(Aphelenchoides Besseyi Christie) Familya: Aphelenchoididae Gen Us: Aphelenchoide5, Fischer 1894 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Hakemli Çeltik beyaz uç nematodu (Aphelenchoides besseyi] il k keZ 1915 yıl ında Kakuta tar af ından saptanmıştır (Van Nieuwenhuy zen, 1977]. Tanımlanması ise 1942'de Christie, tarafından ya pılmıştır. Franklin ve Siddiqi (1972l' ye gör e zararl ının tür si nonimi Aphelenchoides oryzae Yo koo (1948]'dir . Çeltik Beyaz Uç NematodV nun Taksonomik Sınıflandırma sı (Franklin and Siddiqi, 1972] Alem: Animali a Şube: Nemata Çeltik Beyaz Uç Nematodu Sınıf: Secern entea Takım: Aphelenchida (Aphelenchoides besseyi Christie) Familya: Aphelenchoididae Gen uS: Aphelenchoide5, Fischer 1894 1. Giriş 'Adnan TÜLEK SpecieS: Aphelenchoide5 2 Prof. Dr. Sultan COBANOGLU Bitki paraziti nematodlardan besseyi Christie 'Hakan HEKİMHAN çoğu genus ve türün çeltikte pa 2. Çeltik Beyaz Uç 1 razitik olduğu bilinmektedir. Fa-: Trakya Tarımsal Araştırma Nematodunun MorfolojiSi Enstitüsü - EDiRNE kat bunlardan sadece bazı tür 'Ankara Üniversitesi Ziraat ler verim kayıplarına sebep ol Aphelenchoides tür ler i ar asın- Fakültesi Bitki Koruma Bölümü maktadır. Nematodlar bitkide da çok yakın morfolojik benzer DIŞKAPIIANKARA mekanik zararlara ve/veya bitki likler ışık mikroskobu altında nin fizyolojik yapısında bozuk yapılan taksonomik çalışmaları luklara sebep olur ve buda zayıf zorlaştırmaktadır. A.besseyi, in bitki gelişimi ve verim kaybı ile ce iğ veya iplik şeklinde bir vü sonuçlanır. Bazı türler bütün cut yapısına sahip olup ($ekil 1) çeltik alanlarında bulunurken uzunluğu 0.44-0.84 mm ve ge bazı türlere de daha sınırlı alan nişliği 14-22 urn'dur. Boşaltıf11 larda rastlanır. Çeltikte zararlı açıklığı vücudun ön tarafında si olan türler beslenme alışkanlık nir halkasının yakınlarındadır larına göre; toprak üstü aksam Dudak bölgesi yuvarlak ve hafif da (gövde, yaprak ve çiçek salkı boğumlu olup vücuttan biraz ge· mında] ve köklerde parazit olan nistir. Stylet 10-13 im uzunluK lar olarak başlıca iki gruba ayrı tadır. Median bulb oval olup lô' lır (Biridge J. et al., 2005]. teral alan 4 çizgilidir. KuyruK 1111 -=------------------------------...r~~~;;;i:!SHiEN~Orı:SL~l '. ----- konik olup, uç kısmında 2-4 par apikal meristemde ektoparazit çimlenmeden kısa bir süre son çalı çıkıntı bulunur. Fiksasyonda olarak beslenirler. Nematod sa ra gerçekleşirse bitki boyu yarı dişi bireylerin vücudu ventral yısındaki artış kardeşlenmenin yarıya düşebil ir . olarak uzanırken, erkek birey sonuna doğru meydana gelir 4. Çeltik Beyaz Uç Nemato lerde vücudun ar ka ucu yaklaşık [Goto ve Fukatsu, 1952). Nema dunun Bitkilerde Oluşturduğu todlar çiçeklenmeden önce çi 180° kıvrılır . Simptomlar çek sal kımı kın Çeltik beyaz uç nematodu, içindeyken giriş çeltik bitkisinin toprak üstü kı yaparak yumur talıkta, erkek sımlarında zarar yapan bir ne organlarda, to matodtur. Siddiqi !1980]'ye göre, dicula [pul styletlerinin zayıf olması nede cukl'da ve em niyle kök paraziti olmaları briyoda ektopa mümkün değildir. A. besseyi razit olarak bes hassas bitkilerin sap ve yaprak lenir !Huang and larında meristem dokuda besle Huang 1972). A. nir. Zarar görmüş çeltik bitki besseyi par teno sinde kardeşlere ait yaprakların genik olarak ço uç kısmında 3-5 cm mesafede ğalabil ir . Geli şe- beyazlaşma olur [$ekil 2). Beli r $ekil 1. Çeltik Beyaz Uç Nematodu bilmesi için opti- tileri magnezyum ve çinko nok IAphelenchoides besseyi) mum sıcaklık sanl ığı ile karıştırılabili r . Daha 21- 25 °C dir . Hayat devrini 21 sonra bu bölgeler bükülüp kıvrı 3.Celtik Beyaz Uç °C'de 1Ogünde tamamlar.A bes larak salkımın yaprak kınından Nematodunun BiyolojiSi seyi bulaşık tohumlarda anhid çıkışını engeller. Enfekte olmuş Celtikte başlıca inokulum robiyotik [dormantl dönemde 2- çiçek salkımı daha kısa ve uç kaynağı tohumdur. Tohumluk 3 yıl canlı kalabilir. Bulaşık to lardaki çiçekler dumura uğra ekildiğinde nematodlar aktif ha humluk ekildikten sonra aktif mış durumdadır. Çiçekler kısır le gelir, gövdeden büyüme nok hal e gelen A besseyi canl ıl ığını 4 olabileceği gibi cılız, biçimsiz tasına doğru hareket eder ve ay koruyabilir. Eğer enfeksiyon çimlenme potansiyeli düşük Sekil 2. Çeltik bitkisinde Aphelenchoides besseyi zar arı ~--===================ııı-ı.:::::== taneler de oluşabilir. Enfekte ol 6. Mücadele Yöntemleri 6.3. KimyaSal Mücadele: To muş bitkiler geç olgunlaşır [Ta 6.1. Kültürel Önlemler: humluklara nematisid uygula mura and Kegasawa, 1956b). Uluslararası Çeltik Araştırma ması tohumdaki nematodların 5.Ekonomik Önemi, Erıstitüsü'nde [IRRl-lnternatio ölümü üzerine çok az etkili ol muştur (Hoshino ve Togashi, PopulaSyon ve Zarar Eşiği nal Rice Research lnstitute] çel tik beyaz uç nematoduna karşı 2000]. Bununla birlikte tohum A.besseyi'nin taşınmasında en karantina amacıyla tohumluklar lara benomyl uygulaması ya da büyük etken tohum olduğundan 3 saat soğuk suda ve müteaki fidelemeden 1-15 gün sonra ya geniş çapta bulaşıklık söz konu binde 52-57 0c'de sıcak suda 15 pılacak benomyl (püskürtme sudur. Ekonomik önemi ülkele dakika bekletilir. Bulaşmayı ve ilaçlama] uygulaması çeltik bit re, bölgelere ve lokasyonlara zararı azaltmak için tohum yata kil er ini A.besseyi zar ar ından göre değişebilmektedir. Bir lo ğı sulanabilir yada doğrudan su önemli derecede korumaktadır kasyonda zararın yoğunluğu ve ya ekim yapılabili r (Cr all ey, [Gergon ve Prot, 1993]. şiddetinin yıldan yıla değişkenlik 1956]. Bu koşull ar da nematod 6.4. YaSal Önlemler: Çeltik göstermesi, yapılan kültürel iş lar çeltik bitkisi çimlenmeden beyaz uç nematodu, 6968 sayılı lemlere ve ekilen yerel çeşitlere çıkış yaparak canlılığını kaybe Zir ai Mücadele ve Zir ai Kar anti göre değişiklik göstermektedir. der ler . Kored e tar lada A.besseyi na Kanunu kapsamında 17. 08- Hassas bit kil er de zar ar çoğun populasyonunu azaltmak için fa 1995 tarih ve 22377 sayılı resmi lukla ekilen tohumdaki bulaşık sulye ile münavebe yapılmakta gazetede yayımlanarak yürürl ü lık oranına ve bulaşık tohumdaki dır (Kim 1996]. et al., ğe giren iç karantinaya tabi za nematod (A.besseyi) sayısına gö rarlılar listesinde yer almakta re değişir . 6.2. Konukçu Bitki Dayanıklı lığı: A.besseyi'ye karşı dayanıklı dır . 12.11.2006 tar ih ve 26344 Fukano [1962] yapt ığı çalış lık il k defa 1949 yıl ında A.B.D'de sayıl ı resmi gazetede yayımla malarda ekonomik zarar eşiğini yapılan bir çalışmada rapor edil nan "Zirai Karantina Yönetmeli 300 canlı nematod/100 tohum miş olup çeşitl er in A.besseyi'ye ğinde Değişiklik Yapılamasına olarak beli r lemiştir . A.besseyi'ye karşı hassasiyetleri arasındaki Dair Yönetmelik" te EK -3 Bitki ilişkin verim kaybıyla ilgili bir ve Bitkisel Ürünlerin İthalatında varyasyonun farklı olduğu belir çok rapor bulunmaktadır. İstenen Özel $artlar, başlığı al lenmiştir. Bu çeşitlerden; Ar 1950'li yıll ar da A.B.D'de hassas tındaki 60. sırada yapılan degi kansas Fortuna, Nira 43, ve Blu çeşitlerde farklıyıllara ait olmak şiklik aşağıda belirtildiğ] şekil ebonnet çeltik beyaz uç nemato üzere %17.5, %4.9 ve % 6.6 ve dedir. Buna göre; Oryza satiVC1 duna karşı dayanıklı bulunmuş rim kaybı tespit edilmiştir (At (çeltik] tohumları uygun bir ne tur (Cr all ey ve Adair , 1949]. kins ve Todd, 1959]. Japorıya'da matolojik test sonucunda to %10-30 verim kaybı rapor edil- A.B.D'de dayanıklı çeşitlerin humların A.besseyi'den ar i bu rnistir (Yoshii 1951]. kull anımıyla A.besseyi önem li lunduğu, sofralık çeltiklerde; al derecede kontrol altına alınmış Geçm işte Sovyetl er Bir li - taneler in A. besseyi'den ar i bu ği'nde %80 oranında A.besseyi tır . A.besseyi'ye kar şı dayanıklıl ık lunduğu, b] A.besseyi'ye kar şı sı bulaşık tohumlar kullanıldığında genetiksel olarak Japon çeşidi cak su muamelesine ya da diger hassas çeşitlerde %54 verim Asa-Hi çeşidinden diğer çeşitle uygun bir muameleye tabi tutul kaybına sebep olmuştur [Popo re aktarılmıştır INishiza duğu Bitki Sağlık Sertifikasında va, 1984]. - wa, 1953b). beli r til meli dir . A.besseyi, Avrupa -=------------------------'~f.;,~~:~, tiliilEN~DIS~'L ---- Ve Akdeniz Bitki Koruma ması, çeltik beyaz uç nematodu Aphelenchoides besseyi in rice florets and developing grains. Bo Organizasyonu tarafından A2 na kar şı dayanıklılık çalışmaları tanical Bulletin of Academia Sinica karantina listesinde yer almak na başlanılması gerekmektedir. 13, 1-10. tadır Kim, J.I., Han, S.C. and Choi, D.R. 1996. lnvestigation of plant parasitic ne 7. Ülkemizde Çeltik Beyaz Uç Kaynaklar matodes in paddy-upland rotation. Atkins, J.G. and Todd E.H. 1959. Whi Nematodunun Yaygınlık RDA Journal of Agricultural Science, te tip disease of rice. 111.Yield test Crop protection 38, 387-391. Durumu and varietal resistance. Phytopat Mısırlıoğlu, B. 1999. Çanakkale ve hology 49, 189- 191. Ülkemizde sertifikalı tohum Balıkesir İlleri Çeltik Ekiliş Alan luk üretiminde, 1998 yılından bu Br idge, J., Plowright, R.A. and Peng larında Zararlı Olan Çeltik Beyaz O. 2005. CAB lnternational 2005. Uç Nematodu (Aphelenchoides bes Yana çeltik beyaz uç nematodu Plant Parasitic Nematodes in seyi Christie, 1942]' nun Yayılış na karşı tohumluklarda analiz Subtropical and Tropical Agr icul Alanlarının Saptanması. Ege Üni Yapılmaktadır . Yapılan bir çal ış ture, 2nd Edition [eds M. Luc, R.A. versitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sikora, J. Br idge) Bornova, İzmir . mada, Balıkesird en 326, Çanak Crall ey, E.M. and Adair , C.R. 1949. Ri kale'den ise 261 adet bit ki örn e-_ Nishizawa, T. 1953 b. Studies on the ce disease in Arkansas in 1948. varietal resistance of rice plant to ği alınmış ve zar ar lıyla bulaşık Plant Disease Reporter 33, 257-259. the