Jezioro Nidajno Koło Czaszkowa Na Mazurach: Niezwykłe Miejsce Kultu Z Okresu Późnej Starożytności
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: Tomasz Nowakiewicz,a unique sacrificial Aleksandra site from LateRzeszotarska-Nowakiewicz Antiquity Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: a unique sacrificial site from Late Antiquity ©: Autorzy oraz / ©: Authors and: Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Publikacja wydana ze środków Polskiej Akademii Nauk, Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk TOMASZ NOWAKIEWICZ Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz ALEKSANDRA RZESZOTARSKA-NOWAKIEWICZ Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: a unique sacrificial site from Late Antiquity ©: Autorzy oraz / ©: Authors and: warszawa 2012 Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk TOMASZ NOWAKIEWICZ Tomasz Nowakiewicz,ALEKSANDRA RZESZOTARSKA-NOWAKIEWICZ Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsceJezioro kultu z Nidajnookresu późnej starożytności Lakekoło Nidajno Czaszkowa near Czaszkowo na Mazurach: in Masuria: niezwykłea unique miejsce sacrificial kultu z okresu site from późnej Late starożytności Antiquity ©: AutorzyLake oraz Nidajno / ©: Authors and: near Czaszkowo in Masuria: a unique sacrificial site from Late Antiquity warszawa 2012 Redakcja / Editor: Tomasz Nowakiewicz Korekta i redakcja techniczna / Revision and technical editing: Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz Tłumaczenie / Translation: Anna Kinecka Opracowanie graficzne, skład i przygotowanie do druku / Layout, DTP and cover design: Tomasz Ciciński Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz © Copyright Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk 2012 Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego 2012 Instytut ArcheologiiJezioro i Etnologii Nidajno Polskiej Akademii koło Nauk 2012Czaszkowa na Mazurach: Autorzyniezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: a unique sacrificial site from Late Antiquity Publikacja niniejsza jest elementem towarzyszącym międzynarodowej konferencji naukowej pt. Sacrificial Lake in Czaszkowo©: (Masuria). Autorzy Traces of Unknownoraz Cults/ ©: and InterregionalAuthors Contacts and: of Balts in Late Antiquity zorganizowanej w Mrągowie w dniach 10–13 VI 2012 r. dzięki wsparciu finansowemu Powiatu Mrągowskiego, Gminy Piecki i Gminy Miasto Mrągowo ISBN 978-83-89499-92-9 Druk i oprawa / Print and binding: Drukarnia Klimiuk. Zakład Poligraficzno-Introligatorski, ul. Zwierzyniecka 8A, 00-719 Warszawa Spis treści Table of contents Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz Wstęp / Introduction ............................................................................................ 7 StanowiskoJezioro / The Nidajno site ............................................................... koło Czaszkowa na ..........................Mazurach:33 niezwykłeMateriał / The miejsce material ............................................................... kultu z okresu późnej starożytności....................... 53 Aneks / Annex .................................................................................................... 82 Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: Analiza znalezisk / Analysis of finds ................................................................ 91 a unique sacrificial site from Late Antiquity Interpretacje / Interpretation .......................................................................... 127 Wnioski / Conclusions©: Autorzy ............................................................... oraz / ©: Authors and:..................... 135 Bibliografia / Bibliography ............................................................................. 139 5 Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: a unique sacrificial site from Late Antiquity ©: Autorzy oraz / ©: Authors and: fot. / photo: T. Nowakiewicz 6 Wstęp Introduction Tomasz Nowakiewicz, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz r WprowadzenieJezioro Nidajno koło Czaszkowar Preface na Mazurach: Publikacja niniejsza jest pozycją nietypową, ponieważ opi- The present publication is unusual because it describes suje stanowiskoniezwykłe w Czaszkowie miejscew momencie, w którymkultu do- z okresuthe site at późnejCzaszkowo at starożytnościa time when plans to bring it piero nakreślone zostały plany prowadzenia w tym miejscu under a long-term archaeological study have only been długoletnich badań archeologicznych. Ich zakres, zarówno outlined. The research, both in terms of the area covered przestrzenny jak i problemowyLake będzie Nidajno się stale zwiększał, near Czaszkowoand subject matter addressed,in Masuria: will continue to increase co w praktyce oznacza,a że uniquepo każdym sezonie sacrificial wykopalisko- siteand thisfrom in practice Late means thatAntiquity each new excavation sea- wym należy spodziewać się znacznego przyrostu nowych son may be expected to bring a substantial increment of i istotnych danych. Jakkolwiek jest to sytuacja pożądana, to new and significant data. Although a desirable situation jednak oznacza ona także, że od©: pełnego Autorzy opracowania naoraz- /in ©:itself, thisAuthors means also that and: we cannot hope to see a more ukowego tego stanowiska dzielą nas całe lata. complete scientific analysis of the site in the near future. Dotychczas uzyskane wyniki są rezultatem podjętych The findings we already have are the result of recon- zaledwie przed dwoma laty prac rozpoznawczo-sondażo- naissance-test trenching work undertaken just two years wych. Wprawdzie zawarty w nich potencjał wiedzy jest ago. While the potential offered by this input to our ogromny, ale w tej chwili w większym stopniu przyczynia understanding of the past is substantial at the moment się on do formułowania kolejnych pytań, niż do udziela- its main impact has been to generate one question after nia na nie odpowiedzi. W rozległym katalogu tych pytań another rather than to supply more reliable answers. On mieszczą się nawet tak podstawowe kwestie, jak wielkość an extensive list of queries we have even the most basic stanowiska czy chronologiczne ramy jego funkcjonowania. matters, like the sheer size of the site or its time-span. Co więcej, nieomal każda próba analitycznego opracowa- Moreover, with almost every new attempt at analytical nia pozyskanych już danych, z reguły prowadzi do sfor- description of data already at hand, we tend to arrive at mułowania nowych problemów badawczych. Niezależnie formulating new research questions. Irrespective of this od tego progresywnego elementu pracy nad materiałem, progressive element of the work on the archaeological nie zostały jeszcze ukończone liczne, zaplanowane wcze- material we still need to complete several previously śniej badania specjalistyczne, których przeprowadzenie jest planned specialist studies essential for making a prop- konieczne dla właściwego opracowania już pozyskanego er analysis of the series of archaeological finds already 7 zbioru zabytków. Czynnikiem decydującym jest tu liczba recovered. The decisive factor here is the number of analiz i próbek, ale także konieczna do uwzględnienia ko- analyses and samples, but also, the sequence of activities lejność podejmowanych działań. Wszystko to oznacza to że taken necessary to be taken into account. All this means skuteczne przeprowadzenie całego procesu analizy wyma- that the effective performance of the full analysis process ga czasu i trwać będzie jeszcze całe lata. needs time and will take many years to come. Publikowanie wstępnych wyników badań może wyda- It may appear in the described circumstances that wać się w tej sytuacji działaniem zaskakująco pospiesznym, publication of the early results of our research is an un- jednak decyzję taką w pełni uzasadnia naukowa wartość expectedly hasty step, but this decision is fully justified by dokonanych w Czaszkowie odkryć. Bez wątpienia wie- the scientific value of the discoveries made at Czaszkowo. dza o nich powinna zostać jak najszybciej wprowadzona There is urgent need to enter these findings into scien- do obiegu naukowego, a przekonanie, że kolejne odkrycia tific circulation as soon as possible and the conviction that mogą zweryfikować obecne ustalenia, nie powinno tego new discoveries could put our present conclusions to the działania wstrzymywać. Jasne jest także, że wobec braku test cannot keep us from taking this action. It is also clear Tomaszdanych pozwalających Nowakiewicz, obecnie na wyjaśnienie Aleksandrawielu inte- that Rzeszotarska-Nowakiewiczwith no evidence to clarify many interesting issues resujących kwestii, już samo formułowanie właściwych py- now at hand, just to formulate the right questions is an ac- tań jest działaniem cennym i pożądanym. Tworzone w ten tion both valuable and desirable. This is because research sposób postulatyJezioro badawcze wyznaczają Nidajno bowiem odpowiedkoło -Czaszkowapostulates