GENIET VAN NEDERLANDS WERELDERFGOED UNIEK VOOR NU EN LATER WERELD ERFGOED WEEKEND OP 14 & 15 JUNI 2014

KIJK OP WWW.WERELDERFGOED.NL www.facebook.com/werelderfgoed.podium UNESCO WERELDERFGOED IN NEDERLAND

UNIEK VOOR NU EN LATER Nederland heeft negen door UNESCO erkende werelderfgoederen. Deze zijn uniek in de wereld. Ze Adressen Werelderfgoederen vertellen het bijzondere verhaal van Nederland en de Nederlanders op het gebied van waterbeheer, burger- samenleving en (land)ontwerp. Dat deden ze toen, dat doen ze nu, en dat zullen ze altijd blijven doen.

Ook dit jaar openen de Nederlandse werelderfgoederen hun deuren tijdens het Werelderfgoedweekend op 14 en 15 juni. Het weekend staat in het teken van Reizen.

GrachtenGordel amsterdam www.amsterdam.nl/werelderfgoed www.stellingvanamsterdam.nl Vijzelstraat 32, 1017 HL Amsterdam Cirkel van 135km rondom Amsterdam bestaande uit 42 forten en 4 batterijen 15 tot 20 km van Amsterdam Waddenzee schokland www.schokland.nl Museum Schokland: Waddenzee Ir. D.F. Woudagemaal Middelbuurt 3 www.waddenzeewerelderfgoed.nl 8319 AB Schokland Langs de Noordkust van Nederland Schokland

Droogmakerij de Bezoekerscentrum de Gesteentetuin Stelling van Amsterdam Keileemweg 1 Grachtengordel van Amsterdam 8313 AC Schokland molencomplex -elshout Rietveld Schröderhuis www.kinderdijk.nl Overwaard 2, 2961 AT Kinderdijk Molencomplex Kinderdijk-Elshout drooGmakerij de Beemster www.beemster.net Middenweg 185 1462 HN Middenbeemster rietveld schröderhuis www.centraalmuseum.nl Prins Hendriklaan 50 3583 EP Utrecht ir. d.F. WoudaGemaal www.woudagemaal.nl Gemaalweg 1a curaçao Willemstad Curaçao 8531 PS Lemmer www.curacaomonuments.org

RietveldUneSCo SchWerelderfgoedRödeRhuiS IN nederlAnd

Zaterdag 14 juni: Dit architectonische meesterwerk is geënt op de idealen van • Audiotours, voor de tours van De Stijl. Het unieke gebouw kent zowel binnen als buiten het 11:00, 12:00 en 14:00 uur oeuvre van de Utrechtse architect en vormgever Gerrit Rietveld worden per tour vier plekken (1888-1964) zijn gelijke niet. Rietveld ontwierp het huis in 1924 in ‘Overal en ergens...’ vrijgehouden. opdracht van de eigenzinnige Truus Schröder. Het was zijn eerste • Tussen 12:30 en 16:30 uur complete woonhuis én een uitbundig met Arend vAn dAm zullen rondleiders buiten experiment. Voortbordurend op zijn het Rietveld Schröderhuis eigen meubelontwerpen en en Alex de Wolf bezoekers voorzien van de ideeën van De Stijl extra informatie en eventueel maakte hij aan de rand Kinderboekenschrijver Arend van Dam schreef een mini-rondleiding. van de stad een huis als het boek ‘Overal en ergens...’, met 50 verhalen een driedimensionale, over Nederland en de Werelderfgoederen. Hij asymmetrische com- reist tijdens het weekend samen met illustrator positie. Het Rietveld Alex de Wolf zeven werelderfgoederen af, waar Zondag 15 juni: Schröderhuis staat ze samen een inspirerend programma verzorgen. • Audiotours, voor de tours sinds 2000 op de van 14:00, 15:00 en 16:00 UNESCO Wereld- uur worden vier plekken erfgoedlijst. vrijgehouden. • Tussen 12:30 en 16:30 uur zullen rondleiders buiten het Rietveld Schröderhuis bezoekers voorzien van extra informatie en eventueel een Arend vAn dAm over mini-rondleiding. het belAng vAn Werelderfgoed:

‘’Er zijn plekken in Nederland die je aan alle kinderen wilt laten zien. Het zijn allemaal plekken met een bijzonder verhaal. Veel verhalen gaan over de manier waarop het ons door de eeuwen Entreekosten: heen is gelukt om droge voeten te houden in een Volwassenen vanaf 18 jaar: € 11* land dat min of meer onder de zeespiegel ligt. Groepen vanaf 10 personen, Die verhalen moet elk kind kennen. Dat geldt U-pashouders: € 9* natuurlijk ook voor het verhaal van ons wildste 13 t/m 17 jaar, CJP, Cultuurkaart, natuurgebied met zijn wandelende eilanden. studentenkaart: € 5* Maar ook voor architectonische wonderen als Toegang voor kinderen is gratis* het Rietveld Schröderhuis in Utrecht en Willem- *exclusief audiotour van € 3 stad op Curaçao. Niet voor niets heeft al dat erfgoed wereldwijde erkenning gekregen. Als die plekken zo bijzonder zijn dat er mensen uit de hele wereld naar komen kijken, moeten alle kinderen in Nederland ze toch Meer inforMatie: www.centraalmuseum.nl ook met eigen ogen hebben gezien!‘’ AmsterdAmse GrAchtenGordeL WERELDERFGOEDMolencoMplex Kinderdij IN NEDERLANDK-elshout

ZATERDAG 14 JUNI Zaterdag 14 juni Het Werelderfgoed Podium is • 9:45 uur: programma voor kinderen met geopend tussen 12:00 - 17:00 uur. schrijver Arend van Dam en illustrator Alex Nieuwe fietsroute verkrijgbaar! de Wolf, locatie: museummolen Blokweer. • 10:15 uur: vertrek van gasten naar volgende locatie. ZONDAG 15 JUNI • Ieder heel uur vanaf 11:00 uur: schilder- / • 11:00 - 11:30 uur: programma illustratie workshop met medewerking voor kinderen met schrijver De negentien molens van Kinderdijk zijn een kunstenaarskring. Arend van Dam en illustrator internationaal bekend Nederlands symbool. • Ieder half uur vanaf 10:30 uur: voorlezen Alex de Wolf. De zeventien boezemmolens zijn gebouwd op het erf van museummolen Blokweer door • 12:30 - 16:30 uur: start tussen 1738 en 1740. Voordien stonden er in het winnaars van voorleeswedstrijden op scholen. 17e eeuwse wandeling gebied al poldermolens, waarvan er nog twee zijn (doorlopend in de middag). overgebleven. Deze watermolens hielden lange tijd • 12:30 - 15:30 uur: 3x rondvaart het lage land van de Alblasserwaard droog, dat werd Zondag 15 juni voor kinderen. geteisterd door verzakkingen en overstromingen. Reguliere opening, geen activiteiten • 15:30 - 17:00 uur: lezing ‘Een In de 17e eeuw groeide Amsterdam uit haar voegen. Later werd de taak van de molens overgenomen door reis langs toekomstig werelderf- De stad beleefde haar Gouden Eeuw in economisch, gemalen. In Kinderdijk is bijna duizend jaar ‘strijd goed’, locatie: Werelderfgoed politiek én cultureel opzicht. Een flinke uitbreiding was tegen het water’ zichtbaar in het polderlandschap met Entreekosten: normale toegangstarieven, Podium. hard nodig. Het stadsbestuur maakte daarom een uit- zijn waterlopen, dijken, gemalen, sluizen en molens. gratis toegang voor kinderen gedurende breidingsplan dat Amsterdam vijf keer zo groot Het molencomplex Kinderdijk-Elshout is sinds 1997 het hele weekend. zou maken. De grachtengordel, met zijn werelderfgoed. 14 kilometer gracht en 80 bruggen, is een stedenbouwkundig, waterbouwkundig en Meer inforMatie: www.kinderdijk.nl Entreekosten: architectonisch meesterwerk. Het gebied Voor alle activiteiten geldt gratis entree. was door de systematische aanplant van Alle activiteiten vinden in en om het bomen langs de grachten en de aanleg Werelderfgoed Podium plaats. van prachtige tuinen meteen een heel WilleMstad curaçao groene stad. Deze planmatige stadsuit- Voor de lezing en de rondvaarten breiding heeft tot ver in de 19e eeuw De Nederlands West-Indische Compagnie (W.I.C.) verzoeken wij u zich aan te melden. over de hele wereld als voorbeeld stichtte in 1634 een handelspost aan de Sint Anna- gediend. De Grachtengordel baai op het eiland Curaçao. Deze beschutte baai van Amsterdam is in 2010 vormde een natuurlijke haven. Vanaf omstreeks 1660 benoemd tot UNESCO kwam de slavenhandel op. Willemstad werd een centrum werelderfgoed. van de handel in slaven voor heel Amerika. De stad ontwikkelde zich in de loop van 300 jaar aan weerszijden van de Sint Annabaai tot een Caribische havenstad, waarbij de invloed van veel verschillende culturen bepalend was. Kenmerkend voor Willemstad is de bonte mix van architec- tuurstijlen en Caribische kleuren. Er zijn veel Nederlandse invloeden te vinden, maar ook Spaanse en Portugese. De historische binnenstad van Willemstad is sinds 1997 werelderfgoed.

Meer inforMatie: www.amsterdam.nl/werelderfgoed Meer inforMatie: www.curacaomonuments.org/willemstad-world-heritage-city.shtml www.werelderfgoed.nl/podium www.facebook.com/werelderfgoed.podium Waddenzee WERELDERFGOEDSCHOKLAND IN NEDERLAND

Zaterdag 14 juni: De Waddenzee ligt langs de kust van Neder- ZAtERDAG 14 juNi Diverse activiteiten in het gehele Waddengebied land, Duitsland en Denemarken en is een Thema ‘Op reis door de tijd bijvoorbeeld: ongeëvenaard ‘levend’ natuurlandschap. op Schokland’. • Bezoekerscentrum ’t Kuitje in Balgzand, wad- Nergens ter wereld kom je zo’n uitgestrekt excursie om 14:00 uur www.kuitje-balgzand.nl. en gevarieerd gebied tegen, ontstaan onder • 10:00 - 17:00 uur: historisch • Natuurmonumenten, in samenwerking met de invloed van eb en vloed. Een uitgebreid stelsel evenement met archeologische TX20 op Texel: een 3 uur durende droogval- van geulen en geultjes wordt afgewisseld door wandelroutes en presentaties/ tocht vanuit Oudeschild waar aandacht wordt droogvallende wadplaten en zandbanken. Je re-enactment Prehistorie, geven aan het Werelderfgoed de Waddenzee. vindt er verder mosselbanken, voedselrijk slib en Middeleeuwen, Zuiderzeehistorie www.natuurmonumenten.nl/droogvaltocht-op- uitgestrekte kwelders maar ook witte stranden en en Ontginningsperiode Noord- de-wadden. duinen en hier en daar wuivende zeegrasvelden. oostpolder verspreid over wereld- • 16:15 uur: programma voor kinderen Deze variatie van landschappen maakt de Wadden- erfgoed Schokland. Vuursteen met schrijver Arend van Dam en illustrator zee tot een uniek leefgebied. Meer dan 10.000 bewerken, manden vlechten, Alex de Wolf in Harlingen. plant- en diersoorten vinden hier hun thuis. Verder schrijven met een ganzenveer, is de Waddenzee als voedselbron een onmisbare vis roken, een complete taanderij tussenstop voor tot wel 12 miljoen vogels per jaar en nog heel veel meer. Natuurlijk Zondag 15 juni: tijdens hun trektocht van broedgebieden naar over- Eeuwenlang lag Schokland als een kwetsbaar eiland in de ontbreken demonstraties middel- Diverse activiteiten in het gehele Waddengebied winteringsgebieden en weer terug. De Waddenzee vaak woeste . Die wilde zee sloeg regelmatig hele eeuws zwaardvechten niet. bijvoorbeeld: langs de kust van Nederland en Duitsland is stukken van het eiland weg. Schokland werd kleiner en kleiner. Absoluut spectaculair om te zien! • Bezoekerscentrum ’t Kuitje in Balgzand, wad- Werelderfgoed sinds 2009. Er was voortdurend overstromingsgevaar en onder de Door de aansprekende entourage excursie om 15:00 uur www.kuitje-balgzand.nl. De verwachting bevolking heerste schrijnende armoede. Daarom en de vele doe-activiteiten is • 14:00 uur: Dollard Team Groninger Landschap, is dat het besloot de regering in 1859 om het hele eiland deze dag ook voor kinderen wandeling door Breebaart, duur 2 uur. Deense voorgoed te ontruimen. Dat betekende dat zo’n een ware belevenis. www.groningerlandschap.nl/eropuit. deel dit 635 ‘Schokkers’ gedwongen aan land moesten • 12:45 - 13:30 uur: programma Klik op Activiteitenagenda. jaar ook gaan. Sinds de drooglegging van de Noordoost- voor kinderen met schrijver die status polder maakt Schokland deel uit van het vasteland. Arend van Dam en illustrator krijgt. Een eiland op het land. Op Schokland zijn sporen Alex de Wolf. Entreekosten: verschillend per activiteit van menselijke bewoning aanwezig die teruggaan • Gratis vervoer tussen de diverse tot ver in de prehistorie. Het voormalige eiland locaties. symboliseert de eeuwenoude, heldhaftige strijd • Maak op 15 juni een spannende van de Nederlanders tegen het water. Schokland reis door de tijd over het voor- en omgeving is sinds 1995 werelderfgoed. malig eiland en ontdek de verschillende historische perioden van Nederland.

Entreekosten: Volwassenen: € 6,00 Kind t/m/ 12 jaar: € 4,00 (overige kortingsregelingen n.v.t.)

Meer inforMatie: www.waddenzeewerelderfgoed.nl Meer inforMatie: www.schokland.nl Droogmakerij De Beemster

ZATERDAG 14 JUNI De Beemster in Noord-Holland is een Fort resort Beemster 14:00 - 17:00 uur: schoolvoorbeeld van hoe Nederlanders Speciaal voor het Werelderfgoedweekend is • Agrarisch Museum Westerhem en Museum Betje grote delen van hun land hebben droog- een ‘Reis door het verre oosten arrangement’ Wolff zijn geopend. gelegd. Deze 17e eeuwse droogmakerij is samengesteld: • De Beemster Experience (een multi sensorische opgezet om het bedreigende binnenwater • Hele dag genieten van alle sauna- show over de historie van De Beemster) is geopend. om te zetten in vruchtbare en winstgevende faciliteiten (11.00 tot 23.00 uur). • Gedurende de openingstijden wordt divers landbouwgrond. Om het woeste meer kwam • Rasulbehandeling: een oriëntaals (historisch) filmmateriaal vertoond. een stevige dijk van 42 kilometer lang en badritueel (25 minuten). • Gedurende de openingstijden worden diverse daaromheen werd een ringvaart gegraven. • Genieten van een weldadig activiteiten en spelletjes voor kinderen georganiseerd. Vervolgens begonnen 43 windmolens met Oosters Hammam ritueel (25 minuten). • Auto-, fiets- en wandelroutes door het werelderfgoed het leegpompen van het meer. • Turkse appelthee & Turks fruit. zijn verkrijgbaar. In 1612 viel De Beemster droog en kon de • Oosterse maaltijdsalade. inrichting van de polder beginnen. Er werden • Onbeperkt gebruik van heerlijk geurend wegen aangelegd, wegsloten en kavelsloten scrubzout, showergel en shampoo. ZoNDAG 15 JUNI gegraven en boerderijen gebouwd. Dat alles • Mogelijkheid tot deelname aan diverse • 12:30 - 17:00 uur: programma voor kinderen met gebeurde volgens een ordelijk en strak löyly-rituelen (o.b.v. beschikbaarheid). schrijver Arend van Dam en illustrator Alex de Wolf. geometrisch patroon. Aan deze rationele • Auto-, fiets- en wandelroutes door het wereld- verkaveling en inrichting heeft Adres: Nekkerweg 24, Zuidoostbeemster erfgoed zijn verkrijgbaar. De Beemster zijn roem te danken. Droogmakerij KunstFort Bij VijFhuizen Entreekosten: de Beemster • Tijdens het Werelderfgoedweekend is de tentoonstelling Blow Up! met opblaasbare kunst te Toegangsprijs voor een museum in De Beemster: is sinds 1999 bezoeken. Kunstenaars Robert Roelink en Bert Kramer transformeren het Fort bij Vijfhuizen Volwassen: € 3,50 werelderfgoed. compleet met hun spectaculaire, ruimtevullende ‘inflatables’. De ‘inflatables’ worden door het Kinderen: € 2,00 leger al sinds WOII gebruikt als snel opbouwbare behuizing. In de tentoonstelling wordt ingegaan op deze geschiedenis middels de documentairefilm ‘Ghost Army’ van Rick Beyer, terwijl er overal in en om het fort actuele kunstwerken opbollen. • Maak zelf op 14 juni een ‘inflatable’ tijdens de workshop met kunstenaar Robert Roelink! Geef je hiervoor op via [email protected], o.v.v. “Workshop 14 juni” (Kosten € 2,- p.p.). • Tijdens het gehele Werelderfgoedweekend zijn het Kunstfort en de tentoonstelling gratis te bezoeken.

Adres: Fortwachter 1, Vijfhuizen

Entreekosten: • Forteiland Pampus: normale tarieven, zie www. pampus.nl • Fort resort Beemster: arrangement 14 + 15 juni € 76,50 i.p.v. € 95,50. Zie www.fortresortbeemster.nl • Kunstfort bij Vijfhuizen: gratis tijdens werelderfgoedweekend. Zie www.kunstfort.nl

Meer inforMatie: www.beemster.net en www.beemsterinfo.nl Stelling van amSterdam Het Ir. D.F. WouDagemaal lemmer

De Stelling van Amsterdam is een cirkelvormige voormalige Het Ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer Zaterdag 14 juni 10:00 - 17:00 uur verdedigingslinie rondom Amsterdam. De Stelling is 135 is het grootste nog werkende stoom- en Zondag 15 juni 13:00 - 17:00 uur: kilometer lang en bestaat uit 42 forten en 4 batterijen. gemaal ter wereld. Het is eigendom • Maak een reis door de tijd: het Nationaal Openbaar De verdedigingslinie werd aangelegd tussen 1880 en 1914 op van Wetterskip Fryslân. Sinds 1998 Vervoer Museum stelt een deel van haar collectie een afstand van 15 tot 20 kilometer van Amsterdam. Hierdoor staat het gemaal op de UNESCO beschikbaar, waaronder twee historische autobussen. bleef de hoofdstad buiten bereik van eventueel kanonvuur. Het Werelderfgoedlijst. Een kleine 100 Er rijdt een historische bus tussen centrum Lemmer gebied buiten De Stelling kon in tijden van gevaar onder water enthousiaste vrijwilligers van de Stichting en het Ir. D.F. Woudagemaal om bezoekers van en naar worden gezet met een verfijnd sluizensysteem. De Stelling Ir. D.F. Woudagemaal verzorgen 6 het Ir. D.F. Woudagemaal te vervoeren. diende als ‘Nationaal Reduit’, het laatste toevluchtsoord dagen per week rondleidingen voor • Ga op ontdekkingstocht door de interactieve expositie voor regering en leger. Het is een uniek monument van belangstellenden. Ook is er een audio- en bekijk de 3D film in het bezoekerscentrum. Onze defensieve en waterstaatkundige techniek, tour app met beknopte rondleiding vrijwilligers nemen u graag mee voor een rondleiding door maar is nooit volledig in werking gezet. beschikbaar, die buitenlandse bezoekers het monumentale Ir. D.F. Woudagemaal. Kinderen kunnen De Stelling van Amsterdam is in 1996 in acht verschillende talen kunnen een diploma als hulpmachinist verdienen met de gratis opgenomen in de UNESCO downloaden op smartphone of tablet. speurtocht. Voor de allerkleinsten is er een gratis Doe- Werelderfgoedlijst. boekje vol met spelletjes en stickers. Beleef de kracht van stoom • Zaterdag 14:15 -15:15 uur: bezoek van schrijver Arend In het bezoekerscentrum wordt jong en van Dam en illustrator Alex de Wolf, bekend van onder Zaterdag 14 juni en Zondag 15 juni: oud geïnformeerd over de werking van andere het kinderboek ‘Overal en ergens…’. het stoomgemaal en het waterbeheer in Fryslân. De interactieve expositie Forteiland PamPus biedt een kijkje in de wereld van Entreekosten: • Neem de boot naar Forteiland Pampus stoom, kracht en beweging. Doe Kinderen t/m 5 jaar: Gratis, Jongeren t/m 16 jaar: € 5,- en bezoek hier de Pampus Xperience. de speurtocht en verdien een echt CJP-passen: € 6,-, 65+ en groepen vanaf 15 personen: € 6,- De interactieve tour ‘Pampus Xperience’ diploma als hulpmachinist van vanaf 17 jaar en volwassenen: € 8,-, Gezinskaart: € 25,- neemt u mee op reis door de tijd en de het gemaal! (max. 2 volwassenen en max. 3 kinderen t/m 16 jaar) verschillende ruimtes in het fort en is interessant voor jong en oud. • Daarnaast zijn er speciaal voor Vaderdag sportieve activiteiten voor vaders en hun zonen en dochters. Moeders zijn uiteraard ook van harte uitgenodigd! Pampus beschikt over een heerlijk terras met een schitterend uitzicht over het water. • Zondag 15 juni 14:30 - 15:15 uur: programma voor kinderen met schrijver Arend van Dam en illustrator Alex de Wolf.

Vertrekplaats Veerdienst: Herengracht in Muiden (tegenover nr. 33)

Meer inforMatie: www.stellingvanamsterdam.nl | www.pampus.nl Meer inforMatie: www.woudagemaal.nl www.kunstfort.nl | www.fortresortbeemster.nl WERELDERFGOED IN NEDERLAND

Waddenzee

Ir. D.F. Woudagemaal

Schokland Droogmakerij de Beemster Stelling van Amsterdam Grachtengordel van Amsterdam

Rietveld Schröderhuis

Molencomplex Kinderdijk-Elshout

Willemstad Curaçao