De Gierzwaluw Broedgevallen van roofvogels en uilen in 2016 De Gierzwaluw

Roofvogels en uilen in 2016 Teun van Dijk

Stadsduif type blauwkras in het Oosterpark

Geen van de gidsen of waarnemers - zelfs niet die van de Atlas van de Nederlandse Broedvogels - beschrijft: dat er tussen verwilderde duiven geringde exemplaren zitten. Dat zijn postduiven die ofwel verdwaald zijn ofwel uit vermoeidheid tijdelijk tussen Buizerd op de uitkijk soortgenoten zijn neergestreken. Een geringde postduif kan evenveel zeggen over zijn herkomst als een geringde Grutto, Tureluur, Ooievaar, Grauwe Kiekendief of Drie­ teenstrandloper, waar wel secuur naar wordt gekeken. Tot slot: pas geleden verscheen ls lid van de Veldwerkcommissie heb ik het boek Vogels op de cm2 bij Uitgeverij Müller, van Tom Loorij en Peter Müller. A een overzicht gemaakt van de broed­ Een schitterend uitgegeven boek met vogelafbeeldingen op postzegels, wereldwijd, gevallen van roofvogels en uilen in de voorzien van treffende toelichting. Maar welke soort ontbreekt? Juist: de Rotsduif, en regio in 2016. Hierbij is gebruik zijn nazaat de postduif. En is de postduif juist niet hét symbool van de posterijen, ook gemaakt van rechtstreekse meldingen door le­ wereldwijd? Over de Rotsduif en zijn wijdvertakte familie is het laatste woord nog den van de Vogelwerkgroep en voorts door het niet geschreven. zorgvuldig napluizen van meldingen van roof­ vogels en uilen in het werkgebied van VWGA Tijdens het onderzoek dat ik deed voor het boek Het nieuwe vogels kijken. Tweehon­ op Waarneming.nl. Aan de hand van SOVON derd en meer zeldzame vogelsoorten in de Lage Landen kwam ik tal van soorten te­ interpretatiecriteria heb ik de verzamelde gen die in Nederland in het wild worden waargenomen maar behoren tot de escapes, gegevens beoordeeld. Resultaat is het hieronder de ontsnapte soorten uit volières en waterwildcollecties. Het kunnen zangvogels zijn, staande overzicht van al dan niet geslaagde watervogels, roofvogels. Ik heb toen bedacht dat het geen slecht idee zou zijn als broedgevallen van roofvogels en uilen. twitchers eens kennismaakten met de wereld van de volièrevogelhouders. Ik besef dat Dit overzicht zal zeker niet volledig zijn, want voor vogelaars die wereld not done is, net zoals zij geen duiventil zullen betreden. ongetwijfeld zijn er territoria gemist, zeker van Toch zou men veel kunnen leren over zaken als verenkleed, kweek van vogels, uiter­ uilen zal het aantal meldingen 'onderbelicht' lijke kenmerken en gedrag. (wordt vervolgd) zijn. Havik zit dik te wezen

20 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 21 De Gierzwaluw Broedgevallen van roofvogels en uilen in 2016 De Gierzwaluw

3 territoria in het en Havik 37 territoria Westgaarde, Westelijk Havengebied, rond Schiphol. 8 territoria aan de westkant van Amster­ Geuzenbos, Bretten, Eendrachtpolder, 1 territorium in Buitenveldert. dam: Westgaarde, Eendrachtpolder, Slot­ Spaarnwoude, Noordelijke Oeverlanden. 5 territoria aan de oostkant van Am­ erplas, Bretten, Geuzenbos/Spaarnwoude 3 territoria aan de zuidkant: Clevepark, sterdam: Science Park, Amsterdam Oost, en Badhoevedorp. Amsterdam-ZO en Gaasperpark. Zuideramstel, DiemerparkNijfhoek en 11 territoria aan de zuidkant van Amster­ 8 territoria in het Amsterdamse Bos. . dam: Amsterdam-ZO, Holendrechter- en 9 territoria aan de oostkant/ten oosten 4 territoria in Amsterdam Noord en het Bullewijkerpolder, Duivendrecht, Ronde van Amsterdam: Watergraafsmeer, Die­ poldergebied ten noorden van Amster­ Hoep, Hoge Dijk, Groot Duivendrechtsche merpark, Diemerbos, Overdiemerpolder, dam: Uitdammerdijk/Durgerdam/Bloe­ , Middelpolder, Aalsmeer, Driemond, Weesp, Kruithoorn/Muiden en mendalergouw, Broekermeer/Volgermeer en Botshol. Vijfhoek. en IlperveldNarkensland. 6 territoria in het Amsterdamse Bos en 12 territoria ten zuiden van Amster­ 3 territoria aan de westkant van Am­ rond Schiphol. dam: Aalsmeer, , Uithoorn, sterdam: Bretten/Geuzenbos, Sloterpark 5 territoria aan de oostkant van Amster­ Bovenkerkerpolder, Middelpolder, Groot en Osdorper Bovenpolder/Lutkemeerpol­ dam: Nieuwe Oosterbegraafplaats, Sci­ Duivendrechtsche Polder, Holendrechter­ der/Lijnden. encepark, Diemerpark/ Overdiemerpolder, en Bullewijkerpolder, Ouderkerk, Ronde Torenvalk op muizenjacht Diemerbos en Vijfhoek. Hoep, Schinkelbos, Schiphol en Botshol. Slechtvalk 6 territoria 7 territoria in Amsterdam Noord en het 13 territoria in Amsterdam Noord en 6 territoria: Westelijk Havengebied AEB gebied ten noorden van Amsterdam: het gebied ten noorden van Amsterdam: Torenvalk 31 territoria en Hemwegcentrale, Steigereiland IJburg, , Varkensland en Ilperveld. Uitdam/Bloemendalergouw, Poppendam­ 4 territoria zuidkant Amsterdam: Amster­ Derde Diem, Arena en Zuidas. mergouw, Belmermeer, Rijperweg, Dur­ dam-ZO, Bovenkerkerpolder, Holendrech­ Buizerd 63 territoria gerdam, Zunderdorp, Volgermeer/Broek ter- en Bullewijkerpolder. Sperwer 35 territoria 18 territoria aan de westkant van Am­ in Waterland, Zuiderwoude, Varkensland, 4 territoria omgeving Schiphol. 9 territoria aan de westkant: Lutkemeer­ sterdam: Sloterpark, Rembrandtpark, Rietbroek en Ilperveld. 5 territoria aan de oostkant van Am­ polder, Sloterpark, Gerbrandypark, Eras­ sterdam: Vijfhoek/Muiden, Diemerpark, muspark, Westerpark, Bretten, Houtrak/ Diemerpolder, Diemerbos en Weesp. Spaarnwoude en Geuzenbos. 1 territorium op Zeeburg. 3 territoria aan de oostkant: Science Park, 10 territoria in Amsterdam-Noord, Nieuwe Oosterbegraafplaats en Oosterpark. poldergebied benoorden Amsterdam, 5 territoria aan de zuidkant van Amster­ Durgerdam, Uitdam, Bloemendalergouw/ dam: Buitenveldert, Beatrixpark, Zuide­ Uitdammerdijk, Belmermeer, Ransdorp, ramstel en Amsterdam ZO. Zunderdorp en Volgermeer, Ilpendam, 1 territorium centrum. rond Gouwzee, op Marken. 8 territoria ten zuiden van Amsterdam: 7 territoria in het Westelijk Havengebied, Holendrechter/Bullewijkerpolder, Hoge Lutkemeerpolder. Dijk, Duivendrecht, Schinkelbos, Am­ sterdamse Bos, Amstelveen, Aalsmeer, Boomvalk 22 territoria Uithoorn, Bovenkerkerpolder, Middelpol­ 6 territoria aan de zuidkant van Am­ der en Botshol. sterdam: ZO en Groot Duivendrechtsche 3 territoria ten oosten van Amsterdam: Polder, Bovenkerkerpolder, Holendrech­ , Vijfhoek, Diemerpark en Weesp. ter- en Bullewijkerpolder, Middelpolder en 6 territoria in Amsterdam Noord en Wa­ Amstelveen. terland. Een jong vrouwtje Havik, herkenbaar aan formaat en gestreepte borst en buik

22 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 23 De Gierzwaluw Broedgevallen van roofvogels en uilen in 2016 De Gierzwaluw Wespendief 1 territorium Ransuil 16 territoria - 'I! 1 territorium: Amsterdamse Bos. 16 territoria: Amsterdam ZO, Hoge Dijk, .;.. '-.' ,r·:~ Ronde Hoep, Bovenkerkerpolder, Am­ . ~- __;.': Bruine kiekendief 12 territoria stelveen, Ouderkerk, Aalsmeer, Uithoorn, • -~- ;~ ;:~, 12 territoria: Ilperveld, Uitdammer Die/ Amsterdamse Bos, Schiphol, Bretten, Barnegat, De Peereboom/De Nes/Binnen/ Eendrachtpolder, Amsterdam-Noord en -, Buitengouw /Opperwoud, Volgermeer/ Waterland. Zuiderwoude/Broekermeer, IJdoorn/ . I Uitdammerdijk, Groote IJpolder/ Bretten, Kerkuil 12 territoria Lutkemeerpolder/Schiphol, Bovenker­ 12 territoria: Nieuwe Oosterbegraaf­ l kerpolder, Middelpolder, Ronde Hoep en plaats, Amstelveen, Holendrechter- en Botshol. Bullewijkerpolder, Driemond/Weesp, Ronde Hoep, Aalsmeer, Bovenkerkerpol­ \ j ..(' .. Steenuil 16 territoria der en Waterland. ; ~ ,, 16 territoria: Holendrechterpolder, Bovenkerkerpolder, Ouderkerk - Ronde In totaal zijn van dertien soorten roof­ ·~ Hoep. vogels en uilen territoria vastgesteld. Het ~---~. ' ging hierbij om 83 territoria van uilen ' ,,,. '~- "' "'' ~ Velduil 2 territoria en 207 territoria van roofvogels. Het is "Landelijk goot het droevig met de Ransuil, in ons werkgebied kun je de stand vrij stabiel noemen." 2 territoria: Waterland. verheugend dat in een door mensen zo dicht bevolkt gebied zoveel roofvogels en Het totale aantal vastgestelde territoria We moeten echter wel in het oog houden Bosuil 37 territoria uilen aanwezig zijn in de broedtijd. van roofvogels ligt iets lager dan in dat Paul Marcus in zijn artikel zelf al 37 territoria: Eendrachtpolder, Sloterpark, 2015, het jaar met de hoogste stand. aangeeft dat de gegevens verre van vol­ Westgaarde, Westerpark, Grachtengordel, Van de jaren 2003 en 2004 publiceerde Havik, Sperwer en Slechtvalk bereikten ledig zijn. In acht jaar tijd kan er heel Vondelpark, Beatrixpark, Amstelpark, Paul M. Marcus een overzicht. Als we die in 2016 hun hoogste score tot nu toe. wat veranderen. Met name het aantal Amsterdamse Bos, Amstelveen, Groot gegevens zetten naast de getallen van Bruine Kiekendief en Torenvalk laten territoria van Torenvalk in 2003 en 2004 Duivendrechtsche Polder, Duivendrecht, de afgelopen jaren ontstaat onderstaand een terugval zien ten opzichte van 2015. lijkt erg laag, zeker ook in het licht van Ouderkerk, Uithoorn, Aalsmeer, Middel­ overzicht. Voor de uilen is 2016 het jaar met de de landelijke achteruitgang van deze polder en Botshol. meeste territoria. Vergeleken met 2012 is soort. Hoe het Sperwer, Torenvalk en bijna sprake van een verdubbeling. Boomvalk in de tussen liggende jaren Aantal territoria van roofvogels per jaar in de Amsterdamse regio verging weten we helaas niet. Het is heel Soort\ Jaar goed denkbaar dat deze soorten in de tussen liggende jaren een hoger aantal Bruine kiekendief 8 10 10 14 11 18 12 Aantal territoria van uilen per jaar in de Amsterdamse regio territoria hebben gekend. Vooral mede Havik 9 10 31 27 27 33 37 lffllJIIIIIIDIIIDll1 door Waarneming.nl kon vanaf 2012 een Sperwer 22 16 32 29 28 30 35 vollediger beeld worden verkregen. Steenuil 13 11 12 17 16 Buizerd 9 8 71 57 58 64 63 Het valt erg te betwijfelen of bij de uilen Velduil 0 0 2 0 2 de aantallen reëel zijn. De toename kan Wespendief 0 0 0 0 2 Bosuil 13 11 10 19 37 wellicht grotendeels worden toege­ Torenvalk 4 23 27 28 45 31 schreven aan toenemende meldingen op Ransuil 14 13 21 22 16 Boomvalk 7 7 26 23 23 23 22 Waarneming.nl en aan een toenemende Kerkuil 5 5 5 11 12 belangstelling voor uilen. Een bijkomend Slechtvalk 4 3 3 4 6 punt is dat in toenemende mate meldin- Totaal 45 40 50 69 83 ------Totaal 57 ·------56 ·------197 ·------180 ·------179 ·------.219 ------.207 ·------·-----·-----·-----·-----·

24 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 25 De Gierzwaluw De Gierzwaluw

gen rond uilen worden vervaagd, waardoor het lastiger wordt om territoria te bepalen. Houtsnip op Universiteitsbibliotheek DirkJ. Tang Hoe verhouden deze Amsterdamse cijfers zich tot het landelijk beeld van deze soorten? Landelijk geeft de Torenvalk sinds 1990 een dramatische afname te zien, terwijl in onze regio gemiddeld een vrij stabiel aantal broedparen aanwezig blijft. Ook de Boom­ valk neemt sinds 1985 gestaag af, terwijl die soort bij ons heel stabiel is. De Slechtvalk loopt netjes in de pas met het landelijk beeld. Bij de Sperwer zien we landelijk sinds et gebeurt niet vaak dat 2000 een dalende lijn, terwijl het die soort bij ons goed lijkt te gaan. Landelijk lijkt H een Houtsnip (Scolopax de Havik zijn top te hebben bereikt, maar bij ons is nog steeds een toename te zien. rusticola) aanklopt bij de Vanaf de eeuwwisseling laat de Bruine kiekendief een dalende lijn zien, terwijl bij ons Universiteitsbibliotheek van de UVA. de populatie min of meer stabiel blijft. Na een gestage toename blijft de Buizerd lan­ Toch is dat precies wat er gebeurde delijk sinds 2006 op dezelfde lijn. Dat komt overeen met het Amsterdamse plaatje. op donderdag 30 maart 2017 rond 14.30 uur. Een geschrokken En hoe zit dat regionaal en landelijk met de uilen? Landelijk is de Steenuil sinds 2001 bibliotheekmedewerker vond een stabiel en ook bij ons is dat het beeld. Bij de Velduil is landelijk na de daling tot 2007 Houtsnip in de Handboogstraat aan weer enige toename zichtbaar. Dat klopt dus ook met de spaarzame broedgevallen in de achterzijde van de bibliotheek. ons werkgebied. Landelijk is de Bosuil sinds de eeuwwisseling stabiel, maar bij ons Het dier lag in verwarde toestand kun je spreken van een duidelijke toename. De soort werd in 2016 ook verbazend vaak op straat. De vogel was naar alle gemeld binnen de grachtengordel zonder dat meteen sprake was van een broedgeval. waarschijnlijkheid in volle vlucht Landelijk gaat het droevig met de Ransuil, die sinds 1990 alleen maar een dalende tegen een glaswand aangevlogen tendens te zien geeft. In ons werkgebied kun je de stand vrij stabiel noemen. De Kerk­ om daarna versuft door de klap uil laat landelijk een heel grillig patroon zien. neer te storten. De kans dat er een handboogschutter bij het voorval Bijzondere dank voor het aanleveren van gegevens gaat uit naar, Jan van Blanken, was betrokken is verwaarloosbaar. Roely Bos, Philipp Derks, Frank van Groen, Mark Kuiper, Paul Marcus, Ruud Smit, Ze oefenen al eeuwen niet meer op Hugo Berkhout, Fons Bongers en Zainal Haberham. die plek. Snel meldde de medewerkster het Ben je op de hoogte van broedgevallen in 2017 en 2018, dan deze graag doorgeven voorval aan haar collega's, die da­ via [email protected] delijk in actie kwamen, naar buiten renden, de vogel oppakten en Geraadpleegde bronnen: ter bescherming veilig De Gierzwaluw nr. l,juni 2005 pag. 15 in een doos opborgen. Paul M. Marcus - Broedgevallen van roofvogels in Amsterdam in 2003 en 2004 De gewaarschuwde Sovon: Broedvogels in Nederland 2011, pag. 144 Dierenambulance nam Grafieken van Nederlandse indexen de verzorging van de Sovon: Broedvogels in Nederland 2012, pag. 76 (Kerkuil) en 114 grafieken van Neder­ vogel over. Het was landse indexen de eerste melding van Sovon: Broedvogels in Nederland 2013, pag. 124, 125 en 127. Grafieken van Neder­ een gewonde Houtsnip landse indexen. dit jaar, verklaarde de Sovon: Broedvogels in Nederland 2014, pag. 51, 78-81 en 126-129 Grafieken van ambulancemedewerker. Nederlandse indexen. Nu maar hopen dat er Sovon Vogelbalans 2014 pag 14 e.v. niet meer volgen.

26 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 Jaargang 55 Nummer 2 Juni 2017 27