Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Rzeczenica

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RZECZENICA

-UWARUNKOWANIA-

Załącznik nr 1 do uchwały nr ……………………… 2015 R. Rady Gminy w Rzeczenicy z dnia ………….

Spis treści

Informacje wprowadzające ...... 2 Podstawy formalno-prawne ...... 2 Cel i zakres studium ...... 3 DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU ...... 5 Charakterystyka gminy ...... 5 Analiza porównawcza gminy, powiatu i województwa na podstawie wybranych cech ...... 6 Struktura użytkowania gruntów i przeznaczenie terenów...... 8 STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY ...... 10 Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego...... 10 Decyzje o warunkach zabudowy ...... 11 STAN ŚRODOWISKA, W TYM STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 12 Położenie fizyczno-geograficzne ...... 12 Rzeźba terenu i budowa geologiczna ...... 13 Klimat ...... 14 Fauna i flora ...... 16 Rolnicza i leśna przestrzeń produkcyjna ...... 18 Wielkość i jakość zasobów wodnych...... 22 Wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego ...... 26 STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 31 WARUNKI I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA ...... 43 ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA...... 53 POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY ...... 53 STAN PRAWNY GRUNTÓW ...... 59 WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ... 60 WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 61 WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ...... 62 WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….63 STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ...... 64 Komunikacja i transport ...... 64 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 66 Elektroenergetyka ...... 68 Gazownictwo ...... 68 Ciepłownictwo ...... 68 Gospocidarka odpadami ...... 68 ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 69 WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 75

WSTĘP

Informacje wprowadzające

Pierwsze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rzeczenica przyjęto uchwałą Nr XXXV/265/98 Rady Gminy w Rzeczenicy z dnia 16 czerwca 1998 r. kolejne Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rzeczenica, uchwalonego uchwałą Rady Gminy Rzeczenica Nr XXII/119/2004 z dnia 23 września 2004 roku. W zmieniającej się sytuacji społecznej i gospodarczej gminy zaistniała potrzeba aktualizacji treści zawartych w obowiązującym studium oraz aktualizacji kierunków rozwoju gminy. W tym celu Rada Gminy w Rzeczenicy podjęła uchwałę Nr XVII/144/12 z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rzeczenica. Sporządzeniu zmiany studium posłużyły informacje z obowiązującego dotychczas dokumentu, jednakże w wyniku zmiany uwarunkowań przyrodniczych, społecznych i gospodarczych, zdecydowana większość danych została zaktualizowana. Wprowadzono nowe dane, jednocześnie wykorzystując informacje i statystyki z lat ubiegłych. Dostosowano również zapisy zmiany studium do obowiązujących przepisów prawa, co pozwoliło na trafne dokonanie oceny zmian badanych zjawisk we wskazanych przedziałach czasowych.

Podstawy formalno-prawne

Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rzeczenica została opracowana na podstawie:  art. 18 ust. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.);  art. 9 Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 199 z późn. zm.);  uchwała Nr XVII/121/12 z dnia 29 marca 2012 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rzeczenica.

ZESPÓŁ AUTORSKI

Studium opracowane przez: Przedsiębiorstwo Projektowo-Realizacyjne „DOM” Sp. z o. o., ul. Kościuszki 34, 83/200 Starogard Gdański. Projektant prowadzący mgr inż. arch. Maria Kiełb- Stańczuk – uprawnienia do proj. w planowaniu przestrzennym nr 1334/93, wpis do Izby Urbanistów – nr G-006/2002 Północna Izba Urbanistów w Gdańsku. Zagadnienia programowe, demografia, gospodarka, zagadnienia społeczne: mgr Halina Rogozińska. Zagadnienia inżynieryjne: mgr inż.. Barbara Jodłowska. Środowisko kulturowe, krajobraz: mgr Regina Pernak, mgr Iwona Kozerska. Środowisko przyrodnicze: zespół Biura Projektów Wdrożeń Proekologicznych „PROEKO” Gdańsk pod kierunkiem dr hab. Macieja

Przewoźniaka. Prace asystenckie, graficzne: inż. Joanna Liban, tech. Mirosław Wanot, Agnieszka Makuch.

Zmiana studium opracowana przez: PLANISFERA Biuro Planowania Przestrzennego Łukasz Piskurewicz ul. Al. 23 Stycznia 26/38, 86-300 Grudziądz. Zespół w składzie:  główny projektant mgr Łukasz Piskurewicz,  asystent głównego projektanta: Małgorzata Lipińska,  specjalista ds. spraw ochrony środowiska: mgr inż. Joanna Klimek.

Cel i zakres studium

Główne cele opracowania Studium: o rozpoznanie, usystematyzowanie i ocena uwarunkowań gminy, o aktualizacja kierunków zagospodarowania przestrzennego ukierunkowana na ustalenie lokalnych zasad polityki przestrzennej gminy zmierzających do koordynacji zamierzeń władz samorządowych zmierzających do aktywizacji gminy, poprawy warunków życia mieszkańców, o opracowanie wytycznych do opracowania planów miejscowych.

Zakres przestrzenny zmiany studium obejmuje cały obszar administracyjny gminy Rzeczenica. Pierwszym etapem opracowania była inwentaryzacja oraz aktualizacja uwarunkowań w zakresie środowiska przyrodniczego, kulturowego, stanu zagospodarowania przestrzennego gminy, sytuacji społeczno – demograficznej oraz infrastruktury technicznej. Następnym etapem było uwzględnienie ustaleń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, uchwalonego Uchwałą Nr 1004/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 października 2009 r. oraz rozpatrzenie wniosków do zmiany studium. Ostatnim etapem było wyznaczenie kierunków rozwoju przestrzennego gminy Rzeczenica.

Na Studium składa się:  tekst zmiany studium, stanowiący Załącznik Nr 1do uchwały,  rysunek zmiany studium w skali 1:10 000, stanowiący Załącznik Nr 2 do uchwały,  rozstrzygnięcie o sposobie rozpatrzenia uwag do projektu zmiany studium, stanowiące Załącznik nr 3 do uchwały. Uchwaleniu nie podlegają:  opracowanie ekofizjograficzne do projektu zmiany studium;  prognoza oddziaływania na środowisko do projektu zmiany studium;  część formalno-prawna, dokumentująca tryb sporządzania i uchwalenia zmiany studium, określona w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

UWARUNKOWANIA

DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU

Charakterystyka gminy

Gmina wiejska Rzeczenica położona jest w południowo – zachodniej części województwa pomorskiego i stanowi jedną z siedmiu gmin powiatu człuchowskiego. Gmina Rzeczenica sąsiaduje z gminą wiejską Koczała (województwo pomorskie, powiat człuchowski), z gminą miejsko - wiejską Biały Bór (województwo zachodniopomorskie, powiat szczecinecki), z gminą wiejską Szczecinek (województwo zachodniopomorskie, powiat szczecinecki), z gminą wiejską Przechlewo (województwo pomorskie, powiat człuchowski), z gminą wiejską Człuchów (województwo pomorskie, powiat człuchowski), z gminą miejsko - wiejską Czarne (województwo pomorskie, powiat człuchowski). Gmina Rzeczenica całą swoją zachodnią granicą graniczy z powiatem szczecineckim i jednocześnie z województwem zachodniopomorskim. Wschodnią granicę gminy tworzą jeziora Szczytno i Krępsko, zaś na północnym zachodzie część granicy gminy stanowi jezioro Bielsko (nie wchodzące w granice administracyjne gminy). Miejscowość gminna Rzeczenica leży w odległości ok. 34 km od Chojnic (ok. 40 000 mieszkańców) oraz Szczecinka (ok. 39 000 mieszkańców), bliżej bo w odległości ok. 20 km znajduje się miasto powiatowe Człuchów (ok. 14 000 mieszkańców). Dogodne połączenie komunikacyjne z większymi miastami stanowią drogi krajowe nr 25 oraz drogi wojewódzkie nr 202. Wspomniana droga krajowa nr 25 przecina całą gminę z północnego-zachodu na południowy-wschód i jest najważniejszym traktem komunikacyjnym w gminie. Pozostałe drogi stanowią układ uzupełniający powiązany z nadrzędną drogą krajową.

GMINA KOCZAŁA

GMINA PRZECHLEWO

GMINA RZECZENICA

M. CZŁUCHÓW

GMINA CZARNE GMINA GMINA CZŁUCHÓW RZECZENICA

GMINA DEBRZNO

Analiza porównawcza gminy, powiatu i województwa na podstawie wybranych cech

W niniejszym podrozdziale przeprowadzono analizę porównawczą gminy Rzeczenica z powiatem człuchowskim i województwem pomorskim. W celu porównania wykorzystano dane z Głównego Urzędu Statystycznego, takie jak:  gęstość zaludnienia wyrażoną w liczbie osób przypadających na dany kilometr kwadratowy powierzchni;  procentowy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym;  odsetek osób korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej;  zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca;  średnią powierzchnię użytkową mieszkania.

Tabela 1 Wybrane cechy dla gminy, powiatu i województwa (wg stanu na 31.12.2013 r.).

województwo powiat gmina L.p. Główne wskaźniki pomorskie człuchowski Rzeczenica

1 Powierzchnia ogółem w km2 18310,34 1575,27 274,80 2 Ludność 2 295 811 57 193 3 712 3 Gęstość zaludnienia (osoby/km2) 125 36 14 Ludność w wieku przedprodukcyjnym 4 16,28 16,20 16,14 w % 5 Ludność w wieku produkcyjnym w % 66,65 68,52 69,61 6 Ludność w wieku poprodukcyjnym w % 17,07 15,27 14,25 Korzystający z instalacji wodociągowej 7 93,12 90,51 86,69 w % ogółu ludności Korzystający z kanalizacji w % ogółu 8 77,94 72,83 67,05 ludności 9 Korzystający z gazu w % ogółu ludności 49,24 1,50 - Zużycie wody z wodociągów 10 w gospodarstwach domowych na 32 30 24 1 mieszkańca w m3 Przeciętna powierzchnia użytkowa 11 71,4 74,2 80,6 mieszkania w m2 Źródło: GUS

Gmina Rzeczenica z powierzchnią wynoszącą 274,80 km2 stanowi 1,50 % powierzchni województwa pomorskiego. W roku 2013 ludność gminy wyniosła 3712 osób.

Reasumując, gmina Rzeczenica prezentuje się:  korzystnie pod względem gęstości zaludnienia zarówno na tle powiatu człuchowskiego jak i na tle województwa;  bardzo korzystnie pod względem udziału procentowego osób w wieku produkcyjnym zarówno na tle powiatu człuchowskiego jak i na tle województwa;  korzystnie pod względem udziału procentowego osób korzystających z instalacji wodociągowej na tle powiatu człuchowskiego i niekorzystnie na tle województwa;  korzystnie pod względem udziału procentowego osób korzystających z instalacji kanalizacji sanitarnej zarówno na tle powiatu człuchowskiego jak i na tle województwa;

 niekorzystnie pod względem udziału procentowego osób korzystających z gazu na tle powiatu człuchowskiego i korzystnie na tle województwa;  bardzo korzystnie pod względem średniej powierzchni użytkowej mieszkania zarówno na tle powiatu człuchowskiego jak i na tle województwa;  ponadto zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca było niższe od średniej powiatowej i znacznie niższe od średniej wojewódzkiej.

Rysunek 1. Powierzchnia gmin powiatu człuchowskiego.

361,47

274,80 243,97 223,39 224,03 234,83

12,78

gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina wiejska wiejska miejska wiejska miejsko- wiejska wiejska Koczała Debrzno Człuchów Człuchów wiejska Przechlewo Rzeczenica Czarne

Gmina Rzeczenica zajmuje obszar 274,80 km2, co lokuje ją na drugim miejscu wśród gmin powiatu człuchowskiego. Pod względem zajmowanej powierzchni największą jednostką administracyjną jest gmina wiejska Człuchów, zaś najmniejszą gmina miejska Człuchów.

Rysunek 2. Liczba ludności gmin powiatu człuchowskiego (31.12.2013).

14385

10718 9272 9316

6323

3467 3712

gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina wiejska wiejska miejska wiejska miejsko- wiejska wiejska Koczała Debrzno Człuchów Człuchów wiejska Przechlewo Rzeczenica Czarne

Według danych z Głównego Urzędu Statystycznego gmina Rzeczenica zamieszkana jest przez 3712 osób. Gęstość zaludnienia oscyluje na poziomie 14 osób na km2. Pod względem liczby ludności gmina Rzeczenica zajmuje szóste miejsce w powiecie człuchowskim. Najwięcej osób mieszka w gminie miejskiej Człuchów, zaś najmniejsza populacja dotyczy gminy Koczała.

Struktura użytkowania gruntów i przeznaczenie terenów

Dotychczasowe przeznaczenie i użytkowanie terenu jest w znacznym stopniu wyznacznikiem zarówno obecnego jak i i przyszłego rozwoju gminy. Dotychczasowe zagospodarowanie jest jednocześnie determinantem przeznaczenia poszczególnych części gminy na różne funkcje. Zmiany zagospodarowania możliwe są jedynie poprzez wyznaczenie kierunków zmian w studium oraz opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

W celu określenia istniejącego zagospodarowania wykorzystano dane z Powiatowego ośrodka dokumentacji kartograficznej i geodezyjnej, pn., „Zestawienie zbiorcze gruntów gminy Rzeczenica” (stan na 01.01.2014 r.)

Gmina Rzeczenica zajmuje powierzchnię 274,80 km2, a populacja gminy liczy 3712 osób. Gmina jest jedną z 81 gmin wiejskich województwa pomorskiego. Gęstość zaludnienia w gminie to 13,5 osób/km2, przy czym średnia dla województwa pomorskiego wynosi 125,4 osób/km2, natomiast średnia dla powiatu człuchowskiego wynosi 36,3 osób/km2. Przyczyną tak niskiego współczynnika gęstości zaludnienia jest duża lesistość gminy oraz peryferyjne położenie względem granic województwa pomorskiego. Grunty leśne stanowią w gminie aż 68,13% powierzchni, natomiast tereny zurbanizowane zaledwie 1,84% przy czym 1,26 % terenów zurbanizowanych przypada na drogi. Użytki rolne stanowią 27,67% powierzchni gminy.

Rozkład użytkowania gruntów determinuje główne funkcje gminy jako leśnej i rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Znikomy procent terenów zurbanizowanych, stan rozproszenia zabudowy oraz układ przestrzenny miejscowości gminnych jest korzystny. Gmina charakteryzuje się niewielkim rozproszeniem zabudowy, a układ przestrzenny pozwala na zaklasyfikowanie jej do modelu „koralików

na nici” zgodnie z zalecanymi wzorcami rozwoju przestrzennego jednostek osadniczych ujętych w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego (PZPWP).

Powierzchnia Udział w Rodzaj użytkowania geodezyjna powierzchni w ha ogólnej gminy (%) Użytki rolne - grunty orne 5106 18,58 - sady 20 0,07 - łąki i pastwiska 2233 8,13 - grunty rolne zabudowane 149 0,54 - grunty pod rowami 95 0,35 RAZEM - Użytki rolne 7603 27,67 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy 18682 67,98 - grunty zadrzewione i zakrzewione 41 0,15 RAZEM - Grunty leśne oraz zadrzewione 18723 68,13 i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny mieszkaniowe 29 0,11 - tereny przemysłowe 8 0,03 - inne tereny zabudowane 24 0,09 - zurbanizowane tereny niezabudowane 28 0,10 - tereny rekreacji i wypoczynku 20 0,07 - drogi 347 1,26 - tereny kolejowe 13 0,05 - inne 15 0,05 - użytki kopalne 22 0,08 RAZEM - Grunty zabudowane i 506 1,84 zurbanizowane Grunty pod wodami - wody powierzchniowe płynące 65 0,24 - wody powierzchniowe stojące 72 0,26 RAZEM – Grunty pod wodami 137 0,50 Grunty pozostałe Nieużytki 511 1,86 Użytki ekologiczne 0 0 Tereny różne 0 0 Razem 27480 100

STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY

Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

Na terenie gminy Rzeczenica obowiązują następujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: 1) Uchwała Nr XI/87/99 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 29 października 1999 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Rzeczenica uchwalonego uchwałą Gminnej Rady Narodowej w Rzeczenicy nr 51/85 z dnia 12 grudnia 1985 r. w obrębie geodezyjnym Rzeczenica; 2) Uchwała Nr XII/90/99 Rady Gminy w Rzeczenicy z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu górniczego „Garsk” dla złoża kruszywa Garsk w obrębie Olszanowo gm. Rzeczenica; 3) Uchwała Nr XXVII/196/01 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 28 listopada 2001 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu pod zabudowę mieszkaniową, usługowo-produkcyjną i usługi komunikacji części działki nr 56 we wsi Gwieździn gm. Rzeczenica; 4) Uchwała Nr XXXIII/224/02 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu pod zabudowę mieszkaniową i usługowo – produkcyjną działki nr 425/6 przy ul. Leśnej we wsi Rzeczenica; 5) Uchwała Nr III/14/02 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu pod zabudowę mieszkaniową działki nr 439/4 przy ul. Leśnej we wsi Rzeczenica; 6) Uchwała Nr XXIII/124/04 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 27 października 2004 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zabudowy turystycznej Gwieździn - Olszanowo; 7) Uchwała Nr XLVI/256/2006 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 28 września 2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Rzeczenica dla terenów położonych przy drodze krajowej nr 25 Bobolice – Oleśnica w Gwieździnie; 8) Uchwała Nr XVI/124/08 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów po byłym lotnisku wojskowym położonych w obrębie Pieniężnica, gm. Rzeczenica; 9) Uchwała Nr VI/38/11 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 24 marca 2011 r. w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy turystycznej Gwieździn – Olszanowo gm. Rzeczenica dla działki nr 385/1, nr 385/2, nr 385/3 i nr 385/4 w obrębie geodezyjnym Gwieździn; 10) Uchwała Nr XLI/329/14 Rady Gminy Rzeczenica z dnia 30 stycznia 2014 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu w rejonie ulic Pogodnej i Nowej we wsi Rzeczenica gm. Rzeczenica.

Decyzje o warunkach zabudowy

Decyzje o warunkach zabudowy mają wpływ na kształtowanie ładu przestrzennego. W poniższej tabeli przedstawiono rozkład wydawanych decyzji w latach 2009 – 2013.

Tabela 2. Decyzje o warunkach zabudowy w latach 2006 – 2013. Rodzaj zabudowy 2009 2010 2011 2012 2013 Zabudowa mieszkaniowa 13 13 21 18 5 Zabudowa zagrodowa 7 2 1 4 6 Zabudowa usługowa 4 3 3 2 3 Zabudowa produkcyjna, 1 1 - 1 - magazynowa Zabudowa rekreacyjna 5 1 - - 1 Infrastruktura - - 2 3 9 Inne 6 9 17 7 5 Razem 36 29 44 35 29

W okresie 2009 – 2013 w gminie Rzeczenica wydano 173 decyzje o warunkach zabudowy, przeciętnie w skali roku wydawano około 34 decyzji. Największy wzrost liczby wydanych decyzji w stosunku do roku poprzedniego nastąpił w 2011 roku (o 15 decyzji). Największy spadek zanotowano w 2012 roku. Wówczas wydano o 9 decyzji mniej niż w 2011 roku. W analizowanym okresie najwięcej decyzji dotyczyło zabudowy mieszkaniowej, które stanowiły 40,46 % wszystkich decyzji. Na drugim miejscu uplasowały się decyzje inne, stanowiące około 25,43 %. Najmniej było decyzji odnoszących się zabudowy produkcyjnej i magazynowej, zaledwie 1,73 % ogółu. Należy zauważyć, iż decyzje odnoszące się do infrastruktury stanowiły 8,09 % ogółu. Decyzje dotyczące paneli słonecznych (elektrowni fotowoltaicznych), których największa liczba wydanych w ciągu roku wyniosła - 8 decyzji w 2013 roku, stanowią 78,57 % decyzji zakwalifikowanych do infrastruktury technicznej. Przestrzenne usytuowanie wydanych decyzji o warunkach zabudowy przedstawia załącznik nr 1. Największe skupisko wydanych decyzji o warunkach zabudowy przypada na miejscowość gminną Rzeczenica, następnie na miejscowości sołeckie Międzybórz, Pieniężnica i Brzezie. Pozostałe decyzje są rozlokowane w mniejszych miejscowościach i stanowią niewielki procent całej liczby wydanych decyzji.

STAN ŚRODOWISKA, W TYM STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

Położenie fizyczno-geograficzne

Gmina Rzeczenica leży w południowo-zachodniej części województwa pomorskiego, w zachodniej części powiatu człuchowskiego. Pod względem fizycznogeograficznego podziału Polski (Kondracki, 2009) obszar gminy Rzeczenica położony jest w makroregionie Pojezierze Południowopomorskie, na pograniczu trzech mezoregionów: wschodnia i południowa Pojezierza Krajeńskiego 314.69, północna Równinie Charzykowsiej 314.67., a południowy zachód i północny zachód Dolina Gwdy 314.68.

Mezoregion Pojezierze Krajeńskie 314.69, Równina Charzykowska 314.67, Dolina Gwdy 314.68, Makroregion Pojezierze Południowopomorskie Podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie Prowincja Niż Środkowoeuropejski Megaregion Pozaalpejska Europa Środkowa

Orientacyjne granice przebiegu mezoregionów przedstawia rycina poniżej.

Rysunek 3. Granica gminy na tle mezoregionów według podziału Kondrackiego.

Rzeźba terenu i budowa geologiczna

Obszar gminy położony jest w obrębie Synklinorium Brzeżnego (Pożaryski (red.), 1974), w podłożu, którego na skałach metamorficznych i magmowych wieku prekambryjskiego, leżą silnie sfałdowane paleozoiczne utwory syluru, dewonu, karbonu i permu. Utwory syluru wykształcone są jako łupki graptolitowe, natomiast osady dewońskie i karbońskie reprezentowane są głównie przez facje węglanowe takie jak wapienie oraz dolomity (Wagner, 1999). Ponad nimi w niezgodności erozyjnej i kątowej rozwinięte są permskie cyklotemy ewaporatowe (wapienie, dolomity, anhydryty, gipsy, sole) oraz facje klastyczne (zlepieńce, piaskowce, mułowce, iłowce). Powyżej nich, w niezgodności kątowej, jako wyższe piętro strukturalne zalegają osady triasu, jury i kredy w niewielkim stopniu zaangażowane tektonicznie. Osady triasu to głównie dolomity i piaskowce oraz utwory mułowcowo-ilaste. Jura reprezentowana jest przez wapienie i margle oraz piaskowce i iłowce. Utwory kredy to głównie margle oraz wapienie z bułami krzemiennymi. Miąższość osadów triasu wynosi około 700 m, jury około 300 m, natomiast miąższość utworów kredowych zawarta jest w przedziale 800–1150 m. Ponad nimi zalegają prawie zgodnie (niezgodność erozyjna) utwory eocenu, oligocenu i miocenu (trzeciorzęd). Oligoceńskie osady reprezentowane są tu przez formacje czempińską i rupelską, natomiast osady mioceńskie przez formacje rawicką i ścinawską. Osady tej sukcesji to głównie szelfowe osady sylicyklastyczne będące kombinacją udziału osadów piaszczystych, często glaukonitowych i mułowcowo-ilastych z wkładkami węgli brunatnych. Jedynie osady formacji ścinawskiej to mocno zwęglone iłołupki. Miąższość kompleksu eoceńsko- oligoceńsko-mioceńskiego wynosi około 150 metrów. Najstarsze utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez plejstoceńskie osady zlodowaceń środkowopolskich. Są to głównie gliny zwałowe barwy szarozielonej z występującymi w ich obrębie soczewami piaszczysto-żwirowymi. Ponad nimi często zalegają piaski i żwiry fluwioglacjalne (wodnolodowcowe). Utwory tej części profilu można jedynie obserwować w rdzeniach wierceń, gdyż na powierzchni nie odsłaniają się. Utwory związane ze zlodowaceniami północnopolskimi pokrywają cały obszar gminy. Są one reprezentowane przez trzy poziomy glin zwałowych (osady glacjalne), osady fluwioglacjalne i zastoiskowe, zaliczane do stadiału głównego. W jego obrębie wydzielono utwory faz leszczyńskiej, poznańsko-dobrzyńskiej i pomorskiej stadiału górnego (głównego). Fazę leszczyńską rozpoczynają iły, mułki oraz piaski zastoiskowe, nad którymi zalegają równolegle warstwowane piaski i żwiry związane z procesami fluwioglacjalnymi. Ponad nimi rozwinięte są piaszczyste gliny zwałowe z licznymi otoczakami i głazami skał magmowych i metamorficznych, pierwotnie związanych z utworami karelidów rejonu Skandynawii oraz okruchy węgla brunatnego. Osady te nie występują w naturalnych odsłonięciach na powierzchni. Faza poznańsko-dobrzyńska występuje w rejonie Rzeczenicy oraz Gwieździna. Jest ona reprezentowana przez fluwioglacjalne oraz glacjalne piaski i żwiry, na których zalegają brunatno-szare gliny zwałowe. Faza pomorska to również osady związane genetycznie z procesami fluwioglacjalnymi i glacjalnymi. Są to głównie żwiry i piaski kwarcowo-skaleniowe, drobno- i średnioziarniste, często zaglinione i pylaste, barwy szarożółtej. W obrębie tych utworów występują wkładki i soczewy brunatnych glin zwałowych. Utwory zastoiskowe reprezentowane są przez iły, mułki i piaski. W osadach fazy pomorskiej można obserwować liczne przejawy glacitektoniki, gdzie w obrębie np. moren czołowych występują liczne zafałdowania oraz złuskowacenia. W naturalnych odsłonięciach na powierzchni osady te występują rejonie zlewisk Czernicy, na północny zachód od Rzeczenicy. U schyłku plejstocenu i na początku holocenu na skutek rozmywania terenu, na powierzchni glin zwałowych utworzyły się poziomy piasków drobnoziarnistych, przeważnie gliniastych, czasami ze żwirami i głazami, określanych jako eluwia glin zwałowych. Gliny deluwialne rozpoznano w rejonie jeziora Krępsko. Najmłodsze utwory występujące na terenie gminy zaliczane są do holocenu. Osady rzeczne Czernicy i Brdy oraz ich dopływów tworzą poziomy tarasowe zbudowane z piasków, miejscami ze żwirem i głazami, czasami przykryte warstwą torfu. Liczne na całym omawianym obszarze są torfy, przeważnie niskie i przejściowe. Towarzyszą one dolinom rzek Brdy i Czernicy. W celu ochrony

cennych siedlisk fauny utworzono Rezerwat Przyrody Bocheńskie Błoto, ochronie rezerwatu podlega całkowicie zarastające jezioro i otaczające je bagna torfowiska przejściowego. Pod względem hipsometrycznym analizowany obszar jest bardzo zróżnicowany. Najniżej położone tereny znajdują się w rynnie subglacjalnej we wschodniej części gminy utworzonej podobnie jak pozostałe na terenie gminy przez płynące wody roztopowe z północy od czoła lądolodu fazy pomorskiej w kierunku Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej (Warty i Noteci). Wysokości sięgają tu 124,6 m n.p.m. nad jeziorem Szczytno. Rzędne terenu wzrastają w kierunku północnozachodnim do 222,8 m n.p.m. – wzgórze (wysoczyzna morenowa czołowa) (oz) koło wsi Grodzisko po wschodniej stronie drogi Olszanowo-Grodzisko. Teren gminy urozmaicają moreny akumulacyjne, kemy, ozy, rynny lodowcowe i doliny rzeczne Brdy i jej dopływów oraz dopływów Gwdy. Bieg dolin rzecznych pokrywa się na wielu odcinkach z dawnymi szlakami odpływu wód sandrowych. Ważnym elementem potęgującym wyrazistość rzeźby jest duża, w kształcie litery „S”, rynna polodowcowa wypełniona kilkoma jeziorami, z których największymi są Szczytno i Krępsko. Różnice wysokości względnej w rejonie rynny przekraczają 40 m.

Klimat

Rzeczenica znajduje się w pomorskiej dzielnicy klimatycznej (Kaczorowska, 1977). Charakteryzuje ją wpływ wzajemnego oddziaływania mas powietrza oceanicznego i kontynentalnego poprzez dominujący wpływ ma bliskość Morza Bałtyckiego i Oceanu Atlantyckiego. Przeważają wiatry zachodnie, dominują tu więc, przez większą część roku oceaniczne masy powietrza. Ponadto urozmaicona rzeźba terenu, obecność lasów i jezior sprawia, że lokalne warunki klimatyczne są zmienne i kontrastowe. Cechą charakterystyczną jest opóźnienie pór roku w stosunku do obszarów Polski centralnej. Jest to region nieco cieplejszy i z mniejszą ilością opadów od sąsiadujących wzniesień Pojezierza Zachodnio- i Wschodnio-Pomorskiego. Występuje tu niski poziom opadów atmosferycznych – średnio dla powiatu ok. 550 mm rocznie i ich niekorzystny rozkład (maksimum opadów przypada na lipiec i sierpień, a minimum na marzec). Średnia roczna temperatura powietrza tego obszaru wynosi 6,5– 7,5°C. Najbliżej położoną Stacją meteorologiczną wchodzącą w sieć Pomiarowo-Obserwacyjnego Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM jest Stacja w Chojnicach. Wskazuje ona, iż badany obszar charakteryzuje się średnią aktywnością wiatrów. Zdecydowaną przewagę mają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie - w 1994 roku 38,3 %, a w 1995 r. 37,3 % udziału w stosunku do wiatrów wiejących z pozostałych kierunków. Prędkości wiatrów wynoszą od 0,1 m/s do 15 m/s.

Na terenie gminy można wyróżnić 4 typy topoklimatów (według Paczyńskiego 1980): Topoklimaty obszarów użytkowanych rolniczo są to obszary o nieznacznym nachyleniu terenu nie przekraczającym 5, w tym powierzchni wypukłych o zróżnicowanej ekspozycji (południowej wschodniej i zachodniej oraz północnej), płaskich wyniesionych ponad dna dolin, o różnych warunkach gruntowo wodnych. Są to tereny z niewielkim stopniem niebezpieczeństwa przymrozków lokalnych pochodzenia radiacyjnego lub radiacyjno-adwekcyjnego, tereny wysoczyzny płaskiej okalającej miejscowość Rzeczenica oraz Gwieździn. Topoklimaty obszarów leśnych o równym nachyleniu (powyżej lub poniżej 5), odmiennej ekspozycji (południowej, wschodniej i zachodniej równym stopniu zalesienia położonych na równinach sandrowych i wodnolodowcowych, morenach czołowych). W terenach leśnych nocne spadki temperatury są znacznie mniejsze niż na obszarach sąsiednich z racji na osłonięcie koronami podłoża. Topoklimaty obszarów zurbanizowanych miejscowości zlokalizowanych na powierzchni płaskiej i częściowo w obniżeniu o równych wartościach przewietrzenia. Topoklomaty obszarów wodnych i terenów przyległych o równej wielkości znajdujące się w otoczeniu jezior Olszanowskiego, Bielsko, Szczytno i Krępsko. Obszary te charakteryzują się dużą pojemnością cieplną i dobrą przewodnością cieplną podłoża. Na tych terenach dobowe

amplitudy temperatury powietrza w warstwie przyziemnej są znacznie mniejsze aniżeli na terenach sąsiednich.

Niekorzystne dla osadnictwa topoklimaty występują w dolinach rzek i innych obniżeniach terenu (inwersje termiczne, mgły, mrozowiska, gromadzenie się zanieczyszczeń, zalewanie den dolin w trakcie intensywnych roztopów lub ulew) oraz na północnych i północno-wschodnich zboczach dolin i wąwozów (mniejsze nasłonecznienie, niższe temperatury).

Gleby

Gleby gminy Rzeczenica charakteryzują się bardzo dużym zróżnicowaniem w rozmieszczeniu przestrzennym. Na obszarze gminy Rzeczenica występują kompleksy rolniczej przydatności gleb od 2. - pszennego bardzo dobrego do 9. - zbożowo-pastewnego słabego oraz kompleksy użytków zielonych 2z. średnie i 3z - słabe i bardzo słabe. Wśród gruntów ornych gminy przeważają gleby słabe kompleksów 6-7, stanowiące blisko 65 % gruntów ornych. Udział najlepszych kompleksów przydatności rolniczej gleb (kompleksy 2-3), a także udział gleb dobrych (4 kompleksu - żytniego bardzo dobrego) – jest mały. Gleby zakwalifikowane zostały do najniższych kompleksów przydatności dla rolnictwa m.in. żytniego słabego, żytniego najsłabszego. Gleby wzdłuż dolin rzecznych, na wilgotnych łąkach zakwalifikowano do kompleksu użytków zielonych średnich (gleby torfowe i murszowo-torfowe (T)) oraz użytków zielonych słabych i bardzo słabych (gleby mineralne i murszowe (M)). Gleby zaliczane do kompleksu żytniego dobrego tworzą pola uprawne w rejonie Rzeczenicy, Gockowa, Zalesia, Olszanowa, Garska, Gwieździna, Brzezia i Pieniężnicy (gleby brunatne wyługowane (Bw)). Kompleks 2 pszenny dobry charakteryzuje się występowaniem gorszych warunków glebowych (tj. okresowe niewielkie niedobory lub nadmiary wilgoci, obniżone pH, duża zwięzłość itp.) tylko w nieznacznym stopniu. Na zaliczanych do tego kompleksu glebach udają się wszystkie rośliny uprawne, lecz otrzymywanie wysokich plonów uzależnione jest w pewnym stopniu od poziomu agrotechniki i pogody. Natomiast gleby kompleksu 3 - pszennego wadliwego obejmują gleby, które nie są zdolne do magazynowania większych ilości wody i w pewnych okresach wykazują jej niedobór. Takie układy stosunków wodnych powodują bardzo duże wahania plonów roślin. W latach mokrych plony mogą być wysokie, w latach suchych zaś bardzo niskie. W skład kompleksu 4 - wchodzą najlepsze gleby wytworzone z piasków gliniastych mocnych i gliniastych. W wyniku zabiegów agrotechnicznych gleby te potrafią osiągać wysoki stopień kultury. Kompleks 5 - żytni dobry obejmuje gleby dość wrażliwe na suszę, przeważnie wyługowane i zakwaszone. Gleby te uważa się za typowo żytnio-ziemniaczane. Kompleks 6 - żytni słaby charakteryzuje się glebami nadmiernie przepuszczalnymi, mającymi słabą zdolność zatrzymywania wody, przez co dobór roślin uprawnych jest bardzo ograniczony, a plony zależą w dużym stopniu od ilości i rozkładu opadów, umożliwiający uprawy roślin charakterystycznych dla kompleksów pszennych. Kompleks 8 zbożowo-pastewny obejmuje ułamkową część powierzchni gruntów ornych (0,4 %) – są to gleby potencjalnie żyzne, ale wadliwe na skutek nadmiernego okresowego uwilgotnienia, plony są z reguły wyższe w latach suchych. Najmniejszy zaś potencjał agroekologiczny charakteryzuje kompleksy: 7 - żytni bardzo słaby i 9 – zbożowopastewny słaby. Gleby kompleksu 7 są piaszczyste, ubogie w składniki pokarmowe, trwale za suche. Są to gleby żytnio- ziemniaczane, dające niskie plony, a ekonomiczna opłacalność ich uprawy jest zerowa lub ujemna. W granicach gminy gleby kompleksu 7 zajmują blisko 40 % gruntów, przy znacznej dominacji gleb kompleksu 7. Grunty kompleksów 7-9 przeważnie są zalesiane. Kompleks 2z użytków zielonych średnich obejmuje łąki dwukośne o wydajności siana 2,5 – 3 t z ha. Kompleks 3z użytków zielonych słabych i bardzo słabych obejmuje użytki na glebach zbyt suchych lub zbyt wilgotnych. Jednokośne łąki dają plon około 1,5 t siana. Kompleksy dotyczące użytków zielonych zaliczone zostały do grupy o umiarkowanym potencjale agroekologicznym. Lepsze gleby (kompleksy 4 i 2z) występują na terenie gminy powszechnie, w dużym rozdrobnieniu, co jest odzwierciedleniem w/w mozaikowości. Występują zarówno w obniżeniach terenu (dolinach rzecznych, rynnach jeziornych, zagłębieniach wytopiskowych)

i w obrębie wysoczyzn morenowych, przy czym w obniżeniach znajdują się głównie użytki zielone średnie (2z).

Fauna i flora

Flora

Na terenie gminy zgodnie z opracowaniem pt. „Zlokalizowanie i charakterystyka złóż torfowych w Polsce spełniających kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem i uwzględnieniem wymogów związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska” (1996) znajdują się 63 torfowiska. Torfy te nie stanowią potencjalnej bazy zasobowej ze względu na kryteria ochronne. Występujące tu torfowiska niskie i przejściowe, będąc naturalnym magazynem wody, wpływają również na mikroklimat oraz są miejscem schronienia fauny.

Na trenie gminy wyróżnić można następujące typy siedlisk (mokradeł):  Torfowiska niskie, mułowiska, namuliska i podmokliska porośnięte przez wilgotne łąki m.in. pomiędzy Pieniężnicą, a Brzeziem, dolinie Klewiotki, Strugi Rzeczenickiej.  Torfowiska wysokie porośnięte lasami i zaroślami znajdujące się w Obszarze Specjalnej Ochrony Sporysz PLH220064.  Gytiowiska - siedlisko budowane przez gytję znajdujące się w Rezerwacie Przyrody Bocheńskie Bagno oraz w dolinie rzeki Białej poniżej Jeziora Bielsko.  Torfowisko przejściowe porośnięte przez wilgotne łąki na wschód od rezerwatu Przyrody Bocheńskie Bagno znajdujące się w Obszarze Specjalnej Ochrony Sporysz PLH220064.

Torfowiska (niskie, przejściowe i wysokie) zajmują powierzchnie od poniżej 1 ha do kilkudziesięciu hektarów. Najczęściej są to niewielkie, zatorfione obniżenia terenu. Odgrywają one bardzo ważną rolę w obiegu materii ze względu na swój akumulacyjny charakter materii. Torfowiska śródpolne są szczególnie silnie narażone na antropopresję, która występuje w bezpośrednim sąsiedztwie agrocenoz (nawożenie pól jako źródło eutrofizacji). Natomiast torfowiska niskie obejmują głównie tereny przybrzeżne jezior, najniżej położone fragmenty dolin rzecznych i inne zagłębienia. Występują na nich płaty roślinności szuwarowej (szuwary właściwe, turzycowe i trawiaste). Najbardziej powszechne są tu zespoły trzciny pospolitej, szuwary szerokopałkowe, szuwary wąsko pałkowe, szuwary skrzypowe, turzycy brzegowej, zaostrzonej i sztywnej. W postaci mszarów z dwoma warstwami roślinności – mchami (głównie torfowcami) i niewielkimi roślinami zielnymi występują najczęściej torfowiska przejściowe i wysokie. Występują na nich głównie zróżnicowane postaci zespołu turzycy siwej i mietlicy psiej.

Na podstawie Mapy Mokradeł Polski stwierdza się, iż na terenie gminy znajdują się następujące zbiorowiska roślinne porastające mokradła:  szuwary wodne i wodno-łąkowe,  szuwary wielkoturzycowe,  mchy torfowisk przejściowych,  zbiorowiska łąk wilgotnych,  młaki niskoturzycowe torfowisk niskich,  zbiorowiska łąk świeżych i muraw napiaskowych,  lasy i zarośla.

Łąki i pastwiska na terenie gminy reprezentowane są przez zbiorowiska roślinne łąk mokrych, wilgotnych i świeżych oraz nadrzecznych ziołorośli i łąk częściowo zabagnionych, z udziałem sitowia.

Zajmują one z reguły powierzchnie wzdłuż cieków i jezior lub lokalnych zagłębień na wierzchowinach wysoczyzn, wzdłuż brzegów oczek wodnych.

Zbiorowiska przystosowane do działań człowieka lub z gatunkami obcego pochodzenia wykształciły się na zrębach lub śródleśnych polach, glebach zasobnych w azot i inne składniki odżywcze. Na glebach tych rośnie trybuła leśna, pokrzywa zwyczajna, jeżyna popielica. Podwórkom i drogom polnym towarzyszą gatunki odporne na wydeptywanie np. rdestr ptasi, rumianek bezłodygowy, wiechlina roczna. Przy zabudowaniach obiektów gospodarczych rosną zespoły pokrzywy i ślazu zaniedbanego. Roślinność segetalna towarzysząca roślinom okopowym reprezentowana jest przez wilczomlecz obrotny, dymnicę pospolitą. W uprawach zbożowych przoduje wyka czteronasienna, a rzadziej maruna bezwonna. Zabudowie wiejskiej towarzyszą ogrody, sady i podwórka, z powodu ubogich gleb ze stosunkowo ubogą roślinnością. Są to zarówno typowe zbiorowiska ruderalne, z częstym w tej okolicy udziałem m.in. bylicy piołunu, jak też roślinnością ogrodową. W gminie dominują siedliska borowe, drzewostany mieszane z domieszką buka, dębów, brzozy, świerka, z licznymi podszytami, dzięki czemu znajduje tu warunki do bytowania wiele gatunków zwierząt łownych. Ochrona gatunkowa ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin i zwierząt, ich siedlisk oraz zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. W zakresie ochrony gatunkowej roślin aktualnie w Polsce obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 roku (Dz. U. z 20 stycznia 2012 r. Nr 14 poz. 81) w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

Fauna

Świat zwierzęcy obszaru gminy jest równie bogaty jak świat roślin. Fauna na terenie gminy Rzeczenica obejmuje liczne gatunki chronione, do czego przyczyniły się duże tereny naturalne i półnaturalne zajmujące dużą część gminy. Jezioro Krępsko i Szczytno wraz ze swoim otoczeniem stanowią ostoję fauny o randze regionalnej. Występują tu takie gatunki ptactwa, jak: dziwonia, łabędź niemy, bocian biały, dudek, błotniak stawowy, gęsiorek, bielik, kormoran, bocian czarny, siniak, żuraw, perkozek, głowienka, dzięcioł zielny. Wyspy na jeziorach są największymi lokalnymi miejscami gniazdowania gągoła i tracza nurogęsi. Występują tu m.in. rzadkie gatunki płazów i gadów (herpetofauna), podlegające ochronie gatunkowej, jak: żaba moczarowa, żaba wodna, ropucha szara, kumak nizinny, jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna traszka zwyczajna i traszka grzebieniasta. Ich występowanie stwierdzono w rejonie jezior Szczytno i Krępsko („Ocena zasobów ...”, 1996). Położenie kompleksu leśnego w otoczeniu łąk i pastwisk oraz duży udział drzewostanów powyżej 40 lat (63 %) stworzyły optymalne warunki bytowania dla zwierzyny. Istotne znaczenie gospodarcze mają trzy z nich: jeleń europejski (Cervus elaphus), sarna europejska (Capreolus capreolus) i dzik (Sus scrofa). Jej stany według inwentaryzacji na dzień 10.03.2013 r. przedstawiały się następująco: jeleń – około 300 szt., sarna – około 280 szt., dzik – około 150 szt. , zając szarak (Lepus europaeus) – 84 szt., kuropatwa (Perdix perdix) – 50 szt., dzikie gęsi (Anser) – 30 szt., gołąb grzywacz (Columba palumbus) – 40 szt., dzikie kaczki (Anas) – 200 szt., słonka (Scolopax rusticola) – 35 szt., lis (Vulpes vulpes) – 75 szt., jenot (Nyctereutes pro-cyonoides) – 32 szt., borsuk (Meles meles) – 19 szt., kuna (Martes) – 30 szt., tchórz (Mustela putorius) – 10 szt., piżmak (Ondatra zibethicus) – 15 szt., a ponadto wilk (Canis lupus) – 6 szt., z czego 3 osobniki osiadłe na terenie Nadleśnictwa i gminy Rzeczenica. Napotkać można również wydrę (Lutra) – 15 szt. i bobra (Castor) – 85 szt., którego ślady działalności widoczne są m.in. na rzece Białej nieopodal Międzyborza. Na terenie gminy prowadzony jest Ośrodek Hodowli Zwierzyny. Ośrodek realizuje cele polegające na prowadzeniu wzorcowego zagospodarowania łowisk, wdrażanie nowych osiągnięć

naukowych i praktycznych z zakresu łowiectwa, hodowla rodzimych gatunków zwierząt łownych oraz prowadzenie szkoleń z zakresu łowiectwa dla nadzorowanych Kół Łowieckich, jak i nadleśnictw.

Rysunek 4. Hodowla danieli w miejscowości Jeziernik.

Ichtiofauna rozpatrywanego obszaru jest sztucznie modyfikowana poprzez zarybienia prowadzone w ramach gospodarki rybackiej (Ziółkowski 1996), czego efektem jest skład gatunkowy rybostanu pozbawionego cech naturalności. W jeziorach najczęściej spotyka się takie gatunki jak: węgorz, szczupak, lin, okoń, leszcz, okoń, płoć i ukleja. Rzadziej: sieja, sielawa, karp, miętus i karaś. Również występujące tu jeziora przepływowe mają wpływ na skład gatunkowy ryb w rzekach, o czym świadczy dominacja płoci, okonia i szczupaka (gatunki nietypowe dla rzek). W rzekach występują także ukleja i leszcz, niewielki jest udział pstrągów potokowego i tęczowego (typowe dla rzek o charakterze górskim). Na Brdzie prowadzone są zarybienia pstrągiem potokowym.

Poza tym występują liczne gatunki ssaków i ptaków, niepodlegające corocznej inwentaryzacji, a zajmujące biotopy OHZ Czarne i wzbogacające te tereny o walory przyrodnicze. Ochrona gatunkowa ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin i zwierząt oraz ich siedlisk oraz zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

Rolnicza i leśna przestrzeń produkcyjna

Rolnictwo

Grunty rolne zajmują w gminie 7603 ha (18,58% powierzchni gminy) z czego grunty orne stanowią pond 67 % tej liczby (5106 ha), na drugi miejscu plasują się łąki i pastwiska zajmujące 2233 ha (29,38 %). Niski udział gruntów rolnych w gminie ma swoje odzwierciedlenie również w powierzchni zabudowanych terenów rolniczych, które stanowią zaledwie 1,96 % gruntów rolnych i 0,54 % obszaru całej gminy.

Tabela 3 Użytki rolne w gminie.

Powierzchnia Udział w powierzchni Udział w powierzchni Rodzaj użytkowania geodezyjna w ha użytków rolnych (%) ogólnej gminy (%)

Użytki rolne - grunty orne 5106 67,16 18,58 - sady 20 0,27 0,07 - łąki i pastwiska 2233 29,38 8,13 - grunty rolne 1,96 149 0,54 zabudowane - grunty pod rowami 95 1,23 0,35 RAZEM - Użytki rolne 7603 100 27,67

Gmina charakteryzuje się niskimi klasami bonitacyjnymi gruntów rolnych ma to odzwierciedlenie w dużym udziale terenów leśnych w gminie. Największy udział w strukturze bonitacyjnej gruntów stanowią grunty klasy V oraz w mniejszym stopniu IV i VI. Udział gruntów bonitacyjnych klasy III jest znikomy, natomiast całkowicie brak jest gruntów klasy I i II.

Należy zwrócić uwagę na wysoki procent terenów łąk i pastwisk w ogólnej powierzchni gruntów rolnych, co jest odzwierciedleniem wysokiego udziału gruntów niskiej V klasy bonitacyjnej. Tereny te charakteryzują się wadliwymi stosunkami wodnymi (zbyt suche lub zbyt wilgotne), na których uprawa jest bardzo utrudniona.

Tabela 4. Zestawienie procentowe klas bonitacyjnych gruntów w gminie. Klasa bonitacyjna gruntów ornych w ujęciu powierzchniowym [ha] Gmina Gleby gruntów ornych i sadów Grunty łąk i pastwisk I II III a III b IV a IV b V VI I II III IV V VI

Udział % 0 0 0,56 2,33 3,37 9,47 35,97 16,28 0 0 0,19 8,59 18,50 4,75

W oparciu o dane pozyskane z Powszechnego Spisu Rolnego przedstawiono poniżej analizę przemian zachodzących w rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy Rzeczenica.

Tabela 5. Gospodarstwa rolne według grup obszarowych użytków rolnych. Wielkość gospodarstw Liczba gospodarstw w 2002 r. Liczba gospodarstw w 2010 r. do 1 ha włącznie 102 170 1 ha – 5 ha 344 109 5 ha – 10 ha 46 52 10 ha – 15 ha 31 27 powyżej 15 ha 66 63

Jak wynika z danych uzyskanych podczas Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku, w gminie Rzeczenica funkcjonowało 421 gospodarstw rolnych. Przeważającą część ogółu stanowiły gospodarstwa o powierzchni do 1 ha włącznie – 170 gospodarstw. Niemniejszy udział w całkowitej liczbie miały gospodarstwa o powierzchni od 10 ha do 15 ha – 27 gospodarstw. Należy zauważyć, iż według danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r., w gminie Rzeczenica w roku 2002 znajdowało się 589 gospodarstw rolnych, z czego 102 gospodarstwa stanowiły gospodarstwa o powierzchni do 1 ha włącznie, zaś powyżej 15 ha było 66 gospodarstw rolnych. W 2002 r. przeważającą część ogółu stanowiły gospodarstwa o powierzchni 1 ha – 5 ha – 344 gospodarstwa.

Udział procentowy poszczególnych gospodarstw według klas wielkościowych przedstawiono na poniższym wykresie.

Rysunek 5 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych użytków rolnych.

Tabela 6. Powierzchnia gospodarstw według klas wielkościowych. Wielkość gospodarstw Powierzchnia gospodarstw w ha do 1 ha włącznie 96,25 1 ha – 5 ha 262,89 5 ha – 10 ha 451,38 10 ha – 15 ha 361,64 powyżej 15 ha 3252,80

Największą powierzchnię na terenie gminy zajmują gospodarstwa liczące powyżej 15 ha. Znajduje to odzwierciedlenie w ilości gospodarstw tej grupy, gdyż wynosiła ona 66 gospodarstw. Oznacza to, iż duża część gruntów rolnych jest w posiadaniu stosunkowo małej liczby osób. Najmniejszą powierzchnię zajmują gospodarstwa do 1 ha włącznie, a liczba gospodarstw w tej grupie wynosi 170 (stan na 2010 r.), co wskazuje na duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Łącznie gospodarstwa rolne zajmowały w gminie Rzeczenica w 2010 r. powierzchnię 4424,96 ha.

Tabela 7. Gospodarstwa domowe według struktury dochodów. Rodzaj dochodów Liczba gospodarstw 2002 r. Liczba gospodarstw 2010 r. z działalności rolniczej 58 334 z pracy najemnej 182 143 z emerytury i renty 206 89 z działalności pozarolniczej 30 231 z niezarobkowych źródeł 58 45 utrzymania

W wyniku analizy struktury dochodów gospodarstw rolnych stwierdzono, iż najwięcej gospodarstw utrzymywało się z działalności rolniczej – 39,67 %. Kolejne miejsca zajmują gospodarstwa utrzymujące się z działalności pozarolniczej – 27,43 % i gospodarstwa, dla których dochód stanowi praca najemna – 16,98 %. Najmniejszy odsetek stanowią gospodarstwa utrzymujące się z niezarobkowych źródeł utrzymania – 5,34 %.

Powyższe dane prowadzą do wniosku, iż zmiany w strukturze gospodarstw rolnych są niekorzystne. Wzrost liczby małych gospodarstw rolnych do 1 ha oznacza sukcesywny podział gruntów rolnych. Jednocześnie widoczny jest zdecydowany udział gospodarstw domowych utrzymujących się z działalności rolniczej oraz działalności pozarolniczej. Oznaczać to może, że duża część mieszkańców gminy utrzymuje się z działalności rolniczej prowadzonej w małych gospodarstwach rolnych z jednoczesnym prowadzeniem działalności pozarolniczej. Przyczyną tego stanu jest brak większych zakładów pracy w gminie. Z rozdrobnieniem terenów rolnych może mieć związek wzrost liczby wydanych decyzji o warunkach zabudowy w rejonach miejscowości Rzeczenica, Międzybórz, Brzezie i Pieniężnica, w których największy odsetek decyzji o warunkach zabudowy dotyczył budynków mieszkalnych.

Leśnictwo

Lasy objęte są ochroną na podstawie Ustawy z dn. 28.09.1991r. o lasach (tj. Dz. U. z 2014 r. poz. 1153 z późn. zm.) oraz Ustawy z dnia 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 1205 z późn. zm.). Gmina Rzeczenica położona jest w czterech nadleśnictwach: Szczecinek, Czarne Człuchowskie, Niedźwiady i Człuchowskim. Lasy i grunty gminy według aktualnej regionalizacji przyrodniczo- leśnej położone są w obrębie trzech krain :  Bałtyckiej - mezoregion Pojezierza Bytowskiego (fragment północno-zachodniej części gminy),  Wielkopolsko-Pomorskiej - mezoregion Borów Tucholskich (centralna część gminy pokryta głównie lasami),  Wielkopolsko-Pomorskiej - mezoregion Pojezierza Krajeńskiego (wschodnia część terenu gminy).

Lasy na terenie gminy zajmują powierzchnie 18614 ha (według ewidencji, stan na 31.12.2013 r.), grunty zadrzewione i zakrzewione 41 ha, co stanowi łącznie 18655 ha. Lasy stanowią ponad 68 % całej powierzchni gminy. Są to głównie lasy sosnowe na sandrach. Ich zwarte kompleksy zwane Borami Człuchowskimi ciągną się szerokim pasem od Szczecinka po Człuchów. Są one siedliskiem licznych gatunków zwierząt. Lasy liściaste pokrywające niegdyś wysoczyzny morenowe ustąpiły miejsca polom uprawnym. Omawiany obszar należy do zachodniopomorskiej krainy lasów mieszanych i sosnowych. Charakterystyczne dla niej są głównie lasy sosnowe z domieszką świerka, a także lasy liściaste, głównie bukowe, z bogatym niekiedy runem leśnym. Największe obszarowo kompleksy leśne porastają północno-zachodnie i południowo-wschodnie obszary gminy. Pełnią one na tym terenie głównie rolę lasów glebo- i wodochronnych, służą rekreacji, a także pozyskiwaniu drewna na cele produkcyjne. Są one siedliskiem licznych gatunków zwierząt. W celu ochrony cennych gatunków roślin oraz zwierząt utworzono na terenie obejmującym lasy liczne formy ochrony przyrody. Chronią one m.in. jedno z największych w Polsce stanowisk cisa w drzewostanie bukowo - sosnowym w wieku ok. 200 lat, ok. 170-letni drzewostan bukowy z domieszką dębów i sosny oraz torfowisko przejściowe otoczone borami. W przeważającej części położony jest on w Nadleśnictwie Czarne Człuchowskie. W gminie dominują siedliska borowe z podstawowym gatunkiem – sosną (Pinus sylvestris). W uboższych warunkach tworzy ona monokultury, a w żyźniejszych – drzewostany mieszane z domieszką buka

(Fagus sylvatica), dębów (Quercus sp.), brzozy (Betula sp.), świerka (Picea abies), z licznymi podszytami, dzięki czemu znajduje tu warunki do bytowania wiele gatunków zwierząt łownych. Istotne znaczenie gospodarcze mają trzy z nich: jeleń europejski (Cervus elaphus), sarna europejska (Capreolus capreolus) i dzik (Sus scrofa). Położenie kompleksu leśnego w otoczeniu łąk i pastwisk oraz duży udział drzewostanów powyżej 40 lat (63 %) stworzyły optymalne warunki bytowania dla zwierzyny. Na podstawie Mapy Mokradeł Polski stwierdza się, iż na ternie gminy znajdują się następujące zbiorniki roślinne porastające mokradła:  szuwary wodne i wodno-łąkowe,  szuwary wielkoturzycowe,  mchy torfowisk przejściowych,  zbiorowiska łąk wilgotnych,  młaki niskoturzycowe torfowisk niskich,  zbiorowiska łąk świeżych i muraw napiaskowych,  lasy i zarośla.

Lasy na terenie gminy w Zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe zajmują 18166 ha, grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa 100 ha, w posiadaniu gminy 80 ha, grunty osób fizycznych 3325 ha, kościołów i związków wyznaniowych 16 ha.

Wielkość i jakość zasobów wodnych

Zasoby wód powierzchniowych

Rzeki

Pod względem hydrograficznym obszar gminy Rzeczenica leży w obrębie zlewni dwóch rzek Brdy, należącej do dorzecza Wisły i Noteci będącej elementem dorzecza Odry. Oddziela je od siebie dział wodny I rzędu. W zlewni dorzecza Odry znajduje się przepływająca przez zachodnią część gminy rzeka Czernica, jej dopływ rzeka Biała oraz Struga Rzeczenicka.

o Rzeka Czernica jest jednym z sześciu lewych dopływów rzeki Gwdy. Rzeka o długości 53,415 km początek bierze w powiecie bytowskim niedaleko Miastka zbliżając się do północnego krańca województwa wielkopolskiego wpada do Gwdy kilkaset metrów poniżej wsi Lubnica. Przez niecały kilometr przed wpływem do Gwdy stanowi naturalną granicę między tymi województwami. Mniej więcej w połowie Czernicy uchodzi do niej jej prawobrzeżny dopływ rzeka Biała. Powierzchnia dorzecza Czernicy to 528 km2, a średni spadek 1,5 promila. o Rzeka Chechło jest dopływem Czernicy o długości 20,829 km. Ciek odwadnia tereny pól uprawnych z okolic miejscowości Pieniężnica i Brzezie. o Rzeka Gnilec jest dopływem Czernicy o długości 17,8 km na terenie gminy ciek otoczony jest lasami. o Rzeka Biała jest dopływem Czernicy o długości 34,636 km. Wypływa z jeziora Cieszęcino, następnie przepływa przez jeziora Łobez i Bielsko. Poniżej miejscowości Jeziernik do miejscowości Bielica stanowi północno – wschodnią granicę Nadleśnictwa Szczecinek. Rzeka Biała łączy się z rzeką Czernicą poniżej miejscowości Dzików. o Struga Rzeczenicka (dopływ z leśn. Bagnica) jest dopływem Czernicy wpływającej do niej poniżej Breńska o długości 10,273 km. Strugę zasilają tereny leśne oraz pastwiska i łąki, położone na wschód i północ od miejscowości Rzeczenica, m.in. Łąki Pierwsze i Łąki Drugie. Do strugi uchodzi dopływ z Gockowa o długości 7,6 km.

o Rzeka Przerębka (dopływ spod Międzyborza) jest dopływem Czernicy wpływającej do niej poniżej Strugi Rzeczenickiej. Posiada ona długość 3,128 km. Zasilają go tereny leśne oraz pastwisk i łąk położone na południe od miejscowości Międzybórz, przepływa nieopodal rezerwatu przyrody Cisy w Czarnem.

Ponadto do Czernicy na terenie gminy uchodzą liczne mniejsze cieki m.in. dopływ spod Lisiej Góry (2,8 km), dopływ z Błot Bocheńskich (4 km). W zlewni dorzecza Wisły znajduje się będąca północno-wschodnią granicą gminy rzeka Brda. Przepływa ona na tym odcinku przez jezioro Szczytno. Do jeziora uchodzi dopływ w Koprzywnicy posiadający powierzchnię 7,619 km., Słopica biorąca swój początek w miejscowości Rzeczenica o długości 5,2 km. Południowo-wschodnią część gminy odwadniają dwa dopływy. Dopływ w Rzeczenicy biorący swój początek w miejscowości Zbysławiec, a uchodzący do jeziora Orzechowo. Posiada on długość 7,3 km. Zlewnie dopływu stanowią głównie grunty użytkowane rolniczo. Dopływ z Olszanowa o długości 5,9 km uchodzący do jeziora Krępsko jego zlewnie stanowią głównie lasy oraz wilgotne łąki.

Jeziora

Nieodłącznym elementem Pojezierza Pomorskiego są liczne jeziora rynnowe, różnej wielkości i objętości retencjonowanej wody. Na terenie gminy znajdują się jeziora Orzechowo (18,5 ha), Olszanowskie Duże (58,5 ha), zaś w jej bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się jeziora Szczytno (565 ha), Krępsko (349 ha) oraz Bielsko (277,5 ha). Na terenie gminy znajdują się również jeziora bez nazwy m.in. jezioro znajdujące się w sąsiedztwie jeziora Bielsko na północy wschód od miejscowości Jeziernik o powierzchni 2,7 ha oraz na północny- zachód 1,8 ha oraz jezioro bez nazwy na północ od miejscowości Rzeczenica o powierzchni 1,24 ha.

Jezioro Orzechowo – przepływowe jezioro rynnowe o ogólnej powierzchni 18,5 ha. Wielkość zwierciadła wody oscyluje w granicach 19,6 ha. Jezioro posiada objętość 1556,9 tys. m3 oraz średnią głębokość 7,9 m. Na północnym wschodzie jezioro łączy się poprzez mały ciek wodny z Jeziorem Krępsko. Wzdłuż brzegów oraz wysp liczna strefa roślinności wynurzonej – trzciny.

Jezioro Olszanowskie Duże – leśne jezioro rynnowe. Jezioro jest położone w pobliżu rynny polodowcowej tzw. zespołu jezior Szczycieńskich. Jezioro składa się z dwóch basenów jeziornych o głębokości maksymalnej 12 i 20 metrów. Największa przezroczystość wody występuje w basenie głębszym od strony wschodniej. Jezioro to należy do legendarnych łowisk śródleśnych obfitujących w potężne okonie, szczupaki i liny. Akwen posiada mocno zarośnięte trzciną brzegi, w szczególności od strony południowej, trzciny sięgają do 80 m w stronę misy jeziornej.

Jezioro Szczytno – przepływowe jezioro rynnowe 645,2 ha (bez wysp), którego zachodni brzeg jest wschodnią granicą gminy. Akwen jeziora jest połączony Brdą i mniejszymi ciekami z jeziorami Końskim, Krępsko (przesmykiem lądowym przebiega trasa drogi krajowej nr 25) i Szczytno Małe stanowiąc zespół jezior Szczycieńskich. Głębokość maksymalna jeziora to 21,4 m. Powierzchnia zlewni całkowitej (bez pow. jeziora) wynosi 501,8 km2. Jezioro zaliczono do typu abiotycznego 3a (jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, stratyfikowane). Wsp. Schindlera dla jeziora wyniósł 9,8 m2/m3 (WIOŚ, 2012). Brzegi jeziora w dużej mierze są zalesione. Jezioro posiada dużą strefę roślin o pływających liściach: grążele, grzybienie. Często spotkać tu można łabędzie i kormorany. Nad brzegiem jeziora położona jest Rzewnica, dawna osada młyńska, od wielu lat ośrodek rekreacyjno – wypoczynkowy z polem biwakowym i strzeżoną plażą. Plaża z pomostem znajduje się również w Gwieździnie.

Jezioro Krępsko – jezioro rynnowe o głębokości średniej 5,9 m, zaś głębokości maksymalnej - 17,4 m. Linia brzegowa jeziora posiada długość 18500 m, jest zróżnicowana i silnie rozwinięta. Tworzy dwie wyraźnie zaznaczone duże zatoki rozdzielone półwyspem. Całkowita powierzchnia jeziora to 349 ha.

Jezioro Bielsko – duże jezioro rynnowe długości ok. 7 km, o powierzchni 277,5 ha, linia brzegowa stanowi 6895 m, średnia głębokość 6,2 m, a najgłębsze miejsce ok. 23 m. Przez jezioro przepływa rzeka Biała w swym początkowym biegu. Brzegi jeziora w dużej mierze są zalesione poza dwoma małymi miejscowościami gminnymi: Jeziernik i Trzmielewo, w którym od wielu lat funkcjonuje ośrodek obozów harcerskich.

Zasoby wód podziemnych

Jednolite Części Wód Podziemnych

Gmina Rzeczenica położona jest w V – pomorskim regionie hydrogeologicznym (według Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.). W jego obrębie wydzielono dwa podregiony – słupski i chojnicki. Na terenie gminy znajdują się (Jednolite Części Wód Podziemnych - JCWPd) JCWPd Nr 28 i JCWPd Nr 29. Granica między nimi biegnie południkowo wzdłuż linii Suszka–Gwieździn–Olszanowo.

Rysunek 6. Granica gminy na tle Jednolitych Części Wód Podziemnych, podział z 2013 r.

Zachodnia i centralna część gminy ponad 2/3 terenu zgodnie z podziałem na jednolite części wód z 2013 r. znajduje się w JCWPd Nr 28 - obejmuje ona całkowitą powierzchnię 4944 km2. Główny użytkowy poziom wodonośny występuje tutaj jedynie w międzymorenowych utworach czwartorzędowych na głębokościach 20–120 m. Miąższość warstwy wodonośnej osiąga zwykle 10–40 m. Zasilanie wód tego poziomu odbywa się poprzez bezpośrednią infiltrację opadów atmosferycznych i z wód powierzchniowych. Występują w nich wody porowe o zwierciadle napiętym. Studnie wiercone osiągają przeważnie wydajności 30–70 m3/h wody. Wschodnia część gminy zgodnie z podziałem na jednolite części wód z 2013 r. znajduje się w JCWPd Nr 29 i obejmuje ona całkowitą powierzchnię 1687,3 km2. Główne użytkowe poziomy wodonośne występują tutaj w utworach czwartorzędu i trzeciorzędu (Ozon- Gostkowska, 1985; Prussak, 2004). W obrębie osadów czwartorzędowych są to zwykle dwie warstwy wodonośne. W piaskach i żwirach sandrowych występuje nieciągła warstwa górna o swobodnym zwierciadle, natomiast w utworach międzymorenowych warstwa dolna. Miąższość warstwy wodonośnej ma zwykle 10–40 m, a przy połączonych seriach osiąga 50 m. Wody, zwykle o zwierciadle swobodnym, występują przeważnie na głębokości 5–20 m pod powierzchnią terenu. Potencjalna wydajność pojedynczych ujęć kształtuje się w granicach 10–70 m3/h, lokalnie może ona osiągać 120 m3/h. Poziom ten, podstawowy

dla zaopatrzenia ludności w wodę, ujmowany jest studniami wierconymi i kopanymi. Jakość wód poziomu czwartorzędowego jest na ogół dobra i bardzo dobra (klasa Ia i Ib). Wymagają one co najwyżej prostego uzdatniania. Poziom wodonośny trzeciorzędu związany jest z utworami miocenu. Charakteryzuje go występowanie dwóch warstw wodonośnych. Warstwa górna, o miąższości od kilku do 40 m, ma ograniczony zasięg do głębokości 40–60 m. Natomiast warstwa dolna występuje na głębokości 70–140 m pod powierzchnią terenu i jest na tym obszarze słabo rozpoznana. Szacuje się, że potencjalne wydajności otworów studziennych z tych warstw osiągnąć mogą 10 – 40 m3/h. Zagrożenie wód podziemnych zanieczyszczeniami jest niskie dla większości obszaru, gdyż pokrywa go miąższa warstwa izolacyjna. Sprawia to, że wody podziemne są zwykle dobrej jakości (klasy I i II).

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych

Przez południowo-zachodni skrawek gminy oraz zachodnią część przebiega granica Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Pierwszy z nich przebiegający przez południowo-zachodnią część gminy to czwartorzędowo-trzeciorzędowy zbiornik nr 126 – Szczecinek o zasobach szacunkowych 99 tys. m3/d (Kleczkowski (red), 1990). Zbiornik posiada dokumentację hydrogeologiczną określającą warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 126 Zbiornik Szczecinek z 2011 r. Przez północno-zachodnią część gminy przebiega granica Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Zbiornik Międzymorenowy Bobolice nr 120. Zbiornik posiada dokumentację hydrogeologiczną określającą warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych GZWP nr 120 Zbiornik Międzymorenowy Bobolice.

Rysunek 7. Lokalizacja GZWP na tle granic gminy Rzeczenica.

 GZWP nr 120 Zbiornik Międzymorenowy Bobolice (kolor zielony)  GZWP nr 126 Zbiornik Szczecinek (kolor pomarańczowy)

Ujęcia wód podziemnych

Na terenie gminy znajduje się osiem ujęć wód podziemnych ich parametry przedstawia poniższa tabela. Tabela 8. Wykaz ujęć wód na terenie gminy Rzeczenica. Wydajność ujęcia L.p. Ujęcie wody Ilość studni [szt] [Q śr/d – m3/d] 1 SUW Olszanowo 1 73,40 2 SUW Gwieździn 2 112,44 3 Hydrofornia Rzeczenica 2 316,20 4 Hydrofornia Międzybórz 1 48,00 5 Hydrofornia Gockowo 1 18,90 6 SUW Brzezie 1 105,93 7 SUW Pieniężnica 2 72,00 SUW Zalesie 8 1 105,0 Źródło: Zakład Gospodarki Komunalnej w Rzeczenicy Sp. z o.o.(2015 r.).

Wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego

W granicach gminy wiejskiej Rzeczenica znajdują się następujące tereny (lub ich fragmenty) objęte ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity z Dz. U. 2013 poz. 627 z późniejszymi zmianami):

 Rezerwaty przyrody:  Cisy w Czarnem,  Bocheńskie Błoto,  Międzybórz,

 Obszary Chronionego Krajobrazu:  Obszar Chronionego Krajobrazu Na Południowy Wschód od Jeziora Bielsko,  Obszar Chronionego Krajobrazu „Okolice Jezior Kępsko i Szczytno”,

 Obszar Natura 2000:  Obszar Specjalnej Ochrony Sporysz PLH220064,

 Pomniki przyrody.

Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody Cisy w Czarnem został utworzony w 1957 r. na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 14 lutego 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (MP Nr 18 poz. 141). Według aktu powołania zajmuje on powierzchnię 25,2 ha. Celem ochrony

rezerwatu jest jedno z największych w Polsce stanowisk cisa w drzewostanie bukowo - sosnowym w wieku ok. 200 lat. Ostatnio zaobserwowano regres głównego przedmiotu ochrony.

Rezerwat przyrody Bocheńskie Błoto został utworzony w 1962 r. na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego M.P.1962.68.31. Posiada powierzchnię 15,86 ha. Przedmiotem ochrony jest torfowisko przejściowe, otoczone borami. Ostoja lęgowa żurawia i innych ptaków wodno-błotnych. Rezerwat posiada plan ochrony ustanowiony Rozporządzeniem Nr 6/2007 Wojewody Pomorskiego z dnia 21 lutego 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Bocheńskie Błoto”.

Plan ochrony zawiera ustalenia, które należy uwzględnić w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Zgodnie z § 7 wskazanego wyżej rozporządzenia Wprowadza się następujące ustalenia do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych: 1) zachować w otoczeniu 200 m od granic rezerwatu dotychczasowy sposób użytkowania gruntów; 2) nie wykonywać w zlewni rezerwatu żadnych prac, które mogłyby prowadzić do zmiany stosunków wodnych w rezerwacie; 3) nie prowadzić przez obszar rezerwatu liniowych elementów infrastruktury, takich jak drogi, rurociągi, linie telefoniczne i energetyczne.

Rezerwat przyrody Międzybórz został utworzony w 1961 r. na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego (M.P.1961.91.388). Według aktu powołania zajmuje on powierzchnię 1,63 ha. Celem ochrony rezerwatu jest fragment ok. 170-letniego drzewostanu bukowego z domieszką dębów i sosny.

Na terenie rezerwatów przyrody obowiązują zakazy wskazane w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.). Lista zakazów obejmuje 27 punktów i dotyczą one wszystkich rezerwatów, niezależnie kiedy powstały i jaki jest ich cel ochrony.

Obszary Chronionego Krajobrazu

Obszar Chronionego Krajobrazu na Południowy Wschód od Jeziora Bielsko powołany został w 1981 roku uchwałą nr X/42/81 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku (Dz. Urz. Woj. Słupskiego z 1981 Nr 9, poz. 23, z 1994 Nr 31, poz. 184, z 1998 Nr 19, poz. 82).

Obszar Chronionego Krajobrazu na Południowy Wschód od Jeziora Bielsko położony jest w północno – zachodniej części gminy Rzeczenica i zajmuje powierzchnię 388 ha z 34 % lesistością. Dominującymi gatunkami drzew jest sosna, brzoza i jarząb pospolity zwany jarzębiną. Rzeźba krajobrazu na całym obszarze jest silnie zróżnicowana i wykazuje duże deniwelacje terenu (wzniesienia, obniżenia, doliny), wznosi się na wysokości 150-160 m n.p.m. Obejmuje rynnę jeziora Bielsko wraz z terenami przyległymi. Obszar ten łączy się bezpośrednio z obszarem „Żydowo – Biały Bór”, którego stanowi dopełnienie.

Obszar Chronionego Krajobrazu Okolice Jezior Krępsko i Szczytno to obszar położony we wschodniej części gminy. Powołany w 1981 roku uchwałą Nr X/42/81 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku z dn. 18.12.81 r., Nr 9, poz. 23) na terenie powiatu człuchowskiego zajmuje powierzchnię 11,578 ha. Został utworzony w celu zachowania walorów środowiska geograficzno – przyrodniczego.

Natura 2000

Obszarem mającym znaczenie dla Wspólnoty za: decyzją Komisji Europejskiej z dnia 07 listopada 2013 r., zatwierdzającą siódmy zaktualizowany wykaz terenów mających znaczenie dla Wspólnoty, składających się na kontynentalny region biogeograficzny (Dz. Urz. UE z 21.12.2013, L 350/287) oraz SDF – aktualizacja na październik 2013 r., na terenie gminy Rzeczenica znajduje się Obszar Specjalnej Ochrony Sporysz PLH220064 o powierzchni 481,08 ha. Przedmiotem ochrony obszaru są torfowiska wysokie zdegradowane zdolne do regeneracji, torfowiska przejściowe i trzęsawiska, kwaśne buczyny, bory i lasy bagienne.

Gatunki objęte art. 4 dyrektywy 2009I147IWE i gatunki wymienione w załączniku II do dyrektywy 92I43IEWG znajdujące się we wskazanym obszarze to: żuraw (Grus Grus), wilk szary (Canis lupus), bóbr europejski (Castor fiber), traszka grzebieniasta (Triturus cristatus). Obszar Specjalnej Ochrony Sporysz znajduje się na zachodnim skraju Borów Tucholskich, rozciągających się na olbrzymich polach sandrowych usypanych na przedpolu moren czołowych stadium pomorskiego w pobliżu miejscowości Sporysz. Charakterystyczne dla obszaru są liczne obniżenia terenu w dawnych wytopiskach polodowcowych wypełnione w chwili obecnej pokładami torfu. Charakterystyczną cechą obszaru jest bardzo niskie zaludnienie oraz duża odległość od aglomeracji miejskich. Obszar ten był jedną z ostatnich na Pomorzu ostoi głuszca – ślady bytowania pojedynczych osobników widywano do 2000 roku, podczas gdy za datę wyginięcia gatunku na Pomorzu podaje się lata dziewięćdziesiąte XX w.1 W granicach obszaru występują dwa bardzo ciekawe torfowiska: przejściowe (7140) o bardzo dobrze zachowanym złożu torfowym bez jakichkolwiek śladów eksploatacji położone w zagłębieniu terenowym na miejscu zarośniętego jeziora oraz zdegradowane torfowisko wysokie, zdolne do regeneracji (7120), poprzecinane licznymi regenerującymi potorfiami oraz głębokimi, częściowo zarastającymi rowami odwadniającymi. Obydwa obiekty dobrze zachowane, z typową florą i fauną. Pozostałą część obszaru porastają liczne świeże bory sosnowe poprzecinane mozaiką kontynentalnych borów bagiennych w licznych zagłębieniach. W części zachodniej obszaru występuje kompleks typowych kwaśnych buczyn (9110-1) porastających brzegi rzeki Czernicy. Płat boru bagiennego w oddziale 86 jest jednym z najlepiej zachowanych fragmentów tego siedliska w całej ostoi. Na obszarze stwierdzono znaczną ilość rzadkich gatunków roślin i bezkręgowców, stopień zachowania istniejących torfowisk, części borów bagiennych, buczyn oraz dobrze uwodnione regenerujące potorfia na torfowisku wysokim nadają dużą rangę ostoi.

Pomniki przyrody

Na terenie gminy za pomniki przyrody uznano dwa głazy narzutowe, cis pospolity o formie krzaczastej oraz dąb szypułkowy.

Tabela 9. Pomniki przyrody na terenie gminy Rzeczenica. AKTY PRAWNE USTANAWIAJĄCE Lp. FORMA GATUNEK LOKALIZACJA POMNIKI Pomnik przyrody Głaz narzutowy Orzeczenie nr 41/227 Prezydium WRN w Grodzisko, L. Gockowo, o. 294 1. nieożywionej o obwodzie 14 m Koszalinie z dnia 20.10.1971 r. przy drodze do Rzeczenicy Olszanowo, działka nr 387 - Pomnik przyrody Głaz narzutowy Orzeczenie nr 49/235 Prezydium WRN w własność 2. nieożywionej o obwodzie 21 m Koszalinie z dnia 20.10.1971 r. Gminy Rzeczenica.

1 Ulotka, Gospodarka łowiecka w Nadleśnictwie Czarne Człuchowskie.

Ndl. Czarne Człuchowskie, Pomnik przyrody cis pospolity (forma Orzeczenie nr 50/235 Prezydium WRN w 3. L. Międzybórz ożywionej krzewiasta) Koszalinie z dnia 20.10.1971 r od. 138h Pomnik przyrody dąb szypułkowy Uchwała Rady Gminy nr X/72/99 z dnia Międzybórz droga powiatowa 4. ożywionej obwód 5,48 31.08.1999 r. przy bloku

Ekologiczny System Obszarów Chronionych

Zasady gospodarowania w ESOCH powinny być podporządkowane funkcjom, dla których system został stworzony, a więc funkcjom ekologicznym i ochrony środowiska. Na terenie gminy obszary te wyznaczone są wzdłuż większych cieków wodnych, płatów zieleni oraz lasów.

Realizacja wyżej przytoczonych funkcji wymaga wyłączenia z systemu: o lokalizacji wszelkich inwestycji mogących naruszyć równowagę ekologiczną systemu, a w szczególności lokalizację przemysłu, ferm przemysłowego tuczu trzody chlewnej, magazynów, składów i baz oraz arterii komunikacyjnych i linii wysokiego napięcia (z wyjątkiem niezbędnych przejść przez system po jak najtańszej trasie); o składowania odpadów komunalnych, przemysłowych i energetycznych oraz lokalizacji wylewisk gnojowicy i nieczystości; o tworzenia nasypów ziemnych sytuowanych poprzecznie do przebiegu dolin rzecznych; o lokalizowania agresywnych i monolitycznych form zabudowy kubaturowej; o dostosowania zakresu zagospodarowania rekreacyjnego do chłonności rekreacyjnej środowiska; o ograniczenia eksploatacji zasobów wód podziemnych; o ekologizowania produkcji rolnej; o przekwalifikowania większej części lasów produkcyjnych na lasy ochronne oraz właściwego gospodarowania zasobami dla potrzeb nowej funkcji.

Korytarze ekologicznie

RANGI MIEDZYNARODOWEJ

W nawiązaniu do utworzonego w 1995 roku systemu ochrony europejskiego dziedzictwa przyrodniczego, utworzono w Polsce Krajową Sieć Ekologiczną (ECONET-Polska) (Liro, 1998). Znaczna część terenu gminy znajduje się w zasięgu międzynarodowego obszaru węzłowego Pojezierza Kaszubskiego (9M).

RANGI KRAJOWEJ

Przez teren gminy przebiega korytarz ekologiczny Bory Tucholskie Południowy. Jest to korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym sieci EKONET-PL, łączący obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym (Bory Tucholskie) z korytarzem ekologicznym o znaczeniu międzynarodowym (doliny Wisły i Noteci). W koncepcji Krajowej sieci korytarzy ekologicznych dużych ssaków według W. Jędrzejewskiego, przez teren gminy przebiega korytarz ekologiczny Północny oraz korytarze główne o znaczeniu międzynarodowym. Zgodnie z Planem zagospodarowania przestrzennego województwa Pomorskiego w Koncepcji systemu powiązań ekologicznych teren gminy częściowo został wskazany jako część płatu ekologicznego lasów szczecinecko-koszalińskich.

STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Rys historyczny

W latach 955 – 960 całe Pomorze Gdańskie wraz z ziemiami gminy Rzeczenica weszły w skład państwa Piastów. W XIV wieku dopiero zostały lokowane pierwsze miejscowości, gdy omawiane ziemie znalazły się pod panowaniem Krzyżackim. Powstanie pierwszych wsi datuje się na rok 1376. W tym czasie komtur człuchowski Henryk von Grobitz lokował na tzw. surowym korzeniu dzisiejsze wsie Gwieździn i Rzeczenica. Na uwagę zasługuje także fakt, że wcześniejsze od przytoczonych lokacji na terenach dzisiejszej Gminy Rzeczenica było utworzenie w 1376 r. we wsi Gotzkow (dzisiejsze Gockowo) dóbr rycerskich. Nadany przez wielkiego mistrza Winrycha V. Kniprode majątek obejmował w 1367 roku 30 włók ziemi. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej i w wyniku I pokoju toruńskiego tereny gminy (podobnie jak całe Pomorze) znalazły się ponownie w granicach Państwa Polskiego. Pod koniec XVI wieku powstawały kolejne miejscowości. Przełom wieku XVI i XVII był w rzeczpospolitej szlacheckiej okresem najbardziej dynamicznego rozwoju. Lustracja z 1624 r. mówi, że rozwój ten był również udziałem miejscowości, znajdujących się na terenie dzisiejszej Gminy Rzeczenica. Druga połowa XVII w. i pierwsza połowa XVIII w. to okres wielu wojen oraz wiążących się z nimi przemarszów wojsk, grabieży i pogłębiających się zniszczeń, które w efekcie doprowadziły do znacznego wyludnienia osad. Był to czas przedłużającego się regresu gospodarczego, który nie ominął także ziem gminy Rzeczenica. Ze względu na kolejne, toczące się na tych terenach wojny, zwłaszcza wojnę północną, pomimo podejmowanych prób, odbudowa zniszczeń wojennych i ponowne osiągnięcie stopnia rozwoju gospodarczego z pierwszej połowy XVII wieku okazało się bardzo trudne. W 1772 roku, opisywane ziemie, decyzją państw zaborczych, zostały przyznane państwu pruskiemu. Koniec wieku XVIII i wiek XIX przyniosły ze sobą duże zmiany. W latach 1772 i 1775 przedstawiciele rodzimej szlachty zostali zmuszeni do złożenia deklaracji wiernopoddańskich wobec króla pruskiego. W 1807 r. zniesione zostało poddaństwo osobiste, a w 1811 r. wprowadzono ustawę uwłaszczeniową, co spowodowało znaczne zmiany w strukturze własności ziemi i charakterze własności rolnej. Wiek XIX to także duży przyrost liczby mieszkańców. Dane z 1885 roku stanowią, iż w samej Rzeczenicy zamieszkiwało aż 1871 osób. Wiązało się to jednak ze wzrostem przewagi ludności niemieckiej nad ludnością polską. Według danych z 1900 r. na terenach wiejskich powiatu człuchowskiego zamieszkiwało zaledwie 18 % Polaków. Z okresu panowania pruskiego pochodzi większość najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy. W XIX wieku wzniesiono bowiem kościoły w Brzeziu (1812 r.), Pieniężnicy (1814 – 1817 r.), Rzeczenicy (1876 r.) oraz w Międzyborzu (1897 r). Z pierwszej połowy XIX stulecia pochodzi także pałac w zespole dworsko-folwarcznym w Gockowie. Przełom wieku XIX i XX to również okres budowy nowych budynków szkolnych w wielu miejscowościach na terenie gminy. Jednak bardzo często szkoły te są o wiele starsze – w Pieniężnicy szkoła istniała już przed pierwszym rozbiorem, a w Rzeczenicy od 1690 roku. Do dzisiejszych czasów przetrwały budynki szkoły w: Gwieździnie (1872 r.), Rzeczenicy (1897 r.), Międzyborzu (1907 r.), Olszanowie (1914 r.) i Pieniężnicy (1914 r.). W trakcie II wojny światowej na tereny gminy została wysłana grupa przymusowych robotników. W tym okresie w Rzeczenicy pracowało 50 Polaków oraz 50 Francuzów. W Gwieździnie w trakcie wojny swoją siedzibę miał batalion SA (Sturmbann III/22), który był częścią 22 pułku. Ziemie Gminy Rzeczenica zostały wyzwolone w lutym 1945 r. i powróciły do Polski zaraz po II wojnie światowej. Obecne granice gminy zostały ustalone w 1972 r., na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie Nr XXIII/77/72.

Breńsk Miejscowość ta jest również siedzibą sołectwa o tej samej nazwie. Breńsk założony został w 1615 r. kiedy żona wojewody Michała Konarskiego nadała dzisiejszemu Breńsku 36 mórg ziemi wraz z dawnymi urządzeniami młyńskimi Szymonowi Krzanowi. Osady Łuszczyn i Przyrzecze powstały w XVII w., zaś w XVIII w. założony został Dzików. Najstarszymi miejscowościami na terenie sołectwa jest Zalesie i Gockowo założone w 1367 r. W 1528 r. przez króla Zygmunta Augusta został odnowiony przywilej lokacyjny wsi Gockowo. Właścicielami majątku były rodziny Prądzyńskich, Trzebiatowskich i Wedelstadów. W Gockowie znajduje się zabytkowe założenie dworsko-parkowe z 1 połowy XIX wieku.

Brzezie Wieś istniejąca już od czasów krzyżackich jako osada. Brzezie lokowane w 1590 roku przez starostę czarnieńskiego, a w 1599 r. dokument lokacyjny został zatwierdzony przez króla Zygmunta II Wazę. Wieś ta liczyła 20 włók obszaru i była własnością szlachecką. Natomiast już w 1664 r. wieś ta była już królewszczyzną posiadającą 58 włók, kowala, dwóch karczmarzy i dwóch sołtysów. „Wojny szwedzkie” przyczyniły się do dużych zniszczeń wsi, doprowadzając do znalezienia się wsi w zależności od szlachty w Grabowie. W 1812 r. wybudowano znajdujący się w Brzeziu kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca, który jest najstarszym zabytkiem na terenie sołectwa. Część wyposażenia tego kościoła: rokokowa ambona z figurami apostołów oraz rokokowa chrzcielnica pochodzą ze świątyni, która wcześniej spłonęła w pożarze wsi. Pod koniec XIX w. miejscowość ta liczyła już 307 budynków i 1161 mieszkańców, w tym 942 katolików i 219 ewangelików. Natomiast w 1910 r. Brzezie było gminą wiejską zamieszkiwaną przez 1175 osób, wśród których znajdował się zaledwie jeden Polak. Z rąk niemieckich wieś została wyzwolona 26 lutego 1945 roku przez 3 Korpus Pancerny Gwardii Panfiłowa. Na terenie sołectwa znajduje się unikatowa XIX wieczna zabudowa drewniana, drewniano – szachulcowa i szachulcowo – murowana (duże nagromadzenie budynków).

Gwieździn Wieś (Vurstenaow - Gwieździn) jest jedną z najstarszych miejscowości na terenie gminy Rzeczenica, a dokument lokacyjny został wydany w 1376 r. i opiewał na 71 włók ziemi. Wieś ta została założona w tym samym czasie co siedziba władz gminnych – Rzeczenica. Założona przez Krzyżaków wieś w 1466 roku weszła w skład państwa polskiego. Pierwsza polska lustracja (1565 r.) podaje, że we wsi było już tylko 51 włók ziemi. W 1754 r. zbudowano kościół p. w. św. Marcina BP, o którym tradycja głosi, iż został on ufundowany przez starostę człuchowskiego Michała Kazimierza Radziwiła. Świątynia została przebudowana w 1826 roku (postawiono nową wieżę, co wydłużyło kościół o 30 stóp). Kościół do dziś posiada bardzo bogaty wystrój, jednak część rzeźb barokowych pochodzących z tej świątyni stanowi dziś ekspozycję muzeum w Człuchowie. Gwieździn zapisał się w historii ziemi człuchowskiej jako baza jezuitów z Chojnic w czasie kontrreformacji. W 1881 r. we wsi znajdowało się 220 budynków, z czego 88 mieszkalnych, a zamieszkiwało tu 780 osób, w tym 580 katolików. W latach 30-tych XX wieku w Gwieździnie mieszkały 802 osoby. W miejscowości Gwieździn znajdują się XIX – wieczne zabudowania o konstrukcji ryglowej i sumikowo – łątkowej.

Międzybórz Pierwsze wzmianki o tej wsi pochodzą dopiero z 1664 r. mówiące, iż była to osada smolna. Dzisiejsza wieś założona w 1750 r. przez kilku chłopów, którzy wydzierżawili ziemię starosty czernieńskiego, jako osada leśna Międzybórz. Od tego czasu, aż do połowy XIX wieku mieszkańcy osady zajmowali się sprzedażą smoły drzewnej i węgla drzewnego. Drewniany kościół zbudowany w 1818 r. był zapewne od początku zborem ewangelickim, gdyż w XIX wieku we wsi było aż dziesięciokrotnie więcej ewangelików niż katolików. Obecny kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św. został wyświęcony 7 października 1946 roku. Ta neogotycka świątynia została zbudowana w 1897 roku i dziś jest najstarszym zabytkiem na terenie sołectwa.

Olszanowo Z 1376 r. pochodzi dokument lokacyjny wsi Olszanowo, mówiący o nadaniu Hermanowi v. dem Walde 9 włók w miejscowości “Elsenow”. Przez wieki zmieniali się dziedzice osady, a byli nimi: J. Zadow, rodzina Bornów, Bynin – Kurnatowski, Ignacy Wiesiołowski oraz rodzina Kiełpińskich. Dane z 1789 roku świadczą o tym, że we wsi znajdował się folwark, młyn, kościół ewangelicki oraz 22 zagrody. W 1881 roku Olszanowo liczyło 198 mieszkańców, zaś w 1910 roku liczyło 128 osób. W Olszanowie znajduje się najstarszy zabytek na terenie całej gminy Rzeczenica, którym jest kościół pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu. Świątynia ta budowana w “pruski mur” pochodzi prawdopodobnie z początku XVII wieku i jest zarazem jednym z najstarszych zabytków architektury sakralnej na terenie ziemi człuchowskiej. Na uwagę zasługuje także wyposażenie kościoła, w skład którego wchodzi prawdopodobnie XII wieczna ambona, rokokowy ołtarz oraz ufundowany w 1771 r. przez Ewalda de Manteuffela – Kiełpińskiego dzwon kościelny.

Pieniężnica Starosta człuchowski Lataski wydał w 1590 r. dokument lokacyjny dla wsi Pieniężnica, a otrzymało go 2 osadników Szymon Jelonek oraz Kasper Ruski. Król Zygmunt August odnowił dokument lokacyjny dla tej wsi w 1724 r. Historia miejscowości Pieniężnica splatała się z dziejami położonego w sąsiedztwie wsi Grabowa. Historia tych miejscowości jest powiązana ze sobą za sprawą rodu Grabowskich herbu Zbiswicz, których siedzibą było Grabowo. Dziedzic Grabowa v. Joeden- Koniecpolski wiódł spór z Pieniężnicą, na którym wieś bardzo ucierpiała. Po wojnach szwedzkich w zależność wobec Grabowa wpadło także Brzezie. Dokument lustracyjny z 1624 roku mówi o tym, że wieś osadzona była na 60 włókach ziemi. W 1653 roku we wsi był już drewniany kościół. Dzisiejszy Kościół p.w. św. Marcina jest budowany w “pruski mur” i posiada wieżę z dwuspadowym hełmem krytym gontem,a został zbudowany w latach 1814 – 1817. Wraz z XVIII- wiecznym wyposażeniem pochodzącym z wcześniejszego kościoła, świątynia stanowi jeden z ciekawszych zabytków architektury sakralnej na terenie gminy Rzeczenica. W 1863 roku we wsi było 213 budynków w tym 87 mieszkalnych. Miejscowość posiadała 715 mieszkańców. Zabytkowy jest tu również dwurzędowy układ przestrzenny miejscowości – Pieniężnica składa się z dwóch równoległych ulic przedzielonych rzeką Czernicą.

Rzeczenica Miejscowość ta jest siedzibą władz gminnych. Dokument lokacyjny wydany 25 marca 1376 r. przez komtura człuchowskiego Henryka von Grobitza nadający “wiernemu sołtysowi” Mikołajowi Stegir i kilku innym kmieciom 84 włóki ziemi we wsi Mergenov. Pierwotna nazwa wsi zmieniała się wielokrotnie. Za czasów krzyżackich dzisiejszą Rzeczenicę określano mianem Stegers. Nazwa ta funkcjonowała w czasie zaborów, republiki Weimarskiej oraz hitlerowskich Niemiec. W granicach państwa krzyżackiego Rzeczenica znajdowała się do 1466 roku. W wyniku pierwszego pokoju toruńskiego wieś weszła w skład Rzeczpospolitej Szlacheckiej i stała się królewszczyzną. Okres największego rozwoju wsi przypada na przełom XVI i XVII w., a kończy się w drugiej połowie wieku XVII. Niezliczone wojny i związane z nimi przemarsze wojsk, kontrybucje i grabieże doprowadziły do wyludnienia Rzeczenicy. W 1664 r. we wsi, oprócz trzech sołtysów, mieszkało zaledwie trzech gburów oraz siedmiu półgburów (chłopów nieposiadających pełnego, dwułanowego gospodarstwa.) W 1772 r. wieś została wcielona w granice Prus. Pod koniec XIX wieku następuje okres bardzo pomyślny dla Rzeczenicy. Na przełomie XIX i XX wieku nastąpił okres dynamicznego rozwoju gospodarczego wsi. W tym okresie powstało dużo nowych zabudowań mieszkalnych, budynek hotelu, piekarnia oraz tartak. W 1885 roku wieś (ówczesna nazwa to “Stegers”) liczyła 1871 mieszkańców i posiadała 214 budynków mieszkalnych. Na początku XX wieku we wsi znajdowały się dwa kościoły: katolicki (zbudowany w 1876 r.) oraz ewangelicki (zbudowany w 1901 r.). W trakcie drugiej wojny światowej na przymusowych robotach było w Rzeczenicy 50 Polaków i 50 Francuzów. Do Polski wieś powróciła w 1945 r. (z rąk niemieckich została wyzwolona 26 lutego 1945 roku przez wojska 19 armii i 3 Korpusu Pancernego Panfiłowa).

Obecnie Rzeczenica jest lokalnym ośrodkiem usług i handlu. Na uwagę we wsi zasługuje przede wszystkim kościół p.w. św. Mikołaja i Najświętszego Serca Pana Jezusa, który został zbudowany w latach 1873 – 1876. Niestety nie istnieje już postawiony w 1900 roku kościół ewangelicki, a jedyną pozostałością po nim jest budynek plebani, w którym mieści się dziś przedszkole. Znajdują się tu pozostałości drewnianej i szachulcowej zabudowy z XIX wieku.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych i ruchomych

Wykaz obiektów uznanych za zabytki można znaleźć w rejestrze zabytków. Wpis do rejestru zabytków jest jedną z form ochrony zabytków w Polsce. Rejestr zabytków dla obiektów z terenu danego województwa prowadzi właściwy Wojewódzki Konserwator Zabytków. Wpis do rejestru jest działaniem administracyjnym prowadzonym przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na wniosek strony – właściciela obiektu lub z urzędu – bez wniosku strony ani też zadeklarowanej jego zgody. Przed dokonaniem wpisu prowadzone jest postępowanie przygotowawcze polegające na gromadzeniu informacji i materiałów dokumentacyjnych, które potwierdzają wartość danego obiektu, m.in. w wyniku oględzin obiektu. Postępowanie to zakończone jest wydaniem przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków decyzji, która – o ile strony nie wnoszą sprzeciwu czy uwag – nabiera mocy prawnej i zabytek otrzymuje numer rejestru zgodny z kolejnym zapisem w księdze rejestru zabytków.

Wykaz obiektów wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na terenie gminy Rzeczenica przedstawia tabela poniżej.

Tabela 10. Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych.

Lp. Miejscowość Obiekt Data decyzji Nr rejestru

1. Brzezie kościół parafialny p.w. Św. Wawrzyńca Męczennika wraz z otoczeniem 26.10.1954 r. A-49

2. Gockowo zespół pałacowo-parkowy (pałac, park) 01.07.1987 r. A-1176

3. Gwieździn kościół parafialny p.w. Św. Marcina Biskupa z Tours wraz z otoczeniem 21.02.1959 r. A-99

4. Olszanowo kościół filialny p.w. Św. Franciszka wraz z otoczeniem 05.04.1960 r. A-175

5. Pieniężnica kościół filialny p.w. Św. Marcina wraz z otoczeniem 05.04.1960 r. A-176 kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa i Św. Mikołaja 6. Rzeczenica 11.07.1997 r. A-1637 wraz z otoczeniem Źródło: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku (stan na 26.08.2015 r.)

Obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków

W poniższej tabeli wskazano obiekty wpisane do ewidencji zabytków.

Tabela 11. Wykaz zabytków figurujących w gminnej ewidencji zabytków jako inne obiekty nieruchome wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków. l.p. Miejscowość Ulica NR Obiekt 1. Breńsk 2 budynek mieszkalny

2. Breńsk 2 stodoła

3. Breńsk 4 budynek mieszkalny

4. Breńsk 5 dawna szkoła

5. Breńsk 6 budynek mieszkalny

6. Breńsk 8 budynek mieszkalny

7. Breńsk 10 budynek mieszkalny

8. Breńsk 12 budynek mieszkalny

9. Breńsk 13 budynek mieszkalny

10. Breńsk 16 budynek mieszkalny

11. Breńsk 17 budynek mieszkalny

12. Breńsk zabytkowy cmentarz

13. Brzezie zabytkowy cmentarz

14. Brzezie Koszalińska 26 budynek mieszkalny 15. Brzezie Koszalińska 37 budynek mieszkalny 16. Brzezie Koszalińska 38 budynek mieszkalny 17. Brzezie Koszalińska 52 budynek mieszkalny 18. Brzezie Koszalińska 53 budynek mieszkalny 19. Brzezie Koszalińska 57 budynek mieszkalny 20. Brzezie Koszalińska 59 budynek mieszkalny Wojska 21. Brzezie 6 stodoła Polskiego Wojska 22. Brzezie 10 budynek mieszkalny Polskiego Wojska 23. Brzezie 13 budynek mieszkalny Polskiego Wojska 24. Brzezie 17 budynek mieszkalny Polskiego Wojska 25. Brzezie 21 budynek mieszkalny Polskiego Wojska 26. Brzezie 31 budynek mieszkalny Polskiego Wojska 27. Brzezie 33 budynek mieszkalny Polskiego 28. Garsk zabytkowy cmentarz

29. Gockowo zabytkowy cmentarz I

30. Gockowo zabytkowy cmentarz II

chlewnia w zespole 31. Gockowo folwarcznym 32. Gockowo budynek gospodarczy

33. Gockowo kurnik z gołębnikiem

Gockowo 1 budynek mieszkalny

34. Gockowo 2 budynek mieszkalny

35. Gockowo 5 budynek mieszkalny

36. Grodzisko zabytkowy cmentarz

37. Gwieździn zabytkowy cmentarz

38. Gwieździn 8 budynek mieszkalny

39. Gwieździn 12 budynek mieszkalny

40. Gwieździn 15 budynek mieszkalny

41. Gwieździn 17 budynek mieszkalny

43. Gwieździn 17 budynek gospodarczy

44. Gwieździn 17 budynek inwentarski

45. Gwieździn 24 dawna plebania

46. Gwieździn 25 budynek mieszkalny

47. Gwieździn 29 budynek mieszkalny

48. Gwieździn 31 budynek mieszkalny

49. Gwieździn 32 budynek mieszkalny

50. Gwieździn 34 budynek mieszkalny ob.

plebania 51. Gwieździn 39 budynek mieszkalny

52. Gwieździn 42 budynek mieszkalny

53. Gwieździn 43 budynek mieszkalny

54. Gwieździn 44 budynek mieszkalny

55. Gwieździn 46 budynek mieszkalny

56. Gwieździn 47 budynek mieszkalny

57. Gwieździn 50 budynek mieszkalny

58. Gwieździn 53 budynek mieszkalny

59. Gwieździn 60 budynek inwentarski

60. Jeziernik zabytkowy cmentarz

61. Knieja leśniczówka

62. Łuszczyn 1 budynek mieszkalny

63. Łuszczyn 2 budynek mieszkalny

64. Łuszczyn 6 budynek mieszkalny

kościół p.w. 65. Międzybórz Podwyższenia Krzyża 66. Międzybórz 17 budynek mieszkalny

67. Międzybórz 18 budynek mieszkalny

68. Międzybórz 88 budynek mieszkalny

69. Międzybórz 9 budynek mieszkalny

70. Międzybórz 23 budynek mieszkalny

71. Międzybórz 24 budynek mieszkalny

72. Międzybórz 27 budynek mieszkalny

73. Międzybórz 28 budynek inwentarski

74. Międzybórz 29 budynek mieszkalny

75. Międzybórz 39 budynek mieszkalny

76. Międzybórz 42 budynek mieszkalny

77. Międzybórz 43 budynek mieszkalny

78. Międzybórz 45 budynek mieszkalny

79. Międzybórz 62 stodoła

80. Międzybórz 64 budynek mieszkalny

81. Międzybórz 64 budynek inwentarski

82. Międzybórz 73 budynek mieszkalny

83. Międzybórz 83 budynek mieszkalny

84. Międzybórz 85 budynek mieszkalny

85. Międzybórz 86 budynek mieszkalny

86. Międzybórz zabytkowy cmentarz I

87. Międzybórz zabytkowy cmentarz II

88. Międzybórz zabytkowy cmentarz III

89. Olszanowo park

90. Olszanowo zabytkowy cmentarz

91. Olszanowo szkoła

92. Pakotulsko zabytkowy cmentarz I

93. Pakotulsko zabytkowy cmentarz II

94. Pieniężnica zabytkowy cmentarz I

95. Pieniężnica zabytkowy cmentarz II

96. Pieniężnica szkoła

97. Pieniężnica 3 budynek mieszkalny

98. Pieniężnica 7 budynek mieszkalny

99. Pieniężnica 10 budynek mieszkalny

100. Pieniężnica 12 budynek mieszkalny

101. Pieniężnica 23 budynek mieszkalny

102. Pieniężnica 24a budynek mieszkalny

103. Pieniężnica 40 budynek mieszkalny

104. Pieniężnica 44 budynek mieszkalny

105. Pieniężnica 46 budynek mieszkalny

106. Pieniężnica 47 budynek mieszkalny

107. Pieniężnica 50 budynek mieszkalny

108. Pieniężnica 5154 budynek mieszkalny

109. Pieniężnica 57 budynek mieszkalny

110. Pieniężnica 58 budynek mieszkalny

111. Pieniężnica 59 budynek mieszkalny

112. Pieniężnica 60 budynek mieszkalny

113. Pieniężnica leśniczówka

114. Przeręba zabytkowy cmentarz

115. Przyrzecze zabytkowy cmentarz

116. Rzeczenica zabytkowy cmentarz I

117. Rzeczenica zabytkowy cmentarz II

118. Rzeczenica plebania

119. Rzeczenica Białobórska 1 budynek mieszkalny 120. Rzeczenica Białobórska 5 budynek mieszkalny 121. Rzeczenica Czarna 3 budynek mieszkalny 122. Rzeczenica Czarna 6 budynek mieszkalny 123. Rzeczenica Czarna 7 budynek mieszkalny 124. Rzeczenica Czarna 8 budynek mieszkalny 125. Rzeczenica Czarna 14 budynek mieszkalny 126. Rzeczenica Czarna tertak

127. Rzeczenica Człuchowska 20 budynek mieszkalny 128. Rzeczenica Człuchowska 22 budynek mieszkalny 129. Rzeczenica Człuchowska 26 budynek mieszkalny 130. Rzeczenica Człuchowska 42 budynek mieszkalny 131. Rzeczenica Człuchowska 54 budynek mieszkalny 132. Rzeczenica Człuchowska 56 budynek mieszkalny 133. Rzeczenica Leśna 3 budynek mieszkalny 134. Rzeczenica Leśna 12 budynek mieszkalny 135. Rzeczenica Leśna 18 budynek mieszkalny 136. Rzeczenica Lipowa 1 budynek mieszkalny 137. Rzeczenica Lipowa 6 budynek mieszkalny 138. Rzeczenica Lipowa 12 budynek mieszkalny 139. Rzeczenica Lipowa 18 budynek mieszkalny 140. Rzeczenica Lipowa 22 budynek mieszkalny 141. Rzeczenica Lipowa 26 budynek mieszkalny 142. Rzeczenica Lipowa 30 budynek mieszkalny 143. Rzeczenica Piaskowa 1 budynek mieszkalny 144. Rzeczenica Piaskowa 12 budynek mieszkalny 145. Rzeczenica Piaskowa 18 budynek mieszkalny 146. Rzeczenica Przechlewska 6 szkoła 147. Rzeczenica Przechlewska 13 budynek mieszkalny

148. Rzeczenica Przechlewska 15 plebania 149. Rzeczenica Przechlewska 17 budynek mieszkalny 150. Rzeczenica Przechlewska 21 budynek mieszkalny 151. Rzeczenica Przechlewska 23 budynek mieszkalny 152. Rzeczenica Przechlewska 27 budynek mieszkalny 153. Rzeczenica Przechlewska 31 budynek mieszkalny 154. Rzeczenica Przechlewska 33 budynek mieszkalny 155 Rzeczenica Przechlewska 41 budynek mieszkalny 156. Rzeczenica Przechlewska nadleśnictwo

157. Rzeczenica Wybudowanie 2 budynek mieszkalny 158. Rzeczenica Wybudowanie 2 stodoła 159. Sporysz 1 budynek mieszkalny

160. Trzemielewo zabytkowy cmentarz I

161. Trzemielewo zabytkowy cmentarz II

162. Zalesin park

Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku (dane wg. stanu na 07.08. 2015r.)

Nieruchome zabytki archeologiczne

Nieruchome zabytki archeologiczne to ślady materialnej działalności ludzkiej z przeszłości. Terminem tym określa się zwarty, oddzielony od innych podobnych, wycinek przestrzeni, w obrębie którego występują źródła archeologiczne wraz z otaczającym je kontekstem. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz nieruchomych zabytków archeologicznych gminy Rzeczenica.

Tabela 12. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków na terenie gminy Rzeczenica. Nr stan. Nr stan. AZP Funkcja – chronologia – kultura Lp. Miejscowość Nr rejestru Decyzja wpis do rej. zabytków w miejsc. WKZ archeologiczna Grodzisko wczesnośredniowieczne i WKZ w Koszalinie nr KLIV 1. Pieniężnica 1 22-28/1 A-a-16/39/K późnośredniowieczne Oa/57/66 z dn. 11.03.1966r. 24-30/82, Grodzisko wczesnośredniowieczne, WKZ w Koszalinie nr KLIV 2. Gwieździn 1, 2 A-a-12/35/K 24-30/83 Osada wczesnośredniowieczna Oa/53/66 z dn. 4.03.1966r. Olszanowo Grodzisko wczesnośredniowieczne i WKZ w Koszalinie nr KLIV- 3. 3 25-30/25 A-a-14/37/K (daw. Krępsk) średniowieczne Oa/55/66 z dn. 11.03.1966r. WKZ w Koszalinie nr KLIV- 4. Grodzisko 1 25-30/1 Osada wczesnośredniowieczna A-a-11/34/K Oa/52/66 z dn. 4.03.1966r. Źródło: WUOZ w Gdańsku, postanowienie z dnia 11.08.2015 r. znak ZND-III.5150.61.2015.ED

Tabela 13. Nieruchome zabytki pełnej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej na terenie gminy Rzeczenica. Nr stan. Funkcja – chronologia – kultura Nr Lp. WKZ AZP archeologiczna rejestru Grodzisko wczesnośredniowieczne i 1. 22-28/1 A-a-16 późnośredniowieczne 2. 24 -30/82 Grodzisko wczesnośredniowieczne A-a-12 3. 24-30/83 Osada wczesnośredniowieczna A-a-12 4. 25-30/25 Grodzisko wczesnośredniowieczne A-a-14 5. 25-30/1 Osada wczesnośredniowieczna A-a-11 Źródło: materiały urzędu gminy w Rzeczenicy „Program opieki nad zabytkami Gminy Rzeczenica na lata 2009- 2012”.

Tabela 14. Nieruchome zabytki planowane do objęcia pełną ochroną archeologiczno- konserwatorską na terenie gminy Rzeczenica. Nr stan. WKZ Funkcja – chronologia – kultura Lp. AZP archeologiczna 1. 24-30/79 Cmentarzysko kultury pomorskiej 2. 24-30/80 Osada wczesnośredniowieczna 3. 24-30/81 Osada wczesnośredniowieczna 4. 24-30/84 Osada wczesnośredniowieczna 5. Osada łużycko-pomorska i 24-30/86 wczesnośredniowieczna 6. 24-30/87 Osada wczesnośredniowieczna 7. Osada łużycko-pomorska, wielbarska, 25-30/33 wczesnośredniowieczna 8. Osada łużycko-pomorska, wielbarska, 25-30/133 wczesnośredniowieczna 9. 25-30/26 Cmentarzysko kultury pomorskiej 10. 25-30/24 Cmentarzysko Źródło: materiały urzędu gminy w Rzeczenicy „Program opieki nad zabytkami Gminy Rzeczenica na lata 2009- 2012”.

Tabela 15. Nieruchome zabytki częściowej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej na terenie gminy Rzeczenica. Nr stanowiska Lp. na obszarze Funkcja – chronologia – kultura archeologiczna (AZP) 1. 22-28/16 Osada neolityczna 2. 22-28/18 Osada kultury amfor kulistych, wc16zesnośredniowieczna 3. 22-28/14 Cmentarzysko kultury pomorskiej 4. 23-28/2 Huta szkła 5. 24-29/1 Osada schyłkowy neolit/ wczesny brąz 6. 24-30/8 Osada kultury pomorskiej Osada łużycko-pomorska, wielbarska, 7. 24-30/9 wczesnośredniowieczna 8. 24-30/12 Osada wczesnośredniowieczna 9. 24-30/10 Osada łużycko-pomorska 10. 24-30/11 Osada wczesnośredniowieczna 11. 24-30/21 Osada łużycko-pomorska 12. 24-30/24 Osada łużycko-pomorska 13. 24-30/25 Osada łużycko-pomorska 14. 24-30/26 Osada łużycko-pomorska 15. 24-30/27 Osada łużycko-pomorska 16. 24-30/28 Osada łużycko-pomorska 17. 24-30/29 Osada łużycko-pomorska Osada łużycko-pomorska, wielbarska, 18. 24-30/30 wczesnośredniowieczna, Osada łużycko-pomorska, wielbarska, 19. 24-30/31 wczesnośredniowieczna Osada łużycko-pomorska, wielbarska, 20. 24-30/32 wczesnośredniowieczna 21. 24-30/33 Osada wczesnośredniowieczna 22. 24-30/34 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 23. 24-30/35 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 24. 24-30/26 Osada łużycko-pomorska 25 24-30/37 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 26. 24-30/38 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 27. 24-30/39 Osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 28. 24-30/40 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 29. 24-30/41 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna

30. 24-30/42 Osada kultury pucharów lejkowatych Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna, 31. 24-30/85 późnośredniowieczna 32. 25-30/37 Osada wczesnośredniowieczna 33. 25-30/35 Osada kultury amfor kulistych, wielbarskiej 34. 25-30/34 Osada wczesnośredniowieczna 35. 25-30/32 Skarb monet i osada wczesnośredniowieczna 36. 25-30/27 Osada wczesnośredniowieczna 37. 25-30/23 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 38. 25-30/22 Pradzieje 39. 25-30/28 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 40. 25-30/29 Osada wczesnośredniowieczna 41. 25-30/30 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 42. 25-30/21 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna Źródło: materiały urzędu gminy w Rzeczenicy „Program opieki nad zabytkami Gminy Rzeczenica na lata 2009- 2012”.

Tabela 16. Nieruchome zabytki ograniczonej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej na terenie gminy Rzeczenica. Nr stan. WKZ Lp. Funkcja – chronologia – kultura archeologiczna AZP 1. 22-28/23 Osada kultury wielbarskiej 2. 22-28/15 Osada łużycko-pomorska, 3. 22-28/5 Osada oksywsko-wielbarska 4. 22-28/4 Osada łużycko-pomorska 5. 22-28/3 Osada kultury pucharów lejkowatych, łużycko-pomorska 6. 22-28/2 Osada łużycko-pomorska 7. 22-28/11 Osada kultury pucharów lejkowatych 8. 22-28/10 Osada wczesnośredniowieczna 9. 22-28/9 Osada wczesnośredniowieczna Osada kultury pucharów lejkowatych, łużycko-pomorska, 10. 22-28/7 wielbarska 11. 22-28/21 Pradzieje 12. 23-28/3 Osada późnośredniowieczna 13. 23-28/1 Osada późnośredniowieczna 14. 24-29/3 Pradzieje 15. 24-29/4 Osada schyłkowy neolit / wczesny brąz, wczesnośredniowieczna 16. 24-29/5 Pradzieje 17. 24-29/6 Osada łużycko-pomorska 18. 24-29/7 Osada łużycko-pomorska 19. 24-29/8 Osada łużycko-pomorska 20. 24-29/9 Pradzieje, osada wczesnośredniowieczna 21. 24-29/10 Osada łużycko-pomorska 22. 24-29/11 Pradzieje, osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 23. 24-29/12 Osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 24. 24-29/13 Osada późnośredniowieczna 25 24-29/14 Osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 26. 24-29/15 Osada łużycko-pomorska, późnośredniowieczna 27. 24-29/16 Osada wielbarska 28. 24-30/53 Osada łużycko-pomorska 29. 24-30/1 Osada łużycko-pomorska, wielbarska, wczesnośredniowieczna 30. 24-30/2 Osada łużycko-pomorska, wielbarska 31. 24-30/3 Osada wczesnośredniowieczna 32. 24-30/4 Osada wczesnośredniowieczna 33. 24-30/5 Osada wczesnośredniowieczna 34. 24-30/6 Osada wczesnośredniowieczna 35. 24-30/7 Osada późnośredniowieczna 36. 24-30/13 Osada wielbarska, późnośredniowieczna 37. 24-30/14 Osada wielbarska, wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 38. 24-30/15 Osada wielbarska, wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 39. 24-30/16 Osada wczesnośredniowieczna

40. 24-30/17 Osada wczesnośredniowieczna 41. 24-30/18 Osada łużycko – pomorska 42. 24-30/19 Osada wczesnośredniowieczna 43. 24-30/20 Osada wielbarska, wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 44. 24-30/22 Osada wielbarska 45. 24-30/23 Osada wczesnośredniowieczna 46. 24-30/43 Osada kultury pucharów lejkowatych 47. 24-30/44 Osada wczesnośredniowieczna 48. 24-30/45 Osada łużycko-pomorska, późnośredniowieczna 49. 24-30/47 Osada wczesnośredniowieczna 50. 24-30/48 Osada późnośredniowieczna 51. 24-30/49 Osada późnośredniowieczna 52. 24-30/50 Osada łużycko-pomorska 53. 24-30/51 Osada późnośredniowieczna 54. 24-30/52 Osada łużycko-pomorska 55. 24-30/54 Osada wczesnośredniowieczna 56. 24-30/56 Osada wczesnośredniowieczna 57. 24-30/57 Osada wczesnośredniowieczna 58. 24-30/59 Osada wczesnośredniowieczna 59. 24-30/61 Osada wczesnośredniowieczna 60. 24-30/62 Osada wczesnośredniowieczna 61. 24-30/63 Osada wczesnośredniowieczna 62. 24-30/64 Osada kultury amfor kulistych 63. 24-30/65 Osada łużycko-pomorska 64. 24-30/68 Osada kultury pucharów lejkowatych, późnośredniowieczna 65. 24-30/69 Osada późnośredniowieczna 66. 24-30/71 Osada łużycko-pomorska 67. 24-30/72 Osada łużycko-pomorska ,późnośredniowieczna 68. 24-30/75 Osada łużycko-pomorska 69. 24-30/76 Osada późnośredniowieczna 70. 24-30/77 Osada kultury pucharów lejkowatych 71. 24-3078 Osada późnośredniowieczna 72. 24-30/46 Osada późnośredniowieczna 73. 25-30/31 Osada łużycko – pomorska 74. 25-30/20 Osada łużycko – pomorska 75. 25-30/19 Osada wczesnośredniowieczna 76. 25-30/18 Osada łużycko – pomorska 77. 25-30/17 Osada kultury pucharów lejkowatych 78. 25-30/36 Osada kultury pucharów lejkowatych 79. 25-30/3 Osada wczesnośredniowieczna 80. 25-30/4 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 81. 25-30/5 Osada łużycko – pomorska 82. 25-30/6 Osada łużycko – pomorska 83. 25-30/8 Osada późnośredniowieczna 84. 25-30/9 Osada łużycko – pomorska 85. 25-30/10 Osada łużycko-pomorska, wczesnośredniowieczna 86. 25-30/11 Osada późnośredniowieczna 87. 25-30/13 Osada późnośredniowieczna 88. 25-30/14 Osada wczesnośredniowieczna 89. 25-30/16 Osada późnośredniowieczna 90. 25-29/36 Osada łużycko-pomorska 91. 25-29/35 Osada późnośredniowieczna 92. 25-29/34 Osada łużycko-pomorska 93. 25-29/32 Osada łużycko-pomorska 94. 25-29/31 Osada wczesnośredniowieczna 95. 25-29/28 Osada wczesnośredniowieczna 96. 25-29/24 Osada wczesnośredniowieczna 97. 25-29/21 Osada wczesnośredniowieczna 98. 25-29/20 Osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 99. 25-29/17 Osada wczesnośredniowieczna 100. 25-29/16 Osada wczesnośredniowieczna 101. 25-29/15 Osada wczesnośredniowieczna

102. 25-29/14 Osada łużycko- pomorska 103. 25-29/9 Osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna 104. 25-29/4 Osada pradziejowa, późnośredniowieczna 105. 25-29/1 Osada wczesnośredniowieczna Źródło: materiały urzędu gminy w Rzeczenicy „Program opieki nad zabytkami Gminy Rzeczenica na lata 2009- 2012”.

Obiekty sakralne

Tabela 17. Obiekty wpisane do rejestru zabytków (zabytki ruchome). Budynek w którym się znajduje Lp. Miejscowość Obiekt Nr rejestru chroniony obiekt Kościół Parafialny Rzymskokatolicki - ołtarz główny z obrazem „Zawierzenie Sercu 1. Rzeczenica p.w. Najświętszego Serca Pana Pana Jezusa” i rzeźbami: św. Małgorzata i B-358 Jezusa św. Paweł Kościół Parafialny Rzymskokatolicki - ołtarz główny, ambona, chrzcielnica, rzeźba 2. Brzezie 82/B p.w. św. Wawrzyńca „Krucyfiks”, misa chrzcielna, dzwon - ołtarz z obrazami: „św. Marcin”, „św. Trójca”, - obraz „Chrystus Miłosierny” Kościół Filialny Rzymskokatolicki pw. - ambona, 3. Pieniężnica B/334/1-5 św. Marcina - feretron z obrazami” „Matka Boska z dzieciątkiem”, „św. Wawrzyniec”, - dzwon - ołtarz główny z obrazem „św. Marcin”, - rzeźby ewangelistów: „św. Marek”, ”św. Jan”, „św. Łukasz”, „Matka Boska”, - chrzcielnica, prospekt organowy, - rzeźba „Chrystus Zmartwychwstały”, - rzeźba „Chrystus na krzyżu”, Kościół Parafialny Rzymskokatolicki 4. Gwieździn - rzeźba „Krucyfiks”, B/355/1-16 p.w. św. Marcina Biskupa - rzeźba „Krucyfiks procesyjny”, - pacyfikał, - obrazy na emporze organowej, - monstrancja, - kielich, łódka na kadzidło, - dzwon, zamek i klamka drzwi zakrystii. 5. Olszanowo Kościół p.w. Św. Franciszka - ambona, dzwon. B-356/1-2 Źródło: materiały urzędu gminy w Rzeczenicy „Program opieki nad zabytkami Gminy Rzeczenica na lata 2009- 2012”.

Cmentarze

Na terenie gminy Rzeczenica znajdują się liczne zabytkowe cmentarze. Cmentarze zinwentaryzowano na terenie wsi: Olszanowo, Gwieździn, Międzybórz, Rzeczenica, Brzezie, Pieniężnica. Na terenie gminy zinwentaryzowano również przykościelny cmentarz w Olszanowie, cmentarz ewangelicki w Olszanowie oraz cmentarz przykościelny i parafialny w Gwieździnie.

Cmentarze komunalne znajdują się w miejscowościach Brzezie, Pieniężnica, Międzybórz, Rzeczenica, Gwieździn, Olszanowo.

WARUNKI I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA

Potencjał demograficzny

Główne wskaźniki demograficzne

W poniższej tabeli przedstawiono główne wskaźniki demograficzne. Dane dotyczą okresu 2002 – 2013. Na ich podstawie zaobserwowano, że gęstość zaludnienia przez analizowany okres oscylowała na poziomie 13 - 14 osób na km2. Nie przekłada się to jednak na przyrost naturalny. Na przestrzeni lat 2002 – 2013 przyrost naturalny przyjmował różne wartości. I tak, w 2011 roku osiągnął najmniejszą wartość i był na poziomie - 2,1. Najkorzystniejszy pod tym względem był 2013 rok, kiedy przyrost naturalny osiągnął wartość 6,8. W analizowanych latach liczba urodzeń żywych w większości przewyższała liczbę zgonów. Wskaźnik dotyczący liczby par zawierających małżeństwa na 1000 ludności przyjmował różne wartości. Najwyższą wartość osiągnął w 2002 roku – 7,0, zaś najniższą w 2005 roku – 4,2.

Tabela 18. Zestawienie głównych wskaźników demograficznych dla gminy Rzeczenica. Rok jed. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ludność na 1 km2 osoba 14 14 14 14 14 13 13 13 14 14 13 14 (gęstość zaludnienia) kobiety na osoba 105 105 106 106 106 107 107 106 103 104 104 103 100 mężczyzn małżeństwa na 1000 para 7,0 5,0 4,7 4,2 6,5 6,3 5,0 5,3 6,7 5,1 5,9 5,7 ludności urodzenia żywe na 1000 osoba 10,7 13,9 9,6 8,1 10,7 11,8 12,1 14,5 11,8 9,4 11,3 13,8 ludności zgony na osoba 8,59 9,43 8,84 7,35 8,64 9,43 11,29 11,59 12,60 11,54 9,98 7,02 1000 ludności przyrost naturalny na osoba 2,1 4,5 0,8 0,8 2,1 2,4 0,8 2,9 -0,8 -2,1 1,3 6,8 1000 ludności Źródło: Opracowano na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.XII.2002 – 31.XII.2013r.

Liczba ludności

Jak wynika z zestawionych informacji, pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego, w 2013 roku teren gminy zamieszkiwało 3712 osób, z czego 1825 reprezentowało płeć męską. Na przestrzeni analizowanych lat widoczny jest naprzemienny wzrost i spadek liczby ludności. Największy spadek liczby ludności nastąpił w roku 2007, zaś największy wzrost odnotowano w roku 2010 – o 39 osób. Niezmiennie przez cały badany okres, występuje przewaga kobiet w strukturze demograficznej.

Tabela 19. Liczba ludności gminy Rzeczenica w latach 2002 – 2013. Rok 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ogółem 3727 3748 3735 3715 3747 3708 3681 3698 3724 3728 3690 3712 mężczyźni 1818 1831 1810 1806 1820 1790 1776 1793 1831 1828 1805 1825 kobiety 1909 1917 1925 1909 1927 1918 1905 1905 1893 1900 1885 1887

Źródło: Opracowano na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.XII.2002 – 31.XII.2013 r. Liczba ludności gminy Rzeczenica w latach 2003 – 2005, 2006 – 2008 oraz 2011 – 2013 malała. Największy spadek liczby ludności nastąpił w roku 2008. Natomiast największy wzrost liczby odnotowano w 2011 roku (3728 osób), jednak nie osiągnął on poziomu z 2003 roku (3748 osób).

Rysunek 8. Piramida wieku gminy Rzeczenica w 2013 r.

Struktura piramidy wieku dla gminy Rzeczenica ma strukturę regresywną. Zwężona u dołu sugeruje niski przyrost naturalny prowadzący do starzenia się społeczeństwa. Widoczna jest przewaga liczby kobiet w wieku do 24 lat nad liczbą mężczyzn w tym samym wieku. Odwrotna sytuacja widoczna jest w liczbie mężczyzn w wieku 34-64 lat. Zdecydowana różnica widoczna jest również w liczbie kobiet powyżej 70 lat, co jest dowodem dłuższego okresu życia kobiet.

Przyrost naturalny i ruch migracyjny

Rysunek 9. Podstawowe dane przyrostu naturalnego i salda migracji w latach 2002 - 2013.

Rysunek 10. Stosunek salda migracji i przyrostu naturalnego.

Negatywnie z punktu widzenia rozwoju gminy przedstawia się ruch migracyjny oraz wskaźnik przyrostu naturalnego społeczeństwa w gminie. W badanym okresie przyrost naturalny w większości lat jest dodatni jednakże zdecydowanie mniejszy od salda migracji. Stosunek salda migracji i przyrostu naturalnego w latach 2002 – 2013 w większości przyjmuje wartości ujemne co powoduje ciągły spadek liczby ludności gminy.

Struktura wieku i płci

Analiza struktury wiekowej ludności gminy Rzeczenica w aspekcie ekonomicznych grup wieku wykazuje, że przeważająca część ludności gminy jest w wieku produkcyjnym, co należy uznać jako zjawisko korzystne z punktu widzenia możliwości rozwoju działalności gospodarczej na terenie gminy. Będzie to również powodować utrzymywanie presji na rynku pracy, objawiającą się we wzroście konkurencyjności oraz podwyższaniu kwalifikacji pracowników.

Źródło: Opracowano na podst. Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.XII.2002 – 31.XII.2013 r.

Stopa bezrobocia

Stopa bezrobocia jest stosunkiem liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby cywilnej ludności aktywnej zawodowo. Stopa bezrobocia w gminie jest niższa od średniej dla powiatu człuchowskiego średnio o 10 punktów procentowych. Widoczne są ciągłe wahania stopy bezrobocia na przestrzeni lat jednakże w ogólnym spojrzeniu widoczny jest spadek liczny bezrobotnych. Wahania stopy bezrobocia w gminie są odwzorowaniem zmian dla całego powiatu do roku 2011. W latach 2011 – 2013 widoczny jest spadek liczby bezrobotnych w gminie Rzeczenica natomiast w powiecie człuchowskim odnotowany jest niewielki wzrost.

Rysunek 11. Stopa bezrobocia Powiatu Człuchowskiego i Gminy Rzeczenica w latach 2004 - 2013 wyrażana w %.

Źródło: Opracowano na podst. Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.XII.2002 – 31.XII.2013 r.

Gospodarka mieszkaniowa

Zasoby mieszkaniowe, przedstawione w tabeli poniżej, w gminie Rzeczenica systematycznie się zwiększały. W latach 2002 – 2012 przybywało przeciętnie 3 mieszkania w skali roku. Największy wzrost wystąpił w roku 2009, kiedy oddano do użytku 8 mieszkań. Niestety w ciągu analizowanego okresu nastąpił również spadek liczby mieszkań – w 2010 roku liczba ta zmalała o 36 mieszkania. Na jedno mieszkanie w latach 2002 – 2012 przypadały średnio około 3 osoby, natomiast powierzchnia użytkowa na 1 osobę wynosiła w roku 2012 – 23,55 m2. W sytuacji spadku liczby ludności oraz wzrostu liczby dostępnych mieszkań, powierzchnia użytkowa przypadająca na jednego mieszkańca wzrasta.

Tabela 20. Zasoby mieszkaniowe w gminie Rzeczenica w latach 2002 – 2013. Powierzchnia Powierzchnia Ludność Liczba osób na Mieszkania Izby użytkowa na ROK użytkowa mieszkań ogółem 1 mieszkanie 1 osobę mieszk. izba m2 osoba osoba m2 2002 1090 4373 84775 3727 3,42 22,75 2003 1093 4388 85164 3748 3,43 22,72 2004 1093 4388 85164 3735 3,42 22,53

2005 1096 4406 85645 3715 3,39 23,05 2006 1098 4423 86010 3747 3,41 22,95 2007 1098 4426 86060 3708 3,38 23,21 2008 1101 4447 86416 3681 3,34 23,47 2009 1109 4453 86630 3698 3,33 23,42 2010 1073 4393 85453 3724 3,47 22,94 2011 1078 4419 86063 3728 3,46 23,08 2012 1083 4451 86907 3690 3,41 23,55 2013 1090 4494 87903 3712 3,41 23,68 Źródło: Opracowano na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.12.2002 – 31.12.2013 r.

Z roku na rok zasoby mieszkaniowe powoli powiększają się pomimo spadku liczby ludności. Najbardziej zauważalna jest tendencja zwiększania się zasobów mieszkaniowych wśród osób fizycznych. Analizując poniższe zestawienie należy stwierdzić, iż korzystnie przedstawia się wyposażenie mieszkań w instalacje typu: wodociągi, łazienka, ustęp spłukiwany czy centralne ogrzewanie. Wyposażenie w wodociąg oscyluje na poziomie 95,5 %, a więc tylko nieliczne mieszkania w roku 2012 nie miały dostępu do wodociągu. Na podstawie przedstawionych wskaźników ukazanych w poniższej tabeli, w porównaniu z powiatem człuchowskim, gmina Rzeczenica prezentuje się korzystnie.

Tabela 21. Wyposażenie mieszkań w gminie Rzeczenica w podstawowe instalacje na tle powiatu człuchowskiego. Powiat człuchowski Gmina Rzeczenica Mieszkania wyposażone w instalacje: (%) (%) wodociąg 98,6 95,5 ustęp spłukiwany 96,1 90,7 łazienka 93,2 85,4 centralne ogrzewanie 76,4 55,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.12.2013r.

Oświata Przedszkola Na terenie gminy Rzeczenica funkcjonują trzy przedszkola:  Samorządowe przedszkole w Rzeczenicy,  Samorządowe przedszkole w Brzeziu,  Samorządowe przedszkole w Międzyborzu.

Szkoły podstawowe Na terenie gminy Rzeczenica funkcjonują następujące szkoły podstawowe:  Szkoła Podstawowa przy Zespole Szkół w Rzeczenicy,  Szkoła Podstawowa przy Zespole Szkół w Rzeczenicy filia w Międzyborzu,  Szkoła Podstawowa przy Zespole Szkół w Rzeczenicy filia w Gwieździnie,  Szkoła Podstawowa w Pieniężnicy.

Gimnazjum Na terenie gminy Rzeczenica funkcjonuje tylko jedno gimnazjum:  Gimnazjum przy zespole szkół w Rzeczenicy.

W Rzeczenicy znajduje się Zespół Szkół w Rzeczenicy, w skład którego wchodzą:  Szkoła podstawowa,  Gimnazjum.

Ochrona zdrowia W Rzeczenicy funkcjonuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „PROMED”, prowadzący komórki:  poradnia (gabinet) lekarza rodzinnego,  gabinet medycyny szkolnej,  gabinet zabiegowy,  pracownia diagnostyczna,  poradnia (gabinet) pielęgniarki środowiskowej – rodzinnej,  punkt szczepień.

Opieka społeczna Pomoc społeczną realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Jego zadaniem jest pomoc mieszkańcom w trudnych sytuacjach życiowych, do których można zaliczyć stratę pracy, przezwyciężenie problemów rodzinnych oraz skomplikowaną sytuację w rodzinach wielodzietnych.

Formy pomocy społecznej udzielanej przez Ośrodek Pomocy Społecznej:

I. Realizacja ustawy rządowego programu „POMOC PAŃSTWA W ZAKRESIE DOŻYWIANIA”: o Posiłki dla dzieci i dorosłych o Dodatkowo dożywianie uczniów wytypowanych przez dyrekcje szkół o Zasiłek celowy na zakup posiłków lub produktów do sporządzania gorących posiłków

II. Realizacja ustawy o pomocy społecznej i ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych: o Zasiłki stałe o Składka zdrowotna osób pobierających zasiłek stały o Zasiłki okresowe o Zasiłki celowe o Zasiłki specjalne o Usługi opiekuńcze udzielane osobom samotnym o Praca socjalna i porady specjalistyczne o Pobyt mieszkańców gminy w placówkach opiekuńczych DPS, całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych (kiedyś Domach Dziecka) czy rodzinach zastępczych

III. Realizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych (całość wydatków pochodzi z dotacji): o Zasiłki rodzinne z dodatkami o Dodatek z tytułu urodzenia dziecka o Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka o Zasiłki pielęgnacyjne o Świadczenia pielęgnacyjne o Dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego o Specjalny zasiłek opiekuńczy o Składki na ubezpieczenie społeczne za osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne o Składki na ubezpieczenie społeczne za osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy o Składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne o Składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy

IV. Realizacja ustawy o pomocy uprawnionym do alimentów (całość wydatków pochodzi z dotacji): o Wypłacanie alimentów

V. Realizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie: o Konsultacje psychologa i prawnika

VI. Realizacja ustawy o systemie oświaty – pomoc materialna o charakterze socjalnym dla uczniów: o Stypendia szkolne

VII. Realizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej: o Realizacja ustawy na szczeblu gminy opiera się w głównej mierze na pracy Asystenta Rodziny VIII. Realizacja ustawy o dodatkach mieszkaniowych (od 1 stycznia 2014 r. również ustawy z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw): o Wypłata dodatków mieszkaniowych

IX. Realizacja EFS POKL programu „Dam radę!”.

X. Inne działania GOPS w 2013 r.: 1. Kolonie letnie, 2. Organizacja pogrzebu, 4. Współpraca z PCK Człuchów w wydawaniu produktów żywnościowych, 5. Wydawanie zaświadczeń i innych potwierdzeń.

Stan bezpieczeństwa Teren gminy podlega zwierzchnictwu Komendy Powiatowej Policji w Człuchowie. Na terenie gminy znajduje się posterunek policji z siedzibą w miejscowości Rzeczenica, obsługujący gminę. W gminie funkcjonuje również straż gminna działająca na mocy porozumienia zawartego w dniu 02.04.2012 r. pomiędzy Gminą Rzeczenica, a Komendą Powiatową Policji w Człuchowie. Na terenie gminy Rzeczenica funkcjonują również trzy jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej – OSP Rzeczenica, OSP Pieniężnica i OSP Gwieździn. Do codziennych zadań OSP należy realizacja zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej, współdziałanie z innymi służbami ratowniczymi w sytuacjach kryzysowych, a także pomoc przy wypadkach drogowych.

Kultura Na terenie gminy funkcjonuje Gminne Centrum Kultury, Sportu, Turystyki i Rekreacji w Rzeczenicy realizujące zadania w zakresu rozwoju kultury. Głównym celem działalności GCKSTiR jest zaspakajanie potrzeb kulturalnych mieszkańców oraz tworzenie odpowiednich warunków materialno – technicznych dla działalności turystycznej, rekreacyjnej i sportowej. Do podstawowych zadań GCKSTiR należy edukacja i upowszechniania kultury, w tym: 1) edukacja kulturalna i wychowanie przez sztukę; 2) organizowanie różnorodnych form edukacji kulturalnej i wychowania przez sztukę; 3) stwarzanie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego, kół i klubów zainteresowań, sekcji i zespołów; 4) gromadzenie, dokumentowanie, tworzenie, ochrona i udostępnianie dóbr kultury; 5) prowadzenie działalności widowiskowo – rozrywkowej poprzez organizowanie imprez artystycznych, rozrywkowych, spektakli, koncertów i przeglądów. 6) organizowanie wystaw, konkursów, plenerów i odczytów; 7) tworzenie warunków do rozwoju folkloru lokalnego, rękodzieła ludowego i artystycznego.

8) współdziałanie z instytucjami, stowarzyszeniami i organizacjami społecznymi oraz szkołami w zakresie lepszego zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszkańców Gminy Rzeczenica.

Centrum prowadzi także działalność w zakresie:  popularyzacji walorów turystycznych regionu,  utrzymywania gminnego mienia turystycznego,  obsługi ruchu turystycznego na terenie Gminy Rzeczenica,  utrzymywania i nadzór nad bazą sportowo-rekreacyjną Gminy Rzeczenica,  organizowania gminnych imprez turystycznych, rekreacyjnych i sportowych,  tworzenia produktu turystycznego w oparciu o dostępne zasoby przyrodnicze, historyczne oraz kulturowe,  współdziałania z organizatorami imprez o charakterze sportowym, turystyczno - rekreacyjnym,  działania w zakresie kultury zdrowotnej oraz higienicznego trybu życia.

Do zadań Centrum należy również:  prowadzenie współpracy kulturalnej i sportowej z innymi samorządami, w tym z gminami partnerskimi;  współdziałanie z organizacjami społecznymi, stowarzyszeniami, fundacjami, klubami sportowymi, organizacjami pozarządowymi i podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego;  organizowanie różnorodnych form wypoczynku dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji oraz innych dni wolnych od zajęć szkolnych;  działanie na rzecz integracji ze środowiskiem osób niepełnosprawnych w formie organizacji imprez ruchowych, kulturalnych i rekreacyjnych.

Przy Centrum działają takie zespoły muzyczne, jak: SKAMP, Retro, Zespół „Zadry”, Zespół trębaczy myśliwskich „Trel”.

Do kół zainteresowań należą: warsztaty gitarowe, warsztaty wokalne, nauka gry na instrumentach klawiszowych, nauka gry na perkusji, zajęcia taneczne.

Centrum kultury w Rzeczenicy dysponuje pracownią komputerową i studiem nagrań oraz salą prób. Na wyposażeniu posiada również gitary, instrumenty perkusyjne oraz instrumenty klawiszowe. W Centrum zajmuje się również wypożyczaniem kajaków i rowerów.

W Rzeczenicy znajduje się Biblioteka Publiczna Gminy Rzeczenica stanowiąca samorządową jednostkę kultury, działającą w obrębie krajowej sieci bibliotecznej. Jej filia znajduje się w Brzeziu, a punkty biblioteczne w miejscowościach: Międzybórz, Pieniężnica, Olszanowo, Gwieździn. Biblioteka w Rzeczenicy organizuje również konkursy, spotkania i programy.

Działalność gospodarcza

Z zestawionych poniżej danych wynika, że:  najwięcej podmiotów gospodarki narodowej należało do sektora prywatnego, co stanowiło 93,14 % wszystkich podmiotów;  w sektorze publicznym funkcjonuje jedynie 6,85 % wszystkich podmiotów gospodarki narodowej;  liczba podmiotów w latach 2002 – 2008 wzrastała – średnio o 4 podmioty rocznie, w latach 2009 – 2011 liczba ta spadała, po czym w roku 2012 wzrosła, a już w 2013 roku ponownie spadła;  w sektorze prywatnym najwięcej jest podmiotów należących do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą – 78,79 % podmiotów z sektora prywatnego;  w sektorze prywatnym najmniej jest spółdzielni – zaledwie 1,30 % podmiotów z tego sektora;  w sektorze prywatnym, systematyczny wzrost liczby nowych podmiotów nastąpił w latach 2002 – 2008.

Tabela 22. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON według sektorów własnościowych. Rok 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 podmioty gospodarki jed. gosp. 228 237 238 240 248 258 260 259 258 246 251 248 narodowej ogółem Sektor publiczny sektor publiczny ogółem jed. gosp. 14 14 14 14 14 14 15 15 15 15 17 17 państwowe i samorządowe jednostki jed. gosp. 13 13 13 13 13 11 12 12 12 12 13 13 prawa budżetowego przedsiębiorstwa jed. gosp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 państwowe spółki handlowe jed. gosp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 Sektor prywatny sektor prywatny ogółem jed. gosp. 214 223 224 226 234 244 245 244 243 231 234 231 osoby fizyczne prowadzące działalność jed. gosp. 179 184 185 186 192 198 200 201 198 185 186 182 gospodarczą spółki handlowe jed. gosp. 5 8 9 9 9 10 11 11 11 11 12 13 spółki handlowe z udziałem kapitału jed. gosp. 1 2 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 zagranicznego spółdzielnie jed. gosp. 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 stowarzyszenia i jed. gosp. 5 6 6 7 7 8 8 7 7 8 8 8 organizacje społeczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.12.2002 – 31.12.2013 r.

Według danych zamieszczonych w poniższej tabeli, odnoszących się do podziału podmiotów gospodarki narodowej PKD 2004 w latach 2002 – 2009, wynika że:  najwięcej podmiotów należało do sekcji G – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego, stanowiły one 22,01 % ogółu;  najmniej podmiotów należało do sekcji E - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, stanowił zaledwie 1,54 % ogółu.

Tabela 23. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON według sekcji PKD 2004 w latach 2002 – 2009. Rok 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ogółem jed. gosp. 228 237 238 240 248 258 260 259 Sekcja A jed. gosp. 48 49 40 40 40 40 43 43 Sekcja B jed. gosp 1 2 3 3 3 3 3 3 Sekcja D jed. gosp. 28 29 28 28 30 30 31 30 Sekcja E jed. gosp. 2 2 2 3 3 3 4 4 Sekcja F jed. gosp. 15 14 14 15 16 20 19 25 Sekcja G jed. gosp. 55 59 59 61 62 67 62 57 Sekcja H jed. gosp. 9 9 11 10 10 11 10 13 Sekcja I jed. gosp. 13 11 13 11 10 14 13 12 Sekcja J jed. gosp. 6 7 8 7 8 7 7 6 Sekcja K jed. gosp. 22 24 28 28 31 27 27 26 Sekcja L jed. gosp. 5 5 5 5 5 5 5 5 Sekcja M jed. gosp. 5 9 9 9 9 9 10 9 Sekcja N jed. gosp. 10 6 6 6 7 7 8 7 Sekcja O jed. gosp. 9 11 12 14 14 15 18 19 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 31.12.2002 – 31.12.2009 r.

Oznaczenie sekcji PKD 2004:  Sekcja A – rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo;  Sekcja B – rybactwo;  Sekcja D – przetwórstwo przemysłowe;  Sekcja E – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę;  Sekcja F – budownictwo;  Sekcja G – handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego;  Sekcja H – hotele i restauracje;  Sekcja I – transport, gospodarka magazynowa i łączność;  Sekcja J – pośrednictwo finansowe;  Sekcja K – obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej;  Sekcja L – administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne;  Sekcja M – edukacja;  Sekcja N – ochrona zdrowia i pomoc społeczna;  Sekcja O – działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała;  Sekcja P – gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników;  Sekcja Q – organizacje i zespoły eksterytorialne;

ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA

Na terenie gminy Rzeczenica nie zidentyfikowano znaczących źródeł zagrożeń bezpieczeństwa ludności i jej mienia. W niewielkim stopniu zagrożenie bezpieczeństwa ludzi i mienia spowodowane jest występowaniem obszarów szczególnego zagrożenia powodzią w rejonie jezior Szczytno i Krępsko oraz zasilającej jeziora, rzeki Brdy.

POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY

Klasycznym narzędziem, stosowanym od wielu lat w analizie strategicznej, jest zestawienie mocnych i słabych stron analizowanego podmiotu (w tym przypadku gminy) oraz określenie jego szans i zagrożeń utrudniających rozwój. Nazwa SWOT pochodzi z języka angielskiego i oznacza: S – Strengths (silne strony), W – Weeknesses (słabości), O - Opportunities (możliwości), T – Threats (zagrożenia). Przyjęta metoda pozwala na zebranie i uszeregowanie informacji o potencjale rozwojowym gminy oraz o dostrzeganych barierach. Zwraca jednocześnie uwagę na pojawiające się zewnętrzne szanse i zagrożenia. W ramach analizy SWOT skoncentrowano się na ocenie wewnętrznych zasobów gminy, jej atutów i problemów wynikających z przedstawionych uwarunkowań społecznych, gospodarczych, przyrodniczych, infrastrukturalnych.

Mocne strony Słabe strony - wysokie walory przyrodnicze, w tym: - ujemne saldo migracji i spadek liczby ludności, * wysoka lesistość terenu gminy, - starzejące się społeczeństwo, * wysoka jakość środowiska naturalnego; - słaby stan techniczny dróg gminnych - położenie przy drodze krajowej nr 25, i powiatowych, - sprzyjające uwarunkowania do rozwoju funkcji - niskie dochody mieszkańców, turystycznych gminy – agroturystyki, - mała liczba zakładów pracy, - znaczne obszary o czystym środowisku - słaba promocja regionu i brak informacji dla naturalnym, turystów o znajdujących się atrakcjach na terenie - wysoki stopień wyposażenia w infrastrukturę gminy. techniczną, - niski poziom rozproszenia zabudowy. Szanse Zagrożenia - możliwość pozyskania zewnętrznych środków - położenie względem miasta Chojnice unijnych na finansowanie inwestycji związanych i Człuchów, z ochroną środowiska, wynikających z - brak zainteresowania ze strony inwestorów konieczności wypełnienia zobowiązań zewnętrznych, akcesyjnych oraz polityki ekologicznej państwa, - niedobór środków własnych gminy, - rozwój turystyki, - wzrost natężenia ruchu pojazdów przy braku - zapotrzebowanie na zdrowy styl życia i zdrową wydajnego systemu komunikacji żywność, międzyregionalnej, - wzrost zapotrzebowania na aktywny - emigrację wykształconych i przedsiębiorczych wypoczynek, młodych ludzi za granicę i do większych miast. - wzrost zainteresowania kulturą fizyczną, sportem i kulturą, - wykorzystanie walorów turystycznych i przyrodniczych.

Mając na uwadze analizę SWOT oraz obecny sposób zagospodarowania terenów poszczególnych miejscowości wyodrębniono trzy grupy miejscowości usystematyzowane według potencjału rozwojowego.

Należy mieć na uwadze, iż czynniki wspierające rozwój (mocne strony) w przypadku niektórych miejscowości mogą nie mieć wpływu na klasyfikacje do poszczególnej grupy ponieważ zostały wyczerpane, dalszy rozwój tych miejscowości może odbywać się poprzez uzupełnienie istniejącego zagospodarowania.

GRUPA I GRUPA II GRUPA III Potencjał rozwoju Potencjał rozwoju Potencjał rozwoju – WYSOKI – UMIARKOWANY – NISKI Gwieździn, Jeziernik, Brzezie, Pieniężnica, Sporysz Bagnica, Breńsk, Cierniki, Międzybórz, Olszanowo, Działek, Dzików, Garsk, Rzeczenica, Trzmielewo Gockowo, Gockówko, Grodzisko, Iwie, Knieja, Lestnica, Przeręba, Przyrzecze, Zadębie, Zbysławiec, Zalesie, Łuszczyn Miejscowości usytuowane wzdłuż Miejscowości o dogodnym Miejscowości o charakterze drogi krajowej nr 25, o dobrym położeniu względem głównego osad, o niskiej dostępności dostępie komunikacyjnym, ciągu komunikacyjnego (DK nr komunikacyjnej pozbawione o cennych walorach 25) o znacznie niższych większości czynników przyrodniczych umożliwiające walorach przyrodniczych warunkujących rozwój. rozwój turystyki, usytuowane sprzyjających rozwoju turystyki. nieopodal dużych zbiorników Usytuowanie przy drodze wodnych stanowiących krajowej sprzyja rozwoju usług w potencjalne tereny rekreacyjne zakresie obsługi podróżujących. lub w bezpośrednim sąsiedztwie dużych połaci lasów umożliwiające rozwój turystyki pieszej.

Uwarunkowania rozwoju turystyki

Gmina Rzeczenica położona na granicy dwóch województw – pomorskiego i zachodniopomorskiego, stanowi część regionu historyczno-kulturowego zwanego ziemią człuchowską. Położona jest w obrębie Równiny Charzykowskiej. Ze względu na swe położenie gmina Rzeczenica, stanowi atrakcyjne miejsce do rozwoju funkcji turystycznych. Prawie 70 % powierzchni gminy porastają lasy należące do płata ekologicznego „Lasy szczecinecko-koczalskie”, przy czym lasy te mają duże walory krajobrazowe i rekreacyjne (w większości są zaliczane do I kategorii przydatności turystycznej). Gmina graniczy bezpośrednio z jeziorami, czeku czemu możliwy jest tu rozwój turystyki wodnej. Ze względu na atrakcyjne wartości przyrodnicze i krajobrazowe teren ten jest zaliczany w skali kraju do obszarów turystycznych I i III kategorii. Jest to obszar predysponowany do pełnienia funkcji turystyczno-wypoczynkowej o znaczeniu lokalnym, regionalnym i krajowym. Atrakcją turystyczną środowiska przyrodniczego są też rezerwaty przyrody (florystyczno- torfowiskowo- ornitologiczny, leśny, leśno-florystyczny) i pomniki przyrody. Walory krajoznawcze środowiska kulturowego stanowią zabytkowe obiekty sakralne, zabytkowe obiekty budownictwa ludowego, parki oraz pałac z zabytkowym parkiem w Gockowie.

Najatrakcyjniejszy turystycznie teren gminy stanowi Jezioro Szczytno z przepływającą przez nie rzeką Brda, stanowiącą jeden z najciekawszych szlaków kajakowych w Polsce. Rozwinięta linia brzegowa jeziora sprzyja długim spacerom i wycieczkom rowerowym. Ścieżki biegnące wokół Szczytna są jednocześnie częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Jezior Krępsko i Szczytno. Jezioro jest atrakcją dla wędkarzy, ponieważ akwen ten jest bardzo gęsto zarybiony. Występują tu licznie leszcze, płocie, liny, karpie oraz drapieżniki takie jak szczupaki, okonie i węgorze. Występuje tu wiele cennych gatunków roślin i zwierząt, które w sposób istotny podnoszą jego walory przyrodnicze. Wyspy jeziorne stanowią najatrakcyjniejsze miejsce lęgów dla ptaków wodnych. Nad jeziorem znajdują się plaże. Na bazę turystyczną w gminie Rzeczenica składa się między innymi:  Ośrodek rekreacyjno- wypoczynkowy Rzewnica,  Agroturystyka Anna i Tadeusz Kumpin – Trzmielewo,  Gospodarstwo Agroturystyczne "Nowogródek" Zaścianek - Brzezie,  Hotel Koła Łowieckiego – Rzeczenica,  Gospodarstwo agroturystyczne – Jeziernik,  Mała gastronomia „Relaks” – Gwieździn,  Ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy Komendy Chorągwi Łódzkiej w Białym – Trzmielewo k/Białego Boru.

Ośrodek rekreacyjno- wypoczynkowy Rzewnica - RZEWNICA to dawna osada młyńska nad jeziorem Szczytno, położona w otoczeniu lasu pomiędzy wsią Gwieździn – Rzeczenica. Ośrodek Wypoczynkowy Rzewnica posiada 36 miejsc w domkach oraz 22 miejsca w pawilonie hotelowym. Każdy domek posiada 2 pokoje, hol, taras, węzeł sanitarny oraz zaplecze kuchenne z wyposażeniem. W pawilonie hotelowym są pokoje 2 i 4 osobowe z osobnymi węzłami sanitarnymi oraz dostępem do wspólnej kuchni. Na terenie ośrodka działa bar, plaża i kąpielisko strzeżone 50 m od ośrodka. Na terenie ośrodka znajduje się bar serwujący domowe posiłki oraz wiele obiektów infrastruktury turystycznej, takich jak: bilard, stół do tenisa, miejsce na ognisko oraz obok ośrodka boisko do siatkówki, koszykówki oraz park paintball. Ośrodek posiada pole namiotowe oraz możliwość podłączenia przyczep campingowych. W bezpośrednim sąsiedztwie kompleksu znajduje się także nowoczesny czterogwiazdkowy hotel oraz spa. Corocznie Rzewnica jest sceną zmagań żeglarzy oraz miejscem, w którym odbywa się jedna z największych imprez szantowych na Pomorzu. Istnieje możliwość wypożyczenia łodzi, silnika elektrycznego, rowerów, rowerów wodnych, kajaków – organizacja spływów. Teren ośrodka jest ogrodzony. Wokół ośrodka liczne malowniczo położone trasy rowerowe.

"Nowogródek" zaścianek - gospodarstwo agroturystyczne w stylu dawnych ziem Polski kresowej położone pośród lasów na tzw. "kolonii" w urokliwej głuszy leśnej, 3 km od wsi Brzezie, 5 km od jeziora Bielsko oraz niedaleko miasta Biały Bór (9 km). Gospodarstwo całoroczne z ofertą dla amatorów ciszy leśnej, oraz kuchni kresowej. Na terenie obiektu znajduje się staw z możliwością wędkowania, a w okolicy duże jeziora, możliwość grzybobrania oraz zbioru innego runa leśnego. Na terenie obiektu znajduje się miejsce na ognisko, kuchnia grillowa, altana biesiadna, plac zabaw, domek dla dzieci. Oferuje również jazdę konną, przejażdżki bryczką, a zimą - sannę (kulig). W obejściu jest też możliwość podpatrywania ciekawych ras zwierząt i ptaków.

Agroturystyka Anna i Tadeusz Kumpin znajduje się w miejscowości Trzmielewo – małej wiosce położonej nieopodal granic dwóch gmin Białego Boru i Rzeczenicy, nad pięknym jeziorem Bielsko obfitym w ryby oraz otoczona lasami sosnowymi z licznymi szlakami rowerowymi. Stosunkowo niska frekwencja turystów sprawia, iż jest to miejsce ciche i spokojne, raj dla wędkarzy oraz grzybiarzy. W ofercie znajdują się domki letniskowe, wyposażone w mały aneks kuchenny, pole namiotowe z dostępem do prądu i wody, toalety oraz prysznice. Gospodarstwo oferuje wypożyczalnie sprzętu rekreacyjnego oraz bezpłatny wynajem rowerów. Na terenie obiektu znajduje się bar. Istnieje możliwość przyjazdu z własnymi zwierzętami. Gospodarstwo dysponuje również miejscem parkingowym.

Na terenie gminy znajdują się jeziora Orzechowo, Olszanowskie Duże oraz mniejsze jeziora bez nazwy. Jezioro Bielsko, Szczytno i Krępsko stanową granice gminy Rzeczenica nie wchodząc w jej skład administracyjny. Licznie występujące tu jeziora polodowcowe, głównie typu rynnowego, dają możliwość rozwoju turystyki wodnej np. wędkarstwa, żeglarstwa. Występują tu rzeki Biała i Czernica, Struga Rzeczenicka, Chechło, Gnilec, Słopica, Klewiotka, na granicy gminy rzeka Brda, a także liczne mniejsze cieki bez nazwy. Wśród wymienionych powyżej jezior predysponowane do rozwoju turystyki są jeziora Szczytno, Krępsko i Bielsko. Teren gminy Rzeczenica charakteryzuje się szczególnymi walorami przyrodniczymi. Na obszarze gminy Rzeczenica znajdują się trzy rezerwaty przyrody oraz fragmenty dwóch obszarów chronionego krajobrazu: Rezerwat przyrody "Bocheńskie Błoto", Rezerwat przyrody "Międzybórz", Rezerwat przyrody "Cisy w Czarnem", OChK nr 9 "Okolice jeziora Krępsko i Szczytno", OChK nr 8 "Obszar położony na południowy-wschód od jeziora Bielsko koło Brzezia".

Na omawianym terenie znajdują się cztery pomniki przyrody, którymi są: pojedyncze okazy drzew – cis pospolity i dąb szypułkowy, dwa głazy narzutowe oraz obszar Natura 2000 Sporysz. Uwarunkowania przyrodnicze, kulturowe zdeterminowały do utworzenia przez teren gminy licznych szlaków zarówno pieszych, rowerowych jak i wodnych.

Szlak pieszy:  SZLAK KORMORANÓW ( nr Sł 165 c) Gwda Mała – Wielisławice – Leśnictwo Jeleni Ruczaj – Przełom Gwdy – Czarne – Międzybórz – Sporysz – Pakotulsko – Przechlewo – Jemielno – Babilon o długości 84 km (kolor czerwony).

Ścieżki rowerowe:  ,,GŁAZÓW NARZUTOWYCH" - obejmujący trasę Przechlewo-Dolinka-Rzeczenica-Grodzisko- Olszanowo-Biskupnica-Skórzewo-Człuchów. Długość trasy liczy 37,2 km. Głównymi atrakcjami na trasie są kościół w Przechlewie p.w. Św. Anny, późnobarokowy dwór w Imielnie, kościół w Polnicy p.w. Św. Trójcy, kościół pomocniczy p.w. Św. Józefa w Polnicy, „głazy narzutowe w Grodzisku i Olszanowie, wieża obserwacyjna koło Olszanowa, rezerwat „Sosny”.

 ,,WOKÓŁ JEZIOR" - obejmujący trasę Człuchów-Skórzewo-Krępsk-Rybakówka-Szczytno- Dolinka-Koprzywnica-Rzewnica-Gwieździn-Garsk-Krępsk-Człuchów. Trasa liczy 51,2 km. Długość trasy to 40 km. Głównymi atrakcjami na trasie są: rezerwat „Sosny”, kościół p.w. Jakuba Apostoła w Krępsku, dąb – pomnik przyrody w Zawadzie, kościół p.w. św. Marcina Biskupa w Gwieździnie, Jezioro Szczytno, Jezioro Krępsko.

 TRASA „MORENOWA” - obejmujący trasę Czarne – Przyrzecze – Breńsk – Gockowo – Zalesie – Grodzisko – Gwieździn – Rzewnica – Pakotulsko – Przechlewo o długości 34,0 km. Główne atrakcje na trasie to kościół w Czarnem p. w. Wniebowzięcia NMP, głaz narzutowy w Grodzisku, Ośrodek Wypoczynkowy w Rzewnicy, kościół w Gwieździnie p.w. św. Marcina Biskupa.

 RZEWNICKI SZLAK ROWEROWY - malownicza trasa rowerowa o długości prawie 7 km została wyznaczona wzdłuż linii brzegowej jeziora Szczytno. Szlak rozpoczyna się w Gwieździnie i biegnie przez tereny leśne położone w bezpośrednim sąsiedztwie jeziora. Na trasie znajdują się dwa tarasy widokowe wyposażone w paleniska i murowane grille. Główne atrakcje na trasie to stary drzewostan oraz przepiękne krajobrazy rynny jeziora Szczytno.

 GREENWAY – NASZYJNIK PÓŁNOCY SZLAK ROWEROWY - szlak ten zaczyna się i kończy w Debrznie (Powiat Człuchowski), ma długość 870 km. Wokół szlaku „Greenway – Naszyjnik Północy” na terenie gminy Kęsowo utworzono 3 pętle tematyczne pod wspólną nazwą „Na Żurawinowych Włosciach”, które zaczynają się i kończą w Kęsowie. Są to trasy: historyczna (1,5 – 2 h), przyrodnicza (2,5 – 3 h), rekreacyjna (1,5 – 2 h). Przez teren gminy Rzeczenica biegnie wzdłuż jezior przez Rzewnicę , Gwieździn, Olszanowo.

 Ścieżka rowerowa na trasie Rzeczenica-Rzewnica (która jest elementem rzewnickiego szlaku rowerowego).

 Ścieżka rowerowa na trasie Rzewnica-Gwieździn (jest elementem rzewnickiego szlaku rowerowego).

 Ścieżka turystyczna Bukowa Dolina w Rzewnicy.

Szlaki wodne:  SZLAK KAJAKOWY GÓRNEJ BRDY - prowadzi przez Starą Brdę – Pustowo – Żołnę – Nową Brdę – Rudniki – Garbaty Most – Pakotulsko – Jezioro Szczytno – Szczytno – Jezioro Końskie – Przechlewo – Imielno – Sąpolno – Konarzyny – Jezioro Charzykowskie i posiada długość 50 km. Na odcinku przepływającym w sąsiedztwie gminy warto zobaczyć most drogowy Przechlewo – Rzeczenica.

 SZLAK KAJAKOWY RZEKI BIAŁEJ – rzeka posiada długość 23 km. W swoim początkowym biegu przepływa przez jezioro Bielsko (jego wschodni brzeg jest zachodnią granicą gminy Rzeczenica). Biała nie należy do szerokich rzek, a w górnym biegu jest wręcz wąska. Jest niezbyt głęboka i z tego powodu również bezpieczna. Na trasie spływu spotyka się sporo przeszkód terenowych: rozlewiska, gęstwiny trzcin, powalone drzewa. Brzegi są często zabagnione.

 SZLAK KAJAKOWY RZEKI CZERNICA - rzeka posiada długość 53,2 km, jej dorzecze wynosi 498 m2. Czernica należy do rzek dość wąskich, przeciętna jej szerokość wynosi około 4 m. Jest niezbyt głęboka, umożliwia brodzenie i z tego powodu jest bardzo bezpieczna. Na trasie spływu spotyka się powalone drzewa, które stanowią naturalne przeszkody do pokonania. W dolinie rzeki Czernicy można oglądać naturalne meandry rzeczne i terasy zalewowe oraz wąwozy z licznymi

sędziwymi i okazałymi drzewami. Spływ dwójkami najlepiej rozpocząć z okolic leśniczówki Mszary w Sporyszu.

Na terenie gminy poza powyższymi szlakami znajdują się obiekty turystyczne, do których należą:  2 pola do rozgrywek paintball,  plaża w Rzewnicy,  plaża w Gwieździnie,  taras widokowy na ścieżce rowerowej na trasie Rzewnica-Gwieździn,  taras widokowy przy polu namiotowym w Rzewnicy.

W gminie Rzeczenica występują warunki korzystne dla rozwoju turystyki kwalifikowanej: turystyki pieszej, rowerowej, konnej, narciarstwa biegowego itp., a także dobre warunki dla uprawiania kajakarstwa występują na jez. Szczytno i Krępsko, mającymi połączenie z Brdą. Jako baza turystyczna dla uprawiania sportów wodnych mogą potencjalnie służyć zachodnie brzegi tych jezior, jednak wymagałoby to zorganizowania ewentualnych przystani z wypożyczalniami sprzętu, bazy noclegowej i gastronomicznej. Przystosowanie turystyczne terenu musiałoby również uwzględniać wymogi jego ochrony (położenie w obszarze chronionego krajobrazu), a także konieczność zachowania proporcji między walorami turystycznymi terenu a jego dostępnością. Strefy przyjeziorne są najlepszymi miejscami lokalizacji obiektów rekreacyjnych (indywidualnych i ogólnodostępnych). Na terenie gminy skupiska zainwestowania rekreacyjnego zlokalizowane są w: rejonie jez. Bielsko, z ośrodkiem Trzmielewo (baza obozowa ZHP, dwa pola namiotowe, zabudowa letniskowa, punkt gastronomiczny, boisko sportowe); rejonie jez. Szczytno z ośrodkami w Rzeczenicy – Rzewnicy (domki letniskowe, pole namiotowe, ośrodek wypoczynkowy) oraz przy Koprzywnicy (domki letniskowe); rejonie jez. Krępsko, z ośrodkami w Gwieździnie (miejsce biwakowania z kąpieliskiem urządzonym, punkt gastronomiczny przy drodze krajowej), Olszanowie (miejsce biwakowania z kąpieliskiem nie urządzonym nad Jez. Olszanowskim).

STAN PRAWNY GRUNTÓW

W gminie Rzeczenica przeważają grunty własności Skarbu Państwa (81,45 %), co jest naturalnym zjawiskiem przy tak dużej ilości obszarów leśnych w gminie. Kolejną liczną grupą jednocześnie znacznie mniejszą są grunty osób fizycznych (14,92 %), które stanowią głównie tereny zabudowane oraz tereny rolnicze. Pozostałe grupy właścicieli gruntów posiadają nieliczny udział procentowy w gruntach znajdujących się na terenie gminy.

Tabela 24. Stan prawny gruntów w gminie Rzeczenica. Wyszczególnienie podziału Powierzchnia ewidencyjna Udział % własności gruntów gruntów w ha

Grunty Skarbu Państwa 22302 81,45%

Grunty spółek SP, przeds. państwowych 1 0,004% i innych państwowych osób prawnych

Grunty gmin i zw. międzygminnych 350 1,28%

Grunty osób fizycznych 4085 14,92% Grunty kościołów i związków 17 0,06% wyznaniowych

Grunty spółdzielni 1 0,004%

Grunty powiatów 76 0,28%

Pozostałe 549 2,01%

RAZEM 27381 100,00% Źródło: Starostwo Powiatowe w Człuchowie. Stan na 01.01.2014 r.

WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Gleby pochodzenia organicznego Powszechnie na terenie gminy Rzeczenica występują gleby pochodzenia organicznego i torfowiska, podlegające ochronie zgodnie z Ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 2013 poz. 1205, z późn. zm.) oraz zgodnie z wprowadzającą do niej zmiany Ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz. U. z 2015 poz. 199 z późn. zm.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt. 4 Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych „Ochrona gruntów rolnych polega na zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych.”

Strefy ochronne ujęć wodny Wokół ujęć wody służących do zbiorowego zaopatrywania ludności w wodę pitną i na potrzeby gospodarstw domowych oraz do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych mogą być ustanowienie strefy ochronne: ochrony pośredniej lub bezpośredniej. W strefach ochrony pośredniej lub bezpośredniej obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów i korzystania z wody wynikające z przepisów odrębnych.

Stefa ochronna wód powierzchniowych W Obszarach Chronionego Krajobrazu obowiązują ograniczenia sytuowania obiektów budowlanych (z wyjątkami dla urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki leśnej, rolnej lub rybackiej) od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych.

Strefa ochrony sanitarnej cmentarzy czynnych Przy lokalizowaniu wszelkiej nowej zabudowy mieszkalnej, zakładów żywienia zbiorowego, bądź zakładów przechowujących żywność oraz studni służących do czerpania wody do celów konsumpcyjnych i potrzeb gospodarczych zachować odległości wokół cmentarzy wynikające z norm prawa powszechnie obowiązującego.

Pasy technologiczne linii elektroenergetycznych Dla napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego i średniego napięcia oraz dla projektowanych linii elektroenergetycznych należy wyznaczyć pasy techniczne zgodnie z Polską Normą PN-E-05100-1:1998. W obszarze pasów technicznych należy uwzględnić następujące wymagania:  nie należy lokalizować budynków mieszkalnych lub innych przeznaczonych na stały pobyt ludzi, w indywidualnych przypadkach odstępstwa od tej zasady może udzielić właściciel linii na określonych przez siebie warunkach;  pod linią nie należy sadzić roślinności wysokiej, zalesienia terenów rolnych w pasie technicznym linii mogą być przeprowadzane w uzgodnieniu z właścicielem linii, który określi maksymalną wysokość sadzonych drzew i krzewów;  teren w pasie technicznym linii nie może być kwalifikowany, jako teren przeznaczony pod zabudowę mieszkaniową ani jako teren związany z działalnością gospodarczą (przesyłową) właściciela linii.

WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH

Na terenie gminy Rzeczenica występują obszary predysponowane do osuwania się mas ziemnych. Znajdują się one głównie w rejonie jezior Szczytno i Krępsko w sąsiedztwie miejscowości Gockówko, Olszanowo i Gwieździn. Ich lokalizacja powinna być potwierdzona i uszczegółowiona na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN

Złoża kopalin Surowce naturalne w Polsce zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze traktowane są jako kopaliny, które dzielą się na kopaliny podstawowe i pospolite.

Zgodnie z opracowaniem „Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce według stanu na 31. XII.2012 r.” Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego, 2013 r., na terenie gminy znajduje się złoże kredy jeziornej „Jeziernik ” o zasobach geologicznych bilansowych 596,71 tys. ton.

Na terenie gminy znajdowało się złoże kruszywa naturalnego „Garsk” eksploatowane w latach 1987–2005 na potrzeby drogownictwa. Eksploatowano kopalinę z pola A i B. Skala wydobycia była mała, rzędu kilku tysięcy ton w ciągu roku. Koncesję na wydobycie wygaszono w 2005 r. po wyeksploatowaniu większości zasobów kopaliny. Wyrobiska zostały zrekultywowane, poprzez wyrównanie terenu i jego zalesienie. Ponadto na terenie gminy znajdowało się złoże kruszywa naturalnego „Lisia Góra” położone ok. 4 km na wschód od wsi Pieniężnica, które obecnie jest wyeksploatowane.

W 1986 r. wykonana została „Inwentaryzacja kopalin w gminie Rzeczenica” sporządzona przez Przedsiębiorstwo Geologiczne w Warszawie Zakład w Gdańsku na zlecenie Generalnego Urzędu Geologii. Miała ona na celu określenie stanu surowców, ustalenie perspektyw powiększenia bazy surowcowej /surowców mineralnych/ w gminie Rzeczenica. W czasie prac terenowych zinwentaryzowano 25 odkrywek. W tym 24 piaszczyste i 1 żwirową.

Potencjał surowcowy Potencjał surowcowy gminy Rzeczenica, na tle innych gmin województwa pomorskiego jest umiarkowany. Na ternie gminy znajduje się kilka miejsc eksploatacji piasków na potrzeby ludności miejskiej m. in. w miejscowościach Rzeczenica oraz Pieniężnica. Torf występuje na terenie gminy w dnach dużych wytopisk na obszarze sandru oraz wybranych obniżeniach wytopiskowych na wysoczyźnie polodowcowej brak jednak udokumentowanych złóż.

Kruszywa naturalne Jednym z obszarów perspektywistycznych dla udokumentowania złóż kruszywa naturalnego jest obszar położony pomiędzy wsiami Gwieździn – Olszanowo wzdłuż rynny jeziora Krępsko. Kolejnym obszarem perspektywistycznym jest obszar położony na południe od wsi Gockowo wzdłuż drogi Gockowo-Wyczechy.

Zagrożenia Zagrożeniem dla środowiska geologicznego może być nieracjonalna eksploatacja kopalin oraz niewłaściwe sposoby zagospodarowania terenu, nieuwzględniające położenia i zasięgu złóż tak, że ich późniejsze wykorzystanie jest utrudnione lub wręcz niemożliwe.

WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Jak podaje Ustawa prawo geologiczne i górnicze terenem górniczym jest przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego, zaś obszarem górniczym - przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny, podziemnego bez zbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji.

Na terenie gminy Rzeczenica występuje jeden obszar górniczy Garsk Pole A i B o powierzchni 23922 m2 i jeden teren górniczy Garsk Pole A i B o powierzchni 46832 m2. Obecnie Zakład Górniczy Garsk – Pole A i B funkcjonuje w oparciu o koncesję wydaną przez Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku (decyzja nr 262/00 pismo Nr OS-Z-7415-3/00 z dnia 22.05.2000 r.). Koncesja wydana została na czas oznaczony do 31.12.2015 r. W 2005 r Wojewoda Pomorski na wniosek użytkownika wydał decyzję nr 62/05 z dnia 24.06.2005 r., o wygaszeniu koncesji. Przyjęto leśny sposób rekultywacji wyrobiska poeksploatacyjnego.

Po rozliczeniu złoża podjęto prace rekultywacyjne podzielone na :  rekultywację podstawową, - pomiar geodezyjny - wydzieleni powierzchni do rekultywacji - prace ziemne;  rekultywację szczegółową - nasadzenia – zgodnie z leśnym kierunkiem rekultywacji

Na omawianym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przyjęty uchwałą Nr XII/90/99 Rady Gminy w Rzeczenicy z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu górniczego „Garsk” dla złoża kruszywa Garsk w obrębie Olszanowo gm. Rzeczenica. Zalecane jest zagospodarowanie terenu na cele leśne zgodnie z przyjętym sposobem rekultywacji.

STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO- ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI

Komunikacja i transport

Drogi

Kategoria Nr drogi Relacja Bobolice – Oleśnica (Bobolice - Biały Bór - Człuchów - Sępólno Krajeńskie Droga krajowa 25 - Koronowo - Bydgoszcz - Inowrocław - Strzelno - Ślesin - Konin - Kalisz - Ostrów Wielkopolski - Antonin - Oleśnica). Droga wojewódzka 202 Czarne – Rzeczenica 2506 G Brzezie-Pieniężnica, 2508 G - Sporysz-Suszka-Lipczynek, 2512G Rzeczenica-Przechlewo-(Konarzyny-DW nr 212), 2525 G DK nr 25-Trzmielewo, 2526 G Brzezie-Jeziernik, Droga powiatowa 2527 G Sporysz-Międzybórz-Poręba-DW nr 202, 2528 G Międzybórz-Breńsk, 2529 G Breńsk-Gockowo-Wyczechy-Krzemieniewo, 2530 G Gockowo-Zalesie-Grodzisko, 2531 G Rzeczenica-Grodzisko, 2532 G Gwieździn Grodzisko –Olszanowo - DW nr 201. granica gminy Biały Bór – droga gminna nr 221009G – Pieniężnica, droga 221001G gminna – nr 221012G droga powiatowa nr 2506G, granica gminy Koczała, 221002G granica gminy Biały Bór – Międzybórz droga powiatowa nr 2527G, droga wojewódzka nr 202 granica gminy Czarne – droga powiatowa nr 221004G 2530G, 221005G granica gminy Czarne – droga powiatowa nr 2530G droga gminna nr 221016G granica gminy Czarne – droga powiatowa nr 221006G 1531G, Olszanowo droga powiatowa nr 2531G – przecina drogę gminną nr 221007G 221020G, droga gminna nr 221021G – Gwieździn droga krajowa nr 25, droga gminna nr 221001G – przecina drogę krajową nr 25 – Trzmielewo 221008G droga powiatowa nr 2525G, 221009G droga gminna 221001G – Brzezie droga krajowa nr 25, droga powiatowa nr 2506G – przecina drogę krajową nr 25, droga gminna 221010G nr 221013G – granica gminy Biały Bór, 221011G granica gminy Biały Bór – droga gminna nr 221012G, Droga gminna granica gminy Biały Bór – droga gminna 221011G i Pieniężnica droga 221012G gminna nr 221001G, droga powiatowa nr 2506G, droga gminna nr 221010G – Międzybórz droga powiatowa nr 2527G I 221013G droga powiatowa nr 2528G, droga wojewódzka nr 202 – Gockowo droga powiatowa nr 2530G i droga 221014G powiatowa nr 2529G, 221015G droga powiatowa nr 2529G – granica gminy Czarne, granica gminy Czarne – droga gminna nr 221006G – droga powiatowa nr 221016G 2531G – granica gminy Czarne, Rzeczenica droga powiatowa nr 2531G – droga gminna nr 221018G – 221017G Gockowo droga powiatowa nr 2530G, 221018G droga gminna nr 221017G – droga powiatowa nr 2530G, Zalesie droga powiatowa nr 2530G – Olszanowo droga powiatowa nr 221019G 2531G, Olszanowo droga powiatowa nr 2531G – przecina drogę gminną nr 221020G 221007G – granica gmin Człuchów I Czarne, 221021G droga gminna nr 221007G – Garsk,

granica gminy Przechlewo droga zakładowa nr 392911z – Gwieździn 221022G droga krajowa nr 25, Trzmielewo granica Miasta I Gminy Biały Bór – Trzmielewo droga 221023G powiatowa nr 2525G I Trzmielewo droga kolejowa (linia 405 Piła Główna – Ustka), 221024G Rzeczenica droga powiatowa nr 2512G – droga krajowa nr 25, 221025G Rzeczenica droga krajowa nr 25 – droga wojewódzka nr 202 221026G droga gminna nr 221022G – droga powiatowa nr 2512G, 221027G droga krajowa nr 25 – droga gminna nr 221022G, 221028G Gwieździn droga krajowa nr 25 – droga gminna nr 221022G, 221029G Gwieździn droga krajowa nr 25 – droga krajowa nr 25, 221030G Międzybórz droga powiatowa nr 2527G – droga gminna nr 221002G, 221031G droga nr – Brzezie droga krajowa nr 25 – droga krajowa nr 25.

Na terenie gminy znajduje się 30 dróg gminnych publicznych. Drogi lokalne posiadają 79,942 km długości, z czego 0,866 km posiada nawierzchnię bitumiczną, 1,917 km betonowe płyty drogowe, 0,6 km kostkę, a 76,559 km to drogi gruntowe wzmocnione żwirem i żużlem. Drogi dojazdowe posiadają długość 96,058 km i w 99% są drogami gruntowymi nie wzmacnianymi pozostawionymi w nawierzchni naturalnej. Zaledwie 0,369 km dróg dojazdowych posiada nawierzchnię bitumiczną, a 0,292 km wykonana jest z betonowych płyt drogowych.

W gminie znajduje się 19 ogólnodostępnych parkingów:  Rzeczenica - 9 szt.,  Brzezie - 2 szt.,  Sporysz - 1 szt.,  Międzybórz - 1 szt.,  Breńsk - 1 szt.,  Gwieździn - 4 szt.,  Olszanowo -1 szt.

Komunikacja kolejowa Przez teren gminy Rzeczenica przebiega jednotorowa linia kolejowa nr 405 relacji Piła Główna - Ustka, zelektryfikowana na odcinkach Piła Główna – Szczecinek i Słupsk – Ustka, na pozostałym fragmencie linia pozostaje niezelektryfikowana. Przechodzi ona przez obszar trzech województw: wielkopolskiego, zachodniopomorskiego oraz pomorskiego. Linia obsługuje transport pasażerski oraz towarowy. Na terenie gminy nie znajdują się stacje kolejowe.

W gminie Rzeczenica znajdują się trzy tereny, przez które przebiegają linie kolejowe uznane jako tereny zamknięte: w miejscowości Brzezie działka nr 581 (pow. 3,1800 ha) i działka nr 596 (pow. 1,4000 ha) oraz w miejscowości Trzmielewo działka nr 41 (pow. 8,0000 ha).

Lotnisko W miejscowości Pieniężnica znajduje się byłe wojskowe lotnisko zapasowe 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Słupsku.

Gospodarka wodno-ściekowa

Zaopatrzenie w wodę Według danych GUS długość czynnej sieci rozdzielczej na koniec 2013 r. wyniosła 59,2 km. Do sieci wodociągowej podłączonych jest 87 % mieszkańców gminy (3218 osób korzysta z sieci wodociągowej). Na terenie gminy znajduje się osiem ujęć wód podziemnych. Badania fizykochemiczne wód w 2013 roku wskazały, iż woda spełniają wymogi jakościowe w zakresie wymaganych parametrów. W przypadku awarii woda zaopatrywana jest poprzez Paleto-pojemniki na wodę o pojemności 4m3 oraz beczkowóz.

Odprowadzanie ścieków Na terenie gminy działa Gminna Oczyszczalnia Ścieków, odprowadzane są do niej ścieki od 67 % (2 542 os.) mieszkańców gminy. Do 2011 r. w Rzeczenicy funkcjonowała oczyszczalnia ścieków typu „bioblok”, o przepustowości 400 m3/dobę, oddana do użytku w 1993 roku. W ramach zadania "Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Rzeczenicy" wybudowano nowoczesny obiekt (oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną) o przepustowości 650 m³/dobę, który zapewnia oczyszczanie ścieków zgodne z normami Unii Europejskiej. Obiekt otwarto w październiku 2011 r. oczyszczalnia posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie ścieków (Oczyszczalnia ścieków w Rzeczenicy znak GiE 6224-23/09) ważne do dnia 15.01.2020 r. Średnia dobowa ilość ścieków doprowadzana do oczyszczalni 238 m3/d (stan na 2013 r.). Do oczyszczalni odprowadzane są ścieki przemysłowe generowane przez Zakład Kalibracji Jelit zlokalizowany w miejscowości Rzeczenica. Ścieki te zawierają w swoim składzie podwyższony poziom zawartości jonów chlorkowych, wahają się w granicach 1000 mg/l. Dopuszczalne stężenie jonów chlorkowych umożliwiające przyjęcie ścieków na oczyszczalnię w Rzeczenicy to 1000 mg/litr. Generowane na oczyszczalni osady ściekowe magazynuje się pod specjalnie przygotowaną do tego celu wiatą. Dwa razy w roku wywożone są przez firmę zewnętrzną w ramach rolniczego wykorzystania osadów. Powyższe poprzedzone jest wykonaniem odpowiednich badań zarówno gleby jak i osadu. W roku 2003 wybudowano nową oczyszczalnię typu BIOBLOK 200 dla miejscowości Brzezie i Pieniężnica. Oczyszczalnię wybudowano z udziałem środków programu SAPARD. Oczyszczalnia posiada przepustowości 200m3/d. Obecnie przyjmuje ona ścieki od 1 213 osób z miejscowości Brzezie, Pieniężnica i Międzybórz. Jak wynika z poniższej tabeli po przebudowie oczyszczalni na terenie gminy w 2012 r. wzrosła o 7 km długość czynnej sieci kanalizacyjnej, połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wzrosły o 117, natomiast o 186 osób wzrosła liczba ludności korzystająca z sieci kanalizacyjnej.

Tabela 25. Rozwój infrastruktury technicznej - kanalizacji na przestrzeni dziewięciu lat. Kanalizacja 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 długość czynnej sieci km 13,7 14,5 35,8 38,9 38,9 38,9 51,3 51,3 58,3 58,3 kanalizacyjnej długość czynnej sieci kanalizacyjnej będącej w km 13,5 14,3 35,6 38,7 38,7 38,7 51,1 51,1 0,0 0,0 zarządzie bądź administracji gminy długość czynnej sieci kanalizacyjnej będącej w zarządzie bądź administracji km 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 38,7 51,1 51,1 0,0 0,0 gminy eksploatowanej przez jednostki gospodarki

komunalnej

połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i szt. 335 355 383 471 471 473 550 550 661 667 zbiorowego zamieszkania ścieki odprowadzone dcm3 84,3 93,2 99,4 101,1 118,0 115,7 126 110 112 110 ludność korzystająca z sieci osoba 1830 1855 1919 2044 2029 2041 2173 2281 2467 2489 kanalizacyjnej Źródło: GUS, 2014.

Na terenie gminy znajdują się 22 przepompownie ścieków w miejscowościach:  Rzeczenica – 2 przepompownie główne,  Gwieździn – 3 przepompownie główne,  Rzewnica – 1 przepompownia główna,  Olszanowo – 1 przepompownia główna,  Gockowo – 1 przepompownia główna,  Zalesie – 1 przepompownia główna,  Breńsk – 1 przepompownia główna,  Brzezie – 4 przepompownie główne,  Pieniężnica – 5 przepompowni głównych,  Międzybórz – 3 przepompownie główne.

W zbiornikach bezodpływowych ścieki przechowywane są w 86 posesjach (333 os.). Na terenie gminy zlokalizowanych jest 18 przydomowych oczyszczalni ścieków (stan na 08.04.2014 r.). W chwili obecnej brak jest perspektyw budowy nowych urządzeń.

Traktat Akcesyjny (o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej) zakłada, że od 31.12.2015 roku w naszym kraju będą w pełni obowiązywały przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych. Rozporządzeniem Nr 4/07 Wojewody Pomorskiego z dnia 15 lutego 2007 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Rzeczenica z oczyszczalnią w Rzeczenicy, której obszar obejmuje położone w gminie Rzeczenica miejscowości: Rzeczenica, Gwieździn, Garsk, Olszanowo, Rzewnica, Zalesie, Gockowo, Breńsk. Uchwałą nr 812/XXXVII/14 Sejmiku Województwa pomorskiego z dnia 24 lutego 2014 r. w sprawie likwidacji dotychczasowej aglomeracji Rzeczenica i wyznaczenia aglomeracji Rzeczenica zlikwidowano aglomerację Rzeczenica o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) wynoszącej 2 400, z oczyszczalnią ścieków w miejscowości Rzeczenica, której obszar obejmuje położone w gminie Rzeczenica miejscowości: Rzeczenica, Gwieździn, Garsk, Olszanowo, Rzewnica, Zalesie, Gockowo, Breńsk – wyznaczoną rozporządzeniem Nr 4/07 Wojewoda Pomorski z dnia 15 lutego 2007 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Rzeczenica. Wyznaczono aglomerację Rzeczenica o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) wynoszącej 4 585, z oczyszczalnią ścieków w miejscowości Rzeczenica, której obszar obejmuje położone w gminie Rzeczenica miejscowości: Breńsk, Garsk, Gockowo, Gwieździn, Olszanowo, Rzeczenica i Zalesie.

Rysunek 12. Aglomeracja Rzeczenica.

Źródło: Załącznik do uchwały nr 812/XXXVII/14 Sejmiku województwa pomorskiego z dnia 24 lutego 2014 r.

Elektroenergetyka

Na terenie gminy Rzeczenica dostawę energii elektrycznej zapewnia Zakład Energetyczny w Słupsku, Rejon Dystrybucji w Człuchowie. W granicach administracyjnych gminy Rzeczenica znajduje się linia wysokiego napięcia LWN - 110 kV. Napięcie przetwarzane jest w Głównym Punkcie Zasilania w Człuchowie. Ze stacji 110/15 kV wyprowadzona jest sieć 15 kV rozdzielcza napowietrzna oraz fragmenty sieci kablowej, a odbiorcy zasilani są z sieci nn, głównie napowietrznej, poprzez stacje transformatorowe.

Gazownictwo

Gmina Rzeczenica nie jest zaopatrywana w gaz sieciowy i nie znajduje się na jej terenie system dystrybucji gazu przewodowego. Gmina znajduje się w zasięgu działania PGNIG SA w Warszawie Oddział Pomorski, Okręgowy Zakład Gazowniczy w Gdańsku, a najbliższa rozdzielnia gazu znajduje się w Chojnicach. Jednak na terenie gminy PGNiG nie planuje się rozpoczęcia budowy sieci gazowej w najbliższych latach z powodu braku dużych odbiorców gazu ziemnego.

Ciepłownictwo

Podstawowym sposobem pokrywania potrzeb cieplnych gminy Rzeczenica są indywidualne źródła ciepła, lokalne kotłownie opalane węglem i drewnem, a także nieliczne kotłownie opalane olejem lub gazem płynnym.

Gospodarka odpadami

Gospodarka odpadami na terenie gminy uregulowana jest Uchwałą Rady Gminy Rzeczenica nr XXX/251/2013 z dnia 25 kwietnia 2013 r. w sprawie przyjęcia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Rzeczenica. Zgodnie z uchwałą właściciele nieruchomości zobowiązani są do prowadzenia selektywnego zbierania, a odbierający do selektywnego odbierania odpadów. W zależności od rodzaju odpadu częstotliwość ich pozbywania się jest różna np. odpady komunalne

mieszane co najmniej 1 raz w miesiącu, szkło raz na 2 miesiące. W uchwale uregulowano obowiązki właścicieli w stosunku do pozbywania się nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości ustalając częstotliwość ich wywozu co najmniej raz na 2 miesiące. Właściciele przydomowych oczyszczalni ścieków obowiązani są do ich eksploatacji w sposób opisany w instrukcji eksploatacji. Uregulowane jest również utrzymanie zwierząt na terenie posesji, ich wyprowadzanie na tereny publiczne oraz zagospodarowanie odchodów przez nie pozostawionych. Określone są również zasady deratyzacji. Podstawowym założeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce jest system rozwiązań regionalnych. Gmina Rzeczenica znajduje się w Regionie Południowo-Zachodnim skupiającym 12 gmin z woj. człuchowskiego i chojnickiego. Do roku 2013 był to jedyny region w województwie pomorskim, w którym nie było jeszcze instalacji regionalnej do przetwarzania odpadów, która pozwoliłaby na kompleksowe zagospodarowanie opadów powstających w regionie. W dniu 14.06.2013 r. otwarto Zakład Zagospodarowania Odpadów Nowy Dwór Sp. z o.o. RIPOK Nowy Dwór. Na terenie gminy Rzeczenica nie wyznaczono składowisk odpadów komunalnych do pełnienia roli instalacji zastępczych do czasu realizacji ww. inwestycji. W gminie sąsiedniej znajduje się wybudowana w 2010 roku kompostownia odpadów w Przechlewie. Procesom kompostowania w instalacji poddawane są zarówno komunalne osady ściekowe jak i selektywnie zbierane odpady zielone i inne odpady ulegające biodegradacji. W 2009 roku z terenu gminy odebrano 513,37 Mg/rok odpadów od 3 698 mieszkańców gminy. W 2010 roku z terenu gminy odebrano 513,45 Mg/rok odpadów od 3 670 mieszkańców gminy. W 2011 roku liczba ta spadła do 484,15 Mg/rok od 3728 mieszkańców, zaś w 2012 r. nieco wzrosła do 495,04 Mg/rok od 3690 osób. Na ternie gminy znajduje się instalacja do odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne w Rzeczenicy, ul. Czarna 16 - Kotłownia zakładowa Rzeczenica (firma SEEGER DACH Spółka z o.o.). Posiada ona moc przerobową 4 350 Mg/rok. W instalacji ma miejsce odzysk, proces R1 – wykorzystanie głównie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii.

Na terenie gminy przy ulicy Leśnej w Rzeczenicy działa Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (teren po byłych magazynach GS „SCH” nr działki 435/8).

W 2014 roku została wydana decyzja środowiskowa umożliwiająca „Wytwarzanie środka polepszającego właściwości gleby na drodze przetwarzania popiołów z drewna oraz skup i składowanie odpadów z popiołów, drewna w miejscowości Rzeczenica, gm. Rzeczenica”.

Zgodnie z informacjami na stronie WIOŚ Gdańsk według stanu stan na 31.12.2013 r. na terenie gminy brak jest zakładów o dużym ryzyku awarii przemysłowej.

ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

W niniejszym rozdziale przedstawiono i odniesiono się do licznych dokumentów strategicznych. Dokumenty te dotyczą zarówno szczebla krajowego, wojewódzkiego jak i powiatowego. W rozważaniach wykorzystano takie dokumenty jak:  Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju;  Krajowy Program Zwiększania Lesistości;  Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego;  Strategię Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Pomorskiego;  Plan Gospodarki Odpadami Województwa Pomorskiego na lata 2011 – 2016;  Strategię Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Człuchowskiego.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju

Dnia 13 stycznia 2011 r. Rada Ministrów przyjęła Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 roku. Jest to najważniejszy dokument dotyczący ładu przestrzennego Polski. Jego nadrzędnym celem strategicznym jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych w dążeniu do konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia i większej sprawności państwa oraz spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej w długim okresie czasu. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju do 2030 roku kładzie szczególny nacisk na budowanie i utrzymanie ładu przestrzennego, ponieważ decyduje on o warunkach życia obywateli, funkcjonowaniu gospodarki i pozwala wykorzystywać szanse rozwojowe. Formułuje także zasady i działania służące zapobieganiu konfliktom w gospodarowaniu przestrzenią i zapewnieniu bezpieczeństwa, w tym powodziowego. Poniżej przedstawiono aspekty zawarte i odnoszące się w sposób pośredni lub bezpośredni do gminy Rzeczenica:  wewnętrzne powiązania funkcjonalne:  siła i kierunki ciążeń społeczno – gospodarczych według modelu grawitacyjnego na poziomie do 0,15 promili,  struktura demograficzna:  wyższy od przeciętnego udział mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym,  przewidywane zmiany zaludnienia – słaby spadek,  sieć transportowa:  wskaźnik międzygałęziowej dostępności transportowej na poziomie 0,25 – 0,30 według metodyki Instytutu Gospodarki i Przestrzennego Zagospodarowania PAN (T. Konarski z zespołem 2010);  gospodarka ropą naftową i gazem ziemnym:  gęstość sieci gazowej do 10 km/100 km;  gospodarka wodna:  gęstość sieci wodociągowej 20-50 km/100 km2,  elektroenergetyka:  zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca 600 – 700 kWh;  obszarowa ochrony przyrody:  udział obszarów chronionych w powierzchni gminy na poziomie 0 - 10 %;  krajobraz kulturowy:  nasycenie zabytkami nieruchomymi (według danych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków z 2010 r.) na poziomie 0 – 10 na 1 000 ha;  występowanie złóż kopalin i zasoby bilansowe w złożach:  nie występują (według P. Poprawy, 2010);  zasoby energii odnawialnej:  energia wodna:  średni rzeczny odpływ jednostkowy na poziomie 6 – 8 l/s/km2 (według J. Stachy’ego i B. Biernata);  energia wiatrowa:  południowa część gminy Rzeczenica położona jest w V niekorzystnej strefie energetycznej wiatru, natomiast północna część gminy w strefie III –korzystnej;  energia słoneczna:  średnie całkowite promieniowanie słoneczne w roku na poziomie 9,75 – 10,00 MJ/m2 x doba (według J. Paszyńskiego i K. Miary, 1994);  zagrożenia utrudnienia naturalne:  zagrożenia i utrudnienia klimatyczne:

 bonitacja klimatyczna dla rolnictwa (najlepsze warunki w Polsce – 100) na poziomie 85 – 90 (według Górskiego, 1994),  zagrożenia i utrudnienia hydrologiczne:  przeważające rodzaje wezbrań określono jako roztopowe (według Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie);  zagrożenia glebowe i geomorfologiczne:  gmina Rzeczenica położona jest w obszarach o małym nasileniu spłukiwania potencjalnego gleby,  obszary zagrożone potencjalną erozją wietrzną (według różnych źródeł);  zagrożenia i ochrona przeciwpowodziowa:  udział powierzchni gminy zagrożonych powodzią lub podtopieniami na poziomie 10 – 20 % (szacunek na podstawie mapy roślinności potencjalnej J.M. Matuszkiewicza – Instytut Gospodarki i Przestrzennego Zagospodarowania PAN oraz bazy mokradeł Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych).

Krajowy Program Zwiększania Lesistości

Realizacja zwiększania lesistości jest jednym z ważniejszych elementów polityki leśnej państwa. Konsekwentna realizacja celów tej polityki powinna zapewnić zwiększenie lesistości kraju do poziomu 30 % w roku 2020 i 33 % po roku 2050. Szczególną funkcją zalesień powinno być zatem odpowiednie kształtowanie struktur przestrzennych zasobów przyrody, zwiększanie ich biologicznej aktywności i różnorodności, a także estetycznych walorów krajobrazu. Ważnym zadaniem programu zalesień jest ochrona i wzmacnianie oraz łączenie we wspólny system najcenniejszych obszarów przyrodniczych. Bardzo istotnym problemem jest też racjonalne przestrzenne rozmieszczenie przyszłych zalesień. Rozmiar zadań, potrzeba systemowych rozwiązań w skali kraju i regionu, a przede wszystkim znaczenie zalesień dla ochrony środowiska, racjonalizacji struktury użytkowania ziemi i tworzenia ładu w gospodarce przestrzennej, nadają temu problemowi wysoką rangę. Celem rządowego programu zwiększania lesistości do roku 2020 jest zatem zapewnienie warunków do zwiększenia lesistości do 30 %, ustalenie priorytetów ekologicznych i gospodarczych oraz wykorzystanie ich do optymalnego rozmieszczenia zalesień, a także opracowanie odpowiednich instrumentów realizacyjnych. Integralną częścią programu jest:  przestrzenny model zwiększania lesistości (obejmujący ustalenie preferencji zalesieniowych gmin) oraz rozmiar zalesień w układzie kraju, województw i powiatów;  założenia programów regionalnych i lokalnych;  zadania dla administracji rządowej, władz samorządowych na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz dla gospodarki leśnej;  harmonogram realizacji i aspekty ekonomiczne.

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego został przyjęty Uchwałą Nr 1004/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 października 2009 r. Dokument ten porusza najważniejsze aspekty polityki przestrzennej w wymiarze wojewódzkim. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa wyszczególniono zadania ponadlokalne realizujące cele publiczne. Do zadań tych, odnoszących się bezpośrednio lub pośrednio do gminy Rzeczenica, zaliczono:

 zadania o znaczeniu krajowym:  Rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych, popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP.  Zakupy sprzętu do szybkiej oceny ryzyka w przypadku wystąpienia poważnej awarii, organizacja systemu monitoringu dynamicznego przeciwdziałania poważnym awariom, w tym organizacja systemu i sieci teleinformatycznych.  Doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń.  Wsparcie techniczne ratownictwa ekologicznego i chemicznego.  Wdrożenie nowoczesnych technik monitorowania powietrza, wód i hałasu poprzez zakupy aparatury kontrolno pomiarowej i analitycznej dla sieci laboratoriów Inspekcji Ochrony Środowiska. Doskonalenie systemu zapewnienia jakości poprzez organizację laboratoriów wzorcujących i referencyjnych dla potrzeb wzmocnienia systemu zarządzania jakością środowiska i ocen efektów ekologicznych programu. ETAP I.  Opracowanie planów ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski.  Rozwój infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym.  Budowa sieci telekomunikacji GSM-R zgodnie z NPW ERTMS.  Infrastruktura dostępu drogowego i kolejowego do wschodniej części Portu Gdynia.  Rozwój systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym (budowa centralnego systemu do automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym).  Budowa i remont oraz doposażenie baz Lotniczego Pogotowia Ratunkowego – ETAP.  Budowa i wyposażenie wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego.

 zadania o znaczeniu wojewódzkim:  Modernizacja linii E 65/C-E 65 na odcinku Warszawa – Gdynia,  Krajowy System Bezpieczeństwa Morskiego (KSBM) – Etap I,  Budowa statku ratowniczego I kat. Typu SAR – 3000/III,  na straży bezpiecznej drogi – doposażenie jednostek Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt do ratownictwa technicznego na drogach woj. lubuskiego, zachodniopomorskiego i pomorskiego,  Gazociąg Szczecin – Gdańsk,  Gazociąg Włocławek – Gdynia,  Budowa infrastruktury szerokopasmowej regionalnej sieci informacyjnej "Pomorska Sieć Szerokopasmowa",  Zintegrowany System Informacji Turystycznej Województwa Pomorskiego,  termomodernizacja siedmiu szpitali województwa pomorskiego,

 zadania o znaczeniu gminnym:  Rozbudowa oczyszczalni ze względu na jej przepustowość wraz z modernizacją części obiektów,

 zadania z zakresu: utrzymania właściwych stosunków wodnych, z zachowaniem zasad zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi i przyrodniczymi, przede wszystkim na obszarach wodno-błotnych, terenach rolniczych i leśnych:  zlewnia rzeki Gwda na terenie gminy Rzeczenica,

 zadania z zakresu: udrażniania rzek województwa pomorskiego  rzeka Biała w miejscowości Międzybórz, Jeziernik,  rzeka Czernica w miejscowości Przyrzecze, Brzezie,  rzeka Chechło w miejscowości Brzezie.

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020

Strategia rozwoju województwa jest drugim w hierarchii, po planie zagospodarowania przestrzennego województwa, dokumentem z zakresu polityki rozwoju regionu. Obecnie obowiązującym dokumentem jest ,,Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020”. Dokument ten został przyjęty Uchwałą Nr 458/XXII/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 września 2012 roku. Główną przyczyną sporządzenia aktualizacji Strategii były przemiany, związane z wejściem Polski w struktury Unii Europejskiej. W niniejszej strategii, wśród trzech priorytetowych działań strategicznych wskazano cele operacyjne i kierunki działań. Do powyższych zadań można zaliczyć:

Priorytetowy obszar działań (cel) strategicznych 1. Nowoczesna gospodarka.

 Cel operacyjny 1.1. Wysoka efektywność przedsiębiorstw:  Kierunek działania 1.1.1. Upowszechnianie innowacji w przedsiębiorstwach i transfer wiedzy do gospodarki.  Kierunek działania 1.1.2. Wsparcie inicjatyw klastrowych i przedsięwzięć realizowanych przez klastry  Kierunek działania 1.1.3. Wsparcie ekspansji zagranicznej przedsiębiorstw,  Kierunek działania 1.1.4. Pozyskiwanie inwestycji zewnętrznych,  Kierunek działania 1.1.5. Zapewnienie dostępu do sieci szerokopasmowego internetu, w tym sieci o bardzo wysokiej przepustowości,  Cel operacyjny 1.2. Konkurencyjne szkolnictwo wyższe:  Kierunek działania 1.2.1. Umiędzynarodowienie uczelni wyższych i eksport usług edukacyjnych,  Kierunek działania 1.2.2. Współpraca międzyuczelniana w ramach regionu,  Kierunek działania 1.2.3. Współpraca uczelni wyższych i pracodawców dla poprawy jakości kształcenia,  Kierunek działania 1.2.4. Wsparcie subregionalnych ośrodków szkolnictwa zawodowego,  Cel operacyjny 1.3. Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna:  Kierunek działania 1.3.1. Rozwój sieciowych i kompleksowych produktów turystycznych,  Kierunek działania 1.3.2. Stworzenie rozpoznawalnej, wysokiej jakości oferty kulturalnej,

Priorytetowy obszar działań (cel) 2. Aktywni mieszkańcy.

 Cel operacyjny 2.1. Wysoki poziom zatrudnienia:  Kierunek działania 2.1.1. Aktywizacja biernych zawodowo i bezrobotnych,  Kierunek działania 2.1.2. Wspieranie rozwoju mikro i małych przedsiębiorstw,  Kierunek działania 2.1.3. Poprawa jakości ponadgimnazjalnego kształcenia zawodowego i kształcenia ustawicznego,  Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom kapitału społecznego:  Kierunek działania 2.2.1. Systemowe wzmacnianie potencjału organizacji pozarządowych,  Kierunek działania 2.2.2. Podnoszenie poziomu tożsamości regionalnej i lokalnej oraz integracja społeczności lokalnych,  Kierunek działania 2.2.3. Aktywne uczestnictwo w kulturze, sporcie i rekreacji,  Kierunek działania 2.2.4. Kompleksowa rewitalizacja i rozwój przestrzeni publicznych,  Cel operacyjny 2.3. Efektywny system edukacji:  Kierunek działania 2.3.1. Zapewnienie wysokiej jakości edukacji na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym,

 Kierunek działania 2.3.2. Poprawa dostępu do edukacji przedszkolnej i zorganizowanych form opieki nad dziećmi do lat 3,  Kierunek działania 2.3.3. Rozwój systemowego wsparcia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (w tym szczególnie uzdolnionych),  Cel operacyjny 2.4. Lepszy dostęp do usług zdrowotnych:  Kierunek działania 2.4.1. Poprawa dostępu do wysokiej jakości specjalistycznych usług zdrowotnych w zakresie chorób cywilizacyjnych,  Kierunek działania 2.4.2. Intensyfikacja działań profilaktycznych i diagnostycznych w zakresie chorób cywilizacyjnych,

Priorytetowy obszar działań (cel) 3. Atrakcyjna przestrzeń.

 Cel operacyjny 3.1. Sprawny system transportowy:  Kierunek działania 3.1.1. Rozwój systemów transportu zbiorowego,  Kierunek działania 3.1.2. Rozwój sieci drogowej wiążącej miasta powiatowe regionu z Trójmiastem oraz ich otoczeniem,  Kierunek działania 3.1.3. Modernizacja infrastruktury wiążącej węzły multimodalne z układem transportowym regionu,  Cel operacyjny 3.2. Bezpieczeństwo i efektywność energetyczna:  Kierunek działania 3.2.1. Wsparcie przedsięwzięć z zakresu efektywności energetycznej,  Kierunek działania 3.2.2. Wsparcie przedsięwzięć z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii,  Kierunek działania 3.2.3. Rozwój systemów zaopatrzenia w ciepło i zwiększanie zasięgu ich obsługi,  Kierunek działania 3.2.4. Zmiana lokalnych i indywidualnych źródeł energii w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń,  Cel operacyjny 3.3. Dobry stan środowiska:  Kierunek działania 3.3.1. Rozwój systemów odbioru i oczyszczania ścieków komunalnych oraz wód opadowych i roztopowych,  Kierunek działania 3.3.2. Ograniczanie zagrożeń powodziowych,  Kierunek działania 3.3.3. Rozwój kompleksowych systemów zagospodarowania odpadów komunalnych,  Kierunek działania 3.3.4. Zachowanie walorów przyrody i poprawa spójności przyrodniczej,  Kierunek działania 3.3.5. Rozwój monitoringu środowiska oraz zagrożeń powodziowych.

Partnerska Strategia Rozwoju Powiatu Człuchowskiego 2006 - 2020

Celem nadrzędnym wskazanym w Strategii jest zrównoważony rozwój gmin powiatu Człuchowskiego, który winien zostać spełniony poprzez realizację celów głównych, do których należą:  rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności, cel ten należy realizować poprzez:  modernizacje tras komunikacyjnych i rozwój infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności,  rozwój infrastruktury ochrony środowiska,  rozwój infrastruktury edukacyjnej,  rozwój infrastruktury sportowej,  rozwój infrastruktury ochrony zdrowia;  rozwój zasobów ludzkich, cel ten należy realizować poprzez:

 wzrost poziomu wykształcenia, wiedzy i umiejętności mieszkańców powiatu,  wzrost zatrudnienia i jakości usług rynku pracy,  rozwój społeczeństwa obywatelskiego i aktywności społecznej mieszkańców;  rozwój turystyki wykorzystującej walory krajobrazowo - przyrodnicze, cel ten należy realizować poprzez:  wzrost jakości usług w turystyce,  rozwój turystyki wiejskiej (agroturystyki);  ochrona walorów krajobrazowo - przestrzennych, cel ten należy realizować poprzez:  podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców,  zachowanie walorów środowiska naturalnego; • poprawa bezpieczeństwa publicznego, cel ten należy realizować poprzez:  rozbudowa infrastruktury systemu zarządzania i reagowania kryzysowego,  wdrożenie sprawnego i efektywnego systemu organizacji zarządzania kryzysowego,  wspieranie działań mających na celu wzrost aktywności społecznej w zakresie bezpieczeństwa publicznego,  wzmocnienie współpracy z samorządami lokalnymi w zakresie bezpieczeństwa, zabezpieczenia ładu i porządku publicznego; • rozwój kultury fizycznej i promocji zdrowia, cel ten należy realizować poprzez:  wspieranie rozwoju kultury fizycznej i sportu młodzieżowego, głównie w oparciu o bazę placówek oświatowych,  aktywizacja sportowa społeczeństwa powiatu człuchowskiego,  promocja Zdrowia; • promocja powiatu, cel ten należy realizować poprzez:  przyciąganie inwestycji i inwestorów,  promocja walorów powiatu; • promocja przedsiębiorczości i wspieranie rozwoju istniejących przedsiębiorstw, cel ten należy realizować poprzez:  wspieranie rozwoju przedsiębiorstw stymulujących rozwój społeczno-gospodarczy powiatu,  wzrost przedsiębiorczości mieszkańców,  wzmocnienie polityki równych szans na lokalnym rynku pracy.

WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ

Na granicy gminy Rzeczenica z jeziorami Szczytno i Krępsko występują tereny szczególnego zagrożenia powodzią (1 %).

Aby zapewnić prawidłowa ochronę przeciwpowodziową należy:  dokonywać oceny stanu technicznego obiektów ochrony przed powodzią i powstrzymanie ich degradacji oraz modernizacja w zakresie funkcjonalności w ochronie przed powodzią i stanu technicznego;  systematycznie aktualizować dane o zasięgu i wielkości zalewów powodziowych oraz danych o poziomie zagrożenia i ryzyka powodziowego;  wspomagać zarządzanie użytkowaniem i zabudową terenu dla ograniczenia wzrostu zagrożenia powodziowego w przyszłości;  wpływać na wzrost świadomości społecznej;  wspomaganie budowy systemu ostrzeżeń krótkoterminowych.