En Beleidsadvieskaart Voor De Gemeente Sittard- Geleen Deelrapport II: Landschap En Archeologie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
RAAP-RAPPORT 2144 Een archeologische verwach- tings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Sittard- Geleen Deelrapport II: Landschap en archeologie dr. M. Verhoeven & ir. G.R. Ellenkamp RAAP Archeologisch Adviesbureau BV, 2010 Dit project is tot stand gekomen met subsidie van de Provincie Limburg Colofon Opdrachtgever: gemeente Sittard-Geleen Titel: Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Sittard- Geleen; deelrapport II: landschap en archeologie Status: eindversie Datum: 9 augustus 2010 Auteurs: dr. M. Verhoeven & ir. G.R. Ellenkamp Projectcode: SIAD Bestandsnaam: RA2144_SIAD_deel_II.indd Projectleider: dr. M. Verhoeven Projectmedewerkers: drs. J. Coolen, J. Hansen, drs. M.A.H. Lipsch, ing. B.J. Moonen & drs. J. A.M. Roymans Wetenschappelijke begeleiding: drs. J. A.M. Roymans ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer/CIS-code: niet van toepassing Autorisatie: drs. W. De Baere ISSN: 0925-6229 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b telefoon: 0294-491500 1382 LV Weesp telefax: 0294-491519 Postbus 5069 E-mail: [email protected] 1380 GB Weesp © RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2010 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. RAAP-RAPPORT 2144 Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Sittard-Geleen Deelrapport II: landschap en archeologie Inhoud 1 Inleiding ............................................................................................................................................ 7 1.1 Kader ............................................................................................................................................... 7 1.2 Doelstelling ...................................................................................................................................... 7 1.3 Onderzoeksopzet ............................................................................................................................. 7 1.4 Dankwoord ....................................................................................................................................... 8 2 Gebiedsbeschrijving .................................................................................................................... 9 2.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 9 2.2 Fysiografie ..................................................................................................................................... 10 3 Geschiedenis van landschap en mens ............................................................................... 23 3.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 23 3.2 Prehistorie ...................................................................................................................................... 23 3.3 Historie ........................................................................................................................................... 34 3.4 De historische kernen ..................................................................................................................... 42 3.5 Historische geografie ...................................................................................................................... 50 3.6 Toponiemen .................................................................................................................................... 60 4 Archeologische vindplaatsen ................................................................................................. 63 4.1 Het bodemarchief ........................................................................................................................... 63 4.2 Verwerking van vindplaatsgegevens ................................................................................................ 65 4.3 Ontgrondingen ................................................................................................................................ 69 5 Het archeologische verwachtingsmodel ............................................................................. 71 5.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 71 5.2 Archeologische verwachting in droge landschappen ........................................................................ 72 5.3 Archeologische verwachting in natte landschappen ......................................................................... 89 5.5 Het totale verwachtingsmodel ......................................................................................................... 96 5.6 Beperkingen van de verwachtingsmodellen ..................................................................................... 96 Literatuur .............................................................................................................................................. 99 Gebruikte afkortingen ................................................................................................................... 103 Verklarende woordenlijst ............................................................................................................. 104 Overzicht van figuren, tabellen en (lossekaart-)bijlagen ................................................ 109 5 RAAP-RAPPORT 2144 Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Sittard-Geleen Deelrapport II: landschap en archeologie Bijlage 1: Verklarende woordenlijst van ter men in het kader van archeo- logisch werk en -beleid (op basis van KNA versie 3.1) .................................................... 113 Bijlage 2: Catalogus van archeologisch onderzoek in de gemeente Sittard-Geleen 115 Bijlage 3: Nuttige adressen en websites ................................................................................ 121 Bijlage 4: Catalogus ....................................................................................................................... 126 6 RAAP-RAPPORT 2144 Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Sittard-Geleen Deelrapport II: landschap en archeologie 1 Inleiding 1.1 Kader In opdracht van de gemeente Sittard-Geleen en gesubsidieerd door de Provincie Limburg heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in 2009 een archeologische verwachtings- en beleidsadvies- kaart vervaardigd voor het grondgebied van deze gemeente. Deze kaart is een ‘update’ van de in 2004 door RAAP vervaardigde kaart (Van Waveren, 2004), waarin op basis van een verbeterd verwachtingsmodel nieuwe beleidsuitgangspunten zijn geformuleerd. 1.2 Doelstelling Het doel van het onderzoek is om ten behoeve van toekomstige planvorming en planuitvoering inzicht te verschaffen in de aanwezigheid en het karakter van de archeologische resten binnen het grondgebied van de gemeente. Gekozen is voor een gebiedsgerichte benadering, waarbij wordt geïnformeerd over verwachtingen met betrekking tot de archeologische karakteristieken van het gehele onderzoeksgebied. Het dient te worden benadrukt dat een overzicht van de archeologie en de archeologische vind- plaatsen in de gemeente een middel is om de verwachtingskaart te vervaardigen, niet het doel . De tijd en middelen beschikbaar voor onderhavig onderzoek laten geen allesomvattende en zeer gede- tailleerde analyse van de bewoningsgeschiedenis van het grote onderzoeksgebied (ca. 8060 ha) toe. Een dergelijke encyclopedische studie zou jaren kunnen vergen. De archeolo gische vindplaatsge- gevens zijn vooral gebaseerd op het nationale archeologische informatie systeem ARCHIS, waarin in principe alle bekende vindplaatsen aanwezig zouden moeten zijn. Er is daarnaast bijzondere moeite gedaan om de ARCHIS-gegevens aan te vullen met vindplaatsen die (nog) niet zijn aangemeld, met name door verwerking van archiefgegevens uit museum Het Domein te Sittard alsmede van vind- plaatsen van amateur-archeologen. 1.3 Onderzoeksopzet Voor het opstellen van de archeologische beleidsatlas heeft in eerste instantie een inventarisatie plaatsgevonden van archeologische vindplaatsen alsmede van geologische, geomorfologische, bodemkundige en hydrologische gegevens van het grondgebied. Tevens zijn reeds uitgevoerde archeologische onderzoeken geïnventariseerd en heeft een literatuuronderzoek plaatsgevonden. Op basis van de genoemde inventarisaties is een archeologisch en statistisch onderbouwd gecom- bineerd verwachtingsmodel opgesteld. Het totale model bestaat uit een locatiekeuzemodel voor: 1. droge landschappen; 2. natte landschappen. 7 RAAP-RAPPORT 2144 Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeente Sittard-Geleen Deelrapport II: landschap en archeologie Daarnaast wordt onderscheid gemaakt tussen: 1. jager-verzamelaars (Paleolithicum-Mesolithicum); 2. landbouwers (Neolithicum-Nieuwe tijd). Op basis van het locatiekeuzemodel wordt een verwachting uitgesproken over de ligging van vind- plaatsen (met name nederzettingen). Het locatiekeuzemodel is gebaseerd op een gedetailleerde analyse van de ligging van de vindplaatsen in het onderzoeksgebied, waarbij met name is uitge- gaan van de relatie tussen de geomorfologische en bodemkundige