Quick viewing(Text Mode)

Lannoo's Autoboek

LANNOO’S AUTOBOEK ITALIE

LANNOO’S AUTOBOEK ITALIE Blz. 2-3: opvallend bergmas- in Toscane met de achthoeki- sief en bergbeklimmerswand ge kerk Santissima Annunziata in de Dolomiti di Sesto en de Torre di Matilde. (Sextener Dolomiten): de Tre Deze bladzijde: avondroman- Cime di Lavaredo (Drei tiek in Porto op het eiland Zinnen). Blz. 4-5: San Miniato Giglio.

DE MOOISTE REISROUTES 10 Prehistorische paalwoningen bij de Alpen 227 Rotstekeningen in 228 Route 1: Lombardije, Piemonte en Valle d’Aosta 12 Monte San Giorgio 229 Route 2: Lombardije en Emilia-Romagna 30 Sacri Monti in Piemonte en Lombardije 230 Route 3: Ligurië 52 230 Route 4: Toscane 64 Machtscentra van de Longobarden 231 Route 5: Veneto, Friuli, Trentino, Zuid-Tirol 86 Residenties van het Huis van Savoye in Route 6: De Adriatische kust 114 Turijn en omgeving 232 Route 7: Lazio, Umbrië en de Abruzzen 138 Modelwijk Crespi d’Adda 233 Route 8: Van de Tyrreense naar de Adriatische Zee 154 en de villa’s van Palladio in Veneto 234 Route 9: Campanië, Calabrië, Basilicata, Apulië 174 Oude stad van 235 Route 10: Sardinië 186 Santa Maria delle Grazie met Het laatste Route 11: Sicilië 200 avondmaal van Leonardo da Vinci in Milaan 236 Route 12: Malta 214 Venetië en zijn lagune 237 Venetiaanse verdedigingswerken uit HET UNESCO-WERELDERFGOED 226 de 15de tot 17de eeuw 237 Botanische tuin in Padua 238 ITALIË Archeologische vindplaatsen en Rhätische Bahn in het cultuurlandschap basilica van de patriarch in 239 Albula/Bernina 224 en 240 Wijngaarden in Piemonte: , en – stad van de renaissance 241 Monferrato 225 Vroegchristelijke monumenten van 242 Dolomieten 226 Kathedraal, Torre Civica, Piazza Grande van 243

6 Strade Nuove en Palazzi dei Rolli in Genua 244 Caserta en 264 Portovenere en 245 Parco Nazionale del en 265 Piazza del Duomo in Pisa 246 Castel del Monte 266 Historisch centrum van 247 Grotwoningen Sassi di 267 Villa’s en tuinen van de de’Medici in Toscane 248 Trulli van 268 Historisch centrum van San Marino en Monte Titano 249 Liparische eilanden 269 Historisch centrum van 250 Het Arabisch-Normandische en Historisch centrum van 251 de kathedralen van Cefalù en 270 Historisch centrum van 252 Etna 271 Val d’Orcia 253 Archeologische vindplaatsen in Agrigento 272 Historisch centrum van 254 Laatbarokke steden in het Val di 273 Basilica en monumenten van Sint-Franciscus 274 in 255 Syracuse en de rotsnecropolis van Pantalica 275 Etruskische dodensteden en 256 Nuraghe van Barumini 276 Oerbeukenbossen en oude beukenbossen van de Karpaten en andere regio’s in Europa 256 MALTA Historisch centrum van 257 Valetta 277 Vaticaanstad 258 Megalithische tempels van Malta 278 Villa d’Este in Tivoli 259 Hypogeum Hal Saflieni 279 Villa Adriana 260 Historisch centrum van Napels 261 REISATLAS ITALIË 280 , en 262 PLAATSNAAMREGISTER REISATLAS ITALIË 403 Amalfikust 263 REGISTER 446

7 Route 1: Lombardije, Piemonte en Valle d’Aosta Milaan, Turijn en Aosta – de centra van de drie noordwestelijke regio’s kunnen nauwelijks méér van elkaar verschillen. Het- zelfde geldt voor het landschap, dat varieert van de bijna paradijselijke tuinen aan de Noord-Italiaanse meren tot de ijzige toppen van de Monte Bianco (Mont Blanc) en Gran Paradiso. Kunst en cultuur zijn zo alomtegenwoordig en divers dat een mensenleven nauwelijks volstaat om alles te bekijken. En elk jaar zetten talloze fijnproevers koers naar het land om er met volle teugen te genieten van regionale specialiteiten als kazen, wijn, hammen en truffels.

de ‘voet van de bergen’. Dat is Reisinformatie: letterlijk op te vatten, want de Routesteekkaart Monte Rosa in het noorden en de Afstand: ongeveer 800 km Gran Paradiso in het westen vor- Benodigde tijd: 2 weken men een machtig bolwerk. Aan Traject: Milaan, Como, , die bergen dankte de streek vroe- Vercelli, Asti, Turijn, Courmayeur ger zijn belang. Om de belang- Beste reistijd: April tot oktober rijkste Alpenpassen te kunnen overzien zag Colonia Augusta Taurinorum, het huidige Turijn, onder Augustus het levenslicht. Een reis door deze drie aantrek- Zo’n tweeduizend jaar later was kelijke regio’s móét wel starten het alweer het verkeer – of beter in Milaan. Hier, halverwege tus- het megabedrijf Agnelli – dat Tu- sen de Alpen in het noorden en rijn op de kaart zette. Het auto- de Apennijnen in het zuiden, tus- één na grootste stad van Italië bassin dat gletsjers uit de ijstijd tje Cinquecento hielp zowel het sen de Po, Adda en , be- een van de chicste. hebben uitgehold, zijn er ook de merk Fiat als de stad Turijn aan vindt zich in de ware zin van het Op amper een uurtje rijden in architectonische pareltjes. Zoals wereldfaam. woord Mediolanum – de plaats noordelijke richting bereik je het de ontelbare villa’s aan het Co- Dat Turijn ooit de eerste hoofd- in het midden, zoals de Romei- Noord-Italiaanse merengebied, momeer die al sinds de Romein- stad van het koninkrijk Italië nen de plek doopten. Dankzij een landschap dat geboetseerd se tijd pronken met weelderige was en dat er een prachtige ba- de strategisch gunstige ligging is door achttien grotere en ruim tuinen. rokstad te ontdekken viel, raak- ontwikkelde de stad zich tot een duizend kleinere bergmeren en Piemonte is een van de rijkste te door al die auto’s wat op de handelscentrum met een eeu- -meertjes. Maar behalve de land- regio’s van het land en ontleent achtergrond. Kunst- en cultuur- wenoude traditie. Nu is deze op schappelijke schoonheid van een zijn naam aan zijn ligging aan liefhebbers zullen in Turijn echter

12 Boven: de kathedraal van Milaan is een van de grootste goti- sche kerken ter wereld. De bouw ervan nam bijna 500 jaar in beslag en werd pas in 1858 voltooid.

Links: de Borromeïsche eilanden (Isole Borromee) zijn een groep van vier eilandjes in het Lago Maggiore die lange tijd eigendom waren van de familie Borromeo. Op de foto Isola Bella. aan hun trekken komen. Ook fijn- over de hooggebergtevallei, die proevers worden er in de watten er op het eerste gezicht niet eens gelegd. In de herfst kunnen ze alpien uitziet. in Monferrato of Roero genieten En wederom vanwege de stra- van de Barbera of Nebbiolo of op tegische ligging bouwden de de truffelmarkt van Alba de beste Romeinen in de tijd van Cae- exemplaren wegkapen. sar Augusta Praetoria, die werd Aosta is de op een na kleinste re- ingericht als het ‘Rome van de gio van Italië, waar de inwoners Alpen’. Romeinse bouwwerken een soort Provençaals gekleurd en middeleeuwse burchten zijn Frans praten. De streek bestaat in het Aostadal wijdverbreid. uit één hoofd- en dertien zijda- Wie de bergen beklimt (of met len, die als een vertakte boom de kabelbaan naar boven gaat), tussen Zwitserland in het noor- wordt beloond met een grandi- den en Piemonte in het zuiden in- oos panorama dat je nergens an- geklemd liggen. Het 100 km lan- ders in Italië vindt. ge en 3300 km2 grote dal eindigt in Entrèves, net onder de zuidelij- ke uitlopers van de Mont Blanc. Vanaf daar loopt de Mont Blanc- Links: de alpensteenbok is tunnel naar Frankrijk. De Matter- het symbool van het Parco Na- horn (Monte Cervino) en de Mon- zionale Gran Paradiso. Rechts: te Rosa in het noorden, de Mont artistieke fresco’s tooien het Blanc in het westen en de Gran interieur van het Castello Paradiso in het zuiden waken della Manta.

13 Route 1:

Een van de opvallendste gebouwen in Milaan: de opera Teatro alle Scala – buitenaan- zicht en de prachtige zaal

Van de kunstschatten in de Lombardische metropool Milaan oostelijke arm van het Lago di in fraaie tuinen, feeërieke trap- leidt de tocht naar de landschappelijke hoogtepunten bij de Como. Lecco was de thuishaven penpaadjes slingeren zich door Noord-Italiaanse meren, om vervolgens af te buigen naar het van Alessandro Manzoni, die er parken en leiden naar romanti- zuiden en eer te betonen aan het bekoorlijke Piemonte en de in 1828 De verloofden schreef en sche uitkijkpunten. De moeite ruige schoonheid van Turijn. Afsluiter vormen de ijswanden zo zichzelf en het meer onsterfe- waard is de boottocht naar het van de Monte Bianco (Mont Blanc). lijk maakte. Vandaag troont de in tegenovergelegen Varenna op brons gegoten dichter majestu- de oostelijke oever. Het vakan- 1 Milaan (Milano) tabernakel van het altaar wordt eus op een hoge sokkel midden tieplaatsje met zijn schilderach- Zie blz. 16/17. de IJzeren Kroon van de Longo- op de Piaz za Manzoni. Andere tige middeleeuwse steegjes be- barden be waard, waarmee on- bezienswaardigheden zijn de Vil- zit met de Villa Monastero een 2 Monza Het stadje is intus- der ande ren Karel de Grote, Ka- la Manzoni in Caleotto, het Pa- architectonisch pareltje vlak aan sen zowat uitgegroeid tot een rel V en Napoleon tot koning lazzo Belgioso (18de eeuw) en de het meer. Tegenover Bellagio voorstad van Milaan. Ooit was werden gekroond. Aartshertog Torre Viscontea, een onderdeel ligt op de westelijke oever bij dit de zomerresidentie van de Ferdi nand van Oostenrijk liet van de historische stadsmuren. Ossuccio de Sacro Monte della Longobardische koningin Theo- het classicistische villa-ensem- Op de westelijke oever (S583) Beata Vergine del Soccorso. dolinda (570/75-627) en in 918 ble Villa Reale optrekken, dat zet je koers naar Bellagio, waar Vanaf Bellagio ga je op de oos- was het zelfs een keizerlijke re- in 1806 een groot park kreeg. het Comomeer zich splitst in telijke oever van het Comomeer sidentie. Theodolinda liet tij- Toch zal de naam Monza voor- twee armen. zuidwaarts richting Como. dens haar bewind de duomo al autosportfans bekend in de in het centrum bouwen. De ka- oren klinken: in het Parco di 4 Bellagio Zelfs Plinius de 5 Como De Romeinen sticht- thedraal werd aan het einde van Monza bevindt zich de bijna Jongere roemde het mooiste ten de stad aan de zuidwestpunt de 14de eeuw vergroot tot zijn 6 km lange Autodromo Nazio- dorp aan het Comomeer en liet van het Comomeer om strategi- huidige proporties, en pas aan nale Monza, een van de snelste er een villa bouwen. Vergili- sche redenen in 196 v. Chr als het einde van de 19de eeuw wa- formule 1-racebanen ter wereld. us stak de loftrompet over de Comum. Aan de 12de-eeuwse ren de werken voltooid. Hoogte- schoonheid van het landschap muur rondom de historische stad punt is de kapel van Theodolin- 3 Lecco Stadje aan de zuid- en Leonardo da Vinci kwam er is nog goed de oorspronkelijke da met fresco’s uit 1444. In het punt van het Lago di Lecco, de tekenen. Prachtige villa’s prijken rechthoekige vorm van het oude

14 Toverachtige ligging: het oude Grand Hotel Villa Serbelloni in Bellagio aan het Comomeer, waar al veel beroemdheden verbleven

Het laatste avond- maal van Leonardo

De kerk Santa Maria delle Gra- zie, een stichting van de graaf Gaspare da Vimercate, ont- stond tussen 1463 en 1490 als een dominicaanse klooster- kerk. In het voormalige refec- torium schilderde Leonardo da Vinci in opdracht van Ludovico il Moro tussen 1495 en 1497 zijn wereldberoemde, 9 m bre- de en 4,5 m hoge schilderij Het laatste avondmaal. Het legt het ogenblik vast waarop Jezus de profetische woorden sprak: ‘Een van jullie zal me verraden.’ Leonardo da Vinci is er voortref- felijk in geslaagd de dramati- sche reactie op die mededeling op het gezicht van elk van Je- zus’ volgelingen anders weer te geven. Daarmee schilderde hij een baanbrekend werk. Het klooster zelf werd in 1943 door

Romeinse kamp te herkennen. Ten noorden van Riva steek je Lorenzo is van oorsprong 9de- Ook in de middeleeuwen profi- bij Bissone het Meer van Lu gano eeuws, heeft romaanse resten, teerde Como van zijn ligging als over en bereik je voorbij Caro- werd in de 14de eeuw vergroot toegangspoort naar Lombardije. na het schiereiland Ceres io. In en kreeg aan het einde van de Echt grote rijkdom bracht de zij- het dorp op de westelijke oever 17de eeuw zijn huidige vorm. Het laatste avondmaal van deverwerking. staat de parochiekerk San Gior- Indruk wekkend zijn de gevel in da Vinci Pronkstuk van de stad is de Piaz- gio, een renaissancegebouw uit Lombardische renaissancestijl en za Cavour aan de oever van het de 16de eeuw. De fresco’s op de de fresco’s binnenin. een bom vernield, maar als bij meer. Vanaf daar leidt de Via koorwanden da teren van 1584, Een weg parallel aan de A2 loopt wonder was de met zandzak- Plinio naar de duomo (begin in de zuidelijke zijbeuk is een over de Passo Monte Ce neri (stij- ken beschermde muur met Het bouwwerken 1396, voltooiing gotisch drieluik te bewonde- gingspercentage 10%) richting laatste avondmaal ongeha- 18de eeuw). De broers Rodari ren. Fraai is de botanische tuin Bellinzona. In het dal bij San vend. Behalve de bom diende gaven de indrukwekkende ge- San Grato. De ligging op bijna Antonio buigt een weg af naar het meesterwerk tal van ande- vel in 1487 vorm. De volgende 700 m garandeert bovendien Locarno. re gevaren te trotseren. Anders halte is het dorpje Riva San Vi- een prachtig panoramisch uit- dan de gebruikelijke techniek tale in Ticino, enkele kilometers zicht op het Meer van Lugano op een grondlaag van kalk en verder aan het zuid einde van het en het berglandschap van Ticino. leem, heeft Leonardo sterke Meer van Lu gano. temperakleuren gebruikt. De 7 Lugano De grootste stad schilder kon zo de details in de 6 Het dorpje van Ticino ligt heel schilderach- gelaatsuitdrukkingen achteraf bezit het oudste sacrale bouw- tig tussen de San Salva tore en bijwerken, maar het schilderij werk en een van de mooiste re- de Monte Bré aan het gelijk- werd er wel veel kwetsbaar- naissancekerken van Zwitser- namige meer. Een lange, door Boven links: de kathedraal der door. Na de laatste groot- land. Het Battistero di Riva San parken en bloemenperken om- van Monza met haar opval- scheepse restauratie (duurde tot Vitale, een 5de-eeuwse kapel, zoomde promenade leidt langs lende gevel in verschillende 1999) is Het laatste avondmaal bezit nog de originele marme- het Meer van naar kleuren marmer. Boven rechts: opnieuw te bezichtigen – voor ren vloerplaten. Paradiso. De kathedraal San uitzicht over het Comomeer. wie tijdig reserveert.

15 Route 1:

Via Giovanni Battista Fauché V. San GaldinoVia Soldati Corso SempioneVia Piero della Francesca Via Nicolò Tartáglia Via Via Via Messina Lazzati Milaan (Milano) della Scala. Het Teatro alla Sca- Via Losanna Ospedale Santa Maria Via la is het beroemdste operahuis Via dei Bambini V. Fratelli Induno di Lourdes Salvioni Via Chieti GERUSALEMME Via E. Filiberto Via Paolo Lomazzo Milaan is het belangrijkste van Milaan. Zijn faam als ‘beste Piazzale Losanna Damiano Piazza Via Monviso economische centrum van operahuis ter wereld’ dankt het Gerusalemme Chiesa Via Lodovico Castelvetro Via Mantegna Noord-Italië. De stad heeft aan zijn uitstekende akoestiek, Procida Giovanni da Via BULLONA Via Giulio Cesare Procaccini Via V Via

i een eeuwenoude traditie, die zijn bestaan aan keizerin Maria a Saronno Via Leon Battista Alberti Via Poliziano Aleardo Aleardi Via Luca Via af te lezen valt van de weel- Theresia. Het in 1886 voltooide C VenafroVia Signorelli Via Arona o Via Agudio derige kerken en paleizen. Palazzo di Brera herbergt de in rleo Corso Sempione Piazza n Antonio Velodromo DOMO- e Kunstliefhebbers, operafans de 18de eeuw gestichte Pinacote- DOSSOLA Via Mussi Gramsci Via Giovanni Battista Bertini Vigorelli Via Via FrancescoLargo Londonio Carlo Paolo Trebazio Via en allen die genieten van het ca di Brera, een van de beroemd- Via Francesco Gerolamo SavonarolaVia Domodossola Via Giulio Cesare ProcacciniEmilio Gadda V M i G. DOMODOSSOLA Via Sabatelli a a n L

chique leven zijn enthousiaste ste schilderijencollecties van het Viale Duilio f

u r Via Alfredo

Largo e Albertini Via Filelfo i d

Via Francesco g Vi

i i a Morazzone Domodossola n

minnaars van Milaan. land met werk van Mantegna tot i Largo Luigi Via o Via Medici Rafael. Paradepaardje is de Ver- ci R.A.I. CorsoGiuseppe Sempione Prina TRE TORRI uc Piazza Vi err F Via Moscati Morselli Vi Milaan is een toonaangevende loving van Maria van deze laat- co L Via Giovanni es Marcello Via u nc Via Via Alberto Melzi d Prati Linneo Pucci ’E economische stad met een rijke ste. De vanaf 1254 gebouwde Fra V. Pietro Via ril a PancraziRiva Villasanta iaPeschiera Vi V Viale dell’ Industria Via geschiedenis. Van hieruit werd kerk San Marco is de op een na Via Francesco Via Piazza VI Via Domenico Guerrazzi Domenico Cirillo Ce

Viale Severino Boezio Barinetti tijdens de late oudheid een tijd- grootste van Milaan. Ten oosten Piazza Febbraio Via Vial Tre Torri GIARDINO Randaccio Via Via Luca Comerio Filarete Via Via Via Vincenzo Monti Via Luigi Cagnola

lang het Romeinse wereldrijk van de 17 ha grote Giardini Pub- Viale dell’ Via AndreaEupili Massena V

Via i Editoria Via a Giovanni Ag. Bertani

City Life A Piazza geregeerd en tijdens de middel- blici staat het cultuurhistorische Rita Tonoli Gherardini Via VALENTINO n Via Giuseppe Sempione Via Via Abbondio t Francesco

Viale Giovanni o Piermarini Ce eeuwen was de stad een van de museum met zijn bijna onuitput- Rotondi Sangiorgio n Piazza dei Arco della Pace Cassiodoro Via Niccolò Machiavellii BOMPIANI o Volontari Corpus Casello Viale M kernen van het nieuwe Italië. De telijke collecties. Het in 1368 op- Via Senofonte Via Emilio e C a a Domini Marco Praga n del Dazio lo Via Via o eerste bloeiperiode begon in de getrokken Castello Sforzesco was hiEuripide v Via E sc a Leone XIII

Via Pompeo 11de eeuw. In de Lombardische ooit het slot van de Visconti en Viale E. Torre Largo A. Caserma Viale Cervantes Alemagna Via Plutarco Gabriele Rossetti Via Mario Pagano Branca Campus Montebello Vi Stedenbond nam Milaan het po- Sforza en huisvest nu het Museo Viale Belisario V Via ia le V Fontana dei M ia litieke voortouw. Onder de her- d’Arte Antica. Viale Emilioilt Zola le Bagni Misteriosi on togenfamilies Visconti en Sfor- Ten zuidwesten van het Noord- Via Ippolito Nievo Via Giuseppe Revere Via Reggimento V V i Triennale di Cavalleria Savoia a ia

Via Paolo Largo l Veronese Via Alfredo Panzini Caserma le e za groeide de stad uit tot een station verbergt zich de kerk E. Mil. Design XXIV Maggio V. Alpini A Largo l Via Angelo e Mus. S Via m h Via Tranquillo Carabinieri Magenta a Torquato Tasso g a Cremona Via Michele Grancini d’Italia Via Lorenzo Mascheroni M n ke Via Tiziano Via Bernardino TelesioCarroccio o a V li s Giacomo ia ère p Griziotti Viale Pietro e Viale Emilio Zola Largo Maria Curie Zandonai Via Giacomo Leopardi Via Francesco Petrarca PARCO Via Alberto da Giussano Via Piazza Ga Via Duccio di Via GiottoBoninsegna PALLA- Tommaseo P. Pa PontebbaVia CADORNA Vi VICINO S. M. Via Pietro TamburiniVia Gioberti V Via Giorgio PallavicinoVia Mario Pagano in Via del c Segreta Via Giuseppe Rovani en Burchiello PAGANO z Via SebetoVia o Via V Pier Capponi Guido d’Arezzo Stazione i San Pietro a Via Bazzoni Via XX Settembre G Via Giovanni Rasori Piazza Piazza Nord in Sala io Via Giovanni Boccaccio BelfioreVia tto Conciliazione Giovine Cenacolo CONCILIAZIONE Italia M Via Fratelli o Vinciano Via n Via t Francesco i Corso Vercelli Via Lodovico Ariosto Cherubini Ruffini Largo Via Via Aurelio Saffi Toti Caradosso Scarpa Porta Enrico Via Monferrato Via Paolo Giovio Severo Via De Piazzale Santa Maria Castro

Settimo Via Antonio Magenta Largo P Francesco Corso Magenta d. Grazie d’Ancona Via Emilio Bartolomeo Panizza Baracca Via Enr. i Elba Via Via Angelo Motta Via Palazzo Panzacchi Mauri M V Via Polibio . i Via Giovanni d a delle Stelline . Via Giovannino Duomo op de Piazza del Duomo R Via Via

o Marradi V

Via Romualdo o c i Via l De Grassi

Marenco a l c D Soresina T

e a Via Giacomo e G Via d i A o Piazza n Via San V Mellerio l Via a v Cantoni Bernardino Zenale e Via AristideDe Togni a B s Giorgio centrum voor kunst en cultuur. Santa Maria delle Grazie. Het n Biffi s Via San Via Giosuè n itto a Ambrosoli Piazza Ospedale Piazza Sant’ Via Domenico Cimarosa i GiovanniDi Dio n Via Gian Battista Vico re Aan die bloei kwam een einde in koor en de zeshoekige koe- d De Meis r eo Piazza San Giuseppe Ambrogio i att San Vittore Via M Matilde Serao ia San Vittore 1500, toen de zelfstandigheid van pel zijn creaties van Braman- Via Salutati Coluccio V al Corpo SANT’ Via Paolo Giovio Via Sant’Eusebio AMBROGIO de stadstaat werd opgeheven. te (vanaf 1492) en schoolvoor- Mon.

Viale San Michele del Carso Piazza Via V Andrea Verga ai Caduti Pronkstuk is de kathedraal, een beelden van de vroege Milanese ia VialeCasa di Porta Vercellina Circondariale Museo Naz. della Scienza E Po Via Ercole d Ischia G m Via Etna Via di Milano San Vittore e della Tecnologia iu Ferrario Piazzale o meesterwerk van de Italiaanse renaissance. In het refectorium s Piazza n e Leonardo da Vinci Via del p Aquileia Gonfalone do Filangieri Via Numa Pompilio p Via Lipari Viale e Via Azario Vi gotiek. Maar liefst 2245 afzon- van het belendende oude domi- D Via Via Vetta e Viale Coni degli Zugna Olivetani d’Italia z Via Altino Via Olona derlijke standbeelden tooien de nicanenklooster is Leonardo’s za Via A. D Piazza Marzio Via Via T. Carroccio Via Lesmi Via Egadi Via Via Prisco witmarmeren gevel. Het kloppen- beroemde Het laatste avond- Via Moisè Loria Vesuvio Via Calco SANT’ Caprera Dugnani Via S. Via Tullio AGOSTINO de hart van de stad is de Piazza maal te bewonderen. Iets zui- Via Ariberto SormaniVia dei Via Giacomo Boni Vincenzo Via California Foppa Via Cesare da Sesto Via Marco del Duomo. Ten zuiden van de ka- delijker prijkt de kerk San Vitto- Piscina Antonio Piazza Sant’ Solari Bragadino Agostino Via San Vi Via Stromboli thedraal staat het Palazzo Reale, re uit 1560. De in 379 gestichte Via Vepra Via Monte- video Papiniano Via Antonio Via Vincenzo Foppa Via Via San Ca dat in de 11de en 12de eeuw het kerk Sant’Ambrogio is een hoog- Grumello GIARDINI Via Ausonio Via Via Enrico Stendhal Beyle BernardinoVia Via Caravaggio DON LUIGI Via S. Vincenzo Via Andrea ModestinoArcangelo stadhuis was en later de residen- tepunt van de Lombardische Lanino Via Valparaiso in Prato Via Moisè Loria Salaino GIUSSANI Ghisleri Mangone Piazza Via Pietro tie van de Visconti. Nu biedt het romaanse kunst. Hier werden Giovanni Orseolo Via Vincenzo Foppa PORTA Via Amedeo Antonio Bazzi Piazzale Via Ambrogio da Fossano Bergognone C. Ge onderdak aan het Civico Mu- de negen keizers met de IJze- Modigliani Generale Antonio Ga Santa Maria GENOVA Via V Cantore i seo d’Arte Contemporanea, dat ren Kroon van de Longobarden Trezzo Piazza Via Andrea Solari Via a d’Adda del Rosario Via

V Cicco a Porta

del Rosario e Via Savona n Bobbio n

een dwarsdoorsnede toont van tot Lombardische koningen ge- o t t i Genova Via

Via Cerano r m Via Gal

Via Osvaldo o i

Gnocchi T g Via

l

20ste-eeuwse kunst. kroond. Ook de kerk San Lo- i

a Barbavara

Viani a i Via Corso Codara V Via Voghera V Alessandria Rondom de Piazza Mercanti ten renzo Maggiore heeft wortels Cristoforo ColomboVia Fondazione Piazzale Mortara Arnaldo Pomodoro Stazione D westen van de kathedraal scha- in de 4de eeuw. Het huidige Stazione Porta Genova Via VogheraNovi Via Via Montecatini Via Vigevano Via GIARDINI Andrea Solari Porta Génova F. S. PORTA ren zich alle palazzi die ooit een gewelf ontstond in de 11de en BAZZEGA- Via SavonaMUDEC- GÉNOVA F.S. Antico vooraanstaande rol speelden in 12de eeuw. De porticus met PADOVANI Lavatoio Museo delle BASE ViaVia Tortona Gaspare Santa Maria delle Milano Bugatti Via Vincenzo Grazie al Naviglio het stedelijke leven. De Galleria zestien Korinthische zuilen is Culture Forcella CasaleVia a z n le 250 m a Vittorio Emanuele verbindt de het belangrijkste overblijfsel Via Tortona V 820 ft V. Paolo ia Naviglio Grande Piazza del Duomo en de Piazza van het Romeinse Mediolanum. Giorza V Strada AlzaiaRipa Naviglio di Porta Grande Ticinese Museo del Giocattolo Via Tortona Via FilippoArgelati

16 Via G. Battista Pergol. CIMITERO Via Luigi Galvani Piazza IV Stazione Via Luigi Nono Via Ettore Novembre BOSCO VERTICALELago A. De Bellani Centrale CAIAZZO MONUMENTALE Stazione Allesandro Via a Benedetti Via Cardano F. S. Piazza ss Via G D. Castillia Paoli Piazzale i Porta Garibaldi u Vic. Gaet. us . B Via e E Via Geatano De Castillia Cimitero p a Piazza Luigi pe vi Piazza a Monumentale Enrico Tazzoli a F lc V di Savoia Viale AndreaCaiazzo Doria e a Sigmund Freud ia Grattacielo Piazza rra v G C MONUMENTALE S. Antonio a ri lelia del CENTRALE Gaffurio Pass.a L. r Veronelli l i C GIOIA lo Pirelli Via da Padova GARIBALDI F.S. Borromeo F.S. UniCredit UniCredit ta Pirelli Via Ceresio Centro Battis Via Domenico Scarlatti Via Maurizio Quadrio Pavilion iovanni Duca d’Aosta Via Enrico Petrella Via Pietro Maroncelli PiazzaTower Via G cini Lu T Direzionale GARIBALDI F.S. Gae Aulenti ig u AchilleVia Via Vitruvio i S nn t e Piazza Zezon Via Mauro Macchi u l Via Napo Torriani Via Gaspare Rosales Gaspare Via Via Via Adda Via Messina Via A. di Via V. Frat r Luigi V elli zo Via A. i Capelli Francesco C a Tocqueville a Einaudi Caretto s Via Viganò Bordoni Via t Massimo i d’Azeglio g Via Antonio Via Luigi Settembrini Via Giovanni Battista Niccolini Via li on Via Vincenzo Piazza Via De Carlo Cristoforis i Via della Liberazione Via Fabio Filzi Via RobertoSan Lepetit Camillo a Via Aristotile Fioravanti Piazza Antonio Emilio Cornalia S. Camillo Baiamonti Caserma Viviani Via Generale Gustavo Fara Via Joe Colombo Via Vittor ViaPisani Cappellinide Lellis rdi Porta Cinque Viale PasubioVia Bonnet Via Privata San Gioachimo Via Sarpi Volta Nino Bonnet Giornate Via Vitruvio D Via Marco Polo Via Ruggero Boscovich Braccio da Piazza San Via San Gregorio Montone o

Corso Como o n Via Gioachimo LIMA a Mauro Macchi Piazzale Via MelchiorreVespucci Gioia t Vi Via Amerigo Via o Viale Crispi ale Mon REPUBBLICA Via te G Piazzale Via Lodovico Settala G. Bruno XXV Aprile rappa Via Varese Principessa Via Felice Casati Giorgione Via Porta Garibaldi Alessandro Volta Porta Nuova Clotilde Viale MonteVia Santo Viale Tunisia Piazza GuercinoVia Via Luigi Settembrini Giuseppe Giusti Santa Maria Basti Galileo Galilei oni di Via Camillo Piazza Lima B P Via Incoronata orta Cincinnato ra Nuo Finocchiaro Via Aprile Carlo Tenca o va Via Pietro m c Piazza SS. Trinità r S. Gregorio Via Benedetto Marcello Via Giannone a Via Marsala a n zza Viale Montello M Piscina Cozzi t Corso Via Vittorio Alfieri e Via San Gregorio selli n Ospedale Via Felice Casati Via F. Redi a L Milazzo Via Panfilo Castaldi uig S Fatebenefratelli della Via G. Broggi i a Bastioni di Porta Volta a REPUBBLICA i Via Pinamonte da Vimercate Giuseppe Garibaldi v Via della Moscova V Piazzale Via CastelfidardoVia Fatebene- o Appiani Viale Tunisia u Via Andrea Via Domenico C Balestrieri Via Carlo Via Manuzio a sorelle N Via Cesare no Biancamano Via Giuseppe Parini Repubblica San Carlo al Via Douhet n Maria Maggi MOSCOVA Via Lecco Via Omboni Cesariano ica Via di Via Ugo Iginio Via Zarotto Piazzale Largo Via Solferino Viale Città di Fiume Viale Byron Lazzaretto i Pta. Tenaglia Via della Moscova BonaventuraVia Tarchetti Viale Vittorio VenetoVia PanfiloVia Lazzaro Castaldi Palazzi n Piazzale Lega a Via Lazzaretto a La Foppa t Corso Buenosz Aires ni r Cavalieri PORTA n Lavater o a V Lombarda Via Vasto ll i Via Statuto San Via Via Cesare Viale Elveziaa P l Via Marco VENEZIA a Via e Palazzo della Via p C Via Lovanio Mangili Lodovico Settala o Via Legnano i S Viale Rep. m Tommaso da d Via Cadamosto l Via della Permanente Moscova Piazza Cisalpina iz Cazzaniga i ba Viale Solferino Bastioni di d i Sant’Angelo Via Lecco Romana i r S. Bartolomeo Porta Venezia Viale R. Giovanna L a Intendenza Via Melzo Via Cervantes i G Pancaldo Via Filippo Turati Arco della Pace Arena Civica o Chiesa Anglic. Via Alessandro Tadino

n Via San Fermodella Battáglia Angelicum

Via Mante- e e di Finanza a e p i Gianni Brera gazza Via Palermo Via o Montebello GIARDINI V M p Largo Piazzale al Piazza Carlo s ta Viale e r Barbaro s Viale Treves o Guglielmo u Mirabello PUBBLICI Via Solferino C Via PrincipeAmedeo Mon. a Via Giulia- i Via Via Frisi antes Cispadano G Palazzo Oberdan nova Sandri TURATI Napoleone III o PORTA VENEZIA Piazza VIII V Via s Via Goito Dugnani Via Marcello i Anfiteatro r a Via C. Via Daniele Manin INDRO Via Giuseppe Sirtori le Acquario Basilica di San Chiesa Prot. Porta Malpighi Novembre Co Planetario

Civico Simpliciano Porta MONTANELLI Venezia 1917 Bea Via e u Simpliciano al h Via San San Marco Museo Ulrico Hoepli Via LambroVia Melzo i a Via Carlo Pisacane Viale PARCOGoethe V r M na Via San Marco Questura Villa Reale, Fontana dei a is Piazza Via Cav. d. Via F del Cinema Museo di Storia lt Legnano ateb Civ. Galleria d’Arte a San Sepolcro e Via Marco De n Marchi Paolo VI Piazza efr Mus. Viale Bagni Misteriosi Piazzale atelli Piazza Moderna Naturale BorghettoVia LuigiViale Marengo San Marco Via Cernaia Treccani Cavour Via SEMPIONE Viale Gadio Via Annunciata PAC Padiglione P r Via Brera a le Vicolo BRERA le l Via Antonio Fiori Pinacoteca Borgonuovo d’Arte Contemporanea s riennale di i Teatro Via Via Pontaccio Archi di Porta V tr Corso Venezia ch Beretta Via i o Via Mercato di Brera a Mil. Design S Giorgio Strehler Nuova Pal. dei d TommasoVia . Tivoli Via P e GIARDINI Via NinoVia Bixio Kramer

F o l V a l Mus. S LANZA, Pal. Giornali it e Salvini Poerio Carlo Via le Fiori Chiari Via della P.le e c DI VILLA Palazzo Rocca h a n Pza. S. c c i n a Cusani Via d. i h PICCOLO TEATRO Giardini c ke V ni Mus. REALE Saporiti Erasmo Pal. Morandi o i n o Via Marina Palazzo Via s Santa Maria del Risorg. dei Boschetti Via L. pe Via F. Borromeo Teatro Manzoni Museo ado di Brera Gabba Spiga Via Senato Vitali Via De a Piazza del Cannone Pinacoteca M del Carmine Pal. del Piazza Fratelli r A.C.I. Via P. e ORTO San Francesco Bernardi Via Felice

d'Arte e Scienza Via Brera M Musei Civici . Bandiera

Via PALESTRO Cossa Museo V Senato BOTANICO da Paola Via Carlo Pisacane Via MONTE V ajno Bellotti Ciovasso Via ia o Via d. Carmine S

d’Arte Antica e Piazza del ViaBarozzi Cappuccini San Primo e Vivaio Via

ll Quintino t r Castello Sforzesco Ex Monte Piave Viale NAPOLEONE b Via e r Carmine Via Ponte Melone t el ola Sella a Gadio Via à Torre dell’ s di Pietà t Via Borgospesso Pinacoteca l Via G. Vetero Mus. Bagatti Via p ie o a di P Via S. San Pietro Sacchi te V n P. Paleocapa C a Mon i Via del Castello Orologio ia a Valsecchi i a n V Spirito CADORNA z V M Jacini o o Via Gioacchino Sforzesco z ia n art Via Carlo Goldoni ia u Via dell’ Orso Via t oz Rossini P B G V e Via Gesù Museo M Pi ia N ia Sacro Cuore az o Via Broletto o . a a V Istituto Via Ippolito z Via Luca d. L oit Andegari B p di Milano i Palazzo a Ca llo r Via au .B V San Via Aless. Manzoni z San Damiano Via V. Marco ste o Via Cusani r V ig o e Pindemonte di Gesù Beltrami o A e ia le dei Ciechi Minghetti F r M Museo li Via Bagutta Palzzo n Serbelloni CADORNA ia Giuseppe o o Via Sant’Andrea e Largo d r n Via Maggiolini V Teatro i o Poldi-Pezzoli e V Piazzale Stazione TRIENNALE n Morando Cairoli Via alla Scala e o San Via San s Pal. Isimbardi Nord Piazzale Luigi Via Filodram- Casa di Palazzo Porta Monforte Corso Concordia Piazza

Bettino CAIROLI Via Gaetano Donizetti cio Ricasoli Tomaso Cadorna Fo d. Bossi matici Piazza Cor Babila Prefettura del Tricolore Risorgimento ro rte Via Dante Manzoni Belgioioso Buonapa Via Piazza rte Via Francesco M Largo Belgioioso Corso Giacomo nfo Guicciardini o San Tomaso Palazzo Via Clerici Piazza Corso Mo Viale Premuda n Teatro dal Verme della Scala Piazza F. Via Mayr Matteotti i t Mattioli Via Livorno i dl Conservatorio del Via i Clerici Pal. degli San Babila t Via Piccolo Teatro t Via S. Meda Viale Bianca Maria Via San Via San e Nicolao Omenoni Via San Carlo San Nicolao Pal. Marino h (Pal. Carmagnola) Via Dalmazio San Paolo Via Mac. Melloni

Porlezza Piazza c Mascagni Via Cino Via

all’OrtoPietro Duca del (Municipio) n

Porrone V o ro Cors Palazzo Litta Via San P.za Via S. Via Santa S. Fedele i iet Largo P. o Foscolo a M A SAN BÁBILA R ia P a Giovanni sul Muro Margherita R Via S. V g S.P. e Via Segreta Via a g e Via Meravigli Prospero Via d’Ancona n Via San d n ta Raffaele e e Museo San Maurizio Via Borgogna Calvi Pietro Via Galleria g Via Lino Grossi ll CORDUSIO o o rone Pal. d. Borsa a i Archeologico Via Bernardino Maggiore Via S. M. Vittorio n Vincenzo Bellini Enr. d alla Porta Piazza MercantiVia d Lgo. Corsia V Via Pasquale Sottocorno Via Brisa

Via S. Pellico o Santa Maria

a i acchi Luini Via Negri Cordusio Emanuele II Via Via Via Abramo dei Servi n

Via Benvenuto Cellini Lincoln Vittorio Emanuele II i Pal. Durini M Piazza degli Via Orefici r d. Passione Maestri nni Via rso i Passione Via S. u Via Sant’ Nirone ArmorariVia Piazza Piazza Co San Vito in d M. FulcorinaAffari D adi Via Palazzo Agnese B i Conserv. Mercanti Mazzini t Terraggio a Via o del Pasquirolo i n Via

r Via Archimede V Via V o Archinto di Musica como GIARDINO A. r Via Duomo Via Chios- Gorani o i Moneta Duomo c Cernuschi Via a Via Cavallotti s m Via C. S. Maria i G. Verdi a CALDERINI aleria Via Cerva setto con V Vigna Palazzo e Bocchetto Cantù Corso Europa V Mar Via Giosuè Carducci i Via Bollo DUOMO Nascente Piazza Lgo. dei a San Pietro Via Piazza Sant’ Borromeo Palazzo i Via Savarè Via Via Cappuccio Dandolo SantaPalazzo Via Morigi Piazza P.za S.Spadari M. Via Museo Pal. Reale Fontana Bersaglieri Largo V in Gessate Via FilippoRespighi CorridoniVia Ambrogio a Beltrade Arciv. Via t Via Zanardelli Via Necchi Borromeo del Novecento Via ola r Via Verziere Augusto Via Battisti Pompeo Stanga rs a nt’O San Gottardo Litta a Sa M Pinacoteca Via Giardino Via San Vi a Via Rastrelli Via d’Ore Piazza Basilica di t dell’Unione Largo Corso n Ambrosiana San Satiro Bernardino S. Stefano Mon. delle Marco Sant’Ambrogio Via S. Via Piazza Corso di Porta Vittoria Mon. Sa Via Uff. Comunali Piazza S. Maggiore Cinque Giornate Ventidue Marzo a Maurilo Via Diaz Bergamini Biagi ai Caduti Università Piazza Vi Stefano la Bibl. Sormani Cinque Giornate Via Luciano Manara Via l Palla V e a Via Podgora Via Fontana Cattolica Mentana Via Via Torino o d r Via San Via Larga i Via Gonzaga Via Guastalla Medici a a o Sito della Casello del Dazio Nerino Piazza n i n Pio V o L V g San Giorgio a i Guastalla Palazzo o Teatro Lirico d S Via n Via Missori r g Via Enrico Besana Via Via Lanzone Via e h Circo al Palazzo Via P. Via Sant’ Vicenza do Via S. Sisto Via e di Via dei Piatti Via Lupetta A P lbr t V Via Zebedia Via ic o M. Valle c Via Mauri i Via Chiaravalle t Andreani Antonio M. Torino r . o Mus. Via S. Via Paolo d. Cannobio Giustizia e Via Aug. Anfossi C Largo Palazzo Sant’Antonio Zaccaria a Via Lanzone GIARDINO a MISSORI Pantano N m Messina . Via Freguglia t o Trivulzio D i San Carrobbio d Ca’Granda - DELLA i in z V ai S at m p a Via Amedei a r

Daverio a t e a Via CorsoP.za di Porta RomanaVia Via Visconti Venosta e

Via F. r s d Bernardino o GUASTALLA S. Maria della Via Fratelli t VelascaTorre Via Sant’Antonio e h e O t Palazzo F

A ll Via San Vito e Fieno Università g Campi

a a a Via della Commenda i i Pace Velasca Via della Pace r

m m Annoni V Via San Barnaba Via Amatore Sciesa V l Rotonda della a ici O Via dei Via M Via a Cornaggia San Nazaro s Via Cesare Celestino i Piazza Chiostri Besana Via Spartaco Via Gian Urbano III V S. S. Barnaba a e T.C.I. Largo Maggiore t Correnti Via Disciplini Erculea Umanitaria n Piazza d. Giacomo Basilica di San Via Ospedale e Paolo i n Piazza Fr. Richini Piazza Clinica g o

Mora Via Emilio Morosini San Vincenzo Resistenza Lorenzo Maggiore Rugabella Maggiore e M Colonne di Luigi Vitt. Via Piazza Via Francesco Sforza Umanitaria Derma- Partigiana Via Bertarelli San Nazaro Policlinico Ospedale R GIARDINO IX Via Antonio Fogazzaro Calocero de Via S. Lentasio tologica e Conca del Naviglio San Lorenzo l l PIAZZA Don Senatore in Brolo Regina Elena Via ManfredoVia Pietro Fanti Via Clusone Sant’Eufemia ia ia Via DELLA Micca Collodi Antica Porta Via Sant’Eufem V Via VETRA Via C a S. Vincenzo roc ofi le TicineseV Via F. ef iaMWittgens isso S Via della ta a Anfiteatro Chiusa San Corso di PortaTeatro Romana i Sesto Via d’Oggiono S. Maria o V Santissimi lino Corso Italia San Paolo Carcano Romano della del Via Silvestro l Converso Santa Maria Commenda e A Via Alfonso LamarmoraVia Via Andrea Maffei r San Via della Reggio Via Presolana Vittoria PARCO Santa m Croce i e Martino C. Genova Via Vetere Via Via della Visitazione Sira- LazioViale Via PAPA Calimero CROCETTA Curtatone Generale Antonio Gaudenzio Ferrari Via cusa Università Via San Via Via Properzio Corso di Porta Ticinese GIOVANNI Calimero o Via Corso di Porta Vigentina San Francesco VettabbiaVia Via degli Studi di Milano r Via Piazza e PAOLO II Marchiondi di Sales Via E. Morosini Cicco Simonetta Via Cosimo Del Fante V Giuseppe Mercalli N Via Arena ia Cardinale Scaldasole G S. Maria Via Orti Genova Via Museo . V Andrea Ferrari Via della ig Via Gaetano Braida PierVia Lombardo Via I. Gal. Alessi Diocesano Via San Luca on Ist. Ortop. al Paradiso Via Silio ara i e Via GaetanoRonzoni G. Pini t Piscina Via Plauto L. A. Seneca Piazzale V Basilica di Santa Maria V Pini no n ia San Pietro o iale San Via San dron Via Pietro Sant’Eustorgio Via A. Qua Caimi Libia Via Panzeri PORTA d. Miracoli Viale Emilio CaldaraM Via Calatafimi Celso dei Pellegrini G Via Via Santa Croce Via Lusardi Sito dei Via Darsena. Arena Calusca Piazza Marco Burigozzo Pellegrini Sabina Via e Via Francesco d’Assisi Sve- tonio d Aurispa Via San Martino Via Serviliano Lattuada Sant’Eustorgio Via Via Cassolo Via dei ’ e A Via Carlo Crivelli PORTA l n Sambuco Corso Italia a ano nu Pellegrini i Via ROMANA nz V Via Sallustio io Piazzale XXIV Via Bianca di Savoia Antico Via Porta Via Sigieri Borgazzi Via Giorgio Vasari Via Lucia Via Via Carlo Botta V Viale Gian Galeazzo Via Luigi Anelli Lavatoio Maggio Via MadreCabrini i Oriani a Via Santa Vaina Romana l Alfredo Viale e e G Porta Melegnano Largo orizia Viale Beatrice d’Este Piazzale Via Tiraboschi Porta Patellani Angelo Filippetti Ticinese Isabella V. Carlo Viale Col di Lana Ripamonti Via Lodovi Lodovica Medaglie d’Oro co Muratori nese d’Aragona Via G. CollettaVia P. V. Col d. V. Bligny Porta Via Via L. Muratori lfa TICINESERosso Vigentina B. Corio ti go a Nav. V. P. Teuliè Università Via Santissimi M Pavese Bligny ia Viale Viale Sabotino V Bocconi Salmini Via L. Papi Angeli Custodi

17 Route 1:

De Piazza Chanoux is het centrale plein van Aosta. Blikvanger is het imposante neoclassicistische stadhuis.

a Issogne Het kasteel vindt d Aosta De stad aan de voet zijn oorsprong in een al voor van de Colle de Gran San Ber- 1151 bestaande wacht- en nardo was voor de Ro meinen woontoren van de bisschop- van groot strategisch belang. pen van Aosta. De verbouwing Keizer Augustus liet daarom tot de huidige kasteelachtige omstreeks 25 v. Chr. de Colo- burcht begon in 1480. Binnen nia Augusta Praetoria bouwen zijn fraaie fresco’s (omstreeks voor drieduizend soldaten. Aan 1490) te bewonderen. die tijd herinneren de Porta Aan de overkant van de rivier Praetoria en de ruïnes van het doemt bij Verrès het Castello di theater en amfitheater. Op het Verrès op, een van de ruim ze- oude Romeinse forum staat de ventig burchten van het Aosta- kathedraal Santa Maria Assunta, dal. Bij Montjovet krijg je met het die hoofdzakelijk da teert uit de Castello di St.-Germain nog een 15de en 16de eeuw. Het belang- burcht in het vizier. Voorbij Châ- rijkste kunsthistorische bouw- tillon ontwaar je dan eindelijk de werk van Aosta is de kruis- be roemdste vesting van het dal. gang van de kerk Santi Pietro e Orso – die geldt als een van s Castello di Fénis De Savo- de mooiste voorbeelden van de yaardse leenburcht werd in de Bourgon dische architectuur en 14de eeuw vergroot en geldt beeldhouwkunst in de zuidelij- als een van de best bewaarde ke Alpen. ste luchtkuuroorden in de Alpen. voorbeelden van de wereldse Voorlaatste halte is het Cas tello Ten noorden ervan reiken de zui- Helemaal boven: Val Ferret gotiek in Piemonte. Pronkstuk di St.-Pierre, dat indruk wekkend delijke flanken van het Mont buigt bij Entrèves af naar het op de fraaie binnenplaats is de op een rots troont. Onderweg Blancmassief 3500 m hoog. In noordoosten en strekt zich uit omgaande houten galerij van buigen enkele we gen af naar het het noordelijk gelegen Entrè- tot de reusachtige zuidflank twee verdiepingen. De mooie nationale park Gran Paradiso. ves loopt het Val Veny (met het van het Mont Blancmassief. muurschilderingen zijn geïnspi- Lac Miage) naar het zuiden, in Boven: als een sprookjeskas- reerd op die van de Zuid-Ti roolse f Courmayeur Het dorp net noordoostelijke richting leidt het teel, zo oogt het 14de-eeuwse burchten, het meubilair stamt uit voor de ingang van de Mont Val Ferret naar de reusachtige Castello di St. Pierre ten de 14de tot 16de eeuw. Blanctunnel is een van de oud- rotsen van de Grandes Jorasses. westen van Aosta.

28 Lago Maggiore Het voor vier vijfde in Italië gelegen meer strekt zich uit van de zuidelijke Alpen tot de Povlakte. Het is ruim 60 km lang, 10 km breed en tot 372 m diep. Voor Stresa liggen de Borromeïsche eilanden (foto: Isola dei Pescatori).

Locarno De gezellige stad aan de noordkant van het Lago Maggiore strekt zich spectaculair op de hellingen uit. Helemaal boven troont zijn uithangbord, de kerk Madonna del Sasso in renaissancestijl. De bekend- ste bedevaartskerk van Ticino biedt bovendien een wondermooi uitzicht op het meer.

Monte Bianco (Mont Blanc) Het 4807 m hoge bergmassief ligt voor een deel op Italiaans grond- gebied. De toppen zijn bedekt met een tot 28 m dikke ijslaag.

Varenna In het ha- ventje van het vakan- tieoord aan het Co- momeer vertrekken de veerboten naar Bellagio en Menaggio. Bezienswaardig zijn Parco Nazionale del Gran Para diso de 16de-eeuwse Villa Het ruim 700 km grote nationale Monastero in het zui- park strekt zich uit rondom de den en beide kerken 4061 m hoge gelijknamige berg. hoog boven het dorp.

Monforte d’Alba Het ten zuidwesten van Turijn Place to be van de stad waar in 2006 de Milaan Het bekend- Alba in de Langhe ge- 20ste Olympische Winterspelen plaatsvonden is ste gebouw van de Monza Beroemder dan legen wijndorp torent de Piazza San Carlo met het ruiterstandbeeld van Noord-Italiaanse eco- de marmeren duomo is op een kalkrots. Mon- Emanuele Filiberto di Savola. De kathedraal her- nomische metropool, de snelste formule 1- forte d’Alba geniet bergt de wereldberoemde lijkwade van Christus. modestad en hoofdstad racebaan van de we- faam als een van de Een aantal residenties riep de Unesco uit tot cul- van Lombardije is de reld, de Autodromo productiecentra van de tureel werelderfgoed. opera Teatro alla Scala. Nazionale. Barolo.

29 Etruskische dodensteden Cerveteri en Tarquinia

De necropolissen van Cerveteri en Tarquinia dateren van de 9de tot de 1ste eeuw v. Chr. en behoren tot de beroemdste archeologische vindplaatsen van de Etruskische cultuur.

Jaar van erkenning: 2004

Cerveteri en Tarquinia, in de tumuli, kamergraven, volledig steenhouwers kapten zuilen, ta- het deftige, opgewekte leven huidige provincies Rome en ondergrondse graven en rots- fels, bedden en banken in het van de Etruskische bovenlaag Viterbo, zijn twee dodensteden graven. Typisch voor alle graf- tufsteen uit. De versiering be- van de bevolking. Te zien zijn waarvan de graven niet alleen vormen is dat men probeerde stond uit reliëfs, slechts zelden onder meer banketten, dansen getuigen van de uiteenlopende ze in te richten als woning. De uit schilderingen. De uitgestrek- en jachtscènes. begrafenisrituelen van de vroeg- te grafcomplexen lijken wat op ste beschavingen in het noorde- een ondergrondse stad met stra- lijke Middellandse Zeegebied, ten en tuinen. maar ook van hun alledaagse In de bloeitijd van de Etrusken De muurschilderingen in de leven. exporteerde men van daaruit ij- Etruskische graven en de Cerveteri, dat tevens bekend- zererts. Heel nauw was de band grafgiften vertonen Griekse staat onder de naam Bandi- met Griekenland. Ook de te be- invloeden: Graf van de pries- taccia, heeft voornamelijk ar- zichtigen fresco’s in de necropo- ters en Graf van de luipaar- chitectonische monumenten. lis van Tarquinia getuigen nog den, genoemd naar de op de Er zijn meerdere grafvormen van die Griekse invloed. Tot nog muren afgebeelde roofkatten te herkennen: uit tufsteen ge- toe werden zo’n tweehonderd (boven). Links: bovendeel van houwen grafkamers met daar- beschilderde graven gevonden. een Etruskische sarcofaag van boven hopen aarde of tuf, de De fresco’s tonen taferelen uit een echtpaar uit Cerveteri.

Oerbeukenbossen en oude beukenbossen van de Karpaten en andere regio’s in Europa

Het al in 2007 op de Unesco-lijst opgenomen, grensover- schrijdende natuurlijk werelderfgoed ‘oerbeukenbossen van de Karpaten’ werd in 2011 uitgebreid met vijf oude beukenbossen in Duitsland. In 2017 werd het beschermde gebied vergroot met 63 bossen in tien landen.

Jaar van erkenning: 2007; uitbreidingen: 2011, 2017

De huidige uitbreiding tot een (Foresta Umbra), in het natuur- no) en in het nationaal park Fo- Beide foto’s: Faggeta del totale oppervlakte van ongeveer park Bracciano-Martignano reste Casentinesi (Sasso Frati- Monte Cimino in de provincie 610 km² is een verdere stap in (Monte Raschio en Monte Cimi- no). Viterbo de realisatie van het werelderf- goed ‘Europese beukenbossen’ dat de Unesco voor ogen heeft. Door de recentste uitbreiding staat intussen bijna het hele spectrum van goed bewaarde beukenbossoorten op het Euro- pese continent op de lijst. De ge- kozen bosoppervlakken docu- menteren de verspreiding van de beukenbossen na de ijstijd en het natuurwerelderfgoed groe- peert de afzonderlijke gebieden volgens bostype. De beukenbos- sen van Italië bevinden zich in het nationaal park Abruzzo, Lazio e Molise (Valle Cervara, Selva Moricento, Coppo del Morto, Coppo del Principe en Val Fondillo), in het nationaal park Pollino (Cozzo Ferriero), in het nationaal park Gargano

256 Historisch centrum van Rome

De ‘eeuwige stad’ met zijn gebouwen uit de oudheid, mid- deleeuwen, renaissance, barok en classicisme is door zijn overvloed van monumenten op een kleine oppervlakte een uniek openluchtmuseum.

Jaar van erkenning: 1980; uitbreiding: 1990

Het werelderfgoed van Rome ter, was de bühne van gladiato- zo di Propaganda Fide, Palazzo barokke pleinen en fonteinen omvat het historische centrum rengevechten. Het omstreeks 120 Maffei en Palazzo del Sant’Uffi- van de stad, onder meer de Piaz- binnen de Muur van Aurelianus, opgerichte Pantheon zou tal van zio. De ronde Engelenburcht was za Navona met de Fontana dei de (exterritoriale) bezittingen architecten tot voorbeeld dienen. oorspronkelijk de graftombe van Quattro Fiumi, de Fontana di Tre- van de Heilige Stoel in Rome en Na de val van het Romeinse keizer Hadrianus, en vervolgens vi, de Piazza della Minerva met de Basilica di San Paolo fuori le rijk werd Rome de spil van het de vesting van de pausen. de marmeren olifant van Berni- Mura buiten de stad – aldus de christendom. De pausen lieten Een prachtig decor voor het ni en de obelisk, en de Piazza di officiële naam van het wereld- de stad met pracht en praal op- openbare leven bieden de vele Spagna met de Spaanse trappen. erfgoed. nieuw aanleggen en trokken Van de glansperiode van het Ro- beroemde kunstenaars aan om meinse wereldrijk getuigen het grootse kerken en paleizen in re- Antiek erfgoed: Forum Forum Romanum met de boog naissancestijl en Romeinse ba- Romanum met de ruïnes van van Titus, de Maxentiusbasilica, rok te bouwen. Tot de Heilige de triomfboog van Septimius het Atrium Vestae, de keizerlijke Stoel in Rome behoren het La- Seve rus, tempel van Vespa- fora met de Zuil van Trajanus en teranencomplex, de basilieken sianus en Saturnus (onder), de Palatijn met de ruïnes van de van de patriarch Santa Maria en Colos seum (boven, met keizerlijke paleizen. Het Colos- Maggiore en San Paolo fuori le Triomfboog van Constantijn). seum, een gigantisch amfithea- Mura, evenals de paleizen Palaz- Links: Fon tana di Trevi.

257 Trulli van Alberobello

De trulli genoemde ronde gebouwen in Apulië zien er exotisch uit. Centrum van de trulli is Alberobello, waar hele wijken op die manier werden gebouwd.

Jaar van erkenning: 1996

De trulli in het zo’n 60 km ten boze geesten staan er op de da- 17de eeuw de aan de leenheer tinggeld worden uitgespaard, zuidoosten van Bari gelegen ken tekens van kalkmelk. verschuldigde belastingen wer- omdat men ze indien nodig ge- plaatsje aan de Adriatische kust De oorsprong van deze bouw- den berekend op basis van het woon tot een hoopje stenen kon zijn witte, cilindrische woningen wijze is onbekend. Een mo- aantal gemetselde huizen. Met omvormen. Maar ze kunnen ook met een kegelvormig stenen gelijke verklaring is dat in de de trulli kon zo flink wat belas- een relict zijn van een bescha- dak. Ze bestaan uit één enke- ving uit het stenen tijdperk. le kamer. Platte stenen worden zonder mortel op elkaar gesta- Al in de oudheid waren peld om een muur te vormen. eenvoudige ronde gebouwen Voor het dak leggen de bouwers van opeengestapelde steen- de platte stenen in steeds klei- blokken in het Middellandse ner wordende cirkels op elkaar, Zeegebied wijdverbreid. De zodat elke steen voor ongeveer bouwtraditie leeft nog voort de helft wordt bedekt door de in de trulli van Alberobello. steen daarboven en door het Afhankelijk van de benodigde gewicht van de bovenliggende ruimte kunnen meerdere trulli steen op zijn plaats wordt ge- met elkaar worden verbon- houden. Ter bescherming tegen den.

268 Liparische eilanden

De Liparische eilanden op zo’n 40 km voor de noordkust van Sicilië danken hun status als werelderfgoed aan hun vulkanische activiteit. Geologisch en geofysisch zijn ze voor vulkanologen van groot belang.

Jaar van erkenning: 2000

Tot de Liparische – of Eolische eiland is Stromboli, dat volle- start. Lava-erupties op de kra- teit bovendien van dichtbij kan – eilanden behoren Vulcano, dig bestaat uit de gelijknamige terbodem katapulteren constant worden gadegeslagen. Lipari, Alicudi, Filicudi, Salina, vulkaan die bijna 1000 m bo- lavabrokken en gloeiende sin- Panarea en Stromboli. Tekto- ven de zee uitsteekt. De vulka- tels omhoog, wat gepaard gaat nisch is de eilandengroep ge- nische activiteit van de Strom- met hevige explosies. De Strom- vormd door dat de Tyrreense Zee boli en zijn voorgangers ging boli is een van ‘s werelds actief- tijdens het plioceen zakte. Vol- zo’n 40.000 jaar geleden van ste vulkanen, waarvan de activi- gens recent onderzoek zou de vulkanische activiteit pas zijn Filicudi bestaat uit drie niet ontstaan in het pleistoceen. In langer actieve vulkaankegels drie periodes van activiteit wer- (onder: Capo Graziano). Het den vervolgens de zeven eilan- eiland Alicudi lijkt wel een den gecreëerd. rokende vulkaan, maar in Behalve de Stromboli is nu al- werkelijkheid zijn het gewoon leen nog de vulkaan Grande wolken (boven). Nog wel heel Fossa op Vulcano actief. Op Li- actief is de Stromboli; specta- pari zijn er fumarolen en sol- culair zijn de lava-erupties in fataren. Het spectaculairste de schemering (links).

269 *Unterwegs-I-Atlas S.314-323 5_*Unterwegs-I-Atlas S.314-323 3 05.07.17 09:09 Seite 322

Bologna/Ravenna 1 : 340.000 Venezia 76 km Vicenza 70 km Mantova 61 km Este 24 km Padova 38 km Verona 57 km Montagnana 19 km Venezia 76 km Monselice 16 km Nogara 36 km 434 Vicenza 70 km Legnago 17 km 88 Padova 38 km 13 Padova 16 Ja Jb 2 310 Jc Jd Santa Maria del DoccorsoSoccorso Sarzano Santo Stefano la Mantovana Palazzo Conti-Boldrin Duomo e la Torre rdinala Santa Maria Comuna Torretta Rasa Campanaria San Beilis 31 Salvaterra Bornio 88 4 Pio X 10 di Castello di Santa Sofia Palazzo Angeli Museo della giostra e Sant'Andrea Lendinara 16 Serravalle dello spettacolo popolare 2 stia Correggioli Apostolo Villanova Giacciano- la Giare ROVIGO Palazzo Foglia482 482 Bergantino San Pietro Baruchella- San Giuseppe e Caapitello del Ghebbo Costa Crocetta 434 Tassina 6 Torriana Ostiglia Palazzo Strozzi Polesine Crocetta Santa Caterina di Rovigo Sant’ Ostiglia 1 km Melara 9 Busovecchio Cer F. Po MantovaRevere 34 km Riserva Naturale Isola Boschina 18 13 Tre Ponti Ramedello Crosara Apollinare 13 Zelo Adige 91 km Torricella Pissatola Molinella Fratta Grignano 5 Bonizzo Masi S. Bartolomeo Borsea Carbonarola 482 18 Polesine Polesine F 9 Canda Villamarzana/ Corne del Pio Presciane Granze 5 uingentole 94 Trecenta Rovigo Sud o Carbonara Castelnovo San Bellino c di Po il Granarone Capo 6 Gognano 434 n Zello Bariano 5 11 C ia Pieve Castelmassa di Sopra . Capobosco B 6 Marzanata Castelguglielmo B Villa Badoer Museo della Villamarzana . Pontecchio i C Cavo Diversivo a

ili di CorianoOstiglia 6 km Palazzo Civico 6 n Teatro Cotogni c civiltà contadina Polesine

11 Ceneselli Berguarina Bagnolo Alberazzi o Coazze Case Moglia 4 Paolino Arquà Polesine 12 Magnacavallo Sermide Sariano di Po Ca’Moro Bernarda 8 Bosaro Agnellina Precona 6 ianco Rocca hivenoglia Villa 6 Capo Roveri C. B Frassinelle Guarda 21 16 13 Calto Veratica Pincara Polesine Veneta Poma Agnola Caposotto 12 Santa Gambaro i Palazzi 10 le Lame Pelizzare Croce Runzi Roncala le Boline Poggio VENETO Salara 9 15 Quarti Guarda Dosso dell’Inferno Santa Croce LOMARDIA Coatti Chiesa mo Rusco 9 Felonica Cura Capitello 13 Polesella Dragoncello Roversella Chiavicone TO A ate 496 Carobio Trento Fiesso Umbertiano ENE N Viazza San Giovanni Fienil dei Frati Prova Rezzo Raccano V AG Alb del Dosso 14 Case OM Mirandola 13 km Segonda 13 Porcara la Pedocca Quatrella Ospitaletto Viezze IA R Zerbinate Ficarolo Tommaselle 8 Zampine Via Bassa la Crosara EMIL Suzzara 37Verdonda km Stoppiaro Malcantone Ro Pilastri Piacentina DIA CarpiTramuschio 39 km ARDIA Gilliola LOMB Lezzine Argine 3 Gaiba Modena 45 km Portovecchia 5 Canaro Zocca AGNA IA ROMAGNA Stellata Vegri Gurzone Mantova 46 km la Baia EMIL Rangona Malcantone Stienta 15 Garoflla a i Paolecchio 6 l mun 9 San Martino Spino Ponti Ravalle Occhiobello Co 14 di Spagna Fossadalbero Borgo Mola li i Grazzi Paviole 12 Quarantoli al San Biagio Porporana Occhiobello Savonarolo Borgo 95 V Gavello Burana 9 12 le Redena Gavello Salvatonica e Sabbioni Ruina Ca’Matte t 7 i 4 Pescara Santa Giustina t San Michele S. Pietro C Vigona r 11 Francolino Arcangelo a Casaglia e Paolo Malcantone Santa Maria Saletta P Settepolesini Maddalena Malborghetto 8 Mirandola e Corlo Primicello l Bondeno Ospitale Po V . 13 Palazzi di

Idrovia Pontelagoscuro la Pavonara San Giovanni Cividale Ponte Scortichino Diamantina 6 San Pellegrino Certosa 13 Correggio Battista Tamara Mortizzuolo 14 Vigarano Ferrara 16 Viarovere Villa Rangoni Pieve Nord Boara Baura 7 omo San Biagio Pavignane Ponte Cast. 21 Fossalta Massa Santa Sabbioncello cole Villa Garde dei Rodoni Porotto 3 Estense Camurana Finalese la Quiete anaro Bianca Mizzana3 San Pietro 8 F. P Vigareno 8 FERRARA Viconovo S Medolla Torre dell'Orologio 8 10 Mainarda Palazzo dei Diamanti Cattedrale di Ponte Contrapo Albarea S Rivara Canaletto Casumaro o San Giorgio Gradella c 12 Reno Finali i Palazzo Bevilacqua Costabili 24 Villanova Rocca Estense n Ferrarese o Focomorto 468 e l Mirabello Madonna 8 15 San Felice Finale o 13 Acquedotto Codrea Mirandola 12 km 7 p dei Boschi Villafranca Entra a San Giorgio Borgo Marighella Carpi 27 km sul Panaro Emilia Reno N Chiesuol o 6 66 fuori le mura Bartolo 8 Quartesana 20 v Cona 7 Masi Alberone Centese a del Fosso Cocomaro Ca´Bianca C 5 Fossanova Dogaro Buonacompra San Carlo 1 Aguscello Torello n Martino 96 Coronella di San Marco Cadecoppi Galeazza 6 Madonna Ducentola Staggia Casoni- Cona Pilastrello 2 della Neve 6 Ferrara Sud Ferrara Botticino di Sopra Gualdo R13 Caselle San 7 Gorgo Prospero Palata Dodici Morelli Sant’Agostino 7 Martino San Biagio Gualdo Torre Spada Po Palmirano Masi S.Giacomo Camposanto Chiesa Nuova m Gaibanella Cantone or to Masi San San Pietro 16 12 7 3 6 Penavara Voghenza Giacomo 2 Solara Bolognina Bevilacqua 11 Sant’Egidio 9 Dasso F. Reno Montalbano Voghiera Renazzo 13 San Prospero Poggio 16 Giabana Gambulaga d 16 Sammartini Corpo- San Venanzio Renatico i 21 F. Panaro Ronchi -Reno Galliera P Monestirolo Stuffione321 12 rim Runco aro Poggetto San Bartolomeo 16 San Vincenzo Cavo Monfesanto Villa Giovannina Cento Sant’ Gallo in Bosco Sandolo Rami 9 Bomporto Alberto 12 Marrara Crevalcore 5 Massumatico Porto- Maccaretolo Malalbergo San Nicolo 8 Ravarino la Buca 5 Ferrarese maggiore Decima Asia San Pietro 64 12 Spinazzio 568 Pieve 8 Gavaseto Ponticelli Passo Segni Portorotta Canaletto Guisa Pepoli in Casale Bova di Cento Porta Ferrara Pegola Boschi Gandazzolo San Benedetto Altedo F. Reno Ripapersico 4 Crocetta 4 Cenacchio Benvignante 9 97 255 10 Rubizzano Castellò d’Argile Ospital Mascarino Mondonuovo 10 Nonantola 10 8 Venezzano Gherghenzano Borgo Monacale Ponte Losco Sant’ Agata il Conte Rivabella San Gabriele Santa Maria Valeriani San Donino 6 Altedo 3 Via Larga Bolognese Codifiume Borgo Cortili 255 Cinquanta Cittadella no Sant’Anna 255 Lorenzatico Bagno 12 14 Alberino Consandolo Redù Amola di Piano 8 Rubbiara 255 Lazzaretto San Giorgio Saletto a San Pietra 4 NonatolaSan Benedetto5 km Zenerigolo i 9 Argelato Baricella Boccaleone g 14 Capofiume g di Piano 6 Modena 16 km o San Giovanni Tintoria Recovato m Padulle Reggio nell’Emilia a Bentivoglio Casoni Barchessa o Madonna S Venenta Molinella Marmorta in Persiceto . T 5 Castel- varotti 41 km del Poggio Sala Minerbio Malvezza Case Borra Tivoli 6 Malacappa Stiatico bentivoglio Ca’de’ 13 Parma 64 km Forcelli Bolognese Fabbri i Casoni Ducentola Castagnolo San Giovanni Santa Croce Panzano Riolo Dugliclo di Marmorta Ponte Spoggino Certosa Minore San Marino Spettoleria 8 in Triario San Martino Parco P Castagnolo Funo Bologna in Soverzano Buriane 16 S Castelfranco Bonconvento 12 6 San Giacomo Interporto Capo Armarolo Miravalle Ca 9 Emilia 11 del Martignone Lovoleto Regionale Castello F d’Argine Mezzolara Cam Budrie . San Giobbe 4 15 R ParmaManzolino la Villa di Campeggi Lupara San Martino e Cazzano e 6 Ca Milano Lavino n Castel Maggiore in Argine T. Idic Campotto di Sotto Longara o 8 Osteriola 3 Vall la Città Calderara Santa Barabana del Po Modena Brigida Sant’Antonio di Reno il Casino d. Delta 19 kmCavazzona9 98 Ponte Tavernelle Trebbo Bagnarola Riccardina T. S d´Emilia San Vitale Viadagola 8 Samoggia di Reno 13 Abbazia Selva Malvezzi Reggio 568 di Reno 8 Vedrana Sacerno Granarolo Pieve Fiorentina del Po 1nell’Emilia 9 10 Aeroporto Int. 64 Cadriano 11 la Vallona 44 km Corticella 6 dell’Emilia di Budrio Budrio Portonovo Via Emilia Lavino di Bologna Spazzate Calcara (G. Marconi) Quarto PiumazzoParma 1 Anzola di Mezzo 5 Bologna Veduro Vigorso la Valletta Arcoveggio Marano Ch 67 km dell’Emilia e 1 ‘Acquazzurra’ ic Buda ambertoMilano 7 Id Sassatelli La Pioppa 9 Bologna- Basilica di 8 T. 7 191 km San Petronio Città di Cento Crespellano B. PanigaleBORGO TTorreorre degli Asinelli Bologna 14 PANIGALE 8 e la TTorreorre della Garisenda Fiesso Forno Villa gazzino Muffa 569 Cattedrale di San Pietro Cerodolo della’Gaiana Villa Serraglio Cattedrale di San Pietro Fontana Pa Pragatto Ponte Ronca 6 Università Castenaso 253

o 5 r Bologna- Madonna di Villanova 13 6 a San Palazzo d'Accursiod’Accursio na n Bologna- Prunaro r 15 Ganzanigo Casalecchio San Luca a a 569 Zola Predosa San Luca e Francesco d n P San Martino a Biblioteca Sala Borsa S. Lazzaro a u i in Casola Lavino di Sopra 7 Q a 9 Parco Reg. . Fantuzza Arena del Sole T G Medicina 7 6 Savignano dell’Abbazia San Lorenzo Gesso 5 sul Panaro BOLOGNA Colunga 15 Muzzaniga di Monteveglio Oliveto in Collina Casalecchio Ponte Rizzoli . 253 San Lazzaro 14 T Crocetta ola di Reno Monte Donato Idice Sesto Monteveglio Fornace Rivabella Casaglia di Savena Gaiana 9 Giabola 9 Ozzano Poggio Imoiese Fontanella Villa Marescalchi Roncrio San Martino Palazza Pizzo Guerrino San Ruffillo dell’Emilia Piccolo o 7 la Campana San Lorenzo r 610 Montemaggiore 14 Cantagallo Paderno Quaderna a Calderino 12 Pizzocalvo ill Cantalupo 99 Borgonuovo Croara 16 Castel Guelfo S Maggio Via Emilia Poggio T. Selice 10 Castelletto di Pontecchio Sabbiuno di Bologna Monte Tignano Parco Farneto Sillaro Pianta 14 San Pietro Mausoleo di Montagne Riolo Zappolino F. Reno Regionale dei Osteria Grande Giardino Pera di G. Marconi 1 Trentola Bubano Mongardino Pontecchio 18 Gessi Bolognesi Castel 4 Castel Sasso

Sesto e Calanchi San Pietro Magione o Morelli Tiola Monte Palazzo Ancognano dei Britti Gallo San Pietro n Borghetti Fluno i dell’ Abbadessa 15 San Giovanni Rossi T Varignana Terme v . Granare a 11 Pieve Z

L e

. n Ponzano T San Lorenzo Vizzano a Castel San Pietro Badia Rasiglio d. Pino Pian di Settefonti Casola Canina Sasso Macina Casalecchio Terme Marconi Mercatale de’ Conti Savigno San Chierlo Pianoro Toscanella Samoggia Pilastrino2 4 6 8Fontana10 km Jb Jc Terme Tombe Jd Imola a Liano Madonna i 332 Maglio 14 g Riosto T Imola 8 km g Medelana del Piratello Merlano . Battedizzo Guzzano 9 9 San Domenico eombraro o Sasso Marconi 3 km S Prato 77 km Loiano 24 km e c Vedriano Forli 38 km Piratello 610 14 m 64e 1 65 i Burzano 4 a Croce Torre Iano t d San Prospero S Poretta Terme 46 km t Firenze 86 km PianoroFirenze Vecchio 90 km I Dozza . Montepastore a . Rimini 87 km Rocca Sforzesca T d. Pradole Lama Badolo T Rimini Imola 4 kmMus. delImola Risorgimento 4 km Pistoia 78 km Livorno 164 km Prato Piazzano Ca Firenze 116 kmdi Reno Roma 362 km Zula Monte Calderaro Faenza 202 km Forli 34 Zellokm Luminasio Sasso Marconi 7135 m Firenze San Martino nu San Prospero M. Vignola Gall. di M. Adone in Pedriolo IMOLA Sant'Sant’ RiminiAgostino 83 km la Sirena M. Adone Roma Ca’ Monte Catone 11 817 Panico E 35 65 Farneto Borello 322 64 Parco 655 Bazzone Frassineto 24 6 Trinifa Montasico 325 Zena Linaro L'autodromo Ca ro e Acuto Vedegheto le Enzo Ferrari Bo Marzabotto Sil il Castello Chiesa di San 90 Monterenzio San e Pieve di Ponticelli Bergullo Tolè Pian di Venola Li nt Sebastiano *Unterwegs-I-Atlas S.314-323 5_*Unterwegs-I-Atlas S.314-323 3 05.07.17 09:09 Seite 323

1 : 340.000 Bologna/Ravenna Venezia 68 km Venezia 68 km Padova 46 km Padova 46 km Chioggia 18 km Piove di Sacco 29 km Cavarzere 7 km 516 309 Ka Kb 311 Kc Kd zano Orticelli Grignella Foce del Villadose Livello Cavedon Loreo NorgeNorge Duo Po di Levante Teatro Com. 4 Oratorio 20 Adria Forcarigoli Valliera 309 Ca Cappello 443 Cicese d. Popolo Pilastro Mazzucco Valliera 12 Donada P Riserva Foce del O Canale o Porto Levante Baricetta Duomo 4 Retinella 6 Po di Maistra Museo Smergoncino Livetti 11 di Levante Lama Polesine Mezzana Canton Adria internat. Natural Ceregnano Archeologico Porto Viro . Ca’Badoer raceway oles Pezzoli Nazionale ano P 8 6 ollett. Pad Scanarello Pala Magnolina Bottrighe Cavanella Po Museo della Corte C Fienile Stellà Corcreva Bocche del Turco Mazzorno Ca´Zen Santa Maria Mea Gavello Curicchi Sinistro Madre della Chiesa 94 Bellombra Barchessa Mazzorno Taglio di Po Ca’Giustinian Ravagnan Boccasette o Canalnuovo Corbola di Po Isolella Garzara- Sco lo 12 a Panarella Ven P r Selva Ponte eto Ca’Cappellino o t Maestrazza Villanova d is Aguiaro Borgo e a 17 Papozze -Sabbioni Isola M Arginello Crociarone 12 Pila Canalnuovo Berra Marchesana Piazza Grillara 3 Piano Santa Maria in Punta Ca’Pisani Crespino Vigentina Ca’Venier Ca’Zuliani Passetto Ponte Albersano P 495 d’Ariano Serravalle o Strada Romea Po d. Pila o da 9 Po di Venezia Po Ariolo 11 F. 10 13 Tolle Case Ocaro Cologna Fienilone Ariano Ca’Tiepolo Riserva P za Carmignano Ponte Punzetti Ca’Vendramin 15 Alberone nel Polesine San Basilio 20 Porto Tolle Ca’Dolfin Polesine Camerini a Can Bentivo d l n glio i G o 11 Donzella Scovetta o or Riva l Grande Castello di Mesola l e a Can. Leone Ca’Mello V Barchessa Massenzatica a Mesola Prà Marina d l Coccanile Bonifica 68 Naturale Ambrogio 7 Monticelli Polesinello Scardovari

Cesta Seminiato Santa P Canale o Isola della 5 E Guistina d a M Ferrarese i Gnocca 95 Ponte San Pietro Mezzogoro I 9 309 L Donzella t Corlo I 16 Cantone A V 60 Bosco E Oca Sacca Copparo 60 R Zenzalino N l Italba Mesola O E degli Bocche 9 M T G Cassella Jolanda O o Bonelli e 14 A r Ca’Laris Scardovari llo 6 G o Gradizza di Savoia 8 Gran N Santi Lorenzo Caorile A 15 D e Vito 14 le Torbiere Pontelangorino Gigliola Bosco Ivica P Capitello Goro o 11 Brazzolo Pomposa della Mesola Gnocchetta di Po Bocca del Po 7 4 delle Tolle 12 S. Martino Ponte Abbazia Gorino Veneto d Santa Giulia llo 6 i Formignana Gherardi 9 maodino G tro 28 68 n Sacca o c Sabbioncello Abbazia Santa Maria c olano Codigoro Gorino a San Vittore o di V di Pomposa Taglio della Falce Farrarese 10 Tieni P Palazzo del Vescovo Bocche del Po Denore 15 9 di Goro Tresigallo Volano di Gnocca Caneviè Palazzo Pio Massa Fiscaglia Vaccolino Finale di Rero i Lido di Volano Bocca del Po zz lo Rero Roncodigà 309 u di Goro Migliaro t 6 Caimbanca r Marozzo e 96

11 o Parasacco Cornacervina B 68 i Santa Margherita . 12 V Borgo 17 h Correggi Medelana Valcesura Manara Rovereto- Tombe c Rovereto Migliarino Tahiti San Pontomaggiore Lagosanto 16 c Ostellato mo 25 Lido delle Nazioni a S. Vito Migliarino- la Rotta Corte Centrale a Parco 10 m DogatoPontomaggiore Campolungo Corte Centrale Ostellato o 9 12 24 San Giuseppe C Volania San Giovanni R13 Maiero i olo Comacchio Lido di Pomposa 9 d Regionale 10 Lido degli Scacchi o- z a n o i M e z Florenz l Treponti d re d e Porto i e Necropoli Portoverrara Comacchio Garibaldi L l l di Spina Porto Garibaldi a 2 4 ValliV del Delta 97 10 Lido degli Estensi Trava Museo Alt. Remo Brindisi International Camping Mare Pineta di Lido di Spina Spina Bando la Fiorana Foce d. Reno e 6 Comacchio Bellocchio 6 del Po 20 13 Argenta 14 Smarlacca Menata B o 309 ) n o Pieve di i r 10 f a Mar S. Giorgio 6 i im 6 San Biagio c r Filo Longastrino a P Cassa Bastia (Po di ee Campotto 9 d . Cippo di Pizzo Tamba M Anita Garibaldi Cassa di 6 Anita a n 16 F. Reno t e l Valle Santa 2 l o Mandriole CasalCasàl Borsetti no Lavezzola 7 Re la Turchia 16 F. Reno T. Sillaro o Riserva d. Reno 98 rn San Alberto a te tr Adriatico n s la Frascata a Voltana Taglio Corelli Madonna e S d 9 . Canal F del Bosco e di 13 Giovecca Naturale B Cruser 610 di 5 onifica in Marina Romea Passogatto Alfonsine e 16 Borgo Seganti 13 l Savarna a Chiesanuova la Tosca t San Bernardina i Villaggio del Sole Strada Romea Orato. Fiumazzo Alfonsine Grattacoppa V Belricetto Mad. d. Pino Porto Corsini Conselice n 3 Conventello a San Ducato 10 io F. Lamone 14 S en Torri Capanna Patrizio di Fabriago San S a Santa Maria t Marina di Ravenna Savino Rossetta di Garibaldi in Fabriago . e o Torre T n Glorie n 15 o International Camping Piomboni i i Zeppa d San Lorenzo Mantagnola n P Riva Verde 11 a 9 C Mondaniga Mezzano 16 . Canala n Fusignano Masiera Borgo delle Anime a Riserva Naturale Pineta di Ravenna C 12 Camerlona Porto Massa Ca’di Lugo Villanova 309d 3 Ammonite Ossario 6 Mausoleo 67 Punta Marina Lombarba Bizzuno Prati 5 7 Abbadesse Mausoleo di di TeodoricoTeodorico 7 Sant’Agata Santerno Via Tagliata Castel San Potito Galla Placidia sul Santerno Viola S.S. 16 Adriatica Duomo RAVENNA 99 di Este Borgo Fusara 0 Villa S. Pietro in Silvis S.S. 253 4 Battistero degli Ariani 15 San Martino 5 Borghetto S. Vitale Lido Adriano 253 Piazza della Borghetto San VVitaleitale 3 Libertà Traversara Battistero Neoniano Sant’ ano 13 Piazza Sant’ Porto Fuori LUGO Bagnacavallo Traversara 14dir 16 Apollinare Nuovo F. Santerno San Michele del Popolo F. Uniti Palazzo Trisi Bagnacavallo Scolo Lido di Dante Molinello Sant’Eufemia 10 Mordano Lugo-Cotignola 20 Via Cupa Sant’Apollinare4 Piani Godo Ia Chiusa e in Classe Camping Ramazzotti Cotignola n Classe Villanova to n Bagnara o Boncellino M di Romagna San Marco F. P io San Bartolo i en Borghetto Boncellino n KaT. S Kb Kc e Bocca Bevano Kd 14dir Russi t e San Pancrazio a n 333Longana 3b Fosso Ghiaia Cerviad 16 km San SeveroFaenza 11 km o 4 Bartolomeo 121 67 3b 16 i Mar 14Solarolodir m hiaia RiminiC 47 km 11 a G Forli 25 km Granarolo Pezzoló Roncalceci Fosso l L a . Faenza 16 km Forli Cesena 30 km 16San Marinos Parco (RSM) 70 km F s to Imola 16 km Felisio Ghibullo e ImolaChiesuola 32 km 22 km Pesaro 77 km Castel- BolognaE 45 56 km Pieve Bagno di Mirabilandia nuovo 8 Sant’Andrea di Cesaro Pilastro Romagna 84 km m Prada Gambellara Regionale Lido di Classe Adriatico 121 Filetto 5 67 Arezzo 153 km 6 ello Santerno Merlaschio Santo Acquascivolo Castel 11 5 4 Faenza Montanari o Stefano 13 Albereto c Lido di Savio 323 Bolognese e n Savio del Delta n San Pietro n San Pietro in Trento o Museo Civico to R o in Laguna n Carraie Nuovo International Camping Fotoverantwoording / Colofon

C = Corbis P. 079 Look/Rainer Martini; P. 080-081 G/Allan Baxter; Auth; P. 153 C/Sandro Vannini; P. 153 L/Raffaele Celen- P. 221 L/Raffaele Celentano; P. 221 L/Martin Kirchner; G = Getty P. 081 G/Nadia Casey Photo; P. 082 C/Grand Tour Col- tano; P. 153 G/Ian Trower; P. 153 G/Slow Images; P. 154 P. 221 M/Alamy; P. 222-223 C/Angelo Cavalli; P. 224 L/ M = Mauritius Images lection; P. 082 L/Hartmut Krinitz; P. 082 G/Glenn Van G/Slow Images; P. 154-155 C/Ken Kaminesky; P. 155 C/ Frank Heuer; P. 224 L/Frank Heuer; P. 225 G/123ducu; Cover: voorkant bovenaan: belenox/iStock; voorkant Der Knijff; P. 083 C/Hubert Stadler; P. 083 Look/Daniel Grand Tour Collection; P. 155 C/Paul Williams; P. 156 P. 225 Look/Heinz Wohner; P. 225 G/Francesco Riccar- midden: S.Borisov/Shutterstock; voorkant onderaan: Schoenen; P. 083 C/Fabio Muzzi; P. 084 G/Jeremy Look/age; P. 156-157 G/Guy Vanderelst; P. 157 G/Slow do Iacomino; P. 226 M/Fritz Mader; P. 226 L/Hartmut bluejayphoto/iStock; rug: JavenLin/iStock; achterkant Woodhouse; P. 084 M/Julian Elliott; P. 084 Look/Juer- Images; P. 157 G/Travel Pix Ltd; P. 158-159 M/Wes- Krinitz; P. 226 C/Grand Tour Collection; P. 227 M/Udo bovenaan: Gargolas/iStock; achterkant onderaan: gen Richter; P. 085 C/SIME/Da Ros Luca; P. 085 G/Ni- tend61; P. 159 G/Jorg Greuel; P. 161 G/Artie Ng; P. 162 Bernhart; P. 227 M/Marco Simonini; P. 227 M/Udo boule13/iStock colò Panzeri; P. 085 C/Stefano Rellandini; P. 085 G/Pe- C/Larry Fisher; P. 162 C/Alberto Pizzoli; P. 162-163 C/ Bernhart; P. 228 Look/Andreas Strauß; P. 228 G/E.Pa- P. 002-003 G/Stefano Rossi; P. 004-005 A/Tom Mackie ; ter Adams; P. 085 C/Hubert Stadler; P. 085 M/Martin Sylvain Sonnet; P. 163 G/Nikada; P. 163 C/Fratelli Alina- petti; P. 228 Look/Andreas Strauß; P. 229 M/Stefan P. 006-007 L/Reiner Harscher; P. 010-011 Look/Tobias Moxter; P. 085 C/Roland Gerth; P. 085 C/Guido Cozzi; ri; P. 164 Look/Konrad Wothe; P. 164 C/Mimmo Jodice; Huwiler; P. 229 C/James L. Amos; P. 229 C/Nathan Richter; P. 012 M/Horst Jegen; P. 012-013 Look/Ingolf P. 085 Look/Juergen Richter; P. 086 M/Alamy; P. 086- P. 164-165 G/Richard I‘Anson; P. 165 M/Alamy; P. 166 Benn; P. 230 M/age; P. 230 M/Günter Lenz; P. 230 L/ Pompe; P. 013 G/Doug Pearson; P. 013 M/Alamy; P. 014 087 M/Paul Williams; P. 087 L/Anita Back; P. 087 L/ C/Roger Ressmeyer; P. 166 G/Mariusz Kluzniak; P. 166- Hartmut Krinitz; P. 230 G/Paul Almasy; P. 231 M/Photo- C/Massimo Listri; P. 014 G/Raul Garcia; P. 014 G/Pano- Hartmut Krinitz; P. 088 M/Moreno Geremetta; P. 088 167 C/Angelo Cavalli; P. 167 C/Michele Falzone; P. 167 nonstop; P. 231 G/Walter Quirtmair; P. 231 M/CuboI- ramic Images; P. 014-015 G/Francesco Meroni; P. 015 Look/Tobias Richter; P. 088 G/Joe Daniel Price; P. 090- G/Henryk Sadura; P. 168 C/Vittorio Sciosia; P. 168-169 mages; P. 232 M/Alamy; P. 232 G/De Agostini; P. 232 G/Olaf Protze; P. 015 L/Max Galli; P. 016 G/Westend61; 091 G/Rilind Hoxha; P. 091 C/Angelo Cavalli; P. 091 G/ G/AGF; P. 169 M/Giovanni Guarino; P. 169 G/AGF; G/A. De Gregorio; P. 233 M/Alamy; P. 233 M/Alamy; P. 018-019 Look/age; P. 019 G/Julian Elliott; P. 019 G/ Martin Ruegner; P. 093 G/Catherina Unger; P. 093 L/ P. 169 C/Gianni Dagli Orti; P. 170-171 C/Angelo Caval- P. 234 M/Alamy; P. 234 M/CuboImages; P. 234 G/Pano- Bloomberg; P. 020 L/Markus Kirchgessner; P. 020 L/ Raffaele Celentano; P. 094 G/David Madison; P. 095 G/ li; P. 171 G/Albert Tan; P. 172 G/AGF; P. 172 G/Peter ramic Images; P. 235 G/Hiroshi Higuchi; P. 235 M/age; Hartmut Krinitz; P. 020 M/Daniel Bärtsch; P. 021 L/Ralf Catherina Unger; P. 096 L/Hartmut Krinitz; P. 096-097 Adams; P. 172 M/Alamy; P. 173 C/Michele Falzone; P. 235 M/Prisma; P. 236 M/CuboImages; P. 236 C/Ste- Kreuels; P. 021 G/Olaf Protze; P. 021 Look/Arnt Haug; Look/Jan Greune; P. 097 L/Hartmut Krinitz; P. 097 L/ P. 173 G/Guy Vanderelst; P. 173 G/AGF; P. 173 C/John fano Amantini; P. 236 M/United Archives; P. 236 G/ P. 022-023 G/Francesco Riccardo Iacomino; P. 023 Frank Heuer; P. 098-099 G/Matteo Colombo; P. 099 M/ Heseltine; P. 173 C/Mimmo Jodice; P. 173 C/Franz-Marc Bridgeman Art Library ; P. 237 M/Alamy; P. 237 G/John Look/Heinz Wohner; P. 024 L/Fulvio Zanettini; P. 024 Michael Rucker; P. 100 Look/Rainer Mirau; P. 100 L/ Frei; P. 173 G/Albert Tan; P. 173 C/Vittorio Sciosia; Freeman; P. 237 L/Toma Babovic; P. 237 G/Joe Daniel Look/Ulli Seer; P. 024 M/Iconotec; P. 024 L/Fulvio Za- Hartmut Krinitz; P. 100 L/Hartmut Krinitz; P. 101 L/Hart- P. 173 C/Sylvain Sonnet; P. 173 G/Mariusz Kluzniak; Price; P. 237 L/Max Galli; P. 238 G/U. Colnago; P. 238 C/ nettini; P. 025 L/Hedda Eid; P. 025 M/Bildverlag Bahn- mut Krinitz; P. 101 L/Hartmut Krinitz; P. 102 Look/O. P. 174 L/Max Galli; P. 174-175 Look/ClickAlps; P. 175 David Lees; P. 239 G/A. De Gregorio; P. 239 G/A. De müller; P. 025 M/Aldo Pavan; P. 025 G/C. Sappa; P. 026 Seehauser ; P. 102 Look/O. Seehauser ; P. 102 G/Fran- Look/age; P. 175 G/P. Vannini; P. 176 M/Albrecht Gregorio; P. 239 M/United Archives; P. 240 M/BAO; L/Max Galli; P. 026 M/Alamy; P. 026 G/Stefano Politi cesco Iacobelli; P. 102 L/Joerg Modrow; P. 103 L/Cle- Weifler; P. 176 M/Alamy; P. 176 G/Andia; P. 176 L/Raf- P. 240 G/Roger Coulam; P. 240 G/Slow Images; P. 241 Markovina; P. 026 L/Max Galli; P. 027 L/IML; P. 028 G/ mens Zahn; P. 103 M/Caia Image; P. 103 L/Max Galli; faele Celentano; P. 177 Look/Konrad Wothe; P. 177 L/ L/Martin Kirchner; P. 241 M/Alamy; P. 241 L/Hedda Eid; ac productions; P. 028 L/Max Galli; P. 028 L/Max Galli; P. 104-105 G/Hiroshi Higuchi; P. 105 M/Alamy; P. 106 Raffaele Celentano; P. 178 M/John Warburton-Lee; P. 242 M/Pixtal; P. 242 C/Sandro Vannini; P. 242 G/Ken P. 029 L/Markus Kirchgessner; P. 029 Look/Glasshouse G/David C Tomlinson; P. 106 Look/Heinz Wohner; P. 178 L/Raffaele Celentano; P. 179 Look/age; P. 179 L/ Welsh; P. 243 L/Martin Kirchner; P. 243 G/Julian Elliott; Images; P. 029 L/Ralf Kreuels; P. 029 M/Thonig ; P. 029 P. 106 Look/TerraVista; P. 107 C/Marco Cristofori; Max Galli; P. 180-181 L/Max Galli; P. 181 G/Marka; P. 243 L/Max Galli; P. 244 L/Eid ; P. 244 L/Ralf Kreuels; G/Raul Garcia; P. 029 G/Panoramic Images; P. 029 L/ P. 107 L/Caputo; P. 108 L/Max Galli; P. 108 G/W. Buss; P. 181 G/Marka; P. 182 L/Max Galli; P. 182-183 G/AGF; P. 244 C/Robert Harding ; P. 245 G/Hiroshi Higuchi; Max Galli; P. 030 M/Alamy; P. 030-031 G/Deimagine; P. 108-109 G/Peter Adams; P. 109 G/S. Lombardi P. 183 L/Markus Kirchgessner; P. 183 L/Raffaele Celen- P. 245 C/Grand Tour Collection; P. 245 G/Sonja Jordan; P. 031 G/Peter Adams; P. 031 C/Peter Adams; P. 032 G/ Vallauri; P. 109 M/CuboImages; P. 109 G/De Agostini; tano; P. 184 M/Markus Lange; P. 184 L/Max Galli; P. 246 G/Krzysztof Dydynski; P. 246 G/Andrea Pucci; P. Davide Seddio; P. 032 G/John Freeman; P. 033 G/Hen- P. 109 G/Walter Zerla; P. 110 L/Max Galli; P. 110-111 G/ P. 184 L/Raffaele Celentano; P. 185 Look/ClickAlps; 246 G/Funkystock; P. 247 L/Joerg Modrow; P. 247 G/ ryk Sadura; P. 033 M/Michele Rossetti; P. 033 M/Gun- Marco Brivio; P. 111 Look/ClickAlps; P. 111 G/Atlantide P. 185 M/Alamy; P. 185 Look/age; P. 185 L/Max Galli; Maremagnum; P. 247 L/Fulvio Zanettini; P. 248 Look/ ter Kirsch; P. 033 G/Massimo Pizzotti; P. 034-035 L/P S Phototravel; P. 112 G/Francesco Iacobelli; P. 112 G/Dia- P. 185 L/Raffaele Celentano; P. 185 L/Markus Kirch- age; P. 248 G/Atlantide Phototravel; P. 248 M/Alamy; Kristensen; P. 035 M/Alamy; P. 036 G/Walter Bibikow; na Crestan; P. 113 L/Luigi Caputo; P. 113 C/Mauro gessner; P. 185 L/Raffaele Celentano; P. 185 L/Max P. 249 M/Olaf Protze; P. 249 M/Rainer Mirau; P. 249 G/ P. 036-037 G/Slow Images; P. 037 L/Hedda Eid; P. 037 Magliani; P. 113 G/Atlantide Phototravel; P. 113 G/Joe Galli; P. 186 Look/Travel Collection; P. 186-187 G/Fran- Ken Scicluna; P. 250 C/John and Lisa Merrill; P. 250 G/ M/Prisma; P. 038-039 G/Julian Elliott; P. 039 M/Alamy; Daniel Price; P. 113 L/Hartmut Krinitz; P. 113 L/Clemens cesco Iacobelli; P. 187 G/Stefano Oppo; P. 187 M/Ala- Mandy; P. 251 L/Raffaele Celentano; P. 251 G/Craig P. 040 G/A. De Gregorio; P. 040 G/Alexander Spatari; Zahn; P. 113 L/Hartmut Krinitz; P. 114 G/Maremagnum; my; P. 188 L/Tobias Hauser; P. 188 M/Klaus Scholz; Pershouse; P. 251 G/Joe Cornish; P. 252 C/Dennis Mar- P. 041 L/Kirchner ; P. 042-043 G/David Silverman; P. 114-115 G/Atlantide Phototravel; P. 115 M/Pixtal; P. 189 G/Amateur photographer, still learning...; P. 189 sico; P. 252 G/Slow Images; P. 252 G/Allan Baxter; P. 043 G/Gary Yeowell; P. 044 G/Julian Elliott; P. 044 L/ P. 115 L/Max Galli; P. 116 Look/P. Lubenow; P. 116 L/Raffaele Celentano; P. 190 L/Norbert Enker; P. 191 G/ P. 253 G/Frank Bienewald; P. 253 L/Harscher; P. 253 M/ Max Galli; P. 045 L/Max Galli; P. 045 L/Hedda Eid; Look/Katharina Jaeger; P. 116 G/Jon Arnold; P. 116 L/ Jeremy Woodhouse; P. 191 M/Christian Bäck; P. 191 M/ Peter Seyfferth; P. 254 Look/Juergen Richter; P. 254 P. 045 C/Guido Cozzi; P. 045 G/Ana Zaragoza; P. 046- Reporters; P. 117 C/Rainer Hackenberg; P. 117 G/ Fabiano Caddeo; P. 192 L/Tobias Hauser; P. 192 M/Cu- Look/Juergen Richter; P. 255 G/Slow Images; P. 255 C/ 047 G/Seraficus; P. 047 G/Peter Adams; P. 048 Look/; Hans-Peter Merten; P. 118 G/Peter Zelei; P. 118 M/Siep- boImages; P. 192-193 G/Jeremy Woodhouse; P. 193 G/ Fabian Cevallos; P. 255 G/Travelpix Ltd; P. 256 C/Araldo P. 048 G/Guy Vanderelst; P. 049 L/Max Galli; P. 049 G/ mann; P. 119 C/Sandro Vannini; P. 119 M/Olaf Protze; Education Images; P. 194 L/Tobias Hauser; P. 194 Look/ de Luca; P. 256 M/Stefan Auth; P. 256 G/Valerio Mei; De Agostini; P. 049-050 G/Pietro Diotti; P. 050 C/Grand P. 119 G/Katja Kreder; P. 120-121 M/Alamy; P. 121 G/ Travel Collection; P. 194 M/Doug Pearson; P. 195 G/ P. 256 G/Romaoslo; P. 257 Look/age; P. 257 C/Grand Tour Collection; P. 050 Look/age; P. 050 Look/age; Ken Welsh; P. 123 G/Slow Images; P. 123 G/Valentino Roberto Moiola; P. 195 M/Markus Lange; P. 196 L/Tobi- Tour Collection; P. 257 G/John Lawrence; P. 258 G/Mu- P. 051 G/Henryk Sadura; P. 051 G/John Freeman; P. 051 Grassi; P. 124 G/Slow Images; P. 124 G/Francesco Iaco- as Hauser; P. 196 L/Tobias Hauser; P. 196-197 G/Fran- rat Taner; P. 258 L/Max Galli; P. 258 L/Max Galli; P. 259 Look/Ingolf Pompe; P. 051 M/Alamy; P. 051 M/Alamy; belli; P. 125 G/Francesco Iacobelli; P. 125 G/Francesco cesco Iacobelli; P. 197 M/CuboImages; P. 198 G/Mel M/Raimund Kutter; P. 259 M/Paul Williams; P. 260 G/ P. 051 M/Prisma; P. 051 G/Alexander Spatari; P. 051 G/ Iacobelli; P. 126-127 G/Owen Franken; P. 127 G/Tho- Longhurst; P. 198 L/Amme; P. 198 G/AGF; P. 199 L/Raf- Panoramic Images; P. 260 L/Peter Bialobrzeski; P. 260 Massimo Pizzotti; P. 051 C/Peter Adams; P. 052 L/Hed- mas Stankiewicz; P. 128 G/Atlantide Phototravel; faele Celentano; P. 199 G/Jeremy Woodhouse; P. 199 C/Atlantide Phototravel; P. 261 G/Mariusz Kluzniak; da Eid; P. 052-053 G/Danilo Antonini; P. 053 L/Fulvio P. 128 L/Sasse; P. 128 L/IML; P. 129 G/Maremagnum; G/Amateur photographer, still learning...; P. 199 M/ P. 261 M/Alamy; P. 261 C/Massimo Borchi; P. 262 G/ Zanettini; P. 053 M/Helmut Corneli; P. 054 G/Hiroshi P. 129 G/Maremagnum; P. 129 L/Max Galli; P. 130-131 CuboImages; P. 199 M/Cuboimages; P. 199 L/Tobias Michele Falzone; P. 262 Look/Konrad Wothe; P. 262 C/ Higuchi; P. 054 G/Lorenzo De Simone; P. 055 G/Clic- Look/ClickAlps; P. 131 G/G. Carfagna; P. 131 M/Alamy; Hauser; P. 199 M/Markus Lange; P. 199 C/Sandro Van- Mimmo Jodice; P. 263 L/Raffaele Celentano; P. 263 L/ kAlps; P. 055 M/Olaf Protze; P. 056 G/Sonja Jordan; P. 132 G/De Agostini; P. 132-133 C/Funkystock; P. 133 nini; P. 199 L/Tobias Hauser; P. 199 M/Christian Bäck; Thomas Linkel; P. 263 C/Angelo Cavalli; P. 264 C/Mim- P. 057 G/Jon Arnold; P. 057 G/Martin Moxter; P. 057 M/ L/Max Galli; P. 133 L/Max Galli; P. 134-135 C/Stefano P. 199 G/Francesco Iacobelli; P. 200 C/Antonino Bartuc- mo Jodice; P. 264 M/Alamy; P. 264 M/age; P. 265 G/G. age; P. 058-059 C/Grand Tour Collection; P. 059 G/Ja- Amantini; P. 135 Look/Robertharding; P. 136 M/Alamy; cio; P. 200-201 G/David Trood; P. 201 C/Jeremy Wood- Sosio; P. 265 L/Markus Kirchgessner; P. 265 L/Raffaele son Arney; P. 060 L/Raffaele Celentano; P. 061 G/Yves P. 136 L/Sasse; P. 136 L/Max Galli; P. 137 G/Jon Arnold; house; P. 201 M/Alamy; P. 202 G/Stocktrek Images; Celentano; P. 266 C/Funkystock; P. 266 C/Guido Cozzi; Marcoux; P. 061 G/Walter Zerla; P. 061 M/Jürgen Wies- P. 137 G/Peter Zelei; P. 137 M/Alamy; P. 137 G/Frances- P. 202 C/Jay Dickman; P. 202-203 G/Marco Simoni; P. 267 M/Giovanni Guarino; P. 267 C/Paul Williams; ler; P. 062 M/Olaf Protze; P. 062 G/Helmut Corneli; co Iacobelli; P. 137 C/Funkystock; P. 137 C/Stefano P. 203 L/Raffaele Celentano; P. 204 G/Richard I‘Anson; P. 268 C/Stefano Amantini; P. 268 Look/Robertharding; P. 063 G/Hiroshi Higuchi; P. 063 M/Michael Weber; Amantini; P. 137 G/Valentino Grassi; P. 137 C/Rainer P. 204 G/Holger Leue; P. 205 L/Max Galli; P. 205 L/Raf- P. 268 M/Alamy; P. 269 G/M.Santini; P. 269 C/Frank P. 063 Look/ClickAlps; P. 063 G/ClickAlps; P. 063 M/ Hackenberg; P. 137 M/Pixtal; P. 138 G/G. Nimatallah; faele Celentano; P. 206-207 M/Alamy; P. 207 M/Alamy; Lukasseck; P. 269 C/Jay Dickman; P. 270 G/Matthew Olaf Protze; P. 063 M/Alamy; P. 063 G/Walter Zerla; P. 138-139 G/Gehringj; P. 139 G/Guido Cozzi; P. 139 L/ P. 208 C/Macduff Everton; P. 208 C/Hubert Stadler; Williams-Ellis; P. 270 Look/Robertharding; P. 270 M/ P. 063 M/age; P. 063 M/Helmut Corneli; P. 063 C/Grand Raffaele Celentano; P. 140 C/Araldo de Luca; P. 140 G/ P. 208 G/Dragan Yordanov; P. 208-209 G/Slow Images; United Archives; P. 271 C/Salvo Orlando; P. 271 G/Da- Tour Collection; P. 064 C/Stefano Amantini; P. 064-065 Art Images/Etruscan; P. 140 G/Marka; P. 141 M/Stefan P. 209 G/Laurie Chamberlain; P. 209 M/United Archi- vid Trood; P. 271 C/Martin Rietze; P. 272 C/Macduff C/Guido Cozzi; P. 065 Look/Juergen Richter; P. 065 G/ Auth; P. 141 C/Roland Gerth; P. 142 L/Raffaele Celenta- ves; P. 210-211 M/Alamy; P. 211 G/Piotr Jaczewski; Everton; P. 272 G/Piotr Jaczewski; P. 272 M/Alamy; Slow Images; P. 066 G/AGF; P. 066 M/Martin Moxter; no; P. 142 L/Raffaele Celentano; P. 142 G/Fabio Muzzi; P. 212 M/CuboImages; P. 212 C/; P. 212 M/Katja Kre- P. 273 G/Slow Images; P. 273 L/Max Galli; P. 273 M/ P. 066 Look/Juergen Richter; P. 067 C/Massimo Borchi; P. 143 G/Joe Cornish; P. 143 L/Raffaele Celentano; der; P. 213 C/Jay Dickman; P. 213 G/David Trood; P. 213 CuboImages; P. 274 C/Vittorio Sciosia; P. 274 M/United P. 068-069 C/Foulkes Justin; P. 069 C/Jon Hicks; P. 070 P. 143 G/Guido Cozzi; P. 144 L/Raffaele Celentano; C/Jeremy Woodhouse; P. 213 C/Hubert Stadler; P. 213 Archives; P. 275 M/Katja Kreder; P. 275 G/R. Carnovali- Look/Kay Maeritz; P. 070 C/Hubert Stadler; P. 070 M/ P. 144 C/Fabian Cevallos; P. 144 G/Ian Trower; P. 145 L/ G/Laurie Chamberlain; P. 213 M/Alamy; P. 213 C/Lance ni; P. 276 L/Tobias Hauser; P. 276 M/CuboImages; CuboImages; P. 072-073 Look/age; P. 073 G/Andrea Max Galli; P. 145 G/Slow Images; P. 145 G/Julian El- Nelson; P. 213 G/Marco Simoni; P. 213 M/Alamy; P. 214 P. 276 M/Christian Bäck; P. 277 L/Hemispheres; P. 277 Pucci; P. 074 G/Marius Roman; P. 074 G/Jorg Greuel; liott; P. 146-147 G/Slow Images; P. 147 G/Travelpix Ltd; L/Martin Kirchner; P. 214-215 G/Luis Davilla; P. 215 M/ L/Martin Kirchner; P. 277 G/Hans Peter Merten; P. 277 P. 074 L/Raffaele Celentano; P. 074 L/Markus Kirch- P. 148 G/AGF; P. 148 Look/Oliver Blum; P. 148-149 G/ Alamy; P. 215 G/Arnaud Spani; P. 216 L/Martin Kirch- L/Hemispheres; P. 278 M/Alamy; P. 278 G/Jean-Pierre gessner; P. 074 C/Guido Cozzi; P. 075 C/SIME/Da Ros Paolo Corsetti; P. 149 C/Ted Levine; P. 150 G/P. Vannini; ner; P. 216 G/Walter Bibikow; P. 217 C/Sylvain Sonnet; Lescourret; P. 278 M/Jochen Tack; P. 279 G/A. Dagli Luca; P. 075 M/Alamy; P. 075 Look/Andreas Strauß; P. 150 G/C. Sappa; P. 150-151 M/Alamy; P. 151 G/Ric- P. 218 L/Karl-Heinz Raach; P. 218 L/Markus Kirchgess- Orti; P. 279 C/Paul Almasy; P. 279 G/DEA PICTURE LI- P. 076-077 G/Slow Images; P. 077 G/Mandy; P. 078 G/ cardo Bruni; P. 151 G/Anne Maenurm; P. 152 C/Sandro ner; P. 218 L/Martin Kirchner; P. 218-219 M/Alamy; BRARY; P. 280-281 L/Georg Knoll. Angelo Cavalli; P. 078 Look/age; P. 078 G/Peter Adams; Vannini; P. 152 Look/age; P. 152 G/G. Nimatallah; P. 219 L/ Soriano; P. 220 L/Karl-Heinz Raach; P. 220 P. 078 G/Angelo Cavalli; P. 078-079 C/Guido Cozzi; P. 152 C/Atlantide Phototravel; P. 153 G/U. Colnago; Look/Hemis; P. 220 G/Christian Kober; P. 221 G/ P. 079 G/Anadolu Agency; P. 079 C/Massimo Borchi; P. 153 M/Alamy; P. 153 G/Gehringj; P. 153 M/Stefan Jean-Pierre Lescourret; P. 221 L/Karl-Heinz Raach; www.lannoo.com Registreer u op onze website en we sturen u regelmatig een nieuwsbrief met D/2019/45/40 – NUR 512 informatie over nieuwe boeken en met interessante, exclusieve aanbiedingen. ISBN 978 94 014 5833 7 Als u opmerkingen of vragen heeft, dan kunt u contact opnemen met onze redactie: [email protected]. Deze uitgave werd met de meeste zorg samengesteld. De juistheid van de Vertaling: Christelle Bogaert gegevens is mede afhankelijk van informatie die ons werd verstrekt door derden. Opmaak en cover: Peter De Bock Indien die informatie onjuistheden bevat, kan Lannoo daarvoor geen Oorspronkelijke titel: Unterwegs in Italien aansprakelijkheid aanvaarden. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, © Kunth Verlag GmbH & Co. KG, München, Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2019 opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt © Cartografie: Kunth Verlag GmbH & Co. KG in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

448

Top View