Strategia Rozwoju Gminy Lutomiersk Na Lata 2014-2020

Załącznik do Uchwały Nr LVI/377/14 Rady Gminy Lutomiersk z dnia 12 listopada 2014 r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY LUTOMIERSK NA LATA 2014-2020

SPIS TRE ŚCI

WST ĘP ______4 I. PODSUMOWANIE STRATEGII ROZWOJU ______7 II. DIAGNOZA UWARUNKOWA Ń ROZWOJU GMINY ______9 Poło żenie i uwarunkowania geograficzne ______9 Wielko ść Gminy ______10 Cechy charakterystyczne Gminy ______12 Zasoby Gminy ______12 Zasoby ludzkie ______12 Zasoby przyrodnicze ______14 Obszary prawnie chronione na terenie Gminy ______14 Lasy ______15 Rze źba terenu ______16 Wody powierzchniowe i podziemne ______16 Klimat ______17 Zasoby kulturowe ______18 Zagospodarowanie przestrzenne ______18 Infrastruktura techniczna ______19 Infrastruktura transportowa i transport publiczny ______19 Gospodarka wodna i ściekowa ______21 Gospodarka odpadami ______22 Energetyka ______23 Ciepłownictwo ______23 Gazownictwo ______23 Ochrona środowiska ______23 Infrastruktura społeczna ______24 Edukacja ______24 Opieka zdrowotna ______27 Pomoc społeczna ______27 Porz ądek publiczny i ochrona przeciwpo żarowa ______29 Sport i rekreacja ______30 Kultura ______31 Przemysł, przedsi ębiorczo ść i struktura podmiotów gospodarczych______32 Rolnictwo ______33 Turystyka i rekreacja ______34 Atrakcyjno ść inwestycyjna Gminy ______35 Sytuacja finansowa Gminy ______37 III. ANALIZA SWOT GMINY LUTOMIERSK ______39 IV. SONDA Ż OPINII SPOŁECZNEJ ______40 Obserwacje i wnioski z wywiadów przeprowadzonych z głównymi interesariuszami – opinie reprezentantów Gminy (instytucje, organizacje pozarz ądowe, Radni Gminy Lutomiersk) _ 40 2

Obserwacje i wnioski z ankiet przeprowadzonych z mieszka ńcami Gminy Lutomiersk ___ 52 V. MISJA I WIZJA ______68 Strategiczne kierunki rozwoju ______69 Cel strategiczny B ______76 Cel strategiczny C ______82 VI. SPOSOBY I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁA Ń ______85 Powi ązanie strategii z dokumentami wy ższego rz ędu ______86 VII. WDRA ŻANIE, MONITOROWANIE I EWALUACJA STRATEGII ______95 Wdra żanie strategii ______95 Monitorowanie strategii ______96 Oczekiwane wska źniki osi ągni ęć i ewaluacja strategii ______97 BIBLIOGRAFIA ______99 SPIS RYSUNKÓW, TABEL I WYKRESÓW ______100 ZAŁ ĄCZNIK 1 – WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY ______102

WST ĘP

Strategia rozwoju Gminy Lutomiersk na lata 2014-2020 jest kluczowym dokumentem, który poprzez swoj ą zawarto ść , a tak że sposób dochodzenia do zawartych w nim rozwi ąza ń systematyzuje wiedz ę o Gminie, wyznacza długofalowe kierunki jej rozwoju oraz wskazuje działania, których realizacja przyczyni si ę do rozwoju obszaru.

Dokument przygotowany został przez Łódzk ą Agencj ę Rozwoju Regionalnego S.A. na zlecenie i we współpracy z Urz ędem Gminy Lutomiersk.

Strategi ę Rozwoju Gminy nale ży postrzega ć jako długofalowy dokument kierunkowy, który okre śla proces wytyczania i osi ągania celów wspólnoty samorz ądowej. Okre śla ona główny kierunek, aspiracje i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego jednostki oraz przedstawia metody i narz ędzia wdro żeniowe. Zapisy Strategii stanowi ą wyznacznik decyzji merytorycznych, organizacyjnych i finansowych podejmowanych przez władze samorz ądowe. Zarysowuj ą ramy działa ń prowadz ących do osi ągni ęcia wyznaczonych celów oraz prezentuje przykłady inicjatyw, jakie mo żna podj ąć w ramach ka żdego strategicznego kierunku rozwoju. Dokument jest tak że odpowiedzi ą na ustawowy wymóg prowadzenia polityki rozwoju w oparciu o Strategi ę, jak równie ż stanowi prób ę dostosowania si ę do standardów europejskich.

Główne przesłanki formalno – prawne, uzasadniaj ące potrzeb ę weryfikacji i sporz ądzenia dokumentów strategicznych JST wynikaj ą ze zmian w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz wi ążą si ę z aktualizacj ą dokumentów europejskich (Europa 2020), krajowych (Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2030 r., Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2020 r., Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 r.) i regionalnych (Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020) oraz przyj ęciem nowego paradygmatu polityki regionalnej, wprowadzonego przyj ęciem 13 lipca 2011 roku Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR).

Podobnie jak inne JST, Samorz ąd Gminy Lutomiersk zobligowany jest do przegl ądu i weryfikacji strategii rozwoju w kontek ście dostosowania jej zało żeń do wytycznych i rekomendacji płyn ących z dokumentów o charakterze nadrz ędnym.

Uchwalenie Strategii nie zamyka mo żliwo ści wprowadzania zmian, prowadzenia konsultacji społecznych i składania propozycji działa ń inwestycyjnych, zgodnie z pojawiaj ącymi si ę uzasadnionymi potrzebami lokalnymi 1. Strategia jest równolegle narz ędziem, które wyznacza ogólne ramy racjonalnego gospodarowania posiadanymi zasobami oraz stanowi kluczowy element planowania rozwoju lokalnego. Ustalenia zawarte w dokumencie Strategii oraz w zwi ązanych z nią dokumentach programowych i planach realizacyjnych powinny by ć ka żdego roku wykorzystywane jako jedno z podstawowych narz ędzi przy tworzeniu projektu bud żetu oraz przy opracowywaniu strategii post ępowania w zakresie pozyskiwania przez Gmin ę zewn ętrznych środków pomocowych, szczególnie ze źródeł UE. Zapisy zawarte w niniejszym dokumencie powinny by ć tak że wykorzystywane jako wskazówki do współpracy z innymi samorz ądami czy partnerami społecznymi i gospodarczymi, które w konsekwencji

1 Domański T., Strategiczne Planowanie Rozwoju gospodarczego gminy, Agencja Rozwoju Komunalnego, Warszawa 1999 4

doprowadz ą do podejmowania wspólnych przedsi ęwzi ęć słu żą cych zaspokojeniu potrzeb społeczno ści lokalnej.

W opracowaniu niniejszego dokumentu brali udział przedstawiciele Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. oraz przedstawiciele Urz ędu Gminy Lutomiersk, a tak że inne osoby zainteresowane rozwojem Gminy. W trakcie prac przeprowadzone zostały rozmowy z reprezentantami Urz ędu Gminy, a w celu zebrania opinii od mieszka ńców i kluczowych interesariuszy (radnych oraz przedstawicieli funkcjonuj ących na terenie Gminy instytucji i jednostek) przeprowadzone zostały ankiety i wywiady telefoniczne.

Niniejsza strategia składa si ę z sze ściu rozdziałów oraz bibliografii.

We Wst ępie przedstawiono cel i struktur ę dokumentu oraz zastosowane podej ście metodologiczne.

Rozdział pierwszy obejmuje krótkie podsumowanie całego dokumentu, zawiera informacje o kluczowych zało żeniach i wnioskach wynikaj ących ze strategii.

Rozdział drugi przedstawia opis stanu obecnego Gminy. Zawiera przygotowan ą przez Urz ąd Gminy diagnoz ę zasobów analizowanych pod kątem informacji na temat zagospodarowania przestrzennego oraz sytuacji społeczno - gospodarczej.

Rozdział trzeci jest podsumowaniem rozdziału drugiego w postaci analizy SWOT, czyli wskazania mocnych i słabych stron Gminy oraz szans i zagro żeń dla jej dalszego rozwoju.

W rozdziale czwartym zawarto wyniki badania sonda żowego przeprowadzonego w śród mieszka ńców oraz głównych interesariuszy strategii.

W rozdziale pi ątym zdefiniowano misj ę i wizj ę Gminy Lutomiersk, wskazano ogólne kierunki jego rozwoju stanowi ące zarówno wyraz aspiracji władz Gminy, jak i pozostałych interesariuszy strategii. Nakre ślono cele strategiczne, które posłu żyły jako konstrukcja realizacji celów operacyjnych. W rozdziale uwzgl ędniono prezentacj ę przykładowych działa ń i inicjatyw, które władze Gminy mog ą podejmowa ć w ramach realizacji poszczególnych celów strategicznych.

W rozdziale szóstym znajduj ą si ę informacje na temat mo żliwych źródeł finansowania dla działa ń zaplanowanych w ramach niniejszego dokumentu oraz tabela zgodno ści celów strategicznych i operacyjnych z dokumentami wy ższego rz ędu.

Ostatnia cz ęść dokumentu – rozdział siódmy - jest po świ ęcony wytycznym dla proponowanego systemu wdra żania, monitorowania i ewaluacji strategii. Zamieszczono w niej przykłady wska źników efektywno ści procesu realizacji wytycznych zawartych w niniejszym dokumencie.

Bibliografia - zawiera spis dokumentów i materiałów wykorzystanych przy opracowaniu strategii.

RYSUNEK 1. SCHEMAT DOKUMENTU STRATEGIA ROZWOJU GMINY LUTOMIERSK NA LATA 2014-2020

Źródło: Opracowanie własne

I. PODSUMOWANIE STRATEGII ROZWOJU GMINY LUTOMIERSK NA LATA 2014-2020

STRATEGIA ROZWOJU GMINY LUTOMIERSK NA LATA 2014-2020 JEST OPRACOWANIEM, KTÓRE WYZNACZA DŁUGOFALOWE KIERUNKI ROZWOJU REGIONU.

Na potrzeby strategii rozwoju Gminy Lutomiersk na lata 2014-2020 sformułowano nast ępuj ącą misj ę i wizj ę:

Źródło: opracowanie własne

W celu realizacji wizji i misji Gminy zdefiniowano katalog kluczowych dla jej rozwoju celów strategicznych oraz słu żą cych ich osi ąganiu celów operacyjnych. Ł ącznie zdefiniowano trzy cele strategiczne oraz siedem przyporz ądkowanych im celów operacyjnych, które zaprezentowane zostały poni żej w formie graficznej.

Źródło: opracowanie własne

Pierwszy cel strategiczny rozwoju Gminy skupia si ę na rozwoju infrastruktury technicznej (m.in. drogowej, wodno-kanalizacyjnej, gazowej) oraz infrastruktury społecznej słu żą cych poprawie jako ści życia mieszka ńców Lutomierska.

Drugim celem strategicznym jest budowa marki Lutomierska jako miejsca atrakcyjnego do osiedlania si ę na stałe, stwarzaj ącego korzystne warunki dla rozwoju działalno ści gospodarczej zarówno w formie rolniczej, jak i pozarolniczej.

Trzeci filar strategii rozwoju stanowi wykorzystanie walorów turystycznych i rekreacyjnych Gminy w celu stworzenia oferty atrakcyjnej szczególnie dla mieszka ńców Aglomeracji Łódzkiej.

II. DIAGNOZA UWARUNKOWA Ń ROZWOJU GMINY

Strategia rozwoju Gminy Lutomiersk na lata 2014-2020 jest kluczowym dokumentem, który poprzez swoj ą zawarto ść , a tak że sposób dochodzenia do zawartych w nim rozwi ąza ń, systematyzuje wiedz ę o Gminie. Poni żej zaprezentowane zostały najistotniejsze informacje oraz dane statystyczne ilustruj ące obecn ą sytuacj ę Gminy Lutomiersk.

Poło żenie i uwarunkowania geograficzne

Gmina Lutomiersk jest poło żona w centralnej cz ęś ci województwa łódzkiego i wchodzi w skład powiatu pabianickiego. Gmina Lutomiersk jest gmin ą wiejsk ą. Obszar gminy Lutomiersk poło żony jest na Wy żynie Łaskiej wchodz ącej w skład Niziny Południowo – Wielkopolskiej, w dolinie rzeki Ner. Gmina Lutomiersk graniczy z:

• Miastem - Gmin ą Podd ębice od strony północno-zachodniej,

• Gmin ą Dalików i Miastem - Gmin ą Aleksandrów Łódzki od strony północnej,

• Miastem Konstantynów Łódzki od strony wschodniej,

• Gmin ą Pabianice od strony południowo-wschodniej,

• Gmin ą Wodzierady od strony południowej,

• Gmin ą Zadzim od strony południowo-zachodniej.

RYSUNEK 2. POWIAT PABIANICKI NA TLE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

Źródło:www.stat.gov.pl

RYSUNEK 3. GMINA LUTOMIERSK NA TLE POWIATU PABIANICKIEGO

Źródło: www.stat.gov.pl

Wielko ść Gminy

Powierzchnia gminy wynosi 13.387 ha. Według Urz ędu Statystycznego struktur ę terytorialn ą Gminy stanowi ą 44 miejscowo ści tworz ące 31 sołectw:

1. Sołectwo Albertów

2. Sołectwo Antoniew

3. Sołectwo Babiczki

4. Sołectwo Babice

5. Sołectwo Bechcice

6. Sołectwo Czołczyn

7. Sołectwo Charbice Dolne

8. Sołectwo Charbice Górne

9. Sołectwo Dziektarzew

10. Sołectwo Franciszków

11. Sołectwo Florentynów

12. Sołectwo Jerwonice

13. Sołectwo Kazimierz

14. Sołectwo Lutomiersk

15. Sołectwo Madaje Nowe

16. Sołectwo Malanów

17. Sołectwo Mianów

18. Sołectwo Mikołajewice

19. Sołectwo Mirosławice

20. Sołectwo Orzechów

21. Sołectwo Prusinowice

22. Sołectwo Legendzin

23. Sołectwo Puczniew

24. Sołectwo Stanisławów Stary

25. Sołectwo Szydłów

26. Sołectwo Szydłówek

27. Sołectwo Wola Puczniewska

28. Sołectwo Wrz ąca

29. Sołectwo Zalew

30. Sołectwo Zdziechów

31. Sołectwo Żurawieniec

Teren Gminy Lutomiersk zamieszkuje 7616 osób (osoby zameldowane na pobyt stały stan na 31.08.2014r.) . U żytki rolne stanowi ą około 71 % powierzchni, a 22,9% powierzchni to tereny le śne.

Na terenie gminy nie ma jednostki osadniczej miejskiej. Główn ą miejscowo ści ą jest Lutomiersk, gdzie mieszcz ą si ę najwa żniejsze gminne instytucje: Urz ąd Gminy, Gminny O środek O światy, Gminny O środek Pomocy Społecznej, Gminny O środek Kultury z bibliotek ą publiczn ą, Oddział Banku Spółdzielczego w Zdu ńskiej Woli, Oddział Banku Spółdzielczego w Podd ębicach, O środek Zdrowia, Ko ściół Parafialny p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej, Klasztor Ksi ęż y Salezjanów, Salezja ńskie Szkoły Muzyczne, Gimnazjum, Szkoła Podstawowa, Placówka Poczty Polskiej, apteki, liczne sklepy, a tak że inne punkty usługowe.

Cechy charakterystyczne Gminy Gmina Lutomiersk pod wzgl ędem administracyjnym ma status gminy wiejskiej o charakterze rolniczym. Na terenie Gminy wyst ępuje wiele rozdrobnionych gospodarstw rolnych prowadz ących wielokierunkow ą, niewyspecjalizowan ą produkcj ę. W strukturze podmiotów gospodarczych najliczniejsz ą grup ę stanowi ą podmioty znajduj ące si ę w sektorach: przemysłowym, budowlanym oraz rolniczym (GUS 2012).

Warto podkre śli ć, że Lutomiersk dzi ęki bliskiemu poło żeniu od Łodzi posiada z ni ą dobre poł ączenia komunikacyjne. Mi ędzy Gmin ą Lutomiersk, a Łodzi ą kursuje tramwaj i istnieje tak że dobra komunikacja autobusowa. Te udogodnienia powoduj ą, że gmina jest bardzo atrakcyjnym terenem wypoczynkowo - rekreacyjnym.

Zasoby Gminy

Zasoby ludzkie

Liczba osób zameldowanych na pobyt stały na terenie gminy Lutomiersk wynosiła 7616 osób (stan na dzie ń 31.08.2014r.).

TABELA 1. LICZBA OSÓB ZAMELDOWANYCH NA POBYT STAŁY NA TERENIE GMINY LUTOMIERSK

Rok 2009 2010 2011 2012 2013

Liczba ludno ści 7118 7197 7313 7415 7547 ogółem

w tym 3501 3519 3580 3608 3685 męż czy źni

kobiety 3617 3678 3733 3807 3862

Liczba osób zameldowanych na pobyt stały systematycznie ro śnie, co jest zwi ązane z coraz wi ększ ą liczb ą osób kupuj ących działki na terenie gminy, buduj ących domy i zamieszkuj ących na stałe w Gminie Lutomiersk.

TABELA 2. LICZBA LUDNO ŚCI W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM

Rok 2009 2010 2011 2012 2013

kobiety 652 652 659 672 670

męż czy źni 685 678 707 711 736

Razem 1337 1330 1366 1383 1406

TABELA 3. LICZBA LUDNO ŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM

Rok 2009 2010 2011 2012 2013

kobiety 2110 2152 2187 2215 2243

męż czy źni 2430 2463 2504 2507 2551

Razem 4540 4615 4691 4722 4794

TABELA 4. LICZBA LUDNO ŚCI W WIEKU POPRODUKCYJNYM

Rok 2009 2010 2011 2012 2013

kobiety 855 874 887 920 949

męż czy źni 386 378 369 390 398

Razem 1241 1251 1256 1310 1347

TABELA 5. LICZBA ZGONÓW

Rok 2009 2010 2011 2012 2013

urodzenia 70 62 71 79 74

zgony 107 103 98 84 88

Liczba zgonów przewy ższa liczb ę urodze ń, co świadczy o starzeniu si ę społecze ństwa.

Zasoby przyrodnicze

Obszary prawnie chronione na terenie Gminy

Na terenie Gminy Lutomiersk znajduj ą si ę obszary i obiekty środowiska przyrodniczego szczególnie cenne oraz obj ęte indywidualnymi aktami prawnymi: rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, Puczniewsko-Grotnicki Obszar Chronionego Krajobrazu, parki, cmentarze, krajobraz, inne warto ściowe elementy środowiska przyrodniczego.

Na terenie gminy s ą dwa rezerwaty przyrody: „Jodły Ole śnickie” i „Mianów”. Rezerwat le śny „Jodły Ole śnickie" to wielowarstwowy drzewostan jodłowy ze starodrzewem i utworzony w celu ochrony stanowisk jodły rosn ącej na granicy geograficznego zasi ęgu tego gatunku. Rezerwat „Mianów" to śródle śny kompleks torfowisk niskich z ro ślinno ści ą torfowiskow ą obejmuj ący ekosystem potencjalnie najbardziej nara żony na degradacj ę, tj. zło żony układ hydrologiczny i ro ślinny zwi ązany ze zło żami torfu.

Puczniewsko-Grotnicki Obszar Chronionego Krajobrazu funkcjonuj ący na terenie gmin Dalików, Podd ębice, Lutomiersk, a wi ęc tak że na obszarze gmin, z którymi graniczy Gmina Lutomiersk powołany został Rozporz ądzeniem Wojewody Sieradzkiego z dnia 31 lipca 1998 roku. Obszar ten wraz z terenami pól i dolin rzecznych stanowi element zachodniego pier ścienia zielonego wokół Łodzi. S ą to tereny le żą ce na przewa żaj ącym (od strony zachodniej w stosunku do Łodzi) kierunku spływu mas powietrza, a wi ęc jest to obszar dostarczaj ący masy powietrza dla Łodzi (a tak że Aleksandrowa Łódzkiego, Konstantynowa Łódzkiego). St ąd tak du ża jego rola nie tylko w odniesieniu do turystyczno-wypoczynkowej funkcji samej Gminy. Obszar ten jest wyrazem powi ąza ń przyrodniczych w sferze koncentracji funkcji metropolitalnych Łodzi.

Gmina posiada nast ępuj ące pomniki przyrody:

TABELA 6. POMNIKI PRZYRODY

Nazwa -przedmiot Obwód Miejscowo ść Poło żenie Rodzaj pomnika ochrony [cm]

Lipa szerokolistna Mikołajewice Plac przy ko ściele 445 Pomnik przyrody Lipa szerokolistna Mikołajewice Plac przy ko ściele 390 Pomnik przyrody Grupa drzew -jedno- Puczniew Park zabytkowy Pomnik gatunkowa przyrody Dąb szypułkowy Puczniew Park zabytkowy 390 Pomnik przyrody Dąb szypułkowy Puczniew Park zabytkowy 280 Pomnik przyrody

Nazwa -przedmiot Obwód Miejscowo ść Poło żenie Rodzaj pomnika ochrony [cm]

Jesion wyniosły Puczniew Park zabytkowy 450 Pomnik przyrody Grupa drzew - Szydłów Park zabytkowy Grupa drzew jednogatunkowa Głaz narzutowy Trupianka Las prywatny 106 Pomnik przyrody nieo żywionej

Dodatkowo na terenie Gminy ochronie podlegaj ą cztery parki dworskie:

1. Malanów – zabytkowy park dworski z XVIIw. o pow. 4,00ha,

2. Puczniew – zabytkowy park dworski z XIXw. o pow. 5,70ha,

3. Szydłów – wiejski park dworski z XIXw. o pow. 4,40ha,

4. Zofiówka – wiejski park dworski z XIXw. o pow. 4,30ha.

Lasy

Lasy i grunty le śne zajmuj ą około 2 958 ha (22,9 %) ogólnej powierzchni Gminy. S ą to głównie lasy chronione b ędące pod piecz ą Lasów Pa ństwowych w rejonie Babiczek, Zalewa, Szydłowa, Mianowa, ale równie ż prywatne lasy gospodarcze.

TABELA 7. LE ŚNICTWO W 2012 R.

Powierzchnia lasów ogółem w ha 3066,50

w tym lasy publiczne 2169,20

w tym własno ść gminy 14,50

Lesisto ść w % 22,90

Źródło: Dane GUS

Rze źba terenu

Gmina Lutomiersk poło żona jest w zasi ęgu synklinorium szczeci ńsko - łódzko - miechowskiego, a dokładniej niecki mogile ńsko - łódzkiej wypełnionej osadami kredy. Utwory kredowe wykształcone s ą w postaci w ęglanowej jako wapienie z krzemieniami i marglami. Osady trzeciorz ędowe nie stanowi ą ci ągłej pokrywy. Ich mi ąż szo ść jest bardzo zmienna i waha si ę od kilku do kilkunastu metrów. Na powierzchni wysoczyzny odsłaniaj ą si ę utwory warcia ńskie. S ą to: gliny zwałowe, miejscami piaski i żwiry lodowcowe i wodnolodowcowe oraz żwiry kemów i moren martwego lodu. Na wysoczy źnie wyst ępuj ą tak że piaski eoliczne w wydmach (okolice Czołczyna, Szydłowa, Mianowa). W dolinie wyst ępuj ą młodsze - vistulia ńskie i holoce ńskie - piaski i utwory organiczne (namuły, torfy). Mi ąż szo ść kompleksu skał czwartorz ędowych na obszarze gminy nie przekracza 60 m. Są to głównie gliny morenowe zlodowace ń południowopolskich i środkowopolskich oraz miejscami rozdzielaj ące je utwory piaszczyste i mułkowe wodnolodowcowe i jeziorne.

Na terenie Gminy Lutomiersk w miejscowo ści Zalew wyst ępuj ą udokumentowane zło ża kruszywa naturalnego : ZALEW, ZALEW II, ZALEW III, ZALEW IV, ZALEW V.

Wody powierzchniowe i podziemne

Wschodnia cz ęść Gminy to fragment obszaru zasobowego wód podziemnych okre ślanego jako Główny Zbiornik Wód Podziemnych Niecka Łódzka. Wody podziemne w rejonie Lutomierska to wody czwartorz ędu, kredy o małej mo żliwo ści zanieczyszczenia pierwotnego poziomu u żytkowego.

Na terenie gminy Lutomiersk sie ć hydrograficzn ą tworz ą:

• rzeka Ner (125,9 km) wraz z Zalewk ą (dopływ Neru), Sroczk ą i systemem mniejszych cieków oraz rowów melioracyjnych. • zbiorniki na Zalewce we Wrz ącej i Zalewie, na Sroczce w Malanowie oraz koło Zofiówki.

Gmina Lutomiersk poło żona jest w cało ści w obr ębie okr ęgu szczeci ńsko – łódzkiego, gdzie wody geotermalne wyst ępuj ą w zbiornikach kredowych i jurajskich. Mog ą by ć wykorzystywane jako źródło energii (odnawialnej). Na podstawie licznych bada ń geologicznych stwierdzono, że zbiornik dolnej kredy i dolnej jury wykazuj ą najlepsze wła ściwo ści artezyjskie, wodono śnie przepuszczalne. Potencjalnie s ą one najzasobniejsze w energi ę ciepln ą i mog ą by ć wykorzystywane jako źródło energii.

RYSUNEK 4. WODY GEOTERMALNE

Źródło: Energia geotermalna w województwie łódzkim - studium przypadku

Klimat

Klimat województwa łódzkiego, a zarazem Gminy Lutomiersk ma charakter wybitnie przej ściowy. W układzie południkowym przej ściowo ść ta dotyczy stopnia oceanizmu i kontynentalizmu. W układzie równole żnikowym natomiast przej ściowo ść ta oznacza poło żenie pomi ędzy stref ą klimatów kształtuj ących si ę pod wpływem Bałtyku. Nizinny charakter obszaru umo żliwia swobodny przepływ mas powietrza, z wyra źną przewag ą przepływów w układzie równole żnikowym. Okres grzewczy trwa z reguły od pocz ątku pa ździernika do ostatniej dekady kwietnia, przy czym długotrwałe i silne mrozy wyst ępuj ą sporadycznie. Relatywnie najcieplejsza jest południowo - zachodnia cz ęść województwa. Okres wegetacyjny jest do ść długi i trwa około 210 dni.

Zasoby kulturowe

Według materiałów udost ępnionych przez Słu żbę Ochrony Zabytków w Łodzi obiekty wpisane do rejestru zabytków to:

• Lutomiersk: - Ko ściół klasztorny O. Reformatów, ob. OO Salezjanów pw. Niepokalanego Pocz ęcia N.P. Marii, mur., spalony 1914 r., odbud. w 1923 r. – Klasztor O. Reformatów, ob. OO. Salezjanów wybud. 1650r. na zr ębach zamku gotyckiego z XIV w. - Ko ściół parafialny rzym.-kat. pw. M.B. Szkaplerznej mur., wybud. 1780 r., pó źnobarokowy - Dzwonnica ko ścioła parafialnego rzym.-kat. pw. M.B. Szkaplerznej, mur., wybud. 1780 r., barokowa

• Puczniew: - Park podworski, zało żony 1820-1830 r.

• Szydłów: - Grodzisko pier ścieniowate IX-X w - Park podworski z XIX w. pow. 4,4 ha,

• Kolonia Bechcie – Biłgoraj: - Kurhan i cmentarzysko z pó źnego okresu rzymskiego (wzgórze „Baba)

• Kazimierz: - Ko ściół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela mur., wybud. 1902-1914 • Malanów: - Dwór, drew. wybud. I poł. XIX w. - Park podworski zało żony XVI-XVII w. pow. 4 ha, 2 aleje,

• Mikołajewice: - Ko ściół paraf. pw. Narodzenia N.P. Marii oraz św. św. Piotra i Pawła, drew. wybud. 1711 lub 1720 r., z kaplic ą, mur., z 1880 r. Styl – barok.

W klasztorze Ksi ęż y Salezjanów w Lutomiersku corocznie latem odbywa si ę W ędrowny Festiwal Filharmonii Łódzkiej „Kolory Polski”. W parku w Szydłowie odbywaj ą si ę do żynki gminne.

Zagospodarowanie przestrzenne

Infrastruktura techniczna

Infrastruktura transportowa i transport publiczny

Gmina Lutomiersk ma dobrze rozwini ętą sie ć dróg. Układ komunikacyjny tworz ą:

• droga krajowa Nr 71 relacji Stryków - Zgierz - Konstantynów Łódzki - Pabianice, przebiegaj ąca na południowo-wschodniej granicy gminy: długo ść to około 1 , 1 km, nawierzchnia bitumiczna; • droga wojewódzka Nr 710 relacji Łód ź - Konstantynów Łódzki - Szadek -Warta - Błaszki; długo ść to 6,726 km o nawierzchni bitumicznej; • drogi powiatowe o długo ści około 59,473 km, w tym o nawierzchni bitumicznej 58,5 km, pozostała cz ęść o nawierzchni gruntowej.

TABELA 8. SIE Ć DRÓG

Długo ść Lp. Nr Miejscowo ść (km)

1 3709E Kałów – Puczniew –Lutomiersk 19,395

2 3706E Kuciny- Kwiatkowice 6,064

3 3719E Sarnów- Malanów 1,845

4 3300E Lutomiersk- Wodzierady- Dobruchów 3,553

5 3301E Lutomiersk- Włodzimierz -Janowice 4,409

6 3314E Szydłów- Lutomiersk-Porszewice 14,807

7 3315E Malanów- Charbice- Bełdów 3,475

8 5166E Aleksandrów Łódzki – Lutomiersk 3,925

9 1112E Babiczki do dr. Nr 5166 E 2,000

Razem : 59,473 km

• drogi gminne ł ącz ące poszczególne miejscowo ści z dogami powiatowymi i drog ą wojewódzk ą.; ł ączna długo ść dróg gminnych publicznych wynosi 60,126 km, w tym o nawierzchni utwardzonej 24,12 km.

TABELA 9. DROGI GMINNE

Długo ść Lp. Nr drogi Nazwa drogi (przebieg) Długo ść ogółem

(Wodzierady)- gr. gm. Wodzierady – Mikołajewice- 1 103408 E 10,085 10,085 Zalew- Florentynów.- gr. m. Konstantynów Łódzki

2 108201 E Trupianka- Orzechów- Charbice Górne 4,895 4,895

3 108202 E Franciszków- Szydłów 3,711 3,711

Stanisławów Stary- Babice Du że- Babice Małe- 3,674 4 108203 E 5,957 Kazimierz 2,283

Babiczki- gr. m. Konstantynów Łódzki ( ul. 5 108204 E 1,639 1,639 Wodoci ągowa)

6 108205 E Jerwonice- gr. gm. Wodzierady- (Kwiatkowice) 1,654 1,654

7 108206 E Charbice Dolne- Czołczyn 1,410 1,410

8 108207 E Czołczyn- Antoniew 2,358 2,358

Zacisze- Mikołajewice - gr. gm. Wodzierady- 1,938 9 108208 E 3,158 (Ludowinka) 1,220

10 108209 E Jeziorko- gr. gm. Zadzim- (Mały ń) 0,726 0,726

(Żytowice)- gr. gm. Pabianice- Zalew- Lutomiersk 4,377 11 108210 E - Kol. Bechcice- gr. m. Konstantynów Łódzki(ul. 6,375 1,998 Bechcice)

12 111055 E (Fułki)- gr. gm. Dalików- Mianów 0,604 0,604

(Zdrzychów)- gr. gm. Dalików- Mianów 2,460 13 111057 E 5,84 - gr. gm. Zadzim- (Iwonie) 3,380

14 111058 E (Madaje Stare)- gr. gm. Dalików- Orzechów 1,020 1,020

(Zgniłe Błoto)- gr. gm. Aleksandrów Łódzki- 1,700 15 120003 E 6,842 Zdziechów Nowy - Albertów- Malanów 5,142

(Słowak)- gr. gm. Aleksandrów Łódzki- Stanisławów 16 120023 E 3,852 3,852 Nowy- Zdziechów Nowy- Kazimierz

Razem: 60,126 km

Pozostałe drogi stanowi ą sie ć dróg wewn ętrznych (gminnych i prywatnych).

W zakresie komunikacji zbiorowej Gmin ę Lutomiersk obsługuj ą autobusy PKS i prywatni przewo źnicy. Miejscowo ść Lutomiersk obsługuje linia tramwajowa do Łodzi przez Konstantynów Łódzki prowadzona od 1 kwietnia 2012 r. przez ZDiT w Łodzi. Gmina nie jest organizatorem publicznego transportu drogowego.

Na terenie gminy Lutomiersk brak infrastruktury kolejowej.

Gospodarka wodna i ściekowa

Analiza stanu zaopatrzenia gminy w wod ę wykazała, że niemal wszystkie zurbanizowane tereny pozostaj ą w zasi ęgu gminnych wodoci ągów zbiorowych. Wi ększo ść mieszka ńców, a tak że przewa żaj ąca wi ększo ść obiektów produkcyjnych i usługowych ma mo żliwo ść korzystania z wody dostarczanej sieci ą wodoci ągów wiejskich. Źródłem wody dla wodoci ągów są wody podziemne wyst ępuj ące w wodono śnych utworach trzecio- i czwartorz ędowych, a tak że w utworach kredowych. Źródłami wody wodoci ągu gminnego s ą uj ęcia wody wraz ze stacjami wodoci ągowymi w miejscowo ściach: Lutomiersk, Kazimierz, Prusinowice, Szydłów (uj ęcie w przebudowie w chwili obecnej) oraz w Ignacewie dla miasta Konstantynowa Łódzkiego, z którego zaopatrywane s ą wschodnie obszary Gminy Lutomiersk. Ujmowana woda z uwagi na ponadnormatywn ą zawarto ść zwi ązków żelaza podlega uzdatnianiu.

W dolinie rzeki Ner potrzeby wodne powinny by ć realizowane wył ącznie z wodoci ągu gminnego.

Na terenie Gminy Lutomiersk brak oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej. Żadna z miejscowo ści w Gminie nie posiada kompleksowego, zorganizowanego systemu odprowadzania ścieków. W miejscowo ściach w Gminie, mieszka ńcy oraz istniej ące tam zakłady usługowe, handlowe, produkcyjne i przetwórcze wyposa żone s ą w kanalizacj ę indywidualn ą, głównie zbiorniki typu szambo z zało żeniem wywo żenia ścieków do punktów zlewnych.

Sukcesywnie i w miar ę posiadanych środków finansowych, Gmina realizuje program unieszkodliwiania ścieków w miejscu ich powstawania, poprzez budow ę indywidualnych oczyszczalni ścieków dla mieszka ńców Gminy. Eksploatacj ę zrealizowanych oczyszczalni prowadz ą indywidualni u żytkownicy.

Polityka samorz ądu Gminy zmierza do rozszerzenia programu budowy przydomowych, przyobiektowych i lokalnych oczyszczalni ścieków na obszar całej gminy. Brak kanalizacji jest powa żną barier ą w rozwoju. Wprawdzie Gmina planuje budow ę gminnej oczyszczalni ścieków w rejonie Lutomierska, b ądź podł ączenie si ę do Grupowej Oczyszczalni Ścieków w Łodzi, co jednak wi ąż e si ę z olbrzymimi kosztami i bez udziału środków zewn ętrznych Gmina nie ma mo żliwo ści finansowych, aby inwestycja powstała ze środków własnych. W chwili 21

obecnej znaczna cz ęść przydomowych i przyobiektowych zbiorników na nieczysto ści ciekłe to nieszczelne szamba, nios ące zagro żenia dla środowiska.

Gospodarka odpadami

Rada Gminy Lutomiersk uchwaliła nowy regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Lutomiersk, a tak że komplet obowi ązkowych uchwał stanowi ących podstawy prawne oraz szczegółowo okre ślaj ących wprowadzony z dniem 01.07.2013 r. nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi - polegaj ący na przej ęciu przez gmin ę odpowiedzialno ści za odpady i wprowadzeniu obowi ązkowych opłat dla mieszka ńców za odbiór odpadów i ich zagospodarowanie. Zadanie odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych z nieruchomo ści obj ętych nowym systemem przej ęła Gmina, która w drodze przetargu wyłoniła firm ę odbieraj ącą i odpowiednio zagospodarowuj ącą odpady komunalne od wła ścicieli nieruchomo ści zamieszkałych: WYWÓZ NIECZYSTO ŚCI oraz PRZEWÓZ ŁADUNKÓW WIESŁAW STRACH ODDZIAŁ: 97- 425 ZELÓW ul. KO ŚCIUSZKI 11

Nowy system obejmuje mieszka ńców nieruchomo ści - stale zamieszkuj ących Gminie, którzy do dnia 30.06.2014r. zło żyli 2630 deklaracji, dotycz ących 2342 nieruchomo ści zamieszkałych, w których wykazano 7696 osób obj ętych nowym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi. Wła ściciele nieruchomo ści niezamieszkałych, w których powstaj ą odpady komunalne maj ą obowi ązek zawrze ć odpłatn ą umow ę z przedsi ębiorstwem wywozowym, okre ślaj ącą ilo ść odpadów komunalnych usuwanych z danej nieruchomo ści oraz cz ęstotliwo ść usuwania odpadów przy uwzgl ędnieniu zapisów Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Lutomiersk oraz wyposa żyć nieruchomo ść w odpowiednie pojemniki.

Raz w roku prowadzona jest zbiórka odpadów wielkogabarytowych, zu żytych opon, sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, pochodz ących z nieruchomo ści zamieszkałych, poło żonych na terenie Gminy Lutomiersk. Gmina wprowadziła 3 – pojemnikowy system selektywnego zbierania odpadów w nieruchomo ściach:

• szkło, • odpady opakowaniowe lekkie ( w tym PET) wykonane z plastiku, papieru, metalu, aluminium, oraz opakowania wielomateriałowe, • odpady zmieszane.

Wprowadzono obowi ązek kompostowania na terenie nieruchomo ści odpadów zielonych oraz ulegaj ących biodegradacji.

Na terenie Gminy Lutomiersk nie ma składowiska odpadów. Odpady komunalne z terenu Gminy są przewo żone na składowisko w Dylowie gm. Paj ęczno.

Energetyka

Podstawowymi źródłami zasilania w energi ę elektryczn ą odbiorców w Gminie s ą linie napowietrzne 15 kV doprowadzane z głównych punktów zasilaj ących GPZ 110/15 kV „Szadek”, „Podd ębice”, „Łask” i „Konstilana”. Zaopatrzenie odbiorców odbywa si ę poprzez stacje transformatorowe 15/0,4 kV, głównie słupowe, a następnie liniami niskiego napi ęcia napowietrznymi i kablowymi ziemnymi. Trasy linii przebiegaj ą przez teren Gminy. Przez południowe rejony Gminy przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia 220 kV relacji Pabianice – Adamów. Wzdłu ż linii 220kV wyst ępuj ą strefy ochronne zwi ązane z oddziaływaniem pół elektromagnetycznych na środowisko i na warunki zabudowy przeznaczonej dla stałego pobytu człowieka.

Ciepłownictwo

W Gminie Lutomiersk nie funkcjonuje żadna sie ć ciepłownicza. Mieszka ńcy Gminy zaopatrywani s ą w ciepło za po średnictwem pieców indywidualnych i kotłowni lokalnych na paliwa stałe, głównie ekogroszek, w ęgiel, drewno oraz gaz b ądź olej opałowy.

Gmina Lutomiersk prowadzi termomodernizacj ę budynków komunalnych. S ą równie ż wymieniane kotłownie z paliw stałych na paliwa gazowe (mi ędzy innymi termomodernizacja budynku Urz ędu Gminy, Gminnego O środka Kultury).

Gazownictwo

Przez Gmin ę przebiega nitka gazoci ągu średniego ci śnienia zasilana z Konstantynowa Łódzkiego gazoci ągiem Dn 150 mm, biegn ąca wzdłu ż ulicy prowadz ącej do Konstantynowa Łódzkiego. Sieci ą gazow ą obj ęto miejscowo ści Mirosławice, Lutomiersk, Wrz ąca, Prusinowice, Kazimierz, Zdziechów, Czołczyn, tj. wschodni ą cz ęść gminy. Ponadto zaopatrzenie ludno ści w gaz odbywa si ę systemem indywidualnym poprzez dowóz gazu propan-butan w butlach.

Ochrona środowiska

Przez Gmin ę Lutomiersk przepływa rzeka Ner. Ner wraz z dopływami przepływa przez tereny zabudowy mieszkaniowej i przemysłowej miasta Łodzi, st ąd ich głównym źródłem zanieczyszczenia s ą ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane przez Grupow ą Oczyszczalni ę Ścieków w Łodzi. Oczyszczone ścieki wprowadzane z GO Ś powoduj ą radykalne zmiany st ęż enia wska źników tlenowych, biogennych oraz zanieczyszcze ń sanitarnych. Dopiero od miejscowo ści Puczniew wskutek intensywnego samooczyszczania i rozcie ńczania si ę wody, stan jako ściowy rzeki ulega znacznej poprawie, chocia ż nadal

pozostaje w V klasie czysto ści. Redukcja do ść du żej ilo ści zanieczyszcze ń powoduje obni żenie warto ści st ęż eń wi ększo ści parametrów. W ostatnim okresie najkorzystniejsze zmiany dotycz ą wska źników tlenowych i biogennych, których warto ści uległy poprawie o ponad 30%. Na podstawie przeprowadzonej oceny diagnostycznej do V klasy czysto ści, czyli do wód o złej jako ści, zakwalifikowano Ner, Zalewk ę, Lubczyn ę ( źródło WIO Ś).

Infrastruktura społeczna

Edukacja

Na terenie Gminy Lutomiersk działaj ą trzy szkoły podstawowe : Szkoła Podstawowa im. Orła Białego w Lutomiersku, Szkoła Podstawowa im. M. Konopnickiej w Kazimierzu, Szkoła Podstawowa im. A. Mickiewicza w Szydłowie, Gimnazjum im. Leszka Czarnego w Lutomiersku.

TABELA 10. LICZBA UCZNIÓW W SZKOŁACH W LATACH 2009-2013

Rok szkolny Szkoła 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013

Gimnazjum im. Leszka Czarnego w Lutomiersku 224 215 227 203 191 95-083 Lutomiersk ul. Piłsudskiego 1

Szkoła Podstawowa w Lutomiersku 262 294 287 312 321 95-083 Lutomiersk ul. Piłsudskiego 1

Szkoła Podstawowa im. M. Konopnickiej w Kazimierzu 107 102 97 111 108 95-083 Lutomiersk Kazimierz, ul. Sienkiewicza 18

Szkoła Podstawowa im. A. Mickiewicza 91 91 93 107 117 w Szydłowie 95-083 Lutomiersk

Liczba dzieci ucz ęszczaj ących do szkól podstawowych od kilku lat ro śnie, co jest zwi ązane z du żą liczb ą osób kupuj ących działki na terenie Gminy i osiadaj ących tutaj na stałe.

TABELA 11. LICZBA KOMPUTERÓW W SZKOŁACH

Szkoła Liczba komputerów w szkołach (w tym z dost ępem do Internetu)

Gimnazjum im. Leszka Czarnego w Lutomiersku 58 95-083 Lutomiersk ul. Piłsudskiego 1

Szkoła Podstawowa w Lutomiersku 95-083 Lutomiersk ul. 54 Piłsudskiego 1

Szkoła Podstawowa im. M. Konopnickiej w Kazimierzu 31 95-083 Lutomiersk Kazimierz,ul. Sienkiewicza 18

Szkoła Podstawowa im. A. Mickiewicza w Szydłowie 36 95-083 Lutomiersk Szydłów 1

TABELA 12. WYNIKI SPRAWDZIANU PRZEPROWADZONEGO W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH

Rok Szkoła Szkoła Szkoła Gmina Powiat Województwo Podstawowa Podstawowa Podstawowa Lutomiersk pabianicki łódzkie im. Marii im Adama Im. Orła Konopnickiej Mickiewicza Białego w w Kazimierzu w Szydłowie Lutomiersku

2009 25,82 25,73 23,17 24,36 23,51 22,73

2010 24,80 26,27 26,06 25,86 25,51 24,41

2011 24,40 21,00 24,60 23,75 25,63 25,36

2012 20,00 24,13 26,13 24,16 23,86 22,90

2013 18,44 21,17 23,60 22,53 24,16 23,99

W tabeli przedstawione zostały średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego uczniów Gimnazjum w Lutomiersku, w porównaniu z uczniami innych szkół.

TABELA 13. WYNIKI EGZAMINÓW GIMNAZJALNYCH W %

Historia J. J. angielski J. angielski Matematyka Przyrodnicze i WOS polski podstawowy rozszerzony

Gimnazjum im. Leszka 58 62,3 45,8 58,4 61,2 41,3 Czarnego w Lutomiersku

Gimnazja 56 60 46 58 63 44 wiejskie -kraj

Kraj 58 62 48 59 63 45

OKE Łód ź 58 62 48 59 63 44

woj. łódzkie 58 62 48 59 63 44

Gimnazja wiejskie - 56 59 47 58 58 39 OKE Łód ź

Ponadto na terenie Gminy działaj ą Salezja ńskie Szkoły Muzyczne II stopnia im. ks. Antoniego Chlondowskiego w Lutomiersku: Salezja ńska Ogólnokształc ąca Szkoła Muzyczna II stopnia i Salezja ńska Szkoła Muzyczna II stopnia. S ą to szkoły katolickie niepubliczne na prawach szkół publicznych, prowadzone przez Zgromadzenie Salezja ńskie, kształc ące organistów i muzyków przygotowanych zarówno do pracy w ko ściele, jak i podj ęcia studiów muzycznych.

Od roku 2013 w miejscowo ści Kazimierz działa Klub Dzieci ęcy „U cioci Czesi”, w którym dzieci do lat trzech maj ą zapewnion ą opiek ę żłobkow ą. Obecnie przebywa tam 20 dzieci. Równie ż w miejscowo ści Kazimierz działa Przedszkole Niepubliczne Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, w którym obecnie przebywa 79 dzieci w wieku od lat 3 do 6. Gmina Lutomiersk udziela obydwu instytucjom dotacji celowych.

Udział wydatków na o świat ę stanowi niezmiennie od kilku lat ok. 33% w bud żecie Gminy Lutomiersk.

Przy ka żdej ze szkół podstawowych znajduje si ę plac zabaw i boisko przyszkolne. Ponadto przy Szkole Podstawowej w Lutomiersku znajduje si ę kompleks boisk ”orlik” oraz ogólnodost ępna siłownia plenerowa i plac zabaw. Gimnazjum i Szkoła Podstawowa w Kazimierzu posiadaj ą sal ę gimnastyczn ą oraz siłownie. Specyfika Gminy Lutomiersk (tzn. du ża odległo ść miejscowo ści do szkół) powoduje konieczno ść dowo żenia dzieci do szkół gimbusami.

W roku 2014-2015 ma zosta ć zbudowana sala gimnastyczna w przy Szkole Podstawowej w Lutomiersku. Natomiast przy SP w Kazimierzu na powsta ć siłownia plenerowa oraz boisko trawiaste.

Opieka zdrowotna

W Lutomiersku funkcjonuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „LUTMED” Agnieszka Kosztowny, Maria Winiecka-Górniak, Joanna Bła żejewska - Spółka Cywilna, w którym mieszka ńcy mog ą korzysta ć z usług świadczonych przez lekarzy rodzinnych. Dzi ęki temu mieszka ńcy mog ą korzysta ć z szerokiego zakresu usług medycznych świadczonych przez przychodni ę. Przychodnia świadczy usługi medyczne i diagnostyczne, zatrudnia 4 lekarzy rodzinnych posiadaj ących aktywn ą list ę pacjentów oraz piel ęgniark ę.

W Kazimierzu oraz w Szydłowie funkcjonuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Validus“ s.c., w których mieszka ńcy mog ą korzysta ć z usług świadczonych przez lekarzy rodzinnych.

Dy żur ambulatoryjny w ramach Nocnej i Świ ątecznej Pomocy dla Powiatu Pabianickiego pełni: NZOZ PCM w Pabianicach - Szpital w Pabianicach , ul. Jana Pawła II 68.

W Lutomiersku działaj ą dwie apteki, a w miejscowo ści Kazimierz działa punkt apteczny.

Pomoc społeczna

Liczba osób bezrobotnych na terenie Gminy Lutomiersk jest du ża. Obrazuje j ą poni ża tabela:

TABELA 14. LICZBA OSÓB BEZROBOTNYCH NA TERENIE GMINY LUTOMIERSK

2009 2010 2011 2012 2013 2014 kwiecie ń

Liczba bezrobotnych 341 400 425 533 502 495 ogółem

W tym Kobiet 157 203 225 294 255 231

Do 25 roku życia 64 77 67 89 78 65

Powy żej 50 roku 85 93 92 127 127 126 życia

Bez wykształcenia 246 282 301 379 357 362 średniego

Bez kwalifikacji 145 165 263 283 260 258 zawodowych

2009 2010 2011 2012 2013 2014 kwiecie ń

Długotrwale 135 182 218 270 306 302 bezrobotni

TABELA 15. WYDATKI NA POMOC SPOŁECZN Ą Z BUD ŻETU GMINY

Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013

228.311,00 314.357,00 365.055,00 461.531,00 481.309,00

TABELA 16. GŁÓWNE POWODY PRZEKAZANIA POMOCY SPOŁECZNEJ

Powody 2009 2010 2011 2012 2013 przekazania pomocy Liczba osób

Bezrobocie 241 285 310 336 380 Bezradno ść w sprawach opieku ńczo 144 190 215 219 301 - wychowawczych Długotrwała lub 115 120 115 103 91 ci ęż ka choroba Niepełnosprawno ść 122 110 101 79 83 Ubóstwo 50 49 52 53 44 Bezdomno ść 0 27 23 21 24 Potrzeba ochrony 56 70 62 56 62 macierzy ństwa Alkoholizm 5 7 7 2 6 Przemoc w rodzinie 4 8 4 0 5 Trudno ści w przystosowaniu do 5 8 1 7 7 życia po zwolnieniu z zakładu karnego 9 (kl ęska Zdarzenia losowe 3 0 69 1 żywiołowa)

Porz ądek publiczny i ochrona przeciwpo żarowa

Na terenie Gminy Lutomiersk znajduje si ę 19 jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej. Stra ż w Gminie pełni dwie funkcje: jedna to ochrona przeciwpo żarowa, druga – pełnienie roli społeczno-kulturowej. Jednostki organizuj ą wiele imprez, takich jak: festyny, pikniki, zawody sportowe. Uczestnicz ą równie ż w licznych imprezach pa ństwowych i ko ścielnych, mi ędzy innymi: świ ęto Bo żego Ciała, odpusty parafialne, Dzie ń Zwyci ęstwa, Dzie ń Stra żaka, Dni Lutomierska czy do żynki gminne. Do Krajowego Systemu Ratowniczo – Ga śniczego przynale żą trzy jednostki z terenu Gminy Lutomiersk:

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Lutomiersk

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Kazimierz

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Szydłów.

Krajowy System Ratowniczo – Ga śniczy rozpocz ął swoje funkcjonowanie na terenie Gminy Lutomiersk w 1997 roku. Głównym jego celem jest ujednolicenie działa ń o charakterze ratowniczym oraz akcji podejmowanych przez Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą i głównie Ochotnicz ą Stra ż Po żarn ą w sytuacji zagro żenia życia, mienia, zdrowia lub środowiska. Instytucje zapewniaj ące bezpiecze ństwo publiczne i przeciwpo żarowe na terenie Gminy to:

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Lutomiersk

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Kazimierz

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Szydłów

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Albertów

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Babice

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Bechcice

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Charbice Dolne

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Czołczyn

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Franciszków

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Jerwonice

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Malanów

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Mianów

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Mirosławice

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Orzechów

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Prusinowice

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Puczniew

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Stanisławów Stary

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Wygoda Mikołajewska

• Ochotnicza Stra ż Po żarna Zdziechów.

• Komisariat Policji w Konstantynowie Łódzkim (Punkt Przyj ęć Interesantów w Lutomiersku czynny 2 dni w tygodniu)

Gmina przekazuje środki finansowe na rzecz Funduszu Wsparcia Policji (10.000 zł. w 2014r. oraz 2013r. W roku 2012 – 20.000 zł. z przeznaczeniem na rekompensat ę pieni ęż ną za czas słu żby przekraczaj ący norm ę okre ślon ą w art. 33 ustawy o policji dla policjantów, którzy realizuj ą zadania z zakresu słu żby prewencyjnej na terenie Gminy Lutomiersk.

Sport i rekreacja

W Gminie Lutomiersk działa Mianowski Klub Sportowy. Przy Gimnazjum im. Leszka Czarnego działa Uczniowski Klub Sportowy. W Lutomiersku znajduje si ę stadion wymagaj ący odnowienia (jest to płyta boiska wraz z zapleczem socjalnym). Ponadto na terenie Gminy znajduje si ę 11 placów zabaw w miejscowo ściach: Bechcice, Mirosławice, Prusinowice, Wrz ąca, Lutomiersk, Kazimierz, Czołczyn, Szydłów, Stanisławów Stary, Mianów, Orzechów oraz siłownia plenerowa we Wrz ącej. Przy gimnazjum w Lutomiersku oraz Szkole Podstawowej w Kazimierzu znajduj ą si ę sale gimnastyczne z siłowni ą. We Wrz ącej działa kompleks boisk sportowych wybudowany w ramach programu „Moje boisko ORLIK 2012’.

W roku 2014 maj ą powsta ć place zabaw w miejscowo ści Babice, Puczniew, Malanów oraz siłownia plenerowa w Kazimierzu. Równie ż w roku 2014 na powsta ć kort tenisowy w miejscowo ści Lutomiersk (na stadionie gminnym) oraz boisko do piłki no żnej w Kazimierzu.

Kultura

W Lutomiersku działa Gminny O środek Kultury. GOK zajmuje si ę organizacj ą ró żnorodnych zaj ęć dla dzieci i młodzie ży. W ramach kół zainteresowa ń odbywaj ą si ę zaj ęcia takie jak: taniec współczesny (hip – hop, break dance), plastyka, nauka gry na pianinie, keybordzie i gitarze. Od roku 2002 działa młodzie żowa orkiestra d ęta. Ponadto funkcjonuje dzieci ęcy zespół pie śni i ta ńca „Lutomierzaczki“, zespół muzyki dixielandowej „Dixie Lutek“ oraz zespół folklorystyczny „Szycha“. Gminny O środek Kultury organizuje Dni Lutomierska, do żynki gminne, cykl imprez letnich (wieczór sobótkowy kino letnie, dzie ń dziecka), ferie zimowe dla dzieci, przedstawienia dla dzieci i młodzie ży. W strukturze GOK działa równie ż Gminna Biblioteka Publiczna. Ponadto działaj ą Koła Gospody ń Wiejskich w miejscowo ściach: Albertów, Babice, Babiczki, Czołczyn, Charbice Dolne, Charbice Górne, Bechcice Parcela, Bechcice Kolonia, Stanisławów Stary, Kazimierz, Malanów, Wrz ąca, Mianów, Jerwonice, Prusinowice, Dziektarzew, Lutomiersk, Puczniew, Mirosławice, Wygoda Mikołajewska, Zdziechów, Wola Puczniewska, Franciszków, Szydłów.

Przemysł, przedsi ębiorczo ść i struktura podmiotów gospodarczych

Na terenie Gminy Lutomiersk zgodnie z danymi GUS w 2013 r. 562 osoby prowadziły działalno ść gospodarcz ą .

TABELA 17. PODMIOTY GOSPODARCZE WG SEKCJI I DZIAŁÓW PKD 2007

Liczba Sekcja Nazwa sekcji podmiotów

A Rolnictwo le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 43

B Górnictwo i wydobywanie 1

C Przetwórstwo przemysłowe 91

Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę D 1 wodn ą, gor ącą wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz E 1 działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą

F Budownictwo 82

Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów G 183 mechanicznych, wł ączaj ąc motocykle

H Transport i gospodarka magazynowa 22

Działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami I 8 gastronomicznymi

J Informacja i komunikacja 10

K Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 19

L Działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 7

M Działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 31

Działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść N 9 wspieraj ąca

P Edukacja 8

Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 25

R Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 3

Pozostała działalno ść usługowa; Gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników, gospodarstwa domowe S, T, U 18 produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na potrzeby własne; Organizacje i zespoły eksterytorialne.

Do najwi ększych podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą nale żą ;

1. Jamir Sobieraj i Wspólnicy Sp. jawna

2. Maciej Stachlewski Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe "Bud-Masz

3. KONSPORT

4. Tadeusz Koralewski Przedsi ębiorstwo-Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „TESPOL”

5. Aleksandra Bródka Zakłady Mi ęsne

6. Iwona Polita ńska "POLITANO" 2.

7. Mieczysław Kozera Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe

8. Andrzej, Alicja, Tomasz Cieplucha Wielobran żowe Przedsi ębiorstwo Produkcyjno- Handlowo-Usługowe

9. PPHU Ceramika Tomaszewski" Zbigniew Tomaszewski

10. Romuald Miller Firma Wielobran żowa "Stolpo“

Rolnictwo

Na podstawie danych Urz ędu, w Gminie Lutomiersk znajduje si ę 1629 gospodarstw rolnych. Najwi ększ ą ilo ść stanowi ą gospodarstwa rolne małe do 5 ha.

TABELA 18. STRUKTURA GOSPODARSTW ROLNYCH

Wielko ść Ilo ść w szt.

Od 1 do 4.99ha 1081

Od 5 ha do 9,99ha 367

Od 10 ha do 19,99 ha 138

Od 20 ha do 49,99 ha 40

Od 50 ha do 99,99 ha 1

100ha i powy żej 2

TABELA 19. U ŻYTKOWANIE GRUNTÓW

Rodzaj Powierzchnia w ha

Grunty zabudowane i zurbanizowane 209,19

Grunty zadrzewione i zakrzewione 42,59

Łąki trwałe 1095,56

Pastwiska trwałe 585,86

Grunty rolne 6527,91

sady 131,56

rowy 75,89

Grunty pod stawami 31,67

Nieu żytki 30,07

Razem 8730,30

W Gminie przede wszystkim uprawiane s ą zbo ża, rzepak i rzepik. Z uwagi na du żą liczb ę ł ąk i pastwisk w gospodarstwach rolnych hodowane jest bydło ( głownie krowy mleczne). Ponadto hodowana jest równie ż trzoda chlewna oraz drób.

Turystyka i rekreacja

W ostatnich latach wzrasta znaczenie funkcji wypoczynkowo - rekreacyjno – turystycznej Gminy Lutomiersk w oparciu o walory krajobrazowe, kompleksy le śne, pomniki przyrody, zabytki. Rozwija si ę działalno ść agroturystyczna. Gmina Lutomiersk jest miejscem wypoczynku dla mieszka ńców okolicznych miast, zwłaszcza Łodzi. Powstał szereg osiedli typu letniskowego, np. Babiczki, Wrz ąca, Florentynów, Dziektarzew, Kazimierz, Jerwonice.

Na terenie Gminy Lutomiersk znajduj ą si ę szlaki turystyczne oraz Łódzki Szlak Konny im. majora Henryka Dobrza ńskiego "Hubala”.

Zabytki znajduj ące si ę na terenie Gminy równie ż przyci ągaj ą turystów.

Atrakcyjno ść inwestycyjna Gminy

Gmina Lutomiersk jest gmin ą wiejsk ą, a na jej terenie nie rozwin ęły si ę du że zakłady przemysłowe, co pozytywnie wpływa na stopie ń zanieczyszczenia środowiska. Gmina Lutomiersk dysponuje terenami przeznaczonymi w MPZP jako tereny zabudowy produkcyjnej, składów i magazynów, które mogłyby zosta ć przeznaczone pod inwestycje.

Są to działki zlokalizowane przy drodze wojewódzkiej 710 – Łód ź – Szadek – Błaszki (ok. 14ha), przy drogach powiatowych w miejscowo ści Kazimierz (ok. 2.20 ha), Charbice Górne (ok. 20 ha), Szydłów (ok. 6ha), Malanów (2,26 ha).

Istotn ą kwesti ą dla atrakcyjno ści gospodarczej jest tak że umiejscowienie i powi ązanie funkcjonalne terenu Gminy Lutomiersk ze stolic ą województwa w ramach Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego (ŁOM). ŁOM to wg Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 obszar spójny, dynamiczny i konkurencyjny, wpisuj ący si ę w proces rozwoju bipolarnego układu metropolitalnego Łód ź – Warszawa. Stowarzyszenie łódzkich samorz ądów w ramach ŁOM przeło ży si ę w najbli ższych latach na realizacj ę wspólnych Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT), które odpowiadaj ąc na najwa żniejsze wyzwania rozwojowe regionu, zwi ększ ą jego atrakcyjno ść na tle kraju. Skupiono si ę na:

1. Funkcjach metropolitalnych opartych na gospodarce innowacyjnej i sektorze kreatywnym, zgodnie z unikatowym potencjałem rozwojowym ŁOM,

2. Zdegradowanych technicznie, społecznie i gospodarczo obszarach miejskich ŁOM,

3. Transporcie publicznym, integracj ę którego uznano za konieczny warunek kształtowania funkcji metropolitalnych ŁOM i jego spójno ści przestrzennej 2.

2 Filary rozwoju ŁOM podane za Studium Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 35

RYSUNEK 5 MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY ŁODZI

Źródło: Stan prac w regionie dotycz ący ZIT, prezentacja Departamentu Polityki Regionalnej Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego

Sytuacja finansowa Gminy

TABELA 20. DOCHODY BUD ŻETU GMINY LUTOMIERSK W 2012 R.

Dochody bud żetu Gminy według działów

2010 2011 2012

W %

Dochody ogółem 100,0 100,00 100,0

Rolnictwo i łowiectwo 1,2 1,3 1,2

Transport i ł ączno ść 2,0 1,6 1,6

Gospodarka mieszkaniowa 3,8 2,0 2,8

Administracja publiczna 0,5 0,6 0,4

Bezpiecze ństwo publiczne i 2,5 0,0 0,0 ochrona przeciwpo żarowa

Ró żne rozliczenia 34,60 32,5 33,2

Oświata i wychowanie 0,8 0,4 0,5

Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki 13,1 12,8 11,8 spoi.

Edukacyjna opieka 0,1 0,1 0,1 wychowawcza

Gospodarka komunalna i 0,2 0,2 0,1 ochrona środowiska

Kultura i ochrona dziedzictwa - 1,3 -

Kultura fizyczna - - 4,0

Dochody od osób prawnych i 37,5 43,5 40,3 od osób fizycznych

pozostałe 3,8 4,0 3,9

W roku 2012 dochody Gminy na 1 mieszka ńca wynosiły 2646 zł.

TABELA 21. WYDATKI BUD ŻETU GMINY LUTOMIERSK W 2012 R.

Wydatki bud żetu Gminy według działów

2010 2011 2012

W %

Wydatki ogółem 100,0 100,00 100,0

Rolnictwo i łowiectwo 1,1 1,4 1,3

Transport i ł ączno ść 19,2 9,2 11,0

Gospodarka mieszkaniowa 1,1 0,9 4,6

Administracja publiczna 15,4 17,5 15,9

Bezpiecze ństwo publiczne i 4,4 2,3 2,5 ochrona przeciwpo żarowa

Ró żne rozliczenia - - -

Oświata i wychowanie 31,1 37,5 32,3

Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki 13,9 16,9 14,7 społ.

Edukacyjna opieka 1,6 1,8 1,4 wychowawcza

Gospodarka komunalna i 2,4 2,6 2,1 ochrona środowiska

Kultura i ochrona dziedzictwa 5,7 2,2 2,9

Kultura fizyczna 0,2 0,5 7,1

Działalno ść usługowa 0,7 1,3 0,5

pozostałe 2,8 5,3 3,3

W roku 2012r. wydatki Gminy na 1 mieszka ńca wynosiły 2587 zł.

III. Analiza SWOT Gminy Lutomiersk

ZASOBY, ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE I STREFA GOSPODARCZA GMINY LUTOMIERSK

TABELA 22. ANALIZA SWOT GMINY LUTOMIERSK

Mocne strony Słabe strony

• infrastruktura drogowa, • stan infrastruktury drogowej i okołodrogowej • blisko ść Łodzi i Konstantynowa, (nierównomiernie rozwini ęta: chodniki, ście żki, • dobre skomunikowanie drogowe, parkingi), • estetyka Gminy (rynek), • estetyka Gminy (zadbane centrum vs. • czyste środowisko (powietrze, woda), niewystarczaj ąca dbało ść o miejscowo ści • walory przyrodniczo-historyczne (Ner), poło żone na obrze żach Gminy) • tereny rekreacyjne, • brak zaplecza sanitarnego na targu, • infrastruktura sportowo-rekreacyjna, • nierównomiernie rozwini ęta infrastruktura • baza edukacyjno – kulturalna, kanalizacyjna na terenie Gminy, • • dobrze funkcjonuj ąca o świata, mała liczba miejsc w przedszkolach, • • potencjał ludzki (OSP), niewystarczaj ące poł ączenia komunikacji • brak przemysłu ci ęż kiego, publicznej, • • działki pod budownictwo, brak terenów inwestycyjnych, • • działki rekreacyjne, infrastruktura edukacyjna, • • szkoła muzyczna, dzikie wysypiska, • • cz ęś ciowe MPZP. promocja Gminy.

Szanse Zagro żenia

• poło żenie przy głównych szlakach • negatywne tendencje demograficzne (migracje, komunikacyjnych przyrost naturalny, starzenie si ę społecze ństwa) • bliskie poło żenie Łodzi i Konstantynowa • kryzys (ograniczone środki finansowe), Łódzkiego • du ża konkurencja w pozyskiwaniu środków • zjawisko suburbanizacji zewn ętrznych • rozwój turystyki jednodniowej i weekendowej • bezrobocie • pozyskanie środków zewn ętrznych na rozwój • odpływ wykształconych mieszka ńców Gminy • niewystarczaj ąca identyfikacja regionu łódzkiego jako atrakcyjnego turystycznie i osadniczo

Źródło: Opracowanie własne

IV. SONDA Ż OPINII SPOŁECZNEJ

Obserwacje i wnioski z wywiadów przeprowadzonych z głównymi interesariuszami – opinie reprezentantów Gminy (instytucje, organizacje pozarz ądowe, Radni Gminy Lutomiersk)

Wywiady z głównymi interesariuszami Strategii Rozwoju Gminy przeprowadzone zostały na zlecenie Urz ędu Gminy przez pracowników ŁARR S.A w miesi ącu czerwcu. Realizatorom udało si ę uzyska ć opinie od 24 osób.

Respondenci zostali poproszeni o wskazanie trzech najwa żniejszych dla przyszłego rozwoju Gminy obszarów działa ń. Do wyboru zaprezentowano im dziewi ęć mo żliwo ści:

1. Kultura, o świata i nauka 2. Rozrywka i sport 3. Infrastruktura i transport 4. Potencjał społeczno – gospodarczy 5. Potencjał turystyczny 6. Poprawa jako ści środowiska przyrodniczego 7. System ochrony zdrowia 8. Poprawa bezpiecze ństwa 9. Funkcjonowanie Urz ędu Gminy i jego pracowników.

Statystyk ę uzyskanych odpowiedzi ilustruje wykres poni żej.

WYKRES 1. NAJISTOTNIEJSZE OBSZARY PRZYSZŁYCH ZMIAN W OPINII RESPONDENTÓW

infrastruktura i transport 19

potencjał turystyczny 13

kultura, oświata, nauka 9

potencjał społeczno-gospodarczy 8

środowisko przyrodnicze 8

system ochrony zdrowia 6

poprawa bezpieczeństwa 4

rozrywka i sport 3

0 5 10 15 20

Źródło: Opracowanie własne

Najwa żniejszym zagadnieniem strategii dla głównych interesariuszy Gminy Lutomiersk s ą sprawy zwi ązane z rozwojem infrastruktury i transportu – wskazało na niego 79% ankietowanych. Na drugim miejscu wymieniano najcz ęś ciej potrzeb ę działa ń w obszarze rozwoju turystyki (odpowiedzi tej udzieliło 54% osób bior ących udział w badaniu), a na trzecim kwestie dotycz ące kultury, o światy i nauki, na które wskazało 9 ankietowanych, co stanowiło 38% osób. Najmniej istotne dla kluczowych interesariuszy Gminy okazały si ę kwestie zwi ązane z popraw ą bezpiecze ństwa, rozrywk ą i sportem. Wskazało na nie odpowiednio 17% i 13% respondentów.

Nast ępnie ka żdy z uczestników wywiadu został poproszony o wymienienie trzech konkretnych działa ń, które w najbli ższym czasie Gmina powinna podj ąć w ramach wcze śniej wskazanych obszarów priorytetowych.

WYKRES 2. ROZWÓJ INFRASTRUKTURY I TRANSPORTU

poprawa stanu dró gminnych 17

poprawa połączeń komunikacyjnych z większymi 14 ośrodkami miejskimi

budowa ścieżek rowerowych 13

rozwój sieci kanalizacyjnej 9

poprawa stanu oświetlenia ulic 6

budowa parkingów 5

poprawa dostępu do Internetu 5

poprawa stanu chodników i poboczy 4

budowa zatok i wiat przystankowych 4

rozwój sieci wodociągowej 2

przejścia dla pieszych, sygnalizacja świetlna 1

0 5 10 15 20

Źródło: Opracowanie własne

Najbardziej istotnym dla interesariuszy obszarem okazał si ę rozwój infrastruktury i transportu. Najwi ęcej odpowiedzi dotyczyło konieczno ści poprawy stanu dróg gminnych, na co wskazało 71% badanej grupy. Drug ą w kolejno ści inicjatyw ą okazała si ę by ć poprawa poł ącze ń komunikacyjnych z wi ększymi o środkami miejskimi, co było istotne dla 58% interesariuszy. Wskazywano głównie na potrzeb ę poprawy dost ępno ści komunikacyjnej do: Podd ębic, Łasku, Pabianic, Konstantynowa Łódzkiego, Łodzi i Aleksandrowa Łódzkiego. 54% ankietowanych udzieliło odpowiedzi dotycz ących budowy sieci ście żek rowerowych, a 38% odno śnie rozwoju sieci kanalizacyjnej.

Zdaniem interesariuszy, drugim najistotniejszym obszarem przyszłych działa ń Gminy jest rozwój potencjału turystycznego, na który wskazało 54% z nich.

WYKRES 3. ROZWÓJ POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO

promocja Gminy 11

rozwój sieci ścieżek 9 rowerowych

rozwój sieci szlaków 6 tematycznych

rozwój usług gastronomiczno- 5 hotelarskich

rozwój infrastruktury wypoczynkowo- 2 rekreacyjnej

wykorzystanie zbiornika wodnego do celów 1 rekreacyjnych

0 2 4 6 8 10 12

Źródło: Opracowanie własne

Pisz ąc o mo żliwo ści wykorzystania potencjału turystycznego, w kwestionariuszach najcz ęś ciej wskazywano na podejmowanie skutecznych działa ń promocyjnych (46% ankietowanych). 38% osób wskazało na potrzeb ę rozwoju sieci ście żek rowerowych. Mniej istotna okazała si ę by ć kwestia rozwoju sieci ście żek tematycznych i usług gastronomiczno-hotelarskich, na któr ą wskazało kolejno 25% i 21% ankietowanych osób. Jedynie 2 osoby zwróciły uwag ę na istotno ść rozwoju infrastruktury wypoczynkowo-rekreacyjnej, a jedna na kwesti ę zwi ązan ą z wykorzystaniem zbiornika wodnego do celów rekreacyjnych.

Zagadnienia zwi ązane z kultur ą i nauka zaj ęły trzecie miejsce na li ście obszarów priorytetowych wg opinii osób bior ących udział w wywiadach – wymieniło go 38% interesariuszy.

WYKRES 4. ROZWÓJ KULTURY, O ŚWIATY I NAUKI

zwiększenie liczby miejsc w przedszkolach 16

organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci i 13 młodzieży

doposażenie plcaówek oświatowo-kulturalnych 6 w niezbędny sprzęt

modernizacja istniejących placówek oświatowo- 5 kulturalnych

organizacja imprez i wydarzeń o charakterze 4 kulturalnym

inne 1

0 5 10 15 20

Źródło: Opracowanie własne

W rozmowach najcz ęś ciej sygnalizowano potrzeb ę zwi ększenia liczby miejsc w przedszkolach, co uznało za istotn ą kwesti ę 67% respondentów i wzbogacenia oferty zaj ęć dodatkowych dla dzieci i młodzie ży (54% ankietowanych). 25% interesariuszy wskazało na konieczno ść doposa żenia placówek o światowo-kulturalnych w niezb ędny sprz ęt, a dla 21% wa żna okazała si ę modernizacja istniej ących na obszarze Gminy placówek o światowo- kulturalnych.

Mniej istotne były dla badanej grupy zagadnienia dotycz ące rozwoju potencjału społeczno – gospodarczego Gminy oraz poprawy jako ści środowiska przyrodniczego. Wskazało na nie podczas rozmów po 33% pytanych interesariuszy.

WYKRES 5. ROZWÓJ POTENCJAŁU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO

organizacja prac interwencyjnych 6

działania przyciągające inwestorów 6

działania wspierające rozwój rolnictwa 6

uporządkowanie przestrzeni, przygotowanie 5 planów zagospodarowania przestrzennego

działania wspierające rozwój lokalnej 5 przedsiębiorczości

szkolenia dla osób poszukujących pracy 4

przygotowanie terenów pod inwestycje 4 gospodarcze

uzbrojenie działek budowlanych 4

działania aktywizujące lokalną społeczność 2

0 2 4 6 8

Źródło: Opracowanie własne

Uwagi do zada ń, które Gmina powinna podejmowa ć w ramach rozwoju obszaru potencjału społeczno - gospodarczego dotyczyły głównie działa ń maj ących na celu wspieranie rolnictwa oraz przyci ąganie inwestorów, a tak że organizacji prac interwencyjnych. Na odpowiedzi te wskazało po 6 osób, czyli po 25% badanej grupy. Pozostałe głosy respondentów odnosiły si ę do potrzeby wspierania lokalnej przedsi ębiorczo ści oraz działań dotycz ących uporz ądkowania przestrzeni (21% osób). Czterech respondentów podkre śliło wag ę uzbrojenia działek budowlanych, przygotowania terenów pod inwestycje oraz zwróciło uwag ę na kwestie dotycz ące organizacji szkole ń dla osób poszukuj ących pracy. Odnotowano równie ż pojedyncze uwagi na temat aktywizacji społeczno ści lokalnej poprzez zwi ększenie poczucia wspólnoty oraz wspieranie postawy odpowiedzialno ści za otaczaj ącą przestrze ń.

Pi ątym najcz ęś ciej wskazywanym przez respondentów obszarem działań była poprawa jako ści środowiska przyrodniczego, na co wskazało 25% interesariuszy.

WYKRES 6. POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

dbałość o czystość lasów 16

budowa przydomowych oczyszczalni ścieków 11

budowa/modernizacja oczyszczalni ścieków 7

organizacja akcji podnoszących świadomość 6 ekologiczną

dbałość o czystość zbiorników wodnych 5

promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych 5 źródeł energii

inne 1

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

Źródło: Opracowanie własne

W opinii respondentów działaniem niezb ędnym dla poprawy jako ści środowiska jest dbało ść o czysto ść lasów, jako znacz ącego waloru przyrodniczego Gminy, na co wskazało 67% ankietowanych. Drug ą w kolejno ści kwesti ą w zakresie środowiska przyrodniczego jest według interesariuszy budowa przydomowych oczyszczalni ścieków (odpowiedzi tej udzieliło 46% badanych). Siedem osób, czyli 29% wskazało tak że na potrzeb ę budowy, b ądź modernizacji oczyszczalni ścieków, a 25% na organizacj ę akcji podnosz ących świadomo ść ekologiczn ą. Istotna w opinii respondentów okazała si ę by ć równie ż promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii, a tak że dbało ść o czysto ść zbiorników wodnych.

Kolejne miejsce spo śród priorytetowych obszarów rozwoju Gminy Lutomiersk zaj ął obszar zwi ązany z popraw ą jako ści systemu ochrony zdrowia, który okazał si ę istotny dla 25% interesariuszy.

WYKRES 7. POPRAWA JAKO ŚCI SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

zaewnienie dostępu do podstawowej opieki 12 lekarskiej

organizacja bezpłatnych 10 badań profilaktycznych

modernizacja istniejących 5 placówek opieki zdrowotnej

zapewnienie dostępu do podstawowej opieki 4 lekarskiej

zwiększenie liczby aptek 1

0 2 4 6 8 10 12 14

Źródło: Opracowanie własne

Mówi ąc o systemie ochrony zdrowia interesariusze koncentrowali si ę przede wszystkim na ograniczonym obecnie dost ępie do specjalistycznej opieki lekarskiej – wskazało na niego 50% z nich. Wymieniano takich specjalistów jak kardiologa, ginekologa, urologa, rehabilitanta, neurologa, okulist ę, ortoped ę. 42% ankietowanych zwróciło tak że uwag ę na potrzeb ę organizacji bezpłatnych bada ń profilaktycznych, np. onkologicznych czy USG. Odnotowano tak że głosy postuluj ące konieczno ść modernizacji istniej ących placówek opieki zdrowotnej oraz zapewnienia dost ępu do podstawowej opieki lekarskiej. Jedna z osób wskazała na potrzeb ę zwi ększenia liczby aptek.

Siódme miejsce na li ście obszarów priorytetowych zaj ęły działania zwi ązane z popraw ą bezpiecze ństwa na terenie Gminy, na które wskazało 17% ankietowanych interesariuszy.

WYKRES 8. BEZPIECZE ŃSTWO

poprawa stanu 12 oświetlenia ulic

zwiększenie liczby patroli policyjnych na terenie 8 Gminy

wspieranie działalności 6 OSP

inne 2

0 2 4 6 8 10 12 14

Źródło: Opracowanie własne

Wypowiedzi interesariuszy odno śnie obszaru bezpiecze ństwa koncentrowały si ę wokół konieczno ści poprawy o świetlenia ulic, co okazało si ę wa żne dla 50% osób. Nast ępnym w kolejno ści istotnym działaniem jest według 33% respondentów potrzeba zwi ększenia liczby patroli policyjnych na terenie Gminy. Sze ść odpowiedzi dotyczyło tak że wspierania działalno ści OSP. Pojedyncze osoby zwróciły równie ż uwag ę na wsparcie funkcjonowania jednostek policji.

Najmniej istotnym, zdaniem grupy głównych interesariuszy, obszarem działa ń priorytetowych, na który wskazało 13% ankietowanych, był rozwój rozrywki i sportu.

WYKRES 9. ROZWÓJ ROZRYWKI I SPORTU

wspieranie działalności klubów i drużyn 19 sportowych

organizacja imprez masowych i festynów 9

budowa boisk 9

organizacja zawodów sportowych 7

modernizacja istniejącego zaplecza sportowo- 6 rekreacyjnego

inne 2

0 5 10 15 20

Źródło: Opracowanie własne

W obszarze dotycz ącym rozwoju rozrywki i sportu najcz ęś ciej wspominano o funkcjonuj ących na terenie Gminy Lutomiersk klubach i dru żynach sportowych, podkre ślaj ąc konieczno ść ci ągłego wspierania ich działalno ści, co stanowiło istotn ą kwesti ę dla 79% interesariuszy. Dla respondentów wa żna okazała si ę tak że budowa boisk oraz organizacja imprez masowych i festynów, które to potrzeby zgłosiło w badaniu 38% osób. Do istotnych działa ń w opinii interesariuszy nale ży równie ż organizacja zawodów sportowych oraz modernizacja istniej ącego zaplecza sportowo-rekreacyjnego. Pojedyncze głosy odnosiły si ę do wspierania inicjatyw społecznych oraz do kompleksowej rozbudowy infrastruktury sportowej.

W ostatniej cz ęś ci wywiadu telefonicznego respondenci zostali poproszeni o wskazanie trzech, najwa żniejszych z ich punktu widzenia, mocnych i słabych stron Gminy oraz wskazanie trzech potencjalnych szans i zagro żeń dla jej przyszłego rozwoju.

Wśród najcz ęś ciej wskazywanych atutów Gminy Lutomiersk znalazły si ę walory przyrodnicze i poło żenie Gminy w pobli żu aglomeracji łódzkiej i głównych szlaków komunikacyjnych. Nast ępnie respondenci podkre ślali jako mocn ą stron ę placówki o światowe oraz ogóln ą popraw ę warunków życia. Do atutów Gminy interesariusze zaliczyli tak że atrakcyjno ść inwestycyjn ą, kapitał ludzki, pr ęż nie działaj ącą OSP, popraw ę infrastruktury drogowej, histori ę i zabytki oraz infrastruktur ę techniczn ą, a tak że rozwój bazy rekreacyjno-sportowej.

WYKRES 10. MOCNE STRONY GMINY LUTOMIERSK W OPINII INTERESARIUSZY

rozwój bazy rekreacyjno- sportowej

infrastruktura techniczna 2 2 3 infrastruktura drogowa 14 3 zabytki i historia

3 OSP

kapitał ludzki 3

atrakcyjność inwestycyjna 3 ogólna poprawa warunków życia

14 4 oświata

7 położenie

walory przyrodnicze

Źródło: Opracowanie własne

Wśród słabych stron Gminy wymieniano przede wszystkim niezadowalaj ącą ilo ść poł ącze ń komunikacyjnych z wi ększymi miastami oraz stan infrastruktury drogowej. Kolejn ą wad ą zgłaszan ą w trakcie wywiadu był stan infrastruktury technicznej. Zwracano tak że uwag ę na problem bezrobocia, nienale żyt ą staranno ść w zakresie ochrony środowiska, a tak że na kwestie zwi ązane z baz ą sportowo-rekreacyjn ą i mał ą liczb ą miejsc w przedszkolach.

WYKRES 11. SŁABE STRONY GMINY LUTOMIERSK W OPINII INTERESARIUSZY

2 brak współpracy 3

12 bezrobocie 3 baza sportowo-rekreacyjna

4 mało miejsc w przedszkolach

ochrona środowiska

infrastruktura techniczna 4

infrastruktura drogowa 9 6 połączenia komunikacyjne

Źródło: Opracowanie własne

Obserwacje i wnioski z ankiet przeprowadzonych z mieszka ńcami Gminy Lutomiersk

Badanie zostało przeprowadzone w Gminie Lutomiersk w dniach 20-22.05.2014 roku. Mieszka ńcy, którzy zdecydowali si ę na wypełnienie ankiety, byli dobrze nastawieni do badania. Du ża cz ęść osób, która odmówiła, tłumaczyła si ę brakiem czasu oraz kompetencji.

Respondenci bior ący udział w badaniu musieli spełnia ć jedno wspólne kryterium, którym był fakt mieszkania na terenie Gminie Lutomiersk. W badaniu wzi ęło udział 104 respondentów, z czego wi ększo ść stanowiły kobiety (56%). Pozostałe 44% ankietowanych osób stanowili męż czy źni.

WYKRES 12. PŁE Ć RESPONDENTÓW

44% 56%

kobiety mężczyźni

Źródło: Opracowanie własne

Najliczniejsz ą grup ę respondentów pod wzgl ędem wieku stanowiły osoby młode oraz w średnim wieku (od 20 do 40 roku życia). Podobnie licznie reprezentowani byli mieszkańcy w przedziale wiekowym 51-60 r. ż. 15% ankietowanych stanowiły osoby pomi ędzy 41 a 50 rokiem życia. Osoby starsze, które przekroczyły 60 lat stanowiły 14% wszystkich respondentów. Najmniej liczni w śród osób wypełniaj ących ankiety byli ludzie bardzo młodzi- poni żej 20 roku życia (9%). Tylko jedna osoba nie odpowiedziała na pytanie o wiek.

WYKRES 13. WIEK RESPONDENTÓW

9% 15% poniżej 20 r. ż

20-30 lat 21% 31-40 lat 18% 41-50 lat

51-60 lat

powyżej 60 lat 15% 21% brak odpowiedzi

Źródło: Opracowanie własne

Osoby bior ące udział w badaniu ró żniły si ę pod wzgl ędem statusu zawodowego. Najliczniejsz ą grup ę respondentów stanowiły osoby zatrudnione w sektorze prywatnym - 25%. Emeryci i renci ści stanowili 17% badanych, a niewiele mniejsz ą grup ą byli respondenci deklaruj ący status zatrudnionych w sektorze publicznym - 15%. Spo śród wszystkich osób bior ących udział w badaniu 12% grupy reprezentowało przedsi ębiorców, a po 10% stanowili uczniowie i rolnicy. Mniej ni ż jedna dziesi ąta ankietowanych to osoby bezrobotne (9%), a 2 osoby wskazały na status zawodowy inny ni ż wymienione w ankiecie.

WYKRES 14. STATUS ZAWODOWY RESPONDENTÓW

2% uczeń

11% rolnik 17%

10% zatrudniony w sektorze prywatnym zatrudniony w 9% sektorze publicznym przedsiębiorca

bezrobotny 12% 24% emeryt/rencista

15% inne

Źródło: Opracowanie własne

Pod wzgl ędem wykształcenia najwi ęcej (43%) osób stanowiły osoby z wykształceniem średnim. 29% ankietowanych zadeklarowało posiadanie wykształcenia wy ższego, a 20% zawodowego. Tylko 8% całej grupy posiada wykształcenie podstawowe.

WYKRES 15. WYKSZTAŁCENIE RESPONDENTÓW

29% 20% podstawowe zawodowe średnie wyższe

43%

Źródło: Opracowanie własne

W pierwszym pytaniu, respondenci mieli wskaza ć na trzy spo śród o śmiu obszarów, które ich zdaniem powinny stanowi ć priorytety dla rozwoju Gminy Lutomiersk w perspektywie najbli ższych lat.

WYKRES 16. NAJISTOTNIEJSZE OBSZARY PRZYSZŁYCH ZMIAN W OPINII MIESZKA ŃCÓW GMINY

infrastruktura i transport 54

kultura, oświata, nauka 43

potencjał społeczno-gospodarczy 42

system ochrony zdrowia 40

rozrywka i sport 32

poprawa bezpieczeństwa 29

środowisko przyrodnicze 29

potencjał turystyczny 28

0 10 20 30 40 50 60

Źródło: Opracowanie własne

Najistotniejsze dla ankietowanych mieszka ńców Gminy były działania zwi ązane z rozwojem obszaru infrastruktury i transportu, na który wskazała ponad połowa wszystkich badanych osób (52%). Nast ępnymi w kolejno ści najcz ęś ciej wskazywanymi przez respondentów obszarami priorytetowymi były kultura, o świata, nauka (41% ankietowanych), potencjał turystyczny (40% badanych osób) i system ochrony zdrowia (38% respondentów). Mniej istotne dla mieszka ńców okazały si ę by ć: rozrywka i sport, poprawa bezpiecze ństwa, środowisko przyrodnicze i potencjał turystyczny.

W obszarze dotycz ącym rozwoju infrastruktury i transportu respondenci akcentowali przede wszystkim potrzeb ę poprawy stanu dróg gminnych – wskazało j ą 54% osób spo śród ankietowanej grupy.

WYKRES 17. ROZWÓJ INFRASTRUKTURY I TRANSPORTU

poprawa stanu dróg gminnych 56

poprawa połączeń komunikacyjnych z większymi 37 ośrodkami miejskimi

rozwój sieci kanalizacyjnej 31

budowa ścieżek rowerowych 29

poprawa stanu oświetlenia ulic 28

poprawa stanu chodników i poboczy 25

poprawa dostępu do Internetu 20

przejścia dla pieszych, sygnalizacja świetlna 14

budowa parkingów 8

budowa zatok i wiat przystankowych 7

inne 2

rozwój sieci wodociągowej 2

0 10 20 30 40 50 60

Źródło: Opracowanie własne

Nast ępn ą w kolejno ści inicjatyw ą, wa żną dla mieszka ńców Gminy Lutomiersk w tym obszarze, jest poprawa poł ącze ń komunikacyjnych z wi ększymi o środkami miejskimi. Takiej odpowiedzi udzieliło 36% ankietowanych, którzy jednocze śnie najcz ęś ciej wymieniali brak poł ącze ń z takimi miejscowo ściami jak: Łód ź, Łask, Pabianice, Aleksandrów Łódzki. Respondenci dostrzegaj ą równie ż potrzeb ę rozwoju sieci kanalizacyjnej, na co wskazało 30% ankietowanych. Kolejnym działaniem, na które zwróciło uwag ę 28% osób, jest budowa ście żek rowerowych w zwi ązku z walorami środowiska przyrodniczego. Istotna dla mieszka ńców okazała si ę by ć tak że poprawa stanu o świetlenia ulic, poprawa stanu chodników i poboczy oraz poprawa dost ępu do Internetu Dodatkowo mieszka ńcy zwrócili uwag ę na kwesti ę braku publicznych toalet, zwłaszcza na obszarze placu targowego.

Drugim, najcz ęś ciej wskazywanym w ankietach obszarem przyszłych działa ń jest wg badanych mieszka ńców Gminy Lutomiersk rozwój kultury, o światy i nauki, który jako priorytetowy wskazało 41% respondentów.

WYKRES 18. ROZWÓJ KULTURY, O ŚWIATY I NAUKI

organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci i młodzieży 44

zwiększenie liczby miejsc w przedszkolach 41

doposażenie placówek oświatowo-kulturalnych w 26 niezbędny sprzęt

organizacja imprez i wydarzeń o charakterze 24 kulturalnym

modernizacja istniejących placówek oświatowo- 21 kulturalnych

inne 7

0 10 20 30 40 50

Źródło: Opracowanie własne

W tym przypadku respondenci wymieniali przede wszystkim potrzeb ę organizacji zaj ęć dodatkowych dla dzieci i młodzie ży (42% osób), np. kursów ta ńca, czy zaj ęć j ęzykowych. Dodatkowo pojawił si ę głos dotycz ący wsparcia Domu Kultury w Lutomiersku i rozbudowania jego oferty zaj ęć dla młodych mieszka ńców Gminy. Drugim w kolejno ści obszarem okazał si ę ten zwi ązany ze zwi ększeniem liczby miejsc w przedszkolach, na istotno ść którego wskazało

39% badanych. Nast ępn ą w kolejno ści wa żną inicjatyw ą powinno by ć wg mieszka ńców doposa żenie placówek o światowo-kulturalnych w niezb ędny sprz ęt (25% osób), organizacja imprez i wydarze ń o charakterze kulturalnym (23%) oraz modernizacja istniej ących placówek oświatowo-kulturalnych (20%). Siedmiu respondentów zaznaczaj ąc odpowied ź „inne”, wskazało na organizacj ę w przestrzeni miejsc spotka ń dla mieszka ńców i rozpowszechnienie działalno ści biblioteki. Ponadto zwrócono tak że uwag ę na potrzeb ę stworzenia Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz budowy żłobków.

Trzecim na li ście obszarów priorytetowych zagadnie ń, które według mieszka ńców powinno by ć uwzgl ędnione w planach rozwoju Gminy Lutomiersk, jest rozwój potencjału społeczno – gospodarczego, który okazał si ę istotny dla 40% ankietowanych.

WYKRES 19. ROZWÓJ POTENCJAŁU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO

szkolenia dla osób poszukujących pracy 37

działania przyciągające inwestorów 29

działania wspierające rozwój rolnictwa 22

działania wspierające rozwój lokalnej 21 przedsiębiorczości

wspieranie działalności stowarzyszeń, klubów 18

organizacja prac interwencyjnych 16

przygotowanie terenów pod inwestycje 12 gospodarcze

uzbrojenie działek budowlanych 11

uporządkowanie przestrzeni, przygotowanie 8 planów zagospodarowania przestrzennego

działania aktywizujące lokalną społeczność 6

0 10 20 30 40

Źródło: Opracowanie własne

W tym obszarze najwi ęcej wskaza ń uzyskała inicjatywa zwi ązana z organizacj ą szkole ń dla osób poszukuj ących pracy w odpowiedzi na wysokie bezrobocie w opinii mieszka ńców Gminy (36% badanych). Drugim w kolejno ści okazało si ę by ć działanie dotycz ące przyci ągania inwestorów, który wskazało 28% respondentów badania. Mieszka ńcy dostrzegaj ą równie ż konieczno ść wspierania rozwoju rolnictwa oraz lokalnej przedsiębiorczo ści (21% osób).

Proponuj ą tak że zainicjowanie działa ń wspieraj ących stowarzyszenia i kluby z obszaru Gminy (20%). W zakresie atrakcyjno ści inwestycyjnej istotne dla mieszka ńców okazało si ę równie ż przygotowanie terenów pod inwestycje gospodarcze oraz uzbrojenie działek budowlanych, na które wskazało kolejno 17% i 15% ankietowanych. Inicjatywa zwi ązana z uporz ądkowaniem przestrzeni i opracowaniem planów miejscowych była istotna dla o śmiu ankietowanych osób. Jedynie 6 mieszka ńców wskazało na potrzeb ę działa ń w zakresie aktywizacji społeczno ści lokalnej.

Kolejnym pod wzgl ędem wa żno ści obszarem priorytetowym wskazywanym przez respondentów były działania z zakresu poprawy jako ści systemu zdrowia, na który wskazało 38% mieszka ńców.

WYKRES 20. POPRAWA JAKO ŚCI SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

zapewnienie dostępu do 56 lekarzy specjalistów

organizacja bezpłatnych 54 badań profilaktycznych

zapewnienie dostępu do podstawowej opieki 21 lekarskiej

modernizacja istniejących 11 placówej opieki zdrowotnej

zwiększenie liczby aptek 4

0 10 20 30 40 50 60

Źródło: Opracowanie własne

Mówi ąc o systemie ochrony zdrowia interesariusze koncentrowali si ę przede wszystkim na ograniczonym obecnie dost ępie do specjalistycznej opieki lekarskiej – wskazało na niego 54% z nich. Wymieniano takich specjalistów jak: stomatolog, ginekolog, laryngolog, okulista, ortopeda, kardiolog, gerontolog. 52% ankietowanych zwróciło tak że uwag ę na potrzeb ę organizacji bezpłatnych bada ń profilaktycznych, np. onkologicznych, mammografii, USG, rentgen, czy cytologia. Zapewnienie dost ępu do podstawowej opieki zdrowotnej okazało si ę istotne dla 20% mieszka ńców. Odnotowano tak że głosy postuluj ące konieczno ść modernizacji istniej ących placówek opieki zdrowotnej oraz potrzeb ę zwi ększenia liczby aptek.

Pi ąte miejsce w śród obszarów najwa żniejszych dla rozwoju Gminy zaj ął rozwój rozrywki i sportu, który był istotny dla 31% mieszka ńców.

WYKRES 21. ROZWÓJ ROZRYWKI I SPORTU

organizacja zawodów sportowych 34

wspieranie działalności klubów i drużyn 34 sportowych

organizacja imprez masowych i festynów 30

modernizacja istniejącego zaplecza sportowo- 25 rekreacyjnego

budowa boisk 15

inne 1

0 10 20 30 40

Źródło: Opracowanie własne

W ramach obszaru dotycz ącego rozwoju rozrywki i sportu w kwestionariuszach najcz ęś ciej wskazywano na potrzeb ę organizacji zawodów sportowych oraz wspierania działalno ści klubów i dru żyn sportowych, na co wskazało po 33% ankietowanych. Niewiele mniej mieszka ńców zwróciło uwag ę na inicjatywy zwi ązane z organizacj ą imprez masowych i festynów (29% osób). Na potrzeb ę modernizacji istniej ącego zaplecza sportowo- rekreacyjnego wskazało 24% mieszka ńców. Mniej istotna jest dla ankietowanych osób kwestia budowy boisk.

Nast ępne w kolejno ści pod wzgl ędem liczby wskaza ń okazały si ę by ć obszary zwi ązane z popraw ą bezpiecze ństwa i jako ści środowiska przyrodniczego, na których wag ę wskazało 28% mieszka ńców.

WYKRES 22. POPRAWA BEZPIECZE ŃSTWA

zwiększenie liczby patroli 44 policyjnych na terenie Gminy

poprawa stanu oświetlenia 39 ulic

wspieranie działalności OSP 30

inne 1

0 10 20 30 40 50

Źródło: Opracowanie własne

W obszarze dotycz ącym bezpiecze ństwa wi ększo ść grupy (42%) podkre ślała konieczno ść zwi ększenia liczby patroli policyjnych na terenie Gminy oraz poprawy stanu o świetlenia ulic (38% badanych). Istotnym dla mieszka ńców działaniem okazało si ę by ć wspieranie działalno ści OSP, na które wskazało 29% ankietowanych osób.

Równie istotnym dla mieszka ńców obszarem przyszłych działa ń jest poprawa jako ści środowiska, która okazała si ę by ć istotnym obszarem przyszłych działa ń władz dla 28% badanych osób.

WYKRES 23. POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

dbałość o czystość lasów 61

dbałość o czystość zbiorników wodnych 50

budowa/modernizacja oczyszczalni ścieków 26

budowa przydomowych oczyszczalni ścieków 20

promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych 18 źródeł energii

organizacja akcji podnoszących świadomość 14 ekologiczną

0 20 40 60 80

Źródła: Opracowanie własne

Mieszka ńcy najcz ęś ciej koncentrowali si ę na stanie czysto ści lasów oraz zbiorników wodnych, na co wskazało kolejno: 59% i 48% osób. Istotn ą inicjatyw ą wskazywan ą przez respondentów okazała si ę by ć tak że budowa b ądź modernizacja oczyszczalni ścieków (odpowiedzi tej udzieliło 25% osób) oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków (istotna dla 19% mieszka ńców). 17% ankietowanych osób zwróciło uwag ę na istotn ą rol ę odnawialnych źródeł energii i potrzeb ę ich wspierania i promocji. Inicjatywy zwi ązane z organizacj ą akcji podnosz ących świadomo ść ekologiczn ą uzyskały głosy 27% mieszka ńców Gminy i stanowiły najmniej istotny obszar działa ń wskazanych w tym pytaniu.

Najmniej istotnym obszarem okazał si ę by ć ten zwi ązany z rozwojem potencjału turystycznego, na który wskazało 27% ankietowanych osób.

WYKRES 24. ROZWÓJ POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO

rozwój sieci ścieżek rowerowych 43

promocja Gminy 25

rozwój sieci szlaków tematycznych 24

wykorzystanie zbiornika wodnego do celów 22 rekreacyjnych

rozwój agroturystyki 20

rozwój usług gastronomiczno-hotelarskich 18

rozwój infrastruktury wypoczynkowo- 17 rekreacyjnej

organizacja imprez masowych 8

inne 1

0 10 20 30 40 50

Źródło: Opracowanie własne

Pisz ąc o mo żliwo ści wykorzystania potencjału turystycznego, w kwestionariuszach najcz ęś ciej wskazywano na potrzeb ę budowy sieci ście żek rowerowych prowadz ących przez Gmin ę (46% osób). Kolejnymi w kolejno ści obszarami okazały si ę by ć obszary zwi ązane z promocj ą Gminy (24%) oraz rozwojem sieci szlaków tematycznych (23%). Nieco mniej istotna jest dla ankietowanych osób kwestia wykorzystania zbiornika wodnego do celów rekreacyjnych i rozwój agroturystyki, na co wskazało kolejno: 21% i 19% osób bior ących udział w badaniu. 17% osób wymieniło w śród potrzebnych inicjatyw rozwój usług gastronomiczno- hotelarskich, a 16% rozwój lokalnej infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej. Jedynie 8 osób wyraziło potrzeb ę organizacji imprez masowych.

Porównuj ąc odpowiedzi dotycz ące obszarów priorytetowych udzielone przez głównych interesariuszy Gminy i jej mieszka ńców, mo żna zauwa żyć, że najwa żniejszymi obszarami, które s ą wspólne dla obu tych grup, s ą: rozwój infrastruktury i transportu oraz rozwój kultury oświaty i nauki. W śród trzech najistotniejszych obszarów dla interesariuszy znalazł si ę tak że rozwój potencjału turystycznego, który znalazł si ę na ko ńcu listy obszarów priorytetowych dla mieszka ńców. Wa żniejszy był dla mieszka ńców potencjał społeczno-gospodarczy, który zaj ął trzeci ą pozycj ę pod wzgl ędem liczby uzyskanych głosów.

Zale żno ści pomi ędzy odpowiedziami, a płci ą, wiekiem, statusem zawodowym i wykształceniem

Wi ększo ść bior ących udział w badaniu ankietowym kobiet uznała za najwa żniejszy dla rozwoju Gminy obszar zwi ązany z kultur ą, o świat ą i nauk ą (28 głosów). Równie istotne okazały si ę by ć działania dotycz ące rozwoju infrastruktury i transportu oraz ochrony zdrowia (oba te obszary uzyskały po 27 wskaza ń). Nieco mniej wa żne wg ankietowanych mieszkanek Gminy s ą kwestie rozwoju potencjału społeczno-gospodarczego Gminy (21 głosów). Kolejne miejsca w ich rankingu obszarów priorytetowych zaj ęły: poprawa bezpiecze ństwa (18), środowisko przyrodnicze (17), a tak że potencjał turystyczny oraz rozrywka i sport (15).

W badaniu wzi ęło udział tak że 46 m ęż czyzn, którzy najcz ęś ciej wskazywali na istotn ą rol ę rozwoju infrastruktury i transportu (27 wskaza ń). Drugim najcz ęś ciej wskazywanym przez nich obszarem był rozwój potencjału społeczno-gospodarczego (21 głosów), a nast ępnie rozwój rozrywki i sportu (17 wskaza ń). Kultura, o świata i nauka zyskała poparcie 15 głosami, a po 13 męż czyzn uznało za wa żne sprawy zwi ązane z ochron ą zdrowia i potencjałem turystycznym. Obszarem najrzadziej wskazywanym przez ankietowanych m ęż czyzn była poprawa jako ści środowiska przyrodniczego (12 wskaza ń).

Analizuj ąc odpowiedzi ankietowanych mieszka ńców pod wzgl ędem ich przynale żno ści do poszczególnych grup wiekowych mo żna zauwa żyć, że dla osób najmłodszych (poni żej 20 roku życia) najistotniejsze były zagadnienia zwi ązane z popraw ą bezpiecze ństwa (6 głosów). Na tym samym poziomie istotno ści okazały si ę by ć dla najmłodszych mieszka ńców Gminy obszary zwi ązane z potencjałem turystycznym, środowiskiem przyrodniczym oraz systemem ochrony zdrowia (obszary te uzyskały po 4 wskazania). Po 3 głosy otrzymały inicjatywy dotycz ące rozrywki i sportu, a tak że infrastruktury i transportu. Najmniej uwagi młodzi ludzie po świ ęcaj ą w swoich ankietach rozwojowi potencjału społeczno-gospodarczego oraz kulturze, oświacie i nauce.

Dla osób znajduj ących si ę w przedziale wiekowym 20-30 lat najwa żniejszymi kwestiami dla przyszłego rozwoju Gminy okazały si ę by ć te zwi ązane z rozwojem kultury, o światy i nauki. Prawie połowa z nich podkre śliła tak że istotna rol ę rozrywki i sportu (9 wskazań) oraz 63

infrastruktury i transportu (9). Na kolejnych miejscach plasuje si ę tematyka zwi ązana z potencjałem społeczno-gospodarczym (8) oraz ochron ą zdrowia (8). Najmniej istotne obszary dla tej grupy osób to potencjał turystyczny (6), poprawa bezpiecze ństwa (5) i środowisko przyrodnicze (4).

Kolejn ą grup ą respondentów były osoby w wieku od 31 do 40 lat, dla których najistotniejszymi priorytetami dla władz Gminy powinny sta ć si ę rozwój infrastruktury i transportu oraz potencjału społeczno – gospodarczego. Niewiele mniej, bo po 9 wskaza ń dotyczyło kwestii rozwoju kultury, o światy i nauki oraz poprawy jako ści systemu ochrony zdrowia. Poprawa jakości środowiska przyrodniczego oraz rozwój rozrywki i sportu uzyskały jedynie po 5 głosów ankietowanych osób w wieku 31-40 lat.

Nieco starsi respondenci, czyli osoby pomi ędzy 41 a 50 rokiem życia, stanowi ący ok. 15% wszystkich badanych, najcz ęś ciej wskazywały jako najwa żniejszy dla rozwoju Gminy Lutomiersk obszar kultury, o światy i nauki oraz infrastruktury i transportu (7 wskaza ń). Nieco mniej osób zwróciło uwag ę na potrzeb ę podj ęcia działa ń w zakresie rozwoju potencjału społeczno-gospodarczego i turystycznego, systemu ochrony zdrowia, a tak że poprawy bezpiecze ństwa. Najmniej wskaza ń w tej grupie wiekowej uzyskał obszar dotycz ący środowiska przyrodniczego oraz rozrywki i sportu.

Kolejn ą grup ą wiekow ą wyodr ębnion ą w badaniu była grupa osób w wieku 51-60 lat. Dla tych respondentów najbardziej istotnym obszarem okazał si ę by ć ten zwi ązany z rozwojem infrastruktury i transportu, na który wskazało 13 udzielonych odpowiedzi. Nast ępne w kolejno ści działania wskazane przez tych mieszka ńców to rozwój potencjału społeczno- gospodarczego oraz konieczno ść poprawy jako ści systemu ochrony zdrowia. Mniej istotne okazały si ę by ć: rozrywka i sport (6), poprawa bezpiecze ństwa (5), kultura, o świata i nauka (5), a tak że potencjał turystyczny (4). Najmniej uwagi respondenci znajduj ący si ę w tej grupie wiekowej po świ ęcili obszarowi dotycz ącemu środowiska, na który wskazały zaledwie dwie osoby.

Najstarszymi respondentami były osoby w wieku 60 lat i powy żej, którzy stanowili 14% wszystkich ankietowanych mieszka ńców Gminy. W tej grupie wiekowej najcz ęś ciej pojawiaj ącą si ę odpowiedzi ą zwi ązan ą z obszarami priorytetowymi był obszar rozwoju infrastruktury i transportu oraz środowiska przyrodniczego, na które wskazywało po 9 odpowiedzi. Nast ępnymi istotnymi działaniami okazały si ę by ć: system ochrony zdrowia (5) oraz rozrywka i sport (4). Najmniej uwagi po świ ęcono kwestiom kultury, o światy i nauki (3), poprawie bezpiecze ństwa (3), a tak że rozwojowi potencjału turystycznego.

Badani respondenci byli tak że rozró żnieni ze wzgl ędu na status zawodowy. Dla grupy uczniów (w tym studentów) najistotniejszymi obszarami do przyszłych działa ń Gminy jest poprawa bezpiecze ństwa, na któr ą wskazało 6 osób. Kolejnymi wa żnymi kwestiami s ą

według nich obszary: potencjał turystyczny i poprawa jako ści ochrony zdrowia, które uzyskały po 5 wskaza ń. Nast ępne w kolejno ści okazały si ę by ć działania zwi ązane z popraw ą jako ści środowiska, rozwojem rozrywki i sportu oraz infrastruktur ą i transportem. Najmniej istotne s ą z ich punktu widzenia inicjatywy nakierowane na rozwój potencjału społeczno-gospodarczego (3 głosy) oraz kultur ę, o świat ę i nauk ę (2).

Kolejn ą grup ę ankietowanych osób stanowili rolnicy – 11% wszystkich respondentów. Według 8 osób najwa żniejszy obszar przyszłych działa ń Gminy powinien koncentrowa ć si ę wokół problematyki ochrony zdrowia. Nieco mniej wa żne były dla przedstawicieli grupy rolników kwestie infrastruktury i transportu (7 wskaza ń) oraz rozwój potencjału społeczno – gospodarczego i turystycznego (6 wskaza ń). Na potrzeb ę poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa zwróciły uwag ę po 4 osoby, a najmniej istotne dla rolników s ą działania zwi ązane z kultur ą, o świat ą i nauk ą oraz rozwojem potencjału turystycznego.

Osoby zatrudnione w sektorze prywatnym to 24 % wszystkich bior ących udział w badaniu mieszka ńców Gminy. W opinii tej grupy przewa żaj ą głosy, i ż najwa żniejsze dla przyszłego rozwoju Gminy s ą działania zwi ązane z rozwojem kultury i nauki (13 wskaza ń), infrastruktury i transportu (12) oraz potencjału społeczno-gospodarczego (12). Na kolejnych miejscach wymieniano najcz ęś ciej kwestie dotycz ące potencjału turystycznego, środowiska przyrodniczego, a tak że rozrywki i sportu. Najmniej kluczowe zdaniem przedstawicieli sektora prywatnego s ą kwestie dotycz ące systemu ochrony zdrowia i poprawy bezpiecze ństwa (6).

Respondenci zatrudnieni w sektorze publicznym stanowili jedynie 15% grupy wszystkich ankietowanych. Rozkład ich odpowiedzi dotycz ących obszarów priorytetowych był do ść równomierny. Rozwój rozrywki i sportu zyskał 8 wskaza ń, rozwój kultury, o światy i nauki, poprawa systemu ochrony zdrowia oraz bezpiecze ństwa – po 7. Najmniej istotne okazały si ę by ć kwestie dotycz ące środowiska, potencjału turystycznego (po 4 głosy) i potencjału społeczno-gospodarczego (3).

Wi ększo ść ankietowanych przedsi ębiorców wskazywała na potrzeb ę realizacji inicjatyw z zakresu infrastruktury i transportu oraz rozwoju kultury, o światy i nauki (8 wskaza ń). Kolejnym najcz ęś ciej wskazywanym obszarem była rozrywka i sport oraz ochrona zdrowia (po 5 odpowiedzi). Obszar zwi ązany z rozwojem potencjału społeczno-gospodarczego uzyskał 4 wskazania, a za najmniej wa żne uznano zagadnienia zwi ązane z popraw ą bezpiecze ństwa (3 głosy) oraz rozwojem potencjału turystycznego (2). Jedynie jedna osoba wskazała na konieczno ść działa ń w zakresie poprawy stanu środowiska przyrodniczego.

Bezrobotni mieszka ńcy Gminy, którzy stanowili 7% wszystkich badanych osób, najcz ęś ciej wskazywali na priorytetow ą rol ę kultury i nauki oraz sportu (7 odpowiedzi). Po 5 wskaza ń odnotowano dla obszaru zwi ązanego z rozwojem potencjału społeczno-gospodarczego oraz popraw ą systemu ochrony zdrowia. Najrzadziej w ankietach osób bezrobotnych pojawiały si ę

kwestie dotycz ące rozwoju potencjału turystycznego, poprawy infrastruktury i transportu oraz rozrywki i sportu. Żadna z osób nale żą cych do tej grupy nie uznała za istotny obszar zwi ązany ze środowiskiem i popraw ą bezpiecze ństwa.

W opinii emerytów i rencistów, którzy stanowili 19 % ankietowanych osób, działania władz Gminy powinny koncentrowa ć si ę przede wszystkim na rozwoju infrastruktury i transportu. Połowa z nich dostrzega równie ż istotna rol ę obszaru rozwoju potencjału społeczno- gospodarczego i poprawy jako ści środowiska. Mniej istotne s ą z ich punktu widzenia kwestie zwi ązane z rozrywk ą i sportem oraz kultur ą, o świat ą i nauk ą. Cztery odpowiedzi respondentów dotyczyły pozostałych obszarów: potencjału turystycznego, systemu ochrony zdrowia i poprawy bezpiecze ństwa.

Odnosz ąc uzyskane wyniki do wykształcenia respondentów nale ży zwróci ć uwag ę na fakt, że dla grupy osób z wykształceniem podstawowym najistotniejszymi obszarami działa ń s ą poprawa bezpiecze ństwa oraz poprawa jako ści systemu ochrony zdrowia. Osoby posiadaj ące wykształcenie zawodowe najcz ęś ciej wskazywały na rozwój infrastruktury i transportu, poprawy jako ści systemu ochrony zdrowia i rozwój potencjału społeczno- gospodarczego. Dla grupy osób o średnim wykształceniu najwa żniejsze okazały si ę by ć kwestie zwi ązane z rozwojem kultury, o światy i nauki, ale tak że z infrastruktur ą i transportem oraz potencjałem społeczno-gospodarczym. Mieszka ńcy posiadaj ący wy ższe wykształcenie najcz ęś ciej wskazywali na potrzeb ę poprawy infrastruktury i transportu oraz rozwoju kultury, oświaty i nauki.

W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o wskazanie trzech kluczowych mocnych stron Gminy Lutomiersk, jednak prawie 29% nie udzieliło na nie odpowiedzi. W opinii pozostałych osób najwi ększ ą zalet ą Gminy Lutomiersk s ą jej walory przyrodnicze, na które wskazało 54 respondentów. Dla 38 osób istotnym walorem Gminy jest równie ż jej poło żenie. Kolejnych 16 respondentów zwróciło uwag ę na znaczn ą popraw ę infrastruktury drogowej i okołodrogowej. Nast ępne 13 osób stwierdziło, że kluczow ą mocn ą stron ą Gminy jest cisza i spokój. W ankietach odnotowano równie ż odpowiedzi zwi ązane z dobrze rozwini ętą baz ą oświatow ą i ogóln ą popraw ą warunków życia w Gminie. 8 odpowiedzi dotyczyło dobrej komunikacji i potencjału ludzkiego. Pozostałe głosy mieszka ńców dotyczyły pozytywnie ocenianej bazy sportowej, efektywnego wykorzystania funduszy unijnych oraz pr ęż nie funkcjonuj ącej OSP.

Obok atutów respondenci wskazali równie ż na słabe strony swojej Gminy. Najcz ęś ciej wymieniano jako wady zł ą jako ść dróg, chodników i poboczy (32 osoby), stan infrastruktury technicznej (23 osoby) oraz nisk ą dost ępno ść komunikacyjn ą (22 osoby). Kolejne słabo ści upatrywano w braku atrakcyjnej i kompleksowej oferty inwestycyjnej. Zwracano równie ż uwag ę na wysokie bezrobocie, niewystarczaj ącą infrastruktur ę sportowo-rekreacyjn ą oraz na brak

współpracy władz z mieszka ńcami Gminy. Pojedyncze głosy dotyczyły nienale żytej dbało ści o stan środowiska przyrodniczego, źle funkcjonuj ącej administracji publicznej, a tak że braku działa ń promocyjnych zach ęcaj ących do odwiedzenia Gminy Lutomiersk. Tylko dwie z ankietowanych osób uznały, i ż słab ą stron ą Gminy jest niski poziom lokalnych szkół.

W kolejnym punkcie kwestionariusza respondenci mieli okazj ę do zaproponowania swojego hasła reklamowego dla Gminy Lutomiersk. Otrzymano odpowiedzi od 26 osób. Najciekawsze z nich zaprezentowano poni żej: • Odpoczynek i rekreacja w Lutomiersku dla ka żdego • Lutomiersk - gmina lasów, naturalnego środowiska i żyznych pól • Gmina przyjaznych mieszka ńców • Gmina schludna i estetyczna • Gmina Lutomiersk-pi ęknie i zielono. Zapraszamy • Gmina Lutomiersk - idealne miejsce na spacer • Odpocznij od miasta - wybierz Lutomiersk.

V. MISJA I WIZJA

Misja i wizja porz ądkuj ą przyszło ść Gminy, wyznaczaj ą ramy, w których ma by ć realizowana strategia oraz stanowi ą wzorzec okre ślaj ący jej to żsamo ść , charakter oraz sposób post ępowania. Okre ślenie misji i wizji przedsi ęwzi ęcia pozwala stworzy ć fundamenty dla zamierzonych działa ń i opcji.

Analiza sytuacji obecnej Gminy na podstawie sporz ądzonej przez Urz ąd Gminy cz ęś ci diagnostycznej dokumentu oraz badania przeprowadzonego w śród mieszka ńców, radnych i reprezentantów kluczowych instytucji, pozwoliły na zebranie danych i informacji niezb ędnych do opracowania misji i wizji Gminy Lutomiersk na najbli ższe lata.

Celem wyznaczenia misji i wizji jest okre ślenie optymalnego kierunku rozwoju Gminy w przyszło ści oraz wyznaczenie ram dla realizowanych w Strategii działa ń. Wizja okre śla stan docelowy, do osi ągni ęcia, którego Gmina b ędzie d ąż yć w perspektywie najbli ższych siedmiu lat. Jest ona generaln ą deklaracj ą obrazuj ącą planowany proces rozwoju, który ma słu żyć poprawie sytuacji Gminy i jej mieszka ńców w perspektywie kilku/kilkunastu lat. Warunkiem realizacji ustalonej misji jest podj ęcie szeregu działa ń, które spowoduj ą systematyczny, trwały wzrost gospodarczy i rozwój instytucjonalny, co w efekcie doprowadzi do podniesienia poziomu życia mieszka ńców oraz świadczonych na ich rzecz usług publicznych. Natomiast misja okre śla sposób osi ągni ęcia stanu docelowego – wizji. Zdefiniowanie misji i wizji jest kluczowym elementem Strategii, któremu podporz ądkowane s ą główne cele realizowane przez Gmin ę oraz działania przez ni ą podejmowane.

Celem zdefiniowania misji Gminy Lutomiersk jest okre ślenie roli, jak ą władze Gminy maj ą pełni ć w d ąż eniu do najbardziej po żą danego przyszłego jego kształtu - wizji, w oparciu o posiadane zasoby i z uwzgl ędnieniem potrzeb mieszka ńców Gminy oraz kluczowych interesariuszy. Poni żej sformułowana wizja okre śla wytyczne dotycz ące kierunku i sposobu działania władz samorz ądowych Gminy przyj ętego na okres do 2020 roku.

RYSUNEK 6. MISJA, WIZJA GMINY LUTOMIERSK

Źródło: Opracowanie własne

Strategiczne kierunki rozwoju

Misja i wizja Gminy stanowi ą jedynie zwi ęzłe odzwierciedlenie ambicji władz samorz ądowych Gminy, jej mieszka ńców oraz kluczowych interesariuszy zwi ązanych ze stanem docelowym, do którego Gmina d ąż y w przyszło ści. Cele strategiczne wskazuj ą natomiast po żą dane kierunki rozwoju, konkretyzuj ąc obszary, na jakie władze samorz ądowe Gminy powinny ukierunkowa ć swoje działania.

Diagnoza społeczno-gospodarcza i przeprowadzona na jej podstawie analiza SWOT, jak równie ż wyniki sonda żu społecznego pozwoliły na okre ślenie trzech strategicznych celów rozwoju Gminy Lutomiersk:

A. Poprawa jako ści życia mieszka ńców.

B. Rozwój osadnictwa, rolnictwa, inwestycji i przedsi ębiorczo ści.

C. Rozwój funkcji turystycznej i rekreacyjnej Gminy.

Gmina Lutomiersk, podobnie jak inne jednostki samorz ądu lokalnego, zarówno na terenie województwa łódzkiego, jak i w innych województwach, dysponuje ograniczonymi zasobami w kontek ście realizacji wszystkich wymienionych powy żej celów strategicznych. W zwi ązku z powy ższym nale ży zadba ć o to, aby w pierwszej kolejno ści realizowane były cele niezb ędne do wła ściwego funkcjonowania Gminy. Zidentyfikowane cele strategiczne s ą wyznacznikami długoterminowych kierunków rozwoju Gminy, natomiast cele operacyjne słu żą przeło żeniu tych kierunków rozwoju na poziom szczegółowych działa ń operacyjnych.

Dla ka żdego celu strategicznego wskazano grup ę celów operacyjnych, których realizacja umo żliwi osi ągni ęcie oczekiwanego stanu docelowego nakre ślonego przez obszary strategiczne. Cele operacyjne koncentruj ą si ę na okre ślonych, sprecyzowanych działaniach, jakie powinny by ć podj ęte przez władze Gminy.

W celu realizacji wizji i misji Gminy Lutomiersk zdefiniowano katalog kluczowych dla jej rozwoju celów strategicznych i słu żą cych ich osi ągni ęciu celów operacyjnych. Ł ącznie zdefiniowane zostały trzy cele strategiczne oraz siedem przyporządkowanych im celów operacyjnych. Nale ży pami ęta ć, że przedstawiony w dokumencie katalog stanowi jedynie propozycj ę i tym samym nie nale ży go traktowa ć jako zbioru zamkni ętego, wyczerpuj ącego wszystkie mo żliwo ści jakie w przyszło ści mog ą pojawi ć si ę przed Gmin ą.

Poszczególne cele zaprezentowane zostały w tabeli poni żej.

TABELA 23. PODSUMOWANIE CELÓW STRATEGICZNYCH I CELÓW OPERACYJNYCH GMINY LUTOMIERSK

Lp. Cele strategiczne Cele operacyjne A Poprawa jako ści życia A.1 Rozwój infrastruktury technicznej mieszka ńców A.2 Rozwój infrastruktury społecznej

B Rozwój osadnictwa, B.1 Przygotowanie infrastruktury i terenów pod rolnictwa, inwestycji i zabudow ę jednorodzinn ą przedsi ębiorczo ści B.2 Rozwój nowoczesnego rolnictwa i produkcji rolnej

B.3 Tworzenie warunków atrakcyjnych dla inwestorów i rozwoju przedsi ębiorczo ści

70 Lp. Cele strategiczne Cele operacyjne C Rozwój funkcji C.1 Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, turystycznej i rekreacyjnej wypoczynkowo-weekendowej gminy C.2 Promocja oferty gminy

Źródło: opracowanie własne

71 Cel strategiczny A

Poprawa jako ści życia mieszka ńców

Cel operacyjny A.1.

Rozwój infrastruktury technicznej

Podobnie jak w wi ększo ści gmin kraju, równie ż w Gminie Lutomiersk wyst ępuj ą potrzeby zwi ązane z rozwojem infrastruktury drogowej. Zarówno mieszka ńcy, jak i główni interesariusze Gminy, bior ący udział w badaniu ankietowym, wskazali ten obszar jako najwa żniejszy dla przyszłych działa ń władz samorz ądowych. Poniewa ż stan dróg ma du ży wpływ zarówno na jako ść życia mieszka ńców danego obszaru, jak równie ż na jego atrakcyjno ść inwestycyjn ą oraz turystyczn ą, nale ży zwróci ć szczególn ą uwag ę na kompleksowy i równomierny rozwój infrastruktury drogowej na terenie całej Gminy. Planowane inwestycje powinny koncentrowa ć si ę przede wszystkim na zwi ększeniu dost ępno ści terenu całej Gminy i zintegrowania jej systemu komunikacyjnego z jednostkami wchodz ącymi w skład Aglomeracji Łódzkiej. Tak wi ęc obok rozwoju infrastruktury drogowej, nale ży bra ć tak że pod uwag ę działania zwi ązane z modernizacj ą i rozwojem lokalnego transportu zbiorowego – umo żliwiaj ącego mieszka ńcom Lutomierska korzystanie z oferty edukacyjnej, kulturalnej, zawodowej Aglomeracji, a jednocze śnie przyci ągaj ącej na swój teren osoby szukaj ące miejsca spokojnego i atrakcyjnego do zamieszkania.

Zniwelowa ć warto równie ż braki w obszarze infrastruktury okołodrogowej, (w tym rozwój sieci ście żek rowerowych, poprawa stanu poboczy, chodników itp.) w celu zwi ększenia bezpiecze ństwa na lokalnych drogach. W ankietach mieszka ńców postulowano równie ż zwi ększenie cz ęstotliwo ści policyjnych patroli pilnuj ących porz ądku na terenie Gminy oraz wprowadzenie systemu monitoringu i popraw ę stanu o świetlenia ulic.

Zarówno ulepszenie stanu dróg, jak i infrastruktury technicznej przyczyni si ę nie tylko do poprawy życia mieszka ńców, ale tak że stworzy warunki techniczne umo żliwiaj ące rozwój przedsi ębiorczo ści oraz poprawi atrakcyjno ść inwestycyjn ą terenu. W zwi ązku z tym rozwój tej infrastruktury powinien mie ć charakter zrównowa żony, obejmuj ący obszar całej Gminy.

Bior ąc pod uwag ę brak zorganizowanego systemu odprowadzania ścieków na terenie Gminy, a tak że brak lokalnej oczyszczalni ścieków niezwykle wa żne jest podj ęcie działa ń w zakresie rozwoju sieci wodno-kanalizacyjnej. Jest to równie ż kwestia istotna tak punktu

72 widzenia zwykłego mieszka ńca, jaki i z perspektywy atrakcyjno ści turystycznej, opartej w głównej mierze o zasoby naturalne takie jak rzeka Ner, której woda została w ostatnich latach zaliczona do V klasy czysto ści. W zwi ązku z tym warto kontynuowa ć działania na rzecz popularyzacji i budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. Wa żne jest zwrócenie uwagi mieszka ńców na ekonomiczn ą oraz ekologiczn ą zasadno ść tego typu inwestycji i działania promuj ące. W tym celu proponuje si ę stworzenie kompleksowej informacji o mo żliwo ści budowy takich oczyszczalni, ewentualnym ich dofinansowaniu i korzy ściach jakie płyn ą z zastosowania takiego rozwi ązania na stronie internetowej Gminy, tablicach informacyjnych, a tak że podczas konsultacji społecznych. Sprawnie funkcjonuj ąca oraz obejmuj ąca obszar całej Gminy infrastruktura techniczna wpłynie znacz ąco na stan środowiska oraz zwi ększy atrakcyjno ść Gminy w oczach turystów, inwestorów, a przede wszystkim samych mieszka ńców.

Warto równie ż zwróci ć uwag ę na mo żliwo ści zwi ązane z wyst ępuj ącymi na terenie Gminy pokładami wody geotermalnej, które w przyszło ści mog ą by ć wykorzystywane jako jedno ze źródeł energii cieplnej (np. dla budynków u żyteczno ści publicznej). Jednak w zwi ązku z wysokimi kosztami tego typu inwestycji (odwierty, działania zwi ązane z zagospodarowaniem złó ż i rozwojem infrastruktury), decyzj ę o ich realizacji nale ży podejmowa ć w przypadku realizacji celów o wy ższym priorytecie.

Proponowane działania:

• modernizacja infrastruktury drogowej oraz jej rozbudowa, • rozwój dost ępno ści komunikacyjnej szczególnie w ramach obszaru metropolitalnego, • modernizacja i rozbudowa infrastruktura okołodrogowej (infrastruktura w pasie drogi: np. chodniki, pobocza, ście żki rowerowe), • równomierna rewitalizacja przestrzeni publicznej, • rozwój systemu monitoringu w punktach newralgicznych Gminy, • rozwój i modernizacja o świetlenia ulicznego, • modernizacja i rozwój sieci wodno – kanalizacyjnej (w tym promocja i budowa przydomowych oczyszczalni ścieków), • rozwój wykorzystania O ŻE (w tym złó ż wód geotermalnych).

73 Cel operacyjny A.2.

?Rozwój infrastruktury społecznej

Z poziomem i jako ści ą życia społeczno ści lokalnej wi ąż e si ę stan i dost ęp do infrastruktury społecznej, której zadaniem jest zaspokajanie potrzeb mieszka ńców w zakresie o światy, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, kultury i sportu. Na istot ę podejmowania działa ń w tym zakresie uwag ę zwrócili zarówno mieszka ńcy, jak i główni interesariusze Gminy Lutomiersk podczas przeprowadzanych na potrzeby Strategii wywiadów i ankiet. W ramach infrastruktury oświatowej w śród opinii mieszka ńców Gminy zidentyfikowano potrzeb ę zwi ększenia liczby miejsc w przedszkolach. Rodzicom zale ży ponadto na blisko ści zarówno przedszkoli, jak i szkół podstawowych od miejsca ich zamieszkania. Dopiero na etapie gimnazjalnym cz ęść z nich decyduje si ę na posłanie dziecka do łódzkich placówek. Uatrakcyjnieniu oferty szkolnictwa posłu żą zaj ęcia dodatkowe, np. zaj ęcia informatyczne czy kursy j ęzyków obcych, które nie do ść że konstruktywnie zajm ą czas dzieci i młodzie ży i poszerz ą ich zainteresowania, dodatkowo zwi ększ ą ich szanse na dobry start na rynku pracy. Zaj ęcia takie mog ą by ć przeprowadzane w szkołach, GOK-u lub w nowo powstałym do tego celu o środku. Istotn ą kwesti ą, mog ącą podnie ść atrakcyjno ść placówek o światowych i kulturalnych, jest ich doposa żenie w odpowiedni sprz ęt usprawniaj ący prowadzenie zaj ęć w szkołach i b ędący pomoc ą naukow ą dla nauczycieli. Istotnym zasobem Gminy s ą szkoły muzyczne w Lutomiersku, które dzi ęki odpowiedniej promocji mog ą sta ć si ę produktem jeszcze bardziej rozpoznawalnym na mapie regionu. Oferta kulturalna powinna jednak opiera ć si ę na szeregu wydarze ń, skierowanych do ró żnych adresatów.

Niezwykle wa żnym elementem infrastruktury społecznej jest opieka zdrowotna. Mieszka ńcy w badaniu ankietowym wskazywali na potrzeb ę wi ększej dost ępno ści do lekarzy specjalistów oraz organizacji bezpłatnych bada ń profilaktycznych. Reakcja na t ę potrzeb ę b ędzie korespondowała z misj ą NFZ, istnieje zatem realna szansa dofinansowania tego działania.

W zwi ązku ze stale wzrastaj ącym poziomem bezrobocia priorytetem w najbliższych latach staj ą si ę działania aktywizuj ące osoby pozbawione zatrudnienia. W tym celu warto zdiagnozowa ć potrzeby szkoleniowe osób poszukuj ących pracy i przedstawi ć ofert ę szkole ń zapewniaj ących podnoszenie lub zdobywanie nowych kwalifikacji daj ących możliwo ść wej ścia, b ądź powrotu na rynek pracy. Poniewa ż na terenie Gminy wzrasta równie ż liczba osób obejmowanych wsparciem pomocy społecznej, istotne b ędą działania podejmowane na rzecz zapobiegania wykluczeniu społecznemu oraz walki z ubóstwem (np. poprzez działania

74 w sektorze ekonomii społecznej). Inicjatywy takie mog ą by ć realizowane samodzielnie przez jednostki organizacyjne Gminy lub we współpracy np. z organizacjami pozarz ądowymi.

Dopełnieniem wszelkich działa ń zwi ązanych z omawianym celem powinien by ć rozwój kapitału społecznego Gminy mo żliwy dzi ęki współpracy i rozwojowi komunikacji na linii administracja samorz ądowa – mieszka ńcy, realizowany systematycznie chocia żby przez ogłoszenia, stron ę internetow ą, czy konsultacje społeczne. Zach ęcanie mieszkańców do zaanga żowania si ę w życie społeczno ści lokalnej mo że pozytywnie wpłyn ąć na realizacj ę projektów słu żą cych dobru wspólnemu, a współpraca z organizacjami pozarz ądowymi zwi ększy ć efektywno ść podejmowanych działa ń.

Proponowane działania:

• modernizacja i rozwój budynków u żyteczno ści publicznej, • termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej i komunalnych, • zwi ększanie liczby miejsc w lokalnych przedszkolach, • rozwój i wzmacnianie oferty edukacyjnej i kulturalnej (m.in. poprzez doskonalenie kadr, doposa żanie jednostek, modernizacje infrastruktury, ofert ę zaj ęć dodatkowych), • promocja kształcenia ustawicznego, podnoszenia kwalifikacji, • zwi ększenie partycypacji społecznej poprzez wspieranie inicjatyw obywatelskich lokalnych organizacji pozarz ądowych, • wspieranie rozwoju inicjatyw z sektora ekonomii społecznej maj ących na celu wł ączenie społeczne grup wykluczonych lub zagro żonych wykluczeniem społecznym, • rozwój oferty medycznej, • promowanie profilaktyki zdrowotnej i zdrowego trybu życia, • poszerzanie dost ępu do sieci Internetu, • modernizacja systemu informacyjnego (np. tablice ogłoszeniowe).

75 Cel strategiczny B

Rozwój osadnictwa, rolnictwa, inwestycji i przedsi ębiorczo ści.

Cel operacyjny B.1.

Przygotowanie infrastruktury pod zabudow ę jednorodzinn ą

Gmina Lutomiersk, ze wzgl ędu na posiadane zasoby naturalne i czyste, niezdegradowane środowisko jest atrakcyjn ą lokalizacj ą do osiedlania si ę i życia. Ju ż dzi ś Gmina przyci ąga nowych mieszka ńców chc ących „uciec od zgiełku du żego miasta”, o czym najlepiej świadczy rosn ąca liczba osób zameldowanych na pobyt stały. To przykład bardzo wyra źnego w naszych czasach zjawiska suburbanizacji, która jest tendencj ą i swego rodzaju mod ą do osiedlania si ę poza granicami miast, ale wci ąż w bliskiej od nich odległo ści. Decyzja o dokonaniu przeprowadzki uzasadniona jest równie ż poszukiwaniem oszcz ędno ści, jako że ceny najmu czy zakupu nieruchomo ści poza terenami miejskimi są znacznie ni ższe. Dodatkowym atutem Gminy Lutomiersk jest blisko ść oraz dobre poł ączenie komunikacyjne z Łodzi ą, do której podró ż samochodem trwa niewiele ponad 20 minut (19 km). W celu zwi ększenia tego wymiaru atrakcyjno ści Lutomierska warto podejmowa ć wszelkiego rodzaju działania zwi ązane ze wsparciem rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Mogłyby one zadecydowa ć o wzmocnieniu dodatniego trendu migracyjnego, a w konsekwencji zapewni ć Gminie wpływy wynikaj ące np. z podatków. W zwi ązku z powy ższym, warto jak najszybciej rozpocz ąć działania ukierunkowane na tworzenie warunków do rozwoju osadnictwa i promocj ę mo żliwo ści osiedlania si ę na jej terenie sprofilowan ą szczególnie pod k ątem zaplecza mieszkaniowego dla osób pracuj ących w miastach Aglomeracji Łódzkiej. Nale ży zadba ć o zabezpieczenie infrastruktury niezb ędnej pod zabudow ę jednorodzinn ą zgodnie z zapisami Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Działania Gminy powinny by ć ukierunkowane na uzbrojenie wyznaczonych pod zabudow ę terenów i zapewnienie infrastruktury drogowej, pozwalaj ącej przede wszystkim na dojazd do nowo zamieszkiwanych obszarów. Kolejnym krokiem będzie przygotowanie i promocja oferty inwestycyjnej. Oferta skierowana b ędzie do inwestorów indywidualnych – osób fizycznych zainteresowanych zakupem gruntu. Główn ą barier ą dla potencjalnych mieszka ńców mo że okaza ć si ę brak kompleksowych informacji. Dlatego podstaw ą do wszelkiego działania, które pozwoli na ich przyci ągni ęcie, jest informacja o dost ępno ści terenów pod zabudow ę jednorodzinn ą. Nale ży

76 tu wyj ść od wskazania odpowiednich komórek organizacyjnych w poszczególnych urz ędach odpowiedzialnych za przepływ informacji. Wa żnym aspektem mo że by ć utworzenie strony internetowej zawieraj ącej skondensowane informacje na temat Gminy Lutomiersk jako miejsca dogodnego do osiedlania. Wskazane jest równie ż nawi ązanie współpracy z s ąsiednimi samorz ądami oraz Starostwem Powiatowym w Pabianicach, w celu stworzenia oraz wspólnej prezentacji spójnych ofert dla osób zainteresowanych zamieszkaniem w otoczeniu ciszy i zieleni bez jednoczesnej konieczno ści rezygnowania z wygód życia miejskiego.

Przygotowanie infrastruktury i terenów pod zabudow ę jednorodzinn ą

Proponowane działania:

• przygotowanie odpowiedniej infrastruktury pod rozwój budownictwa mieszkaniowego, • przygotowanie oferty dla klientów indywidualnych, • promocja oferty terenów mieszkaniowych.

Cel operacyjny B.2.

Rozwój nowoczesnego rolnictwa i produkcji rolnej

Drugim celem operacyjnym w ramach celu strategicznego zwi ązanego z rozwojem osadnictwa, rolnictwa, inwestycji i przedsi ębiorczo ści jest rozwój nowoczesnego osadnictwa i produkcji rolnej. Gmina Lutomiersk jest gmin ą wiejsk ą, na której wyst ępuje wiele rozdrobnionych gospodarstw rolnych prowadz ących wielokierunkow ą, niewyspecjalizowan ą produkcj ę (w głównej mierze zajmuj ących si ę upraw ą zbó ż oraz hodowl ą bydła mlecznego). Niestety w zwi ązku z niskimi cenami skupu produktów rolnych od indywidualnych gospodarstw rolnych, uprawa zbó ż czy te ż hodowla zwierz ąt jest w umiarkowanym stopniu opłacalna.

Do najwa żniejszych działa ń, które powinny zosta ć podj ęte w ramach wspierania tego sektora gospodarki jest jego modernizacja oraz zwi ększanie konkurencyjno ści przy jednoczesnym poszanowaniu zasad zrównowa żonego rozwoju.

Szans ę na popraw ę dochodowo ści gospodarstw mog ą stanowi ć m.in. grupy producenckie oraz konsolidacja gospodarstw rolnych. Pierwszym krokiem mo że tu by ć doradztwo w kwestii zakładania grup producenckich oraz informacja na temat wynikaj ących z tej inicjatywy korzy ści

77 m.in. ograniczenia liczby po średników w procesie sprzeda ży, a przez to uzyskania korzystniejszej ceny. Współpraca producentów rolnych pozwoliłaby równie ż na optymalizacj ę kosztów, podniesienie jako ści produkcji i produktów rolnych, a tym samym zwi ększenie ich konkurencyjno ści. W celu zwi ększenia konkurencyjno ści warto kła ść nacisk na ci ągłe podnoszenie standardów jako ściowych np. poprzez popularyzacj ę systemów certyfikacji.

Do pozostałych korzy ści uczestnictwa w grupach producenckich nale żą :

• ograniczenie liczby po średników, • ni ższe koszty prowadzenia działalno ści (mo żliwo ść ta ńszych zakupów np. nawozów dla całej grupy), • lepsze ceny za jednolity, dobry jako ściowo produkt, dostarczony w terminie, • jeden mened żer, • wspólne inwestycje (kapitał, kredyty, maszyny, magazyny i chłodnie), • wspólne przygotowanie odpowiednich partii produktów (magazynowanie, suszenie, konfekcjonowanie, pakowanie i oznakowanie), • harmonogram dostaw, • wspólna promocja produktów, • wymiana do świadcze ń technologicznych, • wymiana informacji rynkowej, • rozło żenie ryzyka na wszystkich członków grupy i wspólne rozwi ązywanie problemów oraz korzystanie z doradztwa.

Dokumenty strategiczne województwa łódzkiego takie jak Regionalna Strategia Innowacji LORIS 2030 jako główne „lokomotywy wzrostu” całego regionu wskazuj ą m.in. innowacyjne rolnictwo oraz przetwórstwo rolno-spo żywcze. Podobnie je śli chodzi o dokumenty na szczeblu krajowym takie jak Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020, który kładzie nacisk na tworzenie si ę i rozwój działalno ści grup producenckich.

Kolejnym krokiem w ramach w/w celu operacyjnego jest scalenie gruntów, które jest jednym z podstawowych zabiegów urz ądzeniowo-rolnych, wpływaj ącym na kompleksow ą popraw ę organizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Ma na celu przekształcenie układu powierzchniowego gruntów rozdrobnionych i rozmieszczonych w szachownicy oraz nadmiernie wydłu żonych, w mo żliwie du że i regularne działki. Z uwagi na wielo ść rozdrobnionych gospodarstw rolnych wyst ępuj ących w Gminie, działanie to staje si ę uzasadnione i mo że prowadzi ć do optymalizacji produkcji rolniczej. Władze Gminy maj ą

78 jednak ograniczony wpływ na proces ł ączenia si ę gospodarstw i w przyszło ści proces ten będzie najprawdopodobniej post ępował samoistnie.

Proponowane działania:

• wspieranie procesów scalania gruntów rolnych, • promocja i wspieranie powstawania grup producenckich, • wspieranie rozwoju przetwórstwa rolno – spo żywczego, • wspieranie powstawania produktów lokalnych.

Cel operacyjny B.3.

Tworzenie warunków atrakcyjnych dla inwestorów i rozwoju przedsi ębiorczo ści

W analizie profilu inwestycyjnego Gminy kluczowe s ą trzy elementy. Po pierwsze dysponuje ona terenami przeznaczonymi w MPZP jako tereny zabudowy produkcyjnej, składów i magazynów, które mogłyby zosta ć przeznaczone na inwestycje. Po drugie mieszka ńcy za jeden z problemów Gminy uwa żaj ą bezrobocie, które powoduje konieczno ść poszukiwania pracy w wi ększych o środkach miejskich. St ąd mo żna spodziewa ć si ę, i ż wdra żane inwestycje i zwi ązane z nimi nowe miejsca pracy zyskaj ą poparcie mieszka ńców. Po trzecie cz ęść mieszka ńców nietrudni ąca si ę rolnictwem decyduje si ę na samozatrudnienie, wykazuj ąc tym samym du że pokłady przedsi ębiorczo ści.

Mo żliwe s ą zatem dwie niekoliduj ące ze sob ą drogi rozwoju. Pierwsza to przyci ąganie inwestorów, którzy dysponuj ąc kapitałem, przy współpracy z władzami, z mo żliwo ści ą wsparcia finansowego UE stworzyliby warunki dla poprawy sytuacji ekonomicznej Gminy. Obecnie najwi ęcej podmiotów gospodarczych funkcjonuje w przetwórstwie przemysłowym i budownictwie - bran że te wi ęc nie s ą mieszka ńcom obce, a przedsi ębiorcy najprawdopodobniej nie mieliby problemów ze znalezieniem pracowników. Z drugiej strony z mał ą konkurencj ą mamy do czynienia w agroturystyce i gastronomii, obsłudze nieruchomo ści oraz informacji i komunikacji. Nienasyconym segmentem lokalnego rynku jest z cał ą pewno ści ą turystyka.

Działania przyci ągaj ące inwestorów powinny rozpocz ąć si ę od przygotowania kompleksowej oferty inwestycyjnej Gminy, która b ędzie prezentowa ć tereny przeznaczone pod inwestycje oraz okre śla ć bran że perspektywiczne na jej terenie. Wa żne jest stworzenie skoordynowanego

79 systemu przygotowania terenów inwestycyjnych, który b ędzie obejmował działania pocz ąwszy od okre ślenia zasobów, poprzez przygotowanie planistyczne, a ż do udost ępnienia infrastruktury inwestorom. Tak przygotowan ą ofert ę nale ży w jak najlepszym stopniu promowa ć i dystrybuowa ć do jak najwi ększej rzeszy zainteresowanych (potencjalnych inwestorów).

Nale ży zaznaczy ć, że bez poprawy infrastruktury drogowej perspektywy inwestycyjne s ą bardzo ograniczone. Modernizacja dróg le ży w interesie zarówno władz Gminy, jak i mieszka ńców, inwestorów oraz turystów.

Dodatkowo, w zale żno ści od bie żą cej sytuacji finansowej Gminy, warto rozwa żyć wprowadzenie zach ęt finansowych dla inwestorów m.in. w postaci: zwolnie ń z podatków i opłat lokalnych (okresowych lub stałych).

Druga droga rozwoju to wspieranie przedsi ębiorczo ści mieszka ńców, b ędącej istotnym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy. Realizacja niniejszego celu operacyjnego powinna skupia ć si ę na podj ęciu szeregu działa ń „mi ękkich” polegaj ących np. na identyfikacji potrzeb informacyjno – szkoleniowych mieszka ńców, jak równie ż przedsi ębiorców działaj ących ju ż na terenie Gminy oraz organizacji adekwatnych szkole ń, kursów i doradztwa m.in. w pozyskiwaniu środków (po życzek, por ęcze ń) na rozpocz ęcie działalno ści.

W zale żno ści od zainteresowania mieszka ńców ofert ą szkoleniowo-informacyjn ą, nale ży rozwa żyć zasadno ść utworzenia Punktu Konsultacyjnego, który pełniłby funkcj ę doradcz ą w zakresie m.in. wymogów formalnych dotycz ących zakładania i prowadzenia działalno ści gospodarczej, pozyskiwania środków na rozwój, etc., a tak że czuwałby nad zapewnieniem spójno ści działa ń przedsi ębiorców z planami strategicznymi Gminy.

Działania władz Gminy w aspekcie aktywizacji postaw przedsi ębiorczych mog ą by ć wspierane równie ż poprzez promocje alternatywnych form działania (np. spółdzielczo ść ). Mo że to pozytywnie wpłyn ąć na rozwój „ducha przedsi ębiorczo ści” oraz realizacj ę projektów słu żą cych wspólnemu dobru mieszka ńców

Inicjatywy takie powinny zwi ększy ć atrakcyjno ść regionu i zapobiega ć emigracji w celach zarobkowych. Wielu młodych ludzi, zamiast z rolnictwem, wi ąż e swoj ą przyszło ść z usługami. Wyzwaniem stoj ącym przed Gmin ą jest zatem dywersyfikacja oferty zatrudnienia.

Proponowane działania:

• inwentaryzacja i wyznaczenie terenów inwestycyjnych, • okre ślenie profilu inwestycyjnego zgodnego z turystyczno-rekreacyjnym i osadniczym charakterem Gminy, • wprowadzenie systemu ułatwie ń/ulg dla inwestorów i przedsi ębiorców, • wsparcie dla M ŚP, • wsparcie działa ń w formie doradztwa/szkole ń oraz po życzek/por ęcze ń, • wspieranie rozwoju alternatywnych formy działalno ści gospodarczej (spółdzielczo ść ).

81 Cel strategiczny C

Turystyka i rekreacja.

Cel operacyjny C.1.

Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej wypoczynkowo – weekendowej

Jednym z zasobów Gminy Lutomiersk, mocno akcentowanym przez mieszka ńców, są jej walory przyrodnicze. Północno - zachodnia cz ęść Gminy stanowi Puczniewski Obszar Chronionego Krajobrazu, a w okolicy Ole śnicy znajduje si ę równie ż rezerwat przyrody "Jodły Ole śnickie". Atrakcyjno ść krajobrazow ą podnosz ą tak że pomniki przyrody. W zwi ązku z tym wskazane jest podejmowanie działa ń umo żliwiaj ących pełniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów naturalnych m.in. poprzez rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej. Niezwykle istotn ą kwesti ą, sygnalizowan ą równie ż przez mieszka ńców jest wyznaczanie szlaków rowerowych, pieszych i tematycznych. Budowa ście żek rowerowych b ędzie słu żyć nie tylko zwi ększeniu atrakcyjno ści turystycznej, ale tak że promowaniu zdrowego stylu życia i poprawie zdrowia ich u żytkowników. W zwi ązku z posiadaniem zasobów przyrodniczych du żą szans ą dla Gminy mo że sta ć si ę równie ż rozwój agroturystyki. Korzy ści płyn ące z działalno ści agroturystycznej uwidaczniaj ą si ę zarówno w zwi ększonym ruchu turystycznym, a wi ęc i w dochodach do bud żetu Gminy, ale równie ż w dodatkowych dochodach lokalnej społeczno ści (jako działalno ść uboczna, uzupełniaj ąca podstawowe źródła dochodów gospodarstw). Agroturystyka mo że stanowi ć form ę aktywizacji osób bezrobotnych z terenu Gminy. Dzi ęki zapewnieniu bazy noclegowej i gastronomicznej możliwy będzie z kolei rozwój oferty turystycznej i rekreacyjnej wypoczynkowo-weekendowej. W celu zach ęcenia do wypoczynku w Gminie Lutomiersk warto zastanowi ć si ę nad wytyczeniem i przygotowaniem nowych terenów pod działki rekreacyjne. W tym celu niezb ędny będzie rozwój infrastruktury technicznej na terenie całej Gminy, co jest działaniem powi ązanym z celem operacyjnym A1 niniejszej Strategii. Oferta turystyczna Gminy Lutomiersk ma szans ę uatrakcyjni ć odpowiednie zagospodarowanie terenów nad rzek ą Ner oraz zbiorników wodnych we Wrz ącej oraz Malanowie. W tym celu niezb ędne jest podj ęcie działa ń maj ących na celu popraw ę jako ści wód i dostosowanie infrastrukturalne obszaru do celów turystycznych. Dzi ęki polepszeniu czysto ści wód i odpowiedniemu zagospodarowaniu rzeki oraz terenów zielonych, a tak że udost ępnieniu posiadanych na terenie Gminy zabytków, Lutomiersk stanie si ę miejscem

82 atrakcyjnym zarówno dla osób preferuj ących turystyk ę aktywn ą (np. kajakow ą, rowerow ą, nordic walking, paralotnie), jak i przedkładaj ących wypoczynek nad sporty wymagaj ące wysiłku fizycznego (np. wędkarstwo). Wykorzystuj ąc blisko ść miast Aglomeracji Łódzkiej oraz tendencje wzrostowe turystyki krótkookresowej w województwie łódzkim 3 ma szans ę zaoferowa ć miejsce idealne do wypoczynku weekendowego – realizowanego w pobli żu miejsca zamieszkania, daj ącego mo żliwo ść zregenerowania sił fizycznych i psychicznych, osłabionych na skutek uci ąż liwych warunków życia w mie ście oraz stresuj ącej pracy. Bior ąc pod uwag ę planowany w przyszło ści rozwój turystycznej i rekreacyjnej funkcji terenów Gminy Lutomiersk, nale ży uwzgl ędni ć konieczno ść monitorowania czysto ści jej lasów i terenów zielonych, szczególnie pod k ątem wyst ępowania nielegalnych wysypisk śmieci i zapobiegania zanieczyszczeniom np. poprzez wyznaczanie miejsc składowania odpadów najbardziej problemowych oraz organizacj ę ich odbioru. Działania te warto wzmocni ć poprzez budowanie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców Gminy oraz inicjowanie wspólnych działa ń na rzecz ochrony środowiska – takich jak akcje sprz ątania śmieci, ale równie ż programy długofalowe.

Proponowane działania:

• działki rekreacyjne (wytyczanie, przygotowanie, uzbrojenie), • ście żki rowerowe, • szlaki rowerowe, piesze, tematyczne, • zagospodarowanie terenów nad rzek ą Ner (kajaki), • zagospodarowanie terenów na zbiornikami we Wrz ącej i Malanowie, • baza gastronomiczno – noclegowa (agroturystyka), • dbało ść o tereny zielone (lasy, likwidacja nielegalnych wysypisk), • edukacja ekologiczna.

3 Badania Activ Group 2013, badania Instytutu Turystyki 2012,2011

83 Cel operacyjny C.2

Promocja oferty

Dla zwi ększenia atrakcyjno ści Gminy Lutomiersk istotne jest stworzenie kompleksowej oferty turystycznej. Jak wykazała diagnoza, Gmina posiada niew ątpliwe walory środowiska przyrodniczego, które dostrzegaj ą równie ż sami jej mieszka ńcy. W zwi ązku z tym zaleca si ę opracowanie zintegrowanej oferty turystycznej łącz ącej ró żnorodne atrakcje wyst ępuj ące na terenie Gminy. Aby dotrze ć do potencjalnego odbiorcy produktu turystycznego niezb ędne będzie podj ęcie szeregu działa ń promocyjnych – zaczynaj ąc od umieszczenia stworzonej oferty turystyczno-rekreacyjnej na stronie internetowej Gminy, rozwój funkcjonowania punktu informacji turystycznej, w którym potencjalny odwiedzaj ący mógłby uzyska ć informacje odno śnie oferty turystycznej, harmonogramu imprez, dost ępnej bazy gastronomicznej i noclegowej, itp., po prezentacj ę oferty w formie opracowanych materiałów (folderów, reklam). Wszystkie te działania maj ą posłu żyć wyj ściu z ofert ą do potencjalnych odbiorców i zach ęci ć ich do odwiedzenia Gminy Lutomiersk, która dzi ęki podjęciu inicjatyw zwi ązanych z rozwojem oferty turystycznej i wypoczynkowej, mo że sta ć si ę miejscem rozpoznawalnym na mapie regionu łódzkiego. Ze wzgl ędu na wysoko ść kosztów działa ń promocyjnych warto wzi ąć pod uwag ę nawi ązanie współpracy z s ąsiednimi samorz ądami w celu wspólnego przedstawienia swoich ofert. Nale ży jednak pami ęta ć aby oferty były ze sob ą spójne i wzajemnie si ę uzupełniały. Jasny przekaz to kwestia istotna tak że z punktu widzenia potencjalnego odbiorcy komunikatu.

Proponowane działania:

• przygotowanie oferty turystyczno-rekreacyjnej, • opracowanie materiałów promocyjnych, • prezentacja oferty na stronie internetowej Gminy oraz w mediach społeczno ściach, • rozwój punktu informacji turystycznej, • prezentacja oferty podczas wydarze ń o charakterze lokalnym i ponadlokalnym.

84 VI. SPOSOBY I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁA Ń

Zadania gmin w Polsce realizowane s ą głownie z dochodów własnych i subwencji nale żnych z tytułu prawa oraz innych źródeł finansowania, których pozyskanie zale ży od inwencji i zaanga żowania włodarzy gmin.

Sformułowane w niniejszej strategii i stanowi ące podstaw ę do podejmowania i realizacji konkretnych projektów, cele strategiczne i operacyjne, mog ą by ć finansowane zarówno z dochodów własnych Gminy, jak i środków zewn ętrznych, takich jak np.:

• środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego,

• środki z programów krajowych współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego,

• środki z Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich,

• środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

• środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska,

• środki z Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa,

• po życzki i kredyty bankowe,

• instrumenty zwrotne – JESSICA, JEREMIE,

• środki inwestorów prywatnych, w tym w formule PPP,

• środki z Wojewódzkiego Urz ędu Pracy,

• środki z Powiatowego Urz ędu Pracy,

• środki z Narodowego Funduszu Zdrowia,

• środki z Norweskiego Mechanizmu Finansowego,

• środki pozyskane przez Lokalne Grupy Działania.

Wykorzystanie mo żliwo ści nowego okresu programowania w istotnym stopniu uzale żnione jest od aktywno ści władz Miasta w pozyskiwaniu środków zewn ętrznych.

85 Powi ązanie strategii z dokumentami wy ższego rz ędu

A. Poprawa jako ści życia mieszka ńców

A.1. Rozwój infrastruktury technicznej

A.2. Rozwój infrastruktury społecznej Cel operacyjny 5. Wysoki standard i dost ęp do usług publicznych 5.1. Rozwój usług i poprawa dost ępu do sektora edukacji 5.1.1. rozwój bazy żłobków i przedszkoli, 5.1.2. podniesienie standardu placówek edukacyjnych na wszystkich etapach kształcenia 5.2. Rozwój usług i poprawa dost ępu do sektora ochrony zdrowia, pomocy społecznej oraz pieczy zast ępczej 5.2.1. rozwój i racjonalizacja bazy ochrony zdrowia, pomocy społecznej oraz pieczy zast ępczej 5.2.2. rozwój usług i programów profilaktyki zdrowotnej oraz innych z zakresu pomocy społecznej i pieczy zast ępczej, 5.3. Rozwój usług i poprawa dost ępu do sektora kultury, sportu, turystyki i rekreacji 5.3.1. rozwój bazy kultury, sportu, turystyki i rekreacji 5.3.2. rozwój usług kultury, sportu, turystyki i rekreacji 5.4. Rozwój cyfryzacji i usług cyfrowych w sektorze publicznym 5.4.2. interaktywne narz ędzia komunikacji samorz ądów z mieszka ńcami, Cel operacyjny 7. Wysoka jako ść i dost ępno ść infrastruktury transportowej i technicznej Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 7.1. Wzmocnienie i rozwój systemów transportowych i teleinformatycznych 7.1.1. rozwój drogowych, kolejowych, lotniczych powi ąza ń zewn ętrznych i wewn ętrznych o znaczeniu strategicznym 7.1.5. zabezpieczenie zaplecza infrastruktury transportowej i teleinformatycznej oraz sprz ętu dla potrzeb obronno ści i bezpiecze ństwa publicznego 7.2. Wzmocnienie i rozwój systemów infrastruktury technicznej 7.2.1. zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego, w tym elektroenergetyka, ciepłownictwo, gazownictwo 7.2.2 rozwój systemów wodno – kanalizacyjnych 7.2.3. racjonalizacja gospodarki odpadami 7.2.4. zabezpieczenie zaplecza infrastruktury technicznej oraz sprz ętu dla potrzeb obronno ści i bezpiecze ństwa publicznego Cel operacyjny 9. Zrównowa żony system osadniczy 9.2. Wspieranie procesów rewitalizacji i poprawa ładu przestrzennego 9.2.1. rewitalizacja zdegradowanych obszarów mieszkaniowych i poprzemysłowych, w tym rewaloryzacja zabytkowych układów przestrzennych oraz obiektów zabytkowych 1. System osadniczy Cel główny: Równowa żenie systemu osadniczego i poprawa spójno ści terytorialnej regionu 8. Wzrost jako ści i standardów życia mieszka ńców województwa Plan Zagospodarowania Przestrzennego 2. Powi ązania infrastrukturalne Województwa Łódzkiego Cel główny: Zwi ększenie dost ępno ści Województwa poprzez rozwój ponadlokalnych systemów infrastruktury 1. Wzmocnienie i rozwój systemu powi ąza ń drogowych zewn ętrznych i wewn ętrznych 5. Bezpiecze ństwo energetyczne województwa 4. Środowisko przyrodnicze Cel główny: Ochrona i poprawa stanu środowiska 5. Racjonalizacja gospodarki odpadami Obszar konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki Cel 3 - Poprawa dost ępno ści i jako ści edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjno ści nauki Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Obszar równowa żenia potencjałów rozwojowych regionów Polska 2030 Cel 9 - Zwi ększenie dost ępno ści terytorialnej Polski poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego u żytkownikom systemu transportowego Obszar efektywno ści i sprawno ści pa ństwa Cel 11 – wzrost społecznego kapitału rozwoju Obszar strategiczny III. Spójno ść społeczna i terytorialna Cel III.2. Zapewnienie dost ępu i okre ślonych standardów usług publicznych III.2.1. Podnoszenie jako ści i dost ępno ści usług publicznych III.2.2. Zwi ększenie efektywno ści systemu świadczenia usług publicznych Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 Obszar strategiczny II: Konkurencyjna gospodarka Cel II.6. Bezpiecze ństwo energetyczne i środowisko II.6.4. Poprawa stanu środowiska Cel II.7. Zwi ększenie efektywno ści transportu II.7.3. Udro żnienie obszarów miejskich Cel 2. Poprawa spójno ści wewn ętrznej i terytorialne równowa żenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania si ę czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewn ętrznego wszystkich terytoriów 2.2. Regionalna integracja funkcjonalna, wspomaganie rozprzestrzeniania si ę procesów rozwojowych na obszary poza głównymi miastami oraz budowanie Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju potencjału dla specjalizacji terytorialnej 2030 2.2.1. Zwi ększanie dost ępno ści transportowej wewn ątrz regionów 2.2.3. Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich Cel 3. Poprawa dost ępno ści terytorialnej kraju w ro żnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej 3.1. Poprawa dost ępno ści polskich miast i regionów 3.1.3. Poprawa dost ępno ści o środków subregionalnych oraz obszarów wiejskich Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwi ększania ich absorpcji na Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego obszary poza o środkami wojewódzkimi 1.2.3. Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich Działania krótko i długookresowe oraz kierunki interwencji skierowane do osób młodych Obszar działania – rodzina

Działania krótkookresowe

1. Zwi ększenie dost ępno ści do usług opieku ńczo-wychowawczych dla dzieci w wieku Przeciwdziałania Depopulacji w Województwie 3-5 lat (w szczególno ści na obszarach wiejskich) poprzez dopasowanie struktury sieci Łódzkim przedszkoli do lokalnych i regionalnych potrzeb. Działania ukierunkowane na tworzenie Rodzina, dzieci, praca nowych przedszkoli oraz wsparcie ju ż istniej ących w zakresie wygenerowania dodatkowych miejsc przedszkolnych.

4. Podwy ższanie kompetencji osób dorosłych w zakresie ICT i znajomo ści j ęzyków obcych poprzez organizacj ę szkole ń i kursów skierowanych do osób dorosłych z własnej inicjatywy zainteresowanych nabyciem, uzupełnieniem lub podwy ższeniem umiej ętno ści i kompetencji, z uwzgl ędnieniem grup preferowanych: osób do 30 roku życia, osób wchodz ących po raz pierwszy oraz powracaj ących na rynek pracy po przerwie zwi ązanej z urodzeniem i wychowywaniem dzieci. Działania długookresowe 1. Wprowadzanie stosownych instrumentów polityki sprzyjaj ącej rodzinie b. zwi ększone świadczenia rodzinne okre ślone w ustawie o świadczeniach rodzinnych oraz w rozporz ądzeniu Rady Ministrów w sprawie wysoko ści dochodu rodziny albo dochodu osoby ucz ącej si ę stanowi ących podstaw ę ubiegania si ę o zasiłek rodzinny oraz wysoko ści świadcze ń rodzinnych c. zmiany w zakresie zwi ększenia ulgi prorodzinnej okre ślonej w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (na obszarze województwa łódzkiego proponuje si ę odliczenie określonych w ustawie ulg od uzyskanego dochodu dla rodzin z trojgiem i wi ęcej dzieci, alternatywnie – zwi ększenie o 15% kwoty ulgi odliczonej od podatku). d. rekomendowanie wprowadzenia ulgi podatkowej dla rodzin wielodzietnych – mo żliwo ść odpisu od dochodu rat kredytu hipotecznego zaci ągni ętego w zwi ązku z konieczno ści ą zakupu/ zamiany lokalu mieszkalnego dostosowanego do potrzeb rodziny – wymaga zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych 2. Wydłu żenie godzin pracy żłobków i przedszkoli bez dodatkowych kosztów ponoszonych przez rodziców, 3. Obni żenie opłat za opiek ę żłobkowo-przedszkoln ą w zale żno ści od liczby dzieci i uzyskiwanego dochodu 5. Rozbudowa infrastruktury umo żliwiaj ącej przełamanie ni żu demograficznego: a. baza żłobków – zapowiedziana przez rz ąd zmiana ustawy żłobkowej, która ma polega ć na zmniejszeniu udziału gmin w kosztach inwestycji (na obszarze województwa łódzkiego proponowane jest zmniejszenie udziału finansowego gmin do 10%) b) tworzenie przedszkoli zarz ądzanych przez rodziców i lokalne społeczno ści/NGO c) rozbudowa systemu opieki nad dzieckiem w wieku do 3 lat w miejscu zamieszkania przez prowadzenie klubów dzieci ęcych 7. Zwi ększenie oraz utrzymanie w kolejnych latach podatkowych ulg mieszkaniowych (budowlana, remontowa, na zakup gruntu pod budow ę oraz na budow ę domu na wynajem) – wymaga zmian legislacyjnych w ustawie o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków zwi ązanych z budownictwem mieszkaniowym 8. Promowanie „Programu Mieszkanie dla Młodych” skierowanego do osób kupuj ących pierwsze mieszkanie na rynku pierwotnym. Programem maj ą by ć obj ęte mał żeństwa i osoby samotne (single), osoby, które nie posiadaj ą na własno ść mieszkania/domu oraz nie przekroczyły 35. roku życia Obszar działania – edukacja Działania krótkookresowe 1. Zmniejszenie nierówno ści w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej, w szczególno ści na obszarach wiejskich poprzez zwi ększenie dost ępno ści do usług opieku ńczo- wychowawczych dla dzieci w wieku 3 – 5 lat 3. Wyrównywanie szans edukacyjnych i dysproporcji w procesie kształcenia dzieci w szkołach na obszarach wiejskich, w szczególno ści napotykaj ących na bariery o charakterze środowiskowym, ekonomicznym, geograficznym i zdrowotnym utrudniaj ące lub uniemo żliwiaj ące dost ęp do usług edukacyjnych poprzez realizacj ę programów rozwojowych szkół i placówek prowadz ących kształcenie ogólne obejmuj ących m.in. dodatkowe zaj ęcia dydaktyczno-wyrównawcze, opiek ę psychologiczno- pedagogiczn ą, dodatkowe zaj ęcia pozaszkolne i pozalekcyjne 5. Obj ęcie pomoc ą stypendialn ą szczególnie uzdolnionych uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z terenów województwa łódzkiego z preferencjami dla terenów wiejskich, 88

na których ograniczony jest dost ęp do dobrej edukacji, poprawiaj ącą ich sytuacj ę materialn ą poprzez realizacj ę projektu systemowego pn. Łódzki Program Wspierania Młodzie ży Szczególnie Uzdolnionej 7. Wspieranie kierunków kształcenia zawodowego zgodnych z zapotrzebowaniem lokalnych i regionalnych rynków pracy, w tym modernizacja kształcenia zawodowego poprzez wprowadzenie nowych kierunków kształcenia i modyfikacj ę programów nauczania na kierunkach istniej ących 8. Rozszerzenie ofert szkół o poradnictwo i doradztwo edukacyjno-zawodowe, informowanie uczniów o korzy ściach płyn ących z wyboru danej ście żki edukacyjnej oraz mo żliwo ściach dalszego kształcenia w kontek ście uwarunkowa ń lokalnego i regionalnego rynku pracy. Tworzenie nowych lub wsparcie istniej ących Szkolnych O środków Kariery słu żą cych uczniom w programowaniu i realizacji ście żki edukacyjnej i zawodowej 10. Zwi ększenie stopnia wykorzystania technik cyfrowych w procesie edukacji poprzez doposa żenie szkół i placówek w nowoczesne materiały dydaktyczne i inne – zapewniaj ące wysok ą jako ść kształcenia, ukierunkowane na rozwój kompetencji kluczowych ze szczególnym uwzgl ędnieniem technik ICT Działania długookresowe 1. Systemowe wprowadzenie do szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich cyfryzacji szkół, (e- zasoby edukacyjne, e-ucze ń, e-nauczyciel, e-podr ęcznik). 3. Systemowe obj ęcie wsparciem i doradztwem zawodowym dzieci i młodzie ży na ka żdym szczeblu edukacji szkolnej. Obszar działania – infrastruktura (jako ść życia) Działania długookresowe 7. Wprowadzenie programu „Rodzina na START” zakładaj ącego, i ż ka żde mał żeństwo spodziewaj ące si ę pierwszego dziecka otrzyma dofinansowanie na doposażenie mieszkania w sprz ęt gospodarstwa domowego. Warunkiem otrzymania ww. wsparcia jest zamieszkiwanie na terenie województwa łódzkiego przez okres kolejnych 5 lat. Obszar działania – zdrowie Działania krótkookresowe 1. Realizacja w szkołach ogólnokształc ących i przedszkolach zaj ęć korekcyjnych i kompensacyjnych wyrównuj ących deficyty rozwojowe dzieci i młodzie ży (w tym tworzenie w przedszkolach oddziałów integracyjnych dla dzieci z pogł ębion ą niepełnosprawno ści ą ł ącz ących dzieci o ró żnych potrzebach edukacyjnych, wymagaj ących odpowiedniego zaplecza infrastrukturalnego, wyposa żenia w pomoce dydaktyczne, odpowiedniego doboru metod i programów terapeutyczno-edukacyjnych) 2. Realizacja programów prewencyjnych, programów profilaktycznych oraz zaj ęć z zakresu przeciwdziałania uzale żnieniom dla dzieci i młodzie ży wykazuj ących problemy w nauce lub z innych przyczyn zagro żonych przedwczesnym wypadni ęciem z systemu o światy 3. Kontynuacja realizacji programów: zapobiegania zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzie ży, rozwojowi niedowidzenia oraz programu zdrowotnego wykrywania alergii dla dzieci 4. Promocja sportu i turystyki oraz zdrowego stylu życia w ramach działa ń podejmowanych przez Departament Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Urz ędu Marszałkowskiego w Łodzi 5. Promocja Populacyjnego Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy – bezpłatne badania cytologiczne, co 3 lata dla kobiet w wieku 25-59 lat Działania długookresowe 1. Kształtowanie zdrowych nawyków u dzieci celem przeciwdziałania otyło ści i zapobieganie chorobom cywilizacyjnym spowodowanym nieodpowiedni ą diet ą oraz zwi ększenie konsumpcji owoców i warzyw w województwie poprzez obj ęcie dzieci na etapie kształcenia ogólnego bezpłatnym do żywianiem (darmowy owoc, warzywo i mleko). 2. Promowanie zdrowych nawyków u dzieci poprzez wycofanie tzw. śmieciowej żywno ści w szkołach (wycofanie automatów ze słodyczami, sprzeda ż w szkolnych sklepikach zdrowiej żywno ści) 6. Rozwój usług i poprawa dost ępu do niedrogich, wysokiej jako ści usług opieki zdrowotnej i socjalnej. 89

Działania krótko i długookresowe oraz kierunki interwencji skierowane do osób powy żej 45. roku życia oraz seniorów Obszar działania – aktywizacja społeczna Działania długookresowe 5. Upowszechnienie domowej wysokiej jako ści opieki nad osobami starszymi. Obszar działania – infrastruktura (jako ść życia) Działania długookresowe 1. Dostosowanie rynku usług do zapotrzebowania wynikaj ącego z przemian demograficznych, w tym szczególno ści starzenia si ę społecze ństwa, np. usług zwi ązanych z zamian ą mieszka ń pomi ędzy osobami starszymi a osobami młodymi, usług opieku ńczych, edukacyjnych i innych. 2. Planowane wprowadzenie bonów opieku ńczych dla seniorów na podstawie projektu ustawy o pomocy osobom niesamodzielnym – będących form ą płatnicz ą w placówkach opieki i wsparcia seniorów oraz firmach świadcz ących usługi opieku ńczo-medyczne (na obszarze województwa łódzkiego proponuje si ę zwi ększenie kwoty bonu opieku ńczego w stosunku do warto ści okre ślonej w ustawie). 3. Zwi ększenie jako ści usług społecznych i socjalnych (usług pomocy społecznej, wsparcia rodziny i pieczy opieku ńczej i zdrowotnej) oraz rozbudowa bazy domów pomocy społecznej, domów dziennego pobytu i centrów wsparcia Obszar działania – zdrowie Działania krótkookresowe 1. Kontynuacja realizacji programu zapobiegania i wczesnego wykrywania cukrzycy typu II oraz programu wczesnego wykrywania zaka żeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) - realizowanych przez Departament Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi. 2. Promocja Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi – bezpłatne badania mammograficzne, co 2 lata dla kobiet w wieku 50-69 lat. Działania długookresowe 1. Przygotowanie nowego programu Wczesnego Wykrywania Jaskry dla osób w wieku 35 – 60 lat 3. Podniesienie wiedzy w śród seniorów o sposobach oddziaływania na zdrowie oraz realizowanych programach profilaktycznych. Oś priorytetowa III – Gospodarka niskoemisyjna i ochrona środowiska Priorytet inwestycyjny 6.1. Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych okre ślonych przez pa ństwa członkowskie Priorytet inwestycyjny 6.2. Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych okre ślonych przez pa ństwa członkowskie Oś priorytetowa IV – Rewitalizacja i usługi dla społecze ństwa Regionalny Program Operacyjny Województwa Priorytet inwestycyjny 9.1 Inwestycje w infrastruktur ę zdrowotn ą i społeczn ą, które przyczyniaj ą si ę do Łódzkiego 2014-2020 rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówno ści w zakresie stanu zdrowia, promowanie wł ączenia społecznego poprzez lepszy dost ęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przej ścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczno ści lokalnych Priorytet inwestycyjny 10.4 Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiej ętno ści i uczenia si ę przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej Oś Priorytetowa V – Zatrudnienie i wł ączenie społeczne Priorytet inwestycyjny 9.7 Ułatwianie dost ępu do przyst ępnych cenowo, trwałych oraz wysokiej jako ści usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym Projekt Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru 2. Budowa zintegrowanego i zbiorowego zrównowa żonego systemu transportu metropolitalnego Metropolitarnego 2020+ 2.1 Integracja, modernizacja i rozwój sieci metropolitalnego transportu

2.2 Modernizacja i rozwój infrastruktury drogowej 4. Rozwój nowoczesnego kapitału ludzkiego i społecznego oraz silnego informacyjnego społecze ństwa obywatelskiego 4.3 Podnoszenie standardów i dost ępu do usług w zakresie o światy i opieki zdrowotnej oraz do e-usług publicznych Oś II Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji Priorytet inwestycyjny 8.10 Aktywne i zdrowe starzenie si ę Cel Poprawa świadomo ści zdrowotnej społecze ństwa oraz wykrywalno ści chorób negatywnie wpływaj ących na zasoby pracy Priorytet inwestycyjny 9.7 Ułatwianie dost ępu do przyst ępnych cenowo, trwałych oraz wysokiej jako ści usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym Cel 1. Poprawa jako ści usług społecznych i zdrowotnych na rzecz osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym Program Operacyjny Cel 2. Zwi ększenie bezpiecze ństwa i efektywno ści systemu ochrony zdrowia Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 Priorytet inwestycyjny 10.1 Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu ko ńczeniu nauki szkolnej oraz zapewnienie równego dost ępu do dobrej jako ści wczesnej edukacji elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego, z uwzgl ędnieniem formalnych, nieformalnych i pozaformalnych ście żek kształcenia umo żliwiaj ących ponowne podj ęcie kształcenia i szkolenia Cel 1.Rozwój narz ędzi polityki edukacyjnej Cel 2.Poprawa jako ści pracy szkół i placówek o światowych Cel 3.Tworzenie warunków do rozwoju nowoczesnych metod wspierania uczenia si ę przez całe życie, dostosowanego do wyzwa ń gospodarki opartej na wiedzy

Oś priorytetowa VI: Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego Priorytet inwestycyjny 6.3 Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego Rezultatem interwencji b ędzie poprawa uczestnictwa społecze ństwa w kulturze skutkuj ąca wzrostem poziomu kompetencji kulturowych oraz postaw kreatywnych, jako wa żnych elementów poprawy konkurencyjno ści gospodarki (rozwój tzw. przemysłów kreatywnych). Słu żyć temu b ędzie zwłaszcza Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko podniesienie zdolno ści instytucji kultury do rozwijania kreatywno ści i innowacyjno ści poprzez stworzenie odpowiedniego zaplecza materialnego i programowego tych placówek. Oś priorytetowa VII: Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia Priorytet inwestycyjny 9.1. Inwestycje w infrastruktur ę zdrowotn ą i społeczn ą, które przyczyni ą si ę do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówno ści w zakresie stanu zdrowia, promowanie wł ączenia społecznego poprzez lepszy dost ęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przej ścia z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczno ści lokalnych B. Rozwój osadnictwa, rolnictwa, inwestycji i przedsi ębiorczo ści

B.1. Przygotowanie infrastruktury pod zabudow ę jednorodzinn ą

B.2. Rozwój nowoczesnego rolnictwa i produkcji rolnej

B.3. Tworzenie warunków atrakcyjnych dla inwestorów i rozwoju przedsi ębiorczo ści Cel operacyjny 2. Nowoczesny kapitał ludzki i rynek pracy Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 2.1. Kształtowanie i rozwój kadr dla gospodarki innowacyjnej

2.1.3. kształtowanie proinnowacyjnych postaw przedsi ębiorców Cel operacyjny 3. Zintegrowane środowisko przedsi ębiorczo ści dla rozwoju gospodarki 3.1. Kształtowanie innowacyjnego środowiska przedsi ębiorczo ści i powi ąza ń sieciowych 3.1.4. prowadzenie kompleksowej polityki „przyci ągania” inwestorów, 3.1.5. rozwój instytucji otoczenia biznesu, w tym ośrodków dyfuzji rozwi ąza ń innowacyjnych 3.2. Rozwój M ŚP i sektora rolnego 3.2.1. poprawa konkurencyjno ści M ŚP, 3.2.2. poprawa produktywno ści sektora rolniczego, Cel operacyjny 6. Reintegracja społeczna grup wykluczonych lub zagro żonych wykluczeniem społecznym 6.2. Reintegracja zawodowa oraz przeciwdziałanie dyskryminacji i wykluczeniom społecznym 6.2.1. rozwój i upowszechnianie ekonomii społecznej, Cel operacyjny 7. Wysoka jako ść i dost ępno ść infrastruktury transportowej i technicznej 7.2. Wzmocnienie i rozwój systemów infrastruktury technicznej 7.2.1. zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego, w tym elektroenergetyka, ciepłownictwo, gazownictwo 7.2.2 rozwój systemów wodno – kanalizacyjnych 7.2.3. racjonalizacja gospodarki odpadami 7.2.4. zabezpieczenie zaplecza infrastruktury technicznej oraz sprz ętu dla potrzeb obronno ści i bezpiecze ństwa publicznego Oś priorytetowa I – Innowacyjno ść i konkurencyjno ść Priorytet inwestycyjny 3.1. Promowanie przedsi ębiorczo ści, w szczególno ści poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym równie ż poprzez inkubatory przedsi ębiorczo ści. Oś Priorytetowa V – Zatrudnienie i wł ączenie społeczne Regionalny Program Operacyjny Województwa Priorytet inwestycyjny 8.7: Praca na własny rachunek, przedsi ębiorczo ść i tworzenie przedsi ębiorstw, w Łódzkiego 2014-2020 tym innowacyjnych mikro-, małych i średnich przedsi ębiorstw. Priorytet inwestycyjny 9.8: Wspieranie przedsi ębiorczo ści społecznej i integracji zawodowej w przedsi ębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwienia dost ępu do zatrudnienia Oś Priorytetowa VI – Kompetencje i adaptacyjno ść Priorytet inwestycyjny 8.9 Przystosowanie pracowników, przedsi ębiorstw i przedsi ębiorców do zmian 1. System osadniczy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Cel główny: Równowa żenie systemu osadniczego i poprawa spójno ści terytorialnej regionu Województwa Łódzkiego 8. Wzrost jako ści i standardów życia mieszka ńców województwa Obszar konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Cel 4 – Wzrost wydajno ści i konkurencyjno ści gospodarki Polska 2030

Obszar priorytetowy I. Produkt turystyczny o wysokiej konkurencyjno ści Cel operacyjny I.2 – Rozwój infrastruktury turystycznej Działanie I.2.7:Stworzenie systemu zach ęt inwestycyjnych Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku Cel operacyjny I.4 – Rozwój przedsi ębiorczo ści i działalno ści organizacji w dziedzinie turystyki Działanie I.4.1: Wdro żenie regionalnych i lokalnych programów doradztwa dla przedsi ębiorstw Turystycznych Działanie I.4.3:Poprawa dost ępu do kapitału przedsi ębiorstw turystycznych

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego 2030 6.2. Uporz ądkowanie regulacji zapewniaj ących sprawno ść i powszechno ść działania systemu planowania przestrzennego Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwi ększania ich absorpcji na obszary poza o środkami wojewódzkimi 1.2.3. Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich Obszar strategiczny II: Konkurencyjna gospodarka Cel II.2. Wzrost wydajno ści gospodarki Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 II.2.3. Zwi ększenie konkurencyjno ści i modernizacja sektora rolno-spo żywczego II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalno ści gospodarczej 1. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych na rzecz budowy przyjaznych i bezpiecznych przestrzeni publicznych, sprzyjaj ących wł ączeniu społecznemu i podniesieniu aktywno ści gospodarczej 1.2 Wspieranie przedsi ębiorczo ści i aktywizacji gospodarczej na obszarach rewitalizowanych Projekt Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru 4. Rozwój nowoczesnego kapitału ludzkiego i społecznego oraz silnego informacyjnego Metropolitarnego 2020+ społecze ństwa obywatelskiego 4.1 Wspieranie zatrudnienia i mobilno ści pracowników oraz przedsi ębiorczo ści 5. Wzmocnienie funkcji metropolitalnych i spójno ści Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 5.4 Podnoszenie wewn ętrznej i zewn ętrznej atrakcyjno ści ŁOM poprzez odpowiednio ukierunkowany marketing terytorialny Oś II Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji Priorytet inwestycyjny 8.9 Przystosowanie pracowników, przedsi ębiorstw i przedsi ębiorców do zmian. Cel 1. Podniesienie jako ści zarz ądzania rozwojem przedsi ębiorstw Cel 2. Poprawa efektywno ści systemu wczesnego ostrzegania i szybkiego reagowania przedsi ębiorstw na Program Operacyjny zmiany gospodarcze Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 Priorytet inwestycyjny 9.8 Wspieranie przedsi ębiorczo ści społecznej i integracji zawodowej w przedsi ębiorstwach społecznych oraz ekonomi społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dost ępu do zatrudnienia. Cel Poprawa warunków dla rozwoju ekonomii społecznej Priorytet 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, le śnictwie i na obszarach wiejskich VII.1 Działanie „Transfer wiedzy i innowacji” VII.2 Działanie „Doradztwo” Priorytet 2. Poprawa konkurencyjno ści wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwi ększenie rentowno ści gospodarstw rolnych VII.4 Działanie „Modernizacja gospodarstw rolnych” VII.8 Działanie „Premia dla młodych rolników” Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014- Priorytet 3. Poprawa organizacji ła ńcucha żywno ściowego i promowanie zarz ądzania ryzykiem w rolnictwie 2020 VII.5 Działanie „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych ” VII.5 Działanie „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych ” VII.13 Działanie „Tworzenie grup producentów” VII.17 Działanie „Współpraca” VII.6 Działanie „Scalanie gruntów” Priorytet 6. Zwi ększenie wł ączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich VII.10 Działanie „Premie na rozpocz ęcie działalno ści pozarolniczej” 93

VIII. - Działania „LEADER” C. Turystyka i rekreacja

C.1. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej wypoczynkowo-weekendowej

C.2 Promocja oferty Cel operacyjny 5. Wysoki standard i dost ęp do usług publicznych 5.3. Rozwój usług i poprawa dost ępu do sektora kultury, sportu, turystyki i rekreacji 5.3.1. rozwój bazy kultury, sportu, turystyki i rekreacji Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 Cel operacyjny 8. Wysoka jako ść środowiska przyrodniczego 8.1. Ochrona i kształtowanie powi ąza ń przyrodniczo-krajobrazowych 8.1.3. utworzenie systemu przyrodniczo – kulturowego w obszarze powi ąza ń Aglomeracji Łódzkiej 3. Powi ązania środowiskowe i kulturowe Cel główny: Kształtowanie to żsamo ści regionalnej z wykorzystaniem walorów przyrodniczych, kulturowych i turystycznych regionu 1. Ochrona najcenniejszych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych oraz zapewnienie ci ągło ści Plan Zagospodarowania Przestrzennego systemu ekologicznego Województwa Łódzkiego 3. Wzrost atrakcyjno ści turystycznej województwa 4. Środowisko przyrodnicze Cel główny: Ochrona i poprawa stanu środowiska 1. Ochrona i wzrost ró żnorodno ści biologicznej 2. Zwi ększanie i wzbogacanie zasobów le śnych Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 1.3. Budowa podstaw konkurencyjno ści województw – działania tematyczne (horyzontalne) 1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego Obszar priorytetowy I. Produkt turystyczny o wysokiej konkurencyjno ści Cel operacyjny I.2 – Rozwój infrastruktury turystycznej Działanie I.2.1:Rozwój infrastruktury atrakcji turystycznych Działanie I.2.2. Rozbudowa specjalistycznej infrastruktury turystycznej Działanie I.2.4. Wsparcie rozwoju infrastruktury uzupełniaj ącej istotnej dla konkurencyjno ści produktów turystycznych oraz sprzyjaj ącej wydłu żeniu sezonu turystycznego Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku Obszar priorytetowy III: Wsparcie marketingowe Cel operacyjny III.1-Usprawnienie systemu informacji turystycznej Działanie III.1.1:Rozbudowa i rozwój zintegrowanego systemu informacji turystycznej Działanie III.1.2:Wykorzystanie nowoczesnych technologii w rozwoju systemu informacji i rezerwacji turystycznej Cel operacyjny III.2 – Zwi ększenie efektywno ści działa ń marketingowych w turystyce Działanie III.2.3:Rozwój skutecznych instrumentów marketingu turystycznego

VII. WDRA ŻANIE, MONITOROWANIE I EWALUACJA STRATEGII

STWORZENIA EFEKTYWNYCH MECHANIZMÓW GWARANTUJ ĄCYCH KONSEKWENTNE WDRA ŻANIE, MONITOROWANIE I EWALUACJ Ę EFEKTÓW STRATEGII

Strategia rozwoju Gminy Lutomiersk na lata 2014 - 2020 jest dokumentem otwartym, a w zwi ązku z tym musi dynamicznie reagowa ć na potrzeby wynikaj ące ze zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych. Aby elastycznie reagowa ć na nowe sytuacje oraz ocenia ć czy planowane i realizowane działania przynosz ą, w zastanych warunkach, zamierzone rezultaty, nale ży systematycznie monitorowa ć i przeprowadza ć ewaluacj ę wdra żania planów strategicznych.

Wdra żanie strategii

Wdra żanie strategii to proces, w którym sformułowane w dokumencie długoterminowe cele i kierunki działa ń przekłada si ę na poziom programów i działa ń operacyjnych. Elementem procesu wdra żania s ą równie ż działania zwi ązane z propagowaniem i upowszechnianiem informacji na temat jej zało żeń oraz zawarto ści. Działania te maj ą na celu w szczególno ści aktywizacj ę wybranych organizacji i środowisk do udziału w realizacji zało żeń strategii.

Strategia stanowi dokument o charakterze kierunkowym i koncepcyjnym. W celu wdro żenia strategii na poziomie operacyjnym opracowane zostaną dokumenty o charakterze proceduralnym (np. programy operacyjne), które szczegółowo wska żą sposób realizacji poszczególnych celów strategicznych oraz podział odpowiedzialno ści w tym zakresie. Cz ęść z nich zostanie oparta o ju ż istniej ące dokumenty, co w uzasadnionych przypadkach wymagać będzie ich dostosowania do nowych celów strategicznych.

95 Monitorowanie strategii

Monitorowanie strategii to proces polegaj ący na analizie post ępów w osi ąganiu zakładanych celów strategicznych. Proces ten składa si ę z szeregu działa ń m.in. zbierania danych i informacji, analizy uzyskanych danych, wyznaczania warto ści okre ślonych wska źników efektywno ści (ang. KPIs – Key Performance Indicators) oraz ich porównania z przyj ętymi celami efektywno ściowymi, oceny finalnych wyników i przygotowywania cyklicznych raportów z oceny realizacji zapisów strategii.

W przypadku negatywnej oceny procesu realizacji okre ślonych celów strategicznych, nale ży zidentyfikowa ć źródła ewentualnych odchyle ń od ustalonych celów efektywno ściowych oraz wypracowa ć zało żenia działa ń korekcyjnych, a nast ępnie je wdro żyć.

RYSUNEK 7. RYSUNEK OBRAZUJ ĄCY SYSTEM MONITOROWANIA STRATEGII ROZWOJU GMINY LUTOMIERSK

Źródło: Opracowanie własne

96 W praktyce proces monitorowania strategii warto przeprowadza ć w cyklach corocznych, a do jego realizacji oddelegowa ć osob ę lub zespół osób reprezentuj ący władze Gminy. Ich główn ą funkcj ą b ędzie pozyskiwanie informacji na temat realizowanych działa ń/projektów oraz ocena dotychczasowych rezultatów wdra żania strategii wraz z rekomendacjami niezb ędnych działań naprawczych.

Oczekiwane wska źniki osi ągni ęć i ewaluacja strategii

Proces monitorowania realizacji zało żeń strategii powinien by ć co roku podsumowywany ewaluacj ą efektów realizacji strategii, obejmuj ącą zestawienia warto ści zdefiniowanych i monitorowanych w danym okresie wska źników efektywno ści realizacji poszczególnych celów strategicznych i operacyjnych. Proponujemy coroczn ą ewaluacj ę wyników wdra żania Strategii, na podstawie efektów zada ń i projektów będących w fazie realizacji lub tych, które zostały w danym roku zako ńczone.

Zaproponowane wska źniki efektywno ściowe (KPIs) stanowi ą zbiór otwarty, tj. w trakcie realizacji celów strategicznych, operacyjnych i poszczególnych działa ń mog ą ulega ć one zmianom, korektom, rozszerzeniom o dodatkowe wska źniki.

TABELA 24. MONITOROWANE WSKA ŹNIKI EFEKTYWNO ŚCI W OBSZARZE CELU OPERACYJNEGO B.3 TWORZENIE WARUNKÓW ATRAKCYJNYCH DLA INWESTORÓW I ROZWOJU PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI

B.3 Tworzenie warunków atrakcyjnych dla inwestorów i rozwoju p rzedsiębiorczości

Lp. Wskaźnik Jednostka Zakładany Rzeczywisty Odchylenie (nazwa wskaźnika) poziom w poziom w od roku n roku n zakładanego poziomu (%)

1. Powierzchnia terenów km przeznaczonych pod inwestycje

2. Liczba przeprowadzonych szkoleń km w zakresie prowadzenia WZÓR działalności gospodarczej

3. Liczba przyznanych pożyczek na km otwarcie działalności

Źródło: Opracowanie własne

97 W przypadku, gdy warto ści wska źników efektywno ści b ędą w istotny sposób odbiega ć od zało żonych warto ści (celów), nale ży przeprowadzi ć dodatkowe analizy w celu zidentyfikowania źródeł odchyle ń oraz podj ęcia działa ń naprawczych uwzgl ędnionych w planach operacyjnych na przyszły rok.

98 Bibliografia

Dokumenty:

1. Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego

2. Plan przeciwdziałania depopulacji w województwie łódzkim Rodzina, dzieci, praca

3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego

4. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego

5. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 – 2020

6. Polska 2030 Trzecia fala nowoczesno ści Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju

7. Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020

8. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030

9. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, miasta, obszary wiejskie

10. Strategia Innowacyjno ści i Efektywno ści Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”

11. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo

12. Program Operacyjny Polska Cyfrowa na lata 2014 – 2020

13. EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju

14. Strategia Innowacyjno ści i Efektywno ści Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”

15. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

16. Strategia Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitarnego 2020+ (projekt)

17. Doma ński T., Strategiczne Planowanie Rozwoju gospodarczego gminy, Agencja Rozwoju Komunalnego, Warszawa 1999

18. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Lutomiersk

19. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lutomiersk na lata 2007 – 2013,

Strony internetowe:

1. www.gus.gov.pl

Spis rysunków, tabel i wykresów

Rysunek 1. Schemat dokumentu ...... 6 Rysunek 2. Powiat pabianicki na tle województwa łódzkiego ...... 9 Rysunek 3. Gmina Lutomiersk na tle powiatu pabianickiego...... 10 Rysunek 4. Wody geotermalne ...... 17 Rysunek 5 Miejski Obszar Funkcjonalny Łodzi ...... 36 Rysunek 6. Misja, wizja gminy Lutomiersk...... 69 Rysunek 7. Rysunek obrazuj ący system monitorowania ...... 96

Tabela 1. Liczba osób zameldowanych na pobyt stały na terenie Gminy Lutomiersk ...... 12 Tabela 2. Liczba ludno ści w wieku PRZEDprodukcyjnym ...... 13 Tabela 3. Liczba ludno ści w wieku produkcyjnym ...... 13 Tabela 4. Liczba ludno ści w wieku poprodukcyjnym ...... 13 Tabela 5. Liczba zgonów ...... 13 Tabela 6. Pomniki przyrody ...... 14 Tabela 7. Le śnictwo w 2012 r...... 15 Tabela 8. Sie ć dróg ...... 19 Tabela 9. Drogi gminne ...... 20 Tabela 10. Liczba uczniów w szkołach w latach 2009-2013...... 24 Tabela 11. Liczba komputerów w szkołach ...... 25 Tabela 12. Wyniki sprawdzianu przeprowadzonego w szkołach podstawowych ...... 25 Tabela 13. Wyniki egzaminów gimnazjalnych w % ...... 25 Tabela 14. Liczba osób bezrobotnych na terenie Gminy Lutomiersk ...... 27 Tabela 15. Wydatki na pomoc społeczn ą z bud żetu Gminy ...... 28 Tabela 16. Główne powody przekazania pomocy społecznej ...... 28 Tabela 17. Podmioty gospodarcze wg sekcji i działów PKD 2007 ...... 32 Tabela 18. Struktura gospodarstw rolnych...... 33 Tabela 19. U żytkowanie gruntów ...... 34 Tabela 20. Dochody bud żetu Gminy Lutomiersk w 2012 r...... 37 Tabela 21. Wydatki bud żetu Gminy Lutomiersk w 2012 r...... 38 Tabela 22. Analiza SWOT Gminy Lutomiersk ...... 39 Tabela 23. Podsumowanie celów strategicznych i celów operacyjnych gminy lutomiersk ...... 70 Tabela 24. Monitorowane wska źniki efektywno ści w obszarze celu operacyjnego ...... 97

Wykres 1. Najistotniejsze obszary przyszłych zmian w opinii respondentów ...... 41 Wykres 2. Rozwój infrastruktury i transportu ...... 42 Wykres 3. Rozwój potencjału turystycznego ...... 43 Wykres 4. Rozwój kultury, o światy i nauki ...... 44 Wykres 5. Rozwój potencjału społeczno-gospodarczego ...... 45 Wykres 6. Poprawa jako ści środowiska przyrodniczego ...... 46 Wykres 7. Poprawa jako ści systemu ochrony zdrowia ...... 47 Wykres 8. Bezpiecze ństwo ...... 48 Wykres 9. Rozwój rozrywki i sportu ...... 49 Wykres 10. Mocne strony Gminy Lutomiersk w opinii interesariuszy ...... 50 Wykres 11. Słabe strony Gminy Lutomiersk w opinii interesariuszy ...... 51 Wykres 12. Płe ć respondentów ...... 52 Wykres 13. Wiek respondentów ...... 53

100 Wykres 14. Status zawodowy respondentów ...... 53 Wykres 15. Wykształcenie respondentów...... 54 Wykres 16. Najistotniejsze obszary przyszłych zmian w opinii mieszka ńców Gminy ...... 54 Wykres 17. Rozwój infrastruktury i transportu ...... 55 Wykres 18. Rozwój kultury, o światy i nauki ...... 56 Wykres 19. Rozwój potencjału społeczno-gospodarczego ...... 57 Wykres 20. Poprawa jako ści systemu ochrony zdrowia ...... 58 Wykres 21. Rozwój rozrywki i sportu ...... 59 Wykres 22. Poprawa bezpiecze ństwa ...... 60 Wykres 23. Poprawa jako ści środowiska przyrodniczego ...... 61 Wykres 24. Rozwój potencjału turystycznego ...... 62

101 ZAŁ ĄCZNIK 1 – WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY

Zgodno ść z miejscowy Instytucje Harmonogram m planem i podmioty Przewidywane Nazwa planowanego zadania realizacji Oczekiwane rezultaty zagospoda uczestnicz ące we nakłady finansowe inwestycji rowania wdra żaniu przestrzen nego

A. Poprawa jako ści życia mieszka ńców.

A.1 Rozwój infrastruktury technicznej A.2 Rozwój infrastruktury społecznej

Modernizacja infrastruktury drogowej na Tak 2014-2020 Długo ść zmodernizowanej Gmina Lutomiersk 6.000.000zł terenie gminy Lutomiersk infrastruktury drogowej

Kompleksowa modernizacja infrastruktury linii Tak 2014-2020 Długo ść zmodernizowanej Gmina Lutomiersk 36.000.000zł tramwajowej 43 infrastruktury linii tramwajowej

Budowa przedszkola wraz z oddziałem Tak 2014-2020 Liczba wybudowanych obiektów Gmina Lutomiersk 3.000.000 zł żłobkowym

Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Tak 2014-2020 Liczba wybudowanych obiektów Gmina Lutomiersk 4.200.000 zł Podstawowej w Lutomiersku

Modernizacja stadionu w Lutomiersku Tak 2014-2020 Liczba zmodernizowanych Gmina Lutomiersk 1.000.000zł obiektów

102 Zgodno ść z miejscowy Instytucje Harmonogram m planem i podmioty Przewidywane Nazwa planowanego zadania realizacji Oczekiwane rezultaty zagospoda uczestnicz ące we nakłady finansowe inwestycji rowania wdra żaniu przestrzen nego

Budowa boiska przy Szkole Podstawowej w Tak 2014-2020 Liczba wybudowanych obiektów Gmina Lutomiersk 100.000zł Szydłowie

Budowa boiska przy Szkole podstawowej w Tak 2014-2020 Liczba wybudowanych obiektów Gmina Lutomiersk 200.000zł Kazimierzu

Budowa oczyszczalni ścieków i sieci Tak 2014-2020 Liczba wybudowanych Gmina Lutomiersk 4.000.000zł kanalizacyjnej wraz z przył ączami na terenie oczyszczalni ścieków gminy Lutomiersk Długo ść wybudowanej sieci kanalizacyjnej

Budowa przydomowych oczyszczalni Tak 2014-2020 Liczba wybudowanych Gmina Lutomiersk 700.000zł ścieków oczyszczalni ścieków

Kompleksowa termomodernizacja budynków Tak 2014-2020 Liczba budynków poddanych Gmina Lutomiersk 10.000.000zł użyteczno ści publicznej oraz zasobów termomodernizacji komunalnych na terenie gminy Lutomiersk

Doposa żenie gminnych jednostek OSP Tak 2014-2020 Liczba zakupionych Gmina Lutomiersk 1.500.000zł poprzez zakup samochodów po żarniczych samochodów po żarniczych

103 Zgodno ść z miejscowy Instytucje Harmonogram m planem i podmioty Przewidywane Nazwa planowanego zadania realizacji Oczekiwane rezultaty zagospoda uczestnicz ące we nakłady finansowe inwestycji rowania wdra żaniu przestrzen nego

B. Rozwój osadnictwa, rolnictwa, inwestycji i przedsi ębiorczo ści

B.1 Przygotowanie infrastruktury pod zabudow ę jednorodzinn ą B.2 Rozwój nowoczesnego rolnictwa i produkcji rolnej B.3 Tworzenie warunków atrakcyjnych dla inwestorów i rozwoju przedsi ębiorczo ści

Modernizacja targowiska w Lutomiersku tak 2014-2020 Liczba zmodernizowanych Gmina Lutomiersk 500.000zł targowisk

C. Rozwój funkcji turystycznej i rekreacyjnej Gminy

C.1 Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, wypoczynkowo-weekendowej C.2 Promocja oferty gminy

Renowacja parku w Szydłowie Tak 2014-2020 Liczba obiektów po renowacji Gmina Lutomiersk 600.000zł

budowa drogi rowerowej wraz Tak 2014-2020 Długo ść wybudowanej drogi Gmina Lutomiersk 1.100.000zł z infrastruktur ą towarzysz ącą na trasie Łód ź- rowerowej Konstantynów Łódzki - Lutomiersk

Razem 68 900 000 zł

104