Arkusz KOŁCZYGŁOWY (49)

P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY

OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A

OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Warszawa 2009 Autorzy: Halina Kapera*, Leszek Kruk*, Paweł Kwecko***, Anna Pasieczna***, Hanna Tomassi-Morawiec***, Jerzy Król**

Główny koordynator MG śP – Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A) – Bogusław B ąk*** Redaktor regionalny (plansza B) – Anna Gabry ś-Godlewska*** Redaktor tekstu – Joanna Szyborska-Kaszycka***

* – Krakowskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne „ProGeo” Sp. z o.o., ul. Szlak 10/5, 31–161 Kraków ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50–056 Wrocław *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00–975 Warszawa

ISBN…

Spis tre ści I. Wst ęp – L. Kruk ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – L. Kruk ...... 4 III. Budowa geologiczna – L. Kruk ...... 5 IV. Zło Ŝa kopalin – H. Kapera ...... 8 1. Kopaliny okruchowe ...... 8 2. Kreda jeziorna ...... 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – H. Kapera ...... 11 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – H. Kapera ...... 12 1. Kopaliny okruchowe ...... 12 2. Kreda jeziorna ...... 13 3. Torfy...... 14 VII. Warunki wodne – L. Kruk ...... 14 1. Wody powierzchniowe...... 14 2. Wody podziemne...... 15 VIII. Geochemia środowiska ...... 17 1. Gleby – A. Pa sieczna, P.Kwecko ...... 17 2. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi–Morawiec ...... 20 IX. Składowanie odpadów – J. Król ...... 22 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – L. Kruk ...... 29 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – L. Kruk ...... 30 XII. Zabytki kultury – L. Kruk ...... 37 XIII. Podsumowanie – L. Kruk ...... 37 XIV. Literatura ...... 39

I. Wst ęp

Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000 arkusz Kołczygłowy została opraco- wana w Krakowskim Przedsi ębiorstwie Geologicznym „ProGeo” sp. z o.o. w Krakowie (plansza A), Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu i Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plansza B). Przy jej opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Kołczygłowy Mapy geologiczno– gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanym w 2003 roku w Instytucie Gospodarki Su- rowcami Mineralnymi i Energi ą PAN w Krakowie (Heliasz, 2003). Map ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą ...” (2005), wydan ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny. Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝy- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowan ą tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B now ą warstw ę informacyjn ą „Zagro Ŝenia powierzchni Ziemi” (warstwy tema- tyczne geochemia środowiska i składowanie odpadów). Przeznaczona jest ona głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu Ŝyć ma in- stytucjom, samorz ądom terytorialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zasobami środowiska przyrodniczego oraz planowania przestrzenne- go. Mo Ŝe by ć przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. W opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne pochodz ące z: Centralnego Archi- wum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Regionalnego Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro” w Warszawie, Pomorskiego Urz ędu Woje- wódzkiego w Gda ńsku, jego Delegatury w Słupsku, Urz ędu Marszałkowskiego Wojewódz- twa Pomorskiego w Gda ńsku i jego Oddziału Zamiejscowego w Słupsku, Pa ństwowej In- spekcji Ochrony Środowiska, starostw powiatowych w Słupsku i Bytowie oraz urz ędów gminnych. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie prac terenowych. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar obj ęty arkuszem Kołczygłowy okre ślaj ą współrz ędne od 17°00’ do 17°15’ dłu- go ści geograficznej wschodniej oraz od 54°10’ do 54°20’ szeroko ści geograficznej północnej. Pod wzgl ędem administracyjnym obszar nale Ŝy do województwa pomorskiego. W jego granicach znajduj ą si ę fragmenty dwóch powiatów: słupskiego (gminy D ębnica Kaszubska, Kobylnica i Kępice) oraz bytowskiego (gminy Kołczygłowy i Trzebielino). Według fizycznogeograficznego podziału Polski (Kondracki, 2002) obszar arkusza po- ło Ŝony jest w obr ębie trzech mezoregionów: północno-zachodni niewielki fragment w obr ębie Równiny Słupskiej, fragment południowo-wschodni w obr ębie Pojezierza Bytowskiego, po- została cz ęść arkusza w obrębie Wysoczyzny Polanowskiej (fig. 1). Rze źba terenu jest urozmaicona. Morfologicznie jest to wysoczyzna morenowa rozci ęta dolinami rzek, z mał ą ilo ści ą niewielkich jezior. Deniwelacje w obr ębie arkusza dochodz ą do 116 m. Najwy Ŝsze wzniesienie znajduje si ę w środkowo-wschodniej cz ęś ci arkusza w rejonie Kołczygłowów – Góra Straconka 156,3 m n.p.m., za ś najni Ŝej poło Ŝone s ą tereny w dolinie Słupi w cz ęś ci północno-wschodniej arkusza – około 40 m n.p.m. Najwi ększymi rzekami s ą Słupia i Wieprza, odprowadzaj ące wody do Morza Bałtyc- kiego. Mniejsze rzeki to lewobrze Ŝne dopływy Słupi − Brodek i Konieczna oraz prawobrze Ŝ- ne dopływy Wieprzy − Pokrzywna i Bystrzenica. Obszar arkusza le Ŝy w obr ębie regionu klimatycznego pojezierza pomorskiego. Średnia roczna temperatura wynosi 7°C, średnia temperatura półrocza zimowego wynosi od 1,5 do 2,0°C, za ś półrocza letniego od 13,0 do 13,5°C. Pokrywa śnie Ŝna zalega od 60 do 70 dni. Przewa Ŝa cyrkulacja powietrza z sektora zachodniego. Średni opad wynosi 660 mm (Stachý, 1987; Starkel, 1991). Omawiany obszar jest regionem rolniczym ze znacznym udziałem lasów. Gleby dobrej jako ści (klas I–IVa) stanowi ą około 45% wszystkich u Ŝytków rolnych. W przeszło ści rolnictwo na tych terenach było zdominowane przez pa ństwowe gospodarstwa rolne. Na pocz ątku lat 90. powołano Agencj ę Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa (obecnie Agencja Nieruchomo- ści Rolnych), która przej ęła maj ątek byłych PGR-ów. Obecnie przewa Ŝaj ą tu gospodarstwa średniej wielko ści, prowadz ące głównie produkcj ę polow ą. Hodowla prowadzona jest w ogra- niczonym zakresie. Brak jest tu miejscowo ści o prawach miejskich. Najwi ększe miejscowo ści to Kołczy- głowy i Trzebielino.

Cały obszar posiada dobrze rozwini ętą sie ć drogow ą, z fragmentem drogi wojewódzkiej Ko ścierzyna – Słupsk. Przez obszar arkusza przebiega linia kolejowa Ko ścierzyna – Darłowo, obecnie nieczynna.

Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Kołczygłowy na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002)

1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu

Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: 313.43 – Równina Słupska, 313.44 – Wysoczyzna Damnicka

Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.46 – Wysoczyzna Polanowska, 314.47 – Pojezierze Bytowskie Mezoregiony Pojezierza Wschodniopomorskiego: 314.51 – Pojezierze Kaszubskie Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.67 – Równina Charzykowska

III. Budowa geologiczna

Budow ę geologiczn ą obszaru arkusza Kołczygłowy przedstawiono na podstawie Mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000 arkusz Słupsk wraz z obja śnieniami (Mojski, Sylwe- strzak, 1978; Mojski i in., 1978).

Omawiany obszar znajduje si ę na Ni Ŝu Polskim w obr ębie niecki pomorskiej, kontaktu- jącej si ę od północy z synekliz ą perybałtyck ą. Mi ąŜ szy kompleks utworów mezozoicznych zamykaj ą utwory kredy górnej, wykształ- cone w postaci margli i opok z przewarstwieniami wapieni. Sumaryczna mi ąŜszo ść utworów kredowych waha si ę w granicach 500–700 m. Trzeciorz ęd reprezentowany jest przez eocen, oligocen i miocen. Osady eocenu wy- kształcone s ą jako iły i mułowce piaszczyste i margliste, o mi ąŜ szo ści zaledwie kilku metrów. Osady oligocenu reprezentuj ą piaski glaukonitowe, mułki piaszczyste i ilaste oraz mułowce o zmiennej mi ąŜ szo ści, w granicach 10–20 m. Utwory miocenu, wyst ępuj ące pod pokryw ą czwartorz ędow ą, reprezentowane s ą przez brunatnow ęglow ą formacj ę w facji limnicznej i lądowej. S ą to piaski kwarcowe, drobnoziarniste i pylaste, mułki i iły. W śród piasków i iłów wyst ępuj ą cienkie pokłady i soczewki w ęgli brunatnych. Mi ąŜszo ść utworów miocenu jest bardzo zró Ŝnicowana, od kilku do 100 m. Morfologia stropu trzeciorz ędu jest urozmaicona w wyniku procesów egzaracyjnych, erozyjnych i glacitektonicznych, zachodz ących w czasie kolejnych zlodowace ń. Procesy gla- citektoniczne spowodowały, Ŝe w otworze studziennym w okolicach Trzebielina, na gł ęboko- ści 70 m stwierdzono obecno ść margli kredowych. Powierzchnia stropu trzeciorz ędu wykazuje du Ŝe deniwelacje – od 100 do 30 m n.p.m. Kompleks trzeciorz ędowy charakteryzuje si ę zmienn ą mi ąŜ szości ą. Utwory czwartorz ędu pokrywaj ą cał ą powierzchni ę arkusza Kołczygłowy. Ich mi ąŜ- szo ść jest bardzo zmienna, na ogół nie przekracza 70–95 m, a w strefach przegł ębie ń podłoŜa podczwartorz ędowego wzrasta do 200 m. Utwory plejstocenu zaliczono do zlodowace ń południowo- i środkowopolskich oraz zlodowacenia wisły. Osady zlodowace ń południowopolskich wyst ępuj ą na całym obszarze arkusza. Osi ągaj ą one kilkudziesi ęciometrowe mi ąŜ szo ści. Sekwencj ę osadów zlodowace ń południowopolskich rozpoczynaj ą osady wodnolodowcowe, nad nimi zalegaj ą gliny zwa- łowe. Ze zlodowaceniami środkowopolskimi zwi ązane s ą dwa poziomy glin zwałowych przedzielonych osadami wodnolodowcowymi. Najni Ŝszym ogniwem tych zlodowace ń s ą osady zastoiskowe, na nich le Ŝy seria wodnolodowcowa. Cz ęsto piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe zlodowace ń południowo- i środkowopolskich zalegaj ą bezpo średnio na utworach trzeciorz ędu.

Fig. 2. Poło Ŝenie arkusza Kołczygłowy na tle Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000 (Marks, Ber, Gogołek, Piotrowska, 2006)

Czwartorz ęd Paleogen Holocen: Oligocen:

Plejstocen (zlodowacenie wisły):

Uwaga: przy opisie wydziele ń stratygraficznych zachowano oryginaln ą numeracj ę z Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000.

Powy Ŝej osadów zlodowace ń środkowopolskich wyst ępuj ą wodnolodowcowe piaski powstałe w czasie zlodowacenia wisły oraz lokalnie dwudzielne gliny zwałowe. W obr ębie glin zwałowych miejscami pojawiaj ą si ę piaski wodnolodowcowe – mi ędzymorenowe. W północnej cz ęś ci omawianego obszaru, na powierzchni przewa Ŝaj ą najmłodsze gliny zwa- łowe. W cz ęś ci południowej dominuj ą piaski wodnolodowcowe (sandrowe). Na przewa Ŝaj ą- cym obszarze arkusza rozci ąga si ę piaszczysta powierzchnia sandrowa, rozci ęta dolin ą Wie- przy i jej dopływów. Na linii Objezierze–Mielno–DarŜkowo przebiega strefa marginalna re- cesyjnego etapu fazy pomorskiej, urozmaicona licznymi wzgórzami moren czołowych i praw- dopodobnie kemów, zbudowanych z piasków i Ŝwirów. W rejonie Trzebielina, Poborowa i Kołczygłowów wyst ępuj ą płaty wysoczyzny polodowcowej, zbudowanej z glin zwałowych. Osady holoce ńskie reprezentowane s ą przez piaski ze Ŝwirami, namuły i torfy wypełnia- jące doliny rzeczne i zagł ębienia bezodpływowe. Torfy zajmuj ą do ść znaczne powierzchnie na obszarze arkusza Kołczygłowy. Powszechne s ą w dolinach rzek Bystrzenicy, Pokrzywny i ich dopływów.

IV. Zło Ŝa kopalin

Na terenie arkusza Kołczygłowy udokumentowano trzy zło Ŝa kopalin okruchowych i jedno zło Ŝe kredy jeziornej. Zło Ŝe piasków i Ŝwirów „Barnowiec” zostało skre ślone z bilansu zasobów ze wzgl ędu na brak mo Ŝliwo ści zagospodarowania zło Ŝa (Gientka i in., 2008). Charakterystyk ę gospodarcz ą i klasyfikacj ę sozologiczn ą złó Ŝ przedstawiono w tabeli 1.

1. Kopaliny okruchowe

Zło Ŝe „Gumieniec” (Nowak-Siwek, 1978) udokumentowano kart ą rejestracyjn ą. Seria zło Ŝowa ma charakter gniazdowy. Zło Ŝe tworz ą dwa pola. Zasoby obliczono oddzielnie: dla kopaliny piaszczysto-Ŝwirowej i piasków. Jako warto ść graniczn ą tego podziału przyj ęto punkt piaskowy (zawarto ść ziarn poni Ŝej 2 mm) o warto ści 70%. Pole I ma powierzchni ę 3,62 ha. Pole II, odległe o około 200 m na północny wschód, ma powierzchni ę 2,54 ha. Nadkład w obu polach tworzy gleba, piaski zaglinione i glina. W podłoŜu wyst ępuje glina lub piaski zaglinione. Poziom wodono śny znajduje si ę poni Ŝej serii zło Ŝowej. Kopalina przeznaczona jest do wykorzystania w drogownictwie.

Tabela 1 Zło Ŝa kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja Zasoby geolo- Stan Numer Wiek giczne Kategoria Wydobycie Zastosowanie Klasyfikacja zagospodarowania Przyczyny zło Ŝa Rodzaj kompleksu bilansowe rozpoznania (tys.t, tys.m 3*) kopaliny złó Ŝ Nazwa zło Ŝa zło Ŝa konfliktowości na kopaliny litologiczno– (tys.t, tys.m 3*) zło Ŝa mapie surowcowego Klasy Klasy wg stanu na rok 2007 (Gientka i in., 2008) 1–4 A–C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1 Gumieniec p, p Ŝ Q 715 C1* G 0 Sd 4 A – kj 174 2 Trzebielino Q C (B) Z – Sr 4 A – t 85,19* 1

4 Łubno B,C,D Ŝ, p Ŝ Q 65 C1* N – Sb, Sd 4 B K, L 5 Łubno A pŜ, Ŝ Q 45 C1* Z* 50 Sb, Sd 4 B K, L Barnowiec pŜ Q – C1* ZWB – – – – –

Rubryka 3 – p – piaski, pŜ – piaski i Ŝwiry, Ŝ – Ŝwiry, kj – kreda jeziorna, t – torfy

9 9 Rubryka 4 – Q – czwartorz ęd Rubryka 6 – kategoria rozpoznania zasobów udokumentowanych: kopalin stałych – C1, zło Ŝe zarejestrowane (kategoria przypisana umownie) – C1*, (B) – kategoria rozpoznania jako ści zło Ŝa Rubryka 7 – zło Ŝa: N – niezagospodarowane, G – zagospodarowane, Z – zaniechane, Z* – eksploatacja zako ńczona w 2007 roku, zło Ŝe w trakcie rekultywacji, ZWB – wykre ślone z bilansu zasobów (zlokalizowane na mapie dokumentacyjnej zamieszczonej w materiałach archiwalnych) Rubryka 9 – kopaliny: Sb – budowlane, Sd – drogowe, Sr – rolnicze Rubryka 10 – zło Ŝa: 4 – powszechne; licznie wyst ępuj ące, łatwo dost ępne Rubryka 11 – zło Ŝa: A – małokonfliktowe , B – konfliktowe Rubryka 12 – K – ochrona krajobrazu, L – ochrona lasów

Zło Ŝe „Łubno A” (Herman, 1981a), o powierzchni 1,80 ha, poło Ŝone jest przy wschodniej granicy arkusza Kołczygłowy w jego południowej cz ęś ci. Zło Ŝe udokumentowano kart ą rejestracyjn ą (C 1*) w obr ębie dwudzielnego wzgórza morenowego, zbudowanego z osadów piaszczysto-Ŝwirowych, z du Ŝą zawarto ści ą frakcji Ŝwirowej z otoczakami. Seri ę zło Ŝow ą tworz ą warstwy o nieregularnej mi ąŜ szo ści i zmiennym rozprzestrzenieniu, w przewadze s ą to osady grubsze. Do nadkładu zaliczono piaski i piaski ze Ŝwirem znacznie zaglinione. Podobne utwory tworz ą te Ŝ sp ąg zło Ŝa. W 2008 roku wykonano dodatek aktualizuj ący stan zasobów po wieloletniej eksploatacji (Napiórkowski, 2008). Kruszywo po uprzednim uszlachetnieniu (rozsianiu na odpowiednie frakcje) stosowane jest do produkcji mas bitumicznych oraz w budownictwie i drogownictwie. Zło Ŝe jest suche.

Zło Ŝe „Łubno B,C,D” udokumentowano w kategorii C 1* (Herman, 1981b). Kopalin ą s ą Ŝwiry i piaski ze Ŝwirem, wyst ępuj ące w obr ębie trzech wzniesie ń. S ą to najprawdopodobniej utwory akumulacji szczelinowej. Frakcja Ŝwirowa ma wyra źnie gniazdowy charakter, otaczają ją piaski drobnoziarniste i pylaste zło Ŝone na glinie zwałowej. Powierzchnie udokumentowanych pól wynosz ą: 0,45 ha (pole B), 0,20 ha (pole C) i 0,14 ha (pole D). Nadkład zbudowany z gleby i piasków zaglinionych wyst ępuje w polu B i C. Poziom wodono śny wyst ępuje poni Ŝej serii zło Ŝowej. Kopalina przeznaczona jest do wykorzystania w budownictwie i drogownictwie. Charakterystyczne parametry górniczo-geologiczne i jako ściowe złó Ŝ zestawiono w tabeli 2. Tabela 2 Zestawienie najwa Ŝniejszych parametrów górniczo-geologicznych i jako ściowych złó Ŝ kruszywa naturalnego parametry górniczo-geologiczne parametry jako ściowe stosunek zawarto ść gęsto ść powierzch- mi ąŜszo ść grubości zawarto ść Nr grubo ść pyłów nasypowa złoŜa Rodzaj nia serii nadkładu ziarn Nazwa zło Ŝa nadkładu ąŜ mineral- w stanie na kopaliny zło Ŝa zło Ŝowej do mi - <2 mm ś nych zag ęszczonym mapie szo ci zło Ŝa [ha] [m] N/Z [%] [t/m 3] śr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

pŜ 3,5 9,0 0,39 52,5 1,7 1,99 pole I 3,62 p 1,2 7,2 0,17 83,1 4,1 nie badano 1 pŜ 3,0 3,8 0,79 50,6 1,1 2,15 pole II 2,54 Gumieniec p 1,8 6,3 0,29 84,5 4,2 nie badano 0,2–2,3 2,7–8,2 pole B Ŝ, p Ŝ 0,45 0,17 40,2 0,7 nie badano 0,8 4,9 4 3,9–4,1 pole C Ŝ, p Ŝ 0,20 3,6 0,44 42,6 1,7 nie badano 4,0

Łubno B,C,D pole D Ŝ, p Ŝ 0,14 0,0 3,4 0,0 12,4 1,4 nie badano 0,2–4,1 1,9–10,5 12,4–70,7 1,4–8,6 5 Łubno A pŜ, Ŝ 1,80 0,14 1,88 – 2,09 1,4 4,3 32,8 2,1 Rubryka 3 – p – piaski, pŜ – piaski i Ŝwiry, Ŝ – Ŝwiry

2. Kreda jeziorna

Zło Ŝe „Trzebielino”, rozpoznane w kategorii C 1 z jako ści ą w kategorii B (Medy ńska 1990), zlokalizowane w centralnej cz ęś ci arkusza, ma powierzchni ę 11,56 ha. Główn ą kopali- ną w zło Ŝu jest kreda jeziorna z przewarstwieniami gytii o mi ąŜ szo ści 1,2–7,2 m, średnio 3,4 m. W nadkładzie wyst ępuje torf, o średniej mi ąŜ szo ści około 1,4 m, udokumentowany jako kopalina towarzysz ąca. Poni Ŝej serii zło Ŝowej wyst ępuj ą piaski. Kred ę jeziorn ą charakte- ryzują poni Ŝsze parametry jako ściowe: zawarto ść CaO 22,88–51,65%, śr. 45,2%, MgO 3 śr. 0,38%, wilgotno ść surowca 38,14%, ci ęŜ ar obj ęto ściowy 1,32 g/cm , zawarto ść SiO 2 9,55% i pH 7,5. Poziom wodono śny wyst ępuje w obr ębie torfów na gł ęboko ści 1 m p.p.t. Kopalina stosowana była do celów rolniczych, do produkcji nawozów i wapnowania gleb. Klasyfikacji sozologicznej złó Ŝ dokonano zgodnie z obowi ązuj ącymi wytycznymi dokumentowania złó Ŝ kopalin (Wytyczne..., 1999) i analiz ą przyrodniczo-krajobrazow ą. Z punktu widzenia ochrony warto ści złó Ŝ wszystkie zło Ŝa zaliczono do klasy 4, tj. powszechnie wyst ępu- jących i łatwo dost ępnych, mo Ŝliwych do eksploatacji bez specjalnych ogranicze ń. Pod wzgl ę- dem konfliktowo ści ze środowiskiem, zło Ŝa „Łubno B,C,D” i „Łubno A” zaliczono do klasy B, tj. konfliktowych, ze wzgl ędu na wyst ępowanie na terenie zwartych kompleksów le śnych. Zło- Ŝa „Gumieniec” i ”Trzebielino” zaliczono do klasy A, tj. złó Ŝ małokonfliktowych.

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Na terenie arkusza Kołczygłowy eksploatowane jest tylko zło Ŝe „Gumieniec”. Działalno ść górnicza w zło Ŝu „Gumieniec” prowadzona jest od 1998 roku. Wydana koncesja, wa Ŝna do ko ńca 2013 roku, obejmuje tylko cz ęść pola I (w granicach własno ści u Ŝyt- kownika). Utworzony obszar i teren górniczy ma powierzchni ę 1,27 ha i 3,29 ha. Wydobycie prowadzone jest dora źnie przy u Ŝyciu koparki. Wyrobisko ma gł ęboko ść 5–6 m. Kopalina zbywana jest w stanie naturalnym. Eksploatacja, dostosowywana do potrzeb odbiorców, ma charakter nieuporz ądkowany. Nadkład gromadzony jest na obrze Ŝach pola eksploatacyjnego. Kreda jeziorna ze zło Ŝa „Trzebielino” była eksploatowana do 2003 roku, ostatnio przez Gospodarstwo Skarbowe Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa w Suchorzu. Koncesja wygasła w 2003 roku. Obszar i teren górniczy o powierzchni 23,00 ha został zniesiony. Wy- robisko wgł ębne jest wypełnione wod ą. Do kopalni prowadzi droga gruntowa przez teren le- śny. W otoczeniu wyrobiska znajduj ą si ę niewielkie hałdy torfu. Zło Ŝe „Barnowiec” (Samsel, 1975), udokumentowane w formie karty rejestracyjnej na powierzchni 0,60 ha, nie zostało zagospodarowane. Obecnie jest to teren zwartego kompleksu le śnego. Ze wzgl ędu na brak zgody na zmian ę u Ŝytkowania terenu Wojewoda Pomorski pod-

jął decyzj ę o skre śleniu zło Ŝa „Barnowiec” z bilansu zasobów (R Ś–Z/ Ś(jw) 7414-17/05 z dnia 30.12.2005 r.). Ślady intensywnej, a zaniechanej obecnie eksploatacji kopalin okruchowych wyst ępuj ą w rejonie miejscowo ści Barnowiec i Łubno. Inne wcze śniej funkcjonuj ące na obszarze arkusza nielegalne miejsca eksploatacji równie Ŝ s ą zaniechane. Obecnie tereny te poro śni ęte s ą przez kilkunastoletni las.

VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin

Obszar arkusza Kołczygłowy był przedmiotem prac geologiczno-poszukiwawczych i zwiadowczych w celu znalezienia złó Ŝ kopalin okruchowych, kredy jeziornej i torfów. Wy- niki tych bada ń potwierdziły, Ŝe obszar ten ma niewielkie perspektywy surowcowe. Na podstawie analizy materiałów archiwalnych wyznaczono trzy obszary perspektywiczne dla pia- sków, dwa obszary perspektywiczne dla kredy jeziornej oraz obszar prognostyczny i perspektywiczny dla torfów.

1. Kopaliny okruchowe Potencjaln ą jednostk ą surowcow ą s ą osady akumulacji wodnolodowcowej, w niewiel- kim stopniu utwory lodowcowe, które charakteryzuj ą si ę bardzo zmienn ą litologi ą i na ogół silnym zaglinieniem. Stopie ń rozpoznania kopalin okruchowych jest słaby. Wynika to ze stosunkowo nie- wielkiej liczby prac poszukiwawczych, które ko ńczyły si ę przewa Ŝnie na etapie zwiadu po stwierdzeniu braku frakcji Ŝwirowej. Po przeanalizowaniu wyników tych bada ń wyznaczono tylko obszary perspektywiczne dla piasków. Brak bada ń jako ściowych nie daje podstaw do okre ślenia zasobów prognostycznych. W obszarze perspektywicznym Konradowo (Jurys, 1979) w dolinie Słupi (NE cz ęść arkusza), na obszarze rozpoznanym kilkunastoma wierceniami, stwierdzono wyst ępuj ącą pod gleb ą seri ę utworów piaszczystych, która nie została przewiercona do gł ęboko ści 10–20 m. W ramach zwiadu geologicznego za zło Ŝami kruszywa naturalnego (Hutnik, 1975), na arkuszu Kołczygłowy przebadano 4 obszary. Na podstawie tych bada ń ocenionych negatyw- nie dla utworów piaszczysto-Ŝwirowych wyznaczono dwie perspektywy dla piasków. W rejonie miejscowo ści Starkówko stwierdzono wyst ępowanie piasków ró Ŝnoziarnistych z domieszk ą frakcji Ŝwirowej w granicach 10%. Seria ta zalega pod nadkładem 0,4–1,2 m i do gł ęboko ści 10 m nie została przewiercona. Pozostała (wschodnia) cz ęść tego obszaru jest negatywna tak Ŝe dla piasków. W obszarze perspektywicznym w rejonie miejscowo ści Trzebie-

lino (południowa cz ęść arkusza) bezpo średnio pod gleb ą wyst ępuje seria piasków drobno- i średnioziarnistych z niewielk ą domieszką frakcji Ŝwirowej, o mi ąŜ szo ści powy Ŝej 10 m. Wyniki bada ń w rejonach Cetynia i B ąkowa (południowa i południowo-zachodnia cz ęść arkusza) s ą negatywne. Nawiercono tu tylko gliny lub piaski zaglinione. Pozostałe obszary o negatywnych wynikach bada ń zaznaczono na mapie na w północno-zachodniej cz ęś ci arkusza (2 obszary) w rejonie miejscowo ści Płaszewo i w centralnej cz ęś ci arkusza w rejonie Mi- szewo–Zielin (Moczulska, J ędrzejewska, 1985) oraz w rejonie Suchorza (Nowak-Siwek, 1979). Stwierdzono tu wyst ępowanie tylko glin zwałowych.

2. Kreda jeziorna Liczne prace poszukiwawcze lokalne i regionalne za kred ą jeziorn ą, typowane były głównie na podstawie dokumentacji torfowisk. Badania koncentrowały si ę w dolinach rzek Wieprzy i Pokrzywnicy, a na obszarach wysoczyzn w obni Ŝeniach wytopiskowych. Badania te pozwoliły na wyznaczenie obszarów perspektywicznych, które ze wzgl ędu na małe zasoby kopaliny mog ą mie ć jedynie znaczenie lokalne. Obszar perspektywiczny śerdzice (Moczulska, Wytyk, 1989) poło Ŝony jest na południe od miejscowo ści Trzebielino. Gytia z przewarstwieniami kredy jeziornej o mi ąŜ szo ści 3,5– 5,7 m zalega pod nadkładem torfu o grubo ści 2,7–3,3 m. Opróbowanie wykonano punktowo. Wska źnikowe badania CaO wykazały zawarto ść 31,1–51,9%. Obszar perspektywiczny ma powierzchni ę około 22 ha. Pozostała, wschodnia cz ęść przebadanego obszaru jest negatywna. W dokumentacji torfowiska Osówko, w dolinie Wieprzy, stwierdzono wyst ępowanie gytii w dwóch obszarach na północ i południe od szosy Trzebielino–Barcino. Obszary te obj ęto zwiadowczymi badaniami za kred ą (Petelski, J ędrzejewska, 1986). Pozytywne wyniki uzyskano w obu obszarach. Obszar północny obj ęty został kolejnymi badaniami (Moczulska, Wytyk, 1989). Wiercenia zag ęszczaj ące nie potwierdziły ci ągło ści wcze śniej stwierdzonego pokładu. Gytia o mi ąŜ szo ści 2,2–6,0 m wyst ępuje w odosobnionych, bardzo małych powierzchniowo polach i jest równie Ŝ bardzo zró Ŝnicowana jako ściowo. Zawarto ść CaO waha si ę od 16,0 do 48,8%. Wobec przewa Ŝaj ącej ilo ści negatywnych bada ń cały obszar północny uznano za nega- tywny. Obszar perspektywiczny wyznaczono w południowej cz ęś ci torfowiska. Gytia z przewarstwieniami kredy wyst ępuje na obszarze o powierzchni około 15 ha. Odwiercono tu 6 sond, w których mi ąŜ szo ść osadu w ęglanowego wynosiła od 2,1 do 4,4 m ( średnio 3,7 m), a wska źni- kowe badania CaO wykazały zawarto ści 32,5–48,8%, średnio 36,0%. W nadkładzie wyst ępuje torf bagienny o grubo ści 0,5–2,0 m, o stopniu rozkładu 30–35% i popielno ści 5,5–12,2%. Obszary o negatywnych wynikach prac poszukiwawczych za zło Ŝami kredy jeziornej zostały zaznaczone na podstawie bada ń prowadzonych w obr ębie torfowisk wyst ępuj ących

w dolinach rzek Pokrzywny i Bystrzenicy i ich dopływów – Rybca i Konicy, tj. w centralnym i południowo-zachodnim obszarze arkusza. Negatywna ocena bada ń wynikały z braku utwo- rów w ęglanowych, b ądź z ich niebilansowych parametrów górniczo-geologicznych i jako- ściowych. Przebadano ł ącznie 13 obszarów. Prace zwiadowcze (Sokołowska, 1973) na obszarze arkusza obj ęły osiem obszarów, a rozpoznanie w ramach zwiadu generalnego (Moczulska, Wytyk, 1989) pi ęć .

3. Torfy Na obszarze arkusza Kołczygłowy znajduje si ę kilkana ście torfowisk, w wi ększo ści nie- zaliczonych do potencjalnej bazy zasobowej (Ostrzy Ŝek, Dembek, 1996), z wzgl ędu na ochron ę ich walorów przyrodniczych, ochron ę wód powierzchniowych lub intensywne u Ŝyt- kowanie rolnicze. Torfowiska wyst ępuj ą w obni Ŝeniach terenu, głównie pochodzenia wytopi- skowego oraz w cz ęś ciach dolin. Zgodnie ze wspomnianym opracowaniem zaznaczono tu tylko jeden bardzo mały obszar prognostyczny dla torfów (tabela 3). Jest to torfowisko niskie, olesowe zlokalizowane w dolinie rzeczki, w miejscowo ści Suchorze. W przeszło ści było ju Ŝ eksploatowane. W pobli Ŝu wyznaczono te Ŝ niewielki obszar perspektywiczny, o powierzchni około 8 ha. Zasoby torfu oce- niono tu na ponad 120 tys.m 3. Obszar ten stanowi cz ęść torfowiska zaliczonego w przeszło ści do potencjalnej bazy zasobowej torfów (Ostrzy Ŝek, Dembek, 1996). Z wyznaczenia tu prognozy zrezygnowano, z uwagi na bliskie s ąsiedztwo zabudowy. Jako perspektywiczn ą pozo- stawiono cz ęść torfowiska najbardziej odległ ą od zabudowy. Tabela 3 Wykaz obszarów prognostycznych Średnia Numer Wiek Średnia grubo ść Zasoby Po- Zastoso- obszaru Rodzaj kompleksu Parametry grubo ść kompleksu w kategorii wierzchnia wanie na kopaliny litologiczno jakościowe nadkładu surowcowe- D (ha) 1 kopaliny mapie surowcowego (m) go (tys. m 3) (m) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 popielno ść : 23,7% I 1,3 t Q – 4,13 42 Sr stopie ń rozkładu: 60%

Rubryka 3: t – torfy Rubryka 4: Q – czwartorz ęd Rubryka 9: Sr – rolnicze

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Obszar arkusza nale Ŝy do zlewni I rz ędu dwóch rzek, wpadaj ących do Morza Bałtyckie- go. Północno-wschodni ą i wschodni ą cz ęść obszaru arkusza, tj. około 33% jego powierzchni,

odwadnia rzeka Słupia z lewobrze Ŝnymi dopływami: Brodkiem i Kamienn ą. Słupia płynie na krótkim odcinku przez teren arkusza i ł ączy jeziora Krzynia i Konradowo. Pozostała cz ęść omawianego arkusza nale Ŝy do zlewni rzeki Wieprzy, płyn ącej na krótkim odcinku przez po- łudniowo-zachodni fragment arkusza, do której wody prowadz ą dwie główne rzeki tego obszaru Pokrzywna i Bystrzenica. Ich jako ść kontrolowana była przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku w ramach monitoringu podstawowego w roku 2006. Punkty kontrolne znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Poborowo (15,8 km Pokrzywnej), B ąkowo (4,6 km Pokrzywnej) i Zielin (21,1 km Bystrzenicy). Jako ść wód Pokrzywnej okre ślono jako zadowalaj ącą, By- strzenica prowadziła wody o jako ści niezadowalaj ącej. Przyczyn ą były zanieczyszczenia organiczne (Raport..., 2007). Na omawianym terenie wyst ępuj ą niewielkie, płytkie jeziora. Czysto ść wody w jezio- rach na terenie arkusza nie była monitorowana.

2. Wody podziemne

Według Atlasu hydrogeologicznego Polski (Paczy ński, 1993, 1995) cały obszar arkusza le Ŝy w subregionie przymorskim (V1), stanowi ącym cz ęść regionu pomorskiego (V). Charakterystyk ę stopnia zawodnienia i jako ści wód podziemnych opracowano wykorzy- stuj ąc Map ę hydrogeologiczn ą Polski w skali 1:50 000 arkusz Kołczygłowy (Prussak, 2002) oraz dane z banku „Hydro”. Obszar arkusza charakteryzuje si ę wyst ępowaniem wód podziemnych w obr ębie dwóch pi ęter czwartorz ędowego i trzeciorz ędowego. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne zasadniczo wyst ępuje na całym obszarze arkusza. Wyj ątkiem jest niewielki (około 8 km2), centralnie połoŜony obszar pomi ędzy miejscowo ścia- mi Starkowo i Kołczygłówki, gdzie w profilu osadów czwartorz ędowych brak jest utworów wodono śnych. Pierwszy u Ŝytkowy poziom wodono śny wyst ępuje tu w piaskach mioce ńskich. Lokalnie, w strefie wododziałowej zlewni Słupi i Wieprzy czwartorz ędowe utwory wodono śne pozostaj ą w kontakcie hydraulicznym z zawodnionymi piaskami mioce ńskimi, tworz ąc wspólne pi ętro czwartorz ędowo-trzeciorz ędowe. W obr ębie czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego wyró Ŝnia si ę cztery poziomy u Ŝyt- kowe, które s ą ujmowane do eksploatacji. Trzy wy Ŝej poło Ŝone poziomy wodono śne s ą zwi ą- zane z osadami wodnolodowcowymi zlodowacenia wisły. Pierwszy poziom u Ŝytkowy jest pozbawiony izolacji i wyst ępuje w piaskach sandrowych, drugi zwi ązany jest z piaskami mi ędzymorenowymi, a trzeci poziom wodono śny wyst ępuje w podmorenowych piaskach

wodnolodowcowych najmłodszego zlodowacenia. Czwarty poziom wodono śny zwi ązany jest z piaskami wodnolodowcowymi zlodowace ń środkowopolskich, lokalnie równie Ŝ południo- wopolskich. Na obszarze arkusza Kołczygłowy w profilu czwartorz ędu wyst ępuje najcz ęś ciej jeden poziom u Ŝytkowy, rzadziej pojawiaj ą si ę równocze śnie dwa. Czwartorz ędowe u Ŝytkowe poziomy wodono śne, z wyj ątkiem lokalnego pierwszego poziomu, charakteryzuje si ę napi ętym zwierciadłem wody. Strop głównego poziomu u Ŝytko- wego wyst ępuje w przedziale 5–50 m, lokalnie 50–100 m p.p.t. Mi ąŜ szo ść warstwy wodono- śnej na ogół nie przekracza 15 m, chocia Ŝ miejscami dochodzi do 50 m. Warto ść współczyn- nika filtracji zawiera si ę w przedziale 9–25 m/24h. Wydajno ści potencjalne studni zmieniaj ą si ę w szerokich granicach od 10–30 do 70 m3/h. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne powszechnie eksploatowane jest na obszarze arkusza przez wodoci ągi wiejskie, które posiadaj ą uj ęcia we wszystkich wi ększych miejscowo- ściach. Najwi ększe uj ęcia wodoci ągowe tego pi ętra zlokalizowane s ą w Jezierzu i Kołczy- głowach, a na potrzeby komunalne i przemysłowe w Zielinie, Suchorzu i Trzebielinie. Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne, w obr ębie którego wyst ępuje pi ąty poziom u Ŝytko- wy, ma mniejsze znaczenie i eksploatowane jest kilkunastoma studniami w centralnej cz ęś ci obszaru arkusza. Główny poziom u Ŝytkowy wyst ępuje w piaskach mioce ńskich. Niekiedy tworz ą one wspólny poziom czwartorz ędowo-trzeciorz ędowy, pozostaj ąc w kontakcie z utworami piaszczysto–Ŝwirowymi zlodowace ń środkowopolskich. Mioce ński poziom wodono śny charakteryzuj ą nast ępuj ące średnie parametry hydrogeologiczne: mi ąŜ szo ść 25 m, współ- czynnik filtracji 15 m/24h, wydajno ści potencjalne studni powy Ŝej 70 m3/h. Zasoby eksplo- atacyjne uj ęć trzeciorz ędowych nie przekraczaj ą 25 m3/h. Chemizm wód czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych jest mało zró Ŝnicowany. Wyra ź- nie zaznacza si ę wpływ antropopresji na wody podziemne. Zarówno wody czwartorz ędowe, jak i trzeciorz ędowe s ą wodami wodorow ęglanowo-wapniowymi. Charakteryzuje je niska mineralizacja, nieprzekraczaj ąca 400 mg/dm 3. Wody podziemne wykazuj ą cz ęsto przekrocze- nia norm dla wód pitnych w zakresie zwi ązków Ŝelaza (maksymalnie 2,32 mg/dm 3). Mangan w porównaniu do Ŝelaza, rzadziej przekracza zawarto ści dopuszczalne dla wód pitnych. Na obszarze arkusza Kołczygłowy w utworach czwartorz ędowych udokumentowany zo- stał zbiornik GZWP nr 117 – Zbiornik Bytów. Ma on powierzchni ę 524 km 2. Jest to zbiornik o charakterze porowym zwi ązany z osadami piaszczysto-Ŝwirowymi zalegaj ącymi w dolinie Słupi oraz pomi ędzy poziomami glin zwałowych. W granicach omawianego arkusza znajduje si ę jego niewielki fragment. Zasoby dyspozycyjne wynosz ą 140 000 m 3/d (Biniak i in., 2002).

Na figurze 3 przedstawiono poło Ŝenie arkusza Kołczygłowy na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce (Kleczkowski, 1990).

Fig. 3. Poło Ŝenie arkusza Kołczygłowy na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, wg A. S. Kleczkowskiego (1990) 1 – obszar wysokiej ochrony (OWO), 2 – obszar najwy Ŝszej ochrony (ONO), 3 – granica GZWP w o środku porowym Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodono śnych: 115 – Zbiornik mi ędzymorenowy Łupawa, czwartorz ęd (Q); 117 – Zbiornik Bytów, czwartorz ęd (Q); 118 – Zbiornik mi ędzymorenowy Pola- nów, czwartorz ęd (Q)

VIII. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano warto ści dopuszczalne st ęŜ eń metali okre ślone w Zał ączniku do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (DzU nr 165 z dnia 4 pa ździerni-

ka 2002 r., poz. 1359). Dopuszczalne warto ści pierwiastków dla poszczególnych grup u Ŝyt- kowania, ich zakresy oraz przeci ętne zawarto ści w glebach z terenu arkusza 49 – Kołczygło- wy, umieszczono w tabeli 4. W celu porównania tabelę uzupełniono danymi o zawarto ści przeci ętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju). Tabela 4 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg) Zakresy Warto ść prze- Warto ść przeci ęt- zawarto ści w ci ętnych (me- nych (median) w Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie glebach na dian) w glebach glebach obszarów lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra arkuszu 49 – na arkuszu 49 – niezabudowanych Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) Kołczygłowy Kołczygłowy Polski 4)

Metale N=6 N=6 N=6522 Frakcja ziarnowa <1 mm Grupa B 2) Grupa C 3) Mineralizacja Grupa A 1) HCl (1:4) Gł ęboko ść (m p.p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0,0 –0,3 0–2 0,0–0,2 As Arsen 20 20 60 <5–< 5 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 3–20 9 27 Cr Chrom 50 150 500 2–5 3 4 Zn Cynk 100 300 1000 10–74 17 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5–0,5 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1–2 <1 2 Cu Mied ź 30 150 600 <1–3 1 4 Ni Nikiel 35 100 300 <1–3 2 3 Pb Ołów 50 100 600 7–29 10 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 < 0,05–0,06 0,05 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 49 – Kołczygło- 1) grupa A wy w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obszaru As Arsen 6 poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Ba Bar 6 Prawo wodne, Cr Chrom 6 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 6 o ochronie przyrody; je Ŝeli ut rzymanie aktualnego Cd Kadm 6 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza za- Co Kobalt 6 gro Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla ob- Cu Mied ź 6 szarów tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące Ni Nikiel 6 ze stanu faktycznego, 2) Pb Ołów 6 grupa B – grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych Hg Rt ęć 6 z wył ączeniem g runtów pod stawami i gruntów pod Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru rowami, grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione, arkusza 49 – Kołczygłowy do poszczególnych grup nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbanizowa- uŜytkowania (ilo ść próbek) ne z wył ączeniem terenów przemysłowych, u Ŝytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C – tereny przemysłowe , u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne, 6 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilo ść próbek

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995) – opró- bowanie w siatce 5 x 5 km. Próbki gleb pobierano za pomoc ą sondy r ęcznej z wierzchniej warstwy (0,0–0,2 m) w regularnej siatce 5 x 5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. pokojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe. Przedmiotem zainteresowania była grupa metali, której źródłem s ą zanieczyszczenia antropogeniczne, a wi ęc pierwiastki słabo zwi ązane i łatwo ługowane z gleb. Gleby mineralizo- wano w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90°C, w ci ągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomoc ą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudze- niem plazmowym (ICP–AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry ) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jo- bin–Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej techni- ką zimnych par (CV–AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry ) z u Ŝyciem spek- trometru Perkin–Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS–100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Kontrol ę jako ści gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w se- riach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7). Prezentacja wyników Zastosowana g ęsto ść pobierania próbek (1 próbka na około 25 km 2) nie jest dostateczna do wykre ślenia izoliniowej mapy zawarto ści pierwiastków zgodnie z zasadami przyj ętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5 x 0,5 km, czyli jedna próbka – jedna informacja na 1 cm 2 mapy dla całego arkusza). Wyniki bada ń geochemicznych zostały wi ęc przedstawione na mapie w postaci punktów. Lokalizacj ę miejsc pobierania próbek (wraz z numeracj ą zgodn ą z baz ą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyj ętym dla gleb zaklasy- fikowanych do grupy A (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.).

Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki bada ń geochemicznych gleb odniesiono zarówno do warto ści st ęŜ eń dopusz- czalnych metali okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia

2002 r., jak i do warto ści przeci ętnych okre ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych ca- łego kraju (tabela 4). Przeci ętne zawarto ści analizowanych pierwiastków w badanych glebach arkusza s ą mniejsze lub równe w stosunku do warto ści przeci ętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Wi ększ ą warto ść mediany wykazuje jedynie zawarto ść rt ęci. Pod wzgl ędem zawarto ści metali wszystkie badane próbki spełniaj ą warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na wielofunkcyjne u Ŝyt- kowanie gruntów. Z uwagi na zbyt nisk ą g ęsto ść opróbowania dane prezentowane na mapie nie umo Ŝli- wiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

2. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody bada ń Do okre ślenia dawki promieniowania gamma i st ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki bada ń gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993, 1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłu Ŝ profili o przebiegu N–S, prze- cinaj ących Polsk ę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwy Ŝszonej promieniotwórczo ści pomiary zag ęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysoko ści 1,5 metra nad powierzchni ą terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS–256 produkowanym przez „Geofizyk ę” Brno (Czechy).

Prezentacja wyników Z uwagi na to, Ŝe g ęsto ść opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig. 4) dla dwóch kraw ędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest mo Ŝliwy, gdy Ŝ te dwie kraw ędzie s ą zbie Ŝne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporz ądzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystano informacje zawarte w profilach na arkuszu s ąsiaduj ącym wzdłu Ŝ zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza. Prezentowane wyniki dawki promieniowania gamma obejmuj ą sum ę promieniowania pochodz ącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

49W PROFIL ZACHODNI 49E PROFIL WSCHODNI

Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma

6024771 6022556 6016953 6014754 6019624 m 6012803 m 6015680 6010785 6012492 6008719 6009886 6006833 6006970 0 10 20 30 40 50 0 10 20 30 40 50 nGy/h nGy/h

21 21

St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

6024771 6022556 6016953 6014754 6019624 m 6012803 m 6015680 6010785 6012492 6008719 6009886 6006833 6006970 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 0 1 2 3 4 5 6 kBq/m 2 kBq/m 2

Fig. 4. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi na obszarze arkusza Kołczygłowy (na osi rz ędnych – opis siatki kilometrowej arkusza)

Wyniki Warto ści dawki promieniowania gamma wzdłu Ŝ profilu zachodniego wahaj ą si ę w przedziale od około 19 do około 43 nGy/h. Przeci ętnie warto ść ta wynosi około 30 nGy/h i jest nieco ni Ŝsza od średniej dla obszaru Polski wynosz ącej 34,2 nGy/h. Wzdłu Ŝ profilu wschodniego warto ści promieniowania gamma zmieniaj ą si ę od około 17 do około 38 nGy/h i przeci ętnie wynosz ą tak Ŝe około 30 nGy/h. Wzdłu Ŝ obydwu profili gliny zwałowe cechuj ą si ę wy Ŝszymi warto ściami promieniowania gamma (25–40 nGy/h) w porównaniu z piaszczysto–Ŝwirowymi utworami wodnolodowcowymi (<25 nGy/h). St ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłu Ŝ obu profili s ą bardzo niskie, charakterystyczne dla obszarów bardzo słabo zanieczyszczonych. Wzdłu Ŝ profilu zachodniego wynosz ą od 0,6 do 3,4 kBq/m 2, a wzdłu Ŝ profilu wschodniego wahaj ą si ę od 0,1 do 4,9 kBq/m 2.

IX. Składowanie odpadów

Zasady wydzielania potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk odpadów Przy okre ślaniu obszarów predysponowanych do lokalizowania składowisk uwzgl ęd- niono zasady i wskazania zawarte w „Ustawie o odpadach” (Ustawa..., 2001) oraz w Rozpo- rz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć po- szczególne typy składowisk odpadów (Rozporz ądzenie..., 2003). W nielicznych przypadkach przyj ęto zmodyfikowane rozwi ązania w stosunku do wy Ŝej wymienionych aktów prawnych, co wynika ze skali oraz charakteru opracowania kartograficznego i nie stoi w sprzeczno ści z mo Ŝliwo ści ą pó źniejszych weryfikacji i uszczegółowie ń na etapie projektowania składo- wisk. Na mapie, w nawi ązaniu do powy Ŝszych kryteriów, wyznaczono: 1) tereny wył ączone całkowicie z mo Ŝliwo ści lokalizacji wszystkich typów składowisk ze wzgl ędu na wymagania ochrony hydrosfery, przyrody, infrastruktury oraz warunki geologiczno–in Ŝynierskie. 2) tereny preferowane do lokalizowania w ich obr ębie składowisk odpadów, ze wzgl ędu na istnienie naturalnej, gruntowej warstwy izolacyjnej, s ą one traktowane jako potencjalne obszary lokalizowania składowisk (POLS);

3) tereny nieposiadaj ące naturalnej warstwy izolacyjnej, na których mo Ŝliwa jest jednak lokalizacja składowisk odpadów pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej dla dna i skarp obiektu. Wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa a tak Ŝe ścian bocznych potencjalnych składowisk s ą uzale Ŝnione od typu składowanych odpadów (tabela 5). Ocena wykształcenia naturalnej bariery geologicznej pozwala na wyró Ŝnienie w obr ębie POLS: - warunków izolacyjno ści podło Ŝa zgodnych z wymaganiami przyj ętymi w tabeli 5; - zmiennych wła ściwo ści izolacyjnych podło Ŝa (warstwa izolacyjna znajduje si ę pod przykryciem osadami piaszczystymi o mi ąŜ szo ści do 2,5 m; mi ąŜ szo ść lub jednorod- no ść warstwy izolacyjnej jest zmienna). Tabela 5 Kryteria izolacyjnych wła ściwo ści gruntów

Wymagania dotycz ące naturalnej bariery geologicznej Rodzaj składowanych odpadów Współczynnik filtracji k Mi ąŜ szo ść (m) Rodzaj gruntów (m/s) –9 N – odpady niebezpieczne ≥ 5 ≤ 1 x 10 Iły, K – odpady inne ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne 1–5 ≤ 1 x 10 –9 iłołupki O – odpady oboj ętne ≥ 1 ≤ 1 x 10–7 Gliny

Omawiane wy Ŝej wydzielenia przestrzenne zostały przedstawione na Planszy B Mapy geo środowiskowej Polski. Jednocze śnie na doł ączonej do materiałów archiwalnych mapie dokumentacyjnej, wskazano lokalizacj ę wybranych wierce ń, których profile geologiczne wykorzystano przy wyznaczaniu obszarów POLS. Tło dla przedstawianych na Planszy B informacji stanowi stopie ń zagro Ŝenia głównego uŜytkowego poziomu wodono śnego, przeniesiony z arkusza Kołczygłowy Mapy hydrogeolo- gicznej Polski w skali 1:50 000 (Prussak, 2002). Stopie ń zagro Ŝenia wód podziemnych wy- znacza si ę w pi ęciostopniowej skali (bardzo wysoki, wysoki, średni, niski, bardzo niski) i jest on funkcj ą nie tylko warto ści parametrów filtracyjnych warstwy izoluj ącej (odporno ści poziomu wodono śnego na zanieczyszczenia), ale tak Ŝe czynników zewn ętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszcze ń czy obszarów prawnie chronionych. Stopie ń ten jest parametrem zmiennym i syntetyzuj ącym ró Ŝne naturalne i antropogeniczne uwarun- kowania. Dlatego te Ŝ obszarów o ró Ŝnym stopniu zagro Ŝenia nie nale Ŝy wprost porównywa ć z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska odpadów. Wydzielone tereny o dobrej izolacyjno ści (POLS) mog ą współwyst ępowa ć z obszarami o ró Ŝnym zagro Ŝeniu jako ści wód podziemnych.

Informacje zaprezentowane na tej planszy zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Natu- ralne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą przesłank ą nie tylko przy projektowaniu składowisk odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska lub mog ących pogorszy ć jego stan.

Obszary o bezwzgl ędnym zakazie lokalizacji składowisk odpadów Na obszarze arkusza Kołczygłowy ponad 70% powierzchni obejmuje bezwzgl ędny zakaz lokalizowania składowisk wszystkich typów odpadów. Wył ączeniom podlegaj ą: − obszary zwartej zabudowy w obr ębie wi ększych miejscowo ści – siedzib urz ędu gminy Kołczygłowy i Trzebielino; − pas o szeroko ści 250 m wokół mis jeziornych jezior: Trzebieli ńskiego, Rybiec, B ąkowo i kilku mniejszych oraz zbiorników retencyjnych na rzece Słupi − Konradowo i Krzy- nia; − powierzchnie erozyjnych i akumulacyjnych tarasów holoce ńskich w obr ębie fragmen- tów wci ętych dolin rzek Słupi i Wieprzy wraz z osadami aluwialnymi ich dopływów: Brodka, Kamiennej, Pokrzywnej z Kawic ą i Bystrzenicy, a tak Ŝe mniejszych cieków wraz ze strefą o szeroko ści 250 m; − łąki na glebach pochodzenia organicznego; − nisko poło Ŝone tereny bagienne i podmokłe zlokalizowane poza dolinami głównych cieków, w obni Ŝeniach wysoczyzny, wypełnione głównie osadami organicznymi wraz ze stref ą 250 m; − kompleksy le śne o powierzchni powy Ŝej 100 ha, wyst ępuj ące przede wszystkim w pół- nocnej, zachodniej i południowej cz ęś ci arkusza; − tereny o nachyleniu powy Ŝej 12°, przewa Ŝnie poro śni ęte lasem i w wielu miejscach predysponowane do powstawania ruchów masowych ziemi (Grabowski (red.), 2007); − strefa ochronna głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 117 Bytów obj ęta izo- chron ą 25 lat dopływu wód; − obszary specjalnej ochrony siedlisk i ptaków obj ętych programem Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000; „Dolina Wieprzy i Studnicy” (PLH 220038) oraz „Dolina Słupi” (PLB 220002); − rezerwat przyrody „Torfowisko Zieli ń Miastecki;

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów oboj ętnych Poza bezwzgl ędnie wył ączonymi terenami, lokalizacja składowisk jest dopuszczalna, cho ć z uwagi na walory krajobrazowe i przyrodnicze omawianego obszaru stanowi ącego bezpo średnie s ąsiedztwo Pojezierza Bytowskiego, inwestycje tego typu nie byłyby wskazane. Preferowane do tego celu s ą obszary posiadaj ące naturaln ą warstw ę izolacyjn ą, zgodn ą z wymaganiami dotycz ącymi naturalnej bariery geologicznej (tabela 5). W celu wyznaczenia obszarów POLS wykorzystano jedyną dost ępn ą Map ę geologiczn ą Polski w skali 1:200 000, arkusz Słupsk mapa podstawowa arkusz Kołczygłowy (Mojski, Sylwestrzak, 1978). Jedynie w rejonach poło Ŝonych bezpo średnio wzdłu Ŝ granic arkusza uwzgl ędniono obraz budowy geologicznej przedstawiony na Szczegółowych mapach geologicznych Polski arkuszy s ąsiednich. Bardziej precyzyjne okre ślenie charakteru litologicznego i zasi ęgu gł ęboko ściowego po- szczególnych wydziele ń podło Ŝa gruntowego umo Ŝliwiaj ą profile otworów wiertniczych znajduj ących si ę w obr ębie obszarów predysponowanych pod składowiska odpadów (zlokalizowane na mapie dokumentacyjnej). W obr ębie omawianego obszaru rol ę naturalnej bariery izolacyjnej spełniaj ą plejstoce ń- skie gliny zwałowe fazy pomorskiej zlodowacenia wisły. Utwory te wyst ępuj ą na powierzchni terenu w wysoczyznowej cz ęś ci omawianego obszaru. Stanowi ć mog ą one warstw ę izolacyjn ą wył ącznie dla bezpo średniej lokalizacji składowisk odpadów obojętnych. Gliny zwałowe buduj ące moren ę denn ą s ą szarobrunatne, piaszczyste, w stropie na ogół zwietrzałe, słabo zwi ęzłe. Miejscami, na powierzchni wysoczyzny mog ą wyst ępowa ć 2–4 met- rowe pokrywy glin zapiaszczonych. Mi ąŜ szo ść glin zwałowych stanowi ących naturaln ą barie- rę geologiczn ą umo Ŝliwiającą posadawianie składowisk odpadów oboj ętnych waha si ę w granicach wyznaczonych POLS od 2 do około 27 metrów. W profilach kilku archiwalnych otwo- rów wiertniczych zlokalizowanych poza granicami obszarów umo Ŝliwiaj ących składowanie odpadów sp ąg kompleksu glin zwałowych wyst ępuje na gł ęboko ści 59–69 m (rejon Kołczy- głowów), a lokalnie nawet 95 m (Starkowo). Na tej podstawie mo Ŝna s ądzi ć, Ŝe gliny te rów- nie Ŝ na obszarach POLS le Ŝą miejscami bezpo średnio na starszych glinach zwałowych tego samego zlodowacenia, bądź na mocniej skonsolidowanych, glinach zlodowacenia warty. Nie jest wi ęc wykluczone, Ŝe w wielu przypadkach mi ąŜ szo ść naturalnej bariery geologicznej w granicach wyznaczonych rejonów oraz jej cechy izolacyjne mog ą wzrasta ć. Na ogół jednak gliny zwałowe zlodowacenia wisły s ą pod ścielone piaszczysto-Ŝwirowymi osadami wodnolodowcowymi o mi ąŜ szo ści dochodz ącej do 30 m, oddzielaj ącymi je od glin starszych.

Gliny zwałowe zlodowacenia wisły mog ą miejscami wyst ępowa ć pod cienk ą pokryw ą (1–2 m) piasków wodnolodowcowych. Obszary wyst ępowania glin zwałowych buduj ących moreny czołowe, zaznaczono jako posiadaj ące zmienne warunki izolacyjne podło Ŝa gruntowego dla składowisk odpadów obo- jętnych, co wynika z obecno ści w stropie tych glin utworów piaszczystych. Lokalizacja skła- dowisk odpadów w tych miejscach b ędzie wymagała usuni ęcia warstwy nadkładu piaszczy- stego na etapie prac przygotowawczych. Mo Ŝliwe te Ŝ jest wyst ępowanie w ich obr ębie prze- warstwie ń i soczewek piaszczysto-Ŝwirowych. Lokalizowanie na tych obszarach składowisk mo Ŝe stanowi ć zagro Ŝenie dla lokalnych poziomów wód gruntowych. Tereny wyst ępowania utworów piaszczystych i piaszczysto-Ŝwirowych akumulacji wodnolodowcowej o mi ąŜ szo ści przekraczaj ącej 2,0–2,5 m, wyznaczono jako rejony pozba- wione naturalnej bariery geologicznej. W rejonach tych lokalizacja ewentualnych składowisk odpadów jest mo Ŝliwa pod warunkiem wykonania sztucznych barier izolacyjnych dna i skarp obiektu. Na podstawie analizy profili wybranych otworów wiertniczych, miejscami wprowadzo- no korekt ę wydziele ń litologicznych przedstawionych na mapie w skali 1:200 000, precyzuj ąc w ten sposób charakter wyznaczonego rejonu POLS. Mi ąŜ szo ść naturalnej bariery izolacyjnej w przedstawionych rejonach potencjalnych ob- szarów lokalizowania składowisk jest zgodna z wymaganiami dla utworzenia składowiska odpadów oboj ętnych i przekracza na ogół 2 metry. Stanowi ona wystarczaj ące zabezpieczenie przed migracj ą zanieczyszcze ń z powierzchni terenu. Obszary preferowane pod składowiska odpadów znajdują si ę w obr ębie Wysoczyzny Polanowskiej stanowi ącej wysoczyzn ę morenow ą falist ą porozcinan ą dolinami cieków. W zasi ęgu wyznaczonych obszarów POLS, w obr ębie czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego znajduj ą si ę cztery u Ŝytkowe poziomy wodono śne (Prussak, 2002), wyst ępuj ące w piaszczysto-Ŝwirowych osadach zlodowacenia wisły (poziom przypowierzchniowy i poziomy mi ędzyglinowe) oraz piaskach zlodowace ń starszych (poziom podglinowy). Zwiercia- dło wody ma, za wyj ątkiem poziomu przypowierzchniowego, charakter napi ęty i wyst ępuje na zmiennych gł ęboko ściach. Stopie ń zagro Ŝenia u Ŝytkowego poziomu wodono śnego na wyznaczonych obszarach POLS jest zazwyczaj niski lub bardzo niski. Bardzo niski, dotyczy gł ębiej wyst ępuj ących poziomów wodono śnych, o mi ąŜ szo ści warstwy izolacyjnej przekraczaj ącej 50 m i wysokiej odporno ści wód podziemnych na zanieczyszczenia. Wyst ępuje on w zachodniej cz ęś ci arkusza, na południe i północ od Bronowa, w rejonie Suchorza oraz na południowy wschód od

Trzebielina. Na północny zachód od Objezierza, w pasie Uliszkowice–Jezierze i na zachód od Trzebielina wyznaczono średni stopie ń zagro Ŝenia wód podziemnych. Wysoki stopie ń zagro- Ŝenia, z uwagi na wi ększ ą liczb ę ognisk zanieczyszcze ń wyst ępuje w okolicach miejscowo ści Kołczygłowy. W obr ębie wyznaczonych POLS wydzielono rejony wyspecyfikowanych uwarunkowa ń (RWU) wyró Ŝnione na podstawie ogranicze ń lokalizowania składowisk, wynikaj ących z ochrony obszarów cennych przyrodniczo. Ograniczenia te nie maj ą charakteru bezwzgl ędnych zakazów, lecz powinny by ć rozpatrywane indywidualnie w ocenie oddziaływania na środowi- sko potencjalnego składowiska, a w dalszej procedurze w ustaleniach z odpowiednimi słu Ŝ- bami ochrony przyrody. Ograniczenia warunkowe wyznaczono ze wzgl ędu na poło Ŝenie w granicach Parku Kra- jobrazowego „Dolina Słupi” i jego otuliny oraz w odległo ści 1 km od zabudowy miejscowo- ści Trzebielino i Kołczygłowy.

Problem lokalizacji składowisk odpadów komunalnych Na terenie arkusza nie wyznaczono rejonów spełniaj ących wymagania pod lokalizacj ę składowisk odpadów innych ni Ŝ oboj ętne (komunalne), dla których wymagana jest płytko wyst ępuj ąca warstwa gruntów spoistych o współczynniku filtracji ≤1x10 –9m/s i mi ąŜ szo ści od 1 do 5 m. Osady spełniaj ące te wymagania (iły lub mułki) nie wyst ępuj ą na omawianym obszarze. Na obszarze arkusza brak jest zarówno zorganizowanych jak i nielegalnych składowisk odpadów oraz mogilników.

Ocena najkorzystniejszych warunków geologiczno-hydrogeologicznych dla lokalizowania składowisk Gliny zwałowe zlodowacenia wisły (spełniaj ące wymagania przewidziane dla projektowania składowisk odpadów oboj ętnych) charakteryzuje równomierne rozprzestrzenienie na całym obszarze wysoczyznowym, mało zró Ŝnicowane wykształcenie litologiczne oraz zmienna mi ąŜ szo ść , wynosz ącą na ogół od dwóch do kilkunastu metrów. Gliny zwałowe wyst ępu- jące w warstwie przypowierzchniowej odznaczaj ą si ę na ogół silnym zapiaszczeniem i niskim stopniem skonsolidowania. Najkorzystniejszych warunków lokalizacyjnych dla składowisk odpadów oboj ętnych poszukiwa ć zatem nale Ŝy na obszarach, gdzie osi ągaj ą one najwi ększe mi ąŜ szo ści, a w sp ągu pierwszej warstwy izolacyjnej wyst ępuje dodatkowe jej wzmocnienie w postaci obecno ści kolejnego kompleksu glin zwałowych lub innych osadów nieprzepusz- czalnych o korzystnych cechach izolacyjnych. Jednocze śnie preferowane s ą rejony, gdzie

stopie ń zagro Ŝenia głównego u Ŝytkowego poziomu wodono śnego okre ślono jako bardzo niski lub niski oraz brak jest warunkowych ogranicze ń lokalizowania składowisk odpadów. Bior ąc pod uwag ę powy Ŝsze zało Ŝenia, najkorzystniejszych warunków naturalnych dla składowania odpadów oboj ętnych mo Ŝna spodziewa ć si ę w rejonie Bronowa, w zachodniej cz ęści obszaru arkusza i Poborowa w jego cz ęś ci południowej. MiąŜ szo ść glin zwałowych nie przekracza (odpowiednio) 12 i 30 metrów, dodatkowo pod ścielone są one seri ą mułków za- stoiskowych, których sp ąg znajduje si ę na gł ęboko ści przekraczaj ącej 40 m. Równie korzystne warunki lokalizacji składowisk wyst ępuj ą we wschodniej cz ęś ci obszaru arkusza, w pobli- Ŝu miejscowo ści Kołczygłówki, gdzie kompleks glin zwałowych występuje od powierzchni do gł ęboko ści 59–69 m. Ich mi ąŜ szo ść znacznie przekracza warto ści okre ślone dla najmłod- szych glin zlodowacenia wisły, dlatego mo Ŝna przypuszcza ć, Ŝe na tym obszarze le Ŝą one bezpośrednio na mocniej skonsolidowanych glinach zwałowych starszych cykli glacjalnych. Stopie ń zagro Ŝenia głównego u Ŝytkowego poziomu wodono śnego, dla rejonów wskazanych jako najkorzystniejsze dla lokalizacji składowisk odpadów oboj ętnych, okre ślony został jako bardzo niski i niski, a ograniczenia warunkowe z uwagi na ochron ę przyrody obejmuj ą jedynie obszary poło Ŝone na wschód od Kołczygłówek. Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyró Ŝnio- nych typów odpadów nale Ŝy traktowa ć jako podstaw ę pó źniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych i w nawi ązaniu do nich projektowa ć odpowiednie badania geologiczne i hydrogeologiczne. Dane i oceny zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Natu- ralne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą przesłank ą nie tylko dla składowania odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi lub mog ących pogorszy ć stan śro- dowiska. Informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych mog ą by ć u Ŝyteczne przy wskazaniu optymalnych kierunków zagospodarowania tere- nów zdegradowanych. Plansza B prezentuje wi ęc zarówno wybrane aspekty odporno ści śro- dowiska jak i zapis istotnych wska źników zanieczyszcze ń, do których dostosowane powinny by ć szczegółowe rozwi ązania w zakresie zarz ądzania przestrzeni ą.

Charakterystyka wyrobisk poeksploatacyjnych Na obszarze arkusza Kołczygłowy nie wskazano wyrobisk zwi ązanych z eksploatacj ą kopalin, w których mo Ŝliwe byłoby składowanie odpadów oboj ętnych.

X. Warunki podło Ŝa budowlanego

Zgodnie z zasadami sporz ądzania MG śP na obszarze arkusza Kołczygłowy dokonano uproszczonej oceny warunków podło Ŝa budowlanego. Dla powy Ŝszej oceny wykorzystano Map ę geologiczn ą Polski w skali 1:200 000, arkusz Słupsk (Mojski, Sylwestrzak, 1978) oraz mapy topograficzne w skali 1:50 000 i 1:25 000. Waloryzacj ą geologiczno-in Ŝyniersk ą nie obj ęto: lasów, gleb chronionych w klasach I–IVa, ł ąk na glebach pochodzenia organicznego, przyrodniczych obszarów chronionych, a tak Ŝe udokumentowanych złó Ŝ kopalin. W wyniku waloryzacji wydzielono obszary o warunkach korzystnych dla budownictwa i o warunkach niekorzystnych, utrudniaj ących budownictwo. Za obszary o warunkach korzystnych dla budownictwa uznano rejony, na których wyst ępuj ą grunty niespoiste (sypkie) średniozag ęszczone i zag ęszczone, w których gł ęboko ść wyst ępowania zwierciadła wody gruntowej przekracza 2 m p.p.t. oraz grunty spoiste w stanie zwartym, półzwartym i twardoplastycznym. Grunty spoiste reprezentowane s ą przez nieskon- solidowane gliny zwałowe (gliny, gliny zwi ęzłe i gliny piaszczyste), grunty niespoiste to piaski i Ŝwiry zlodowacenia wisły. Gliny zwałowe wyst ępuj ą w obr ębie wysoczyzny morenowej, w północnej i wschodniej cz ęś ci obszaru arkusza oraz płatami w jego cz ęś ci południowej. Piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe wyst ępuj ą w centralnej i południowej cz ęś ci obszaru arkusza. W znacznej cz ęś ci poro śni ęte s ą lasami i z tego wzgl ędu nie były poddane waloryzacji geologiczno-in Ŝynierskiej. Utrudnienia budowlane mog ą wyst ępowa ć na obszarach nara Ŝonych na erozj ę ze wzgl ę- du na nachylenie zboczy powy Ŝej 12% i urozmaicon ą rze źbę terenu. Wyst ępuj ą one głównie na stromych zboczach doliny rzeki Brodek, w rejonie Kołczygłowów, a tak Ŝe na niektórych odcinkach dopływów rzeki Pokrzywnej. Tereny te predysponowane s ą do wyst ępowania ru- chów masowych (Grabowski i in., 2007). Na takich terenach wymagane jest przy projektowaniu obiektów budowlanych sporz ądzenie dokumentacji geologiczno-in Ŝynierskiej. Piaski, mułki i Ŝwiry rzeczne, wyst ępuj ące w dolinach rzek Bystrzenicy i Pokrzywnej odznaczaj ą si ę gorszymi parametrami geologiczno-in Ŝynierskimi, wynikaj ącymi z obecno ści wkładek mułków (frakcji pylastej). Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe wyst ępuj ące w dolinach osady piaszczyste mog ą charakteryzowa ć si ę zró Ŝnicowanymi warunkami geologiczno-in Ŝynier- skimi. W warunkach zmiennej akumulacji dolinnej utwory piaszczyste mog ą by ć przewar- stwione utworami organicznymi, co jest potencjalnym zagro Ŝeniem nawet dla lekkich obiek- tów budowlanych, ze wzgl ędu na pogorszenie no śno ści oraz nierównomierne osiadanie.

Do obszarów o warunkach niekorzystnych, utrudniaj ących budownictwo, zaliczono tereny, na których wyst ępuj ą grunty słabono śne. S ą to przede wszystkim grunty organiczne oraz grunty spoiste w stanie mi ękkoplastycznym i plastycznym. Grunty organiczne reprezentowane s ą przez torfy, namuły i mułki organiczne. S ą to jednocze śnie obszary płytkiego zalegania wód gruntowych (0–2 m). Obszary te występuj ą w dolinach rzek, a tak Ŝe w s ąsiedztwie jezior. Jako utrudniaj ące lub niekorzystne dla budownictwa przyjmuje si ę wszystkie obszary, na których zwierciadło wody gruntowej znajduje si ę na gł ęboko ści mniejszej ni Ŝ 2 m. Przy wyst ępowaniu omawianych warunków geologiczno-in Ŝynierskich istotnym elementem nieko- rzystnym dla budownictwa mo Ŝe by ć agresywno ść wód gruntowych. Na obszarze arkusza nie udokumentowano zaburze ń glacitektonicznych (Ber, 2006). Ze wzgl ędu na rolniczo-le śny charakter regionu obj ętego arkuszem, nie wyst ępuj ą tu tereny o znacz ąco zmienionej w wyniku działalno ści człowieka rze źbie (składowiska, hałdy, du Ŝe wyrobiska poeksploatacyjne). Na obszarze arkusza nie stwierdzono czynnych osuwisk (Gra- bowski i in., 2007), ale zaburzenie naturalnych warunków poprzez działalno ść budowlaną w rejonie zboczy i skarp mo Ŝe uruchomi ć takie procesy i doprowadzi ć do zniszczenia obiektu.

XI. Ochrona przyrody i krajobrazu

Formami ochrony przyrody i krajobrazu na obszarze arkusza Kołczygłowy s ą: obszary Natura 2000, Park Krajobrazowy Dolina Słupi, lasy, gleby chronione klas I–IVa, ł ąki na grun- tach organicznych, rezerwaty oraz pomniki przyrody. Na obszarze arkusza Kołczygłowy dominuj ącym elementem krajobrazu naturalnego s ą lasy, doliny rzek, jeziora i ich otoczenie. Lasy, stanowi ące cz ęść Puszczy Słupskiej, zajmuj ą ponad 50 % powierzchni arkusza. Maj ą one urozmaicony skład gatunkowy. Są to bory mieszane i lasy mieszane. Na obszarach bagiennych dominuj ą olsy. Według opracowania Instytutu Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach chronione grunty rolne klasy I–IVa zajmuj ą około 45% powierzchni wszystkich gruntów rolnych. Najwi ększe powierzchnie gleb chronionych wyst ępuj ą pomi ędzy Kołczygłowami na wscho- dzie a Zielinem na zachodzie. Ł ąki na glebach pochodzenia organicznego występuj ą głównie w dolinie rzeki Pokrzywnej. Wschodnia i północna cz ęść arkusza Kołczygłowy wchodzi w obr ęb Parku Krajobrazo- wego Dolina Słupi oraz jego strefy ochronnej. Został on utworzony w 1981 roku. Jego całko- wita powierzchnia wynosi 37 040 ha. Jest parkiem typu dolinnego. Charakterystyczn ą cech ą parku jest jego wysoka lesisto ść – 72% powierzchni zajmuj ą lasy. Wi ększo ść z nich stanowi ą

bory sosnowe, wyst ępuj ą równie Ŝ lasy mieszane z bukiem i d ębem. Wa Ŝnym elementem krajobrazu parku s ą ró Ŝnej wielko ści jeziora. Flora parku liczy 476 gatunków ro ślin naczynio- wych oraz 197 gatunków porostów. śyje tu 41 gatunków ssaków, a ponadto wiele gatunków ryb, płazów, gadów i ptaków. Wykaz rezerwatów i pomników przyrody zamieszczono w tabeli 6. Rezerwat torfowiskowy „Zielin Miastecki”, utworzony w 1981 roku, poło Ŝony jest w centralnej cz ęś ci arkusza. Ma za zadanie ochron ę mszarnego torfowiska pojeziernego oraz boru bagiennego, ze stanowiskami rzadkich ro ślin: przygiełki brunatnej i białej, bagnicy tor- fowej, turzycy bagiennej, rosiczki okr ągłolistnej, wrzo śca bagiennego i pływacza drobnego. W północno-wschodniej cz ęś ci obszaru arkusza projektuje si ę utworzenie rezerwatu torfowi- skowego „ Źródliskowe Torfowiska”. Pomnikami przyrody są pojedyncze drzewa lub grupy drzew rosn ące w zabytkowych parkach i lasach. Znajduje si ę tu tylko jeden pomnik przyrody nieo Ŝywionej, reprezentowany przez głaz narzutowy. Tabela 6 Wykaz rezerwatów i pomników przyrody Numer obiektu Forma Gmina Rok Rodzaj obiektu Miejscowo ść na ochrony Powiat zatwierdzenia (powierzchnia w ha) mapie 1 2 3 4 5 6 Dębnica Kaszubska T– Źródliskowe Torfowiska 1 R Trzebielino * słupski (14,50) Trzebielino T – Torfowisko Zielin Miastecki 2 R Zielin 1981 bytowski (46,50) Kobylnica 3 P Zelkowo 1995 PŜ – d ąb szypułkowy słupski Kobylnica 4 P Kruszyna 1995 PŜ – jabło ń słupski le śnictwo Kobylnica 5 P 1995 PŜ – buk pospolity Mielno słupski Dębnica Kaszubska 6 P Mielno 1978 PŜ – sosna pospolita słupski Dębnica Kaszubska 7 P Mielno 1978 PŜ – jodła pospolita słupski Dębnica Kaszubska 8 P Łysomice 1995 PŜ – 3 lipy drobnolistne słupski Dębnica Kaszubska 9 P Łysomice 1995 PŜ – d ąb szypułkowy słupski Dębnica Kaszubska 10 P Łysomice 1978 PŜ – sosna pospolita słupski le śnictwo Dębnica Kaszubska 11 P 1978 PŜ – d ąb szypułkowy Le śny Dwór słupski Kołczygłowy 12 P Konradowo 1995 PŜ – 4 d ęby szypułkowe Bytowski Trzebielino 13 P Objezierze 1995 PŜ – lipa drobnolistna Bytowski

1 2 3 4 5 6 Trzebielino 14 P Objezierze 1995 PŜ – lipa drobnolistna Bytowski Trzebielino 15 P Objezierze 1995 PŜ – 2 lipy drobnolistne Bytowski Trzebielino 16 P Objezierze 1995 PŜ – d ąb szypułkowy Bytowski Trzebielino 17 P Objezierze 1995 PŜ – buk pospolity Bytowski Trzebielino 18 P Moczydła 1995 PŜ – d ąb szypułkowy Bytowski Trzebielino 19 P Moczydła 1995 PŜ – lipa drobnolistna Bytowski Trzebielino 20 P Moczydła 1995 PŜ – 2 graby pospolite Bytowski Dębnica Kaszubska 21 P Mielno 1990 PŜ – brzoza Słupski Dębnica Kaszubska 22 P Mielno 1990 PŜ – lipa drobnolistna Słupski Dębnica Kaszubska 23 P Mielno 1990 PŜ – lipa drobnolistna Słupski Dębnica Kaszubska 24 P Łosinko 1990 PŜ – buk pospolity Słupski Dębnica Kaszubska 25 P Łosinko 1990 PŜ – buk pospolity Słupski Dębnica Kaszubska 26 P Mielno 1978 PŜ – buk pospolity Słupski Trzebielino 27 P Uliszkowice 1978 Pn – G bytowski Kołczygłowy 28 P Wierszyno 1978 PŜ – d ąb szypułkowy bytowski Kołczygłowy 29 P Wierszyno 1978 PŜ – buk pospolity bytowski le śnictwo Kołczygłowy 30 P 1978 PŜ – buk pospolity Wierszyno bytowski le śnictwo Kołczygłowy 31 P 1995 PŜ – 2 buki zwyczajne Wierszyno bytowski le śnictwo Kołczygłowy 32 P 1995 PŜ – 2 buki zwyczajne Wierszyno bytowski Kępice 33 P Bronowo 1998 PŜ – 81 lip pospolitych słupski Trzebielino 34 P Gumieniec 1990 PŜ – d ąb szypułkowy bytowski Trzebielino 35 P Suchorze 1995 PŜ – 6 d ębów szypułkowych bytowski Trzebielino 36 P Suchorze 1995 PŜ – jesion wyniosły bytowski Trzebielino 37 P Suchorze 1995 PŜ – lipa drobnolistna bytowski Trzebielino 38 P Suchorze 1995 PŜ – d ąb szypułkowy bytowski Trzebielino 39 P Uliszkowice 1995 PŜ – klon jawor purpurowy bytowski Trzebielino 40 P Uliszkowice 1995 PŜ – jesion wyniosły bytowski Trzebielino 41 P Uliszkowice 1995 PŜ – buk pospolity bytowski Trzebielino 42 P Zielin 1995 PŜ – d ąb szypułkowy bytowski Trzebielino 43 P Zielin 1995 PŜ – aleja 39 buków pospolitych bytowski

1 2 3 4 5 6 Trzebielino 44 Zielin 1995 PŜ – jesion wyniosły P bytowski Trzebielino 45 P Zielin bytowski 1995 PŜ – jesion wyniosły Trzebielino ą 46 P Starkowo bytowski 1995 PŜ – d b szypułkowy Trzebielino 47 P Starkowo bytowski 1995 PŜ – lipa drobnolistna Trzebielino ę 48 P Starkowo bytowski 1995 PŜ – 4 d by szypułkowe Trzebielino ą 49 P Starkowo bytowski 1995 PŜ – d b szypułkowy Trzebielino PŜ – 3 d ęby szypułkowe, lipa 50 P Cety ń 1995 bytowski drobnolistna Trzebielino PŜ – jesion wyniosły, 51 P Cety ń 1995 bytowski klon zwyczajny Trzebielino ń ę 52 P Cety bytowski 1995 PŜ – 3 d by szypułkowe Trzebielino PŜ – 2 buki zwyczajne, 2 lipy 53 P Cety ń 1995 bytowski drobnolistne Trzebielino ń ę 54 P Cety bytowski 1995 PŜ – 2 d by szypułkowe Kołczygłowy ą 55 P Kołczygłowy bytowski 1978 PŜ – d b szypułkowy Kołczygłowy 56 P Kołczygłowy bytowski 1978 PŜ – 13 buków zwyczajnych Kołczygłowy PŜ – 9 buków zwyczajnych, 5 57 P Kołczygłowy 1998 bytowski dębów szypułkowych Trzebielino ę ś 58 P Trzebielino bytowski 1998 PŜ – 3 d by, wierk Trzebielino 59 P Trzebielino bytowski 1995 PŜ – klon zwyczajny Trzebielino 60 P Trzebielino bytowski 1995 PŜ – d ąb szypułkowy Trzebielino ą 61 P Trzebielino bytowski 1995 PŜ – d b szypułkowy Trzebielino 62 P Trzebielino bytowski 1995 PŜ – jesion wyniosły Trzebielino 63 P Trzebielino bytowski 1995 PŜ – jesion wyniosły Trzebielino 64 P Trzebielino bytowski 1995 PŜ – lipa drobnolistna Trzebielino 65 P Trzebielino bytowski 1995 PŜ – jesion wyniosły Trzebielino PŜ – 2 lipy drobnolistne, klon 66 P Trzebielino 1995 bytowski zwyczajny Trzebielino PŜ – jesion wyniosły, d ąb szypuł- 67 P Poborowo 1995 bytowski kowy Trzebielino ę 68 P Poborowo bytowski 1995 PŜ – 5 d bów szypułkowych Trzebielino ś 69 P Poborowo bytowski 1978 PŜ – wierk Trzebielino ę 70 P Poborowo bytowski 1995 PŜ – 3 d by szypułkowe Trzebielino ą 71 P Poborowo bytowski 1978 PŜ – d b szypułkowy

1 2 3 4 5 6 Trzebielino 72 Poborowo 1995 PŜ – 4 d ęby szypułkowe P bytowski Trzebielino 73 P Poborowo bytowski 1995 PŜ – buk zwyczajny Trzebielino ą 74 P Poborowo bytowski 1978 PŜ – d b szypułkowy Trzebielino ą ą 75 P B kowo bytowski 1998 PŜ – d b szypułkowy Trzebielino ą ę ś 76 P B kowo bytowski 1998 PŜ – 4 d by i wierk Trzebielino ę 77 P Trzebielino bytowski 1998 PŜ – 3 d by szypułkowe Trzebielino Ŝ ę 78 P Bo anka bytowski 1998 PŜ – 2 d by i 3 sosny zwyczajne Trzebielino Ŝ ę 79 P Bo anka bytowski 1998 PŜ – 2 d by szypułkowe Rubryka 2 – R – rezerwat, P – pomnik przyrody Rubryka 5 – * – obiekt projektowany Rubryka 6 – rodzaj rezerwatu: T – torfowiskowy – rodzaj pomnika przyrody: PŜ – Ŝywej, Pn – nieo Ŝywionej – rodzaj obiektu: G – głaz narzutowy

Poło Ŝenie arkusza na tle Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET (Liro, 1998) ilustruje figura 5. W południowo-zachodnim naro Ŝu arkusza znajduje si ę korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym 7k – Wieprzy, a północn ą i wschodni ą cz ęść arkusza zajmuje obszar w ę- złowy o znaczeniu mi ędzynarodowym 9M – Pojezierze Kaszubskie. Na omawianym arkuszu wyst ępuj ą dwa obszary wł ączone do Europejskiej Sieci Ekolo- gicznej „Natura 2000”, wyznaczone na podstawie tzw. Dyrektywy „Ptasiej” i Dyrektywy „Siedliskowej” (tabela 7). Jest to obszar specjalnej ochrony ptaków PLB220002 Dolina Słupi oraz specjalny obszar ochrony siedlisk PLH220038 Dolina Wieprzy i Studnicy. Informacje na temat sieci „Natura 2000” s ą zamieszczone na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Środowiska ( http://natura2000.mos.gov.pl/ ). W obszarze Dolina Słupi wyst ępuj ą co najmniej 22 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dy- rektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK), m.in. kania ruda i rybołów. W znacz ących ilo ściach wyst ępuj ą: bocian biały, bocian czarny, Ŝuraw, samotnik, lerka i g ą- siorek. Znajduje si ę tu równie Ŝ wiele cennych, dobrze zachowanych typów siedlisk z Zał ącz- nika I Dyrektywy Siedliskowej tworz ących mozaik ę. Szczególnie cenne s ą ró Ŝnego typu torfowiska i lasy ł ęgowe.

Fig. 5. Poło Ŝenie arkusza Kołczygłowy na tle systemu ECONET (Liro, 1998) 1 – obszar w ęzłowy o znaczeniu mi ędzynarodowym, jego numer i nazwa: 9M – Pojezierza Kaszubskiego; 2 – korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, jego numer i nazwa: 6k – Grabowej 7k – Wieprzy, 8k – Słupi, 9k – Łupawy

Dolina Wieprzy i Studnicy obejmuje 21 typów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, a szczególnie wa Ŝna jest dla zachowania jezior lobeliowych i dystroficznych zbiorników wodnych. Ponadto do walorów przyrodniczych nale Ŝy: podgórski charakter rzek przymorskich, jedna z wi ększych koncentracji źródlisk na Pomorzu, kompleksy le śne w Pra- dolinie Pomorskiej oraz lasy ł ęgowe o podgórskim charakterze. S ą to równie Ŝ bardzo wa Ŝne siedliska dla fauny: wydry, ryb (w tym łososiowatych), kumaka nizinnego i traszki grzebie- niastej. Wyst ępuj ą tu cenne biotopy ptaków drapie Ŝnych oraz zwi ązanych z obszarami wod- no-błotnymi.

Tabela 7 Wykaz obszarów chronionych Europejskiej sieci Ekologicznej Natura 2000 Poło Ŝenie centralnego punk- Poło Ŝenie administracyjne obszaru Typ Kod Nazwa obszaru tu obszaru Powierzchnia w obr ębie arkusza Lp. obszaru obszaru (symbol oznaczenia na mapie) Długo ść Szeroko ść obszaru Kod Województwo Powiat Gmina geogr. geogr. NUTS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 bytowski Kołczygłowy 1 F PLB220002 Dolina Słupi (P) E 17°13’46” N 54°17’56” 37 471,84 ha PL0B1 pomorskie Kobylnica słupski Dębnica Kaszubska PL0B1 2 B PLH220038 Dolina Wieprzy i Studnicy (S) E 16°53’30” N 54°12’02” 14 349,03 ha pomorskie bytowski Trzebielino PL0G2 Rubryka 2: B – specjalny obszar ochrony bez Ŝadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000, F – obszar specjalnej ochrony, całkowicie zawieraj ący w sobie specjalny obszar ochrony Rubryka 4: S – specjalny obszar ochrony siedlisk, P – obszar specjalnej ochrony ptaków

36 36

XII. Zabytki kultury

Na obszarze arkusza Kołczygłowy istnieje kilkadziesi ąt stanowisk archeologicznych z okresu: neolitu, kultury wielbarskiej, pomorskiej, łu Ŝyckiej, wpływów rzymskich, wczesne- go średniowiecza i średniowiecza. W ramach Archeologicznego Zdj ęcia Polski (AZP, 2002) dokonano szczegółowej inwentaryzacji i rejestracji znanych i przypuszczalnych stanowisk archeologicznych na omawianym obszarze. Na mapie zaznaczono tylko te, które maj ą du Ŝą warto ść poznawcz ą, lub te Ŝ wymagaj ą dalszego udokumentowania. S ą to głównie cmentarzy- ska kurhanowe kultury łu Ŝyckiej oraz osady i obozowiska neolityczne. Na arkuszu Kołczygłowy zachowały si ę do ść liczne obiekty zabytkowe. W rejestrze za- bytków znajduj ą si ę: zespół dworsko-parkowy w Barnowie o zało Ŝeniach XVIII-wiecznych, kościół parafialny pw. Chrystusa Króla z 1823 roku wraz z przyko ścielnym cmentarzem w Kołczygłowach, barokowy ko ściół w Trzebielinie wybudowany w latach 1688–91, ryglowy ko ściół pw. Naj świ ętszego Zbawiciela w Cetyniu, ko ściół z głazów narzutowych pw. Naro- dzenia NMP w Objezierzu z 1858 r., pałac w Poborowie z 2 połowy XVIII wieku i pałac w Trzebielinie z pocz ątków XIX wieku. Ko ściół w Kołczygłowach był w 1847 roku świad- kiem ślubu pó źniejszego kanclerza Rzeszy Niemieckiej Otto von Bismarcka z dziedziczk ą posiadło ści w Barnowcu Johanny von Puttkamer. W wi ększo ści miejscowo ści na terenie arkusza istniały przed wojn ą zało Ŝenia pałacowo- lub dworsko-parkowe. Rezydencjom towa- rzyszyły zało Ŝenia folwarczne. Pofolwarczne podwórza gospodarcze, zabudowane du Ŝymi, pochodz ącymi z 2 połowy XIX wieku i pocz ątków XX stulecia budynkami gospodarczymi, zachowały si ę w kilku miejscowo ściach: Cetyniu, Gumie ńcu, Kołczygłówkach, Objezierzu, Poborowie, Starkówku, Suchorzu, Trzebielinie i Zielinie. W Trzebielinie znajduje si ę zabyt- kowy młyn wodny.

XIII. Podsumowanie

Obszar arkusza Kołczygłowy jest regionem rolniczo-le śnym. Najwi ększą miejscowości ą są Kołczygłowy. Na obszarze arkusza udokumentowano 3 zło Ŝa surowców okruchowych i jedno zło Ŝe kredy jeziornej, której towarzysz ą torfy. Obecnie, na podstawie koncesji eksploatowane jest zło Ŝe piasków i Ŝwirów „Gumieniec”. Zaniechana została eksploatacja zło Ŝa kredy jeziornej „Trzebielino”. Zło Ŝe „Łubno A” zostało wyeksploatowane i obecnie jest w trakcie rekultywacji, a zło Ŝe Ŝwirów „Łubno B,C,D” nie zostało zagospodarowane. Obszar arkusza ma ograni-

czone perspektywy surowcowe. Wyznaczono 3 obszary perspektywiczne piasków i 2 obszary perspektywiczne kredy jeziornej. Na obszarze arkusza Kołczygłowy wyst ępuj ą dwa pi ętra wodono śne czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe. Pi ętro czwartorz ędowe charakteryzuje si ę ci ągłym rozprzestrzenieniem i ma podstawowe znaczenie w zaopatrzeniu ludno ści w wod ę. Pi ętro trzeciorz ędowe ma znaczenie lokalne. Studnie ujmuj ące wody trzeciorz ędowe charakteryzuj ą si ę niewielk ą wydajno ści ą. Chemizm wód czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych jest mało zró Ŝnicowany. S ą to wody dobrej jako ści. W granicach arkusza znajduje si ę niewielki fragment udokumentowanego czwartorz ędowego zbiornika GZWP nr 117 – Zbiornik Bytów. Na obszarze arkusza dominuje krajobraz naturalny. Lasy zajmuj ą ponad 50% powierzchni obszaru arkusza. Północna i północno-wschodnia cz ęść arkusza znajduje si ę w ob- rębie Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Jest to równocze śnie obszar specjalnej ochrony ptaków PLB220002 Dolina Słupi. Południowo-zachodni fragment obszaru arkusza, obejmu- jący dolin ę rzeki Pokrzywnej, obj ęty jest ochron ą jako specjalny obszar ochrony siedlisk PLH220038 Dolina Wieprzy i Studnicy. Oba obszary włączone s ą do Europejskiej Sieci Eko- logicznej „Natura 2000”. W granicach arkusza Kołczygłowy wyznaczono obszary predysponowane do lokalizowania jedynie składowisk odpadów oboj ętnych. Rejony umo Ŝliwiaj ące składowanie tego typu odpadów zlokalizowane s ą na obszarach wysoczyzny morenowej w zachodniej i południowo– wschodniej cz ęś ci obszaru arkusza. Najlepsze naturalne warunki dla składowania odpadów oboj ętnych wyst ępuj ą w okolicach Bronowa i Poborowa, gdzie sp ąg kompleksu glin zwałowych (ró Ŝnowiekowych), pod ścielo- nych nieprzepuszczalnymi osadami zastoiskowymi, wyst ępuje na gł ęboko ści przekraczaj ącej 40 m. Równie korzystne warunki wyst ępuj ą w rejonie miejscowo ści Kołczygłówki, gdzie piaszczyste gliny zwałowe zlodowacenia wisły le Ŝą bezpo średnio na mocniej skonsolidowanych osadach starszych cykli glacjalnych (których sp ąg zalega miejscami na gł ęboko ści 69 m), stanowi ących istotne wzmocnienie przypowierzchniowej bariery izolacyjnej. Stopie ń zagro Ŝenia uŜytkowego poziomu wodono śnego okre ślono w tych rejonach jako niski i bardzo niski. Na cz ęś ci obszaru predysponowanego do lokalizacji składowisk odpadów wyst ępuj ą ograniczenia warunkowe, z uwagi na poło Ŝenie w granicach parku krajobrazowego i jego otuliny lub w bliskim s ąsiedztwie zabudowy miejscowo ści gminnej. Urozmaicony, naturalny krajobraz z du Ŝą ilo ści ą lasów stwarza szans ę rozwoju turysty- ki, co jednak wymaga rozbudowy odpowiedniej bazy. Podstawowym środkiem utrzymania ludno ści pozostaje rolnictwo i praca zwi ązana z gospodark ą le śną.

XIV. Literatura

AZP – ARCHEOLOGICZNE ZDJ ĘCIE POLSKI w skali 1:25 000, 2002 – Archiwum Woje- wódzkiego Oddziału Słu Ŝby Ochrony Zabytków, Delegatura w Koszalinie i Słupsku. BER A., 2006 – Mapa glacitektoniczna Polski 1:1 000 000. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. BINIAK G., CHUDY K., MARSZAŁEK H., W ĄSIK M., 2002 – Dokumentacja hydrogeologiczna zbiornika wód podziemnych Bytów (GZWP 117). ARCADIS Ekokonrem, Wrocław. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. GIENTKA M., MALON A., DYL ĄG J., 2008 – Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.XII.2007 r. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. GRABOWSKI D. (red.), JURYS L., NEUMANN M., WO ŹNIAK T., 2007 – System Osłony Przeciwosuwiskowej Etap I: Mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych w województwie pomorskim. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. HELIASZ Z., 2003 – Mapa geologiczno–gospodarcza Polski w skali 1:50 000, arkuszu Koł- czygłowy (49). Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. HERMAN J., 1981a – Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego „Łubno – pole A” dla potrzeb budownictwa drogowego. Przedsi ębiorstwo Górniczo–Geologiczne Przemy- słu Materiałów Budowlanych GEOBUD, Racławicka 2/4. Wrocław. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. HERMAN J., 1981b – Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego „Łubno” – pola B,C,D dla potrzeb budownictwa drogowego. Przedsi ębiorstwo Górniczo–Geologiczne Przemysłu Materiałów Budowlanych GEOBUD, Racławicka 2/4, Wrocław. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php – Europejska Sie ć Ekologiczna „Natura 2000”. HUTNIK R., 1975 – Sprawozdanie ze zwiadu geologicznego za zło Ŝami kruszywa naturalnego w rej. Miastka, woj. słupskie i koszali ńskie. Przedsi ębiorstwo Geologiczne. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. INSTRUKCJA opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000, 2005 – Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. JURYS L., 1979 – Sprawozdanie z bada ń geologiczno-poszukiwawczych złó Ŝ kruszywa naturalnego „Bytów I” w 26 rejonach byłego powiatu bytowskiego, województwo słup-

skie. Kombinat Geologiczny „Północ”, Warszawa. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. KLECZKOWSKI A. S. (red.), 1990 – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony 1:500 000. Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków. KONDRACKI J., 2002 – Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. LIRO A. (red.), 1998 – Strategia wdra Ŝania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Wyd. Fundacja IUCN Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. MARKS L., BER A., GOGOŁEK W., PIOTROWSKA K. (red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. MEDY ŃSKA K., 1990 – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa kredy jeziornej i gytii wapiennej

„Trzebielino” w kat. C 1 z jako ści ą kopaliny w kat. B. Biuro Studiów i Bada ń Geolo- gicznych Spółdzielnia Pracy, ul. Zamenhofa 14, Gda ńsk. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. MOCZULSKA G., J ĘDRZEJEWSKA W., 1985 – Sprawozdanie z bada ń geologicznych po- szukiwania złó Ŝ kruszywa naturalnego w N cz ęś ci województwa słupskiego. Przed- si ębiorstwo Geologiczne w Warszawie, Oddział Gda ńsk. Archiwum PUM O/Słupsk. MOCZULSKA G., WYTYK A., 1989 – Sprawozdanie ze zwiadu generalnego nr 2 z poszu- kiwania złó Ŝ kredy jeziornej w środkowej cz ęś ci województwa słupskiego. Przedsi ę- biorstwo Geologiczne w Warszawie, Oddział Gda ńsk. Archiwum PUM O/Słupsk. MOJSKI J.E., PAZDRO Z., SYLWESTRZAK J., 1978 – Objaśnienia do mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000, arkusz Słupsk (6). Wyd. Geol., Warszawa. MOJSKI J.E., SYLWESTRZAK J., 1978 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, arkusz Słupsk. Mapa podstawowa w skali 1:50 000, arkusz Kołczygłowy. Wyd. Geol., Warszawa. NAPIÓRKOWSKI L., 2008 – Dodatek nr 1 do karty rejestracyjnej zło Ŝa kruszywa naturalnego „Łubno – pole A”. Przedsi ębiorstwo Obsługi Kopal ń Surowców Mineralnych, ul. E. Zuma 3/8, Bydgoszcz. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. NOWAK-SIWEK A., 1978 – Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego „Gumieniec”. Kombinat Geologiczny „Południe” w Katowicach, Zakład Bada ń Geologicznych w Krakowie. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa.

NOWAK-SIWEK A., 1979 – Sprawozdanie ze zwiadu geologicznego za zło Ŝami kruszywa naturalnego w rejonie Miastka. Kombinat Geologiczny Południe, Kraków. Archi- wum PUM O/Słupsk. OSTRZY śEK W., DEMBEK K., 1996 – Zlokalizowanie i charakterystyka złó Ŝ torfowych w Polsce, spełniaj ących kryteria potencjalnej bazy surowcowej z ustaleniem i uwzgl ędnieniem wymogów zwi ązanych z ochron ą i kształtowaniem środowiska. IMiUZ, Falenty. PACZY ŃSKI B. (red.), 1993 – Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000, cz ęść I. Systemy zwykłych wód podziemnych. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. PACZY ŃSKI B. (red.), 1995 – Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000, cz ęść II. Zasoby, jako ść , ochrona zwykłych wód podziemnych. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. PETELSKI K., JĘDRZEJEWSKA W., 1986 – Sprawozdanie z poszukiwa ń kredy jeziornej w rejonie Osówka, gm. Trzebielino, woj. słupskie. Przedsi ębiorstwo Geologiczne w Warszawie. Zakład Gda ńsk. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. PRUSSAK W., 2002 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Kołczygłowy (49). Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. RAPORT o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2006 roku, 2007 – Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gda ńsk. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Dziennik Ustaw nr 165, poz. 1359 z dnia 4 pa ździernika 2002 r. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegóło- wych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. Dziennik Ustaw nr 61, poz. 549 z dnia 10 kwietnia 2003 r. SAMSEL R., 1975 – Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego „Barnowiec III”. Kosza- li ńskie Przedsi ębiorstwo Hodowli Zwierz ąt Zarodowych – Pracownia Projektowo- Technologiczna, Koszalin. SOKOŁOWSKA H., 1973 – Sprawozdanie z prac zwiadowczych za kred ą jeziorn ą w rejonie powiatu Miastko. Przedsi ębiorstwo Geologiczne, Kraków. STACHÝ J., 1987 – Atlas hydrologiczny Polski. Wydaw. Geol., Warszawa. STARKEL L. (red.), 1991 – Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1993 – Mapy radioekologiczne Polski. Cz ęść I. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa.

STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1994 – Mapy radioekologiczne Polski. Cz ęść II. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. USTAWA o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity). Dziennik Ustaw nr 39, poz. 251 z dnia 5 marca 2007 r. WYTYCZNE dokumentowania złó Ŝ kopalin, 1999 – MO ŚZNiL, Warszawa.