De Betekenis Van Ras En Etniciteit in Nederland
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Overgaan tot de orde van de dag: heersen en niet verdelen Dominantie van blanke Nederlanders in Nederland Niek van Hirtum Amsterdam, Slotervaart 2013 Deze scriptie is ingediend ter afronding van het Masterprogramma Culturele Antropologie: Multiculturalisme in vergelijkend perspectief Student Niek van Hirtum (3917258) Begeleider: Rutger-Jan Scholtens, MSc. Universiteit: Universiteit Utrecht Datum: 16 augustus 2013 2 Inhoudsopgave – 1: Inleiding o § 1.1 Aanleiding 5 o § 1.2 Focus 6 o § 1.3 Werving en selectie 6 o § 1.4 Triangulatie 7 o § 1.5 Operationalisatie 8 o § 1.6 Structuur – 2: Structuren van macht en onmacht o § 2.1 Onzichtbare macht: normerende veroordeling en hegemoniale ideologie 9 – 3: Neorealisme o § 3.1 De claim van de waarheid 11 o § 3.2 Blank elite discours 13 o § 3.3 Centrale narratieven 14 o § 3.4 Mohammed Enait: de fundamentele egalitairist 15 o § 3.5 Twee maten, twee gewichten: wie heeft er net iets meer vrijheid van 20 meningsuiting? – 4: Normerende veroordeling o § 4.1 Hegemoniale ideologie 25 o § 4.2 Performitiviteit en regulatieve discoursen 25 o § 4.3 Introductie in Witheidstudies 26 o § 4.4 Hans Teeuwen en De Meiden van Halal 27 o § 4.5 ‘Genormaliseerd’: Ahmed Marcouch versus ‘radicaal’: Fawaz Jneid 31 o § 4.6 Witte privileges: culturele fenomenen, taalgebruik en grappen 37 o § 4.7 Witte privileges: culturele fenomenen 38 o § 4.8 Witte privileges: taalgebruik en grappen 39 – 5: Publieke ruimte o § 5.1 De dominante representatieve cultuur 43 o § 5.2 Het huidige publieke debat 45 o § 5.3 De rol van minderheden in het publieke debat 46 o § 5.4 Vrijheid van meningsuiting 48 . 5.4.1 Dubbele moraal 51 o § 5.5 Een andere ‘Hollandse waarde’: tolerantie 52 – 6: Conclusie en discussie o § 6.1 Pesten 57 o § 6.2 Gestolde realiteiten 57 o § 6.3 Categoriseren en normeren 58 o § 6.4 Kijkcijfers en stemmen 58 o § 6.5 Overgevoeligheid 59 o § 6.6 De waarheid 59 – 7: Literatuur –en bronvermelding o § 7.1 Wetenschappelijk 61 o § 7.2 Niet wetenschappelijk 63 8: Bijlagen 65 3 Ach, was het maar waar! – zou Nietsche ongetwijfeld hebben uitgeroepen. Want hoe atheïstisch onze cultuur ook geworden mag zijn, ze is nog altijd diepgelovig. Ze is diep overtuigd van de waarheid van de mensenrechten, van de wetenschap, van de democratie, en eerst en vooral van de waarheid zelf. En wat stelt ‘waarheid’ nu eigenlijk helemaal voor? – zo blies Nietsche de oude Pilatusvraag opnieuw leven in. Herhalen wij met ons rotsvaste geloof daarin niet simpelweg het oudste religieuze misverstand dat er zich boven onze onbestendige schijnwereld iets absoluuts verheft dat wij vroeger ‘God’ noemden 1 en nu ‘de waarheid’? 1 Groot, Gert (2012). Voorwoord (begrijp de wereld van nu, lees de filosofen) in: Michael Tanner (2012). Nietsche: De grote filosofen. Amsterdam: Trouw Bibliotheek. (Deel 1 van 12-delige filosofenreeks) 4 Inleiding § 1.1. Aanleiding “Ja, das klasse. Dat is pure klasse, dat kunnen er maar heel weinig, en ja, ik kan dat dan. HIAH, ik weet het ook niet wat dat is! [zuchtend]. Kijk! Ik heb natuurlijk alles mee. [op zijn vingers tellend] Ik zie er goed uit, ben gezond, ben jong, heb talent, ben rijk, ben man, ik ben heteroseksueel en…ik ben blank! Heerlijk! [zaal lacht]. Nee luister, dan ben ik niet trots op, ben niet trots dat ik ben blank ben, maar het is wel lekker hè? Het is wel relax toch om blank te zijn? Zo lekker [doet politiesirene na] Heu, ik ben blank hè. Het is daar [wijzend naar de andere kant van het podium, waarschijnlijk suggererend dat ‘die allochtoon of Marokkaan’ opgepakt moet worden, en de zaal lacht luid]. Wij zijn gewoon, ja, een sterk ras. Het is nou eenmaal zo. We hebben altijd de touwtjes in handen. Of een zweep [iets onverstaanbaars]. HAHA. En dat zeggen ze nog dat wij geen ritmegevoel hebben. Tjak en van je tjak en van je tjak [doet zweepslagen na]. En rapapapapa [doet Nazi loopje na]. Dat is toch ook ritme? Het is een ander soort ritme, maar dat is ook ritme. En dan heb je van die zwarten, je weet wel van die zwarten die dan zeggen van: [met Surinaams accent] Ja, maar wij kunnen beter dansen. Dan denk ik: ach Fmuhnf. Neeneeneeneenee, zeg ik dan. Alsof blanken niet kunnen dansen. Das onzin dat blanken niet kunnen dansen. Ik ken toevallig een jongen […] in elk geval, van die jongen kreeg ik dus laatst een telegram en daar schreef hij dus in: ik kan ook dansen. Dus dan denk ik wat lullen ze dan [zaal lacht]. Kijk, wij doen niet onder voor onze gekleurde medemens, totaal niet. Het is alleen sport, OK. Ze zijn vaak, ja inderdaad, beter in sport, maar, ze hebben meer tijd om te oefenen hè? [zaal lacht] Zo is het ook. Jawel! Dus het is niet eerlijk. Ik vind het ook nu. Als een zwarte tegen een blanke moet boksen, dan moet die zwarte geblinddoekt. Dat is eerlijk! En dan ga ik tegen Mike Tyson. Dan staat die Tyson zo in de ring [doet blindemannetje na] en ik er zo om heen zo [sluipdansend om Tyson heen]. Ha mensen, ik heb alles mee! En natuurlijk ook dat ik hier in het heerlijk Nederland woon. Want ach mensen, we kankeren veel het op het koude kikkerlandje maar we houden er heel veel van toch”?2 Louis Skezely, beter bekend als Louis CK, maakte een soortgelijke grap over ‘blank zijn’ en hoe geweldig dat wel niet is. Op internet gaan de geruchten dat Louis C.K wel eens grappen steelt, maar dat doet nu niet ter zake. Wat wel ter zake doet is dat twee blanke mannen de grap maakten. Kort samengevat gaat de grap van Louis C.K. als volgt: als je niet blank bent, mis je veel – blanke mensen zijn niet beter, maar blank zijn daarentegen is overduidelijk beter – als hij een keuze had zou hij ieder jaar voor blank zijn kiezen – als hij tijdmachine zou kunnen stappen zou hij ‘any time, any where’ een geweldige tijd hebben, hetgeen een exclusief ‘white privilege’ is – zwarte mensen reizen liever niet terug in de geschiedenis – hij benadrukt de geschiedenis want in de toekomst zullen blanken waarschijnlijk zullen moeten boeten voor de ‘shit’ die is aangedaan aan zwarte mensen.3 Tot slot voegt hij ook nog toe dat hij een man is. Een blanke man zijn is al helemaal geweldig. Om het plaatje compleet te maken voegt Hans Teeuwen toe aan deze grap is dat hij heteroseksueel is. Zowel het publiek van Louis C.K. als Hans Teeuwen moest smakelijk lachen en hier en daar klonk zelfs applaus. Interessant zou zijn om de ‘etnische’ achtergrond van het lachende en applaudisserende 2 Teeuwen, Hans (2002). Blanken en Negers in: Dat dan weer wel. Youtube. 3 Skezely, Louis (2008). I enjoy being white in: Chewed up. Youtube. 5 publiek te onderzoeken. Waarschijnlijk, en dat is inderdaad een niet onderbouwde aanname, was het merendeel blank. Interessant verder om te vermelden is, als je de ‘comments’ leest onder de betreffende filmpjes op Youtube, dat sommige deze fragmenten classificeren als racisme maar het merendeel dit classificeert als een ‘grap’ of ‘cynisch realisme’. Aanleiding voor dit onderzoek is, echter, een aflevering van Pauw en Witteman in 2008, waarin Mohammed Enait is uitgenodigd om toe te lichten waarom hij niet wilt opstaan voor rechters in de rechtbank, geen handen wil schudden met vrouwen (en later ook mannen) en ‘zo gehecht is aan het dragen van een hoofddeksel’ in de rechtbank. Na het gesprek en een woordenwisseling met Jeroen Pauw maakt Mohammed Enait Pauw en Witteman (en de redactie) uit voor ‘elite racisten’ en stapt tijdens de Zapp Service op. Hij voelde zich namelijk respectloos behandeld en beledigd. Sindsdien ben ik mij in toenemende mate gaan interesseren in elite racisme en de constructie daarvan. § 1.2. Focus De focus van dit onderzoek ligt op het zichtbaar en herkenbaar maken van abstracte theorieën over macht en taal (Foucault, 1971), hegemoniale cultuur (Gramsci, 1936), performitiviteit (Butler, 1990) en de publieke ruimte (Habermas, 1970) aangevuld met theorieën over elite discours van Teun van Dijk (1990) en neorealisme van Baukje Prins (2004), in de dagelijkse praktijk en het publieke debat over culturele en religieuze minderheden in Nederland. Mijn vraagstelling luidt: Hoe manifesteren witte privileges en vormen van machtsverschillen zich in het publieke debat omtrent de multiculturele samenleving zoals weergegeven in de media? 1) Wat zijn ‘witte privileges’? 2) Hoe wordt het debat omtrent de multiculturele samenleving vormgegeven in de media? 3) Wat zijn de ervaringen van Nederlanders met een andere culturele achtergrond in het debat in de media omtrent de multiculturele samenleving? Verder heb ik de focus gelegd op centrale narratieven van de Verlichtingsprincipes. Ik heb bekeken hoe blanke Nederlanders tegen deze principes aankijken en hoe ‘andere Nederlanders’ daar over denken. § 1.3. Werving en selectie Hiervoor heb ik items, met titels waaraan een ‘luchtje zit’, van Youtube gedownload, getranscribeerd en geanalyseerd door middel van een kritische discoursanalyse. Het betreft actualiteiten –en 6 discussieprogramma’s zoals Pauw en Witteman, Knevel en De Brink, en De Wereld Draait Door waarin gasten met een andere culturele en religieuze achtergrond, dan een blanke, seculiere/atheïstisch achtergrond, worden uitgenodigd. In hoofdlijnen komt de behandeling van moslims in Nederland aan bod alsmede zaken die met het Nederlandse slavernijverleden te maken hebben zoals de jaarlijkse Zwarte Pieten discussie en het gebruik van de term ‘neger’ door blanke Nederlanders. De items zijn geselecteerd op basis van de titel waarvan het vermoeden rijst dat iets aan de hand is. Vervolgens heb ik gebruikt gemaakt van de zoekfunctie van Youtube dat suggesties doet voor vergelijkbare items.