De Grote Rubens Atlas
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
DE GROTE RUBENS ATLAS GUNTER HAUSPIE DUITSLAND INHOUD 1568-1589 12-23 13 VLUCHT NAAR KEULEN 13 HUISARREST IN SIEGEN 14 GEBOORTE VAN PETER PAUL ANTWERPEN 15 SIEGEN 16 JEUGD IN KEULEN 1561-1568 17 KEULEN 20 RUBENS’ SCHILDERIJ 10-11 10 WELGESTELDE OUDERS IN DE SANKT PETER 10 ONRUST IN ANTWERPEN 21 NEDERLANDSE ENCLAVE IN KEULEN 11 SCHRIKBEWIND VAN ALVA 22 RUBENS IN HET WALLRAF- RICHARTZ-MUSEUM 23 TERUGKEER NAAR ANTWERPEN 1561 1568 1577 LEEFTIJD 0 1 2 3 4 ITALIË 1600-1608 32-71 33 OVER DE ALPEN 53 OP MISSIE NAAR SPANJE 33 VIA VENETIË NAAR MANTUA 54 EEN ZWARE TOCHT 35 GLORIERIJK MANTUA 54 OPLAPWERK IN VALLADOLID 38 LAGO DI MEZZO 55 VALLADOLID 39 MANTUA IN RUBENS’ TIJD 56 PALACIO REAL 40 CASTELLO DI SAN GIORGIO 57 OVERHANDIGING VAN DE GESCHENKEN 41 PALAZZO DUCALE 57 HERTOG VAN LERMA 42 BASILICA DI SANT’ANDREA 59 GEEN SPAANSE HOFSCHILDER 42 IL RIO 59 TWEEDE VERBLIJF IN ROME 42 HUIS VAN GIULIO ROMANO 59 CHIESA NUOVA 42 HUIS VAN ANDREA MANTEGNA 60 DE GENUESE ELITE 43 PALAZZO TE 61 INSPIREREND GENUA 44 MANTUAANS MEESTERWERK 65 DE PALAZZI VAN GENUA 48 HUWELIJK VAN MARIA DE’ MEDICI 67 EEN LAATSTE KEER ROME IN FIRENZE 67 TERUGKEER NAAR ANTWERPEN 49 EERSTE VERBLIJF IN ROME 68 RUBENS IN ROME 49 SANTA CROCE IN GERUSALEMME 70 STEDEN MET SCHILDERIJEN UIT 51 VIA EEN OMWEG NAAR GRASSE RUBENS’ ITALIAANSE PERIODE 52 VERONA EN PADUA 1600 1608 VLAAMSE MEESTERS 4 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 ANTWERPEN 1589-1600 24-31 25 TERUG IN ANTWERPEN 25 STAD IN VERVAL 26 UITMUNTEND STUDENT 27 DE JEUGDJAREN IN ANTWERPEN 28 GOEDE MANIEREN LEREN 28 DE ROEP VAN DE KUNST 28 OPLEIDING TOT SCHILDER 30 ADAM EN EVA 31 MEESTER 31 VERTREK NAAR ITALIË 1589 1600 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 ANTWERPEN 1608-1622 72-117 73 OVERLIJDEN VAN MOEDER 88 IN DE BETERE ANTWERPSE KRINGEN 74 TWAALFJARIG BESTAND 88 EIGEN WONING AAN DE WAPPER 74 HEROPLEVING VAN DE KUNSTEN 90 HET RUBENSHUIS 75 RUBENSWANDELING 91 EEN PALAZZO IN ANTWERPEN DOOR ANTWERPEN 92 BEDRIJVIG ATELIER 77 IN HET SPOOR VAN RUBENS DOOR 100 DE KRUISOPRICHTING ANTWERPEN 101 DOOD VAN BROER FILIPS 78 DE AANBIDDING DER WIJZEN: 101 DE KRUISAFNEMING EEN SCHILDERIJ VOOR DE VREDE 102 DE MEESTERWERKEN VAN DE 82 KLOOSTERSTRAAT ONZE-LIEVE-VROUWEKATHEDRAAL 83 HOFSCHILDER VAN ALBRECHT 112 SINT-CAROLUS BORROMEUSKERK EN ISABELLA 113 VERLOREN PLAFONDSCHILDERINGEN 83 HUWELIJK MET ISABELLA BRANT 116 DE MERKWAARDIGE RONDREIS 86 HET GEZIN RUBENS-BRANT VAN EEN MEESTERWERK 1622 PETER PAUL RUBENS PETER PAUL 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 5 PARIJS LAKEN 1622-1625 1625-1626 118-129 119 ONTBODEN BIJ MARIA DE’ MEDICI 130-133 131 OP DE VLUCHT 120 OPDRACHT VOOR EEN MONUMENTALE CYCLUS VOOR DE PEST 122 RUBENS IN PARIJS 132 HOEVE TE LAKEN 124 DIPLOMATIE OP DOEK 124 INFORMANT VOOR ISABELLA 125 MOORDPOGING? 125 TWEEDE REIS NAAR PARIJS 126 CLARA SERENA RUBENS 127 DERDE REIS NAAR PARIJS 128 ADIEU PARIJS 1622 1625 45 46 47 48 LONDEN ANTWERPEN 1629-1630 1630-1635 150-161 151 TERUGREIS NAAR BRUSSEL 162-173 163 GEEN VREDE IN DE NEDERLANDEN 151 HET KANAAL OVER 163 TEVERGEEFS NAAR ’S-GRAVENHAGE 152 YORK HOUSE 163 TEGENWERKING VAN DE ADEL 153 ONTMOETING MET KAREL I 164 GEEN DIPLOMAAT MEER 154 SCHILDERIJEN VOOR BANQUETING HOUSE 166 HUWELIJK MET HELENA FOURMENT 158 MOEILIJKE ONDERHANDELINGEN 166 VERLIEFDE SCHILDER 158 DE VREDE HAALT HET 170 HET GEZIN RUBENS-FOURMENT 160 WEER (EVEN) KUNSTENAAR 172 BLIJDE INTREDE VAN FERDINAND 160 TERUGKEER ALS RIDDER 161 RUBENS IN LONDEN 1629 1630 VLAAMSE MEESTERS 6 52 53 54 55 56 57 LAKEN ANTWERPEN MADRID 1625-1626 1626-1627 1627-1629 131 OP DE VLUCHT 134-137 135 DOOD VAN ISABELLA BRANT 138-149 139 DE DIPLOMAAT ONTWAAKT VOOR DE PEST 135 EEN HUIS 140 IN DE ADELSTAND VERHEVEN 132 HOEVE TE LAKEN VAN PLAISANTIE 140 MISLUKT IN HOLLAND 140 VIA LA ROCHELLE NAAR MADRID 141 AANKOMST IN MADRID 142 DE WANDTAPIJTEN VAN DE DESCALZAS REALES 143 IN DE GUNST VAN FILIPS IV 144 SAN LORENZO DEL ESCORIAL 146 RUBENS IN MADRID 148 BEVRIEND MET VELÁZQUEZ 149 ALS GEZANT NAAR LONDEN 1626 1627 1629 48 49 50 51 52 ELEWIJT ANTWERPEN 1635-1640 1640 174-183 175 HET STEEN IN ELEWIJT 184-187 185 JICHTAANVALLEN 175 WEG VAN HET WOELIGE ANTWERPEN 185 DE SCHILDER LIJDT 176 VLAAMSE LANDSCHAPSSCHILDER 186 TESTAMENT 176 TORRE DE LA PARADA 186 OVERLIJDEN 177 MYTHOLOGISCHE TAFERELEN 186 BEGRAFENIS 180 RUBENSWANDELING DOOR ELEWIJT 186 RIJKE NALATENSCHAP 188 RUBENS WERELDWIJD 1635 1640 PETER PAUL RUBENS PETER PAUL 57 58 59 60 61 62 63 7 EEN REIZEND KUNSTENAAR De grootste schilder van de barok. Vlaamse meester achterna en gaat Met die titel heeft Peter Paul Ru- op zoek naar die sporen. Op die bens zijn plaats in de geschiedenis manier ontdek je als lezer zelf hoe verworven. Dat is op zich al vol- buitenlandse invloeden de kunst doende om je leven geslaagd te en het denken van de meester mee noemen. Maar Rubens is meer. Hij is gevormd hebben. Maar ook hoe hij kunstenaar en ondernemer, diplo- die inzichten in Vlaanderen heeft maat en reiziger. De combinatie van geïntroduceerd en zo ons wereld- al die kwaliteiten voert hem vaak vermaarde kunsterfgoed mee op de naar het buitenland. Naar Italië en kaart heeft gezet. Spanje. Naar de koninklijke palei- zen in Madrid, Parijs en Londen. De Grote Rubens Atlas is geen puur Overal waar hij opduikt, wordt hem kunstboek of zuivere biografie, maar gevraagd om er zich langer te vesti- evenmin een loutere reisgids. Het is gen. Tevergeefs. Altijd keert Rubens een atlas die puzzelstukjes verza- terug naar Antwerpen. Want hoe melt op alle plaatsen waar Rubens groot de reislust en de nieuwsgie- een voetafdruk achterliet. Elk stukje righeid ook zijn, de verknochtheid vormt een duidelijker beeld van aan de stad aan de Schelde krijgt deze onvermoeibare kunstenaar en telkens de bovenhand. diplomaat, die zelfs op zijn sterfbed nog spijt had dat het reizen voor Rubens’ reizen hebben sporen hem definitief voorbij was. nagelaten op vele plekken in Euro- pa. De Grote Rubens Atlas reist de Gunter Hauspie PETER PAUL RUBENS PETER PAUL 9 ANTWERPEN 1561-1568 De Beeldenstorm in Antwerpen op 20 augustus 1566, Frans Hogenberg, 1570, Rijksmuseum, Amsterdam. Deze cartograaf sym- pathiseert met de opstandelingen, vlucht naar Keulen en maakt daar Bartholomeus Rubens en Barbara Arents, Jacob Claesz. van Utrecht, 1530, in 1570 deze gravure van de vernie- Rubenshuis, Antwerpen. Dit zijn de huwelijksportretten van Jan Rubens’ ouders. ling van een Antwerpse kerk. Uit de attributen waarmee hij is afgebeeld, kunnen we opmaken dat Bartholo- meus drogist is. Barbara stamt uit een familie van hoge ambtenaren en juristen. Hun enige kind, Jan, wordt geboren in 1530, het jaar van hun huwelijk. Bartho- lomeus sterft al in 1538. De jonge weduwe Barbara hertrouwt nog hetzelfde jaar. ONRUST IN ANTWERPEN Uit dit huwelijk worden één stiefbroer en twee stiefzussen van Jan Rubens ge- In die jaren heerst er grote onrust boren. Dat Jans ouders zich naar aanleiding van hun huwelijk door een bekend in de Nederlanden. Deze gebieden schilder laten portretteren, toont aan dat zij tot de respectabele burgerij van vallen in de 16de eeuw onder het Antwerpen behoren. gezag van de koning van Spanje, Filips II. Hij ziet het als zijn godde- WELGESTELDE OUDERS studeert onder andere in Rome, is lijke taak om de Katholieke Kerk te In 1577 wordt Peter Paul Rubens advocaat en bekleedt van 1562 tot verdedigen tegen het opkomende als zesde kind van Jan Rubens 1567 het schepenambt in Antwer- protestantisme. Ook in de Spaanse en Maria Pypelinckx geboren. In pen. Maria (*1538) is de dochter van Nederlanden raken edellieden en het decennium voor zijn geboorte een welgestelde tapijthandelaar. Ze het volk in de ban van het calvinis- beleeft het gezin een turbulente is geboren in Kuringen, bij Hasselt, me, een vorm van protestantisme periode, die ook zal doorwerken vanwaar haar familie afkomstig naar het gedachtegoed van hervor- in de jeugdjaren van de schilder. was, maar brengt haar jeugd door mer Johannes Calvijn. Dat verzet Jan (*1530) is een telg uit een in Antwerpen. In 1561 trouwen Jan zich tegen de macht, rijkdom en VLAAMSE MEESTERS Antwerpse apothekersfamilie. Hij en Maria. praal van de Kerk en de paus en wil 10 het geloof terugbrengen naar zijn Bijbel- Hertog van Alva, Peter Paul Rubens, 1628, Palacio de Liria, se oorsprong. Madrid. Meer dan 35 jaar na diens dood maakt Rubens dit In augustus 1566 raast de Beeldenstorm portret – naar een schilderij van Titiaan – van volksvijand door de Lage Landen. Calvinisten ver- nummer één ten tijde van de vlucht van zijn ouders naar 1561 nielen op grote schaal heiligenbeelden Keulen. De schilder behoort dan tot de intieme kring van in de kerken. Ze beroepen zich daarbij het Spaanse koninklijk hof. Het onderwerp van dit schilde- 1568 op de Bijbel, die de verering van heili- rij toont dat Rubens niet enkel kunstschilder was, maar ook gen en beelden zou verbieden. Op 20 zakelijke en diplomatieke aanleg bezat. augustus worden in de Antwerpse Onze- Lieve-Vrouwe kathedraal de glasramen, beelden, relieken, praalgraven en altaren vernietigd. Het gotische interieur van de kathedraal gaat op die dag definitief verloren. SCHRIKBEWIND VAN ALVA Antwerpen is in de 16de eeuw een brui- sende metropool, met een zelfbewuste burgerij en goed verdienende koop- en ambachtslieden. Met 100.000 inwoners is het tevens de grootste stad van de Nederlanden. Naast een religieuze her- 1640 vormingsleer belichaamt het calvinisme ook een sociaaleconomisch verzet van een opkomende stedelijke middenklasse tegen het centrale vorstelijke gezag van Filips II en diens dwingelandij.