skala 1:40 000 1:40 skala

-turystyczna

przyrodniczo- Mapa Mapa Zawilce gajowe to wiosenna ozdoba Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego Parku Kozłowieckiego wiosenna ozdoba gajowe to Zawilce Sarny - mieszkańcy obszarów rolnych w otulinie Parku rolnych - mieszkańcy obszarów Sarny Lasy Kozłowieckie w jesiennej sceneri Kozłowieckie Lasy KOZŁOWIECKI PARK KRAJOBRAZOWY FLORA FAUNA

Kozłowiecki Park Krajobrazowy powołany został w 1990 roku w celu zachowania i ochrony Drzewostany chronione w Kozłowieckim Parku Krajobrazowym wyróżniają się dużą Równie bogaty jest świat zwierząt zamieszkujących Kozłowiecki Park Krajobrazowy, który wartości przyrodniczych największego kompleksu leśnego w okolicach Lublina. Park choć jest różnorodnością, zarówno pod względem składu gatunkowego, jak i struktury wieko- jest ostoją zwierzyny leśnej. Występuje tu kilka dużych gatunków kopytnych, jak: jelenie, jednym z mniejszych parków krajobrazowych w Polsce, jego powierzchnia wynosi zalewie 6121 wej i piętrowej. Na sporych powierzchniach zachowały się walory lasu o charakterze sarny, dziki czy łosie. Osobliwością i nieoficjalną wizytówką Lasów Kozłowieckich są da- hektarów, a powierzchnia otuliny to 7432 hektary, jest bardzo ważnym elementem w systemie naturalnym. Dominują lasy mieszane i bory mieszane, a na niewielkich powierzchniach niele sprowadzone tu w 1962 roku. Przedstawicielami mniejszych ssaków są lisy, borsuki obszarów chronionych województwa lubelskiego. występują bory suche, wilgotne i bagienne oraz olsy i łęgi. Największą wartość przy- i zające. Nad wodami można spotkać wydry i bobry. Fizjograficznie Park leży na terenie makroregionu Nizina Południowopodlaska i mezoregionu rodniczą mają lite drzewostany dębowe występujące w rezerwacie „Kozie Góry” i jego Spośród ptaków najważniejszą grupę stanowią gatunki leśne, zasiedlające drzewostany Wysoczyzna Lubartowska. Około 4 kilometry na południe od Parku przebiega północna, bar- sąsiedztwie, oraz starodrzewy sosnowo-dębowe. Liczne rosnące w Parku pojedyncze dojrzałe i starodrzewy. Składa się na nią około 30 gatunków, z których przeszło połowę dzo wyraźna granica Wyżyny Lubelskiej, będąca równocześnie granicą rozdzielająca pas Nizin dęby bezszypułkowe osiągają imponujące pomnikowe rozmiary. Dąb bezszypułkowy stanowią dziuplaki. Wśród nich występują: muchołówki żałobne i białoszyje, dzięcioły Środkowoeuropejskich od pasa Wyżyn Polskich. W odległości około 15 kilometrów na wschód występuję tu na wschodniej granicy swojego zasięgu. średnie i czarne, niektóre gatunki sikor, pełzacze leśne i kowaliki. Liczna jest także grupa od Parku, przebiega granica między megaregionami: Europą Zachodnią i Europą Wschodnią. Na uwagę zasługuje również runo leśne, w którym spotyka się wiele gatunków rzadkich ptaków związanych ze środowiskiem wodnym. Nad stawami spotkać można: perkozki, Pod względem hydrograficznym cały teren położony jest w lewym dorzeczu rzeki Wieprz. Ad- i chronionych, wśród nich: podkolan biały i zielonawy, lilia złotogłów, kruszczyk błot- perkozy rdzawoszyje i dwuczube, zauszniki, bąki, bączki, wodniki, czaple siwe, czernice, ministracyjnie Park leży w województwie lubelskim, na terenie gmin Kamionka i Lubartów w ny, wawrzynek wilczełyko, zdrojówka rutewkowata, śnieżyczka przebiśnieg czy bluszcz głowienki, łabędzie nieme i błotniaki stawowe. Z kolei łąki i śródleśne polanki to miej- powiecie lubartowskim, gminy w powiecie lubelskim i gminy Spiczyn w powiecie łę- pospolity. Spośród innych rzadkich gatunków występują ponadto rośliny górskie jak sce występowania słonek, srokoszy czy czajek. czyńskim. W strukturze Administracji Lasów Państwowych teren podlega Nadleśnictwu Lubar- ciemiężyca zielona i tojad dziubaty. Reprezentantami gadów na terenie Parku są jaszczurki zwinki, żyworodne oraz padalce, tów, a jako teren chroniony Zespołowi Lubelskich Parków Krajobrazowych. Rzadkie rośliny torfowiskowe i błot- a także węże – zaskrońce i żmije, oraz jedyny polskie żółwie – żółwie błotne. Kocanki piaskowe Obszar Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego obejmuje kompleks leśny Lasy Kozłowieckie ne reprezentują między innymi: W sąsiedztwie stawów, starorzeczy, torfianek i oczek wodnych koncentrują się miejsca oraz towarzyszące mu śródleśne łąki, bagna i stawy. Otoczony jest przez tereny rolniczo-prze- brzoza niska, bagno zwyczajne, mo- rozrodu i bytowania płazów: grzebiuszek ziemnych, kumaków nizinnych czy ropuch sza- mysłowe. Teren Parku ma charakter równinny. Wyraźniejsze akcenty w monotonnej rzeźbie drzewnica zwyczajna, starzec błotny rych. W śródłąkowych i nadwodnych zadrzewieniach spotkać można rzekotki drzewne. terenu stanowią wydmy, niewielkie wzgórza morenowe oraz doliny rzeczne. Deniwelacje do- czy pełnik europejski. Szczególną Natomiast łąki, zwłaszcza te w dolinach Mininy, Krzywej rzeki i górnej Parysówki, to bo- chodzą do 50 metrów. Najwyżej wzniesiona jest południowo-wschodnia część Parku, gdzie ozdobą tak zwanych „Łąk Dyskich” gate żerowiska dla wielu gatunków motyli i trzmieli. wysokości bezwzględne osiągają wartość 195–202 metrów n.p.m., ku zachodowi teren łagodnie jest bardzo rzadki wielosił błękit- opada aż do 155 metrów n.p.m. w rejonie stawów w Samoklęskach. Największą powierzchnię ny. Na łąkach możemy też spotkać

zajmują tereny o wysokości rzędu 170–180 metrów n.p.m. Sieć wodną Parku i otuliny two- storczyki: kukułkę krwistą, kukułkę Łabędź krzykliwy często spotykany na jesiennych i wiosennych przelotach na śródleśnych stawach rzą niewielkie rzeczki: Minina, Krzywa Rzeka, Parysówka, Pracz i ciek spod Nasutowa. Główną szerokolistną czy kruszczyka błot- KRAJOBRAZOWY PARK rzeką jest Minina mająca początek w Majdanie Krasienińskim, kilkakrotnie zmieniająca swój nego. Na stawach występują rośliny kierunek w miejscach gdzie zbiera dopływy: w Dąbrówce gdzie uchodzi Krzywa Rzeka, w Sa- wodne jak: grzybienie białe i północ- KOZŁOWIECKI moklęskach gdzie uchodzi Pracz oraz w Kierzkówce gdzie Minina łączy się z Parysówką, będącą ne, grążel żółty i rzęsa garbata. Spo- główną rzeką północnej części otuliny. Około 20 kilometrów na północ od Parku Minina ucho- radycznie spotyka się także gatunki dzi do Wieprza – największej rzeki Lubelszczyzny. ciepłolubne jak na przykład kocankę Zwarty kompleks Lasów Kozłowieckich to jeden z największych ekosystemów leśnych w słabo zale- piaskową. sionej centralnej i zachodniej części województwa lubelskiego. Stąd też Park ma charakter typowo leśny, a lasy obejmują ponad 90% jego powierzchni. Z kolei w otulinie przeważają użytki rolne: pola, łąki i pastwiska. Na terenie Parku znajdują się też stawy rybne: staw w Starym Tartaku, Wzory i niewielki zespół stawów Stróżek. W otulinie jest też rozległy kompleks stawów w Samoklęskach.

gmina gmina Lubartów Niemce

PrzełomPodlaski Bugu

Janów Podlaski PK Podlaski Przełom Bugu

Sobieszyn Poleski PK Sobiborski POLESKI PN PK

Pałac w Kozłowce Pałac Krajobrazowy Park Kozłowiecki przez do Kozłówki z Dąbrówki Droga Kozłowiecki ZABYTKI INNE FORMY OCHRONY PRZYRODY Lubartów

PK POLESKI PN PK Pojezierze Łęczyńskie Kazimierski Chełmski W granicach Parku brak cennych zabytków. Do obiektów historycznych zaliczyć należy dwór Miejscowością, która łączy ziemiańskie rody Zamoyskich i Weyssenhoffów jest Kamionka, Na terenie Parku zlokalizowany jest jeden rezerwat przyrody „Kozie Góry”, utworzony w 1958 PK PK w Starym Tartaku, niegdyś będący siedzibą nadleśniczego zarządzającego lasami ordynacji w której znajdują się kaplice grobowe obu rodzin, na cmentarzu znajduje się neogotycka roku w celu ochrony i zachowania fragmentu lasu dębowego o charakterze naturalnym z dę- Chełm Zamoyskich. Dwór powstał na przełomie XVIII i XIX wieku, jednak trudno dopatrzeć się kaplica Zamoyskich, a obok kościoła wyjątkowo oryginalna bo zbudowana na planie koła, bem bezszypułkowym typowym dla siedlisk piaszczystych. Specyficzne warunki siedliskowe Wrzelowiecki Nadwieprzański Brzeźno PK PK Strzelecki w nim szczególnego stylu architektonicznego. Obecnie pełni funkcje kwatery myśliwskiej kaplica Weyssenhoffów. W Kamionce warto obejrzeć kościół św. Apostołów Piotra i Pawła sprawiły, że drzewostan złożony jest tylko z jednego gatunku dębu, co jest na Lubelszczyźnie PK Lasów Państwowych. Z kolei w Nowym Stawie znajduje się cmentarz powstańców stycznio- z przełomu XV i XVI wieku. Jest to najstarsza świątynia w okolicy i jedna z najstarszych w zjawiskiem wyjątkowym. Ocenia się, że okazy dębów rosnących w rezerwacie osiągnęły wiek Krzczonowski PK wych. Jest na nim pochowanych 13 powstańców z oddziału majora Walerego Kozłowskiego, całym województwie lubelskim. Mimo przekształceń kościół zachował gotycką bryłę, co 130–160 lat. Ponadto w rezerwacie stwierdzono 14 gatunków drzew, 6 gatunków krzewów, 91 Skierbieszowski PK którzy zginęli w potyczce 25 września 1863 rok. jest ewenementem na Lubelszczyźnie. Ponadto w Kamionce zachowała się stara drewnia- gatunków roślin kwiatowych i paprotników oraz 12 gatunków mszaków. Są to gatunki głów- PK Lasy Szczebrzeszyński na zabudowa małomiasteczkowa, klika ładnych kapliczek i tradycyjny układ urbanistyczny nie pospolite, charakterystyczne dla lasów i borów mieszanych. Występują jednak wśród Janowskie PK Zamość Janów Lubelski Na szczególne zainteresowanie zasługują zabytki zlokalizowane na terenie otuliny. Najwy- z urokliwym rynkiem. W dzieciństwie w Kamionce mieszkał przez jakiś czas wybitny polski nich i gatunki rzadkie, między innymi: lilia złotogłów, turówka wonna, gnieźnik pospolity ROZTOCZAŃSKI bitniejszy wśród nich to barokowy zespół pałacowo-parkowy w Kozłówce, jeden z najcen- malarz Leon Wyczółkowski. Zapamiętane okoliczne widoki utrwalił na płótnach z cyklu czy miodownik melisowaty. Fauna rezerwatu jest typowa dla wnętrza dużych kompleksów PN niejszych obiektów tego typu w kraju, wyniesiony przez Prezydenta Polski do rangi Pomni- ,,Kopanie buraków”. W czasie pierwszej wojny światowej w okolicach Kamionki boje toczyły leśnych o dużym zróżnicowaniu poziomym i pionowym, z dużym udziałem starodrzewia. W Krasnobrodzki PK ka Historii. Jego historia wiąże się z dwoma znakomitymi polskimi rodami – Bielińskich Legiony Polskie pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. Komendant wraz ze sztabem kwa- rezerwacie i w jego otoczeniu leśnym stwierdzono gatunki ptaków objęte ochroną ścisłą, Południowo- i Zamoyskich. Ich siedziba w harmonijny sposób łączy cechy barokowego założenia z XVIII terował na miejscowej plebanii. między innymi: myszołowy, jastrzębie, krogulce, puszczyki, grzywacze, muchołówki biało- roztoczański PK Puszczy PK wieku ze zmianami wprowadzonymi w wyniku przebudowy na przełomie XIX i XX wieku. szyje i żałobne czy dzięcioły czarne. W rezerwacie można spotkać ssaki: jelenie, sarny, da- Solskiej

Pałac okres świetności przeżywał za czasów Konstantego Zamoyskiego, który w 1903 roku niele, dziki, lisy i zające, w tym także te najmniejsze czyli gryzonie – badylarki, myszy leśne założył tu ordynację. Wnętrza pałacu zachowane w pierwotnym układzie, zachwycają bo- Kaplica Weysenhoffów w Kamionce i zaroślowe. ZESPÓŁ LUBELSKICH PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH gatą kolekcją malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego z XVIII, XIX i początku XX wieku. Na terenie Parku znajdują się też pomniki przyrody. Są to okazy dwóch starych 260-let- ul. Mieczysława Karłowicza 4 Obecnie pałac jest siedzibą Muzeum Zamoyskich w Kozłówce. Z kolei w budynku dawnej nich dębów szypułkowych w okolicach dawnej gajówki w Nasutowie. Z kolei w otulinie za 20-027 Lublin www.parki.lubelskie.pl płacowej powozowni zorganizowana jest jedyna w Polsce Galeria Sztuki Socrealizmu, któ- pomniki przyrody uznano drzewa w parkach pałacowych w Kozłówce i w Samoklęskach. rej towarzyszą pomniki „bohaterów” okresu PRL-u. Pałac otacza duży regularny park w Parki te objęte są także ochroną konserwatorską jako obiekty zabytkowe. Na terenie Par- Tekst: Michał Zieliński stylu ogrodu francuskiego z wieloma cennymi okazami drzew i krzewów. ku utworzono także cztery użytki ekologiczne. Dwa z nich tworzą formę rozproszoną. Ta Zdjęcia: Michał Zieliński

rzadka forma ochrony przyrody ma na celu zachowanie cennych pod względem przyrod- © Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych Drugi cenny zespół pałacowo-parkowy znajduje się w Samoklęskach. Klasycystyczny dwór niczym i krajobrazowym unikatowych środowisk i pozostałości naturalnych ekosystemów. © Euro Pilot Sp. z o.o. wybudowano na przełomie XVIII i XIX wieku. Z dworem związana była rodzina Weyssen- Na terenie Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego są to śródleśne łąki, torfowiska i obsza- hoffów, której najbardziej znanym przedstawicielem był Józef, pisarz i piewca tradycji ry zabagnione pozostawione do naturalnej sukcesji. ziemiańskiej i łowieckiej. Jego najsłynniejszym utworem jest powieść „Soból i panna” W najbliższej okolicy Parku, już poza jego otuliną, znajdują się inne ciekawe tereny i obiek- z zachwycającymi opisami przyrody. Józef Weyssenhoff był także utracjuszem i w 1910 ty chronione. Na zachód rozciąga się Obszar Chronionego Krajobrazu „Kozi Bór”, na wscho- roku przegrał dwór w karty. Posiadłość jednak tylko na tym zyskała, bo kolejni właściciele dzie Nadwieprzański Park Krajobrazowy, na południu w najbliższym otoczeniu Lublina, Druk, skład, opracowanie kartografi czne Wacław i Róża Kuszelowie doprowadzili zaniedbane gospodarstwo do wzorowego stanu, Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Ciemęgi”. Pomiędzy nim a Kozłowieckim Parkiem Euro Pilot Sp. z o.o. ul. Konarskiego 3, 01-355 Warszawa założyli w nim hodowlę koni, a po sąsiedzku ulokowali rozległy kompleks stawów rybnych. Krajobrazowym znajduje się największy powierzchniowo pomnik przyrody na terenie wo- tel. 22 664 37 20 Zasłynęli też z pracy organicznej i angażowali się w podnoszenie oświaty mieszkańców jewództwa lubelskiego. Jest to aleja lip rosnących wzdłuż dróg między miejscowościami www.europilot.com.pl [email protected] i wzrost gospodarczy okolicznych wsi. Obecnie dwór znajduje się w rękach prywatnych Nasutów – Pólko – . Składa się na nią ponad 800 drzew. Drugi tego typu pomnik przy- ale stoi nieużytkowany. Wokół roztacza się park z 1800 roku, zaprojektowany przez Izabelę rody to aleja lipowa w okolicy Krasienina, którą tworzy 120 drzew. ISBN 978-83-8218-008-4 Czartoryską z Puław.

Ośrodek Zamiejscowy w Lubartowie (nadzorujący: Kozłowiecki PK, Nadwieprzański Interesującą miejscowością jest , którego ozdobą jest klasycystyczny dwór PK, Kazimierski PK, Wrzelowiecki PK, PK Pojezierze Łęczyńskie oraz OChK: Chodelski, z imponującym czterokolumnowym portykiem, zbudowany na wzgórzu nad wsią w Czerniejowski, Kozi Bór, Pradolina Wieprza, Annówka i Dolina Ciemięgi), pierwszej połowie XIX wieku. Z krasienińskim dworem związana była Irena Kosmow- Ośrodek Zamiejscowy w Janowie Lubelskich (nadzorujący: PK Lasy Janowskie oraz OChK: ska, posłanka przedwojennego sejmu, wybitna działaczka niepodległościowa, ludowa, Roztoczański i Kraśnicki), społeczna i oświatowa. W ogrodzie, na tyłach gruntownie wyremontowanego przez Ośrodek Zamiejscowy w Janowie Podlaskim (nadzorujący: PK Podlaski Przełom Bugu i OChK: prywatnego właściciela dworu, znajduje się wiatrak typu koźlak. Ozdobą Krasienina Nadbużański, Radzyński i Łukowski), jest późnorenesansowy kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny i św. Sebastia- Ośrodek Zamiejscowy w Zamościu (nadzorujący: Szczebrzeszyński PK, Krasnobrodzki PK, na wzniesiony w połowie XVII wieku. Murowanemu kościołowi towarzyszy drewniana PK Puszczy Solskiej, Południoworoztoczański PK oraz OChK: Dołhobyczowski i Nadbużański). dzwonnica. W skład ZLPK wchodzi ponadto Ośrodek Edukacyjno-Muzealny w Brzeźnie i Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Sobieszynie. Kolejny, ale wyjątkowo skromny, zespół dworski ulokowany w otulinie Parku znajduje się w Nasutowie i pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Do podstawowych zadań statutowych ZLPK należą: ochrona przyrody, organizacja działalności dydaktycznej, turystycznej i rekreacyjnej, a także składanie wniosków do Na skraju otuliny znajduje się wieś Niemce, w której według legendy zostali osiedleni projektów aktów prawa miejscowego w zakresie ochrony przyrody. W ramach ochrony jeńcy krzyżaccy, pojmani podczas bitwy pod Grunwaldem. W krajobrazie miejscowości przyrody ZLPK nadzoruje przestrzeganie prawa ochrony przyrody na terenie podległych

Koźlarz zwany popularnie kozakiem kozakiem popularnie zwany Koźlarz ZESPÓŁ LUBELSKICH PARKÓW dominuje wysoka ceglanego wieża neogotyckiego kościoła św. Ignacego Loyoli i świę- parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, sporządza plany ochrony Kozłowiecki Park Krajobrazowy Park Kozłowiecki TURYSTYKA tych Piotra i Pawła z początku XX wieku. Obok kościoła znajduje się ciekawy centoaf KRAJOBRAZOWYCH (ZLPK) parków krajobrazowych oraz prowadzi zabiegi ochrony czynnej. Działalność dydaktyczna czyli pusty, symboliczny nagrobek żołnierza armii Księstwa Warszawskiego, ufundowa- obejmuje szerokie spektrum. Są to: liczne konkursy wiedzy, warsztaty, lekcje, wykłady, ny przez matkę poległego w 1812 roku w bitwie pod Możajskiem (do historii przeszła Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych jest wojewódzką samorządową jednostką prelekcje i gry prowadzone zarówno w szkołach i innych placówkach oświatowych, jak jako bitwa pod Borodino). Pomników nawiązujących do okresu wojen napoleońskich Parki krajobrazowe to obszary szczególnie predysponowane do pełnienia funkcji tury- organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej w rozumieniu ustawy o samorządzie i w terenie. Działania z zakresu turystyki i rekreacji to liczne rajdy turystyczno-edukacyjne jest w Polsce bardzo mało, ciekawostką jest, że w otulinie Parku znajdują się trzy stycznych i rekreacyjnych. Nie obowiązują w nich zakazy poruszania się poza szlakami województwa. Zespół działa w oparciu o następujące akty prawne: Ustawę o ochronie oraz szeroka działalność wydawnicza (mapy, foldery, przewodniki, informatory) oraz budowa tego typu obiekty. Oprócz wspomnianego cenotafu w Niemcach, są to dwa pomniki i wyznaczonymi trasami czy zbioru runa leśnego. Kozłowiecki Park Krajobrazowy umoż- przyrody, Uchwałę w sprawie utworzenia Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych, Statut infrastruktury turystyczno-edukacyjnej (wyznaczanie i oznakowanie ścieżek, ustawianie w Kozłówce. Pierwszy we wsi w formie kolumny toskańskiej, wystawiony na pamiątkę liwia na swoim terenie organizowanie spacerów, wycieczek rowerowych, narciarskich Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych, uchwały Sejmiku Województwa Lubelskiego tablic informacyjnych, organizacja i urządzanie punktów turystycznych). przemarszu Wielkiej Armii oraz drugi w ogrodzie przy pałacu, upamiętniający miejsce na nartach biegowych, grzybobrań czy treningów biegowych. Stawy Wzory są popular- w sprawie parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, rozporządzenia W celu sprawnej realizacji zadań statutowych ZLPK współpracuje z licznymi instytucjami spoczynku żołnierzy francuskich, z płaskorzeźbą przedstawiającą polsko-francuskie nym łowiskiem wędkarskim. Ciekawą infrastrukturę turystyczną na terenie Parku przy- Wojewody Lubelskiego w sprawie parków krajobrazowych i obszarów chronionego i jednostkami organizacyjnymi, a także osobami fizycznymi i prawnymi. braterstwo broni. gotowało dla odwiedzających Nadleśnictwo Lubartów. Kompleks Lasów Kozłowieckich krajobrazu. Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych obejmuje swoim działaniem obszar otacza sieć parkingów leśnych i miejsc postojowych. Drogi leśne przebiegające przez 17 parków krajobrazowych (PK) i 17 obszarów chronionego krajobrazu (OChK) położnych Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych Z kolei pamiątką z okresu Wielkiej Wojny czyli pierwszej wojny światowej, jest zaciszny kompleks Lasów Kozłowieckich są wyłączone z ruchu samochodowego (poza pojazda- w granicach województwa lubelskiego. ul. Mieczysława Karłowicza 4, 20-027 Lublin leśny cmentarz żołnierzy austro-węgierskich w okolicach wsi Annobór. mi uprzywilejowanymi), dlatego są bezpieczne dla rowerzystów. Wyznakowano wzdłuż tel. 81 440 80 50 nich sieć szlaków rowerowych. Punktem startowym jest parking leśny obok leśniczówki Strukturę organizacyjną ZLPK stanowią: e-mail: [email protected] Przy okazji zwiedzania Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego warto odwiedzić pobliski w Kopaninie. Do wyboru są dwie pętle, krótsza o długości 11,7 kilometrów lub dłuższa Biuro ZLPK w Lublinie (koordynujące działanie całego Zespołu i nadzorujące Skierbieszowski http://parki.lubelskie.pl Lubartów z pięknymi barokowymi zabytkami, pałacem Sanguszków oraz kościołami, o długości 23 kilometrów. Dla biegaczy przygotowano trasę biegową, która również PK i Krzczonowski PK), www.facebook.com/parkilubelskie farnym św. Anny i klasztornym ojców Kapucynów. rozpoczyna się przy parkingu w Kopaninie. Tu też dostępne są dwa warianty, krótszy Ośrodek Zamiejscowy w Chełmie (nadzorujący: Poleski PK, Chełmski PK, Strzelecki PK ma 11,7 kilometrów, dłuższy 23 kilometry. W Kopaninie rozpoczyna się także ścieżka i Sobiborski OK oraz OChK: Poleski, Chełmski, Grabowiecko-Strzelecki i Pawłowski), dydaktyczna długości 2 kilometrów, wzdłuż której ustawiono 14 tablic informujących opowiadających o walorach przyrodniczo-leśnych Lasów Kozłowieckich oraz o zasa- Kościół w Kamionce dach gospodarki leśnej. Jedyny znakowany szlak pieszy biegnie po fragmencie otuliny, ale można wędrować po Parku korzystając z sieci dróg leśnych i przecinek. W Kopani- nie i w Starym Tartaku przygotowane są wygodne miejsca wypoczynkowe wyposażone w wiaty, stoły, ławy, tablice edukacyjne i toalety. Ponadto w Kopaninie znajduje się plac zabaw i miejsce na ognisko, a w Starym Tartaku ścieżka zdrowia. Ciekawym miejscem jest ekologiczna wieś Dąbrówka w zachodniej części Parku. Na turystów czeka tam mini-zoo, sklep z artykułami ekologicznymi, odbywają się cykliczne imprezy i warsztaty na przykład bębniarskie, rękodzielnicze i inne.

Krucze Bagno.JPG Klin Nowiny Sobolew-Kolonia TrzemuśniaPRZYTOCZNO Stara Wieś FIRLEJ PARCZEW KLEMENTYNÓW Klin Rudzienko-Kolonia Kolonia Olszyna 22°20’ 22°22’ 22°24’ 22°26’ 22°28’ 22°30’ 22°32’ 22°34’ 22°36’ 22°38’ 22°40’ 22°42’ 22°44’ 22°46’ Krótka Poprzeczki Modzelówka Białe Wrony Tarło-Kolonia Elżbietów Minina Laski Las Berejowski OSTRÓW LUBELSKI Rudzienko 809 Ujmy Grabina 19 Kaznów Drugie Przymiarki Trzecie Ciemno Gmina Parczew Pod Osówką Pole Białki 821 Podekrze Wola Stary Las Doły Rososz Grabowy Las Gmina Lubartów Pałecznica- Mieczysławska Szczekarków Załącze Osina -Kolonia Piskornica Gmina Michów Szlak Jagielloński Niziny Stójka Kolonia Lisów Wzgórek 51°30’ Las Tarlecki Wypnicha-Załącze Kąty Lipnik Gołąb Kaznów-Kolonia Mieczysławka 150 Krzywy Dąb Lisów Szlak Partyzancki Zbrody Kolonia Dzikie Polny Młyn Nadbagien Szczekarków Zapłocie Pałecznica Kierzkówka Laski Parysówka

Stara Wieś Gołąb-Kolonia 150 Zabrodek Las Pałecki Zagaj Ciotcza Aleksandrówka Całość GóryPszczelnik Padoły Zaolszynie 815 Pod Kościół pw. Kolonia Wincentów Wieprz Struga Zabór Lasem Wypnicha 150 Wniebowstąpienia Tarlica Ciotcza Pańskiego

Włochy 150 150 Kierzkówka- Kanał K 150 Zabiele -Kolonia Krzywy Dąb Skrobów Rudy Dziki Las 809 Kokosz ROCZNIAKI Chlewiska Bagno Struga Wilcze Bagno Zagórze 19 Jaworowiec Nawozy Kamionka Szlak Partyzancki LUBARTÓW Bagno Smardzówki Nowy Zachmielcze 150 Kokosz Trzecia SŁOWACKIEGO Za Wieprzem Struga 51°28’ Skrobów Kościół pw. Najświętszego Kolonia ZAGRODY Siedzona LUBARTOWSKIE Serca Jezusowego Wypnicha Minina Kościół pw. Świętych 150 Las Rządowy Pogorzele Pałac Wólka Kaplica grobowa Apostołów Piotra i Pawła Moczydła Siedliska Kościół pw. Kanał K Zabłocka Weyssenhoffów Przydawki Skrobów- Sanguszków Sosnówka 150 -Kolonia św. Anny Gmina Ostrów Choiny Stanisławów 150 Ostrów Kamionka Średnie Andrzejówka LUBARTÓW Duży Justynów LUBARTÓW Dębica Sękol Borowe LIPOWA Muzeum Ziemi Lubelski Lubartowskiej Rudka Kamionka Sejmik Krzywie Wielki Bagien 150 Gołębska 150 Druga Parysówka Bliższe Kaplica pw. Klasztor Kaplica grobowa Stara Wieś Kościół pw. Zwiastowania NMP Chrystusa Ojców Olszynki Zagrody 51°28’ Zamoyskich Kapucynów Minina Kozłówka- Odkupiciela Sosnowska Choina Kolonia -Pałac Szlak Partyzancki Michałówka Stanisławów 150 Wola Sernicka Brzostówka Mały Zespół pałacowo- Muzeum Kościół pw. Matki Bożej -parkowy Zamoyskich Nieustającej Pomocy Nowa Wieś 150 Gmina Abramów Samoklęski Borek Nowodwór- Wola Sernicka- Psia Górka Kolonia 150 -Kolonia Brzostówka- Parysówka -Kolonia Piaski 19 JACEK Kanał K Szlak Partyzancki -Kolonia Abramów Michałówka Borek Kozłówka Szlak Jagielloński Zarzecze 809 Nadłącze Samoklęski- Szlak Partyzancki Gmina Serniki -Kolonia Pierwsza Łucjanówka LUBARTÓW Gmina Kamionka Nowodwór- Jadwinów Ujmy Zagrody -Piaski Brzostówka 150 Lubartowska Nowodwór ŁUCKA Wieprz Kuranty Droga Serniki Las-Baran Syroczanka Nowiny Kolonia Łucka Dębinka Las Wielicki Dolna 51°26’ Grabina Pałac Stare Pole Kolonia Malinówka Arendarka Baran Kozłówka Łucka Kryjamy Weyssenhoffów Brzozowiec Kępina Samoklęski- Folwark Annobór- Łucka-Kolonia Kościół pw. Apostołów Średni Borek -Kolonia Druga Nowe Pola Kościół pw. św. Kępina Szymona i Tadeusza Klitki -Kolonia Las Glinnicki Ożarów 150 Marii Magdaleny Szlak Partyzancki Podgacie Sachalin 19 Olszyna Obszar Chronionego Przydawki Wielocha Na Mrówkach Serniki- Stara Wieś Krzaki -Kolonia Krajobrazu „Kozi Bór” Dodatek Kolonia Łucka Grabówka Annobór Las Abramski Górna Grabina Jezioro 51°26’ Dębowiec Las Syrski Wielocha 829 Biała Woda Majdan Amelin Las Czerniejowski Łowczany Bratnik Klin Kościół pw. MB Częstochowskiej Nowa Wola Za Torem Pracz Marysin Wygon Plac Tartaczny Majdan Wólka Duży Ług Zagaj Żwir Wielocha Kozłowiecki Zawieprzycka Górki Orlickie Las Parysówka Baranówka Las Bogucki Trzciniec Czerniejów- Koleniski -Kolonia Biadaczka Hrabskie Bagno Kozłowiecki Gilowiec Kolonia Wólka Rokicka- Jezioro 809 Dębczyna Meszno Okólec Zaparow -Kolonia Wieprz Rejowiec Minina 150 Nowa Wola Druga Starościn- Kolonia Kukuranty Orlicz Zarośla -Kolonia Kościół pw. św. Biadaczka Dąbrówka Górne Drogi Zimna Woda Stanisława Biskupa Olszyna Wólka Czerwonka Lasy Kozłowieckie Wólka i Męczennika Czerniejów Obszar Chronionego Obszar Chronionego Okrągłe 51°24’ Krasienińska Okrąglak Rokicka Krajobrazu „Kozi Bór” Krajobrazu „Kozi Bór” Park 829 Klin Lasek Górnickich Łamane Wandzin Gmina Lubartów Zakopaniny Meszno Minina Pracz Ciemięga Majdanek Bartnica Rokitno Orle Starościn Rezerwat Las Rasów Jakubowski Kozłówka Kozie Góry WANDZIN Kościół pw.MB Las Zawieprzycki Szlak Jagielloński 19 Zagrody Kościół pw. Matki Bliżowiec Królowej Polski Stara Wieś Meszno Bożej Anielskiej Stary Kozie Góry Chrusty Las nad Wielką Tartak Staw Stegny Dołki Babiwoda Stróżek Ścieżka Kolonia Wola Milin Bliżowy Stok Dwa Zakręty Rokitno 829 51°24’ Przybysławska Kruk edukacyjna Las Wólczański Małe Działy Kolonia Kawka „Kopanina” Pryszczowa Ciemięga Nadstawie Wola Przybysławska Piachy Koszary Pierwsza Staw Las Starowski Góra Stróżek Gańczew Druga Kaplica pw. Wieprz MB Różańcowej Pod Borem Krajobrazowy Babia Cmentarz 809 Dąbrowa Woda Zofian Nowy Staw powstańców Wymysłów Stróżek styczniowych Kopanina 150 Las Zofiański KrzyworzekaBernatówka 200 Kopanina Szlak Partyzancki Rafa Druga Kawka Kolonia Janów Stary Las Przymiarki Bagno Ciemięga Kaplica pw. Podnasutów Pniaki św. Judy Tadeusza Kolonia Kawka Lipy Cupel Sidelne Druga Klin Winkiel Wzory Zawieprzyce- Granica Pracz Zagojec Kątek -Kolonia Borków Minina Młody Las Dodatki Wygon Stoki Mogiłki 51°22’ 200 Staw 200 Kolonia Osówka Wzory Zalesie 200 Stara Wieś Ślepy Kątek

PUŁAWY Choiny Borkowskie S12 S17 Stara Wieś Las Jawidzki Olendria Dąbrowa Gaj Wola Staw 200 Kuborówka Niwka Nowiny Przerwaniec Kacze Doły NIEMCE Zawieprzyce 200 Jawidz Ciemięga Rudka 828 828 Czworaki Dębina Gmina Grabów Krasienin- Stoczek Kozłowiecka Kolonia Kolonia Dwór Dwór Samocieczka z pocz. XIX w. -Kolonia Jawidz 829 Marianka Miesiące 200 Malinówka Podnasutów 828 200 Osówka Minina Nasutów Gościniec Niemce Gajówka 51°22’ Ryszczówka Kościół pw. Kościół pw. Narodzenia Kościół pw. NMP 200 św. Ignacego Szlak Jagielloński Białka 200 Najświętszej Maryi Panny 828 Królowej Polski 200 Wola Loyoli Karolin 200 200 i św. Sebastiana Niemiecka Zagrody Kolonia Kolonia Las Charlęski

PUŁAWY Krasienin Garbów Kolonia Pofolwarczna Garbów Wólka Malinówka Cebulówka Drugi Piotrowice- 200 Nasutów 874 Garbów Lesiecka -Kolonia 828 Zespół dworsko- 809 Bystrzyca Stoczek -parkowy Leonów Orduń Mikołajek Kolonia Wola Wieprz Kurówka Zespół dworsko- Kurówka Leśce Niemiecka Jamy -parkowy Kolonia Rudka 19 BYSTRZYCA Las Spiczyński Zabytkowy dwór 200 Szlak Jagielloński 200 Kozłowiecka KOŁO LUBLINA Garbów Multimedialna Izba Tradycji Klasztor Sióstr z 1855 roku 200 200 Dolny Salezjanek Stanisławówka 200 Stoczek- 200 -Kolonia Spiczyn Neogotycki kościół pw. 200 Kaplica pw. Świętych Majdan 829 ŁĘCZNA Przemienienia Pańskiego Piotrowice Apostołów Piotra i Pawła 200 Kijany 828 Krasieniński 200 S12 Wielkie 874 51°20’ Garbów S17 809 Majdanek Nokul Pierwszy 200 Minina 200 Dwór Wygoda Kolonia Gutanów z 1899 roku 22°18’ 22°20’ 22°22’ 22°24’ 22°26’ 22°28’ 22°30’ Pólko 200 Kurówka Kolonia Swoboda Charlęż- Kolonia -Kolonia Spiczyn 51°20’ 200 Włóki U Strugi Piotrowice Wielkie Jastków Majdan Gutanów 200 Snopkowski Smugi Kolonia Charlęż 0 500 1000 1500 2000 m Bystrzyca Skala 1 : 40 000 200 200 Kozłowiecki Park Krajobrazowy Las Państwowy Grabowiec Stawek 200 Ludwinów Dziuchów Las Polowy Las Ługowski Kolonia OBJAŚNIENIA ZNAKÓW Bogucin Helenów U Strugi Drogi lokalne;Bogucin polne i leśne Jakubowice Kolonia Muzea; inne zabytki; grodziska Szlaki kajakowe Konińskie-Kolonia Kolonia Dys-Północ Ludwików Parki krajobrazowe Koleje Dolny Kolonia Ługów Pomniki; krzyże przydrożne; mogiłyPodleśna Ścieżki dydaktyczne Obszar Chronionego Dąbrowa Otuliny parków krajobrazowych Stacje benzynowe; parkingi; dworce autobusowe Piotrawin CIECIERZYN Ciecierzyn Kolonia Bystrzyca Bystrzyca Las Ożarowski 250 Poziomice Krajobrazu „Dolina Ciemięgi” Pomnik Miejsca pamięci narodowej; pola bitew Lotników Baszki Kościół pw. św. Ciemięga Kościół pw. Rezerwaty przyrody Tereny zabudowane; tereny przemysłowe Pociecha Gmina Jastków Polskich Zabudowania gospodarskie Szpitale; ośrodki zdrowia; apteki Granice powiatów Jana Chrzciciela Wniebowzięcia Ludwików Dys koniec XIX w., park podworski XIX w. NMP Obszary Natura 2000: Sady, ogrody; łąki Kolonia Środkowa Józefów-Pociecha Zabytkowe budynki drewniane; wiatraki Granice gmin 19 Kolonia Gmina Wólka Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) Lasy; cmentarze; kirkuty Dyślówka Sobianowice Zofiówek Siedziby powiatów Kolonia Policja; poczty LUBARTÓW Samsonówka Ciecierzyn ŁugówObszary chronionego krajobrazuDobrowola Zbiorniki wodne; rzeki; tereny podmokłe Snopków Północny Ciemięga Bernatówka Stara Wieś Kolonia Sieprawice Siedziby gmin Obszar Chronionego Łuszczów Wysokie Stadniny koni; banki Niemce Snopków Krajobrazu „Dolina Ciemięgi” Natura 2000 Pierwszy Pomniki przyrody Hotele; ośrodki wypoczynkowe Kupin Jastków Północny Ciemięga Pliszczyn Bystrzyca Jakubowicka 82 Piesze szlaki turystyczne Łagiewniki 51°18’ Kolonia Ożarów ŁĘCZNA S12 Drogi ekspresowe SchroniskaSługocin młodzieżowe; campingi i pola biwakowe Snopków Południowy Kolonia LUBLIN RUDNIK Szlaki rowerowe Ciemięga Snopków Szlak Jagielloński Sobianowice Łuszczów 82 Drogi krajowe Gospodarstwa agroturystyczne; restauracje, bary Żulin © Euro Pilot Sp. z o.o. Jakubowice Zawadów Drugi Samochodowy Szlak I Wojny Światowej S12 Drogi wojewódzkie Ciemięga ul. St. Konarskiego 3, 01-355 Warszawa Konińskie Zagrody Ciemięga 828 Kościoły, kaplice; synagogi S17 Jastków Panieńszczyzna tel./fax 22 664 50 91, www.europilot.com.pl Pólka Sieprawice Samochodowy Szlak Renesansu Lubelskiego 51°18’ S19 835 Drogi powiatowe 22°20’ 22°22’Pałace, dwory; parki zabytkowe 22°24’ 22°26’ 22°28’ S17 22°18’ ISBN 978-83-8218-008-4 22°30’ 22°32’ S12 Kolonia Dys- 22°34’ 22°36’ 22°38’ 22°40’ Sobianowice 22°42’ 22°44’ Ciemięga Łysaków 22°46’ -Południe Elizówka Bystrzyca Sieprawki LUBLIN Kolonia Pliszczyn LUBLIN Moszenki PIASKI Łuszczów