Map 12 Mogontiacum-Reginum-Lauriacum Compiled by H. Bender, 1996 with the assistance of G. Moosbauer and M. Puhane

Introduction

A number of large river-systems–most notably the Rhine (ancient Rhenus) on the western edge of the map, and the Elbe (Albis) and Oder (Ouiadoua?) in the north-east–determine the landscape of the region covered by the map. Its whole southern part is dominated by the Danube (Danuvius). Even though it may be possible to reconstruct the ancient courses of these great rivers at certain points, for the most part the necessary evidence is lacking, and so no such attempt is made here. Another vital geographical feature is the Central German Highlands (Mittelgebirge), which lead from the relatively broad Bavarian foothills of the Alps (Map 19) to the low plains of the north. The latter stand out at the top of the map. The Highlands rise to 5,000 ft in the Black Forest (Abnob(ai)a Ore), for example, and in the Bohemian Forest (Gabreta? Hyle). Despite the possibility of extreme differences in seasonal temperature, the climate can be characterized as well balanced. In general, it is continental middle European, ranging from the warmer west (in the Upper Rhine area) to the colder regions in the east (such as southern Poland). There are fertile regions with good soils in the Upper Rhine valley in the west, in the Danube region in the Bavarian foothills, to the north of Frankfurt (Nida), at the northern foot of the Central Highlands, and in Bohemia (Boihaemum). The ancient geographical evidence is extremely scanty. The main river-names are known with more or less certainty, as well as the names of the most important ranges of the Central Highlands. ItAnt and TabPeut preserve the names of places along main routes, even if not always quite accurately. Many names supplied by Ptolemy, referring primarily to places and peoples along the trade routes beyond the in “Barbaricum,” cannot be identified with any real certainty; for these, see further TIR Castra Regina. The area covered by the map includes territory within modern , the Czech Republic, and Poland. Altogether, it is relatively well explored as a result of recent research, much of it incorporated in the valuable series of handbooks Die Römer in... TIR Castra Regina is likewise useful, and can now be supplemented by important later finds of cemeteries, settlements and military camps. The present map reconstructs the course of the Roman frontier-line () in Upper Germany and Raetia on the basis of the detailed maps in relevant guidebooks (Beck 1980; Ulbert 1983; Schallmayer 1984; Klee 1989; Baatz 1993). The map’s main emphasis is clearly on military settlements, for two reasons. First, almost all the forts in the vicinity of the limes are known; the same cannot be said of civilian settlements. Second, the mass of rural settlements (villae rusticae and smaller establishments) cannot be shown here; consequently, the wide variations in our knowledge of civilian settlement across the map are masked. Concentrations of villae rusticae are at least known, for example, in the area beyond Mogontiacum and Nida, along the R. Neckar (Nicer), in the northern Ries (Losodica-Biriciana-Mediana), and in the neighborhood of Reginum. Where features fulfilled more than one primary role over time, the symbol by which they are marked represents that of the late second century A.D. Consequently, former forts–as in the region of the Swabian Alps (Alba Mons)–appear as civilian settlements. By the same token, many civilian settlements of the Early Empire became forts in the Late Empire. Beyond the Roman empire, only the most significant settlements and cemeteries are marked (including those which give their name to a culture-type). Care has been taken to include sites revealing notable evidence of Greek and Roman imports. The specially full representation of sites in Boihaemum stems in part from a high level of research activity there. The Via Claudia Augusta is the only named road known in the area of the map. It runs from the Po valley over the Alps, into the Alpine foothills in , and on to the Danube. Aerial photography has allowed the route to be traced. It has assisted likewise in the case of many other main and secondary roads, whose approximate route we 170 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM know, but have difficulty establishing on the ground. Recent findings in dendrochronology have also assisted these efforts substantially. Some Roman roads which appear to end at the limes undoubtedly extended further into “Barbaricum,” but since such extensions were not built up and paved, they can scarcely be documented archaeologically.

Directory All place names are in Germany unless otherwise noted

Abbreviations

Archeologicky Atlas 1979 Archeologicky Atlas Evropy a Ceskoslovenska, Prague, 1979 BVbl Beiheft Bayerische Vorgeschichtsblätter, Kommission für bayerische Landesgeschichte, Bayerische Akademie der Wissenschaften, Beiheft 1-, 1987- Osterburken 1994 Der römische Weihebezirk von Osterburken II. Kolloquium 1990 und paläobotanische - osteologische Untersuchungen, Forschungen und Berichte zur Vor- und Frühgeschichte in Baden-Württemberg 49, Stuttgart, 1994 Römer Baden-Württemberg P. Filtzinger, D. Planck and B. Cämmerer (eds.), Die Römer in Baden-Württemberg,3rd ed., Stuttgart and Aalen, 1986 Römer Bayern W. Czysz et al. (eds.), Die Römer in Bayern, Stuttgart and Aalen, 1995 Römer Hessen D. Baatz and F.-R. Herrmann (eds.), Die Römer in Hessen,2nd ed., Stuttgart and Aalen, 1989 Römer Rheinland-Pfalz H. Cüppers (ed.), Die Römer in Rheinland-Pfalz, Stuttgart and Aalen, 1990 TIR CastReg Tabula Imperii Romani M 33, Castra Regina–Vindobona–Carnuntum, Prague, 1986 TIR Mogontiacum Tabula Imperii Romani M 32, Mogontiacum, Frankfurt, 1940 TIR Tergeste Tabula Imperii Romani L 33, Tergeste, Rome, 1961

Names

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

D4 Aalen R Beck 1980, 117-21 B4 Abnob(ai)a Ore See Map 11 E4 Abusina RL Eining Braun 1992, 52-54; NPauly D3 Acholshausen R Pescheck 1978, 186-87 H4 Ad Iuvense? RL Wallsee AUS Genser 1986, 184-98 C4 Ad Lunam RL Urspring Christlein 1978, 172; Heiligmann 1990, 88-101; NPauly H4 Ad Mauros RL Eferding? AUS Genser 1986, 81-93 D4 Ad Novas See Map 19 I4 Ad Ponte(m) Ises RL on road between Ar(e)lape TIR CastReg 68 (Pons Isis) and Lauriacum AUS Aelia Augusta = Augusta Vindelicum F4 Aenus fl. Inn AUS / GER RE; Reinecke 1925, 24; NPauly B4 Agri Decumates R NPauly D4 Aislingen R Römer Bayern 415-16 B4 Alamanni RL RGermAlt 1, 138-62; NPauly C4 Alba M. Schwäbische Alb RE Suppl. 10 Alba 2; RGermAlt 1, 129-130 H4 Albing R AUS Genser 1986, 165-79 F1 Albis fl. See Map 10 D3 *Alcmona fl. Altmühl Reinecke 1925, 20; RGermAlt 1, 171 B3 *Alisina fl. R Elsenz RE Nicer, col. 178 D3 Alitzheim R Pescheck 1978, 188 B3 Alta Ripa See Map 11 E3 Altendorf R Pescheck 1978, 188-89 B2 Altenstadt R Klee 1989, 109-110 B3 *Altiaia See Map 11 B3 Altlussheim See Map 11 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 171

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

E4 *Ambra fl. Amper RE Amber; Reinecke 1925, 20 E4 Ambrae RL Schöngeising Overbeck 1986 B2 Amöneburg H Schaaff 1975, 322, 325 (no. 114) H4 Anisus fl. R?L RE B1 Anreppen See Map 11 B4 Aquae See Map 11 B2 Aquae Mattiacorum See Map 11 D4 Aquileia RL Heidenheim Christlein 1978, 149; Heiligmann 1990, 102-21; NPauly 2 I4 Ar(e)lapa fl. Erlauf AUS TIR Tergeste 25 I4 Ar(e)lape RL Pöchlarn AUS Genser 1986, 232-50 B4 Arae Flaviae R Rottweil Römer Baden-Württemberg 521-34; NPauly 1 A4 Argentorate FRA See Map 11 C4 *Armisa fl. R Erms RE Armisses B2 Arnsburg R Klee 1989, 103-104 A2 Arzbach See Map 11 I4 Asturis? RL Zwentendorf AUS Genser 1986, 337-55 D2 Aubstadt R Völling 1995 A4 Auenheim See Map 11 D4 Augusta Vindelicum/ RL/ Augsburg Römer Bayern 419-25; NPauly 7 Aelia Augusta R I4 Augustiana RL Traismauer AUS Genser 1986, 304-27

F3 Bac fl. L Naab Reinecke 1925, 29 F4 Bad Abbach RL Römer Bayern 425-26 B3 Bad Dürkheim See Map 11 E4 Bad Gögging RL Römer Bayern 426-27 D2 Bad Königshofen R BVbl Beiheft 3, 1990, 88 B2 Bad Nauheim R Römer Hessen 238-40 D3 Baldersheim R Pescheck 1978, 190-220; Rosenstock 1986; BVbl Beiheft 5 (1992) 105; NPauly G4 Batavi RL Passau / Altstadt Bender 1991 H1 Bautzen R Seidau TIR CastReg 129 A1 Beckinghausen See Map 11 A2 Bendorf See Map 11 C4 Benningen R Römer Baden-Württemberg 239-42 E3 Berching HRL Pollanten Weinlich 1998, 209 D3 Bergtheim R Pescheck 1978, 222 D3 Biebelried R Westheim BVbl Beiheft 6 (1993) 122 E1 Bilzingsleben L Becker 1996, 71-74 A3 Bingium See Map 11 D3 Biriciana RL Weissenburg Braun 1992, 46-48; NPauly C4 Böbingen R Beck 1980, 111-13 A2 Bodobrica See Map 11 E4 Böhming R Braun 1992, 49-50 G2 Boihaemum R TIR CastReg 27 H2 Boii R CZE / GER RE 1; RGermAlt 3, 205-208; NPauly G4 Boiodurum/ R/ Passau / Innstadt Bender 1991 Boiotro L B3 Borbetomagus See Map 11 F1 Bornitz R Herrmann 1989, 160 E4 Bratananium RL Gauting Römer Bayern 447-448 G4 Braunau RL AUS TIR CastReg 29 B5 *Brigobannis See Map 19 A4 Brisigavi See Map 11 B1 Bructeri See Map 10 D4 Buch R Beck 1980, 123-31 B2 Bucinobantes See Map 11 B3 Buconica See Map 11 C3 Burgundiones L RGermAlt 4, 235-71; NPauly C4 Burladingen R Heiligmann 1990, 51-70 D4 Burlafingen R Mackensen 1987, 81-128 172 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

B2 Butzbach See Map 11

D4 Caelius Mons L Kellmünz Mackensen 1995; NPauly 2 B1 Caesia? Silva See Map 11 C4 Calverbühl L Knaut 1988, 327 (no. 163) B2 Castellum Mattiacorum See Map 11 Castra Regina = Reginum F4 Cat(t)enates? R RE ; Römer Bayern 33-34; Wolff 1999, 29-31 E4 Celeusum R Pförring Braun 1992, 52 I4 Cetium RL St Pölten AUS TIR CastReg 34; NPauly B2 Chatti See Map 11 G3 Chlum C CZE Bouzek 1994, 585 C4 Clarenna R Donnstetten Heiligmann 1990, 80-87; NPauly J4 Comagena AUS See Map 13 A3 Concordia? See Map 11 A2 Confluentes See Map 11 J2 Česká Skalice CZE See Map 13

D3 Dambach R Braun 1992, 37, 40 B4 Danuvius fl. See Map 23 C4 Deggingen R Planck 1988, 262-63 F1 Dessau R Grosskühnau TIR CastReg 140 C2 Dettingen L Karlstein Rosenstock 1987 C4 Dettingen R Teck Römer Baden-Württemberg 268-70 A4 Diersheim See Map 11 A4 Dinglingen See Map 11 C3 Dittigheim R Pescheck 1978, 227 I2 Dobřichov RL CZE TIR CastReg 140 A3 Donnersberg See Map 11 E4 Dornach H Winghart 1999 B4 Dreifaltigkeitsberg L Knaut 1988, 327 (no. 162) H2 Dřetovice L settlement and mine CZE Krüger 1983 II, 132 (n. 53) G2 Droužkovice C CZE Bouzek 1994, 585 H4 [Druna] fl. Traun AUS TIR CastReg 35 B2 Dünsberg See Map 11

B4 Ebingen R Lautlingen Heiligmann 1990, 40-50 B2 Echzell R Klee 1989, 107-108 E4 Eching R Winghart 1997, XXXI I4 Eggenburg R AUS TIR CastReg 143-44 E3 Eggolsheim RL Pescheck 1978, 230; Haberstroh 1992 E3 Ehrenbürg CHL Abels 1989, 207 (no. 2) E4 Eining R Unterfeld Braun 1992, 54 C4 Eislingen R Römer Baden-Württemberg 276-77 C3 *Elantia fl. R Elsenz RE C4 Emerkingen R Römer Baden-Württemberg 285-86 A2 Ems See Map 11 E4 L Menghin 1990, 75 D3 Ergersheim RL Koch 1997 D4 Essingen RL settlement and mine Kempa 1991, 21-29 B4 Ettlingen See Map 11 C3 Eulbach R Schallmayer 1984, 79

I4 Faviana RL Mautern AUS Genser 1986, 271-303 B2 Feldberg See Map 11 B3 Felsberg RL Römer Hessen 270-73 D3 Finsterlohr H Schaaff 1975, 326 (no. 132); Bittel 1981, 321-23 B2 Flörsheim See Map 11 D3 Frankenwinheim R Pescheck 1978, 234-35; Rosenstock 1983 B2 Frankfurt See Map 11 E3 Freystadt L Forchheim Weinlich 1998, 207-208 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 173

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

B2 Friedberg R Römer Hessen 305-11 F4 Friedenhain L Krüger 1983 II, 550-52 A4 Friesenheim See Map 11 B4 Frittlingen R Sommer 1992 F4 Fürst See Map 19

F3 Gabreta? Hyle R Böhmerwald TIR CastReg 39 C3 Gamburg R Pescheck 1978, 236-37 D3 Gaukönigshofen RL Steidl 1997 B4 Geislingen R Häsenbühl Heiligmann 1990, 30-39 A4 Geisskopf See Map 11 D3 Gelbe Bürg RL Weinlich 1998, 200-201 D2 Geldersheim R Pescheck 1978, 239-41 F2 Gera R Tinz Herrmann 1989, 561-62 C3 Gerlachsheim R Lauda Pescheck 1978, 242-45 E2 Germania See Map 2 E4 Germanicum R Kösching Braun 1992, 51 B3 Gernsheim See Map 11 D1 Gierstädt R Laser 1980, 259-60 B2 Giessen See Map 11 C2 Glauberg HRL Abels 1989, 208 (no. 4); Herrmann 1996 D2 Gleichberge HRL Herrmann 1989, 516-21 C1 Gleichen R Mildenberger 1972, 22-36 B3 Göllheim See Map 11 C4 Gomadingen R Heiligmann 1990, 71-79 C4 *Grinario R Köngen Römer Baden-Württemberg 369-74 B3 Gross-Gerau See Map 11 F1 Grossbadegast R TIR CastReg 146 D1 Grossbodungen L Herrmann 1989, 562-63 B2 Grosskrotzenburg R Klee 1989, 117-19 F3 Grossprüfening RL Fischer 1990, 162-242 E2 Grossromstedt HR Herrmann 1989, 507-11 H4 Gründberg H AUS Schaaff 1975, 322, 326 (no. 146) D4 Gundremmingen RL Bürgle Bender 1996 E1 Günstedt R Laser 1980, 282 D4 Guntia RL Günzburg Römer Bayern 453-56 D3 Gunzenhausen R Braun 1992, 41-42

G4 Haardorf R Bender 1999 D2 Haarhausen R Herrmann 1989, 570-72 C1 Haddamar I R Mildenberger 1972, 39-42 B3 Hagenbach See Map 11 D2 Haina HR Herrmann 1989, 513 C3 Hainhaus R Schallmayer 1984, 73-74 D4 Halheim R Beck 1980, 140-41 B2 Hanau R Kesselstadt Römer Hessen 334-37 D1 Hassleben R Herrmann 1989, 565-67 A2 Heddesdorf See Map 11 B2 Heftrich See Map 11 B2 Heidekringen See Map 11 B3 Heidelberg R Römer Baden-Württemberg 310-21 C4 Heidengraben H Grabenstätten Schaaff 1975, 326 (no. 133); Bittel 1981, 353-58 B2 Heidetränk See Map 11 C3 Heilbronn R Römer Baden-Württemberg 332-33 B3 Heiligenberg L Knaut 1988, 328 (no. 183) E4 Heimstetten R Römer Bayern 458 A4 Helmlingen See Map 11 D2 Henfstädt HRL Laser 1980, 307-308 D3 Herlheim R Pescheck 1978, 250-54 C3/F1 Hermunduri R RE C3 Hesselbach R Schallmayer 1984, 92-93 C4 Heuneburg C Bittel 1981, 369-90 174 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

D3 Hirschaid R Pescheck 1978, 254-55 C4 Hirschlanden C Ditzingen Bittel 1981, 398-400 B4 Hochdorf C Eberdingen Bittel 1981, 395-98 B2 Hofheim See Map 11 A4 Hohberg See Map 11 C4 Hohenasperg C Bittel 1981, 390-400 D1 Holzthaleben R Laser 1980, 286-87 A2 Holzhausen See Map 11 E3 Houbirg HRL Schaaff 1975, 322, 326 (no. 123); Abels 1989, 208 (no. 6) I2 Hradec Králové CZE See Map 13 H3 Hradište H Stradonice CZE Filip 1966 II, 1389; Schaaff 1975, 322, 326 (no. 153) H3 Hradište u Pisku CR CZE TIR CastReg 174; Bouzek 1994, 585 H3 Hrazany H CZE Filip 1966 I, 509; Schaaff 1975, 322, 326 (no. 152) A2 Hunzel See Map 11

D3 Iciniacum RL Theilenhofen Braun 1992, 42-44; Weinlich 1998, 204 A3 Imsbach See Map 11 B2 Inheiden R Klee 1989, 106 G4 Ioviacum? RL Schlögen AUS Genser 1986, 44-76 F4 Iovisura R Ohu? TIR CastReg 46 D4 Ipf C Bittel 1981, 310-12 E4 *Isaras fl. R Isar RE Isar 3; Reinecke 1925, 25 D3 Iuthungi RL RE; Bakker 1993 F4 Ivarus? fl. RL Salzach RE Ivaro; Reinecke 1925, 33-34 § Iovarus? fl. H4 ‘I(ve)ses’ fl. Ybbs AUS TIR Tergeste 44

C3 Jagsthausen R Beck 1980, 58 H1 Jesau L Spehr 1996 H2 Jiřice L CZE Krüger 1983 II, 587

G2 Kadaň CR Jezerka CZE TIR CastReg 151; Bouzek 1994, 585 C2 Kahl RL Teichner 1999 I4 *Kampoi R AUS RE Parmae Campi; TIR CastReg 47 B2 Kapersburg See Map 11 B2 Karben RL Römer Hessen 367-69; Spors-Gröger 1991 B3 Karlsruhe See Map 11 E4 Kelheim HRL Schaaff 1975, 322, 326 (no. 126); Römer Bayern 536-37 B2 Kemel See Map 11 I4 Ketion Oros See Map 13 A4 Kippenheim See Map 11 D3 Kleinlangheim RL Pescheck 1978, 160-85 F1 Kleinzerbst R Krüger I, 1983, 390-94; Herrmann 1989, 160; G2 Kněževes R CZE TIR CastReg 152 B1 Kneblinghausen See Map 11 I2 Kolín L CZE TIR CastReg 153 I2 Korkontoi R CZE TIR CastReg 49 B2 Kriftel See Map 11 B4 Kügeleskopf See Map 11 F4 Kumpfmühl R Faber 1994; Codreanu-Windauer 1997 H4 Kürnberg H AUS Schaaff 1975, 326 (no. 145) I3 Kutná Hora RCZE Čižmář 1979, 144-50 G2 Kyjice RCZE Smrž 1981

B2 Lahnau-Dorlar See Map 11 B2 Lahnau-Waldgirmes See Map 11 A2 Lahnstein See Map 11 B2 Langenhain See Map 11 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 175

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

D4 Lauchheim RPlanck1992 A2 Laugona? fl. See Map 11 H4 Lauriacum RL Lorch AUS Genser 1986, 126-64 H4 Lentia RL Linz AUS Genser 1986, 99-125 F1 Leuna R Herrmann 1989, 557-58 H2 Libochovice RL CZE Sakař 1970, 31 D4 Licca fl. Lech AUS / GER RE Λικίας; Reinecke 1925, 27 G1 Liebersee HRL Herrmann 1989, 464-67 H2 Litoměřice R CZE TIR CastReg 161 H1 Litten R Purschwitz Herrmann 1989, 559-60 B4 Lochenstein HRL Bittel 1981, 347-48; Abels 1989, 208 (no. 7) H4 Lo(a)cus Felicis? RL Mauer an der Url AUS Genser 1986, 199-219 H2 Loděnice L settlement and mine CZE Krüger 1983 II, 130-31 B3 Lopodunum RL Ladenburg Römer Baden-Württemberg 383-96 C4 Lorch R Beck 1980, 101-102 D4 Losodica R Munningen Schönberger 1985, 471 D 103 H2 Lovosice R settlement and mine CZE Pleiner 1987 B3 Ludwigshafen See Map 11 H1 Lugii See Map 2 B1 Lupiafl. SeeMap11 H1 Luppa R TIR CastReg 162 H2 Lužec RL CZE Archeologicky Atlas 1979, 97 (no. 4) C3 Lützelbach R Schallmayer 1984, 65-66

C1 Maden R Mildenberger 1972, 46 C1 Maden IV R Mildenberger 1972, 48-52 B4 Magdalenenberg See Map 11 B2 Magna Mater, T. See Map 11 I4 Maiersch R AUS TIR CastReg 162-63 C3 Mainhardt R Beck 1980, 72-74 F4 Mangolding RL Mintraching Fischer 1990, 263-82 G2 Marcomanni R CZE / GER RE; TIR CastReg 55-58 C3 Marienberg C Bittel 1981, 256 A2 Marienfels See Map 11 B2 Marköbel R Klee 1989, 112-13 D3 Marktbreit R Pietsch 1991; Römer Bayern 475-79 B1 Marsi See Map 11 H2 Marsingi? R CZE RE; TIR CastReg 59 G2 Měcholupy L CZE Filip 1966 II, 795; Archeologicky Atlas 1979, 98 (no. 1) B3 Med(...) R Dieburg Römer Hessen 250-56 D3 Mediana RL Gnotzheim Braun 1992, 41 D2 Mellrichstadt R BVbl Beiheft 3 (1990) 93 C4 Mengen R Kemkes 1998 E4 Michelsberg L Abels 1989, 208 (no. 9) C2 Milseburg H Schaaff 1975, 322, 326 (no. 118) C3 Miltenberg-Altstadt R Beck 1980, 39-41; BVbl Beiheft 5 (1992) 123 C3 Miltenberg-Ost R Ost Beck 1980, 41-42 G3 Modlešovice HR? settlement and mine CZE Krüger I 1983, 474, Abb. 85, 489 B2 Moenus fl. See Map 11 B2 Mogontiacum See Map 11 F4 Moos R Burgstall Schönberger 1985, 458 C 76 E4 München-Denning RL Römer Bayern 433-34 E4 München-Grünwald RL Römer Bayern 452-53 C3 *Murra fl. R Murr TIR Mogontiacum 14 C4 Murrhardt R Beck 1980, 79-82 B3 Mutterstadt See Map 11

I4 Namare RL on road between TIR CastReg 63 Comagena and Ar(e)lape AUS A3 Nava?fl. SeeMap11 176 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

I3 Nebovidy R CZE TIR CastReg 167 E1 Nebra L Becker 1996, 105-109 B3 Neckarau See Map 11 C3 Neckarburken R Schallmayer 1984, 121-27 H2 Nehvizdy R CZE TIR CastReg 168 Nemetae = Noviomagus A3 Nemetes See Map 11 H2 Neratovice R CZE TIR CastReg 168 D4 Nersingen R Mackensen 1987, 13-80 C3 Neuenstadt R Kocher Hüssen 1994, 262 B3 Neupotz See Map 11 A2 Neuwied-Engers See Map 11 B3 Nicer fl. See Map 11 B2 Nida See Map 11 B2 Nidderau R Heldenbergen Römer Hessen 450-55 A2 Niederberg See Map 11 A2 Niederbieber See Map 11 C3 Niedernberg R Römer Hessen 455-56 F1 Niemberg L Krüger 1983 II, 518 F4 See Map 19 J1 Nosocice R POL TIR CastReg 169 B3 Noviomagus/ See Map 11 Nemetae J4 Nový Šaldorf L CZE Archeologicky Atlas 1979, 98 (no. 18) B3 Nussloch R Römer Baden-Württemberg 459 I2 Nymburk R CZE TIR CastReg 170

A1 Oberaden See Map 11 D1 Oberdorla HRL Herrmann 1989, 174-76 B2 Oberflorstadt R Klee 1989, 109 E3 Oberhochstatt R Braun 1992, 49 C3 Obernburg RL Römer Hessen 457-59; Hoppe 1996 C3 Oberscheidental R Schallmayer 1984, 110-12 E4 Oberstimm R Römer Bayern 493-94 C1 Obervorschütz RL Mildenberger 1972, 53-54 D3 Ochsenfurt R Hopferstadt BVbl Beiheft 3 (1990) 94 I2 Ohništ'any R CZE TIR CastReg 171 D4 Opia R Oberdorf am Ipf Heiligmann 1990, 122-33 G2 Opocno R CZE Pleinerová 1995 H2 Orech R settlement and mine CZE Motykova 1987 C3 Osterburken R Beck 1980, 49-54; Osterburken 1994 I2 Ouandalika Ore Krkonoše / Riesengebirge TIR CastReg 84-85 I1 Ouiadoua? fl. Oder See Map 2 H4 Ovilava RL Wels AUS TIR CastReg 66-67; Miglbauer 1997

E4 Parrodunum RL Burgheim Römer Bayern 90, 363, 368 D4 Phoebiana R settlement and temple at Eingartner 1993 Faimingen D4 Piniana L Finningen? Garbsch 1988, 120 I2 Plaňany RL CZE Filip 1966 II, 1044-45; TIR CastReg 174 I2 Plotiště RL CZE TIR CastReg 174 I2 Pňov RL CZE TIR CastReg 174-75 G2 Počerady HR CZE Koutecký 1979 G4 Pocking RL Römer Bayern 501 G2 Poláky R Lomazice CZE TIR CastReg 176 B4 *Portus R Pforzheim Römer Baden-Württemberg 477-81 H2 Praha RL Prague (Bubeneč, Svoboda 1965, 258-60; TIR CastReg Hrdlořezy, Kobylisy, 177-178 Michle) CZE G3 Přešt'ovice RL CZE TIR CastReg 179 J4 Prosiměřice CZE See Map 13 G1 Prositz R Peschel 1978, 140; Krüger I 1983, 163-65 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 177

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

E1 Quenstedt R Herrmann 1989, 557 G4 Quintana RL Künzing Römer Bayern 469-71

H3 Radotín L CZE Svoboda 1965, 271-72 D4 Raetia See Map 19 D4 *Raetovarii L Reinecke 1926, 37-38 B4 Rammersweier R Fingerlin 1995 B3 Ramsen See Map 11 D4 Rapis? RL Schwabmünchen Römer Bayern 511-13 D4 Rederzhausen RL Römer Bayern 501-502 F3 *Reganus fl. L Regen Reinecke 1925, 31-32 F3 Reginum/ RL/ Regensburg Dietz 1979; Römer Bayern 503-508 Castra Regina L E2 Reissberg L Abels 1989, 208 (no. 10) A2 Rhenus fl. See Map 11 H4 Ried RAUS TIRCastReg73 C4 Risstissen R Römer Baden-Württemberg 373-76 D4 Rostrum Nemaviae See Map 19 F1 Rötha R Geschwitz TIR CastReg 182 F4 Runicates? R RE; Römer Bayern 33-34; Wolff 1999, 29-31 B2 Rückingen R Klee 1989, 113-15 D3 Ruffenhofen R Braun 1992, 37 B3 Rouphiniana? See Map 11 I4 Rugii L RE; TIR CastReg 74 C4 Runder Berg L Abels 1989, 208-209 (no. 11) B3 Rüsselsheim See Map 11

B2 Saalburg See Map 11 D3 Sablonetum RL Ellingen Braun 1992, 43-44 E1 Salas? fl. HR Thüringische Saale Reinecke 1925, 33; RE Σάλας B4 Saletio FRA See Map 11 B3 *Saliobriga R Sinsheim / Steinsfurt Römer Baden-Württemberg 558-59 A2 Salisio See Map 11 B4 Saltus Sumelocennensis R near Sumelocenna Römer Baden-Württemberg 118 B4 Schenkenzell See Map 11 C4 Schirenhof R Beck 1980, 103-106 E1 Schkopau R Peschel 1978, 82 (n. 273); Krüger I 1983, 402-403 F1 Schkortleben R TIR CastReg 183 C3 Schlossau R Schallmayer 1984, 106-107 B4 Schramberg R Waldmössingen Römer Baden-Württemberg 544-46 D4 Schwabegg R Römer Bayern 511-13 G1 Schwepnitz R Meyer 1988 C3 Seckmauern R Schallmayer 1984, 63 H3 Sedlec RL CZE Břicháček 1991 B2 Seligenstadt R Römer Hessen 477-79 E1 Semnones R RE; Bakker 1993 I2 Sendražice R CZE Rybová 1972 J1 Serby POL See Map 13 I1 Silingai? RL POL RE; TIR CastReg 78 D4 Sontheim L Christlein 1978, 166 D4 Sontheim R Brenz Römer Baden-Württemberg 560-63 F4 Sorviodurum RL Straubing Prammer 1989; Menghin 1990, 75-76 F2 Soudeta Ore R Erzgebirge? TIR CastReg 80-81 F2 Soudianoi? R CZE RE Σουδιανοί; TIR CastReg 81 E2 Staffelberg HRL Schaaff 1975, 326 (no. 122); Abels 1989, 209 (no. 12) G4 Stanacum RL on road between TIR CastReg 79 Ioviacum? and Boiodurum; Oberranna? AUS H2 Stehelčeves R CZE TIR CastReg 187 178 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

C4 Steinheim R Murr, settlement and Römer Baden-Württemberg 566 quarry F4 Steinkirchen R Schönberger 1985, 474 D 121 C3 Stockstadt R Römer Hessen 479-81 G3 Strakonice C CZE Bouzek 1994, 584-85 H2 Straky R CZE TIR CastReg 188 I4 Straning R AUS TIR CastReg 188 C4 Stuttgart R Bad Cannstadt Römer Baden-Württemberg 573-78 F1 Suebi See Map 10 B3 Suebi Nicretes R RE Suebi, cols. 577-78 B4 Sulz R Römer Baden-Württemberg 579-82 E3 Sulzbürg L Weinlich 1998, 209 (no. 32) B4 Sumelocenna R Rottenburg Römer Baden-Württemberg 510-19 D4 Summuntorium RL Burghöfe Römer Bayern 429-30

B3 Tabernae See Map 11 A2 Taunus M. See Map 11 G4 Tergolape AUS See Map 19 C3 Teutoni HR RE D2 Thuringi L RE; Herrmann 1989, 220-21 H2 Tišice R CZE TIR CastReg 189 F4 Töging RL TIR CastReg 83 G1 Tornow RL Krüger 1983 II, 366 Abb. 85; Herrmann 1989, 537-40 I4 Tragisa(mus) fl. RL Traisen AUS TIR Tergeste 73; TIR CastReg 83 B3 Trebur See Map 11 H2 Třebusice R CZE TIR CastReg 190-91 C3 Trennfurt R Römer Hessen 482-83 D4 Treuchtlingen RL Schambach Weinlich 1998, 202-203 A4 Triboci FRA See Map 11 H4 Třisov H CZE Schaaff 1975, 326 (no. 150) H2 Tuchlovice RL CZE TIR CastReg 191 H2 Tuklaty R CZE TIR CastReg 191 F4 Turum RL Haag, ? TIR CastReg 84 B5 Tuttlingen See Map 19 G2 Tvršice R CZE TIR CastReg 192

B3 Ubstadt R Weiher, Stettfeld Römer Baden-Württemberg 586-89 G2 Úherce L CZE Svoboda 1965, 277; Filip 1966 II, 1538 C1 Ungedanken R Mildenberger 1972, 55 E4 Unterhaching L Keller 1995 D4 Unterkirchberg R Römer Baden-Württemberg 345-47 D3 Unterschwaningen R Braun 1992, 40-41 C3 Urphar L Abels 1989, 208 (no. 8)

E4 Vallatum? HRL Manching Römer Bayern 14-16, 474-75 A3 Vangiones See Map 11 E4 Venaxamodurum RL Neuburg / Donau Menghin 1990, 76; Römer Bayern 488-90 E4 Vetoniana R Pfünz Braun 1992, 50 H4 ‘Vetonianis’ RL on road through Alps S RE 1; Winkler 1985, 26 Ovilava; Voitsdorf? AUS H2 Větrušice R CZE TIR CastReg 194 Via Claudia Augusta See Roads C3 Vicus Alisinensium R Bad Wimpfen Römer Baden-Württemberg 217-26 B3 Vicus Augustanus See Map 11 C3 *Vicus Aurelianus R Öhringen Beck 1980, 64-67 B4 Vicus Bibiensium? See Map 11 A3 [Vicus Cruciniacum] See Map 11 B3 Vicus Iulius See Map 11 E4 Vicus Scuttarensium R Nassenfels Römer Bayern 485-86 B4 Vicus Senot(ensis) R Remchingen / Römer Baden-Württemberg 500 Wilferdingen MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 179

Grid Name Period Modern Name / Location Reference

H2 Vinařice L CZE Svoboda 1965, 278-79; Filip 1966 II, 1589 D4 Vindelici R RE; Römer Bayern 33-34 D4 Virdo? fl. L Wertach Reinecke 1925, 38; RE C1 Visurgis fl. See Map 10 A2 Vosolvia See Map 11 G2 Vrbice R Rakovnik CZE TIR CastReg 196 I2 Vrbice R Nymburk CZE TIR CastReg 196

B3 Waghäusel See Map 11 C4 Waiblingen R Römer Baden-Württemberg 593-96 C3 Walheim R Römer Baden-Württemberg 596-604 C3 Walldürn R Beck 1980, 46-48 E1 Weissenfels RL Becker 1996, 122-27 A2 Weissenthurm See Map 11 C4 Welzheim R Beck 1980, 88-94 C1 Werkel III R Mildenberger 1972, 57-71 D3 Werneck R Essleben Rosenstock 1989 E4 Wessling L Römer Bayern 378 C3 Westernbach R Beck 1980, 63 B3 Westheim See Map 11 B2 Wiesbaden-Biebrich See Map 11 B2 Wiesbaden-Rentmauer See Map 11 C3 Wörth R Römer Hessen 497-98 C3 Würzberg R Schallmayer 1984, 83-86

A4 Zähringer-Burgberg See Map 11 I4 Zaingrub R AUS TIR CastReg 199 H3 Zalužany R CZE Archeologicky Atlas 1979, 96 (no. 9); Fröhlich 1987, 21-30 F1 Zauschwitz R TIR CastReg 200 H3 Závist HR CZE Filip 1966 II, 1664-65; Schaaff 1975, 322, 326 (no. 154) H3 Zliv RL CZE Zavřel 1989 I2 Zliv R Jičin CZE TIR CastReg 202 H2 Zlonice R Lisovice CZE TIR CastReg 203 E4 Zuchering R Hüssen 1995 B2 Zugmantel See Map 11 B3 Zullestein See Map 11 A4 Zunsweier R Fingerlin 1995 G2 Žalany R CZE TIR CastReg 199

Aqueducts

Grid Location Period Reference

B3 Mogontiacum See Map 11 B4 Sumelocenna R Römer Baden-Württemberg 517-18 D4 Augusta Vindelicum RL? Römer Bayern 217 Abb. 38 180 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Bridges

Grid Location Period Reference

A2 over Mosella fl. and Rhenus fl., near See Map 11 Confluentes (2) A3 over *Nava fl., at Bingium See Map 11 B2 over Moenus fl., at Castellum Mattiacorum See Map 11 B2 over Moenus fl., near Hanau-Kesselstadt RL? Römer Hessen 335 B2 over Moenus fl., near Grosskrotzenburg RL Römer Hessen 326 B2 over Rhenus fl., at Mogontiacum See Map 11 B3 in bog N Gernsheim RL? Römer Hessen 242-44 B3 in bog E Gernsheim RL? Römer Hessen 464-66 B3 over Nicer fl., at Heidelberg RL? Römer Baden-Württemberg 148 C3 over Nicer fl., at Vicus Alisinensium RL? Römer Baden-Württemberg 217-18 D4 over Danuvius fl., at Phoebiana RL? Eingartner 1993, 87-90 D4 over Licca fl., at Augusta Vindelicum RL? Römer Bayern 192 D4 S Augusta Vindelicum RL? Czysz 1996, 219-20 E4 in bog W Vicus Scuttarensium RL? Rieder 1984 E4 over *Ambra fl., at Ambrae RL Overbeck 1986 E4 over *Ambra fl., SW Ambrae RL? H. Bender E4 over Danuvius fl., W Venaxamodurum RL? Römer Bayern 198

Mines / Quarries

Grid Location Period Material Reference

B3 SW Göllheim Cu, Fe See Map 11 Göllheim B3 W Bad Dürkheim Ss See Map 11 Bad Dürkheim D4 NW Phoebiana (2) R Ls Czysz 1996, 216 G1 S Tornow RL Fe Krüger 1983 II, 366-67 Abb. 85; Herrmann 1989, 537-40

Roads

Grid Name / Itinerary Period Reference

D4 Via Claudia Augusta RL Römer Bayern 528-32; Walde 1998, map 19

E part of Noricum RL Pascher 1949; TIR CastReg Karte A; Stern 1994 W part of Noricum RL Noll 1958; TIR CastReg Karte A; Stern 1994 area between Argentorate and Vetoniana RL Römer Baden-Württemberg 145-50, Abb. 50 Raetia RL Römer Bayern 187-98 Hesse R Römer Hessen 85 Abb. 35; 110-14 area between Confluentes and Lopodunum RL Römer Rheinland-Pfalz 258-70 Abb. 148 Mengen → Burladingen-Ebingen R Römer Baden-Württemberg 145-50, Abb. 50 *Altiaia → [Vicus Cruciniacum] → Bingium See Map 11 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 181

Walls / Fortifications

Grid Location Period Reference

A2 along Rhenus fl. R Klee 1989 C3 Wörth to N Vicus Alisinensium R Schallmayer 1984 C3 Moenus fl. to Halheim R Beck 1980 D4 Halheim to Danuvius fl. R Ulbert 1983

Unlocated Toponyms

Name Period Probable Location Reference

Ad Pontes Tesseni(n)os RL on road between Ambrae and ItAnt 257.5; Walser 1983, 36; Römer Bayern Panthanum 192 Alkimoennis HR Kelheim? Ptol. 2.11.15; Reinecke 1924, 20 Amis(i)a RL NPauly Ar(e)gelia R N Boihaemum Ptol. 2.11.13; TIR CastReg 21 Askibourgion Oros RL Riesengebirge? TIR CastReg 22 *Augusta RL on road between Reginum and ItAnt 249,7; TIR CastReg 23 Quintana

Bergion HR N Bavaria Ptol. 2.11.14; Reinecke 1924, 24 Bikourgion R N Germany? Ptol. 2.11.14 Blaboriaco = Lauriacum Bragodurum HR S Germany Ptol. 2.12.3; Reinecke 1924, 25 Brodentia HR N Bavaria Ptol. 2.11.15; Reinecke 1924, 26 Businca fl. L near Quintana; Ohe? TIR CastReg 31

Capellacii/ L area around *Vicus Aurelianus AmmMarc 18.2.15; Castritius 1997, 7-10 Palas Citium RL on road between Comagena and ItMiller 421; TIR CastReg 34 Vindobona, distinct from Cetium AUS

Drakouina R Emerkingen? Ptol. 2.12.3; Reinecke 1924, 29

Elegio RL on road between Ar(e)lape and TIR CastReg 36 Lauriacum AUS Elouetion Eremos L N. Alba M. Ptol. 2.1.6; Römer Baden-Württemberg 49

Hegetmatia R Boihaemum Ptol. 2.11.14; TIR CastReg 42 Hercynia Silva RL N Danuvius fl. TIR CastReg 42-43

Kalaigia R Albis area Ptol. 2.11.13; TIR CastReg 46 Kolankoron R NE part of map? Ptol. 2.11.13; TIR CastReg 48

Lokoriton HR N Bavaria Ptol. 2.11.14; Reinecke 1924, 35 Louphourdon R NE part of map? Ptol. 2.11.13; TIR CastReg 54

Marciana Silva S part of Abnob(ai)a Ore RE Marinianio RL on road between Lauriacum and TIR CastReg 58 Ovilava AUS Maroboudon HR central Boihaemum Ptol. 2.11.14; TIR CastReg 58-59 Menosgada HRL Staffelberg? Ptol. 2.11.14; Reinecke 1924, 36 Mersouion R NE part of map? Ptol. 2.11.13; TIR CastReg 61

Naristi R tribe N Danuvius fl. TIR CastReg 63-64

Ouiana R Risstissen? Ptol. 2.12.3; RE Viana

Palas = Capellacii 182 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Name Period Probable Location Reference

‘P(e)trensibus’ RL on road between Sorviodurum and ItMiller 269; TIR CastReg 67 Patrensia Batavi Piri M. L Heidelberg vicinity AmmMarc 28.2.5; Römer Rheinland Pfalz 149 ‘Pirotorto’ RL on road between Comagena and TIR CastReg 68 Ar(e)lape AUS Ponione/ RL on road between Augusta ItMiller 271; Czysz 1996, 224 Pomone Vindelicum and Aquileia

Redintouinon R central part of map? Ptol. 2.11.14; TIR CastReg 72

*Saloatum RL on road between Boiodurum and TIR CastReg 74 Ioviacum; Stanacum? AUS *Seiopa HR? near Miltenberg Reinecke 1924, 42 Semanous Hyle RL Thüringer Wald? Fichtelgebirge? TIR CastReg 77 *Septemiacum R Nördlingen? Oberdorf? ItMiller 265; Römer Bayern 484 Solicinium L near Sumelocenna? Sulz? AmmMarc 27.10.8; Römer Baden- Württemburg 110 Stragona R NE part of map Ptol. 2.11.13; TIR CastReg 80

Tiguntia fl. L near Faviana; Fladnitz? TIR CastReg 82 Traiani munimentum RL section of former limes S and N AmmMarc 17.1.11; Castritius 1997, 2-7 Moenus fl. Trigisamo/ RL on road between Comagena and TIR CastReg 83 Tragisamum Ar(e)lape AUS

Bibliography

Abels 1989 Bender 1991 B.-U. Abels and H. Roth, “Die Ausgrabungen auf H. Bender, T. Fischer, J. Michálek and J.-P. dem Reißberg in Burgellern, Ldkr. Bamberg,” Niemeier, Passau - Batavis - Boiodurum/Boiotro. Bayerische Vorgeschichtsblätter 54 (1989) 189-211. Archäologischer Plan von Passau in römischer Zeit, Salzweg and Passau, 1991. Baatz 1993 D. Baatz, Der römische Limes. Archäologische Bender 1996 Ausflüge zwischen Rhein und Donau,3rd ed., Berlin, H. Bender (ed.), Das Bürgle bei Gundremmingen. 1993. Die Grabung 1971 und neue Funde, Passauer Universitätsschriften zur Archäologie 3, Espelkamp, Bakker 1993 1996. L. Bakker, “Raetien unter Postumus - das Siegesdenkmal einer Juthungenschlacht im Jahre 260 Bender 1999 n. Chr. aus Augsburg,” Germania 71 (1993) 369-86. H. Bender, J. van Brackel et al., “Das frühkaiserzeitliche Kleinkastell Osterhofen-Haardorf, Beck 1980 Lkr. Deggendorf (Niederbayern),” Bayerische W. Beck and D. Planck, Der Limes in Vorgeschichtsblätter 64 (1999) 133-158. Südwestdeutschland. Limeswanderweg Main - Rems - Wörnitz, Stuttgart, 1980. Bittel 1981 K. Bittel, W. Kimmig and S. Schiek (eds.), Die Becker 1996 Kelten in Baden-Württemberg, Stuttgart, 1981. M. Becker, Untersuchungen zur römischen Kaiserzeit zwischen südlichem Harzrand, Thüringer Bouzek 1994 Becken und Weisser Elster, Veröffentlichungen des J. Bouzek and Z. Smrž, “Drei Fragmente attischer Landesamtes für archäologische Denkmalpflege Keramik aus Droužkovice in Nordwestböhmen,” Sachsen-Anhalt, Landesmuseum für Vorgeschichte Germania 72 (1994) 581-86. 48, Halle, 1996. MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 183

Braun 1992 Filip 1966 R. Braun, T. Fischer and J. Garbsch, Der römische J. Filip (ed.), Enzyklopädisches Handbuch zur Ur- Limes in Bayern. 100 Jahre Limesforschung, und Frühgeschichte Europas, 2 vols., Prague, 1966, Ausstellungskataloge der Prähistorischen 1969. Staatssammlung München 22, Munich, 1992. Fingerlin 1995 Břicháček 1991 G. Fingerlin, “Ein neues Kastell flavischer Zeit bei P. Břicháček, P. Braun and L. Košnar, “Předběžná Rammersweier, Stadt Offenburg, Ortenaukreis,” zpráva o výzkumu v Sedlei (okr. České Budějovice) Archäologische Ausgrabungen Baden-Württemberg v Letech 1980-1987 / Ein vorläufiger Bericht über (1995) 161-64. die Untersuchung in Sedlec (Kr. České Budějovice) Fischer 1990 in den Jahren 1980-1987,” ArchRoz 43 (1991) T. Fischer, Das Umland des römischen Regensburg, 436-46. Münchner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte 42, Castritius 1997 Munich, 1990. H. Castritius and E. Schallmayer, “Kaiser Julian am Fröhlich 1987 obergermanischen Limes in den Jahren 357 bis 359 J. Fröhlich, “Šídliště ze sŧarší doby římské u Zalužan n. Chr.,” in W. Wackerfuß (ed.), Beiträge zur / Eine Siedlung der älteren römischen Kaiserzeit bei Erforschung des Odenwaldes und seiner Zalužany,” Vlastivedny Sbornik Podbrdska 32-33 Randlandschaften 6, pp. 1-16, Breuberg-Neustadt, (1987) 21-30. 1997. Garbsch 1988 Christlein 1978 J. Garbsch and P. Kos, Das spätrömische Kastell R. Christlein, Die Alamannen. Archäologie eines Vemania bei Isny I. Zwei Schatzfunde des frühen lebendigen Volkes, Stuttgart and Aalen, 1978. 4. Jahrhunderts, Münchner Beiträge zur Vor- und Čižmář 1979 Frühgeschichte 44, Munich, 1988. M. Čižmář and J. Valentová, “Příspěrek k Poznání Genser 1986 doby římské na Kutnohorsku. Contribution to our K. Genser, Der österreichische Donaulimes in der knowledge of the Roman period in the region round Römerzeit - Ein Forschungsbericht,DerRömische Kutná Hora,” ArchRoz 31 (1979) 144-50. Limes in Österreich 33, Vienna, 1986. Codreanu-Windauer 1997 Haberstroh 1992 S. Codreanu-Windauer, “Neues zum Kohortenlager J. Haberstroh, “Neue Ausgrabungen in der Regensburg-Kumpfmühl,” Das Archäologische Jahr germanischen Siedlung von Eggolsheim,” Das in Bayern (1997) 116-19. Archäologische Jahr in Bayern (1992) 121-22. Czysz 1996 Heiligmann 1990 W. Czysz, “Das Umland von Augsburg in der J. Heiligmann, Der »Alb-Limes«. Ein Beitrag zur römischen Kaiserzeit,” in W. Pötzl and O. Schneider römischen Besetzungsgeschichte (eds.), Vor- und Frühgeschichte, Archäologie einer Südwestdeutschlands. Forschungen und Berichte zur Landschaft. Der Landkreis Augsburg,vol.2, Vor- und Frühgeschichte in Baden-Württemberg 35, pp. 203-66, Augsburg, 1996. Stuttgart, 1990. Dietz 1979 Herrmann 1989 K. Dietz et al., Regensburg zur Römerzeit, J. Herrmann (ed.), Archäologie in der Deutschen Regensburg, 1979. Demokratischen Republik - Denkmale und Funde, Eingartner 1993 2 vols., Leipzig and Stuttgart, 1989. J. Eingartner, P. Eschbaumer and G. Weber, Herrmann 1996 Faimingen-Phoebiana I. Der römische Tempelbezirk F.-R. Herrmann and O.-H. Frey, Die Keltenfürsten in Faimingen-Phoebiana, Limesforschungen 24, vom Glauberg. Archäologische Denkmäler in Mainz, 1993. Hessen 128/129, Wiesbaden, 1996. Faber 1994 Hoppe 1996 A. Faber, Das römische Auxiliarkastell und der M. Hoppe and H. Lüdemann, “Neue Untersuchungen Vicus von Regensburg-Kumpfmühl, Münchner im Kastell Obernburg am Main,” Das Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte 49, Munich, Archäologische Jahr in Bayern (1996) 132-35. 1994. 184 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Hüssen 1994 Koutecký 1979 C.-M. Hüssen, “Die ländliche Besiedlung und D. Koutecký and N. Venclová, “K problematice Landwirtschaft Obergermaniens zwischen Limes, osídlení severozápadních čech v době laténské a unterem Neckar, Rhein und Donau während der římské. Sídliště Počerady I a II / Zur Problematik der Kaiserzeit,” in H. Bender and H. Wolff (eds.), Besiedlung des nordwestlichen Böhmens in der Ländliche Besiedlung und Landwirtschaft in den Latènezeit und römischen Kaiserzeit. Die Siedlung Rhein-Donau-Provinzen des römischen Reiches, Počerady I und II,” Památky Archeologické 70 Passauer Universitätsschriften zur Archäologie 2, (1979) 42-112. pp. 255-65, Espelkamp, 1994. Krüger 1983 Hüssen 1995 B. Krüger (ed.), Die Germanen. Geschichte und C.-M. Hüssen, “Römische Lager an der Donau in Kultur der germanischen Stämme in Mitteleuropa, Ingolstadt-Zuchering,” in W. Czysz et al., Veröffentlichungen des Zentralinstituts für Alte Provinzialrömische Forschungen. Festschrift für Geschichte und Archäologie der Akademie der Günter Ulbert zum 65. Geburtstag, pp. 95-110, Wissenschaften der DDR 4, 2 vols., Berlin, 1983. Espelkamp, 1995. Laser 1980 Keller 1995 R. Laser, Die römischen und frühbyzantinischen E. Keller, “Die urnenfelderzeitliche Siedlung und das Fundmünzen auf dem Gebiet der DDR, Schriften zur spätrömische Kalkbrennerviertel in Unterhaching, Ur- und Frühgeschichte 28, Berlin, 1980. Lkr. München,” Bericht der Bayerischen Mackensen 1987 Bodendenkmalpflege 36/37 (1995/96) 113-58. M. Mackensen, Frühkaiserzeitliche Kleinkastelle bei Kemkes 1998 Nersingen und Burlafingen an der oberen Donau, M. Kemkes et al., “Spätbronzezeitliche und Münchner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte 41, frührömische Wehranlagen auf dem ‘Berg’ über Munich, 1987. Ennetach, Stadt Mengen, Kreis Sigmaringen,” Mackensen 1995 Archäologische Ausgrabungen in M. Mackensen, Das spätrömische Grenzkastell Baden-Württemberg (1998) 133-38. Caelius Mons - Kellmünz, Führer zu archäologischen Kempa 1991 Denkmälern in Bayern, Schwaben 3, Stuttgart, 1995. M. Kempa, Antike Eisenverhüttung auf der Ostalb. Menghin 1990 Zwei Jahre archäometallurgische Forschungen, W. Menghin, Frühgeschichte Bayerns. Römer und Archäologische Informationen aus Germanen, Bayern und Schwaben, Franken und Baden-Württemberg 20, Stuttgart, 1991. Slawen, Stuttgart, 1990. Klee 1989 Meyer 1988 M. Klee, Der Limes zwischen Rhein und Main. Vom E. Meyer and P. Arnold, “Der Denarfund von Beginn des obergermanischen Limes bei Rheinbrohl Schwepnitz, Kreis Kamenz,” Arbeits- und bis zum Main bei Großkrotzenburg, Stuttgart, 1989. Forschungsberichte zur Sächsischen Knaut 1988 Bodendenkmalpflege 32 (1988) 9-34. M. Knaut, “Frühe Alamannen in Miglbauer 1997 Baden-Württemberg. Ein Forschungsüberblick für R. Miglbauer, “Wels–Ovilava. Autonome Stadt,” in die Zeit vom Limesfall bis 500 n. Chr.,” in D. Planck H. Friesinger and F. Krinzinger (eds.), Der römische (ed.), Archäologie in Württemberg, pp. 311-31, Limes in Österreich, Führer zu den archäologischen Stuttgart, 1988. Denkmälern, pp. 164-71, Vienna, 1997. Koch 1997 Mildenberger 1972 R. Koch, “Eine germanische Siedlung bei G. Mildenberger, Römerzeitliche Siedlungen in Ergersheim,” Das Archäologische Jahr in Bayern Nordhessen, Kasseler Beiträge zur Vor- und (1997) 128-31. Frühgeschichte 3, Marburg, 1972. Motyková 1987 K. Motyková and R. Pleiner, “Die römerzeitliche Siedlung mit Eisenhütten in Ořech bei Prag,” Památky Archeologické 78 (1987) 371-448. MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 185

Noll 1958 Prammer 1989 R. Noll, Römische Siedlungen und Strassen im J. Prammer, Das römische Straubing. Ausgrabungen Limesgebiet zwischen Inn und Enns - Schatzfund - Gäubodenmuseum, Bayerische (Oberösterreich), Der Römische Limes in Österreich Museen 11, Munich and Zurich, 1989. 21, Vienna, 1958. Reinecke 1924 Overbeck 1986 P. Reinecke, “Die örtliche Bestimmung der antiken B. Overbeck, “Römische Münzen aus der geographischen Namen für das rechtsrheinische unmittelbaren Umgebung des römischen Bayern 1,” Der Bayerische Vorgeschichtsfreund 4 Flußübergangs von Schöngeising,” Das (1924) 17-48. Archäologische Jahr in Bayern (1986) 134-35. Reinecke 1925 Pascher 1949 P. Reinecke, “Die örtliche Bestimmung der antiken G. Pascher, Römische Siedlungen und Straßen im geographischen Namen für das rechtsrheinische Limesgebiet zwischen Enns und Leitha,Der Bayern 2,” Der Bayerische Vorgeschichtsfreund 5 Römische Limes in Österreich 19, Vienna, 1949. (1925) 17-48. Pescheck 1978 Reinecke 1926 C. Pescheck, Die germanischen Bodenfunde der P. Reinecke, “Die örtliche Bestimmung der antiken römischen Kaiserzeit in Mainfranken, Münchner geographischen Namen für das rechtsrheinische Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte 27, Munich, Bayern 3,” Der Bayerische Vorgeschichtsfreund 6 1978. (1926) 17-44. Peschel 1978 Rieder 1984 K. Peschel, Anfänge germanischer Besiedlung im K.H. Rieder, “Eine römische Sumpfbrücke bei der Mittelgebirgsraum. Sueben-Hermunduren- Feldmühle im Wellheimer Trockental,” Das Markomannen, Arbeits- und Forschungsberichte zur Archäologische Jahr in Bayern (1984) 106-107. Sächsischen Bodendenkmalpflege, Beiheft 12, Rosenstock 1983 Berlin, 1978. D. Rosenstock, “Eine prachtvolle Emailscheibenfibel Pietsch 1991 und weitere Erzeugnisse römischen Kunstgewerbes M. Pietsch, D. Timpe and L. Wamser, “Das aus der germanischen Siedlung von augusteische Truppenlager Marktbreit. Bisherige Frankenwinheim,” Das Archäologische Jahr in archäologische Befunde und historische Bayern (1983) 120-22. Erwägungen,” BerRGK 72 (1991) 263-331. Rosenstock 1986 Planck 1988 D. Rosenstock, “Zweierlei Verlust. Zum Schicksal D. Planck, “Der obergermanisch-rätische Limes in germanischer Gräberfelder in Mainfranken,” Das Südwestdeutschland und seine Vorläufer. Ein Archäologische Jahr in Bayern (1986) 132-34. Forschungsüberblick,” in D. Planck (ed.), Rosenstock 1987 Archäologie in Württemberg, pp. 251-80, Stuttgart, D. Rosenstock, “Zwei völkerwanderungszeitliche 1988. Körpergräber aus Dettingen, Gde. Karlstein a. Main, Planck 1992 Ldkr. Aschaffenburg, Unterfranken,” Bayerische D. Planck, “Ein neues römisches Lager bei Vorgeschichtsblätter 52 (1987) 105-31. Lauchheim, Ostalbkreis,” in Archäologische Rosenstock 1989 Ausgrabungen in Baden-Württemberg (1992) D. Rosenstock, “Eine germanische Siedlung des 120-24. Zeithorizonts Haßleben-Leuna bei Eßleben,” Das Pleiner 1987 Archäologische Jahr in Bayern (1989) 145-47. R. Pleiner and V. Salač, “Eine eingetiefte Rybová 1972 Eisenverhüttungswerkstatt der älteren römischen A. Rybová, “Svazky zbraní z Mladší doby římské v Kaiserzeit in Lovosice, Nordböhmen,” ArchRoz 39 Sendražicích, o. Hradec Králové / Die Waffenfunde (1987) 75-89. aus der jüngeren römischen Kaiserzeit von Pleinerová 1995 Sendražice, Bez. Hradec Králové,” Památky I. Pleinerová, Opočno. Ein Brandgräberfeld der Archeologické 63 (1972) 498-530. jüngeren und späten Kaiserzeit in Nordwest-Böhem, Krakow, 1995. 186 MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM

Sakař 1970 Teichner 1999 V. Sakař, Roman imports in Bohemia,Fontes F. Teichner, Kahl am Main. Siedlung und Gräberfeld Archaeologici Pragenses 14, Prague, 1970. der Völkerwanderungszeit. Materialhefte zur Bayerischen Vor- und Frühgeschichte A 80, Schaaff 1975 Kallmünz, 1999. U. Schaaff and A.K. Taylor, “Spätkeltische Oppida im Raum nördlich der Alpen,” Ausgrabungen in Ulbert 1983 Deutschland, Römisch-Germanisches G. Ulbert and T. Fischer, Der Limes in Bayern. Von Zentralmuseum, Monographien 1.3, pp. 322-27, Dinkelsbühl bis Eining, Stuttgart, 1983. Mainz, 1975. Völling 1995 Schallmayer 1984 T. Völling, Frühgermanische Gräber von Aubstadt E. Schallmayer, Der Odenwaldlimes vom Main bis im Grabfeldgau (Unterfranken), Materialhefte zur an den Neckar, Stuttgart, 1984. Bayerischen Vorgeschichte, Reihe A 67, Kallmünz, 1995. Schönberger 1985 H. Schönberger, “Die römischen Truppenlager der Walde 1998 frühen und mittleren Kaiserzeit zwischen Nordsee E. Walde (ed.), Via Claudia. Neue Forschungen, und Inn,” BerRGK 66 (1985) 321-497. Innsbruck, 1998. Smrž 1981 Walser 1983 Z. Smrž, “Early Roman period settlement at Kyjice, G. Walser, Die römischen Straßen und Meilensteine NW-Bohemia,” Archaeological news in the Czech in Raetien, Kleine Schriften zur Kenntnis der Socialist Republic, pp. 120-21, Prague and Brünn, römischen Besetzungsgeschichte 1981. Südwestdeutschlands 29, Stuttgart and Aalen, 1983. Sommer 1992 Weinlich 1998 C.S. Sommer, “Ein neu entdecktes römisches Kastell E. Weinlich, “Alte und neue Keramikfunde der bei Frittlingen nahe Rottweil,” Fundberichte späten Kaiser- und der Völkerwanderungszeit in Baden-Württemberg 17 (1992) 355-60. Mittelfranken,” Beiträge zur Archäologie in Mittelfranken 4 (1998) 179-212. Spehr 1996 R. Spehr and P. Arnold, “Ein spätrömischer Winghart 1997 Münzschatz von Jesau bei Kamenz,” Archäologie S. Winghart, “Genese und Struktur aktuell im Freistaat Sachsen 4 (1996) 103-108. frühmittelalterlicher Siedlung im Münchner Raum,” in G. Paula and T. Weski (eds.), Landkreis München. Spors-Gröger 1991 Ensembles, Baudenkmäler, archäologische S. Spors-Gröger, “Frühalamannische Funde von Denkmäler, Denkmäler in Bayern I.17, Karben-Rendel, Wetteraukreis,” in V. Rupp (ed.), pp. XXV-XLVIII, Munich, 1997. Archäologie in der Wetterau - Aspekte der Forschung, pp. 297-307, Friedberg, 1991. Winghart 1999 S. Winghart and W.E. Irlinger, “Eine Statuette der Steidl 1997 Athene aus dem südbayerischen Alpenvorland sowie B. Steidl, “Abschliessende Grabungen mit Siedlungs- und Grabfunde der mittleren und späten Entdeckung eines spätkaiserzeitlichen Metalldepots Latènezeit von Dornach, Gemeinde Aschheim, in der germanischen Siedlung von Gaukönigshofen,” Landkreis München,” Germania 77 (1999) 71-162. Das Archäologische Jahr in Bayern (1997) 131-34. Winkler 1985 Stern 1994 G. Winkler, Die römischen Straßen und Meilensteine J. Stern, Wo Römerräder rollten. Überlegungen zum in Noricum - Österreich,Schriftendes Verlauf römischer Strassen, Österreichisches Limesmuseums Aalen 35, Stuttgart and Aalen, 1985. Archäologisches Institut, Sonderschriften 24, Vienna, 1994. Wolff 1999 H. Wolff, “Neue Militärdiplome aus Künzing (Ldkrs. Svoboda 1965 Deggendorf) und der Stadt Straubing, B. Svoboda, Čechy v době stěhování národů Niederbayern,” Ostbairische Grenzmarken 41 (1999) (Böhmen in der Völkerwanderungszeit), Monumenta 9-35. Archeologica 13, Prague, 1965. MAP 12 MOGONTIACUM-REGINUM-LAURIACUM 187

Zavřel 1989 P. Zavřel, “Výzkum sídliště z doby římské ve Zlivi (okr. České Budějovice) v roce 1986 / Ausgrabungen in einer Siedlung aus der römischen Kaiserzeit in Zliv (Bezč. Budějovice) im Jahre 1986,” Archeologické výzkumy v jižních Čechách 6 (1989) 59-78.