veel vrienden ken ik ­hobbelig.’ groot gewicht, en hoog tijd ook. Geen incidenten, poli- Wat doe je nou met regels?’ nog van de middelbare school. Je doet samen dingen, tiek en eindeloze debatten. En ook: goede omgangs- waarbij je voelt dat je bij elkaar hoort. En dat is daarna Maar het is toch belangrijk om die ambitie wel echt na te vormen binnen de Kamer. Dus ook onze voorzitter: Is het niet zo dat, op het moment dat jij aan nooit meer veranderd.’ streven? Ik denk bijvoorbeeld aan Rutte, dat heb ik van Jort hemd in de broek en moedig voorwaarts! je kinderen echt goed kunt uitleggen waar je Kelder wel eens gehoord, die had het op z’n zestiende al over voor staat, je dan misschien wel… Je spreekt politici ook wel eens privé. Mark het kabinet Rutte I en het kabinet Rutte II. ‘Dat laatste moe­ Op wie ik ga stemmen? Ik ben gecharmeerd van ‘Doorbreekt.’ Rutte lijkt mij bijvoorbeeld echt een aardige, ten we nog maar zien.’ Diederik Samsom. Dat is iemand met veel energie en intelligente gozer, en die heeft dan een beslissing geestdrift. In debatten staat hij zijn mannetje. Ik ga op Ja, dat je het dan goed kunt uitleggen. Precies. genomen om met Wilders in zee te gaan. Zou Wanneer ben je het allergelukkigst? ‘Als we met zijn vieren hem stemmen, ja. Ik hoop dat hij de komende tijd als ‘Ja het zou de ultieme metafoor kunnen zijn.’ je iemand dan wel eens een klap willen geven? in één bed Shrek II zitten te kijken. Of samen eten, helemaal een krachtige aanvoerder met inspirerende redevoe- ‘Maar je weet ook dat… Nee, ik weet het eigenlijk niet. geen haast hebben. De kinderen liggen dan laat in bed, maar dat ringen komt. Hij moet de gelederen sluiten en zorgen Is jouw vrouw hoofdverantwoordelijk voor de Ik weet niet wat hem daartoe gedreven heeft.’ geeft niet, want het is de volgende dag toch vrij. Ja, dat is wel dat iedereen dezelfde kant op blijft kijken. De partij opvoeding? Want zij werkt ook. ‘Ze is commu­ het moment dat ik echt het gelukkigst ben.’ kan zich geen enkele misstap meer veroorloven.’ nicatiehoofd bij IVN, dat is een natuurorganisatie. Dus blijkbaar schuift men dan zomaar alles We hebben elkaar bij Greenpeace ontmoet. Er komt opzij omwille van macht?’ ‘Ja, minder cynisch kun twitter: @diederiksamsom Diederik van Vleuten is cabaretier natuurlijk wel veel meer op haar neer. Alle mooie je ook zeggen, dat zijn idealen zo belangrijk zijn, dat facebook.com/DiederikSamsom voornemens over emancipatie ten spijt.’ hij deze ballast op de koop toe wilde nemen om zijn

stem PvdA, omdat ik verlang naar normale, sociale en voor iedereen maatschappelijk aanvaardbare waarden en normen’ 13. Wouter Struijk: ‘Ik stem PvdA, omdat de wereld van ons allemaal is’ 14. Carin van den Berg: ‘Ik stem PvdA, omdat je in mijn land rijkdom en kandidaat

De tandem van Jetta Klijnsma tekst Jurjen Fedde Wiersma ‘Als wethouder en staatssecretaris beeld Vincent Boon had ik een “diensttandem met chauf- feur”. Zo bleef ik goed in conditie, 12 vragen aan zes PvdA-kandidaten voor want ik ben spastisch en dan moet je de Tweede Kamer. Nummer 2 op de lijst: in beweging blijven. Pluspunt is ook dat mensen met je op fietsen en je Jetta Klijnsma (1957). dan allerlei persoonlijke verhalen ver- tellen. Mijn echtgenoot en ik hebben ook een kleine tandem. Die nemen we mee in de auto en zo kunnen we in heel Nederland fietsen, wat weer ‘Delen delen delen… handig is tijdens de campagne!’ en dan wel eerlijk’

Wordt opgetogen van ‘Als je samen een adembenemende film met haar aan de onderkant van de arbeidsmarkt met anderen mooie dingen tot stand (dementerende) moeder in de hoofdrol. recht op goed werk te geven met onder­ kunt brengen. Ik heb daar bij de vakbe­ Daar herkennen mensen met demente­ steuning en ten minste het minimum­ weging de afgelopen maanden mooie rende ouders veel in. Adelheid Roosen loon. De manier waarop het kabinet voorbeelden van gezien. Zo worden staat immer op de bres voor kunst en Rutte deze wet echter heeft uitgewerkt 16 17 veel oudere mensen met een kleine por­ cultuur. Ik vind het een heerlijk mens.’ is slecht, omdat er enorme bezuinigin­ temonnee geholpen bij het invullen van gen en plichten aan werden verbonden. hun belastingformulier door vrijwilli­ Beatles of Stones ‘Beatles, maar het Het is dus maar goed, dat het kabinet gers van de vakbeweging.’ nummer Imagine van John Lennon Rutte is gevallen en de wet nog niet was blijft een soort lijflied.’ aangenomen.’ Grootste ergernis ‘Ik erger me als mensen achter iemands rug om allerlei Favoriete boek ‘Ik las recent De Morgen invoeren ‘Dat de sterkste Jongeren en werkloosheid onzin verspreiden.’ 100-jarige man die uit het raam klom schouders écht de zwaarste lasten gaan ‘ en verdween van Jonas Jonasson. Daar dragen.’ mogen niet samen gaan’ In de politiek door ‘Door mijn oudere wordt met een kwinkslag beschreven zus Rineke, die in Groningen actief dat iedere ideologie uit de vorige eeuw Veel te danken aan ‘Mijn ouders en was/is voor de PvdA en mij overhaalde voors en tegens kent.’ aan heel veel anderen. Zij duwen me om in 1982 mee te doen met de cam­ iedere dag opnieuw soms letterlijk door pagne.’ Eigenlijk een PvdA’er ‘Tijdens mijn het leven op een vrolijke manier.’ staatssecretariaat op SZW heb ik heel Drijfveer ‘Eerlijk delen! Die eerlijk­ nauw samengewerkt met Marja van In het vliegtuig naast ‘Naast een van heid laat nog steeds zeer te wensen Bijsterveldt, toen staatssecretaris op de jongens of meisjes die ik heb leren over, zowel in Nederland als daarbui­ OCW, om de jeugdwerkloosheid te kennen via het Lilianefonds. Ik ben ten.’ bestrijden. Zij hield jonge mensen sinds kort, onder anderen samen met langer op school en ik zorgde voor Erica Terpstra, ambassadeur van dit Favoriete acteur/actrice ‘Adelheid ­stageplekken en banen. Wij vonden fonds, dat wordt ingezet voor kinderen Roosen maakt prachtige, indringende, allebei dat jongeren en werkloosheid met een beperking in derde wereld­ vrolijke producties op een onorthodoxe niet samen mogen gaan. Werk stond landen. Deze kinderen hebben heel manier, samen met mensen uit wijken. centraal en dat vond Marja (net zoals weinig hulpmiddelen en ik zet me er Ik zag twee stukken van haar: een met wij van de PvdA) van groot belang.’ graag voor in om ook voor hen perspec­ de bewoners van de Oosterparkwijk tief te bieden. Van de zomer ga ik naar in Groningen en een met de men­ Slechte en goede regeling ‘De Wet India, om kinderen met een beperking sen van een volkstuintjescomplex in werken naar vermogen is zowel goed en de mensen van het Lilianefonds een Amsterdam. Bovendien maakte ze als slecht. Het is prima om mensen hart onder de riem te steken.’

kennis met elkaar hoort te delen’ 15. Paul van de Meeberg: ‘Ik stem PvdA, omdat er geen ander partij rechtvaardiger en socialer is dan de PvdA’ 16. Rein Amels: ‘Ik stem PvdA, omdat het nu maar eens een keer afgelopen moet zijn met dat populisme’ 17. Stijn groei en banen tekst Bas Kromhout beeld Vijselaar en Sixma

Binnen de regio creëerde de technologiesector Het geheim de afgelopen tien jaar van succesvol 55.000 nieuwe banen Eindhoven Ondanks de crisis groeit de economie in 18 Eindhoven en omstreken gestaag. Wat maakt 19 Zuidoost-Brabant zo succesvol? Op zoek naar het geheim van de slimste regio van de wereld.

Het is druk op The Strip, het klop­ taurant en vergaderruimte. Daarvoor nog twintig andere gemeenten omvat, nemers ontslaan. Om die gevolgen op DAF is inmiddels eigendom van het maar de Brainport is een van de weinige pend hart van de high tech campus zijn ze aangewezen op The Strip. waaronder Veldhoven, Helmond en te vangen en te zorgen voor nieuwe Canadese Paccar. Maar via Paccar DAF, plekken waar de driehoek echt handen Eindhoven (HTCE). Honderden tech­ Valkenswaard. werkgelegenheid staken bedrijfsleven, Benteler (eigenaar van het voormalige en voeten heeft gekregen,’ vertelt Sjoerd neuten van zestig verschillende natio­ Banengroei Die inspanningen werpen vruchten af. lokale en regionale overheden en de Volvo Cars) en VDL is het concern indi­ Romme, hoogleraar ondernemerschap naliteiten flaneren over de kade van het Samen innovaties bedenken die het Binnen de regio creëerde de technolo­ kennisinstituten de hoofden bijeen. Dat rect nog steeds prominent in de regio en innovatie aan de TU Eindhoven. 400 meter lange gebouw. Ze groeten leven van mensen wereldwijd gezon­ giesector de afgelopen tien jaar 55.000 resulteerde onder meer in de oprichting vertegenwoordigd. ‘Vaak ligt het initiatief alleen bij de elkaar en maken een praatje, op weg der, eenvoudiger en interessanter nieuwe banen. Terwijl de economie van Brainport Development, een naam­ overheid. Gevolg is een verambtelijking. naar een van de restaurants, cafés, win­ maken, inspireert. En het loont. Terwijl in 2011 slechts 1,2 procent aandikte, loze vennootschap die zich tot doel stelt Driehoek Een gezamenlijke aanpak zorgt voor kels of andere centrale faciliteiten. de commerciële vastgoedmarkt in de bedroeg de groei in Zuidoost-Brabant Zuidoost-Brabant uit te laten groeien De historische context is niet de enige commitment.’ Ze moeten wel, de inmiddels ongeveer rest van het land in zwaar weer ver­ 3,1 procent. Dat is voor het Intelligent tot een toptechnologische regio van verklaring voor de bloei van de regio. achtduizend werknemers van de ruim keert, groeide het aantal ondernemin­ Community Forum, een Amerikaanse mondiaal niveau. Minstens zo belangrijk is de goede Gedeelde kosten honderd bedrijven die op de campus gen en werknemers hier sinds het begin denktank, een van de redenen Los daarvan zaten de bedrijven zelf samenwerking tussen bedrijfsleven, Brainport Development, de high tech zijn gevestigd. Beginnende technologie­ van de crisis van respectievelijk zestig Eindhoven en omgeving in 2011 uit te ook niet stil. Zo besloot Philips in overheid en de kennisinstituten (TU campussen en de andere regionale bedrijfjes, op zoek naar de heilige graal, naar ruim honderd en van zesduizend roepen tot de intelligentste gemeen­ 1998 al zijn wereldwijde activiteiten Eindhoven, TNO Techniek), die even­ technologieclusters bieden beginnende Hondernemers uit het midden- en klein­ naar achtduizend. Het succes van de schap ter wereld. op Research & Development-gebied redig zijn vertegenwoordigd in het bedrijven, het mkb en grote bedrijven bedrijf en multinationals als Philips, high tech campus Eindhoven is illus­ in Eindhoven te concentreren rond­ bestuur van de stichting Brainport. niet alleen alle mogelijke platforms en Atos en NXP. Om deze kenniswerkers tratief voor dat van Zuidoost-Brabant. Historische context om zijn vermaarde Natuurkundig Zij bepalen gezamenlijk welke projec­ faciliteiten, ze voeren ook een strakke zo veel mogelijk bij elkaar te brengen en Van alle particuliere activiteiten op het Mede door de globalisering raakte Laboratorium. In 2003 ging het bedrijf ten op de agenda komen en dragen in regie. Zo focust Brainport zich op het delen van kennis te stimuleren, heb­ gebied van onderzoek en ontwikkeling zowel Philips als DAF begin jaren nog een stap verder. Philips’ high tech gelijke mate bij in de financiering. Die vijf technologiegebieden: High Tech ben de ondernemingen moeten beloven in Nederland vindt 36 procent plaats negentig in grote problemen. Beide campus gooide de deuren open. Ook samenwerking is vrij uniek. ‘Er zijn in Systems & Materials, Food & Technology, dat ze afzien van een eigen bedrijfsres­ in deze regio die, naast Eindhoven, bedrijven moesten duizenden werk­ andere bedrijven waren welkom. Nederland tal van dit soort initiatieven, Automotive, Lifetec & Health en Design.

Haanschoten: Ik stem PvdA, omdat met mijn stem de kans op een sterker, eerlijker en bovenal socialer Nederland weer een beetje groter is geworden’ 18. Tom Harreman: ‘Ik stem PvdA, omdat een eerlijker verdeling van macht, kennis en inkomen nog steeds buitenland

Vanuit die domeinen concentreert de garant staat voor bankleningen, en high tech campus Eindhoven zich weer crowdfunding lukte het haar uiteinde­ tekst Cordaid op Health, Experience en Energy, de lijk voldoende kapitaal los te weken. beeld Cordaid en Flickr campus in Helmond op automotive en Binnenkort krijgt het bedrijf een twee­ Veldhoven op biomedische innovaties. de grootaandeelhouder. Die regie gaat verder. Op de high tech campus Eindhoven zijn er bijvoorbeeld Reputatieprobleem speciale gebouwen voor bedrijven die Meer moeite hebben beginnende in dezelfde groeifase verkeren of op bedrijven als Virtual Proteins binnen hetzelfde gebied onderzoek verrich­ Zuidoost-Brabant om financiers te ten. Die bedrijven kunnen faciliteiten vinden voor verdere groei. Ook kam­ en apparatuur delen en elkaar helpen. pen veel technologiebedrijven met een Goed voorbeeld daarvan biedt het tekort aan kenniswerkers. Relatieve Bètagebouw, waar zo’n dertig start ups onbekendheid speelt de regio daarbij actief zijn. parten. Hoogleraar Romme: ‘Eindhoven Soms gaat de samenwerking nog verder. heeft wat dat betreft toch een repu­ Zover dat bedrijven zelfs gezamenlijk tatieprobleem. Verstrekkers van risi­ Elke dag weer drie maaltijden onderzoek verrichten. Voordeel daar­ cokapitaal kiezen liever voor Londen of van is dat ze de vaak torenhoge kosten Frankfurt als vestigingsplaats, talent­ kunnen delen. volle techneuten voor internationaal meer aansprekende kennisregio’s als Dat ontwikkelingssamenwerking wel degelijk vruchten afwerpt, Informele cultuur gaan staan. ‘Ik zag direct mogelijkhe­ Barcelona, Genève of Lausanne.’ bleek in Genda Ada (Ethiopië) waar overstromingsproblemen en Als kennisregio bezit Zuidoost-Brabant den. Een tafelmodel van dit apparaat Volgens Romme kan de regio dit pro­ voedseltekort verholpen werden door kennisoverdracht. nog een belangrijke troef: het gebied is zou de ontwikkeling van nieuwe medi­ bleem ondervangen door Nederland relatief klein (ruim 730.000 inwoners), cijnen aanzienlijk kunnen versnellen, internationaal meer te promoten als De lokale bevolking van Genda Ada, dat kunnen worden. In dorpjes stroom­ periode water was. Vóór het CMDRR- aanzienlijk kleiner dan de Randstad en artsen zouden sneller kunnen interve­ één ecosysteem. Hij wordt op zijn wen­ aan de voet van de Gara Babo-heuvel opwaarts geven contactpersonen, via project leefden de gezinnen op één maal­ er heerst een ons-kent-onscultuur die niëren en minder fouten maken.’ ken bediend. Amsterdam en Eindhoven ligt, gebruikt de heuvel om in het eigen mobiele telefoons, informatie door over tijd per dag, maar tegenwoordig kunnen gepaard gaat met een sterk onderling Maar van ondernemen had Schooleman hebben inmiddels de handen ineenge­ levensonderhoud te voorzien. Ont­bos­ hoeveel regen er valt. De gemeenschap de meeste gezinnen zich elke dag drie vertrouwen. Een groot goed, meent als productontwerper weinig verstand. slagen om samen ‘de nationale kar te sing van de heuvel en ongecontroleerde wordt zowel persoonlijk als via de maaltijden veroorloven. 20 21 Bert-Jan Woertman, directeur marke­ Ze volgde een jaar lang een cursus trekken’. afgravingen leidden tot enorme land­ lokale FM-radio gewaarschuwd. Door ting en communicatie bij de high tech bij Biopartner, een programma om Ook de nationale overheid kan volgens verschuivingen in het regenseizoen en deze samenwerking is het gevaar van Samenwerking campus Eindhoven. ‘Of je nu wilt of ondernemerschap in life sciences te Romme meer doen om de problemen grote problemen bij de landbouw en overstromingen afgenomen. Abdelle Muse (45), vader van zes kin­ niet, je komt elkaar hier steeds weer bevorderen. In 2003 startte ze Virtual te ondervangen waarmee kennisclus­ veeteelt. De dorpsbewoners leefden deren, woont in het dorpje Genda Ada. tegen. Die nabijheid schept een sfeer Proteins – eerst aan huis en sinds 2007 ters kampen. De hoogleraar wijst op continu in angst voor overstromingen Resultaat Abdelle is al sinds 2008 actief voor het van vertrouwen en dat vertrouwen is de vanuit het Bètagebouw op de high tech de rijksbijdrage aan top technologie en hadden regelmatig ernstig voed­ Volgens metingen is er in 2010 even­ Cordaid Community Managed Disaster olie in de machine.’ campus Eindhoven. Inmiddels heeft instituten, die het slachtoffer dreigen seltekort. In augustus 2006 kwamen veel regen gevallen in Genda Ada als in Risk Reduction (CMDRR)-programma. Gekoppeld aan de Brabantse nuchter­ ze zestien mensen in dienst. Over een te worden van de bezuinigingen. Ook Dbij een overstroming in Dire Dawa 2006; maar de schade was verwaarloos­ Muse: ‘Door de CMDRR-training zijn heid biedt die informele cultuur onder­ jaar of drie zijn dat er zo’n honderd, ziet hij voor de overheid een grotere rol zelfs zeventien mensen om het leven baar, dankzij de bouw van de terrassen, we ons bewust geworden dat we rampen nemers zeker voordelen, beamen entre­ verwacht zij. weggelegd bij de lancering van nieuwe en huizen en landbouwgrond werden dijken en het waarschuwingssysteem. kunnen voorkomen met kennis, toewij­ preneurs die binnen de Brainportregio Het aantrekken van die kenniswerkers innovatieve producten en technieken. verwoest. Nu verbouwen de boeren weer graan ding en samenwerking. Voor ons levens­ actief zijn. ‘Als baas van een klein was lastig, maar een stuk gemakkelijker Zeker Zuidoost-Brabant, een regio die op de akkers en groeit er gras op de onderhoud zijn we afhankelijk van de bedrijf kom je hier vrij gemakkelijk in dan het regelen van de financiering, bovenmatig bijdraagt aan het bruto Oplossing heuvel, waardoor het vee weer voedsel Gara Babu-heuvel. Doordat er nu plan­ contact met collega’s van grote onder­ vertelt Schooleman. Met behulp van nationaal product, heeft wat dat betreft Om dergelijke rampen in de toekomst heeft. Aan de voet van de Gara Babo- ten, zoals gras, op de heuvel groeien kan nemingen,’ vertelt Jackie Schooleman. borgstellingskredieten, waarbij de volgens Romme nog wat te goed. te voorkomen ging de lokale partner heuvel geeft de bron nu het hele jaar ons vee weer grazen. We verkopen de Zij is directeur van Virtual Proteins, het overheid tot maximaal € 1 miljoen van Cordaid Mensen in Nood, JeCCDO, door water, terwijl er voor de rehabili­ melk en kunnen fruit en groente, zoals bedrijf dat apparaten ontwikkelt waar­ in 2007 praten met de bevolking in tatie van de heuvel maar voor een korte sinaasappels en papaya’s, kweken.’ mee artsen op hun bureau tweedimen­ Genda Ada over het toepassen van de sionale afbeeldingen van moleculen, zogenoemde CMDRR-methode en een eiwitten, cellen, organen en lichaams­ Standpunt groei en banen rampenrisico-evaluatie te doen. Het Standpunt delen kunnen omzetten in 3D. leidde ertoe dat de gemeenschap zelf buitenland We hebben groei en banen nodig voor een sterkere economie en een uitweg uit de crisis. terrassen op de heuvel aanlegde aan en De PvdA wil dat Nederland internationaal weer een voortrekkersrol gaat spelen. Met nieuwe Ondernemerschap We richten ons op versterking van de reële economie. ‘Made in Holland’ moet op veel meer bomen plantte. Hierdoor liep het water energie gaan wij ons inzetten voor een solidaire wereld. Enkele maatregelen die de PvdA voorstelt: Schooleman (48), afgestudeerd aan de producten en innovaties komen te staan. niet meer direct van de heuvel af, maar • We houden ons aan de internationale afspraak om 0,7 procent van het binnenlands product Design Academie in Eindhoven, liet Enkele maatregelen die de PvdA voorstelt: trok het de grond in. Naast deze maat­ te besteden aan Internationale Samenwerking , bij begrotingsevenwicht pleit de PvdA voor zich inspireren door de Cave, een vir- • We bevorderen bedrijfsinvesteringen. regelen werd er een overstromings­ 0,8 procent. tual reality testruimte in de Universiteit • We stimuleren de bouw- de motor van onze economie- door fiscale maatregelen. waarschuwingssysteem in gebruik • Nederland neemt het voortouw voor een wereldwijde voedsel- en landbouwstrategie die van Amsterdam waar mensen in driedi­ • We ondersteunen nieuwe ondernemingen. genomen, zodat gezinnen die langs ­specu­ latie­ tegengaat en zorgt voor een goede voedselvoorziening voor de hele wereldbevolking. mensionale computerbeelden kunnen de rivier wonen, tijdig gewaarschuwd

keihard nodig is’ 19. Leoni van Amstel: ‘Ik stem PvdA, omdat de werkloosheid mij en vele anderen hard heeft geraakt. De PvdA is de enige die daar echt wat aan wil doen’ 20. Margot: ‘Ik stem PvdA, omdat je op onderwijs nooit mag bezuinigen’ 21. Thomas: ‘Ik stem kandidaat tekst Jurjen Fedde Wiersma De trouwring van Henk Nijboer. beeld Vincent Boon Op 4 juni 2010 ben ik met Simon getrouwd. Een prachtige dag. Ik 12 vragen aan zes PvdA-kandidaten realiseer me vaak dat er slechts voor de Tweede Kamer. Nummer 13 op twaalf andere landen in de wereld zijn, waar mannen en vrouwen met de lijst: Henk Nijboer (1983). iemand van hetzelfde geslacht kun- nen trouwen. In de Tweede Kamer zal ik als econoom heel veel bezig zijn met financieel-economische thema’s, maar politiek gaat natuurlijk over veel meer. Je zou kunnen zeggen dat ik ‘Ik geloof in een progressieve, de mooiste dag van mijn leven mede vrijzinnige samenleving’ aan de PvdA te danken heb.’

Wordt opgetogen van ‘Mensen Groninger zie ik dat het kabinet Rutte Goede en slechte regeling ‘De Neder­ die met enthousiasme en passie hun er zowel financieel-economisch als landse huisarts is uniek in de wereld. werk doen. Zoals Karin en Erik van sociaal een janboel van heeft gemaakt. Voor iedereen, arm of rijk, beschikbaar De Limonadefabriek in Streefkerk Ik heb ideeën over hoe dat beter en en toegankelijk. Dat is heel belangrijk (Alblasserwaard), waar mijn schoonou­ eerlijker kan. We hebben het vaak over voor onze gezondheidszorg. De hypo­ ders wonen. Zij bouwden onlangs een procenten en cijfers. Ik doe dat altijd theekrenteaftrek zoals die nu is, is een prachtig nieuw restaurant, drijvend op in het besef dat achter die cijfers banen slechte regeling: duur, oneerlijk en de rivier De Lek. Ze zijn echte onder­ van mensen, het inkomen van gezinnen de aftrek schiet het doel, huizenbezit 22 23 nemers die in economisch lastige tijden of de zorg voor ouderen schuilgaan. De stimuleren, door het prijsopdrijvend hun droom hebben gerealiseerd en voor begroting in evenwicht brengen, moet effect volledig voorbij.’ nieuwe werkgelegenheid zorgen.’ daarom op een eerlijke en verstandige manier gebeuren. Alleen zo komen we Veel te danken aan ‘Leraren op het Grootste ergernis ‘Overlast op straat sterker en socialer uit de crisis.’ Wessel Gansfortcollege die ons bui­ en in de tram. Blowen, schreeuwen, ten na de lessen de kneepjes van een harde muziek, nooit betalen: dat voelt Beatles of Stones? ‘Mag ik ook voor goed debat bijbrachten. Politici in de onveilig, is onveilig en is onacceptabel. André Hazes kiezen?’ Groningse Provinciale Staten die me Daartegen moet echt veel harder wor­ leerden hoe gelijk hebben en gelijk krij­ den opgetreden!’ Favoriete site/blog ‘Voor mijn werk gen, dichter bij elkaar kunnen worden als econoom zijn sites als fd.nl, eco­ gebracht. Collega’s bij het ministerie die De mooiste dag van mijn In de politiek door ‘Eigenlijk was er nomist.com en ft.com onmisbaar. Een scherp denken en alle hoeken en gaten ‘ meer een praktische aanleiding. Toen ik blog dat ik nooit oversla, is Zittingszaal van de economie en overheidsfinanciën leven heb ik mede scholier was, ontstond er in mijn woon­ 14 van Rob Zijlstra (Dagblad van het kennen. En van mijn ouders en zus heb plaats Ten Boer veel verzet tegen de Noorden – robzijlstra.wordpress.com). ik geleerd wat werkelijk belangrijk is in aan de PvdA te danken’ komst van een asielzoekerscentrum. Ik Het geeft een beeld van de strafrecht­ het leven.’ vond en vind dat we als rijk land vluch­ praktijk in Groningen. Zaken blijken telingen moeten opvangen en heb daar eigenlijk altijd grijs, nooit zwart-wit, en In het vliegtuig naast ‘Voormalig toen ook in een sporthal voor gepleit. helaas bijna zonder uitzondering triest.’ President Lula van Brazilië. Hij bracht De PvdA in Ten Boer was ook voor en in sterk en sociaal beleid in de praktijk die tijd ben ik lid geworden.’ Vreselijkste tv-programma ‘Ik en heeft daarmee tientallen miljoenen zap altijd weg bij Studio Sport als FC mensen uit de armoede weten te ver­ Drijfveer ‘Ik geloof in een progressie­ Groningen verloren heeft. Dat kan ik heffen. Misschien wel de meest indruk­ ve, vrijzinnige samenleving. Een sterke niet aanzien.’ wekkende sociaal-economische presta­ economie is daarvoor de basis. Zodat er tie van het laatste decennium.’ banen zijn, ondernemers kunnen groei­ ‘Eigenlijk’ een PvdA’er ‘Ineke van en en we voldoende geld verdienen om Gent van Groenlinks. Progressief, sterk Voor het laatst verliefd ‘Dat is al onderwijs, zorg en sociale voorzienin­ op sociaal-economisch terrein en prag­ bijna negen jaar onafgebroken op gen te kunnen betalen. Als econoom en matisch.’ Simon.’

PvdA, omdat de lasten eerlijk verdeeld moeten worden onder alle lagen van de samenleving’ 22. Ellen: ‘Ik stem PvdA, omdat de jeugd onze toekomst is en je in hen moet investeren door goede opleidingen aan te bieden’ 23. Katinka: ‘Ik stem PvdA, omdat er meer economie groep wetenschappers heeft aangetoond dat dit niet waar 4. Gebrek aan is. Werknemers met een goede bescherming zijn loyaler en tekst Pim Paulusma Hebben we over een jaar nog werk? werken harder. Dat betekent dat hun arbeidsproductiviteit consumentenver- hoger ligt dan bij mensen met een flexibel contract. Ook ligt Kunnen we nog met vakantie? Vragen de innovatiekracht hoger, omdat er meer wordt geïnvesteerd die te maken hebben met de huidige trouwen breekt in scholing en onderzoek. De beperking van ontslagbescher­ ming zoals minister Kamp voorstelt, is dus slecht voor onze economische crisis. Aan de hand Nederland op economische groei. van 12 krantenkoppen beschrijft 12 (De Volkskrant, 12 juni 2012) oorzaken, gevolgen en oplossingen. De Nederlandse economie blijft kwakkelen. De werkloos­ heid stijgt en tegelijkertijd dalen koopkracht en huizen­ 7. Innovatie prijzen. Hierdoor blijven de uitgaven van Nederlanders ook dalen, simpelweg omdat er onvoldoende vertrouwen Nederland zit in is dat het snel weer de goede kant op zal gaan. De ver­ trouwenscrisis bij burgers aanpakken, dat is volgens De middenmoot Nederlandsche Bank de beste manier om groei aan te (De Volkskrant, 9 juni 2012) zwengelen. De grote onduidelijkheid die er momenteel heerst op het gebied van de woningmarkt en de arbeids­ Nederland investeert relatief weinig in onderzoek en markt, maar ook de commotie rondom de pensioenen innovatie. Van een koploper zijn we een middenmoter Voor een zorgt ervoor dat men de hand op de knip houdt. De kor­ geworden binnen de Europese Unie. Die investeringen tetermijnoplossingen van het Kunduzakkoord maken die zijn hard nodig, omdat het tot een hogere productiviteit onduidelijkheid alleen maar groter. Er ligt dus een taak en meer economische groei leidt. Vooral binnen het MKB voor het nieuwe kabinet om op deze punten duidelijk­ blijven investeringen achter. Door investeringen een fis­ heid te scheppen op de lange termijn. Pas dan krijgen bur­ caal voordeel te geven, kunnen ze worden aangewakkerd. beter begrip… gers weer vertrouwen en kunnen we uit de crisis groeien. 8. Tot en met 24 5. Nederlands 25 banken volgend jaar slagrecht. Het idee is dat door de huidige, ‘starre’ ontslagbe­ verdwijnen 44 1. Volgens CPB scherming mensen met flexibele contracten geen uitzicht afgewaardeerd op zekerheid krijgen, omdat die bescherming te duur is. Met (De Volkskrant, 16 juni 2012) duizend banen staat tijd door het plan van minister Kamp wordt het voor werkgevers erg (De Volkskrant, 7 juni 2012) makkelijk om mensen te ontslaan. Voor werknemers bete­ Kredietbeoordelaar Moody’s heeft de kredietwaardig­ crisis 10 jaar stil kent het dat hun positie zwakker wordt en de onzekerheid heid van de grootste banken in Nederland kort geleden Volgens de arbeidsmarktprognose van het UWV verdwijnen (De Telegraaf, 15 juni 2012) toeneemt. Daar komt bij dat er niks wordt gedaan aan de afgewaardeerd. Dit geeft aan dat we de stabiliteit van de er tot en met 2013 nog eens 44 duizend banen. Als er niks onzekerheid van werknemers in onzekere banen, waardoor financiële sector goed in de gaten moeten houden, zeker aan het beleid verandert, zal eind 2017 het aantal werkzoe­ Pas in 2017 zal onze economie weer op het niveau zijn van dit voorstel alleen maar goed uitpakt voor werkgevers. in Nederland. Onze financiële sector is namelijk relatief kenden nog altijd boven het niveau van tijdens de krediet­ 2008. Dat is de conclusie van het CPB na doorrekening van gezien een van de grootste van Europa: de verplichtingen crisis in 2008 liggen. Dat is geen rooskleurig perspectief. het Kunduzakkoord. De belangrijkste reden hiervoor is dat die banken op hun balansen hebben staan, zijn bijna vier Meer mensen zullen langs de kant komen te staan. Ook de economische groei tegenvalt, waardoor de overheidsfi­ keer zo groot als ons BBP. Het is daarom van groot belang dat ­vergroot het de druk op de overheidsfinanciën, omdat we nanciën nog meer onder druk komen te staan, omdat we met 3. Werkloosheid we door goede regelgeving voorkomen dat er weer onver­ met elkaar minder verdienen. Het creëren van meer werk­ elkaar minder verdienen. Daarom is het zo belangrijk om antwoorde risico’s worden genomen in de financiële sector. gelegenheid is dus van groot belang om de staatsfinanciën juist nu extra te investeren om de economie weer in beweging nadert record weer op orde te krijgen. te krijgen. Niet alleen in Nederland, maar in de gehele EU, (De Volkskrant, 20 juni 2012) want alleen samen kunnen we de crisis effectief aanpakken. In de tweede helft van dit jaar loopt de werkloosheid op 6. Wetenschap- tot bijna 7 procent, voorspelt de ING. De afgelopen vijftien 9. Akkoord jaar zijn er nog niet zo veel mensen werkloos geweest. Dat pers tegen soepe- 2. Ontslag straks is een probleem voor ons allemaal, niet alleen voor degenen slechts één jaar die hun baan kwijt raken. Want die stijgende werkloos­ ler ontslagrecht sneller heid schaadt het vertrouwen in onze economie, waardoor (De Volkskrant, 13 juni 2012) Brussel-proof (De Telegraaf, 19 juni 2012) we minder uitgeven. Ook onze kredietwaardigheid komt (FD, 15 juni 2012) onder druk te staan, omdat we met elkaar minder verdienen. Volgens minister Kamp zou de versoepeling van het ontslag­ Een van de grote hervormingen die via het Kunduzakkoord Daarom is het essentieel dat er meer banen komen. recht tot een stijging van de arbeidsproductiviteit leiden. Doorrekeningen van het CPB laten zien dat de maatregelen nog snel wordt ingevoerd, is de versoepeling van het ont­ Minder bescherming, maar meer economische groei. Een van het Kunduzakkoord maar één jaar voldoende zijn om

aandacht voor het Euthanasiedebat nodig is’ 24. Gerard: ‘Ik stem PvdA, omdat ik mij bij deze partij thuis voel’ 25. Bart van Bruggen: ‘Ik stem PvdA, omdat ik vind dat iedereen de kansen verdient die ik tot nu toe in mijn gemakkelijke leventje heb gekregen’ 26. Rik economie feiten & cijfers

tekst Leoni van Amstel

50.587agenten op straat 318.000leraren telt Nederland de drieprocentsnorm van het Stabiliteits- en Groeipact te groei. Doordat de koopkracht nog verder daalt, vertragen halen. In 2014 zal het begrotingstekort al weer hoger zijn. de maatregelen het herstel van de economie alleen maar. Belangrijker echter is dat de groei ook lager zal uitval­ len door het akkoord. Daardoor zal er in de jaren na 2013 meer bezuinigd moeten worden, omdat we met elkaar tweets verstuurd door Diederik16.115 Samsom (op 3 juli om 14.15 u) 80%van de leerkrachten in het basisonderwijs is vrouw minder verdienen als gevolg van de lastenverzwaringen 12. ING: in het Kunduzakkoord. De focus op de korte termijn heeft dus als effect dat we er op de lange termijn slechter voor Vooruitzichten staan: de groei valt lager uit, waardoor we nog meer moeten ­bezuinigen. woningmarkt 100.000sociale werkplaatsen in Nederland de€0,68 prijs van een knipbrood - wit €1,20 versoberen 10. Kritiek bedrij- (VK.nl, 11 juni 2012) De woningmarkt raakt steeds verder op slot. Er worden 62respectievelijk en vrouwen 88 en mannen 49.000.000vleeskuikens verbruikt de bio-industrie per jaar ven en bonden op steeds minder huizen verkocht en daardoor wordt er ook zitten er in de Tweede Kamer weinig bijgebouwd. Dat betekent niet alleen dat het steeds AOW-aanpassing lastiger wordt om een huis te vinden, maar dat er ook (FD, 14 juni 2012) steeds meer banen in de bouw verloren gaan. Volgens een recent onderzoek van ING maken de maatregelen van het de€ Nederlandse 24.814 staatsschuld per Nederlander Een van de belangrijkste redenen dat het consumenten­ Kunduzakkoord het alleen maar erger. Doordat de regels PvdA-vrouwen in de Tweede Kamer 26 16 27 vertrouwen in Nederland zo laag is, is de onzekerheid op alleen voor nieuwe hypotheken van starters worden aange­ (het hoogste aantal) het gebied van onze pensioenen. Doordat mensen niet past, kunnen starters minder snel een huis kopen. Dat bete­ zeker weten, wanneer zij hun pensioen zullen krijgen kent dat mensen die graag iets groters willen kopen, minder en hoe hoog dat zal zijn, sparen ze meer om zich hier op snel een koper zullen vinden, waardoor de doorstroom ook 44 jaar, voor te bereiden. Het pensioenakkoord dat werkgevers en tot stilstand komt. Dat er iets aan de woningmarkt moet werknemers samen sloten, leek een einde te maken aan de gebeuren is duidelijk, maar die maatregelen moeten de 24 jaar onzekerheid, maar het Kunduzakkoord heeft weer voor doorstroom wél bevorderen en duidelijkheid en vertrouwen het jongste Tweede Kamerlid, Farshad Bashir (SP) 5langstzittend maanden Kamerlid, verwarring gezorgd. Niet alleen wordt er weinig gedaan geven op de lange termijn, zodat er ook weer gebouwd kan Duymaer v. Twist (ARP, 1901-1946) voor mensen met zware beroepen, maar ook de hoogte worden. van de pensioenuitkering wordt nu onduidelijk, omdat deze niet meer automatisch zal meestijgen met de lonen. is Nederland op de lijst met gelukkigste landen3e ter wereld 141.859startende ondernemers in 2011 11. Bijna ieders Standpunt economie Een sterke economie staat aan het begin van de uitweg uit koopkracht de crisis. Groei creëert banen; banen zorgen voor inkomen en nationaliteiten170 telt Amsterdam. vertrouwen. Om hier te komen bezuinigen we de economie Met dit aantal staat de stad op de eerste plaats, 2,9katten in Nederland miljoen krijgt een tik niet kapot, maar kiezen we voor een begrotingsbeleid dat gevolgd door Antwerpen en New York (De Volkskrant, 15 juni 2012) zicht biedt op een structureel begrotingsevenwicht in 2017. Enkele maatregelen die de PvdA voorstelt: De doorrekening van het Kunduzakkoord door het CPB • Een eerlijke verdeling van de rekening naar draagkracht. laat zien dat het besteedbaar inkomen van de meeste • We kiezen voor structurele aanpassingen van de woning- 34jaar heeft de PvdA sinds de oprichting (1946) huishoudens er volgend jaar op achteruitgaat. Meer dan markt, arbeidsmarkt en zorg, die het fundament van de het oudste Tweede67 Kamerlid, jaar Jan de Wit (SP) in de regering gezeten de helft van de huishoudens moet meer dan 0,75 procent Nederlandse economie versterken. inleveren. De grootste oorzaak hiervan is dat het gros van • We kiezen voor innovaties gericht op een duurzame econo- de maatregelen uit het akkoord lastenverzwaringen zijn die mie. vooral op de korte termijn geld opleveren, maar op de lange • Er moet een Europees bankentoezicht komen. termijn niet bijdragen aan het aanjagen van economische volgers heeft Diederik58.759 Samsom op twitter (op 3 juli om 14.15 u) 1werknemers van in Nederland deis flexwerker 5

Winsemius: ‘Ik stem PvdA, omdat het de enige partij is die ervoor zorgt dat iedereen in mijn Amsterdam-West een goeie toekomst tegemoet kan zien’ 27. Frank van Moock: ‘Ik stem PvdA, omdat het de partij is die verder durft te kijken. Bovenal, met de PvdA komt tekst Hanneke Groenteman portret Roy Beusker

Het (verrassende) droomkabinet van Hanneke Groenteman Dat hebben we allemaal weleens, dié zou minister van Onderwijs moeten worden, dát geweldige mens moet zeker in het kabinet. Soms een reëel idee, soms duidelijk niet realistisch. Maar áltijd leuk. Wij gaven Hanneke Groenteman de vrije hand, en ze nam hem aan. Kabinet Groenteman-1.

ijn droomkabinet heeft geen directe lijn met de wer­ Sport Bezinning Economische Premier Financiën Onderwijs en Kunst & Cultuur Jongeren kelijkheid. Als Humberto Tan en debat Zaken Jetta Klijnsma Peter Blom Wetenschap Adelheid Roosen Ali Bouali deze droom uit Jan Mulder Bas Heijne Rahma el Mouden (omdat ze zo’n goed (directievoorzitter prof. Maaike Meijer (dan gebeurt er (slim en snel, gevoel 28 29 zou komen, zou het op het bordes bij Martin Šimek (kan denken en (Marokkaanse hart heeft) Triodos Bank, (hoogleraar gender­ tenminste iets) voor media) deM Koningin al hommeles zijn. Ik heb (hart voor sport en debatteren) zakenvrouw­ 2012, dé bank van het studies Maastricht) Marc van Warmerdam Kleine Viezerik ook soms tandems of trio’s samenge­ publiciteit) Aaf Brandt Corstius van schoonmaakster Vice-premier ethisch bankieren, Robbert Dijkgraaf (producent, (klinkt goed in een steld, soms solo’s. Wie minister en wie & Paulien Cornelisse tot zakenvrouw) Alexander vergeten we de (charismatisch dir. Orkater) kabinet) staatssecretaris wordt, dat maken ze (verrassende Rinnooy Kan antroposofische wetenschapper) Jan Wolff zelf maar uit. Er zijn ministeries die ik geesten)­ ­(intelligent en van wortels van de bank) Raoul Heertje (levenskunstenaar, niet heb bemand, er zijn ministeries die veel markten thuis) (geestig en oud-directeur Muziek­ (nog) niet bestaan. Mijn criterium om scherpzinnig) gebouw aan ’t IJ) dit droomkabinet samen te stellen was: zou ik vereerd zijn als deze mensen op mijn verjaardag zouden komen. Ja dus, al kennen wij elkaar helemaal niet. Maar we zouden de wereld, te beginnen bij Nederland, drastisch veranderen. Volks­ Volks­ Milieu en Binnenlandse Buitenlandse Voeding Ruimtelijke Ouderen Kijk mee en huiver! huisvesting gezondheid consumenten­ zaken Zaken prof. Martijn B. Katan Ordening Erica Terpstra Liesbeth van der Pol Aysel Erbudak zaken Herman Wijffels Maarten van Rossem (emeritus hoogleraar prof. Adriaan Geuze (voor de broodnodige Francine Houben (directeur Slotervaart Antoinette Hertsenberg (super verstandig en (heeft overal Voedingsleer) (eminent land­ adrenaline) Hanneke Groenteman (Amsterdam, 1939) is Viny Maas Ziekenhuis) (slim en geëngageerd) net mens) verstand van) Pierre Wind schapsarchitect) journalist. Ze werkte onder meer voor Het Parool, (visionaire Dafne Westerhof Sheila Sitalsing Femke Halsema (omdat hij Pierre de VARA en de VPRO. Ze presenteerde onder architecten) (organisatieadviseur, (scherpzinnig (slim en ervaren in Wind is) andere De Plantage, Zomergasten en B&W. Het Beloofde Varkens­ columnist in de de politiek) Vanaf 2007 presenteert ze het programma land, integer en Volkskrant) Sterren op het Doek. Ook publiceerde ze een bevlogen) Bert Wagendorp aantal boeken: Doorzakken bij Jamin, Dikke (zie boven) dame en Bestemming bereikt? Sinds 2004 heeft ze een opvallende weblog.

het vertrouwen in de maatschappij weer terug’ 28. Esther Fabriek: ‘Ik stem PvdA, omdat PvdA de enige partij is die echt dingen voor elkaar krijgt mét het hart op de juiste plaats’ 29. Natasha Elfrink: ‘Ik stem PvdA, omdat ik wil bijdragen aan een Nederland waar kandidaat tekst Jurjen Fedde Wiersma De poster van Tanja. ‘Dit is beeld Vincent Boon een poster met allemaal lieve wensen van jongeren die ik 12 vragen aan zes PvdA-kandidaten voor een lange tijd mocht coachen. de Tweede Kamer. Nummer 4 op de lijst: Op deze poster schrijven zij welke lessen zij van mij heb- Tanja Jadnanansing (1967). ben geleerd. Ik weet inmid- dels dat ik nog meer lessen van hen heb mogen leren.’ ‘Vmbo’ers en mbo’ers vind ik echt belangrijk’

Wordt opgetogen van ‘Mijn nichtje In de politiek door ‘Eigenlijk ik ­trakteer mijzelf elke avond op een van 6, die kan mij zo ontzettend laten door Annemarie Hoogland, PvdA- inspirerende talk op Tedx.nl.’ lachen.’ gemeenteraadslid. Na een gesprek waar ik een pleidooi had gehouden Favoriete boek ‘Tot voor kort was dat Grootste ergernis ‘De Ja, maar-hou­ voor het behoud van de rechtswinkel het prachtige boek Joop Ter Heul van ding: “Dat is al eens geprobeerd.” “Dat Migranten in Amsterdam, zei zij tegen Cissy van Marxveldt, maar nu is het hebben wij al gedaan; dat zal niet wer­ mij: “Je hebt wel een vlotte babbel, toch het boek van Martha Nussbaum: 30 31 ken.” Ik denk altijd dat er wel een weg je moest maar eens lid worden van Mogelijkheden scheppen.’ is, misschien een andere dan de stan­ mijn partij.”’ daardroute, maar er is altijd een weg.’ Slechte regeling ‘Een hele slechte Drijfveer ‘Ik ben uiteindelijk echt regeling vind ik de langstudeerboete gaan solliciteren voor een plek in de voor studenten die iets te lang over hun Tweede Kamer, nadat ik voor de zoveel­ studie doen. En vooral het feit dat deze ste keer merkte dat de jongeren die ik boete zonder enige overgangsregel echt zo belangrijk vind – de vmbo’ers werd ingevoerd vind ik waardeloos.’ en de mbo’ers –, gewoon niet op waarde worden geschat. En ja, dan kun je dus Morgen invoeren ‘Een voorstel waar­ langs de kant blijven staan en roepen bij op alle onderwijsinstellingen veel dat het zo akelig is, maar je kunt er ook meer wordt uitgegaan van dat wat kin­ echt iets aan gaan doen.’ deren wel kunnen, in plaats van alleen maar de focus te leggen op wat niet Favoriete acteur/actrice ‘Mijn goed gaat. Gelukkig zijn steeds meer favoriete acteur is een Indiase ster: scholen daar ook echt mee bezig.’ Shahrukh Khan. Mijn favoriete actrice blijft Meryl Streep!’ In het vliegtuig naast ‘Naast Mark Rutte, naar een verre bestemming, Beatles of Stones ‘Beatles en wel zodat ik hem heel lang kan spreken over omwille van jeugdsentiment. In de vraag of hij oprecht gelooft dat zijn Suriname draaide ik als troost na een beleid Nederland sterker en socialer slecht proefwerk altijd liedjes van the maakt.’ ‘Dat de langstudeerboete Beatles; op de een of ander manier zonder overgangsregel ­vrolijkte dat enorm op.’ Voor het laatst verliefd ‘Ik ben elke dag verliefd op mijn echt­genoot.’ werd ingevoerd is waardeloos’ Favoriete site/blog ‘Ik kijk heel vaak op scienceguide.nl, dat is een web­ twitter: @tanjajad site over onderwijs en innovatie en facebook.com/tanja.jadnanansing

kinderen de kans krijgen zich te ontwikkelen op weg naar een mooie toekomst’ 30. Niek Benedictus: ‘Ik stem PvdA omdat ik schoon genoeg heb van Rutte. Mark, bedankt hè!’ 31. Sarah Berends:‘Ik stem PvdA, omdat het tijd wordt dat Nederland een premier krijgt, wonen Floor Rusman (26) in haar studenten­ kamer: ‘Ik deel m’n huis met dertig studenten en, sinds kort, een rat.’ tekst Floor Rusman beeld Wouter Zaalberg

‘langstudeerder’. Jongeren die al op Onlangs stond op de opiniepagina van NRC Handelsblad een hun 22ste afstuderen, moeten nog opmerkelijk stuk, geschreven door Floor Rusman, 26 jaar en langer wachten op een sociale huur­ woning. De maatregelen die worden bijna afgestudeerd historicus. Zij schreef een treurig verhaal genomen, lijken onvoldoende te zijn. over haar kansen op het vinden van een woning. Om scheefwonen tegen te gaan mogen de huren worden verhoogd van men­ sen met een inkomen tussen de 33.000 en 43.000 euro (met 1 procent) en boven de 43.000 euro (met 5 procent), maar het is niet gezegd dat hiermee de problemen zijn opgelost. Het gat tus­ sen de prijs van sociale huurwoningen en vrijesectorwoningen is zo groot dat scheefwoners niet op stel en sprong Er zijn nog hun verhuisdozen zullen pakken. Ook wordt het nog minder aantrekkelijk voor starters om een huis te kopen. 285 Hier­door zullen zij niet snel vertrek­ ken uit hun huurwoning. woningzoekenden­ voor u Hopelijk neemt een nieuw kabinet deze problemen serieus. Tot die tijd Als ik door Amsterdam fiets, vraag ik me altijd af wie grond – niet ter decoratie – en, in de woorden van ven.’ Elke maand komt er gemiddeld Amsterdam. Vaak is hun situatie even­ zouden corporaties in de stad zelf iets 32 33 er wonen achter die ramen en hoe ze aan hun huis mijn vriendin, ‘geel sap dat uit de radiator druipt’. één betaalbaar huis vrij. wel niet ideaal. De één betaalt te veel kunnen ondernemen door de maxi­ zijn gekomen. Ik woon zelf in een leuke buurt, maar Zij staat drie jaar langer ingeschreven bij Woningnet huur (en snoept zo haar startkapitaal mumleeftijd voor jongerenwoningen ik deel mijn huis met dertig studenten en, sinds kort, dan ik. Kortom, op een sociale huurwoning hoef ik En de vrije sector dan? Als ik snel een op), anderen wonen op hun 28ste nog in te verhogen en tijdelijke woningen een rat. Bestek raakt kwijt. Wijn wordt opgedronken de komende jaren niet te rekenen. baan vind, kan ik best een woning van een studentenhuis of bij een hospita Een ook aan te bieden aan pas afgestudeer­ door anderen. De muren beginnen scheuren te ver­ meer dan 664,66 euro betalen, dacht enkeling heeft een betaalbaar huis via den. Ondertussen blijf ik tegen beter tonen. Voor een woning bij Studentenwoningweb is het ik. Helaas – in de vrije sector liggen de ‘een bevriende makelaar’ of een andere weten in op de site van Woningnet juist weer te laat. Hetzelfde geldt voor de tijdelijke huurprijzen niet alleen een stuk boven geheimzinnige sluiproute. Voor een kijken. Galerijwoning in Purmerend. Aangespoord door de rat besloot ik te zoeken naar woningen van woningcorporatie Ymere. Deze zijn de genoemde grens (waardoor de huur woning ben je als pas afgestudeerde aan­ Slaagkans: zeer laag. een nieuwe woning. Ik ben tenslotte al 26 en bijna goedkoop en soms wel twee jaar beschikbaar, maar zelden onder de achthonderd euro uit­ gewezen op geld, connecties of geluk. afgestudeerd. Toen ik mij ruim zes jaar geleden alleen voor studenten. Een vriend wees mij erop dat komt), ook moet je een minimumjaarin­ Dit artikel verscheen eerder bij Woningnet inschreef, kon je na ongeveer zeven Woningnet speciale jongerenwoningen heeft, waar­ komen hebben van 34.085 euro. Alleen Voorlopig ziet het er voor mij niet goed als ­ingezonden bijdrage in NRC jaar een mooi appartementje krijgen. Inmiddels voor je geen student hoeft te zijn. Ik ging op onder­ een tandarts verdient zo snel zo veel. uit – en ik ben dan nog een zogeheten Handels­blad, zaterdag 2 juni 2012. blijken er zelfs voor een woning in Diemen-Noord zoek uit, in de veronderstelling dat ik een jongere 225 wachtenden voor mij te zijn. Niettemin schat ben, maar helaas – jongere ben je tot en met je 25ste. Een huis kopen is al helemaal ondenk­ Woningnet mijn slaagkans in als ‘zeer hoog’. Het is een vreemde situatie: zelfs voor de meeste baar. Ik heb nog geen vast inkomen en jongerenwoningen heb je zeven jaar inschrijftijd zal dus geen lening kunnen krijgen. Wel Standpunt wonen AHet zal er voorlopig niet beter op worden. Een vrien­ nodig. Hierdoor is er maar een zeer kleine window ken ik mensen die met hulp van hun din van me is al meer dan een jaar bezig een sociale of opportunity om zo’n woning te bemachtigen. ouders een kleine studio kopen, maar Een goed en betaalbaar huis in een leuke wijk moet weer voor iedereen weggelegd zijn. Ook huurwoning te zoeken. Af en toe wordt ze uitgeno­ Inschrijven kan pas op je achttiende. dat is geen langetermijnoplossing. Als voor jongeren en starters. digd om een woning te bezichtigen in Amsterdam- je bijvoorbeeld na twee jaar wil samen­ Enkele maatregelen die de PvdA voorstelt: Noord of Osdorp. Op de sociale huurmarkt gaat zo’n De volgende halte in de zoektocht was Stadsherstel, wonen, moet je het huis weer verkopen • De hypotheekrenteaftrek wordt eerlijk hervormd: Vanaf 2013 wordt het maximale tarief bezichtiging er anders aan toe dan op de koopmarkt. een kleine corporatie die huizen opknapt en ver­ – met het risico dat de prijs ervan is van 52 procent waartegen men nu kan aftrekken, stapsgewijs verlaagd naar een voor Waar verkopers zich in bochten wringen om hun huurt tegen lage prijzen. Drie jaar geleden was er gedaald. ieder gelijk aftrektarief van 30 procent. huis er aantrekkelijk uit te laten zien (bloemen op een mogelijkheid op de wachtlijst te komen. Die heb • We schaffen de overdrachtsbelasting voor starters af. Voor alle andere kopers verlagen tafel, appeltaartje in de oven – soms wordt er zelfs ik enthousiast aangegrepen. Ik dacht aanvankelijk Aleid Truijens waarschuwde afgelopen we hem naar 2 procent. een verkoopstylist ingehuurd) hoeven verhuurders dat Stadsherstel een gezellige sekte was, waarvan woensdag in de Volkskrant voor een • Bij nieuwbouwprojecten is tenminste 30 procent van de woningen voor starters. deze moeite niet te nemen. Belangstellenden zijn er misschien tien mensen lid waren, maar op de web­ uittocht­ van pas afgestudeerden uit de • Er worden de komende jaren veel goede huurwoningen bijgebouwd, met de mogelijkheid toch wel. De huizen zien er vaak belabberd uit, met site bleek al die tijd te hebben gestaan: ‘Op onze stad. De mensen om mij heen, die ook die later om te zetten naar koopwoningen. vieze wc’s, rondslingerende herfstbladeren op de wachtlijst staan ruim 10.000 personen ingeschre­ hun studies afronden, wonen nog in

die niet slaafs neerknielt maar rechtop blijft staan’ 32. Pieter Paul Slikker: ‘Ik stem PvdA, omdat het dé partij is die de koek en groter maakt én ’m eerlijk deelt. Sterker & socialer. That’s it!’ 33. Melle Derksen: ‘Ik stem PvdA, omdat ik een rooskleuriger Nederland wil, tekst Emma Boelhouwer sport beeld Wouter Zaalberg naar G-voetbal, voetbal voor mensen met behulp van sponsors, 130 vrijwil­ met een handicap. Het bleek alleen te ligers en 50 stagiaires Only Friends bestaan voor volwassenen. Dat je zoon­ draaiende. In 2010 begon Gebbink met tje gehandicapt is, is één ding. Dat hij 180 leden en 7 sporten, inmiddels staan niet dezelfde dingen kan doen als zijn er ruim 500 leden ingeschreven die uit leeftijdsgenoten is vreselijk.’ 17 sporten kunnen kiezen. Van duiken, Fervent voetballer Gebbink besloot rolstoelfietsen en voetballen tot tennis daarop zelf een club op te richten. In en judo. 2000 gaf hij de eerste Only Friends- voetbaltraining aan negen jongetjes en Opdrukken meisjes met een beperking. Een maand Djurney mocht van haar ouders drie later waren het er twintig, een jaar ver­ sporten kiezen: streetdance, kickboks nauwelijks kan bewegen, krijgt hij hulp der zelfs zestig. Binnen de kortste keren en basketbal: ‘Maar het liefst ben ik hier van een jongen met onvolgroeide benen. konden de kinderen ook kiezen uit elke dag.’ Ze werd geboren met een open Kruipend houdt hij even later triom­ handbal of rolstoelbasketbal. ruggetje en het was al snel duidelijk fantelijk de eerste bal tegen. dat ze nooit zou kunnen lopen. Haar Gebbink: ‘Sommige kinderen staan het Droom moeder: ‘Ik durf haar niet alleen buiten hele uur stil. Dat maakt niet uit: ze heb­ Gebbink was nog niet tevreden. ‘We te laten spelen, vanwege haar rolstoel. ben plezier en horen erbij.’ Hij laat een waren altijd en overal te gast. Fijn dat Bovendien is ze een allemansvriend en foto van de achttienjarige Sanne zien. we de sportvelden van voetbalclubs voor hetzelfde geld gaat ze met iemand Haar ouders stuurden een bedankbrief. konden gebruiken, maar ik was heel mee. Ze lijkt wijs, maar is verstandelijk ‘Elke keer snappen wij niet dat er na 18 erg afhankelijk van hun middelen en beperkt.’ jaar eindelijk iets is wat Sanne niet alleen roosters. In 2002 presenteerde ik mijn Sinds ze kan sporten bij Only Friends echt blij maakt, maar ook toegankelijker,’ droom: ik wilde het eerste sportcom­ is ze vrolijker en zit ze beter in haar schrijven ze. Hoewel het meisje tijdens plex ter wereld oprichten voor kinderen vel, zeggen haar ouders. Ook viel ze vijf de voetbaltraining bijna geen stap zet, met een beperking.’ kilo af en verbaasde ze de artsen in het zit ze na afloop volenergie. ­ ‘Haar gedrag Acht jaar later werd die droom werke­ ziekenhuis met de kracht die ze in haar verandert helemaal’. lijkheid. De grond pacht hij sindsdien armen verwierf. Djurney plaatst haar In het ‘clubhuis’ van het Centre komt Bij Only Friends ben je voor een symbolische euro per jaar van armen op de wielen van haar rolstoel en June aangerold. ‘Dennis, ik word vol­ het stadsdeel en er is een samenwerking demonstreert trots dat ze zichzelf vijf gende week achttien!’ Hij geeft haar een 34 35 met het Ronald McDonald Kinderfonds keer achter elkaar kan opdrukken. ‘Ik high five. Hoewel ze nauwelijks haar op gang gekomen. Zij hebben het wil uiteindelijk mijzelf kunnen verplaat­ benen op kan tillen, vindt June ‘trappen goed, zoals je bent Ronald McDonald Centre Only Friends sen van de rolstoel naar bank of bed.’ bij kickboksen het leukst’. ‘Ik voel dat ik mede mogelijk gemaakt. Gebbink houdt Haar streven is bekend bij de kickboks­ zelfstandiger word. Sport maakt mij vro­ trainer en daarom moet ze soms een lijk.’ Net als haar vriendin Djurney heeft Kinderen met een Hun knieën raken elkaar, hij kietelt haar voetbaltraining, zij kon daar alleen van tandje bijzetten: een paar keer extra ze een doel: ‘Ik wil mijn brood kunnen in de nek, zij giert het uit. Dennis (19) en dromen. Nu kan ze zelf kiezen uit een opdrukken terwijl ze eigenlijk geen zin smeren en daarna zelf kunnen opeten.’ aangepaste rolstoel, Djurney (16) zijn dé lovebirds van sport­ scala aan sporten. Een grote winst, vindt meer heeft. Djurney zucht. Broekhof: een stoornis in de club Only Friends. Niet veel later moe­ haar moeder Linda Broekhof. ‘Ze zit ‘Dat vind ik juist zo goed. Ze beoefenen groei­ontwikkeling of ten ze het onderonsje staken, het is tijd anders veel thuis. Dingen verzinnen om hier gewoon echt een sport en niet zo Standpunt sport voor de streetdanceles. Op de maat van te doen met zo’n zware, aangepaste rol­ van: je bent gehandicapt, dus laat maar syndroom van Down de muziek gooien ze hun borst vooruit stoel is niet makkelijk. Restauranttafels zitten.’ Sport verbroedert. Het leert jonge kin- kunnen bij sportclub en zwaaien ze met hun armen. zijn te laag en zelfs in een rolstoelhotel deren spelenderwijs belangrijke sociale Achter hen zoekt een jongen tijdens het zijn we drempels tegengekomen.’ High Five vaardigheden. Only Friends in het uitvoeren van de choreografie steun bij Gebbink heeft de stellige overtuiging En sporten is gezond. Het is daarom van Ronald McDonald zijn sportrollator. Naast hem draait een Een eigen club dat elke kind op zijn of haar eigen groot belang dat zo veel mogelijk mensen Centre kiezen uit Hmeisje met het syndroom van Down om Twaalf jaar geleden was oprichter manier een sport kan uitoefenen. Wie sporten. haar as. Only Friends is geen gewone Dennis Gebbink op zoek naar een niet kan lopen, oefent bij judo zittend Enkele maatregelen die de PvdA voorstelt: zeventien verschillende sportclub, maar gericht op kinderen met plek waar zijn zoon kon voetballen. de houtgreep of wordt bij de zwemles Bij het inrichten van nieuwe wijken­ sporten. Of ze nou een lichamelijke en/of verstandelijke Zonder succes. ‘Mijn zoon is geboren in het water getakeld met een tillift. wordt 3 procent van de ruimte voor beperking. Ook kinderen met een chro­ met een dubbelzijdige hersenbescha­ ‘Tegelijkertijd moeten de kinderen de sport en spel gereserveerd. bewegen of stilstaan. nische ziekte zijn welkom. Sinds twee diging. Mentaal is hij in orde, maar zijn sport wel serieus nemen. Ze zijn niet Gehandicaptensport wordt voor ieder- ‘Ze hebben plezier jaar huist de sportclub in een imposant motoriek werkt niet optimaal. Op zijn zielig, dus net als de voetballers bij Ajax een met een beperking aangeboden in glazen sportcomplex in Amsterdam zevende ging hij voetballen bij gezonde mogen ze geen hands maken.’ de buurt. en horen erbij.’ Noord: het Ronald McDonald Centre. jongetjes. Maar hij was niet zo snel als Op het buitenveld staat een groepje Er wordt voor gezorgd dat ook arme Het motto van Only Friends: je bent de rest, werd veel gewisseld en als een kinderen met sportrollators klaar om de kinderen kunnen­ sporten. goed, zoals je bent. wedstrijd echt spannend was, stond bal af te trappen voor een potje voetbal. Alle basisschoolleerlingen hebben recht Jarenlang zag Djurney haar oudere hij de hele tijd aan de kant. Zo verloor In beide doelen is een kind met rolstoel op gymnastiekles­ van een vakdocent. broer wekelijks vertrekken naar de hij het plezier. Ik ben op zoek gegaan opgesteld. Omdat één van hen zich

waarin we kijken naar de kracht van de multiculturele samenleving, niet de klacht’ 34. Duygu Yilmaz: ‘Ik stem PvdA, omdat deze partij zich sterk maakt voor een eerlijke verdeling van de lasten en zich inzet voor een socialer Nederland’ 35. Joost de Haan: ‘Ik stem kandidaat tekst Jurjen Fedde Wiersma beeld Vincent Boon 12 vragen aan zes PvdA-kandidaten voor de Tweede Kamer. Nummer 14 op de De Pen van Ahmed Marcouch. ‘Toen ik 10 jaar was, hield ik voor lijst: Ahmed Marcouch (1966). het eerst van mijn leven een pen vast. Daar had ik altijd al naar ver- langd en nu was het zo ver. Ik was 10 en ik was in Nederland. Ik zat in een echte klas, op school, ik mocht leren schrijven en leren lezen. Ik ‘Ik wil meewerken was diep, diep en diep gelukkig. Ik werd zelfs in stilte verliefd op de juf aan de Dutch Dream’ en ik ben haar nooit vergeten.’

Wordt opgetogen van ‘Docenten die omscholing aangeboden krijgen voor van Amos Oz. Ik ontdekte dat een dorp hun leerlingen verheffen, die dag en werk waar wél vraag naar is.’ in Israël enorm leek op het dorp uit nacht in de weer zijn om hun school tot Marokko, waar ik vandaan kom.’ middelpunt van een pedagogische wijk Drijfveer ‘Om mee te werken aan de te maken. Toen ik in Slotervaart aan het Dutch Dream, een Nederland waar Eigenlijk een PvdA’er ‘Jolande Sap. werk ging, zat het daar vol met zwakke mensen van een dubbeltje een kwartje Zij is ook zo iemand met het besef dat scholen. Op de allerzwakste school worden, stap voor stap – in de klas en je door veel te leren en hard te werken 36 37 heb ik het voor elkaar gekregen dat een later van werk naar werk. Alle basis­ een eigen leven kunt opbouwen. En nu compleet docentencorps vervangen voorzieningen van de overheid moeten komt het, dat je meer doet dan louter werd wegens slecht werk. Ik heb zelf daarop gericht zijn, ook de veiligheid en alleen aan zelfontplooiing, dat je voor de klas gestaan, ik weet waar leer­ op straat.’ anderen meeneemt en je inzet voor de lingen gelukkig van worden. Leerlingen samenleving. Niet door aan mensen te willen leren. Zo simpel is het.’ Favoriete acteur/actrice ‘Nasrdin sjorren en te trekken, maar door naar ze Dchar. Hij stal mijn hart toen hij het toe te komen en hen voor te leven.’ Grootste ergernis ‘Leraren die spij­ Gouden Kalf kreeg en zijn ouders belen, die hun ambitie verloren hebben, bedankte. Ik was zo trots op Nederland. Spijt van ‘Dat ik mijn vader niet het die door hun knieën zakken voor hun Ik dacht: ja, dit kan in Nederland. Als hemd van zijn lijf heb gevraagd over leerlingen, straattaal overnemen en je goed bent en de hoofdprijs verdient, alles wat maar enigszins met mijn moe­ dergelijke. Of nog erger, schoolbestuur­ dan krijg je die.’ der te maken heeft. Zodat ik haar via ders die hun glasvezelkabels en school­ mijn vader gekend zou hebben.’ gebouwen en hun managementsucces Favoriete site/blog ‘Sorry voor belangrijker vinden dan de leerlingen. Geenstijl.nl, daar moet ik soms enorm Slechte regeling ‘Megafusies van In Slotervaart bezocht ik een mbo waar om lachen en humor is kostbaar, maar scholen is funest gebleken voor leer­ de directeur zei: “Ik ben de directeur, ik mijn favoriet is toch nu.nl. Ik wil lingen, vooral in wijken waar kinderen heb onderwijsmanagers in dienst, dus gewoon het nieuws volgen.’ veel structuur nodig hebben, omdat ze ik ga er niet over dat onze leerlingen die thuis niet geboden wordt.’ slecht onderwijs krijgen.”’ Favoriete boek ‘De Koran. Vooral het besef dat de mens is geschapen naar het Morgen invoeren ‘Gehalveerde Ik heb zelf voor de klas In de politiek door ‘Mijn vader ging evenbeeld van God en dat God de mens schoolklassen. Need I say more?’ ‘ naar het arbeidsbureau voor werk en gebiedt te leren, om te beginnen de gestaan, ik weet kwam terug met een uitkering. Ik zag natuurwetten. De mens is niet afhan­ Veel te danken aan ‘Mijn oma, zij mijn trotse vader veranderen in een kelijk van het lot, de mens is het aan heeft mij geleerd lief te hebben, om mij waar leerlingen wachtende man. Toen wist ik, dat moet zijn schepper verplicht om zijn leven te hechten aan anderen.’ anders in Nederland. Wie geen werk in eigen hand te nemen. Dat kan hij als gelukkig van worden’ kan vinden, moet opnieuw in de boeken hij leert. Of zij, natuurlijk. Ik was ook twitter: @ahmedmarcouch duiken, leren voor een nieuwe baan, enorm getroffen door Een dorpsleven facebook.com/ahmed.marcouch

PvdA voor het collectieve belang van de samenleving. Sociaal, daar voel ik me het best bij. De PvdA is willen in plaats van kunnen’ 36. Jori Keijsper: ‘Ik stem PvdA, omdat ik sta voor een sociaal en eerlijk Nederland, waar iedereen een kans krijgt. Samen staan we natuur en duurzaamheid Voor zo’n klein land heeft Nederland een opmerkelijke samenstelling Jan Schuurman Hess en Jurjen Fedde Wiersma ‘Elk nieuw huis zonnepanelen’ beeld Nationale Beeldbank hoeveelheid prachtige natuur tekst Jurjen Fedde Wiersma Sinds eeuwen leven naast elkaar de kromge­ die door de jaren heen om­schre­ beeld Stijn Haanschoten groeide boeren / De ­paarden, de koeien, de kater ven is door een bont gezelschap en de hond / Het gele koren, de rode aarde / van zangers en dichters. De boer, hij bidt en steekt zijn spade in de grond Tröckener Kecks, tekst: Jan Cremer Denkend aan Holland /zie ik breede rivieren Traag door oneindig laagland gaan Hendrik Marsman

Laten we dansen, m’n liefste Om het begaan van onbegaande wegen, Om wat bezongen werd en wat verzwegen. Dansen aan zee Van de 21 voorstellen die hij indiende, kwam er één terecht in het Een afscheidswals aan Martin Veltman verkiezingsprogramma van de PvdA. Marco Knol: ‘Zonnepanelen bij de waterlijn t Is de waait, t is de hoaver, nieuwbouw zijn mooier, goedkoper en het levert ook nog werk op.’ BLØF Een witte ochtend, t Is t koolzoad in de blui, eerste dooi /de lucht wit- t Is de horizon bie Roanum, grijs, egaal gespreid vlak noa n dunderbui De programmacommissie had crowdsourcing vandaag de dag het ootje wordt genomen.’ 38 Grave, dat is groen land/ 39 En aan de lange horizon/ leden en niet-leden opgeroepen betrokken worden bij de gedach­ De geboren en getogen Utrechter En water, dat draagt mij thuis. Dat is mien laand, mien welt nu een witte zon. Hogelaand... ideeën online aan te dragen en te tevorming binnen de partij. ‘Je werkt niet in de branche en heeft ’Grave, beneden de sluis’. stemmen op andermans ideeën. kunt ideeën spuien en erover zelf geen zonnepanelen (‘Ligt aan M. Vasalis Ede Staal Marco Knol (42), verzuimcoördi­ discussiëren op een tijdstip dat m’n appartementencomplex, niet Ida Gerhardt nator bij een schoonmaakbedrijf, jou uitkomt, en je hoeft niet stad aan mij’), maar is wel van jongs af kwam tot 21 voorstellen, waarvan en land af te reizen om je zegje te aan geïnteresseerd in duurzaam­ Koeien in de wei, en dufkes op de Dam / Het moak nie ut, as ge moar happy ben man! er drie bij de laatste vijftig eindig­ doen in achterafzaaltjes.’ heid. De Nederlandse overheid den. Zijn voorstel zonnepanelen Na in de jaren negentig als Jonge zou eindelijk eens de schouders Def P & Beatbusters bij nieuwbouw verplicht te stel­ Socialist actief te zijn geweest, eronder moeten zetten om niet len was een schot in de roos. was hij de politiek de laatste jaren nog verder achterop te raken bij D‘Tussen droom en daad staan een beetje zat. Het nieuwe duo duurzaamheidtoppers als Duits­ Ruw en laag wandelt de regen/ Kijk daar gaan ze met zijn beiden zo wetten in de weg en praktische Samsom-Spekman noemt hij land en Denemarken, zou Knol waarheen zijn de lichte dagen gegaan romantisch op de fiets bezwaren,’ haalt Knol de Vlaamse bemoedigend. ‘Daar kun je het van de daken –met verplicht zon­ Waar zijn de wolken gebleven/ dichter en romanschrijver ook goed mee oneens zijn, zonder nepaneel – willen schreeuwen. alles is stom en van steen Door de grote stille heide onderweg Willem Elsschot aan. Die wetten dat je het gevoel hebt dat je in ziet Knol amper bij zijn voorstel, Lucebert naar iets of niets bezwaren evenmin. ‘Het kost de Ivo de Wijs overheid geen geld en er hoeft dus geen wet voor te worden Standpunt Natuur en duurzaamheid Al scheppend zag God neer uit den hoge en scheidde toen het natte van het droge gewijzigd. Het is goedkoper om Duurzaamheid biedt kansen op groei, nieuwe banen en innovatie. Wij kunnen het meteen te doen en het ziet er wereldspeler zijn op het gebied van duurzame energie. De PvdA streeft ernaar Dat hoeft hier niet. Bij ons schept Waterstaat water uit land, en land waar water staat mooier, minder opvallend, uit dan dat Nederland in 2050 een 100 procent duurzame energieproductie heeft. Kees Stip dat zo’n paneel er later op wordt Enkele maatregelen die de PvdA voorstelt: gezet. Bovendien levert het ber­ We stellen energieopwekking voor eigen gebruik vrij van energiebelasting. gen werk op, voor de productie, Zonnepanelen vanaf 2015 standaard verplicht bij nieuwbouw woning het onderhoud, de export, noem Er komt een nieuwe Wet Mooi Nederland. Deze wet beschermt natuur­ het allemaal maar op.’ gebieden, planten en diersoorten. Knol roemt de wijze waarop We pakken illegale en dieronvriendelijke praktijken in slachterijen aan. leden middels het zogenoemde

zoveel sterker!’ 37. Eke Bosman: ‘Ik stem PvdA, omdat fatsoen in de politiek moet blijven en omdat er ook – in tegenstelling tot andere partijen – een eenheid is’ 38. Egon Adel: ‘Ik stem PvdA omdat zij staat voor de zwakkeren in de samenleving en voor eerlijk kinderbijslag Veronica Lucassen (1960), tekst Stef Verhoeven alleenstaande beeld De Beeldredaktie moeder van dochter Arlene, Iedere ouder heeft recht is docent drama op kinderbijslag. Dat klinkt en werkt als zelfstandig heel rechtvaardig, maar ondernemer. is het dat eigenlijk wel? ‘Krijgt Máxima ook kinderbijslag?’­

Henk Kouwenhoven (1958), vader van Anna het met wat ik heb, en dat is nog steeds zo. Maar het en Judith, zit in de raad van bestuur bij een liefst verdien ik mijn geld zelf, zonder verantwoording grote zorgorganisatie in Amsterdam. ‘Het is altijd te hoeven afleggen aan keuringsartsen en ambtena­ ren. Eerlijk gezegd kan ik geen formulier meer zien. 40 41 een welkome Daarom heb ik een paar jaar geleden bij een herkeu­ Toch onderschatte ik wat kinderen kosten, vooral ring aangegeven dat ik mijn eigen bedrijf wilde begin­ tot hun veertiende jaar. De kinderbijslag van onze aanvulling geweest’ nen. Met Didactrice.nl dochters Anna en Judith konden we, zeker in de maak ik nu kleine voorstellingen voor peuters over eerste jaren, prima gebruiken. Vooral het kinderdag­ ‘Mijn leven heeft altijd aan elkaar gehangen van de lente, sinterklaas of ziek zijn. Spelend leren noem verblijf was een flinke aanslag op ons gezinsbudget. kleine baantjes. Dat is inherent aan mijn vak als ik dat. Het is ontzettend leuk om te doen, maar wel Ons uitgavenpatroon vereiste in die jaren enige dramadocent: kleine aanstellingen op verschillende moeilijk om er een inkomen mee te verdienen. De laat­ creativiteit. Kinderkleren ruilen in plaats van kopen, scholen in het land. Ik zag soms een paar honderd ste jaren zorg ik daarom ook voor twee gehandicapte een auto delen met vrienden en eenvoudig vakantie leerlingen in de week en verdiende daar net genoeg kinderen die intensieve begeleiding nodig hebben. De vieren op een Nederlandse camping. Mijn salaris mee om het huishouden draaiend te houden. Mijn ouders betalen me uit hun persoonsgebonden budget inclusief de kinderbijslag ging helemaal op aan toenmalige partner was kunstenaar. Hij verkocht (pgb). Zo probeer ik maandelijks 800 euro bij elkaar te basale levenskosten. af en toe een schilderij en deed hier en daar een verdienen. Ik weet: dat is niet veel maar ik voel me er Maar met die kinderbijslag is het een vreemd ver­ klusje, maar voor het inkomen was ik alleen verant­ beter bij. Geld moet niet ten koste gaan van mezelf. haal: het bedrag blijft hetzelfde, ook als je na een woordelijk. Ik was er ook wel trots op. Mijn dochter is inmiddels 18 en verdient nu zelf geld tijdje behoorlijk gaat verdienen. Ik werd afdelings­ Toch was het moeilijk te combineren: de zorg voor met bijbaantjes en babysitten. Ze is net zo spaarzaam manager en kreeg zomaar maandelijks 600 gulden mijn dochter en vriend en het vele werk. Op een dag en creatief als ik. Ze maakt haar eigen kleren en kan “coördinatietoeslag” extra. Een paar jaar later werd ging ik naar mijn werk en een collega vroeg: “Hoe fantastisch koken. We redden het samen wel. Heeft ‘Alleen als je het ik directeur van een onderzoeksorganisatie en ver­ gaat het eigenlijk met jou?” Toen knapte er iets. prinses Máxima trouwens ook recht op kinderbijslag? diende ik zo’n 75.000 euro per jaar. Nu ben ik lid van Ik werd overspannen verklaard en voor ik het Best gek, eigenlijk.’ echt nodig hebt’ de raad van bestuur van een grote zorgorganisatie in wist zat ik in de WAO. Achteraf heb ik het gevoel Amsterdam en verdien ik buitengewoon goed. dat ik daar in ben gepraat, maar ik was toen niet ‘De dag waarop ik mijn eerste echte salaris ontving, Is bij twee keer modaal en hoger die kinderbijslag bij ­machte daar iets aan te veranderen. Het basis­ kan ik me nog goed herinneren. Ik had vervangende nog nodig? Eerlijk gezegd vind ik van niet. Het is bedrag van 890 euro gaf ook wel rust. Ik kon er Standpunt kinderbijslag dienstplicht gedaan bij een patiëntenorganisatie en leuk hoor, je kunt het geld op een spaarrekening zijn voor mijn dochter, ik kon de huur betalen en De PvdA maakt de kinderbijslag inkomensafhankelijk kreeg daar 980 gulden voor. Toen de organisatie me van de kinderen zetten, maar als je er nuchter boodschappen doen. De kinderbijslag is altijd een om de koopkracht van ouders en kinderen gericht te in dienst nam, stond er ineens het dubbele bedrag over nadenkt, moet je concluderen dat het sys­ welkome aanvulling geweest. Ik betaalde er gedeel­ ondersteunen. Ouders met een hoog salaris zullen op mijn salarisstrook. Veel geld vond ik dat. Het was teem ­hybride is. Mijn solidaire regel zou zijn: geen telijk de hobby’s van mijn dochter van: gitaarles, hierdoor minder kinderbijslag ontvangen dan ouders genoeg om mijn inmiddels zwangere vriendin offici­ kinder­bijslag, tenzij je het nodig hebt. Gebruik dat circus en klimmen. met een kleinere portemonnee. eel ten huwelijk te vragen. geld voor mensen die het echt nodig hebben.’ Geld heb ik altijd ingewikkeld gevonden: ik doe

delen. Wie kan daar nu tegen zijn? De PvdA is de enige partij die hier voor staat en die dat ook nog eens kan waarmaken’ 39. Wouter Touw: ‘Ik stem PvdA, omdat ik het niet normaal vind dat in hetzelfde bedrijf in de top een bonus wordt verdeeld en op de werkvloer tekst Emma Boelhouwer beeld De Beeldredaktie

42 43

Rauwe muziek, het liefs zo hard mogelijk, daar houdt de PvdA- partijvoorzitter van. Hoewel, hij maakt ook wel uitzonderingen. ‘Als er herinneringen aan vastzitten, krijgt het waarde.’ ‘Van Nirvana word ik ongekend vrolijk’

mensen hun baan verliezen’ 40. Reinier Tromp: ‘Ik stem PvdA, omdat het de grootste progressieve partij van Nederland is’ 41. Charlotte Faltas: ‘Ik stem PvdA, omdat het de enige juiste keuze is. Minder ‘mij’ en meer ‘wij’, dat wil ik terugzien in onze samenleving. Op het partijbureau trakteert Hoe ze een voetreis maakte naar UFO, Van Halen of Rush op de PvdA-partijvoorzitter Hans Israël bijvoorbeeld en anders koptelefoon. Als ik Hair in onze Spekman zijn collega’s zo nu durfde te zijn dan de rest. Ik heb Toch kan Spekman zo af en toe ‘ en dan op flink wat decibellen. helemaal niks met mensen die wel iets zoets waarderen. Duran huiskamer hoor, Liefst zo rauw mogelijk, muziek zich gedragen zoals anderen dat Duran of Madonna, omdat hij en ontdaan van alle zoetsappigheid. van hen verwachten. De wereld zijn vrienden dat draaiden tijdens weet ik dat ik op het Dead Kennedys, Ice T, of Nirvana, van opsmuk. En dat geldt ook discoavondjes in Zevenhuizen. verkeerde pad zit. maar ook Amy Winehouse. ‘Daar voor de muziek. Neem Frank Of het laatste rondje, van André ’ word ik ongekend vrolijk van.’ Zappa; ik ken geen enkel bandje Hazes wanneer het sluitingstijd Serene stilte vindt Spekman maar wat ook maar enigszins op hem was. ‘Als er ­herinneringen aan lastig, hij wordt juist rustig van de lijkt.’ vastzitten, krijgt het waarde.’ Alle paddenstoelen leken maal toen op de jukebox opzwepende gitaarriffs van Rage op elkaar en het speciaal de Lambada werd opgezet. Against the machine. Disco Dorpskroeg voor de gelegenheid aange­ Dan was het feest en ging Hoe dat komt? ‘Ik heb een fas­ Met muziek kwam Spekman al En dan de Lambada. In het jaar schafte paddenstoelenboek iedereen dansen. Muziek Ocinatie voor het rauwe leven. vroeg in aanraking. Zijn moeder dat dat nummer de hitlijsten bood geen soelaas. Hongerig kan zo veel betekenen voor Dat heeft met mijn verleden te zong strijdliederen in een koor beklom, had Spekman net zijn zochten ze uiteindelijk toch de sfeer.’ maken. Mijn zus Barbara werd en was dol op de nummers van vrouw leren kennen. Liftend gin­ de dorpskroeg op. ‘Allemaal raar aangekeken omdat ze psy­ Wieteke van Dort. Zijn eigen gen ze naar de Ardennen, vastbe­ mensen met halve gebitten. twitter: @hansspekman chiatrisch patiënt was, maar tege­ muzieksmaak begon zich te ont­ sloten om te gaan wildkamperen. Een troosteloze bedoening, facebook.com/hans.spekman lijkertijd vond ik haar dapper. wikkelen in de puberteit. Keihard Dat bleek lastiger dan verwacht. maar dat veranderde hele­

De playlist van Hans

The Doors – People are strange ‘Nog zo één. Zo van “ik leef mijn leven en ik doe het op mijn dit nummer als ik baalde van school. Ik had het idee dat veel ‘Je kunt prachtig spreken over mooie idealen, maar als je de People are strange when you’re a stranger, manier”. Ik ben nooit gezagsgetrouw geweest, militaire­ onderwerpen niet boeiend waren en dat er na schooltijd meer mensen die je na staan verwaarloost, zijn die idealen niks faces look ugly when you’re alone. dienst was dan ook niks voor mij. Ik heb een vervangende te leren viel. Als mijn kinderen alle rivieren in China moeten waard. Ik lees soms in de krant dat er een oude vrouw is maatschappelijke dienstplicht gedaan. Dat ontbreken van leren, denk ik nog steeds weleens: waar is dat nou goed voor.’ gevonden die al twee jaar dood lag in haar flatje, en denk 44 No one remembers your name. 45 ­gezagsgetrouwheid is ook de reden dat ik goed bij de PvdA dan: als iedereen er nou voor zorgt dat het de volgende keer ‘Ik ben gefascineerd door afwijkingen, hoe je met mensen pas. De PvdA is geen hiërarchische ­partij. Ik vind het wel niet zijn of haar buurvrouw is. Met mijn vrouw heb ik afge­ omgaat die anders zijn dan jijzelf. Dat komt natuurlijk pijnlijk om te zien dat we zo op elkaar zitten te fitten, maar De stem des volks – Morgenrood sproken dat ze dit nummer opzet, als ik er thuis niet meer door de ervaringen met mijn zus Barbara. Ik hield zielsveel het is ook de kracht van de partij: openlijk het debat met Weldra is voor alle volken ’t schitterend met mijn hoofd bij ben doordat ik te actief ben voor de par­ van haar, maar als kind hoopte ik uit radeloosheid na haar elkaar aan gaan.’ zonlicht opgestaan tij. Als ik Hair in onze huiskamer hoor, weet ik: ik zit op het zoveelste zelfmoordpoging soms ook dat ze doodging. Ik ­verkeerde pad.’ had het mis. Een paar jaar voordat mijn zus daadwerkelijk ‘Deze sociaaldemocratische klassieker is een lied van hoop op overleed, was ze opeens weer Barbara. Toen heb ik gezien dat John Lennon – Working class hero een betere wereld. Ik moet dan denken aan alle verworven­ iemand die 25 jaar het spoor bijster was – heroïneverslaafd en As soon as you’re born they make you feel small, heden van de afgelopen eeuw. Mijn moeder moest op haar Peter Blanker – Egeltje geestelijk de weg kwijt – er toch ineens weer bij kan komen. by giving you’re no time instead of it all, till the elfde nog van school af om spruitjes te gaan plukken. Toch De egel dacht: ‘hier lig ik nou, al was het dan Als mijn moeder niet had vastgehouden aan haar dochter, had pain is so big you feel nothing at all hebben de sociaaldemocraten het de afgelopen vijftien jaar mijn fout, ’t blijkt dat de mens vandaag de dag Barbara die laatste jaren niet meer gehad en wij ook niet. Ik uit hun vingers laten glippen. De financiële markten grepen meer van zijn banden houdt’. heb de absolute wens om een brug te slaan naar mensen­ die ‘Lennon beschrijft heel mooi hoe mensen wel mee willen de macht met allerlei ingewikkelde financiële constructies als anders zijn, en ze niet uit te kotsen.’ doen, maar toch op een zijspoor worden gezet vanwege gevolg. We moeten nu opstaan en die macht herwinnen. Dat ‘Het eerste muziekje waar ik van moest huilen toen ik vijf bijvoorbeeld hun achtergrond. En de worsteling die daarbij kan alleen maar als de sociaaldemocraten internationaal gaan was. Egeltje wordt platgereden en de automobilist bekom­ hoort. Wat in dit nummer wordt beschreven is een van mijn samenwerken. mert zich alleen om zijn lekke banden. Mijn vader is overle­ Dead Kennedys – Kill the poor drijfveren om politiek actief te zijn. Tegen de willekeur van Daarnaast heeft het nummer een persoonlijke betekenis, het den toen ik één was, dus ik was al jong bezig met de dood. Op Jobless millions whisked away. het gezag. Het is bijvoorbeeld niet eerlijk dat er in de ene is gedraaid op de begrafenissen van mijn twee zussen en mijn mijn zevende vroeg ik aan mijn moeder: “Als ik nou dood ga, At last we have more room to play. buurt allemaal ellende wordt gestapeld, terwijl de andere moeder. Ik vind het een mooie tekst en verdriet kan ook mooi wil ik dat jullie Egeltje draaien en dat ik een blaaspijpje mee­ All systems go to kill the poor tonight. buurt gespaard blijft omdat daar toevallig mensen­ wonen die zijn. Mijn overgebleven zus Anneke en ik hadden het gevoel krijg.” Je weet wel zo één waar je pijltjes mee schiet. Ik was een goede lobby op kunnen zetten.’ dat we hun adrenaline erbij kregen en dat we daardoor nog bang om schijndood te zijn. Ik had bedacht dat ik met zo’n ‘Een nummer tegen de machinatie, over hoe sommigen over beter ons best moesten doen.’ pijpje in ieder geval nog naar lucht kon happen in de kist.’ de rug van anderen rijk en machtig worden. Of we de teksten echt begrepen in mijn puberteit weet ik niet, we snapten wel Pink Floyd – Another brick in the wall dat het een en al opstandigheid was.’ We don’t need no education, Musical Hair – Easy to be hard we don’t need no thought control Especially people who care about strangers, who say they care about social injustice. Beluister de playlist van Hans op Spotify: Rage against the machine – Killing in the name ‘Ik was bij het concert van Roger Waters, de frontman, in Do you only care about the bleeding crowd? http://spoti.fi/M84PCR Fuck you, I won’t do what you tell me… Berlijn na de val van de muur, maar ik luisterde vooral naar How about a needing friend, I need a friend.

PvdA is solidariteit’ 42. Anna van Winden: ‘Ik stem PvdA, omdat de wereld en dus de politiek niet zwart of wit mag zijn’ 43. Erwin Buter: ‘Ik stem PvdA, omdat ik geloof in solidariteit: gelijke kansen en mogelijkheden voor iedereen, ongeacht waar je wieg heeft kandidaat

Ronald Plasterk met zijn Mp3- tekst Jurjen Fedde Wiersma speler. ‘Ik zit gemiddeld elke dag beeld Vincent Boon zo’n drie uur in de trein. Ik lees de kranten, neem stukken door, maar 12 vragen aan zes PvdA-kandidaten voor voor de late uurtjes op de terug- de Tweede Kamer. Nummer 3 op de lijst: reis is er de mp3-speler, met groot geheugen, 64 Gb. Ik zorg dat er Ronald Plasterk (1957). altijd wat televisieseries op staan. HBO, de Amerikaanse Canal+, heeft de beste series. ik koop de dvd-boxen zodra ze uit zijn.’ ‘Een sociaaldemocraat is een liberaal die het echt meent’

Wordt opgetogen van ‘Als politicus Eigenlijk doordat ik in de krant en op de Slechte en goede regeling ‘De realiseer je je soms niet wat je voor tv columns had over politiek.’ onbeperkte hypotheekrenteaftrek is mensen individueel kunt betekenen. Ik een slechte regeling. Ooit bedoeld als kreeg laatst een brief van een jongeman Favoriete acteur/actrice ‘Moeilijk ondersteuning om een huis te kopen. die uit een gezin van Jehova’s Getuigen om er een te kiezen. Linda van Dyck is En nu ook een subsidie aan rijke men­ kwam, en door zijn familie was versto­ een oude vriendin, van wie ik alle pre­ sen, betaald door de rest. Had al veel ten toen hij uit de kast kwam. Jaren van mières bijwoon, dus laat ik die noemen.’ eerder wat aan veranderd moeten wor­ 46 47 worsteling. Hij schreef dat hij in die den, en nog willen VVD en D66 geen jaren er altijd zo’n steun aan had gehad, Favoriete site/blog ‘Sinds kort plafond aanbrengen in de aftrek. dat ik was opgekomen voor homo’s. Twitter. Vijf jaar geleden zag ik Maxime Ons stelsel van gratis funderend onder­ Daar sta je niet bij stil, en dat is maar Verhagen ermee beginnen, ik besloot wijs, in principe van gelijke kwaliteit beter ook, maar het is wel mooi om eens het niet te gaan doen. Nu doe ik het ongeacht het inkomen van de ouders, te horen.’ sinds drie maanden, en het is een mooi daar mogen we trots op zijn. Ik heb medium om contact te hebben. Je zit oud-collega’s die om die reden na jaren Grootste ergernis ‘Mensen die de dicht op het nieuws, en je hebt soms, wonen in het buitenland, toch weer hele treinreis de een na de ander met ondanks het strakke formaat, interes­ naar Nederland kwamen.’ luide stem zitten te bellen. Een tele­ sante puntige discussies.’ foontje aannemen is wat anders.’ Morgen meteen invoeren ‘Seizoen 5 Eigenlijk een PvdA’er ‘Ik plaag libe­ van Mad Men op dvd.’ In de politiek door ‘In de tijd dat ik ralen wel eens door te zeggen: “Een politiek actief werd, was Joop den Uyl sociaaldemocraat is een liberaal die het Veel te danken aan ‘Ik heb op school de held. Erudiet, intellectueel, en tege­ echt meent.” Vrijheid is het hoogste een paar heel goede leraren gehad. Die lijk van en voor het volk.’ goed, vind ik, maar dan ook echt vrij­ blijven je je hele leven bij.’ heid voor iedereen, en niet alleen voor Drijfveer ‘Ik heb vanaf mijn studen­ de mensen die met hun geld vrijheid, In het vliegtuig naast ‘We gaan elk tentijd naast de wetenschap, die 25 jaar veiligheid, zorg en onderwijs kunnen jaar rond de kerst met onze zonen, die voor mij de hoofdlijn was, een gelijktij­ kopen.’ in Amsterdam studeren en wonen, dige interesse gehad voor de politiek. een weekje skiën. Dan gaan we via een Ik zat een paar jaar in de gemeenteraad Spijt van ‘Ach, ik heb heel lang gele­ vlucht naar Geneve. Die week in de We mogen trots zijn van Leiden, ben secretaris van de afde­ den wel eens een relatie beëindigd op sneeuw is altijd fantastisch, dus op die ‘ ling geweest en lokaal campagnelei­ een manier die geen schoonheidsprijs vlucht verheug ik me.’ op ons stelsel van der bij diverse verkiezingen. Toen verdiende. Maar over het algemeen heb ik voor mijn werk in Amerika ging je niet zo veel aan spijt. Fouten erken­ twitter: @RPlasterk gratis funderend onderwijs’ wonen, stopte dat. Twintig jaar later, nen is wat anders, dat moet je eerlijk facebook.com/RonaldPlasterk ik was toen hoogleraar in de biologie, doen en daar moet je van leren.’ is die interesse weer bovengekomen.

gestaan’ 44. Marja Versteeg: ‘Ik stem PvdA, omdat ik balans belangrijk vind; in natuur, mens en maatschappij. Voor elkaar zorgen, om het samen beter te hebben. Alleen de PvdA stelt dit principe zó centraal’ 45. Teun Doornenbal: ‘Ik stem PvdA, omdat ik geen geloof tekst Jurjen Fedde Wiersma beeld De Beeldredaktie Onze helden in de frontlinie

Ze onderwijzen onze kinderen, Monique Fonck verzorgen zieken en zorgen voor onze veiligheid. Iedere dag Hasan Çetiner Lieke weer. Ze zijn van onschatbare Leerkracht waarde voor de samenleving. Dingemanse Onmisbaar. Ze verdienen een Politieagent basisonderwijs goed salaris. Om het goede Huisartsenpost werk dat ze doen, maar ook om ervoor te zorgen dat we ook in 48 de toekomst voldoende goede 49 leraren, verpleegkundigen en agenten hebben. Daarom moet de nullijn voor deze beroepen van tafel.

Monique Fonck (53), Amsterdam: diet bij hen, daar moet je zorgvuldig Hasan Çetiner (26), Oosterhout: ervaringen maken natuurlijk ook onderdeel Lieke Dingemanse (39), Weesp: tie wel echt nodig is, of dat een ‘Ons vakmanschap mee omgaan als volwassene. Je krijgt ‘Het leukste is een uit van mijn werk. Zo ben ik regelmatig ‘Patiënten hebben bepaalde verwijzing wel wordt wordt onder­ heel veel terug van kinderen! heterdaadje’ terechtgekomen bij mensen die zelfmoord last van de vergoed. En als iets wel wordt ver­ gewaardeerd’ Soms weet je bijna zeker dat het niet hebben gepleegd. En ik ben een keer bij een bezuinigingen’ goed, dan worden daar ontzettend goed zal gaan met een kind wanneer ‘De diversiteit en het onvoorspelbare familiedrama geweest. Ik probeer zo veel veel voorwaarden aan gehangen, ‘Ieder kind heeft recht op een fijne het de veilige basisschool met eigen karakter van het werk, de onregel­ mogelijk rationeel met mijn werk bezig te ‘Ik wil voor mensen zorgen en dat waardoor mensen door de bomen jeugd, waarin het zich volop kan ont­ juf of meester, verlaat. Zoiets vind ik matigheid, de betrokkenheid bij zijn, maar als mens word je door dit soort goed doen, hoe clichématig het ook het bos niet meer zien (en ik soms wikkelen. Ik probeer daar mijn steen­ het allervervelendst. Dan zou je zo’n de maatschappij, de interactie met gebeurtenissen toch geraakt. klinkt. Je steeds afvragen: hoe zou ook niet). tje aan bij te dragen. Sinds 1980 ben kind het liefst onder je hoede houden. mensen, de hulpverlening, spanning, Ik zou het prettig vinden als de schriftelijke ik behandeld willen worden, als De huisartsenzorg is altijd onder­ ik werkzaam in het basisonderwijs, Door de jaren heel is vooral de admi­ dit waren allemaal elementen die mij werkdruk wordt verminderd. Om twee patiënt en als mens. hevig geweest aan snelle verande­ de laatste jaren vooral in groep 7 en nistratie en het vergaderen uitge­ aanspraken toen ik voor dit vak koos. simpele voorbeelden te noemen: het ouder­ Wat het ontzettend lastig maakt, is ringen. Dat hoort erbij, maar ik heb 8. Het begeleiden, de vele gesprekken breid. Veelal ten goede, maar het is Het aanhouden van mensen schaar wetse bonnenboekje vervangen door een dat je altijd onder tijdsdruk staat. de indruk dat het nu wel heel snel tijdens de overgang naar het voort­ wel tijdrovend en soms te veel. Het ik onder de leukste dingen van het digitaal apparaat met ingebouwde printer Er moet veel in korte tijd en ja, ook gaat. Zeker chronisch zieken leven, gezet onderwijs vind ik heel mooi, de Fingerspitzengefühl van de leerkracht, werk, vooral een inbreker op heter­ en dienstvoertuigen voorzien van mobiele in de zorg draai je productie. Zo nog los van hun ziekte, in voortdu­ Cito-toets, schoolkeuze, beginnende vaak het vakmanschap, wordt onder­ daad betrappen. Ook is het altijd leuk werkstations, zodat sommige zaken op heb ik twintig minuten voor een rende onzekerheid. Verandering is puberteit. gewaardeerd. Het is namelijk nogal om van mensen terug te krijgen dat straat al afgewerkt kunnen worden. Dit gewone controle, wat nog riant is. niet erg, maar er moet ook rust zijn Kinderen hebben zelden een dub­ wat om je kind elke dag aan een ander zij je dankbaar zijn voor de hulp die wordt al her en der getest, nu maar hopen Ik merk dat patiënten veel last om de veranderingen de kans te bele bodem, ze zijn ruzies of standjes toe te vertrouwen.’ jij geboden hebt, bijvoorbeeld na een dat dit landelijk wordt ingevoerd.’ hebben van de bezuinigingen. Ze geven uit te kristalliseren.’ alweer snel vergeten. Je heb veel kre­ succesvolle reanimatie. Minder leuke overwegen en vragen of medica­

of geld als basis kan accepteren in mijn leven. Alleen een fatsoenlijke samenleving met dienstbaarheid aan iedereen en voor iedereen en door iedereen’ 46. Hester Assen: ‘Ik stem PvdA, omdat ik me er bij weiger neer te leggen dat kinderen in armoede opgroeien en kandidaat

De hardloopschoenen van Lea tekst Jurjen Fedde Wiersma Bouwmeester. ‘Deze schoenen heb beeld Vincent Boon ik altijd bij me. Op mijn zestiende werd ik politiek actief en ging ik 12 vragen aan zes PvdA-kandidaten voor ook hardlopen. Ik weet nog steeds de Tweede Kamer. Nummer 18 op de niet of dat toeval is. Politiek is hard werken en dat doe ik graag, maar lijst: Lea Bouwmeester (1979). daarom is even helemaal mijn hoofd “leeglopen” ook belangrijk. Daardoor blijf ik energiek, scherp en gedreven. Het helpt moeilijke vraagstukken te ontrafelen en een oplossing te bedenken. En ik blijf ‘Als ik iets wil, ook nog eens in conditie.’ dan ga ik er ook voor’

Wordt opgetogen van ‘Iets voor men­ Sinds ruim vijf jaar ben ik met veel inzet vergeten groep kinderen met veel sen bereiken dat echt betekenis geeft en plezier Kamerlid. Ik heb veel bereikt verdriet. Ze zijn onschuldig, maar wel aan hun leven. En privé word ik heel voor mensen in een achterstandsposi­ slachtoffer. Ze verdienen onze steun, blij van gezelligheid met vrienden of tie. Ik ben nog lang niet klaar met mijn om te voorkomen dat het met hen ook familie. Ik ben een gezelligheidsmens. werk, ik heb nog heel veel plannen. misgaat. Daarom heb ik er een initiatief Dat geeft mij energie en laat mij voelen Daarom ga ik graag door als Kamerlid.’ voorstel voor ingediend in de Tweede wat het belangrijkste is in het leven: Kamer.’ 50 51 geluk!’ Favoriete boek ‘Pay it forward (is ook een film) over een jongetje dat als Veel te danken aan ‘Mijn ouders, Grootste ergernis ‘Mensen die te opdracht voor maatschappijleer een broers en zus. Ik ben in een fijn gezin veel met zichzelf bezig zijn en niet aan plan maakt om de wereld te verbeteren opgegroeid en kon me ontwikkelen anderen denken.’ en tijdens een van zijn heldendaden tot wie ik nu ben. We hadden het niet doodgaat. Ik ben niet zo emotioneel, rijk, maar altijd leuk. Ze staan onvoor­ In de politiek door ‘Het was bij mij maar hierbij heb ik echt gehuild.’ waardelijk achter mij. Net zoals mijn geen persoon, maar een concrete aan­ vrienden.’ leiding: gebrek aan voorzieningen voor Eigenlijk een PvdA’er ‘Nine Kooiman jongeren. Toen ben ik op zestienjarige van de SP. Ze is vrolijk, gedreven, In het vliegtuig naast ‘Madeleine leeftijd naar de gemeenteraad gestapt scherp en een fijne collega om mee Albright. een vrouw die op 50-jarige om namens de jongeren meer aandacht samen te werken.’ leeftijd is verlaten door haar man en en voorzieningen te vragen. Dat is mij­ toen een politieke carrière is begonnen. nog gelukt ook. Zo leerde ik hoe de poli­ Spijt van ‘Niets. Mijn motto is “niet En prompt werd ze de eerste vrouwe­ tiek werkt. Als snel wilde ik me inzetten geschoten, altijd mis”. Als ik iets wil, lijke minister van Buitenlandse Zaken voor meer dan jongeren alleen. Zo ben dan ga ik er ook voor. Van fouten leer ik, in de VS. Een sterke vrouw met door­ ik via de JS Almere en via de gemeente­ vasthouden aan angst beperkt mij.’ zettingsvermogen.’ raad in de Tweede Kamer gekomen. Goede regeling ‘De strenge regels om Voor het laatst verliefd ‘Ik ben nog Drijfveer ‘Al jong heb ik gemerkt dat kinderen van de alcohol af te houden steeds heel erg verliefd op mijn vriend ‘Van fouten leer ik, de kansen niet eerlijk verdeeld zijn. en comazuipen te voorkomen. Niet in Paul. Hij is mijn steun en toeverlaat. Dat niet iedereen automatisch mee kan de laatste plaats, omdat ik deze regels Een man die mij zonder morren ruimte vasthouden aan doen. De scheidslijn tussen een goed en na vier jaar hard werken in de nieuwe geeft om mijn werk te doen, maar ook minder goed leven is heel dun. Daarom drank- en horecawet heb gekregen.’ zorgt dat er voldoende tijd is voor leuke angst beperkt mij’ wil ik me inzetten om kansen eerlijker dingen in het leven.’ te verdelen, zodat welvaart, rijkdom Morgen invoeren ‘Preventieve aan­ en daarmee geluk eerlijk worden ver­ dacht voor kinderen van ouders met twitter: @LeaBouwmeester deeld. Zo worden we allemaal een stuk een psychisch of verslavingsprobleem facebook.com/lea.bouwmeester ­gelukkiger. of bijvoorbeeld in detentie. Een stille,

dat hun postcode hun toekomst bepaalt’ 47. Mark Lauriks: ‘Ik stem PvdA, omdat het voor mij de partij is van gezond verstand met een warm hart. Precies wat ons land nodig heeft. Wat wij nodig hebben’ 48. Imane el Makroudi: ‘Ik stem voor het eerst en zonder zorg tekst Stef Verhoeven beeld De Beeldredaktie Lytse skaal is ús krêft (Kleinschaligheid is onze kracht) Nuchtere en kleinschalige zorg, dichtbij de mensen. Dat is waar ze bij woonzorggroep Teatskehûs in het Friese Blauwhuis goed in zijn. ‘Inhoudelijke extramurale zorgmetingen? Hou toch op!’

Mevrouw Van der Meer heeft heimwee, binnenkort pas bij zzp 4 naar een instel­ maar de bewoners van Teatskehûs dat mag ik gerust weten. En haar ‘Pietje’ ling als deze. Maar dat kan ook snel zullen daar weinig van merken. Daar ook. Het bleekgele vogeltje zwijgt al weer veranderen, zeggen de medewer­ mogen ze ook niks van merken, vindt twee weken in alle talen. Heimwee kers van Teatskehûs. de Jong. 52 53 naar Emmeloord hebben ze, waar ze Naast zzp registreer ik deze middag in ‘Wij zijn hier misschien een beetje tot veertien dagen geleden nog zelf­ mijn zorgwoordenboek: WLP (Woon­ eigenzinnig in de ogen van beleidsuit­ standig woonden. ‘Als je 87 bent, ben je LeefPlan, voorheen Zorgdossier), voerders,’ zegt De Jong. ‘Maar soms eigenlijk te oud om te verhuizen,’ zegt Brondocumenten (officiële contracten moet je gewoon zeggen: val ons niet las­ ze. ‘Maar ja, het ging echt niet meer. Ik tussen de instelling en de bewoner), tig met zogenoemde “zorginhoudelijke brak mijn heup na een val en kreeg een Zorgminuten (elke zorghandeling is metingen voor de extramurale zorg”: belletje op mijn rollator. Dan weet je het vastgelegd in een vast hoeveelheid hoe vaak is mevrouw Jansen inconti­ wel.’ Ze lacht minnetjes. zorgminuten), CIZ (centraal indicatie­ nent? Welke medicijnen slikt ze? Heeft MHaar nieuwe kamer in woonzorg­ orgaan voor de zorg, 1700 (!) medewer­ ze wonden? Hoe lang? Hoe breed? Alles groep Teatskehûs in het Friese dorp kers), Evv’er (Eerst Verantwoordelijke wordt gemeten en ingetikt. Na een Blauwhuis, haar geboorteplek, is bijna Verzorger, voorheen zuster), Cura (sys­ halfjaar krijg je de informatie retour in ingericht. Een rijke verzameling poppen teem ter registratie van de zorghande­ een statistiek en blijkt alles achterhaald. in zelfgemaakte klederdracht bevolkt de lingen voor het Zorgkantoor). Sterren, keurmerken… hartstikke leuk bijzettafels. Enkele onuitgepakte dozen allemaal die marktwerking. Maar wie staan nog op de kast. ‘Ik zit als het ware Eigenzinnig houdt wie nou aan het werk? Ophouden in de overgang,’ lacht ze. ‘Die verhuizing Locatiemanager Auke de Jong is een daarmee! De enige reden dat wij hier vond ik heel erg. Toch ben ik wel een nuchtere Fries met een brede lach, die zijn,’ zegt De Jong stellig, ‘zijn de bewo­ geluksvogel, want je komt niet meer zegt wat hij denkt. Hij begon dertig jaar ners. Die moeten goede zorg krijgen en zo gemakkelijk in dit huis. Ik had maar geleden als verpleger en is nu locatie­ die geven we ze ook.’ twee punten, maar tegenwoordig moet manager van drie zorginstellingen van je er wel vier hebben.’ zorggroep Tellens. Hij heeft in de loop Kloppend hart der jaren leren leven met de modegril­ Woonzorggroep Teatskehûs is het Geheimtaal len en newspeak van het zorgbeleid. Hij kloppend hart van de kleine katholieke Voor een kersverse bewoner heeft zegt: ‘Wij werken bij de mensen thuis, enclave Blauwhuis (600 inwoners). Het mevrouw Van der Meer de nieuwe de mensen wonen niet op ons werk.’ Hij oude bejaardenhuis dat half leeg stond, geheimtaal van de zorg al aardig onder bedoelt: de overheid mag ons overspoe­ heeft enkele jaren geleden plaatsge­ de knie. ‘Zzp 2’ betekent: zorgzwaarte­ len met verplichte metingen, ad hoc maakt voor een kleinschalig centrum pakket 2. Er zijn er een tiental van en beleidsmaatregelen, notatie- en indi­ met 25 zorgappartementen en 18 aan­ als je de berichten moet geloven, mag je catiesystemen en andere bureaucratie, leunwoningen. Er zit een kapper, een

enige twijfel op de PvdA, omdat ik vind dat je toekomst belangrijker is dan je afkomst. Ik geloof in de PvdA en ik geloof in de sociaaldemocratie!’ 49. Floris van Overveld: ‘Ik stem PvdA, omdat solidariteit ons land sterker maakt. Samen komen we uit de crisis. tekst & beeld Ronald Hoeben ‘Mensen zijn geen apparaten, en verdriet is verdriet; daar kun je geen klok op zetten’ Simply red sneller, maar ik kan de aandacht door mijn ervaring slim verdelen. Rood is in alle opzichten een aantrekkelijke gegrilde paprika Als bewoners zich in de ochtend zorgvuldig behandeld voelen, bellen ze je in de middag minder snel op.’ kleur, niet in de laatste plaats op het bord. Mevrouw Van der Meer begrijpt wel dat de verzorgers meer te doen Omdat het zomer is: een selectie van hebben. ‘Ik heb lang werk met mezelf aankleden, maar het liefst Riemke Gunstra (links) en Jet Kapelle doe ik het zelf,’ zegt ze. ‘Ik heb mijn hele leven op mezelf gewoond simpele, rode zomergerechten. en heb me nooit eenzaam gevoeld. In een zaaltje koffie drinken met anderen? Nee, laat mij hier maar lezen en handwerken.’ Maar als even later activiteitenbegeleidster Jet Kapelle haar uitnodigt voor een gespreksgroepje met nieuwkomers, zegt ze meteen ja. ‘Zomaar pedicure, een toko en een bibliotheek. Het brood voor een rondje lopen met een bewoner, dat past niet meer in een zorg­ de maaltijden wordt gekocht bij de plaatselijke bakker, zwaartepakket,’ zegt Kapelle. ‘Maar mensen zijn geen apparaten, en de televisies in het huis komen van de elektronicazaak verdriet is verdriet; daar kun je geen klok op zetten. Ik snap wel dat tomaten concassee in het dorp. Het ziekteverzuim in het Teatskehûs ligt we de kosten van de zorg in de hand moeten houden, maar dat is ook op 2 procent. terwijl het landelijk op 4,5 procent ligt. een kwestie van andere keuzes maken.’ Wie je ook spreekt in het huis – bewoners, aanleuners, evv’ers, activiteitenbegeleiders, de kok, de receptio­ Worst niste – ze roemen de sfeer en kleinschaligheid van het ‘Natuurlijk,’ zegt Auke de Jong, ‘de toenemende vergrijzing is een huis. groot probleem waar we met zijn allen goed over moeten nadenken. Rood is niet alleen de kleur van de de zaadlijsten uit de paprika’s en vlei Evv’er Wiepie Feenstra (52) is hier op 17-jarige leeftijd In dit huis wonen al drie bewoners die boven de 100 zijn. De burger­ PvdA, maar ook die van de liefde en het vruchtvlees op een schaal. Een ingewerkt door de nonnen. Twaalf jaar geleden is ze meester heeft het er maar druk mee. Mijn grootste probleem is een de passie. Een kleur met een aantrek­ enkel straaltje van de beste olijfolie als herintreder teruggekomen op Teatskehûs. ‘Je kon grillige overheid waar je niet meer op kunt rekenen. Vorig jaar werd kingskracht als geen andere, en dat eroverheen en je bent klaar. Gegrilde 54 55 in die tijd echt niet zeggen dat je van protestantse hui­ ons bijvoorbeeld nog een grote worst voorgehouden met de conve­ magnetisme ontstaat ook wanneer we paprika is heerlijk om zo te eten als ze kwam, dit was een zwaar katholiek huis. Moeder nantgelden van Geert Wilders en Fleur Agema. Meer handen aan het rood voedsel zien. Daarin ­verschillen onderdeel van een voorgerecht, maar Maria waakte in de kapel en op vrijdag was er vis.’ bed! Investeren in kwaliteit! We hebben het geld met een glimlach we niet van de spreeuw die rijpe kan ook een smaakmaker zijn op ‘De vis op vrijdag is gebleven, maar verder is alles apart gezet. En niet onterecht, het wordt nu allemaal weer terugge­ ­kersen ziet hangen. sandwiches, in salades of in tomaten­ tandoori kip veranderd,’ zegt Wiepie. ‘Bij de intake van een nieuwe draaid.’ Over het algemeen is rood voed­ soep. bewoner moet ik soms wel tien handtekeningen opha­ ‘Dat is meer dan ergerlijk,’ vindt De Jong. ‘Het gaat mij om een lange sel gezond. Die bewering kan zelfs len op tien verschillende brondocumenten. Vroeger termijnbeleid en een visie waar je als organisatie op kunt sturen. Er wetenschappelijk gestaafd worden, Na een periode van smakeloze was je er vooral voor de zorg voor de mensen. Als ik wordt zo slecht geluisterd naar het werkveld. Politici – van links tot Romdat de stof die de rode kleur ver­ tomaten, die door onze ooster­ nu in een half uurtje een oudere heb gewassen en haar rechts – moeten begrijpen dat je op incidentenpolitiek geen beleid oorzaakt, de anti-oxydanten lycopeen buren genadeloos als Wasserbomben benen heb gezwachteld, ben ik daarna een half uur kunt maken.’ en anthocyaninen bevat, die bescher­ werden bestempeld, zijn er volop aan het opschrijven wat ik gedaan heb. De receptie Wat hij zelf gaat stemmen op 12 september? Hij weet het oprecht men tegen allerlei agressieve, schade­ Nederlandse tomaten met smaak voert die gegevens in een systeem. Geen idee eigenlijk nog niet. ‘Mijn grootste vrees is een afstraffing van de kiezers met lijke stoffen. te koop. waar die naar toe gaan.’ veel proteststemmen. Weer een vleugellam kabinet, dat is het echte Een lekkere tomaat is al een feest, doemscenario voor de zorg.’ Je zou denken dat het niet veel roder wanneer je ’m gewoon in plakken Papieren rompslomp kan dan een rauwe rode paprika, snijdt, in het ideale geval hoeft er niet ‘Het gekke is,’ zegt teamleider Riemke Grunstra, ‘dat maar als je een paprika grilt, wordt eens peper en zout op. aardbeien die papieren rompslomp in de zorg begint te wennen.’ het rood nog dieper en intenser. Nog Nauwelijks ingewikkelder dan in Zij moet ervoor zorgen dat de beschikbare zorgminu­ dramatischer is de verandering van de plakken snijden is de gehakte tomaat, ten goed ingepland worden bij haar goed opgeleide Standpunt zorg smaak en textuur. Na het grillen ver­ die in Frankrijk als tomate concassée evv’ers. En soms wringt dat. ‘Door de vergrijzing krij­ dwijnt de gladde schil en blijft er een bekend staat. Breng een pan water gen we hier steeds meer mensen binnen die eigenlijk Niet langer bepaalt marktwerking en concurrentie de inrichting van de zorg. De fluweelzachte, olieachtige textuur aan de kook, kerf de tomaat aan de 24 uur aandacht en zorg nodig hebben. Het is een PvdA organiseert de zorg dicht bij mensen. Zorg moet voor iedereen toegan- over met een volle, zoete smaak. onderkant kruislings in en laat ’m in gepuzzel met tijd en beschikbare mensen. De acht uur kelijk zijn, ook voor mensen met een kleine portemonnee. Enkele maatregelen Leg de rauwe paprika’s onder de het kokende water zakken. Binnen groepsverzorging die we vroeger hadden, kunnen we die de PvdA voorstelt: grill of op de barbecue tot er rondom de minuut scheurt het huidje verder nu niet meer bemensen.’ • We behouden de inzet van het persoonsgebonden­ budget (pgb). zwarte plekken verschijnen. Laat de open, waarna je de tomaat in koud Maar geklaagd wordt er weinig in het Teatskehûs. • De eigen bijdrage voor Geestelijke Gezondheids­ zorg­ (GGZ) draaien we terug hete paprika’s in een plastic zakje of water dompelt. Het velletje laat zich Als Wiepie Feenstra haar ronde heeft gedaan, belt • Inkomensafhankelijke premie voor het basispakket­ en inkomensafhanke- afsluitbaar bakje doorstomen, zodat nu makkelijk verwijderen. Haal de ze gewoon een collega of ze nog kan bijspringen. ‘Ik lijke eigen bijdrages en eigen risico. het velletje er makkelijk afgetrokken kroon eruit plus het harde stuk dat gazpacho heb mijn leeftijd mee,’ zegt ze. ‘Het moet allemaal wel kan worden. Verwijder voorzichtig daaraan vast zit en snij de tomaat

Individualisme en ieder voor zich verscheurt het land en maakt het zwakker’ 50. Wouter Struijk: ‘Ik stem PvdA, omdat dan de wereld een beetje beter wordt!’ 51. Jochem Rietjens: ‘Ik stem PvdA, omdat alle andere linkse partijen sprookjes vertellen en ik mijn geloof de buitenlandse stemmer veiligheid Veiligheid is een voorwaarde voor vrijheid. Een veilige buurt is een horizontaal door. Verwijder de zaadlijsten met de vin­ voorwaarde voor ondernemers om vrij te kunnen ondernemen, ger of een lepeltje en vang via een zeefje het heldere, smaakvolle tomatensap op dat daarbij vrij komt. beeld Floor Rieder voor kinderen om te kunnen spelen, burgers om te leven en voor Snij de tomaat in gelijke blokjes, leg die in een bakje en homo’s om te kunnen wonen. Illustrator Floor Rieder verwerkte voeg het heldere tomatensap weer toe. Leg een hoopje Wieteke enkele maatregelen die de PvdA voorstelt, in een fraaie tekening. van deze gehakte tomaat op een geroosterd stukje zuurdesembrood dat even is ingesmeerd met een rauwe Daniëls knoflookteen, giet er een dun straaltje olijfolie op en strooi er wat vlokken grof zeezout over. woont Indiase tandoori-kruiden zijn kant en klaar in potjes in Irak te koop (Patak), maar je kunt ook aan de gang gaan met je eigen mix van zwarte peper, djinten, ketoembar, en stemt djahe, kruidnagels, paprikapoeder, chiliflakes, kaneel, nootmuskaat en zout. Met deze kruidenmix maak je PvdA een kip rood en lekker tegelijk. Of je nu een hele of een halve kip hebt of alleen kippenbouten of drumsticks, er moet eerst gemarineerd worden met yoghurt en tan­ doorikruiden. Het zuur voor de yoghurt zorgt ervoor dat smaak en kleur diep doordringen in het vlees. Er kan gemarineerd worden van een paar uur tot maxi­ e meeste Nederlanders stemmen maal twee dagen. In de koelkast, dat spreekt. Dan gaat gewoon op het stembureau bij hen in de de kip de oven in, onder de grill of op de barbecue. Hou buurt. Voor sommige Nederlanders ligt de normale baktijden aan, zorg dat de kip in elk geval dit iets ingewikkelder, zoals voor Wieteke genoeg warmte gehad heeft om door en door gaar te Daniëls.D Zij werkt in Irak voor Save the Children, een worden. internationale organisatie voor ontwikkelingssamen- werking die zich inzet voor het welzijn van kinderen. Eigenlijk kan er weinig op tegen de naturelsmaak ‘Ik ben sinds maart 2011 in Irak, waarvan de eerste van rijpe aardbeien van de volle grond, maar er vier maanden in Baghdad met de Franse hulpor- zijn manieren om die smaak nog te versterken. Met ganisatie ACTED. Ik werk nu in de Koerdische regio 56 57 citroensap en blaadjes munt bijvoorbeeld, of met bal­ Sulaymaniyah, bij Save the Children. Mijn functie samicoazijn en basilicum. De azijn zorgt voor fris zuur, is Program Development and Quality Manager, wat maar brengt ook het zoet naar voren. Was de aardbeien, inhoudt dat ik projecten ontwikkel en verantwoordelijk verwijder de kroontjes, halveer ze en snij ook het witte ben voor monitoren en evalueren. Ook rapporteer ik deel onder de kroon weg. Sprenkel balsamicoazijn over over resultaten aan donoren. de aardbeien en roer ze voorzichtig door. Laat de azijn minstens een uurtje intrekken en strooi er voor het In september zal Daniëls vanuit Irak gaan stemmen, opdienen dun gesneden basilicum over. op de PvdA. ‘Het is een moeilijke tijd in Nederland en er zullen lastige beslissingen gemaakt moeten worden, Gazpacho staat gerubriceerd onder de koude soe­ maar wel op een eerlijke manier. Ik kies daarom voor pen, maar je kunt het ook zien als een vloeibare salade. de partij die er is voor alle Nederlanders, ongeacht Verfrissend en vol vitaminen. inkomen, leeftijd, afkomst en religie, en die een visie Ga uit van grote, rijpe tomaten met een volle smaak. heeft voor een sterker en socialer Nederland.’ De mix van een gazpacho is een zaak van persoonlijke voorkeur, maar de ingrediënten zijn dus (een dubbele Gelijkwaardigheid is een drijfveer die ik deel met de hoeveelheid) geschilde tomaat plus geschilde en van PvdA, een partij die streeft naar een Nederland met zaden ontdane rauwe paprika, komkommer, bleeksel­ gelijke kansen voor ons allemaal. Daar staat tegenover derij, een teentje knoflook, wat broodkruim voor de dat ook iedereen z’n steentje bij moet dragen aan de binding en wat cayennepeper voor de pit. Laat alles in samenleving. Ieder op z’n eigen manier naar eigen de blender tot er een gladde massa ontstaat en zet die draagkracht; eerlijk delen dus!’ minstens een uur in de koelkast om de smaken door te laten trekken. Garneer de soep met basilicum en in Wieteke Daniëls werkt in de regio Sulaymaniyah, Irak miniblokjes gesneden komkommer. voor Save the Children

in sprookjes reeds drie decennia geleden heb verloren’ 52. Luuk Hüttig: ‘Ik stem PvdA, omdat ik in het speciaal onderwijs heb ervaren dat een ieder op een specifieke edoch gelijkwaardige wijze wordt benaderd’ 53. David: ‘Ik stem PvdA omdat de wereld platter wordt, prijsvraag tekst Michael Juffermans Politiek en literatuur Politiek en koken Hieronder vind je een lijst met titels van boe­ 1. Welke Belgische politicus schreef het ken geschreven door PvdA-politici. Kunt u de kookboek: Koken met Steve? Alles wat er in en buiten ons land gebeurt, heeft wel iets met politiek te maken. Alles? Ja, echt alles. politicus erbij vinden? Als u de letters in de 2. Over wie gaat deze passage? Culinair Kijk maar om je heen. Politiek en muziek, politiek en sport, politiek en hoe het land is ingericht. juiste volgorde zet, ontstaat er een woord. autodidact … heeft zich laten bijscholen Dat alles vormt het thema van deze boeiende kennisquiz. Vind de juiste antwoorden en maak kans I. Peter Rehwinkel in een mannenkookclub. ‘Het geeft je 1. Het pantser afleggen R. Ruud Koole totale ontspanning, omdat je alleen maar op een bijzondere prijs: het bijwonen van de Troonrede op Prinsjesdag in gezelschap van een 2. Dit land kan zoveel beter N. Ruud Vreeman met het eten bezig bent. Een goed glas van onze Tweede Kamerleden. Stuur je oplossing voor 12 september naar PvdA, redactie 12, 3. Mensenwerk J. Gerdi Verbeet wijn erbij prikkelt de fantasie. Ik neem de Postbus 1310, 1000 BH Amsterdam of mail je oplossing naar [email protected]. 4. Makke Schapen A. Wouter Bos telefoon dan niet meer aan.’ 5. Getrouwd met de premier E. Willem Vermeend 3. Wie won in 2010 met zijn risotto met 6. Vertrouwen is goed, maar begrijpen is beter P. Jan Pronk groenten uit de oven de prijs voor het 7. Verwarring in het land van Henk en Ingrid T. Paul Kalma lekkerste vegetarische recept van Stichting 8. Lerend Leven Wakker Dier?

Politiek en mensen Op de foto ziet u Diederik Samsom, met naast (2e letter van haar voornaam) De Grote Politieke hem een bekende PvdA-politica. Ze staat 4. Jetta Klijnsma was staatssecretaris van nummer 2 op de PvdA kandidatenlijst. Ze had Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kabi- het afgelopen half jaar de moeilijke taak op net van 18 december 2008 tot 23 februari zich genomen de vakbeweging en het intern 2010. Ze kwam in het kabinet omdat haar voor- verdeelde FNV nieuw leven in te blazen. ganger burgemeester werd van Rotterdam. Weet u zijn naam? (3e letter van zijn voornaam) Vragen: 5. Weet u nog wie er in 1986 op nummer 2 1. Hoe heet de nummer 2 op de kandidatenlijst stond op de kandidatenlijst, achter lijsttrekker van de PvdA? (6e letter van haar achternaam) Joop den Uyl? (2 letter van zijn voornaam) 58 59 2. Hoe heet de nieuwe voorzitter van de nieuwe 6. Wie is de voorzitter van de PvdA? (2e letter Kennisquiz vakbond? (Tip: Hij was van 30 november 2006 van zijn achternaam) tot 17 juni 2010 lid van de Tweede Kamer) (1e 7. Wie werd er geboren op 10 juli 1971 in Politiek en architectuur Cryptogram letter van zijn voornaam) Groningen, studeerde aan de Technische Weet u in welk land de volgende parlementsgebouwen staan? 3. Wie stond er bij de vorige verkiezingen in Universiteit Delft en zit sinds 2003 in de Tweede En weet u ook de stad waar het parlement gevestigd is en de 2010 op de 2e plek op de kandidatenlijst? Kamer voor de PvdA? (alle letters) naam van het gebouw? Afgestompte oud-CDA-politicus 1 2 Politiek en citaten Politiek en muziek Deze PvdA senator heeft veel op zijn zang Wie heeft het volgende gezegd? In politieke campagnes wordt sinds jaar en dag gebruikgemaakt van campagnesongs. 1. ‘De begroting is net als een deken in de 7. ‘De haan kraait wel, maar het is de hen, die Een lied zegt vaak meer dan duizend verkie­ Niet de man, maar deze vrouw kom je tegen als je doodmoe bent. ­winter: als de één hem naar zich toe trekt, de eieren legt.’ zingsbeloften. Overigens zijn niet alle arties­ ligt de ander in de kou.’ 8. ‘Politiek zou zonder het slechte geheugen van ten even blij als hun nummer gebruikt wordt. 3 4 2. ‘Politiek is een spel en ik probeer het goed de mensheid helemaal niet mogelijk zijn.’ Deze VVD-fractievoorzitter speelt met zijn eigen achternaam te spelen’ Welke partij of kandidaat hoort bij welk 3. ‘We hebben allemaal één ding gemeen en M. Youp van het Hek campagnenummer: dat is dat we allemaal een hekel aan de over- S. Hans van Mierlo Deze GroenLinks-politica heeft een eigen kanaal dat loopt naar Terneuzen heid hebben.’ D. Margareth Thather 1. Junkie XL en Henny Vrienten: Neem mijn hand 4. ‘Rita Verdonk vindt Rutte te soft en zoekt V. Ronald Reagan 2. Golden Earring: When The Lady Smiles daarom wat Wilders’ A. Harry Mulisch 3. Keane: Everybody’s Changing 5 6 Bij deze PVV-politica zou je verwachten dat ze wat doorzichtiger zou zijn 5. ‘Bemiddelaar: iemand die een krokodil T. Joop den Uyl 4. Bob Fosko en Nico Brandsen: Een mens is meer ­voedsel geeft in de hoop dat die hem het laatst P. Winston Churchill 5. Jay-Z and Kanye West: Niggas In Paris zal opeten.’ E. Ruud Lubbers 6. Kid rock: Born free Oud-PvdA-premier die paars bereidde 6. ‘Door hard te werken is nog nooit iemand 7. Marco Borsato: Rood omgekomen, maar ik denk: “Waarom zou je het 8. Survivor: Eye of the Tiger risico lopen?”’ 9. Fleetwood Mac: Don’t stop

de samenleving ingewikkelder en een brede partij als de PvdA hier de antwoorden op heeft’ 54. Kirsten Boer: ‘Ik stem PvdA, omdat het hebben van gelijke rechten niet betekent dat je gelijke kansen hebt. Omdat ik vind dat iedereen het beste uit zichzelf moet kunnen halen.’ 60

Nederland sterker & socialer

Ons volledige verkiezingsprogramma is te vinden op www.pvda.nl