Trójmiejski Monitoring Sprzedaży Alkoholu Nieletnim
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
TRÓJMIEJSKI MONITORING SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM RAPORT Z BADANIA rzedstawiamy Państwu raport na temat sprzedaży alkoholu osobom nieletnim lub wyglądem budzącym wątpliwości co do ich pełnoletności. Celem naszego opracowania P jest przedstawienie stanu przestrzegania ustawy o wychowaniu w trzeźwości w trójmiejskich sklepach spożywczych i stacjach paliw oraz przyjrzenie się kwestii odpowiedzialności społecznej sprzedawców. Nieletni, aby osiągnąć swój cel, potrafią wykazać się sporą pomysłowością. Przede wszystkim starają się wyglądać na starszych niż są w rzeczywistości poprzez ubiór czy makijaż. Wchodząc do sklepu są pewni siebie, nieco nonszalanccy. Jako miejsce zakupu wybierają zazwyczaj mniejsze niesieciowe sklepy, położone na uboczu. To tylko niektóre z taktyk stosowanych przez młodych. Sprzedający doskonale wiedzą, że polskie prawo zakazuje sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 roku życia. Wiedzą też, że skutkiem łamania zakazu jest utrata zezwolenia na sprzedaż bądź kary finansowe. Czy taka wiedza gwarantuje, że każdy kupujący o młodym wyglądzie zostanie poproszony o dowód? Czy nasze dzieci i czy my rodzice możemy czuć się bezpieczni? Czy możemy zaufać sprzedawcom – w dużej części także rodzicom – że nastolatek nie nabędzie za ich przyzwoleniem alkoholu? Poprzez niniejsze opracowanie pragnęlibyśmy skierować uwagę sprzedających oraz zwykłych klientów na problem dostępności alkoholu dla nieletnich i tym samym zmniejszyć przyzwolenie na tego typu zachowania. Zapraszamy do zapoznania się z raportem. Przemysław Budaszewski Katarzyna Pawłowska 2 METODOLOGIA BADANIA W okresie kwiecień - maj przeprowadzono obserwacje typu tajemniczy klient w 130 trójmiejskich sklepach, prowadzących sprzedaż alkoholu. Wszystkie sklepy należały do sieci sprzedażowych. Badanie odbyło się w Gdańsku (n=66), Gdyni (n=45) oraz Sopocie (n=19). SPRZEDAŻ Dobór próby uwzględniał liczbę sklepów danej sieci ALKOHOLU w Trójmieście. Próba została podzielona ze względu na rodzaj sklepów wedle ich wielkości i oferowanego asortymentu. Na potrzeby W przeprowadzonym badaniu niniejszego badania wyróżniono: sprawdziliśmy, czy sklepy przestrzegają zakazu sprzedaży alkoholu osobom Hipermarkety (Auchan, Carrefour, E. Leclerc, Tesco) nieletnim lub swoim Supermarkety (Groszek, Intermarche, Lewiatan, Piotr i Paweł, wyglądem budzącym Polomarket, Stokrotka oraz supermarket drogeryjny wątpliwości co do Rossmann) pełnoletności. Na drodze Dyskonty (Biedronka, Kaufland, Lidl, Netto) młodego człowieka do Convenience store (Carrefour, Fresh Market, Małpka Express, alkoholu zawsze stoi Żabka) sprzedawca, który poprzez Stacje paliw (BP, Circle K, Shell, Lotos, Orlen) swoją postawę i zachowanie albo ułatwi, albo uniemożliwi zakup. Badanie w terenie realizowane było przez cztery osoby: dwie niepełnoletnie (17 lat) i dwie pełnoletnie (18 lat) o wyglądzie budzącym wątpliwości co do ich pełnoletności. Udawali się oni do kasy z winem lub czteropakiem piwa oraz dodatkowym dowolnym produktem niealkoholowym. Jeśli pracownik prosił o dowód osobisty, klient odpowiadał, że go zapomniał i czekał na reakcję kasjera. Natomiast w przypadku, gdy pracownik nie weryfikował pełnoletniości i zakup doszedłby do skutku, klient oświadczał, że zapomniał pieniędzy i stać go tylko na drobną rzecz, którą wybrał, ostatecznie nie dokonując zakupu alkoholu. 3 SPRZEDAŻ ALKOHOLU NIELETNIM W LICZBACH 55% 72 W tylu przypadkach doszłoby do W tylu sklepach doszłoby do zakupu zakupu alkoholu przez młodych alkoholu przez młodych Na 130 punkty sprzedaży, aż w 72 przypadkach sprzedawca w żaden sposób nie upewnił się, czy kupujący alkohol jest osobą pełnoletnią. Oznacza to, że w ponad połowie sytuacji młody człowiek nie miał najmniejszego problemu z zakupem trunku. 4 SPRZEDAŻ ALKOHOLU W PODZIALE NA MIASTA Sprzedaż alkoholu nieletnim w podziale na miasta 100% 80% 58% 60% 55% 55% 56% 40% 20% 0% Ogółem Gdańsk Gdynia Sopot n=130 n=66 n=45 n=19 Gdańsk, Gdynia i Sopot nie różniły się w sposób istotny w podejściu do problemu. We wszystkich tych miastach osoba niepełnoletnia mogła bez większego problemu znaleźć punkt sprzedaży, gdzie pracownik nie sprawdził jej wieku i tym samym przyzwolił na zakup alkoholu. 5 SPRZEDAŻ ALKOHOLU W PODZIALE NA TYP SKLEPU Sprzedaż alkoholu nieletnim w podziale na typ sklepu 100% 80% 71% 74% 60% 55% 57% 40% 27% 29% 20% 0% Ogółem Hipermarket Dyskont Supermarket Convenience Stacja paliw store n=130 n=11 n=31 n=23 n=42 n=23 Jednak nie we wszystkich punktach sprzedaży można równie skutecznie nabyć alkohol. Najłatwiejsze było to na stacjach paliw, w tzw. convenience store oraz w supermarketach, gdzie ponad połowa prób zakończyła się bezrefleksyjnym kasowaniem alkoholu osobie młodej. Dużo bardziej skuteczni pod tym względem byli pracownicy kas w hipermarketach i dyskontach, którzy udaremnili ponad 2/3 prób zakupu. 6 KOMENTARZ DO BADANIA Julia, 17 lat, Uważam, że zakup alkoholu przez osobę nieletnią jest dosyć łatwy. Zaskoczyło mnie to, że w wielu supermarketach można to zrobić bez zakupu alkoholu najmniejszego problemu. Wydawało mi się, że w takich dokonałaby w 68% „popularnych” sklepach będzie to niemożliwe. Myślałam też, przypadków że lokalizacja sklepu będzie istotna. Wchodziłam do wielu sklepów z myślą „Nie sprzedadzą mi, przecież to Gdańsk Główny!”, a jednak dochodziło do sprzedaży. Uważam, że sprzedawcy powinni sprawdzać dowód bądź legitymację, nie zwracając uwagi na powagę, makijaż, ubiór czy nawet postawę klienta, bo te czynniki mogą być bardzo mylące. Podchodząc do kasy nie umiałem przewidzieć, jaka będzie reakcja Olaf, lat 16, kasjera, bo byli kasjerzy, którzy sprzedawali alkohol, niezależnie zakupu alkoholu od tego, w jakim byli wieku. Większość pracowników, z którymi się dokonałby w 47% spotkałem, jednak nie sprzedawała mi alkoholu, bo zadawali pytania przypadków i upewniali się, czy mam 18 lat. Niektórzy pracownicy, po tym jak sprawdzili, że jednak nie mam dowodu osobistego i gdy powiedzieli, że nie sprzedadzą mi alkoholu, nie byli już tak mili, jak w momencie, gdy podchodziłem do kasy. Nawet zostałem wyśmiany lub skomentowany. Wolałbym, aby nie traktowano mnie jak kogoś gorszego. 7 Moim zdaniem łatwo jest kupić alkohol nieletnim w mniejszych Beata, mama sieciówkach. W dużych sieciach zauważyłam, że kasjer na niepełnoletniego wyświetlaczu kasy ma podpowiedź typu: czy sprawdziłeś dowód tajemniczego osobisty i dzięki temu częściej nie sprzedaje. W małych sklepach sieciowych i franczyzach zauważyłam, że częściej kasjer nie zadaje klienta pytania o dowód osobisty. Najbardziej byłam zaskoczona tym, że syn mógłby kupić alkohol prawie na każdej stacji benzynowej. 8 SPRZEDAŻ ALKOHOLU NA STACJACH PALIW Sprzedaż alkoholu nieletnim na stacjach paliw 100% 100% 80% 74% 75% 75% 67% 60% 60% 55% 51% 40% 20% 0% Ogółem Stacje Sklepy Sieć 1 Sieć 2 Sieć 3 Sieć 4 Sieć 5 paliw spożywcze n=130 n=23 n=107 n=5 n=6 n=4 n=4 n=4 Najłatwiej alkohol kupić na stacjach paliw – tylko w ¼ punktów pracownicy zachowali czujność i odmówili sprzedaży młodym ludziom. Są sieci, które w ogóle nie radzą sobie z problemem i przyzwalają, by każdy nieletni wyszedł z trunkiem. 9 SPRZEDAŻ ALKOHOLU W SIECIACH SPOŻYWCZYCH Sprzedaż alkoholu w sieciach spożywczych 100% 100% 80% 74% 75% 68% 55% 57% 60% 51% 50% 40% 33% 20% 10% 0% 0% Ogółem Stacje Sklepy Auchan Sieć 1 Sieć 2 Sieć 3 Sieć 4 Sieć 5 Sieć 6 Sieć 7 paliw spożywcze n=130 n=23 n=107 n=3 n=10 n=18 n=4 n=7 n=28 n=8 n=4 Zestawienia wyników dla sieci, w których najczęściej doszłoby do sprzedaży alkoholu nieletnim dla n⩾4 oraz Auchan – jedyna sieć, w której sprzedawcy zweryfikowali wiek młodego klienta. W sieciach spożywczych sytuacja wygląda dużo lepiej. W sieci Auchan żaden kasjer nie sprzedał alkoholu nieletniemu, w innych sieciach zdarzyło się to sporadycznie. Niestety były też sieci, gdzie każda wizyta nieletniego tajemniczego klienta zakończyła się skasowaniem alkoholu. 10 KOMENTARZ DO BADANIA Urząd Miasta Z badań jednoznacznie wynika, że w połowie przypadków zostało złamane prawo. Zaskoczyło i zdziwiło mnie, że najwięcej takich Gdyni sprzedaży odnotowano na stacjach paliw. Jest to ewidentny sygnał dla służb porządkowych, że te miejsca powinny być pod szczególną kontrolą. Jako społecznie odpowiedzialna firma przykładamy ogromną wagę do istotnych społecznie zagadnień. W ostatnich latach przeprowadzono wiele społecznych kampanii poruszających tematykę przeciwdziałania sprzedaży alkoholu nieletnim. Aleksandra Z kolei naszym wkładem w te działania jest wewnętrzna kampania Robaszkiewicz wśród pracowników firmy. Od lat prowadzimy projekt „Odpowiedzialny Sprzedawca”, w ramach którego odbywają się Communication cykliczne szkolenia wszystkich pracowników, przekazywane są im Manager materiały informacyjne, plakaty eksponowane w pomieszczeniach Lidl Polska socjalnych, artykuły oraz komiksy w Intranecie, plakietki "Jestem Odpowiedzialnym Sprzedawcą". Pracownicy doskonale znają zasady sprzedaży napojów alkoholowych oraz papierosów. Dodatkowo strefa przykasowa jest obrendowana informacjami w tym zakresie (naklejki na kasetki, naklejki ze strefami wiekowymi na ekranie wyświetlacza, tabliczka na podajniku na papierosy "Pochwal się dokumentem"). 11 OZNAKOWANIE W SKLEPACH Obecność przy kasie oznakowania dotyczącego sprzedaży alkoholu nieletnim 35% Tak 65% Nie n=130 W 1/3 sklepów przy kasie brakuje zauważalnego oznakowania dotyczącego sprzedaży alkoholu nieletnim. Biorąc pod uwagę 72 sklepy, w których doszłoby do zakupu alkoholu, aż w 50 z nich młodzi tajemniczy klienci zauważyli oznakowanie mówiące o tym, że osobom poniżej 18 roku życia alkohol nie jest sprzedawany. Czy takie oznaczenia niosą