Wykus 2012 Nr 17 2 W Polsce Lat 1980-1989 Niezależne I Niepokorne Harcerstwo Rek Frąckowiak), a Jennym Kształcie

2012

ISSN 1505-2176, NR 17, ROK 2012 Jednodniówka wydana staraniem Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej PONURY-NURT i Obwodu Świętokrzyskiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej W numerze: strona 2 – Niezależne i niepokorne harcerstwo w Polsce lat 1980-1989 strona 3 Młodzieńcze lata – Wykus i piłka nożna strona 4 – Zgrupowania Partyzanckie AK „Ponury” w świetle instrukcji dla „Kedywu” Jana Piwnika strona 5 – ppor. Karol Niedzielski „Dobosz” Ostatniego dnia sierpnia 1912 roku o godzinie 3 w nocy w niewielkiej chacie strona 6 we wsi Janowice około 15 kilometrów na południowy zachód od Ostrowca – Albert Hugo Schuster Świętokrzyskiego, przyszedł na świat Jan Piwnik. Następnego dnia ojciec strona 7 – Teczka wojskowa E. Kaszyńskiego nowo narodzonego w towarzystwie dwóch mieszkańców Janowic: Jana Ślu- strona 8 sarza – lat 50 oraz Marcina Kłonicy – lat 33, udali się do kościoła pw. św. – Rekonstrukcja grobu „Jędrka” Wojciecha Biskupa i Męczennika w Mominie, gdzie ksiądz Józef Czernikie- strona 9 wicz sporządził akt urodzenia. W tym samym kościele odbył się również – „Bajkowe” otwarcie chrzest, przy którym obecni byli rodzice chrzestni w osobach Pawła Ślusa- strona 10 rza oraz Marianny Haraźnej. – kpt. Jerzy Antoni Bartnik ps. „Magik” strona 11 Ojciec Piwnika, również Jan, rocznik 1877, po- – Imiona polskości chodził z oddalonych od Janowic o około 10 km Mir- strona 12 – Wielka ucieczka do Szwecji kowic, natomiast matka Zofia z domu Kłonica, rocz- – X Wrześniowe Spotkania Dzieci i Młodzieży nik 1888, była rodowitą Janowiczanką. Piwnikowie na Wykusie byli prostymi, choć dość zamożnymi gospodarzami, strona 13 dla których praca była sensem życia, a ziemia oraz – Śladami żołnierzy oraz miejsc męczeństwa inwentarz żywy głównym źródłem utrzymania. Jan strona 14 nie był ich jedynym dzieckiem. Starsza od niego – Święto Patrona była siostra Agnieszka (1909 r.), natomiast w póź- – Michniów – wieś symbol strona 15 niejszym czasie przybyła jeszcze druga siostra Ka- – Zułów – Miejscem Pamięci Narodowej tarzyna (1917 r.) oraz brat Józef (1921 r.). Oprócz tego, trzy córki zmarły we wczesnym dzieciństwie: czteroletnia Marysia na udar słoneczny, półroczna Zosia na żółtaczkę, a trzecia dziewczynka przeżyła jedynie kilka dni. Od wczesnych lat Jan był przyuczany do pracy ... Choć z dala swą mamy w gospodarstwie. Początkowo zajmował się pasa- niem krów, a gdy trochę zmężniał wykonywał już Jan Piwnik w wieku 18 lat (fotografia pochodzi rodzinę i bliskich, wszelkie prace przeznaczone dla dorosłych. Była to z Kwatery majora „Ponurego” w Janowicach). My polscy żołnierze twarda lekcja życia, wyrabiająca wielkie poczucie obowiązku i silny charakter, za co w późniejszym wszechnej), zdołali zadbać, aby ich dzieci otrzymały od Gór Świętokrzyskich ... czasie będzie wielokrotnie chwalony przez wojsko- odpowiednie wykształcenie, o co w tamtych latach wych i policyjnych przełożonych. Jego rodzice, mimo nie było łatwo. Najpierw posłali do szkół Agnieszkę, Andrzej Gawroński że sami byli niemal pozbawieni edukacji (razem a następnie Jana. „Więc szumcie nam jodły piosenkę” nie mieli ukończonych nawet trzech klas szkoły po- dokończenie na str. 3 strona Wykus 2012 nr 17 2 w Polsce lat 1980-1989 Niezależne i niepokorne harcerstwo rek Frąckowiak), a jennym kształcie. Strajki sierpniowe i myśl odrodzenia harcerstwa w tradycyjnym, przedwo statutowi i programowi wychowawczemu, kiełkowała negoZwiązkuHarcerstwa Polskiego, alewbrewjego Lublina, Gdańska), funkcjonujących w ramach oficjal wiskachharcerskich (głównieWarszawy,z Krakowa, końca 1979 roku w kilkunastu „niepokornych” środo dziesiątych było niezależne od władzy harcerstwo. Od roku,Niezależne Wydawnictwo Harcerskie (pwd. Od Zawiszackim”. „Ruchem lub Liturgicznym Ruchem czą.Od działalnościstosowałyharcerskąmetodę wychowaw - pasterstwaliturgicznej służbyołtarza,swojej którew praca drużyn na pewien czas zamarła. W zamarła. czas pewien na drużyn praca chlewski,Jarosławphm.Szlendak) internowano, zaś dziejaktywnychinstruktorów (phm.NRHLeszek Tru tworząc Niezależny Ruch Harcerski. wystąpiły środowiska harcerskie z Lublina i Warszawy, zmian. W związku z tym, w kwietniu tego roku z ZHP który nie przyniósł oczekiwanych przez te środowiska i harcerzy. Wiosną 1981 roku odbył się VII Zjazd ZHP, nich ok. 1 tys. instruktorów oraz ok. 30 tys. harcerek nisławCzopowicza. latachW 1980-1981 należało do niczącym Rady Porozumienia KIHAM wybrano hm. Sta komunistów Związku Harcerstwa Polskiego. Przewod opanowanegoodnowęcelprzez stawiająceza sobie Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego, 25 października 1980 r. w działań. koordynacjetych „Solidarność”umożliwiły Michał Bobrzyński) utworzyło drużyny w W KIHAM. rozwiązała ZHP Naczelna Rada 1982roku

lutym1982 roku środowisko lubelskiego NRH (hm.

1983 roku wznowiło działalność, założone w 1981 Dużymruchem społecznym młodzieży lat osiem Po wprowadzeniuPo wojennegostanunajbarkilku

1985roku określano jemianem „Harcerskim

rozbite przez SB w maju 1985 roku.

Warszawie powstały Kręgi

powstanie NSZZ

ramach dusz

czerwcu czerwcu

Ma ------(Lublin),BractwoSkautowe (Warszawa), Krakowskie (1987),Rozwadowie-Stalowej-Woli„Promieniści” w Plemię” „Leśne Harcerski (1985),Szczep Woli wej w Lisa-Kuli płk. Harcerskaim.„Bór”Drużyna Apostolska „Betania” w Trzebini (1984), I Niezależna OrganizacjaskaKoninieHarcerska (1985),w Grupa i organizacje harcerskie niezależne od ZHP, m. in. Pol W latach osiemdziesiątych powstawały też środowiska w kilku hufcach ZHP na terenie kraju (Kraków, Opole). Harcerski Rzeczypospolitej” (RHR) i przejęcia władzy do ujawnienia „Ruchu Harcerskiego” pod nazwą „Ruch jącej liberalizacji życia społeczno-politycznego doszło PawłemII wTarnowie. W1988 roku nafali postępu harcerek,tys. instruktorów8harcerzyok. i Janemz spotkaniezorganizowanodrugiorazSłużbę” „Białą 1987roku na trasie III Pielgrzymki Papieskiej po raz czerwcu „Czuwajmy”.W czasopismo było organem mi w kilkudziesięciu ośrodkach na terenie kraju. Jego wstającymi od 1982 roku duszpasterstwami harcerski Harcerek i Harcerzy, które sprawowało opiekę nad po malnie kierując pracą kilkuset drużyn. ZHP. Jego struktury objęły obszar całego kraju, niefor wychowawczej drużyn wbrew oficjalnemu programowi rze kadrowym, ukierunkowaną na koordynowanie ski)pracy – konspiracyjną strukturę w ramach ZHP o hm. Jan Parzyński, naczelnik hm. harcerstwapowołały Ruch Harcerski (przewodniczący Polski. W cyjna)przeprowadzenie pielgrzymki Jana Pawła II do organizacyjnie (służba sanitarna, porządkowa, informacerzy- uczestniczyło w i poza zasięgiem cenzury liczne czasopisma, druki zwarteprowadziły ożywioną działalność wydawniczą wydając Środowiska harcerstwa „niepokornego” i niezależnego

ulotne. W W 1985 roku powstało Krajowe DuszpasterstwoKrajowe powstało1985 roku W

tym samym roku środowiska „niepokornego”

czerwcu 1983 roku, 2-3 tys. harcerek i har Wykus — Wąchock,16–17 czerwca 2012Wykus — r.

tzw. Białej Służbie, wspomagając

Krzysztof Krzyżanow

charakte

Stalo ------Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. Harcerstwa Związek nazwą pod 1918występującą organizację, jedną w W roku. 1990 kwietniu w dopiero zarejestrowane ły zosta Trójmiasta) z Szkółka” „Leśna Instruktorski Krąg Niezależny oraz z nad Wartą Lądu „Dęby” rzy Harce Hufiec „Zawisza”,Samodzielny Katolickiego Harcerstwa Stowarzyszenie jako występujący roku (POH,ZHP-1918,harcerskie 1989 grudnia –od HRL organizacje inne oraz ZHR że spowodowały, dzieży cerską wśród wychowawczą dzieci działalność i mło har i lilijkę) i harcerski (krzyż harcerskie symbole na monopol ZHP oficjalnemu przyznające Stołu”, „Okrągłego rezultatów. Ustalenia oczekiwanych sły 1990(marzec przynio ZHP nie roku), Kwatery lecz Głównej siedziby m.in. okupację spowodowały KKO Działania „Orsza”). Broniewski, Stanisław hm. cy (przewodniczą ZHP Odrodzenia Komitet Krajowy (w grudniu 1989powołali Ich przedstawiciele roku) ZHP. kierownictwo ówczesne władzy od odsunąć ce ZHP, Odrodzenia Komitety usiłują powstały nicznie 1956). Jesienią 1989 roku w wielu miastach sponta ZHP (tzw. ZHP oficjalnego rolę przejąć próbujący 1918, założenia rok ZHP powstał Krakowie w roku 1989 marcu w harcerstwa, autentycznego budowy od dróg temat na instruktorów wśród zdań różnicy skutek Na kraju. całego z harcerskie środowiska „niepokorne” i niezależne grupujący Strzembosz), Tomasz hm. przewodniczący ZHR, duży (tzw. ZHR harcerskiej wyłącznie w duchu ideologii komunizmu. od 1945 roku zmierzających do wychowania młodzieży pularność oznaczała porażkę władz komunistycznych, dziernika 1988 r.). Ich rozwój oraz stosunkowo Rzeczypospolitejduża po w Trójmieście (tzw. mały ZHR, 13 paź runia, Zamościa i Przeworska oraz Związek Harcerstwa (Piotrków Trybunalski), drużyny niezależne, m.in. z (Wrocław) I Niezależna Drużyna Harcerstwa Polskiego BractwoSkautowe, Związek Drużyn Rzeczypospolitej czystościach pogrzebowych mjr. „Ponurego”. uczestniczyło w dniach 10–12 czerwca 1988 formalnym Ruchu Harcerskim Rzeczypospolitej (RHR), harcereki harcerzy z całej Polski, zrzeszonych w nie miennej,Starachowicach i Suchedniowie. Ok. niezależne środowiska m.in. w Kielcach, Skarżysku-Ka nieżZiemi Świętokrzyskiej, na której także powstały Ten wielki ruch odnowy idei harcerskiej nie ominął rów- redakcji. Od profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1992 roku nastąpiło połączenie ZHR i ZHP r.z. ZHP i ZHR połączenie nastąpiło roku 1992 12 lutego 1989 roku w Warszawie powołano powołano Warszawie w roku 1989 lutego 12 dr hab. Marek Wierzbicki Marek hab. dr

r. w uro

1,7

tys. tys.

To ------

Dokończenie ze str. 1 Młodzieńcze lata Po ukończeniu w 1923 roku mieszczącej się w Jano- wicach szkoły powszechnej starał się dostać do męskiego Gimnazjum im. Joachima Chreptowicza w Ostrowcu Święto- Jana Piwnika krzyskim. Mimo pomyślnie zdanych egzaminów nie został przyjęty do szkoły. Niezrażony jednak tym faktem, w na- Na początku 1931 roku wraz z kolegami z klasy ście Opatów, za co w 1932 roku został uhonorowany stępnym roku rozpoczął naukę w klasie drugiej tegoż gim- gimnazjalnej wstąpił do koła starszoharcerskiego, odznaką „Za Ofiarną Pracę”. nazjum jako ekstern. W ostrowieckim gimnazjum uczyło się gdzie dał się poznać jako bardzo aktywny druh. Przed Jednym z najważniejszych doświadczeń w tym w tym czasie około 400 chłopców, a dyrektorem placówki świętami Bożego Narodzenia tego samego roku człon- okresie była zapewne matura. Do gimnazjalnego zwy- był Wilhelm Romiszewski. Uczniowie mogli skupiać się w kowie koła złożyli uroczyste przyrzeczenie i otrzymali czajnego egzaminu dojrzałości typu humanistycznego licznych kołach zainteresowań m.in.: historycznym, literac- krzyże harcerskie. Oświadczyli również: Złączeni silny- przed powiatową komisją egzaminacyjną przystąpił kim, dramatycznym oraz matematyczno-przyrodniczym. w maju 1932 roku. Osiągnął wynik dość przeciętny, Na początku lat 30. utworzono także organizację „Bratnia uzyskując z języka polskiego, języka francuskiego, hi- Pomoc”, która zajmowała się pomocą biednej młodzieży. storii wraz z nauką o Polsce współczesnej i matematyki Piwnik uczęszczał do klasy „A” z językiem fran- oceny dostateczne, a jedynie z religii ocenę bardzo do- cuskim. Jego wychowawcą był nauczyciel matematyki brą. Również ostatnie oceny z poszczególnych przed- i fizyki Franciszek Sadowski. Mimo swego chłopskiego miotów z klas VI–VIII nie były rewelacyjne. Z języka pochodzenia Jan nie był szykanowany, ani nie pozosta- łacińskiego, fizyki wraz z chemią oraz z propedeutyki wał na uboczu. Jak stwierdził jego gimnazjalny kolega filozofii uzyskał oceny dostateczne, a ze śpiewu wraz Witold Zapałowski: był jednym z weselszych chłopców, z muzyką oraz z ćwiczeń cielesnych – bardzo dobre. przez co zyskiwał sympatię innych. Dzięki pomyślnie zdanej maturze Jan Piwnik został Drogę do szkoły – z Janowic około 15 kilometrów uznany za zdolnego do odbycia studiów wyższych. Jednak – pokonywał pieszo, rowerem lub przygodnym środ- jego losy potoczyły się zgoła innymi torami. Z wyciągu kiem transportu. W późniejszym czasie zamieszkał na Odznaka „Za ofiarną pracę” ewidencyjnego sporządzonego w Powiatowej Komendzie stancji w Ostrowcu Świętokrzyskim przy ulicy Słowac- (fotografia pochodzi ze zbiorów Wojciecha Königsberga). Uzupełnień wynika, że odbył przysposobienie wojskowe kiego u rodziny Paców. Mieszkał tam wraz z dwoma drugiego stopnia w Ostrowcu Świętokrzyskim, natomiast kolegami z klasy gimnazjalnej – z synem właścicieli mi węzłami przyjaźni i harcerskim braterstwem, my, 9 czerwca 1932 roku stawił się przed komisją poborową Jerzym oraz jego imiennikiem Jerzym Ignatowiczem. uczniowie ósmej klasy w roku szkolnym 1931/1932 w Opatowie, gdzie uzyskał kategorię „A” – zdolny do służ- Jednak lata gimnazjalne to nie tylko czas nauki, to Państwowego Męskiego Gimnazjum im. J. Chreptowi- by wojskowej. Był młodzieńcem wzrostu 172 cm, ważył także okres zabaw i wkraczania w dorosłe życie. Piwnik cza, zobowiązujemy się uroczyście, że po dziesięciu 69,5 kilo, włosy miał koloru ciemny blond, oczy piwno- bardzo lubił grę w piłkę nożną i ręczną, latem pływanie, latach od dnia dzisiejszego stawimy się wszyscy na niebieskie, twarz owalną, nos prosty, nie miał znaków a zimą jazdę na łyżwach. Był też – co ciekawe – dość do- koleżeńskie spotkanie w naszej szkole. szczególnych, o ile nie liczyć bardzo gęstych, ciemnych brym tancerzem. Jak wynika z rodzinnych przekazów, Oprócz działalności w harcerstwie oraz szkolnej or- brwi zrośniętych ze sobą. w późniejszym czasie związał się uczuciowo z dziewczyną ganizacji „Bratnia Pomoc”, udzielał się także publicznie o imieniu Melcia (Amelia, Melania?), której najprawdo- poza gimnazjum. Przykładem może być uczestnictwo Wojciech Königsberg podobniej się oświadczył. Jednak związek nie przetrwał 9 grudnia 1931 roku w drugim powszechnym spisie Fragment książki Wojciecha Königsberga pt. Dro- wojennej rozłąki – Melcia wyszła za mąż podczas pobytu ludności Rzeczypospolitej Polskiej, w charakterze ga „Ponurego”. Rys biograficzny majora Jana Piwni- Piwnika na Wyspach Brytyjskich. Okręgowego Komisarza Spisowego w powiecie i mie- ka, Warszawa 2011. Wykus i piłka nożna

Tegoroczne uroczystości na Wykusie i w Wąchoc- wakować jeszcze na polanie przy kapliczce. Z cały- ku stoją pod pewnym względem w cieniu Mistrzostw mi rodzinami zjeżdżano już w piątkowe popołudnie. Europy w piłce nożnej. W sobotę 16 czerwca o godz. Namiotowe miasteczko tętniło przez trzy dni życiem 20.45 reprezentacja Polski zmierzy się z drużyną kombatanckim, rocznicowym, ale także piłkarskim. Czech. Mecz na stadionie we Wrocławiu będą śledzić Prawdopodobnie każdy z uczestników uroczystości miliony kibiców. Być może kilka osób zastanawiało kibicował grającym wówczas Polakom. się już, czy zdąży dotrzeć z Wykusu do „cywilizacji”, Na szczęście nie trzeba było nawet na chwilę by kibicować naszym. Gdyby to nie było wykonalne, opuszczać partyzanckiego biwaku na Wykusie. Dzię- Ze zbiorów Dariusza Kryja. Z kubkiem Władysław proponuję sięgnąć do historii. ki telewizorom tranzystorowym, 15 czerwca 1974 r. Czerwonka „Jurek”, obok Stanisław Kryj „Marcin”. Kombatancka koncentracja w 1974 r. również od- partyzanccy kibice mogli spokojnie śledzić transmisję Wykus, lata 70-te. była się w czasie Mistrzostw Świata w piłce nożnej z meczu piłkarskiego Polska - Argentyna. Warto za- pewnością zrekompensowały ewentualne zakłócenia w RFN i Berlinie Zachodnim (13 czerwca – 7 lipca znaczyć, że mecz ten Polska wygrała 3:2! Kibicowa- spowodowane gęstwiną Puszczy Świętokrzyskiej. 1974 r.). Były to czasy, gdy byli partyzanci mogli bi- nie i emocje w tak doborowym towarzystwie z całą mj 2012 nr 17 Wykus 2012 Wykus — Wąchock, 16–17 czerwca 2012 r. strona 3 strona Wykus 2012 nr 17 4 a panta. Atakowano konfidentów, Volksdeutschów i i Niemców, telekomunikacja,przemysł wojenny, administracja, poczty sprzyjającej powstaniu”. postawybojowej iprzygotowania wten sposób atmosfery w okresie powstania oraz utrzymywanie w społeczeństwie prawianie i hartowanie ludzi do wykonania odwetuzadań za aktybojowych gwałtu w stosunku do ludności polskiej.tażową Za oraz stosowanie już w chwilimu corazobecnej mocniejszychwobec okupanta ciosów przez akcję dywersyjną i sabo - poprzedzającym powstanie. naszczeblu okręgów dowodzenie całością walki w okresie dyspozycyjnościoddziałów dywersyjnych. Miałaumocnić Nowastrategia zakładała wzmocnienie zwiększenieisił czasistniejące struktury „Związku Odwetu” i „Wachlarza”. Powołałżyciadowspomniany „Kedyw”, scalając dotych wydałrozkaz o„uporządkowaniu odcinka walki czynnej”. SiłyZbrojne wKraju. Komendant Główny AK22 I1943 r. lach, charakterze i sposobie prowadzenianych walkidokumentów. przez PolskieInstrukcje bojowe wyraźnie Świętokrzyskie”mówiły o ce nieporozumienia należy sięgnąć do wojen w specjalnychiwwarunkach korzystnych mogą być łączone uchwytneoddziały nieprzekraczające plutonu. Do działań ła, że należy „zasadniczo organizować małe, sprawne i nie tylko w przypadku użycia wojska jew jużdziałaniach w 1943 r.),represyjnych. przeciwko Wehrmachtowiministrację dozwolone okupacyjną.były Akty terrorystyczne, (tak nazywano powodzeniu decydowały śmiałość i zaskoczenie. a KG AK zda mi. Chcąc utrzymać się, musiały być ruchliwe i posiadającstale czynne, oparcie w terenie. Walczyły wszak nadach swojej „małej zie wojny”. Oddziały operowały na tyłach wroga, wplecionego w kotwicę”. Polskiego i ma prawo korzystać ze znaku Wojskawódcy (pseudonim).Polskiego Jestujawnionym oddziałem Wojska dantOkręgu. Oddział partyzancki nosinazwęswego do działy stanowiącedziały realną siłę w bezpośrednim starciu z wrogiem. od silnedużeokupantem,niemieckimi tworząc walkiz plan życie wcielićw cześniefunkcję dowódcy Zgrupowań AK „Ponury”. Partyzanckich Zamierzał „Kedywu”.Dywersji twa Piwnikza zgodą Komendanta Okręgujednopełnił Cichociemnemu, który 4 VI 1943 r. objął funkcję szefa okręgowego Kierownic była szwarccharakterem. Oficerowie sztabowi nie pozwolili rozwinąć skrzydeł Kielecako-Radomskiego AK w konflikcie z por. cc. Janem Piwnikiem „Ponurym” powszechnejW świadomościfunkcjonuje przekonanie, Komendaże Okręgu w świetle instrukcji dla „Kedywu” Zgrupowania Partyzanckie AK „Ponury”

magazyny – wszelkie odcinki, gdzie można było nękać oku

w szczególności Gestapo, policję, SS, oddziały partyjne i ad akcje bojowe realizować według określonego planu. O ich większyoddział. Dowódcę wówczas wyznaczaKomen Przedmiotemliniesięatakówkolejowe,stały drogi, Celem „Kedywu” było „nękanie przeciwnika i zadanie Chcąc poznać przyczyny opisanego w „Pozdrówcie Góry We wskazówkach organizacyjnych KG AK m.in. nakaza Taktykawalkpartyzanckich opartazostałazasana ------kazywałaim Komenda Okręgu ikomendy obwodów było mować ochotników – nie posiadał dla nich broni.wciąż przybywało. To co Dowódca prze nie był jednak w stanie przyj i amunicję. „Ponury” chciał rozbudowy zgrupowań, a ludzi stałe dostawy żywności dla takiej grupy ludzi? środków do życia i funkcjonowania,je do tegojak rozkaz bowiem KG AK, kilkusetzorganizować żołnierzy znalazło się bez racyjnych) trwającemu w lesie wojsku.powodu Pomimo, braku że pomocy ze strony niestruktur były bezpodstawne.terenowych Nie(konspi dziwi także uwagęnikogo tę kwestię wzburzenie możemy uznać,z że problemy „Ponurego”(wielkości plutonów) – nie tylko kachw których spoczywało zabezpieczenie uwagęjednostek na rolę polowych komendy okręgu i komenddywu” obwodów, w okupowanej na barPolsce. W tym miejscu należywszystkie zwrócićpatrole dywersyjne i oddziały partyzanckie „Ke zapotrzebować w KG”. pieniężne na subsydiowanie oddziałówmieć partyzanckich obsługę informacyjno-propagandową.należy sobów. KonieczneMusi mieć zapewnioną środkipomoc sanitarną. Powinien otrzymuje oddział partyzancki z posiadanych w Okręguwolno tylkoza zasoby niemieckie. […] Uzbrojenie wyjściowe wolnych danin i wreszcie zdobyczy na wrogach.nizowanych Rekwirowaćprzezodnośne komendy terytorialne, dobro nakazywała: „zaopatrzenie drogą zakupów, dostaw zorgaodpowiadały struktury obwodowe i okręgowe partyzanckichAK. Instrukcjaokresiew pomiędzy działaniami zbrojnymi 30 żołnierzy. anie jak zakładano w 1943 r. – mobilnego plutonu w sile do ok. 300–350 osób, co stanowiło odpowiednikAK. W batalionu,kilka miesięcy zwiększył liczbę żołnierzy zgrupowań wojskowy i staje się bandą rabunkową”. czynny oddział partyzancki demoralizuje się, organizacji,traci charakter szkolenie i przygotowanie następnej wystąpieniamiakcji. Bez na niezbędny odpoczynek, poprawieniedo drugiego, swej wykorzystując czas pomiędzy poszczególnymiciu. Muszą one przechodzić od wykonania jednego zadaniabyćbezczynne i ograniczać się jedynie do trwania w ukry wała sobie sprawę, że „zorganizowane oddziały nie mogą Gorycz potęgowały problemy z zaopatrzeniem w broń Wedługpowyższych wytycznych funkcjonować miały Stanowiło to kolejny problem. Za zabezpieczenie partii „Ponury”pełniniezastosowałw sięinstrukcjido KG Wykus — Wąchock,16–17 czerwca 2012Wykus — r.

broń i żywność. Biorąc pod

obligował ------oddziałów Armii Krajowej i ich dowódców. Państwo wyrobić swój osąd nad dziejami legendarnych już dem Delegatury IPN w Kielcach. Po ich lekturze będą aparatemmogli naukowym ukażą się jeszcze w tym roku nakła AK „Ponury” i I batalionu 2 pp Leg. AK „Nurta”. Opatrzone1943–1945 dotyczącymi historii Zgrupowań Partyzanckichcam do zapoznania się z zachowanymi dokumentami z lat Piwnika. Czy jednak nie złamał onstorycznego rozkazów C. ChlebowskiegoKG AK?… z Zachępewnością bronić„Ponury” będziemyKomendavs Okręgu? Polekturze reportażu hi Eugeniuszowi Kaszyńskiemu „Nurtowi”. AK. Wyjechał do Warszawy, przekazując dowództwo por. cc. 20 tlił okoliczności sporu, oczekując dalszych nisławarozkazów. DworzakaJednak „Daniela”. Na kilkunastuPiwnik zrzucił stronach na ówczesnego naświe Komendanta Okręgugen. bryg. płk. Tadeusza Sta Komorowskiego „Bora” całą winę JanW swoim raporcie z 3 I 1944 r. do Komendanta Głównego AK się do odwołania „Ponurego” z pełnionej funkcji. i ukrycia”. Być może powyższym opracowaniem przyczyniłwielkich zgrupowań, trudnych do dowodzenia,demobilizowane. zaopatrzenia „W ten sposób zapobiegnie się tworzeniuływane wyłącznie w celu wykonania zadania, a następnie orazdobrze dowodzone. Sugerował, że powinny być zwo polowych. Potwierdził, iż oddziały musząpowstające być w małeniedostatecznie i ruchliwe zaopatrywanych jednostkach17 MularczykJózef„Ambroży”,płkInspektor KieleckiAK. niezgodnychwytycznymiz „Kedywu”. Jednym nichzbył sceptycznienastawionych istnieniado dużychoddziałów, cji szefa „Kedywu” okręgu. z muśrodków materiałowych finansowych.i Wszedł spórw przez KG AK, nasilając teren akcjami. mi Żądałoddziałami przysługujących cichociemny nie zastosował taktyki ofiar,przyjętejdoprowadziły do eskalacji napięć. Dowodzący leśny i ska,walki zniemieckimi ekspedycjami antypartyzanckimi skich, działalność agenta Gestapo w szeregach leśnego woj krajowego powstania zbrojnego. miałbyć stale gotowy nawypadek mobilizacji doogólno używaćdocelów bieżącej akcji bojowej”. Pozostały zapas określającym,że tylko „1/3 stanu posiadanej broni wolno Głównego AKz28 V1943 r. (uzupełniony 15 XI1943 r.), żeni Piwnika zobligowani byli jednakniewystarczające. rozkazem Komendanta Stan taki rodził następne niesnaski. Przeło

szereg innych wydarzeń, które pociągnęły za sobą dziesiątki

Komendą Okręgu, w wyniku którego zrezygnował z funk

I 1944 XII 1943 r. w swoim oleacie zwrócił uwagę na problemy Po którejstroniePo zatemnależałoby sporze stanąćw Przeciwne zdanie miał natomiast sam zainteresowany. Plany „Ponurego” spotkały się ze sprzeciwem oficerów Istnieniepod bokiem Niemców dużych oddziałów pol

r. został odwołany z Kielecczyzny do dyspozycji KG Delegatura IPN w Kielcach IPN Delegatura Jedynak Marek ------ppor. Karol Niedzielski „Dobosz” Jednym z mniej znanych oficerów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” był ppor. Karol Niedzielski „Dobosz”, kwatermistrz II Zgrupowania ppor. cc. Wal- demara Szwieca „Robota”. To m.in. dzięki niemu na Ziemi Koneckiej oddział „Robota” miał oparcie w miejscowej ludności w postaci zaopatrzenia w żyw- ność, wywiadu, a także wsparciu niektórych akcji dywersyjnych.

Urodził się 4 XI 1907 r. w Niekłaniu Wielkim w rodzi- Poza życiem zawodowym zajmował się również nie Andrzeja i Ewy. Był prawnukiem powstańca stycznio- działalnością polityczną i społeczną, a także pracą wego, który uciekając przed carskimi wojskami pozostawił z miejscową młodzieżą. Był członkiem Polskiej Partii hrabiemu Platerowi w Niekłaniu trzech synów. Jednym Socjalistycznej. Założył w Niekłaniu oddział „Strzelca” z dzieci był ojciec „Dobosza”. Tak przynajmniej głosi le- oraz koło rezerwistów. Wspólnie z inż. Dąbrowskim zor- genda. Andrzej ukończył Szkołę Powszechną w Niekłaniu ganizował także ochotniczą straż pożarną. Wygłaszał Niedzielskiego. Bolesława zbiorów ze Foto oraz Państwowe Gimnazjum i Liceum im. św. Stanisława odczyty, założył teatr amatorski. Pomimo tak dużej termistrzem oddziału, który w czerwcu 1943 r. został Kostki w Końskich. W 1926 r. zdał maturę. aktywności, znalazł czas na życie prywatne. Ożenił się przez por. Jana Piwnika „Ponurego” uformowany w II Służbę wojskową odbywał w Szkole Podchorążych z Marią z d. Sroka z Niekłania. Miał z nią trzech synów. Zgrupowanie, pod dowództwem ppor. cc. Waldemara w Zambrowie. Po jej ukończeniu został skierowany W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany do służ- Szwieca ps. „Robot”. na praktykę dowódczą w 72 pułku piechoty im. Dio- by wojskowej. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. Odtąd życiorys „Dobosza” nierozerwanie związany nizego Czachowskiego w Radomiu. Po stażu został w szeregach 72 pp. Do domu powrócił 4 lub 5 X 1939 r. jest ze szlakiem bojowym żołnierzy ppor. „Robota”. awansowany do stopnia podporucznika i zwolniony Niemal od początku aktywnie włączył się w działalność Nie bez powodu oddział ten został skierowany w lasy do rezerwy. Następnie ukończył studia w Wyższej konspiracyjną. Gromadził broń, ekwipunek, amunicję. niekłańskie, gdzie we wszystkich okolicznych wsiach Szkole Handlowej w Warszawie, po których powrócił 11 XI 1939 r. w willi Maciejewskich w Czarnieckiej Gó- znajdowali się ludzie oddani „Doboszowi”. Dzięki do rodzinnej wsi. Podjął pracę jako urzędnik w biurze rze złożył przysięgę i został przyjęty do Służby Zwy- pomocy miejscowej konspiracji zgrupowanie otrzy- Zakładów Ostrowieckich w Niekłaniu. cięstwu Polski. Zaprzysiężony został przez kpt. Jana mywało stałe dostawy żywności. Nie musiało także ODSZEDŁ „SATURN” Stoińskiego „Brzozę”, komendanta Obwodu Konec- wysuwać dalekich ubezpieczeń, które przejęli obser- kiego SZP, w obecności mjr. Henryka Dobrzańskiego watorzy z okolicznych placówek. Pozwoliło to „Robo- Henryka Żelazko „Emilia” „Hubala”. Do 31 III 1943 r. był dowódcą placówki SZP– towi” na skupienie się na działalności dywersyjnej, Odszedł na wieczną wartę „Saturn” kompania Sandomierz ZWZ–AK krypt. „Anzelma”, „Niemen” w Niekłaniu. co zaowocowało wieloma znanymi do dziś akcjami. Zameldował się pięknie w Świętokrzyskim Niebie Przez ponad 3 lata jako był jednym z organiza- Poza wspólną walką z niemieckim okupantem „Do- Po życiu pełnym bólu zwątpienia czekania jest wreszcie u Ciebie torów akcji dywersyjnych realizowanych przez miej- bosza” i „Robota” połączyły także więzy rodzinne. Na progu nieba do serca przytuliła go Matka Boża scową placówkę. Na swoim koncie żołnierze ZWZ–AK Jesienią 1943 r. Waldemar Szwiec (używający także Gromada partyzantów śpiewem przywitała mieli m.in. rozbrojenie posterunku policji „granatowej” pseudonimu „Jakub”) został ojcem chrzestnym syna „Choć z dala swą mamy rodzinę i bliskich My polscy żołnierze od Gór Świętokrzyskich” w Niekłaniu, zatrzymanie samochodu z żandarmami Karola i Marii – Bolesława Jakuba Karola. Bolesław nie „Saturn” był cały muzyką i sercem i duszą pod Ruskim Brodem, osłonę oddziału dywersyjnego miał jednak szansy poznać ani ojca, ani chrzestnego. Grał Czarną Madonnę cudnie rozśpiewany z Końskich w czasie ataku na baterię przeciwlotniczą 14 X 1943 r. podczas obławy w Wielkiej Wsi zginęli Muzyką leczył tęsknotę duszy i bolesne rany w Czarnieckiej Górze, a także zdobywanie z niemiec- ppor. „Robot” i 4 jego żołnierzy, (szerzej na ten temat Coraz zimniej na świecie zewsząd wieje chłodem kich pociągów żywności i broni. w „Wykus” 2010 nr 15). Karol Niedzielski próbował Odchodzą ci co tak pięknie Polskę ukochali Także żona „Dobosza” zaangażowała się w działal- się ukryć, lecz został schwytany. Razem z kilkudzie- Zostają zimni skamieniali lodem ność konspiracyjną. Odpowiadała za tajne nauczanie. sięcioma innymi osobami został wywieziony do więzie- My czekamy Świętokrzyska Bolesna Królowo W domu Niedzielskich znajdował się magazyn broni nia w Kielcach. Po torturach i przesłuchaniach, 13 XII Na Syna Twego zawołanie - wiemy że się spotkamy Przecież nam przyrzekł piękne zmartwychwstanie oraz szpital polowy. 1943 r. został rozstrzelany z grupą więźniów w rejonie Spiszemy się dobrze jesteśmy zawsze wierni Bogu i Ojczyźnie W wyniku doniesienia miejscowego konfidenta, Łopuszna. Po wojnie został ekshumowany, a doczesne Ten dar przez niego został nam dany 31 III 1943 r. Niemcy dokonali aresztowań. Rozbito szczątki zostały złożone na cmentarzu parafialnym Usłysz nasza Królowo żarliwe wołanie siatkę konspiracyjną placówki. „Dobosz” był „spalo- w Niekłaniu Wielkim. „Saturnowi” daj piękne w niebie spoczywanie ny”. Dowództwo placówki przekazał ppor. Teofilowi Za swoją służbę i ofiarę życia, pośmiertnie od- Matko Gór Świętokrzyskich o tę ziemię walczył „Saturn” Szotowi „Kretowi”, sam zaś zdecydował się na przejście znaczony został m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Co przesiąknięta krwią i gorzkimi łzami do oddziałów dywersyjnych organizujących się w rejo- Armii Krajowej i Medalem Wojska po raz 1, 2, 3 i 4. Serca nasze błagają módl się nim nie Skarżyska-Kamiennej. Razem z innymi zdekonspi- Na prośbę lokalnej społeczności 11 XI 1989 r. ppor. I módl się z nami rowanymi żołnierzami w grupie pod dowództwem kpr. Karol Niedzielski „Dobosz” został patronem Szkoły Amen Józefa Domagały „Wilka” trafił do Michniowa. Grupa Podstawowej w Niekłaniu Wielkim. Pamięci Tadeusza Starszuka ps. „Saturn” „Wilka” stała się zalążkiem Zgrupowań Partyzanc- Marek Jedynak zm. 10 kwietnia 2012 r. kich AK „Ponury”. Ppor. Karol Niedzielski został kwa- Delegatura IPN w Kielcach 2012 nr 17 Wykus 2012 Wykus — Wąchock, 16–17 czerwca 2012 r. strona 5 strona Wykus 2012 nr 17 6 do lipca 1943 r. w zMieczami. Wojennej I klasy Zasługi Krzyża do został 1944 26przedstawiony r. VI zaś klasy, II II (Kriegsverdienstkreuz) Wojennej Zasługi Krzyżem 194330 I r. odznaczony został Schuster lecczyźnie udał się w czątku 1945 domskiego, gdzie operował do końca 1944 r. po Na wsi lubelskiej, skąd go ra przerzucono do dystryktu na w akcjach pacyfikacyjnych uczestniczył Następie Schuster m.in. osobiście przeprowadzał selekcję ofiar. żydowskiej. ludności wobec niemieckiej nej polityce w eksterminacyj uczestniczył gdzie ny na Białoruś, skierowa został w Buchenwaldzie policyjnej szkole r. sprowadzała się się 1943sprowadzała r.latem i wiosną Schustera, oddział zwłaszcza a policyjno-wojskowe, formacje niemieckie przez przyjęta z walki partyzantką tyka tak Jednak okupanta. przez niezauważony zostać 1943 od widoczny początku czyźnie r., nie mógł nie Kielec na oporu ruchu i partyzantki rozwój towny gwał Faktycznie, podziemiem. zbrojnym z polskim walka być miała Krzyża, Świętego rejon w przybyli cywilnej. ludności przeciwko represyjnych działań do wykorzystywał Schuster których illon), (Sicherungsbata Wehrmachtu zabezpieczającego 955batalionu kompanii 3 z żołnierze kwaterowali ło zaś 2 Ponadto w partyzantów. radzkiego „Grota” zlikwidował 8 żandarmów, zginę por. Domo Euzebiusza Wojciechowem.Oddział pod tową. Do doszło akcji7 V 1943takiej rzeczywiście r. darmów przed ewentualną akcją partyzancką odwe żan chroniły lepiej klasztorne Mury Katarzynie. tej w maja do kwaterowali ludzi 30 ok. sile w Żandarmi Świętokrzyskie. Góry w skierowany i radomskim dystrykcie w „band” zwalczania do przydzielony został 1943 15IV oddział r., że wynika, znaczenia en w Albert Hugo Schuster i ludzkie straty poniosłaogromnekieleckawojnyświatowejwieś II okresie W 1943 a tyzantom, wobec ludności cywilnej terroru była przede wszystkim pomoc udzielana par stosowanego dla UzasadnieniemKunowski). Bór Michniów,(np. lecczyzny wsiepołożone wokół wśródi kompleksów leśnych centralnej północnejiKie porucznik) żandarmerii HugoAlbert oraz Schuster. SS-Obersturmführer oddziału „Ponurego”) był Leutnant/Oberleutnant (podporucznik, a następnie walki z

materialne. Niemieckie działania represyjne szczególnie mocno dotknęły dotknęły mocno szczególnie represyjne działania Niemieckie materialne.

klasy z Mieczami i drewnianym schronisku w Nowej Słupi, a następnie Z wniosku o nadanie Schusterowi ostatniego od Z wniosku o ostatniego nadanie Schusterowi 191213II się urodził r.w Plau Schuster Albert Zasadniczym celem, z jakim Schuster i jego ludzie

Niemczech. Niemczech. Po ukończonej w

r.). Jednym z ludzi wyznaczonych przez niemieckie władze policyjne do

głąb głąb Niemiec. Za partyzantką partyzantką w rejonie Łysogór (naturalnym zapleczu organizacyjnym

r. przez Fraustadt, Żagań i Walthersdorf

zwłaszcza oddziałowi Jana Piwnika „Ponurego”PiwnikaJanaoddziałowi lato (wiosnazwłaszcza – zabudowaniach klasztoru zabudowaniach w Świę klasztoru

II 1944

swoją działalność na Kie

r. Krzyżem Żelaznym Świętej Katarzynie Świętej Katarzynie

1941

r. oficerskiej ------wienie Schustera, w którym zabraniał udzielania udzielania zabraniał którym w Schustera, wienie przemó „uświadamiające” zwykle kończyło Akcję mężczyzn. grupę wybraną dowolnie rozstrzeliwali żandarmi tym z związku W odpowiedź. żadna dała pa nie wiosek poszczególnych mieszkańców strony ze „bandytach”.Zazwyczaj o informacji udzielenie na czas wyznaczał Schuster Następnie mężczyzn. w jedno miejsce. Tam i kobiety dzieci od oddzielano mieszkańców wszystkich spędzali i wieś otaczali żandarmi rano Wcześnie sam. taki był działania akcje razem z żandarmami z posterunku w Bielinach). (16),(4), obydwie (28;Klonów (9) Krajno Kakonin (21), (28),Hary Szczygiełkowa Dębno WolaDębno sie (8), (39),Bodzentyn Kluczniki (2), Szafranki (7), Celiny (4), Wojciechów (3), Hucisko (2), Psary Podle (9), (10), Bartoszowiny Szklana Huta (11), Jeziorko ofiar), 35 (łącznie Zamkowa Wola Płucki, procice, Pa wsi: mieszkańcom przeciwko terrorystycznych akcji szereg przeprowadzili żandarmi Hitlerowscy zbiorowej. odpowiedzialności zasadzie na cywilnej ludności bezbronnej terroryzowania do istocie w W niemal każdej akcji tego oddziału schemat schemat oddziału tego akcji każdej niemal W Albert Albert Schuster. Fotografia zmontowana Wykus — Wąchock,16–17 czerwca 2012Wykus — r. na potrzeby procesu. Zbiory IPN.

------dokładnych danych liczbowych wymaga dalszej, dalszej, wymaga liczbowych danych dokładnych Ustalenie Św.w Katarzynie. klasztoru pobliżu w 40 około „Skałce”na oraz zabójstw 200 około się ścili się, w Św. Przyjmuje że Katarzynie. żandarmi dopu oraz Słupi Nowej w schroniska opodal „Skałce” na – kwaterowania pobliżu w straceń masowych scach miej siebie przez tworzonych w rozstrzeliwali nie terenie i w terenie operowali wielokrotnie Żandarmi łysogórskiego. pasma wokół położonym wioskom przeciwko rzeń się ły ude tylko do koncentrycznych jednorazowych wOpocznie. w Janowcu i ponownie nował Waldkater (wrzesień 1944). W akcji w udział jeszcze Brał ny.Najprawdopodobniej i Radomiu urlop Schuster dłuższy zdrowot otrzymał Piotrkowie w wojskowych szpitalach w pobycie Po piętnastu. rozstrzelali Niemcy mężczyzn dziesięciu Piotrkowa, Końskich i Tomaszowa. Z Tomaszowa. i Końskich Piotrkowa, Radomska, Radomia, z Orpo funkcjonariusze oraz Radomia Piotrkowa, Końskich, z gestapowcy udział niej w wzięli a wsi, kilkanaście objęła która ława, ob była polskiej samoobrony ranny.Konsekwencją w ła łączy Kakoninie w akcja również że wskazuje, le do ruchu oporu. Wie o podejrzanych przynależność IV Sipo stanowił Gestapo) i dysponowali listami osób wydział bezpieczeństwa; policji zamiejscowa cówka pla – (Sicherheitspolizei Kielcach w Sipo der stelle na Aussendienst polecenie wanego plutonu działali z62 –żandarmi zmotoryzo Dębno Szczygiełkowa, Wola Szklana, Huta Bodzentyn, Podlesie, Psary ko, żywnościowych. środków wpostaci wsi całej od czu hara zebranie oraz Żydom i partyzantom pomocy zginęło 12 hitlerowców, a hitlerowców, 12 zginęło w Ojrzeń, wsi okolicach w zasadzkę Schustera na zorganizował „Wichra” Kucharskiego Witolda dowództwem pod AK oddział akcję tę za odwecie W znęcano. się brutalnie wyjątkowo rami 16 pochłonął „rajd śmierci” Skórkowicach, Kolonii Łącznie Starej. w m.in. ludzi, wali i rozstrzeli uprowadzali żandarmi do wsi wsi od się śmierci”. „rajd Przemieszczając swoisty urządził rii a 15 I 1944 r. 62 pluton żandarme zmotoryzowany rował w dnia wBodzentynie. tego niach przeprowadzanych niemiecki, w osobiście który uczestniczył konfident pod zasadzce Wojciechowem także zginął wspomnianej we że dodać, Wystarczy okupacji. sie okre w wsi postawie patriotycznej o jednoznacznie poglądom utartym przeczy i agentura niemiecka stwarzała jakie zagrożenie, na wskazuje sytuacja Powyższa konfident. Niemcom doniósł o czym wsi, Działania represyjne 62 plutonu nie ogranicza nie plutonu 62 represyjne Działania W co najmniej sześciu miejscowościach: Jezior miejscowościach: sześciu najmniej co W Po wycofaniu się z rejonu Łysogór Schuster ope Schuster się z rejonu Łysogór Po wycofaniu

sobie zwalczenie partyzantki, działającej we we działającej partyzantki, zwalczenie sobie okolicach Opoczna. Właśnie tam, między 12 uprowadzali swoje ofiary, które następ które ofiary, swoje uprowadzali osób, przy czym nad niektórymi ofia niektórymi nad czym przy osób, Topolicach, Paradyżu, Siucicach, Paradyżu, Topolicach,

Schuster został ciężko ciężko został Schuster końcu 1944 r. stacjo wyniku której której wyniku

grupy kilku grupy aresztowa ------Teczka wojskowa E. Kaszyńskiego

W poszukiwaniu dokumentów dotyczących służ- by wojskowej Eugeniusza Gedymina Kaszyńskiego udałam się do Centralnego Archiwum Wojskowego w Rembertowie. Ku mojemu wielkiemu rozczarowa- niu ani teczki, ani dokumentów 49 Huculskiego Pułku Strzelców nie odnalazłam. Pojawiły się obawy, że dokumenty zostały zniszczone we wrześniu 1939 r. Na szczęście nie potwierdziły się.

Prowadząc dalsze poszukiwania dotarłam do cząca Eugeniusza Wielkiej Brytanii. Wiele wiadomości o „Nurcie” Kaszyńskiego. można uzyskać z Arkusza Ewidencyjnego „cicho- Teczka za- ciemnych” i Zeszytu Ewidencyjnego Komisji Wery- wiera roczne li- fikacyjnej Żołnierzy AK, znajdujących się Studium sty kwalifikacyj- Polski Podziemnej w Londynie. Wciąż jednak nie ne z kolejnych znalazłam przedwojennych dokumentów, zawiera- lat, świadectwo jących opinie i oceny dowódców, które są cenniejsze z Ośrodka Wy- niż suche fakty. szkolenia Rezer- Przeszukując zasoby drugiego londyńskiego ar- wy Piechoty w Ró- chiwum – Instytutu gen. Władysława Sikorskiego żanie i niepubli- przypadkowo natrafiłam na teczki personalne żoł- kowane wcześniej nierzy 49 HPS. Wśród nich znajdowała się ta doty- zdjęcie. Ze wzglę- du na ogranicze- niezwykle wnikliwej kwerendy archiwalnej, zwłasz- nia rozmiarów cza, że na tablicy pamiątkowej w miejscu egzekucji ar t ykułu nie w Świętej Katarzynie znajduje się zapis mówiący o 80 będę rozpisywać rozstrzelanych. Na obecnym etapie badań udało się się na temat tre- ustalić nazwiska dwudziestu dwóch osób zamordo- ści dokumentów. wanych na „Skałce” oraz potwierdzić kilka egzekucji Przypomnę tylko dokonanych w pobliży Św. Katarzyny. w dużym skró- cie przedwojenną Tropienie Alberta Schustera i zbrodniczej działal- Fotografia E. Kaszyńskiego z dokumentacji znajdującej się karierę wojskową ności 62 zmotoryzowanego plutonu żandarmerii na w londyńskim Studium Polski Podziemnej Kielecczyźnie rozpoczęło się w 1967 r. z chwilą wsz- mjr. „Nurta”. częcia śledztwa przez byłą Okręgową Komisję Bada- Po ukończe- nia Zbrodni Hitlerowskich w Kielcach, na podstawie niu Gimnazjum im. Gabriela Narutowicza w Łodzi, rezerwy traktuje poważnie. Energiczny. Do przeło- zachowanego wniosku odznaczeniowego. Śledztwo E. Kaszyński zgłosił się do odbycia służby wojsko- żonych odnosi się szczerze i lojalnie, karny. Posta- prowadził sędzia Andrzej Jankowski. On też pełnił wej. Otrzymał przydział do 2 batalionu Szkoły wa, głos i wymowa – dobre. Koleżeński. Na trudy główną rolę z ramienia OKBZH w Kielcach, udziela- Podchorążych Rezerwy Piechoty w Biedrusku pod fizyczne wytrzymały”. jąc pomocy prawnej prokuraturze NRD. A. Jankowski Poznaniem. Po jej ukończeniu odbył praktykę w Nie wszystkie opinie dotyczące Kaszyńskiego stanął na czele zespołu śledczego w sprawie zbiera- 31 Pułku Strzelców Kaniowskich, stacjonującym w były tak pozytywne. W tym samym tekście napisa- nia dowodów winy Schustera. Uczestniczył ponadto Łodzi. Do rezerwy odszedł w stopniu plutonowego no także: „…Energiczny i bardzo dobry wykonawca. w szeregu wizji lokalnych w terenie oraz opiekował podchorążego. W kolejnych latach stawiał się na Jako d[owód]ca rozumuje powoli, nie zawsze traf- się polskimi świadkami oskarżenia podczas procesu ćwiczenia, uzupełniając wiedzę teoretyczną i prak- nie, w przeprowadzeniu swej decyzji konsekwentny, w Karl-Marx Stadt (obecnie Chemnitz), który to proces tyczną. W 1935 r. został awansowany do stopnia często uparty. Na ogół dobry kandydat na d[owód] miał miejsce w 1973 r. (rozpoczął się 16 I 1973 r.). podporucznika rezerwy. Podczas kolejnych ćwiczeń, cę plutonu p[rzeciw]panc[ernego] w polu…”. Sędzia Jankowski osobiście przesłuchiwał A. Schuste- w 1938 r. ukończył kurs dowódców oddziałów prze- W kwietniu 1939 r. Kaszyński został przyjęty ra oraz sporządził obszerne sprawozdanie z działal- ciwpancernych w Ośrodku Wyszkolenia Rezerwy do służby wojskowej w charakterze oficera kontrak- ności funkcjonariuszy 62 zmotoryzowanego plutonu, Piechoty w Różanie z wynikiem dobrym. towego z równoczesnym przydziałem do 49 Hu- a także relacji pomiędzy Sipo Kielce, a Schusterem W Rocznej Liście Kwalifikacyjnej z 1938 r. można culskiego Pułku Strzelców. Tu również przekaza- i jego ludźmi. Albert Schuster, wyrokiem sądu, ska- przeczytać następującą opinię: „Inteligencja znacz- ne zostały jego dokumenty, które wkrótce wraz zany został na karę śmierci. na. Wykazał bardzo dużą sumienność i uczciwość z całą jednostką zostały ewakuowane i na zawsze dr Tomasz Domański pracy, w której jest bardzo dokładny. Spokojny, opuściły Polskę. Delegatura IPN w Kielcach godność osobistą ceni wysoko. Stanowisko oficera Renata Ściślewska-Skrobisz 2012 nr 17 Wykus 2012 Wykus — Wąchock, 16–17 czerwca 2012 r. strona 7 strona Wykus 2012 nr 17 8 dla chłopaków na zbliżającą się zimę. Ktoś tę.musiał Ileż wrócić… to można było kupić za„Motora”. nie jedzenia, Zgrupowanie ile ciepłych nie ubrańmogłow młynie pozwolić została teczkasobie z pieniędzmina taką przywiezionymiżołdakówstra niemieckich. przez Naraz jeden „Jędrek”z oficerów wycofywał się powiedział, ostatni. Krótkimi że seriami blokowałcze nie zdążyli zamknąć pierścienia obławy. W samą porę.odwrót. Wycofali się w stronę Wołowa,Wobeczdecydowanej tam gdzieprzewagi wroga, Niemcy„Ponury” jeszzarządził ładowujących się z ciężarówek Niemców. Krótka strzelanina. oddział patrzył na jego znikającą sylwetkę.kie rozkazy. Po „Jędrek”chwili wrócił do młyna.znik Wycofujący się drużynie ochronnej komendanta, trzeba wykonywać prawiei taniewykonalne, ale wiedział, że będąc w elitarnej nymz wielu. Może i się bał, może wiedział, że zadanie chłopak – zawsze był tam gdzie trzeba. dziesiątki dowcipów, z których śmiał się i „Ponury”.humorze, „Jędrek” Złoty rozładowywał gorącą atmosferę. Te nieochronnej. Ileż to razy, gdy komendant był wzłym Mimo młodego wieku już kapral. Bratnia dusza wswoje druży obowiązki. Był wśród nich Andrzej Pasek „Jędrek”. niom zbliżającą się zimę. sumę pieniędzy, które miały pomóc przetrwaćwrotnie, Zgrupowa pojawił się też „Motor”. Przywiózł pocztę i sporą Rekonstrukcja „Jędrka” grobu twa Dywersji „Kedywu” KG AK płk August nyEmil ochronnej.Fieldorf „Nil”.Swoją obecnością zaszczycił gniewich szefLange Kierownic„Bór”, który w tym dniu był„Ponury” w szeregachkomuś salutowałdruży – wspominał to wydarzenietował. NigdyZbi przedtem ani nigdy potem nie widziałem aby do „Ponurego”, a ten regulaminowo zwarł obcasy i zasaluktośważny,to bardzoważny. Obcyprzyjechał, podszedł dzisiejszena spotkanie, alewiedzieli, pewnościązże był się na wyznaczone im miejsca. Nie wiedzieli, ktorzy przyjechałz drużyny ochronnej komendanta „Ponurego”Kamiennej rozbiegłowielkie poruszenie. Kilkunastu młodych żołnie

Poszedł ten, dla którego to trudne zadanie było jed Spokój nie trwał długo. Od strony drogi zauważyli roz Chłopcyrozstawieni czujkachna spokojnie pełnili Na ich nieszczęście, choć wtedy myśleli zupełnie od Był7X 1943 r. Wmłynie Cioka wpobliżu Skarżyska- Zdjęcie zbiorowe stoją od lewej: Adam Kowalik, Lech Adamczyk, Robert Turek, Tomasz Wasiak, Robert Pióro, Tadeusz Sochacki. Klęczą od lewej: Mariusz Gruszczyński, Szczepan Mróz, Renata Ściślewska Skrobisz. ------kąpali. Na grobie postawili partyzancki, brzozowymiejscu rzekikrzyż.Kamiennej, którejwnieraz wspólnie się dzy pochowali Go tam, gdzie leżał, blisko pięknej wZginął tym tam przy młynie. Niemcy zostawili ciało, a kole do oddziału, nie zasiadł z nimi przy wspólnym ognisku. Wolnateż dzięki „Jędrkowi”, który nigdy już nie wrócił pokazali, że tu gdzie są Zgrupowania, jestka”, i wolna pieniądze Polska. przepadły, ale udałocoraz im krótsze, się słabszewyrwać. serieZnowu i zaległa cisza. Nienął ma między„Jędr drzewami. Jeszcze tylko usłyszeli strzelaninę, na z wielunaz wersji sytuacji, jakzginął „Jędrek”. Potylu Tojedna z wielu wersji obławy na młyn Cioka, jed Wykus — Wąchock,16–17 czerwca 2012Wykus — r. „Jędrek” Andrzej Pasek Od lewej: Lech Adamczyk, Tadeusz Sochacki, Szczepan Mróz, Tomasz Wasiak.

- - - obok obelisku, który upamiętnia i roczne.Jego Postanowiliśmy, śmierć w tym że symboliczniemiejscu. „Jędrek”rozwiązanie spocznie bardzo nietrwałe, o ile nie powiedziećwotnym – miejscu.jedno Wylewy rzeki, podmokły terenNiemożliwym – to okazałobyłoby się zrobić grób tam, gdzieny, żeby był można w pierbyło pójść zapalić świeczkę i się pomodlić. krwią. Ten żołnierz musi mieć swój grób, nawet symbolicz grób tam, gdzie zginął. Przecież to miejsce jest uświęcone Jego dniach i mamy nadzieję, że będzie trwać jak najdłużej. bohatersko zginął. Wraz z Nim wróciła pamięć 68o latach,tamtych symbolicznie „Jędrek” wrócił w miejsce,wym gdziestało się zrealizowanie naszego planu. Po niecałych stoiobelisk z tablicą upamiętniającą tamto wydarzenie. po młynie, zniknął brzozowy krzyż. Na skarpiewmiejscu pierwszego przy pochówku. rzece Zniknęły pozostałości grobie nie ma śladu. Także Kamienna wiele razy wylała miał być jego grób stoją nowe nagrobki.w PoSkarżysku-Zachodnim. partyzanckim Po wielu latach w humowanemiejscu, i przeniesionegdzie na cmentarz kościoła p.w. NSJ być najbliższa prawdy. sklejaniu poszczególnych wątków, ta właśnie wydaje się latach,rozmowach uczestnikamiz tamtychwydarzeń, opiekować, może zupełnie zarosły? tarzu, nie ma mogiły w lesie. Może nie miał się kto nimiskim żołnierzem. Nie ma już grobu „Jędrka” na cmen W jakim jest stanie, czy ktoś się nim opiekuje? „Ponury”–„Nurt” padło pytanie: Co z grobem „Jędrka”?PamięciŚwiętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK spotkańjednymzeStowarzyszenianadalNatrwała. Sąteż ludzie, którzy pamiętają dbają,i aby tapamięć Stowarzyszenie Pamięci „Ponury”–„Nurt” 16 IV 2011 r. wreszcie pogoda nam sprzyjała i możli Na początku 2011 r. zapadła decyzja – rekonstruujemy Po wojnie ciało „Jędrka” prawdopodobnie zostało eks Czas wyjątkowo okrutnie obszedł się z tym bohater Gruszczyński Mariusz ifoto tekst ------„Bajkowe” otwarcie

że włodarze naszego województwa na czele z Wo- jewodą Świętokrzyskim Bożentyną Pałką–Korubą i Wicemarszałkiem Województwa Świętokrzyskiego Grzegorzem Świerczem, oraz przedstawiciele za- przyjaźnionych służb mundurowych, stowarzyszeń i związków zawodowych, a także przedstawiciel In- stytutu Pamięci Narodowej Marek Jedynak. Współgo- spodarzami dzisiejszej uroczystości byli członkowie Kapituły Honorowej Policyjnej Odznaki Zasługi im. mjr Jana Piwnika „Ponurego” na czele z Prezesem Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanc- kich Armii Krajowej PONURY–NURT Zdzisławem Rach- 8 grudnia 2011 r. przy przy ul. Seminaryjskiej w Kielcach odbyło się uroczy- tanem „Halnym” i Jacentym Frydrychem. ste otwarcie Sali narad świętokrzyskiej policji. Sali narad nadano imię Patro- Na zakończenie uroczystości ówczesny Święto- na świętokrzyskiej policji mjr. Jana Piwnika „Ponurego”. krzyski Komendant Wojewódzki Policji w Kielcach nadinsp. Mirosław Schossler wręczył, darczyńcom Budynek, położony w Kielcach przy ul. Semina- jak również obejrzeć pamiątki ofiarowane przez ro- listy gratulacyjne oraz upominki i zaprosił wszyst- ryjskiej, powstał w latach 1930–1950. Policja ten dziny funkcjonariuszy Policji Państwowej. W dwóch kich gości do wspólnego obejrzenia zgromadzonych teren otrzymała od miasta w 1950 roku Uchwałą gablotach znajdują się także dwa manekiny ubrane eksponatów i pamiątek. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kiel- w mundur Policji Państwowej z 1936 roku i w mundur Dodał, że od tej pory każdy nowo przyjęty poli- cach. Pierwotnie funkcjonowało w tym budynku kino obowiązujący policjantów od 2009 roku. cjant, będzie składać przysięgę na sztandar i wypo- „Bajka”, ogólnie dostępne dla mieszkańców miasta. W uroczystości udział wzięli nie tylko policjan- wiadać słowa roty, w sali imienia swojego patrona, Obecnie po przebudowie i nadbudowie pomieszcze- ci, ale także Ekscelencja Ksiądz Biskup Ordynariusz nadając tym samym podniosły charakteru uroczy- nia w pełni wykorzystywane będą dla potrzeb służ- Diecezji Kieleckiej prof. dr hab. Kazimierz Ryczan stości ślubowania. bowych policji. oraz kapelan świętokrzyskich policjantów ksiądz opr. E.J. Nowa powierzchnia budynku to przeszło płk Adam Prus. Swą obecnością zaszczycili nas tak- (źródło: KWP Kielce) 1500 m2. Całą inwestycję rozpoczęto w 2007 roku. Poniesione nakłady finansowe to kwota przeszło 5,5 miliona złotych. Zadanie zrealizowano ze środ- ków przewidzianych na modernizację policji, w ramach środków finansowych z budżetu policji oraz z pozyskanych środków pozabudżetowych z Urzędu Miasta Kielce. W obiekcie pracować będą policjanci Wydziału do walki z Korupcją i Wydziału Ruchu Dro- gowego Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach. Na pierwszym piętrze znajduje się sala narad, wyposażona w nowoczesny sprzęt akustyczny i multimedialny. Oprócz zadań dydaktycznych sala będzie spełniać także rolę historyczną. Zgromadzo- no tu bowiem pamiątki po mjr Janie Piwniku „Po- nurym” i funkcjonariuszach Policji Państwowej. Dzi- siaj uroczyście rozpoczęła swoje funkcjonowanie. Sali nadano imię patrona świętokrzyskiej policji mjr. Jana Piwnika „Ponurego”. Można zapoznać się w niej między innymi z biografią naszego patrona, 2012 nr 17 Wykus 2012 Wykus — Wąchock, 16–17 czerwca 2012 r. strona 9 strona Wykus 2012 nr 17 10 ps. Zmarł kpt. Jerzy Antoni Bartnik 13 2011 grudnia r. Czesław Kopczyński „Gandhi” (podoficer broni u 1944 twienaBarwinku 16 1943IX r. Prawdopodobnie 12 I zostałdostopnia starszego strzelca. Brałudział bi w Fąfary „Sokolika”). We wrześniu 1943 r. awansowany rzemZgrupowań, (orokupółmłodszym Henryka od stwie grywał w karty i kości. Był najmłodszym żołnie gik”, wyniesiony z warszawskiej ulicy, gdzie w dzieciń Partyzanckich„Ponury”.AK pseudonim Przyjął „Ma nowskiego„Habdanka” ZgrupowaniuI w Zgrupowań babkę wywieziony do wsi Kleszczyny koło Suchedniowa.zaresztu dzieci. Dla bezpieczeństwa Jerzy został przez zuKLAuschwitz. Po pewnym czasie Gestapo wypuściło częścido granatów. Wszyscy zostali wywiezieni do obo ni przez Gestapo w willi w Zielonce, gdzie produkowano oraz ich dzieci (Jerzy, Maria i Dadek) zostali aresztowa ul. Wileńskiej. przy oo.w szkole Marianów Jerzy kontynuował naukę w okupowanej Warszawie z Matka rozstrzelali. i go aresztowali miasta zajęciu po Niemcy Gdyni. w pozostał sam a Warszawy, do W 1939 doZHP. r. wstąpił „Radosna”. szkole prywatnej w edukację rozpoczął Jerzy Tam Gdyni. do się przeniosła Bartników na 1935W zbudował. który r. Gdyni, w nickiego rodzi kombinatu i lekarzem rzeź weterynarii dyrektorem zawodu z śląskim, powstańcem i Polskich Legionów Brygady I oficerem był ojciec Jego rysoglebskiej. Bo zd. Ireny i Bartnika Antoniego Władysława da dziećmi przeniosła się do Zielonki pod Warszawą. Warszawą. pod do się Zielonki przeniosła dziećmi

Nasi chłopcy czekają w Świętorzyskim Niebie ... Niebie wŚwiętorzyskim czekają chłopcy Nasi Ciebie do śpieszymy Zawsze wierni Madonno zWykusu roku co nas Mniej Wiosną 1944 r. melinujący w stolicy kpr. pchor.kpr.stolicy melinującyw1944 r.Wiosną Od 10 VIII 1943 r. służył w plutonie por. J.O. Stefa W 1943 r., na skutek donosu, Irena Bartnik i jej siostra Pod koniec sierpnia 1939 r. ojciec odesłał rodzinę Ur. 25 I 1930 r. w w Warszawie rodzinie Edmun

r. został odesłany przez „Ponurego” do Warszawy. Tadeusz Starszukps.„aturn”. Andrzej Zalewskips.„Andrzej”,„JędrekMędrek”, Jerzy AntoniBartnikps.„Magik”, Opuścili nasząrodzinę:

„Magik” (1930-2011)

„Hab ------–NURT a także Środowisko batalionu AK „Parasol”. AK batalionu –NURT Środowisko atakże PONURY– Środowiska działalność w się angażował 1992 w lutym stałe r.Za w Warszawie. Zamieszkał na Do Polski powrócił i Afryce. Kanadzie, Szwajcarii nice w USA, w Pracował Londynie. Brytanii, Wielkiej studia czył na wydziale metalurgicznym na politech Ukoń brytyjskie. obywatelstwo Otrzymał Brytanii. Wielkiej w pozostał demobilizacji Po Zachodzie. na 17 1945 IV r. Amerykanie wyzwolili Obóz Fallingbostel. B XI gu Stala jeńcem Był „Gustaw–Harnaś”. AK talionem ba z niewoli do wyszedł powstania kapitulacji Po kaprala. na awans otrzymał r. 1944 wrześniu we Również orderu. tego kawalerem najmłodszym Był morowskiego „Bora” Krzyżem Virtuti Militari V klasy. Tadeusza Ko bryg. gen. AK Głównego Komendanta tościowych został ranny w głowę i stracił prawe oko. walk o budynek Państwowej Wytwórni Papierów War przy Krakowskim Przedmieściu. 24 VIII 1944 r. podczas do Śródmieścia walczył m.in. o kościół Świętego Krzyża Zgrupowania AK „Bartkiewicz”. Po przejściu kanałami – butelkarzy. Następnie walczył w kompanii zbiorczej Specjalnym„Juliusz”, jako dowódca sekcji łączników w walczył Mieście Starym na sierpnia 9 ewangelickiego.Od i skiej;udziałw brał wwalkach „Parasola” o Pałacyk Michla ul. przy Wol reMiasto – Śródmieście Północ. Na Woli uczestniczył niu Warszawskim. Przeszedł szlak bojowy Wola – Sta w 3 „Dianę”batalionudo „Parasol”.AK Jakoobserwator Marię siostręjego idanka”),„Magika” wprowadził

Po wyzwoleniu służył w Polskich Siłach Zbrojnych 231944 IX przez osobiście r. został odznaczony plutonie 1 kompanii „Parasola” walczył w Powsta

batalionieOddzialeNOW–AK„Gustaw”w Wykus — Wąchock,16–17 czerwca 2012Wykus — r.

obroniecmentarzykalwińskiego ------portalu Muzeum Powstania Warszawskiego www.1944.plKapituływg najmłodszymwieśćo kawalerze KrzyżaVirtuti Militari w sachJerzego Bartnika przeczytają Państwo wydanejw cmentarzuna wojskowym Powązkach.na Więcej o nowym przy ul. Długiej w Warszawie. Pochowany został pogrzebowe odbyły się 20 XII 2011 r. w kościele garnizo a także odznaką Środowiska PONURY–NURT. terana Walk o Niepodległość, Zasłużony dla Warszawy, AK, Batalionu AK „Parasol”, 1 Radomsko-KieleckiegoodznakamiOkręguŻołnierza Wojska po raz 1, 2 i 3, Medalem „Pro Memoria” oraz żem Za Zasługi dla ZHP z Rozetą Mieczami, Medalem lecznych, Partyzanckim, Armii Krajowej, Złotym Krzy KomandorskimżamiOdrodzeniaOrderu Polski,Wa

1998 Zmarł 13 grudnia 2011 r. w Warszawie. Uroczystości Odznaczony został m.in. Virtuti Militari V kl., Krzy

r.książce autorstwa MariiWiśniewskiej, takżenaa Delegatura IPN w Kielcach IPN Delegatura »Magik«»Lalka«.i Prawdziwa opo

Pułku Specjalnego, We Marek Jedynak Marek

lo ------Foto Stanisław Dudek Andrzej Zalewski nego mchu, który był zawsze barometrem czystości powietrza i lasu. Byłem dziennikarzem radiowym i telewizyjnym, Imiona polskości ale i rolnikiem specjalizującym się w upowszechnia- niu wiedzy, zwłaszcza wiedzy rolniczej i ekologicznej, Mój głęboki patriotyzm nie wynika w pełni z pochodzenia, skoro w moich ży- co pozwoliło mi objechać wzdłuż i wszerz cały kraj łach oprócz krwi polskiej płynie krew angielska, rosyjska i niemiecka. Mogę i znam go dość dokładnie od morza po góry. Fascy- też uważać się za potomka zarówno chłopów polskich, wieśniaków z Podla- nowali mnie zawsze osobliwi ludzie, lubiłem obser- sia, jak i szlachty spod Gór Świętokrzyskich. Nie martwi mnie to, owszem, to wować ich zwyczaje, domy, kulturę. Poznałem setki mi pochlebia, ponieważ nobilituje mnie do miana Europejczyka. rodzin, tysiące ludzi z różnych środowisk miejskich i wiejskich o bardzo bogatych tradycjach rodzinnych Przodkowie moi spędzali życie bez większych Moje dzieciństwo zakończyło się nagle w pierw- i regionalnych. wstrząsów i załamań, choć nie zawsze było sielsko szych dniach września 1939 roku. Miałem wtedy już W podróżach tych i na spotkaniach nabrałem i anielsko w kraju rozdartym zaborami. Natomiast przeczytanych wiele książek, także i tych trudnych bardzo osobistego stosunku do piękna naszej Oj- moje życie było pełne bolesnych przeżyć, ponieważ np. Ziemia gromadzi prochy [Józefa Kisielewskiego czyzny. Miałem swoje ulubione trasy, okolice, za- tylko wczesne dzieciństwo przypadło w okresie wol- – dop. red.] czy Od białego do czerwonego caratu ścianki czy miasteczka, a także puszcze i jeziora, nej Polski. Czasem żałuję, że nie żyłem za Kazimie- [Jana Kucharzewskiego – dop. red.]. Za pierwszą a dostała pszenica w żniwa najlepiej pachniała mi rza Wielkiego, wspaniałego organizatora państwa książkę Gestapo rozstrzeliwało, natomiast za tą dru- pod Sandomierzem i Opatowem, żyto zaś na wy- polskiego. Kiedy indziej marzą mi się czasy Jagiel- gą NKWD wywoziło na Sybir jeszcze po 1945 roku. srebrzonych łanach Mazowsza i Podlasia. Wszędzie lonów albo też ostatniego króla wolnych Polaków – Mówiło się wówczas wiele o cudach polskich. Był cud napotkani ludzie mieli zalety i wady, ale ubolewam Jana III Sobieskiego, kiedy to prowadzono mądrą odzyskania wolności w 1918 roku i Cud nad Wisłą. nad tym, że minione dwie okupacje niesłychanie i niezależną politykę zagraniczną. Trzeci cud – upadek komunizmu i muru berlińskie- skutecznie umocniły w rodakach ich wady. Zwy- Nie wybierałem swoich rodziców ani miejsca uro- go – oglądałem już sam, zachwycony spontanicznym cięska selekcja negatywna odnosi nadal sukcesy, dzenia, ale nie żałuję przeżytych kilku epok w jed- zrywem „Solidarności”! Ale czy dożyję czwartego chociaż wspaniałych ludzi w Polsce nie brakuje. nym życiu, w jednym kraju. cudu – cudu praworządności i zgody w Najjaśniejszej Są oni jednak często niedowartościowani, zmęcze- Patrzyłem na niesłychane kontrasty i dynamiczne Rzeczypospolitej w imię zasady – „Salus Rei Publi- ni niemożnością rozwoju i działania, często nadal zmiany. Niewielu rodaków z bliższego i dalszego oto- cae – suprema lex esto” („Dobro Rzeczypospolitej - emigrują, zasilając dziesiątki uniwersytetów na czenia wierzy mi, że byłem goszczony przy wspólnej najwyższym prawem”)? – Nie wiem!.. świecie, w roli wykładowców i współtwórców epo- misce w kurnych chatach polskiego chłopa dopiero co Napisał poeta: kowych odkryć i wynalazków. Liczą się w dziedzinie wyzwolonego z pańszczyzny i biesiadowałem w uro- Nie miałem z kalendarzem zbyt dobrej komitywy fizyki, matematyki, elektroniki, genetyki, astrono- czych dworkach ziemiaństwa i magnaterii. Widziałem i młodość mego życia przypadła na wiek siwy, mii, medycyny... Polski marynarz buduje marynar- kobiety wiejskie, które przed kościołem wkładały gdy idę przez ulicę, dusza pogania ciało, kę wojenną w Pakistanie, byli powstańcy warszaw- buty, by godnie stanąć przed ołtarzem. Mieszkałem pięćdziesiąt lat przyżyłem i ciągle mi mało! scy z 1944 roku sięgają po laury w strategicznych również w Warszawie przedwojennej, tętniącej życiem sztabach USA czy Kanady. Dlaczego nie w Polsce? rozlicznych kawiarenek. Na moich oczach dokonał się Najbardziej lękam się o ducha polskości. Nie pa- Wielka manipulacja trwa nadal, wszak wmawia niebywały wzrost dobrobytu na wsi; dzisiejsi wieśnia- miętam, komu przypisuje się słowa: „Ci z Zachodu się ludziom, że patriotyzm to tyle co nacjonalizm. cy jeżdżą już nie końmi, ale samochodami najprzed- zabiorą nam niepodległość, ci ze Wschodu zabiją Zastanawiające jest, że dzisiaj przemilczamy fakt, niejszych marek po wiejskich, asfaltowych drogach. nam duszę!”. Może powiedział to Józef Beck, a może iż w krajach Unii Europejskiej podejmuje się wiel- Bywało, że zasiadałem przy „pańskim stole”, Rydz-Śmigły? kie starania o zachowanie tożsamości narodowej gdzie lokaj w białych rękawiczkach podawał przy- Paradoksalnie – ci ze Wschodu oddali nam wol- poszczególnych krajów członkowskich czy regio- smaki na saskiej porcelanie. Pamiętam też jednooso- ność, bez wystrzału, ale czasy wielkiego ducha nów. Polskich widzów, słuchaczy, czytelników karmi bowe kuchnie w gomułkowskich blokowiskach, bez polskości jeszcze nie wróciły. A co spływa do nas się natomiast opisami globalnej wioski. Młodzież okien, do dzisiaj zresztą istniejące. W mojej Polsce z Zachodu? kształci się na obywateli świata, już nawet nie Eu- widziałem wiele kontrastów z czasów szlacheckiej sa- O tym myślę, kiedy codziennie mówię w radiu ropy. Znikają polskie nazwy, nie ma już kupców, są mowoli i bolesnej pańszczyzny, przetrwałych aż do o pogodzie i nie tylko o niej! Przypominam stale ro- dealerzy, nie ma hal targowych, są supermarkety dnia dzisiejszego: wspaniałe pałace obok ubóstwa dakom słuchającym radia za granicą, że ziemia wio- i shopy, nikt nie mówi o gospodarzach, często lep- chłopskich ulicówek. Obecnie jednak martwi mnie, sną w kraju pachnie jak nigdzie na świecie, podobnie szych od holenderskich, są za to farmerzy. że za wielkim rozwojem materialnym nie podąża jak lipa kwitnąca w czerwcowe południe. Nie ma już kina „Jutrzenka”, ale jest „Si- rozwój kulturalny i rozwój społeczny, a kontrasty są Wróćmy do polskiego krajobrazu i jego zagro- lver Screen”! Jak tu przepowiadać pogodę dla coraz większe. Mało tego, z dnia na dzień czujemy żonej równowagi ekologicznej, która nie zmniejsza Polaków? się coraz bardziej zagrożeni w tym naszym „wolnym swych katastrofalnych rozmiarów. Ekologiczne my- Co będzie z tą Polską właśnie, w której dla Ojca domu” i nikogo już nie dziwią słowa legendarnego ślenie i działanie nie mieści się w żadnej kategorii św. Jana Pawła II nawet ptaki śpiewały po polsku?! kuriera Podziemnego Państwa Polskiego – Nowaka- politycznej i prognostycznej państwa. Dzisiaj patrzę Jezioranskiego nawołujące w 2000 roku do tworze- na zniszczone jodły, buki Chełmowej Góry wraz + Andrzej Zalewski nia obrony terytorialnej na wzór „pospolitego rusze- z moimi przyjaciółmi i kompanami z pamiętnych tekst pierwotnie opublikowany nia”. Historia zatoczyła koło. dni świętokrzyskiej partyzantki, szukam śladów buj- w miesięczniku „Salon Polski” 2012 nr 17 Wykus 2012 Wykus — Wąchock, 16–17 czerwca 2012 r. strona 11 strona Wykus 2012 nr 17 12 i X Wrześniowe Spotkania Dzieci o i września272011 r.jubileuszoweodbyłysię X Dyrektor Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w wzięła udział młodzież szkolna. Oprócz gospodarzy byli Wojtachnio. W tegorocznych uroczystościachle Rady bardzoMiasta i Gminylicznie Wąchock: Edward Lipiec i szewski. Ponadto udział w spotkaniu wzięlizbrodni przedstawicie na narodzie polskim, a takżeAndrzej druhJankowski Sylwester– od 50 lat zajmujący Stanisię badaniem Wielka ucieczka do Szwecji domu nie wróciliśmy” – wspominał „Ursus”. jednego z nocnych marszów uciekliśmy z tejże to,grupy, co sięale w do nim dzieje jest nie poprzetrwaniowym. naszej myśli. „Po Podczasjakimś czasie zorientowaliśmy negosię, z oddziałów konspiracji poakowskiej o charakterzeodnaleźć się wnowej rzeczywistości. Przystąpili do jed z partyzantki Tadeuszem Samelą „Hindusem” próbowalirodziny powód do prześladowań. Razem z przyjacielem oddziałów partyzanckich stanowić może dla niego i jegozdawał sobie sprawę z faktu, że jego przynależność do zmuszony był uciekać z kraju. A oto historia tej ucieczki.to jeden ze świętokrzyskich partyzantów, który dzialepo „Nurta”.wojnie Leszek Struzik „Ursus”, bo o nim mowa,darzenia, jakie miały miejsce tuż po jego służbie w od do szczegółów i dat. Po 70 latach potrafił odtworzyć wy ubiegłegoroku. Zaskoczyła mnie wówczas jego pamięć se.Punktem charakterystycznym tej ulicy byłbudynek się. Ulica, przy której stacjonowali nazywała sienisię doSandgas Gdańska, gdzie ich milicyjna grupa powiększyłaNie zabawili tam jednak długo. 3 poIV dawnych 1945 niemieckich r. koszarachzostali założyli przenie posterunek. zgodnie z otrzymanym rozkazem w jednym z budynków przy poległych Polakach i Rosjanach. zynu. W okolicach Szczecina uzbroili bezsię czapki w brońi bez znalezionąkurtki. Pochodziły z niemieckiegoOkoło 30 ochotnikówmaga otrzymało mundury marynarskie przez Wrocław, gdzie jego grupa została podczasumundurowana. rozmowy. Droga nad Bałtyk była kręta. Jechali czasie oddziały morskiej Milicji Obywatelskiej,skiego. Wysłanowspominał ich na Wybrzeże, gdzie tworzono w tym

Młodzieży na Wykusie. Uroczystości rozpoczęły się zbiórką na polanie Wykus

godz. 10.00. W imieniu organizatorów zebranych powitała Elżbieta Kowalczyk,

Swojąobecnością spotkanie uświetnili m.in. sędzia Zgłosili się na ochotnika do „ludowego” Wojska Pol Była wiosna 1945 r. Leszek Struzik, były żołnierz AK O swojej ucieczce do Szwecji opowiedział mi w czerwcu Po dotarciu do Wejherowa (ówczesnego Landerdorfu), Młodzieży na Wykusie

Konrad ------to: nasza 115 DH im. uczniowie Gimnazjum Publicznego w Wąchocku odczy tyczne. Po modlitwie odmówionej przez o. Benedykta, Gimnazjum nr 7 z Krakowa. im. „Zjawy” Stefanowskiej ze Starachowic ZPO orazWąchock, Społeczne Gimnazjum Publiczne w Wąchocku, 17 DH czymś w rodzaju znaku rozpoznawczego”. partyzantów, były piosenki jakie nucili. Te melodie były służył„Ursus”. „To,rozpoznawaliśmyczym po nichw AK. Część z nich dostało się do milicji morskiej, w której pochodziłoszeregówz 27Wołyńskiej Dywizji Piechoty którzywtym czasie zaczęli napływać na północ Polski pomysłukrycia sięszeregachw MO. Wielu chłopaków, się,nieżejestjedynym partyzantem, którywpadłna mówił „Ursus”. rzucałanabrzeg mnóstwo ciał martwych żołnierzy” – wybrzeża.„Pamiętam, tamtymczasiewże woda wy w Gdańsku w latach dziewięćdziesiątych. wielkiejgazowni, który Leszek Struzik rozpoznał będąc nicy,że gorię”– przyp. red.]. Pierwszy z nich zdradził w tajem iNN „Bogora” [prawdop. Stanisława Skotnickiego „Bo Świętokrzyskich– Mieczysława Borkowskiego „Zatora” wartę przy statku, spotkali tam dwóch kompanów z Gór go wieczora, kiedy Leszek Struzik, Tadeuszportu Samelazawinął pełniliszwedzki statek o nazwie „Halkon”.o Jedne O mnie ze względów bezpieczeństwa nie wspominali”. tach od tego czasu zaczęli podawać, że mają tylkoprowadzili córkę. się do Częstochowy, a we „Rodzicewszystkich dokumennapisali, że szukają mnieże i„Ursusowi” »Hindusa«. grozi niebezpieczeństwoSami prze zdemaskowania.sty wysyłane przez rodzinę z Wąchocka nichświadczyły nie o wróciłotym, z przesłuchań. Ta sytuacja,tów jak zaczęłarównież interesowaćli się Komenda Główna MO. Wielu z polskiego malarza, który w niekorzystnym świetle przed

ucieczce.Okazja nadarzyła sięmomencie,w gdydo Program imprezy był bardzo bogaty w treści patrio Niestety partyzancką przeszłością niektórych milicjan Napoczątku lata 1945 r. Leszek Struzik przekonał obowiązkówDo milicjantów należało patrolowanie Poczucieniebezpieczeństwa przyspieszyło decyzję

planujązorganizować ucieczkę z kraju rodzinie

WrześnioweSpotkania Dzieci Wykus — Wąchock,16–17 czerwca 2012Wykus — r.

Jana Bytnara, 112

Starachowicach.

DH reprezentująca ------jąc rolę „Wrześniowych Spotkań Dzieci i brał również druh Sylwester Staniszewski, podkreśla się w czasie II wojny światowej w jej pobliżu. Głos za historiępolany wydarzeń, Wykusiktórerozgrywały Andrzej Jankowski, który bardzo ciekawie przedstawił wódców Armii Krajowej. Następnie głos zabrał sędzia tali referat dotyczący działalności najwybitniejszych do przez SOSW w Starachowicach dobiegła końca. partyzanckich oraz przy porcji bigosu przygotowanego najmłodszych. Impreza przy wspólnym śpiewie pieśni Wykusie” w kształtowaniu postawy patriotycznej wśród łe osiadł w Toronto, w Kanadzie, gdzie cjalniemieszka zostałdo dzisiaj.zwolniony z jej szeregów 10 X 1945 r. Na sta gdzie „Ursus” razem z „Hindusem” trafili na 3 miesiące.miejscowej policji. Skończyło się na oboziegracji, którydla wysłuchał uchodźców, ich historii i przekazał szczegóły Uratowała ich obecność konsula polskiego rządu nabronią emi i trzyosobowa rodzina wywołali październikwielkie zdziwienie.1945 r. W Getyburgu dwóch mundurowych z oddając swój zegarek, ale Niemiec nie chciał wody.migo Kobieta przyjąć”. chciała zapłacićmu przysługę tęza przerwy obiadowej przyszedł do nas z dwiema litrówka goo pomoc. Niemiec zgodził się bez wahania. W czasie byłaznami na statku mówiła po niemiecku. Poprosiła rozrzucać węgiel, aby nam przyniósł wodę.go Kobieta,z robotników która – Niemca, który przyszedłbrakło na naszim wodystatek do picia. „Postanowiliśmyna poprosićtaką sytuację. jedne Prowiantu wystarczyło, ale wkrótce dzieza 3 dni. Rodzina uciekinierów nie była przygotowanadunku. Pasażerowie „na gapę” musieli spędzićzawinął na statekpokła fiński, który miał pierwszeństwo w zała drugi dzień. Rejs został wstrzymany, ponieważ do portu trzema osobami”. stacjonowania,ukryliśmyalepokładzie na siętymi z doSzwecji. Po zmianie warty nie wróciliśmy do miejsca dzali dokładnie statku, ponieważ mamy zamiarz milicji uciec nimmorskiej powiedzieliśmy wcześniej,pojawili się abyi razem nie z namispraw ukryli się na statku.kłarównież Kolegomta rodzina. Podczas zmiany warty ludzie ci nąucieczkę statkiem, zgodziliśmy się, aby znami ucie żona, córka i szwagier musieli uciekać z Polski. alejego bliskim nadal groziło niebezpieczeństwo. Jego stawił rewolucję bolszewicką. Artysta plastyk już nie żył, Leszek Struzik został uznany w MO za dezertera. Ofi Niedługo potem statek wypłynął do Getyburga. Był Pojawił się jednak problem, bo statek nie wypłynął na „Wzwiązku z tym, że my mieliśmy już zaplanowa Katarzyna Pyzik Bożena Wrona

Młodzieży na ------25–26 maja 2012 r. – VI Międzyszkolny Rajd Pieszy „Nas nie stanie, lecz Ty nie zaginiesz, pieśń Cię weźmie, legenda przechowa. Wichrem chwały w historię popłyniesz, Śladami żołnierzy oraz Armio Krajowa …

Na Bukowej Górze na polanie Obrozik złożyliśmy kwiaty miejsc męczeństwa na mogiłach żołnierza napoleońskiego z 1813 r. oraz partyzanta z 1943 r. Zbudowana nad tymi mogiłami Uczniowie Szkoły Podstawowej im. Armii Krajowej w Olesznie wraz ze swoimi drewniana kapliczka to symbol tradycji patriotycznych kolegami i koleżankami z dziewięciu innych szkół województwa świętokrzy- miejscowej ludności od czasów napoleońskich aż do walk skiego, zrzeszonych w Stowarzyszeniu Szkół Bohaterów Armii Krajowej, reali- partyzanckich z czasów II wojny światowej. zowali w bieżącym roku szkolnym kolejny międzyszkolny projekt edukacyjny: Na dłuższy odpoczynek i posiłek zatrzymaliśmy się „Śladami żołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” oraz miejsc męczeństwa w gospodarstwie agroturystycznym. Tutaj również odbył mieszkańców Łącznej i okolic”. się konkurs historyczny. Realizacja tego projektu miała na celu: wyszukanie uczestników, rozdanie im plakietek okolicznościowych We wsi Klonów zatrzymaliśmy się przed pomnikiem i zgromadzenie informacji z różnych źródeł o działalności i złożenie kwiatów pod obeliskiem na placu przyszkolnym. 16 mieszkańców tej miejscowości rozstrzelanych przez oddziałów Armii Krajowej Korpusu „Jodła” oraz o miej- W kościele parafialnym w Łącznej pw. św. Szymona hitlerowców w dniu 2 lipca 1943 r. Była to typowa akcja scach męczeństwa mieszkańców Łącznej i okolic, pozna- i Judy Tadeusza Apostoła uczestniczyliśmy w uroczystej hitlerowców, którzy dokonali egzekucji w odwet za nie- nie bohaterów AK i ich roli w odzyskaniu niepodległości, mszy świętej w intencji żołnierzy, partyzantów AK i in- udzielenie przez mieszkańców wsi informacji o oddzia- poznanie miejsc pamięci narodowej: pomników, nagrob- nych ugrupowań walczących w czasie II wojny świato- łach partyzanckich. Tutaj również złożyliśmy kwiaty ków, izb pamięci związanych z historią walk o wolność wej w okolicach Łącznej, złożyliśmy także kwiaty pod i zapaliliśmy znicze. Następnie przeszliśmy na plac regionu, w którym mieszkają uczniowie, nawiązanie kon- tablicą pamiątkową upamiętniającą walki z okresu przy dawnej szkole. Tu przy ognisku piekliśmy kiełba- taktów z rówieśnikami z innych szkół oraz integrowanie II wojny światowej. ski, zjedliśmy bigos, śpiewaliśmy pieśni partyzanckie dzieci, młodzieży i nauczycieli wokół wspólnego działa- Następnie przeszliśmy na cmentarz parafialny i harcerskie, różne pląsy. nia, kształtowanie właściwych postaw patriotycznych, w Łącznej, by złożyć kwiaty i zapalić znicze na mogile Po powrocie do Łącznej zgromadziliśmy się w szkol- społecznych, obywatelskich i etycznych poprzez uczenie żołnierzy Wojska Polskiego poległych w ciężkich wal- nej sali gimnastycznej, gdzie nastąpiło podsumowanie współzawodnictwa, odpowiedzialności, wzajemnego sza- kach pod Łączną we wrześniu 1939 r. Jest to 6 kwa- konkursów: plastycznego i historycznego, wręczenie cunku, pomocy i samodzielności, rozwijanie współpracy ter, pośrodku których stoi pomnik. W zbiorowej mogile dyplomów, nagród i podziękowań oraz podsumowanie z organizacjami samorządowymi i organizacjami zrzesza- spoczywają tam także ofiary bombardowania pociągu realizacji tegorocznego projektu. Spotkanie zakończyło jącymi kombatantów II wojny światowej. na stacji Łączna. Upamiętnia to tablica: „Tu spoczywa się wystąpieniami gości i gospodarzy oraz wspólnym Podsumowaniem tego projektu był szósty dwu- w Bogu Olga Maj nauczycielka z Sosnowca wraz z in- śpiewaniem piosenek partyzanckich. dniowy rajd pieszy: „Śladami żołnierzy Armii Krajowej nymi ofiarami, które zginęły podczas bombardowania Realizacja tegorocznego projektu edukacyjnego: Korpus „Jodła” oraz miejsc męczeństwa mieszkańców pociągu w 1939 r. na stacji kolejowej Łączna”. „Śladami żołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” Łącznej i okolic”. W tym roku głównym organizatorem Przemaszerowaliśmy przez wieś Podłazie i Krzyż- oraz miejsc męczeństwa mieszkańców Łącznej i oko- rajdu była Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej Kor- kę i dotarliśmy do Michniowa. Tam zwiedziliśmy Mau- lic” przyczyniła się do poszerzenia wiedzy naszych pus „Jodła” w Łącznej. zoleum Martyrologii Wsi Polskich. uczniów o kolejnych bohaterach Armii Krajowej. Po- Szlakiem ważnych wydarzeń historycznych wędro- Wieś Michniów to symbol losu setek polskich wsi znawanie przeszłości naszego kraju, a szczególnie te- wało 162 uczestników, którzy reprezentowali 9 szkół spacyfikowanych w czasie II wojny światowej, to przede matyki związanej z tradycją niepodległościową i Armią z województwa świętokrzyskiego, to jest: Szkołę Pod- wszystkim symbol pamięci o ofiarach tych pacyfikacji. Krajową jest naszym wkładem w budowanie wspólnej stawową im. Armii Krajowej Korpus „Jodła” w Łącznej, Za pomoc udzieloną partyzantom oddziału AK Jana Piw- przyszłości. Pamiętamy bowiem słowa naszego wielkie- Szkołę Podstawową im. Armii Krajowej w Olesznie, nika „Ponurego” Niemcy dokonali 12 i 13 lipca 1943 r. go rodaka Prymasa Tysiąclecia Stefana Wyszyńskiego: Szkołę Podstawową im. płk. Mariana Sołtysiaka „Ba- brutalnej pacyfikacji. Męczeńską śmierć przez rozstrze- „Naród bez dziejów, bez historii, bez przeszłości, staje rabasza” w Daleszycach, Szkołę Podstawową nr 18 im. lanie bądź spalenie żywcem poniosło 204 mieszkańców się wkrótce narodem bez ziemi, narodem bezdomnym, Zbigniewa Kruszelnickiego „Wilka” w Kielcach, Szkołę wsi: 48 dzieci, 54 kobiet, 102 mężczyzn. bez przyszłości.” Los posadowił nasz naród na ziemi Podstawową im. Partyzantów AK Ziemi Kieleckiej w Su- Na zbiorowej mogile mieszkańców spacyfikowanej pięknej i bogatej, ale przez to stanowiącej przedmiot kowie, Szkołę Podstawową nr 1 im. Tajnego Nauczania wsi złożyliśmy wiązanki kwiatów i zapaliliśmy znicze. pożądania naszych sąsiadów. Bóg obdarzył nas jed- w Zagnańsku oraz Zespół Szkół im. Oddziału AK „Wy- Nad nią góruje „Michniowska Pieta”, tj. monumental- nak poczuciem wolności i wolą walki o nią. Przychodzą branieccy” we Wzdole Rządowym, Publiczne Gimna- na rzeźba dłuta artysty Wacława Staweckiego, przed- mi znów na myśl słowa ks. Józefa Tischnera: „Gdybym zjum im. Jana Piwnika „Ponurego” w Bodzentynie, Gim- stawiająca świętokrzyską kobietę – matkę trzymającą ze wszystkich wartości, jakie są w Polsce, miał dać któ- nazjum nr 26 im. Wojciecha Szczepaniaka w Kielcach. w ramionach poległego syna – partyzanta. rąś na pierwsze miejsce, dałbym wolność. Wolność jest Szkołę Podstawową im. Armii Krajowej w Olesznie Polnymi drogami, przez wsie: Podłazie, Wiąckę, najpierw i przede wszystkim sposobem istnienia dobra”. reprezentowało 12 uczniów z klasy szóstej. Opiekuna- Zaskale i Zagórze przeszliśmy do rezerwatu „Bukowa mi tej grupy byli: Anna Resiak, Andrzej Kowalczyk, Ry- Góra” (482 m n.p.m.). Jest to malownicze odsłonię- Anna Resiak szard Kowalczyk. cie ostańców zbudowanych z piaskowców kwarcyto- – koordynator międzyszkolnego projektu Rajd rozpoczął się od spotkania wszystkich uczestni- wych dolnego dewonu. Procesy erozyjne wyrzeźbiły w Szkole Podstawowej im. Armii Krajowej ków w Zespole Szkół w Łącznej. Tam nastąpiło powitanie powierzchnię skałek. Otoczenie stanowi las bukowy. w Olesznie 2012 nr 17 Wykus 2012 Wykus — Wąchock, 16–17 czerwca 2012 r. strona 13 strona Wykus 2012 nr 17 14 o wolność Polski podczas II wojny światowej. NarodowychSił Zbrojnych iinnych formacji walczących w intencji poległych i żyjących żołnierzy Armii Krajowej, sprawowanaprzez księdza wikariusza Pawła Sorbiana uczestniczyć w ich uroczystym ślubowaniu. równieżrodzice, zwłaszcza uczniów klasy pierwszej, by IgnacySepioło oraz cała społeczność szkolna. Przybyli kiem Sienkiewiczem, proboszcz parafii w Krasocin Ireneusz Gliściński wraz ze swoim zastępcą czowskiegoJac wraz z pocztami sztandarowymi, Wójtcji Gminykombatanckich działających na terenie powiatu włosz szej, dla których Święto Patrona Szkoły stało się okazją śpiewając dobrze znane partyzantom piosenki liważołnierskie. służba Ojczyźnie, deklamując wzruszającemia. Uczniowie wiersze uczcili oraz pamięć ludzi, których wypełniała żar S Święto Patrona wstania Armii Krajowej i 21. rocznicy nadania naszej szkole imienia. Armii Krajowej. Była to jednocześnie okazja do świętowania 70. rocznicy po 10.02.2012piątek,W r. nasza szkoła obchodziłaświęto swojego patrona – Michniów – wieś symbol krzyży wsi spacyfikowanych przez okupantóww. niemieckiegona terenie i michniowskiego sanktuariumwincji w czasie stanęło II ponad 300 gicznychwydarzeniach, jakie miały miejsce na polskiej pomocąpro słowa, obrazu i dźwięku kultywuje sięw Mauzoleumpamięć o traMartyrologii Wsi Polskich. Miejscem, historycznej,gdzie za Izba Pamięci ewoluowała, przekształcając się zbrodni. Stopniowo, zmieniając technikękwie. prezentacji Były one świadectwem i narracji bezsensownego okrucieństwały się i bezcennymi dowodami przechowywanymi niczymmentów, reli pożółkłe zdjęcia, niekiedy ulubionezłożoną przedmiotyz pamiątek sta pozostałych po ofiarach. Szczątki doku 15 lat). W 102mężczyzn, 54 waniom Partyzanckim AK „Ponury”. Zamordowanowsi zawówczas udział w konspiracji oraz wsparciecji Michniowa. okazywane Zgrupo Akcja mała być karąmieckie wymierzoną oddziały mieszkańcomżandarmerii dokonałypolskiej dwudniowej w czasie pacyfika II wojny światowej.niamidotyczącymi Dniasytuacji 12polskiej i13ludności VIIcywilnej 1943dącena wsi oddziałemr. nie Muzeum Wsi Kieleckiej zajmuje się zagadnie o niowa–wsi wpełni zaangażowanej wwalkę zokupantem o zbrodni popełnionej na 204 niewinnychakcji represyjnej.mieszkańcach DrewnianeMich krzyże miały przypominać światu

polską tożsamość i wolność Ojczyzny. zkoł Podstawowa im. Armii K zkoł Podstawowa Armii im.

Uroczystości rocznicowe rozpoczęła msza święta mszarocznicowe rozpoczęłaUroczystości W uroczystości wzięli udział przedstawiciele organiza Następnie na scenie pojawili się uczniowie klasy pierw Już na sali gimnastycznej odbyła się uroczysta akade MauzoleumMartyrologii Wsi Polskich w Michniowie bę Po wojniePo bliscy pomordowanych stworzyli ekspozycję

kilka dni po tragedii pochowano ofiary niemieckiej

wojny światowej. Od lat osiemdziesiątych XX

kobietyi 48 dzieci (w wieku od 9 dni do

Olesznie, ksiądz ------krain: muzyki, pracy, miłości oraz mądrości. jętnościami, odbywając czarodziejską podróż dożanki czterech musieli wykazać się sporą wiedzą i wielomaszedł umie moment pasowania, nasi najmłodsi koledzy zaszczytnegoi imienia Armii Krajowej. Zanim jednak1991 nad r., tj. chwili nadania Szkole moniiPodstawowej ma swoje w korzenieOlesznie sięgające dnia 13 członkamipaździernikaspołeczności uczniowskiej. Tradycja tejcere go ślubowania, a tym samym stania się pełnoprawnymi doprzyjęcia pasowania na ucznia izłożenia uroczyste słowa gratulacji i życzeń skierował także wójt Gminyjąc sięKra ślubowaniu swojej pociechy. Do pierwszoklasistów podobnie jak inni rodzice nie kryła wzruszenia,żyła na ręce Dyrektoraprzygląda Szkoły Wioletta Stolarczyk, która W szkoleprzez Stanisława Komisarczyka – żołnierza NSZ. skiej, która w ubiegłym roku szkolnym kowskazostała pasowałaofiarowana pierwszoklasistów repliką szabli oficer pracy oraz Baudienst (służba budowlana),łapanki, azbiorowe także niemieckieegzekucje, pacyfikacje,skiej obozy na terenieprzejściowe, Generalnego Gubernatorstwa:stały aresztowania, wszelkie niemieckie formy represji wobeccji ludności12–13 wiej VII 1943 r. W kolejnychszczególnym uwzględnieniem modułach przedstawioneokresu wojennego zo i pacyfika Kielecczyźnie,można zapoznać sięhistoriąz Michniowa ze skim.pierwszymW module, natle okupacji niemieckiej na dokumentujących zbrodnie dokonane na społeczeństwienowego Mauzoleum. pol Składa się z kilku paneli tematycznych multimedialnych i czasie w nowych budynkach za pomocą najnowszych rozwiązań Polskich i Muzeum Wsi Kieleckiej – portal edukacyjnyzostał Martyrologia zrealizowany Wsi wspólny całyprojekt czas naInstytutu względzie Pamięcinowoczesne Narodowejprowincjiformy ekspozycji ciężko i doświadczonychpromocji, zostaniew latach kompleksowyminionej wojny.obraz martyrologiiMając mieszkańców polskiej martyrologii mieszkańców wsi polskich w leum. Tym samym Michniów stał się centrum upamiętnieniamenty dotyczące 817 pacyfikacji wzbogaciły zasobysowieckiego Mauzo oraz nacjonalistów ukraińskich. Natomiast doku niach naukowych nad dziejami domościII historycznej społeczeństwa polskiego, jakmy teżprzywrócić w bada polskiej wsi należne jej miejsce zarówno w świa

imieniu rodziców i uczniów słowa podziękowania zło Po przyjęciu ślubowania dyrektor szkoły Zofia Marcin Portal przybliża założenia merytoryczne i architektoniczne Obecnie trwa rozbudowa Mauzoleum w Michniowie. Pragnie rajowej wOlesznie www.martyrologiawsipolskich.pl Wykus — Wąchock,16–17 czerwca 2012Wykus — r.

aranżacji wystawienniczych zaprezentowany

wojny światowej. W najbliższym

latach 1939–1945.

kole ------wojny, a których sens powinien być aktualny także i dzisiaj. nierze Armii Krajowej i Honor i Ojczyzna, z zwróciłuwagę naogromną wartość takich słów jak: Bóg, rzy Narodowych Sił Zbrojnych Stanisławastawiciela Kowalczyka, kombatantów który z Oleszna, prezesa Związku Żołnie Czesławowi Kowalczykowi i Władysławowi Włodarczykowi.tyzantom z okresu II mu - radnemu powiatowemu i sołtysowi Chotowa orazprzyznano par tytuł „Przyjaciela Szkoły”: zakresiewŁukaszowi wychowania patriotycznego.Karpińskie Czterem osobom kowania tym wszystkim, którzy wspierają działania szkoły walk 27 i 74 pułku piechoty AK na Ziemigratulacyjne, Włoszczowskiej. dziękując za pracę na rzecz upamiętnianiaskiego oraz nauczyciela historii Ryszardały Anny Kowalczyka Resiak, listybyłego dyrektora szkoły EdwardaZPO w OlesznieKarpiń Zofii Marcinkowskiej, wicedyrektoraścińskiego, zastępcyszko wójta Jacka Sienkiewicza,ski dyrektoraprzekazał na ręce wójta Gminy KrasocinArmii KrajowejIreneusza we GliWłoszczowie, mjr Ryszard Marcinkow ich starsi koledzy ze wszystkich klas szkoły podstawowej.Prezentydla najmłodszych uczniów przygotowali także socin Ireneusz Gliściński. Przekazał im również słodycze. planowanej ekspozycji muzealnej Mauzoleum.zoleum. Portal stał się tymczasowąfilmy multimedialnądokumentalne i audycjewizualizacją oraz prezentacjagalerią. Łącznie nowego w portaluMau znalazło się ponadWszystkie moduły800wzbogacono fotografii,tematyczną interaktywną reprezentujących instytuty i ośrodki naukoweukowym napisanymw przez specjalistów danejw dziedzinie, mowane przez osoby wspomagające Żydów. Podziemnego. Przedstawiono także dylematyrolę i ryzykoi udziałpodej mieszkańców wsiPolski w nastrukturach zawsze stracił. Polskiego Ponadto w portalu Państwa zaprezentowanozionych z tych terenów i siłą zgermanizowanych,z Zamojszczyzny. które NaródPodkreślmy traumę polskichrenów II dzieci,Rzeczypospolitej, wywie anektowanych do III Rzeszy oraz brutalnych wysiedleń i przesiedleń Polaków z zachodnichtrudny,alejakże ważny. te Wyodrębniono także zagadnienia cierpienia,do jakich posunęli się oprawcy. Temat niezwykleobrazami barbarzyństwa, metodami zabijania zadawaniai stawionocierpienia Polaków zestawione wstrząsającymiz na Kresach Wschodnich. W możliwie delikatny sposób przed wywiezionych do III Rzeszy. kówdo nieludzko ciężkiej pracy robotników przymusowych ekonomiczny – niemiecka polityka grabieży iobozy przymuskoncentracyjne. Pola Dramat polskiej wsi to także wyzysk Ostatnim akcentem uroczystości było wystąpienie przed Również prezes Koło Światowego Związku Żołnierzy Uroczysta akademia stała się także okazją do podzię Każdypanel tematyczny opatrzony został tekstem na Osobne miejsce zajmuje męczeństwo polskich obywateli Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich

którymi utożsamiali się partyzanci – żoł Zespół redakcyjny klasy IV klasy redakcyjny Zespół

wojny światowej – Janowi Mazurowi,

Narodowych Sił Zbrojnych podczas lat Muzeum Wsi Kieleckiej Katarzyna Jedynak w Michniowie

całym kraju. ------

Zułów – Miejscem Pamięci Narodowej Zułów znany jest przede wszystkim, jako miejsce uro- Obecnie cały teren, na którym stał dwór rodzinny pamięci. Potrzeba też na to sporo nakładów, bez których dzenia Józefa Piłsudskiego (1867-1935), twórcy Legionów, Marszałka o powierzchni 4,15 ha został wykupiony i sta- prace szybko się nie posuną do przodu. pierwszego Naczelnika odrodzonego Państwa Polskiego nowi własność Związku Polaków na Litwie. Po latach zde- Dlatego Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” zainspi- i Marszałka Polski. W czasach Piłsudskich majątek należał cydowanej wrogości władz wobec postaci Piłsudskiego, rowane oczekiwaniami, wyrażanymi przez szczególnie do największych w okolicy, liczył około 11 tys. hektarów zarówno w okresie sowieckim, jak i w pierwszych latach bliskich sercu Marszałka Józefa Piłsudskiego Polaków ziemi, lasów i łąk. Józef Piłsudski spędził w Zułowie 7 lat. niepodległości Litwy, obecnie atmosfera wokół niej się z Litwy, rozpoczęło wielką narodową zbiórkę, której ce- Po latach tak napisze o swoim zułowskim dzieciństwie: zmienia i wileńscy Polacy myślą o wybudowaniu Miejsca lem jest zdobycie środków na odbudowę Miejsca Pamięci „Od najwcześniejszego dzieciństwa zaznajamiano nas Pamięci Marszałka Piłsudskiego w Zułowie. Narodowej w Zułowie na Litwie. z utworami naszych wieszczów, ze specjalnym uwzględ- Znaczącym wydarzeniem w odbudowie Zułowa jako Miejsce to ma pełnić w zamyśle kierownictwa Związku nieniem utworów zakazanych, uczono historii Polski, miejsca pamięci narodowej stało się zasadzenie podczas Polaków na Litwie rolę swoistego sanktuarium Polaków kupowano książki wyłącznie polskie. (…) Matka najbar- obchodów 75. rocznicy śmierci Marszałka – dwóch dębów. z Wileńszczyzny, ważnego dla kształtowania ich tożsa- dziej lubiła z naszych wieszczów Krasińskiego, mnie zaś Jeden był symbolem pamięci ofiar zbrodni katyńskiej, mości narodowej i podtrzymywania ich więzi z Macierzą. od dziecka zachwycał zawsze Słowacki, który też był dla a drugi poległych w katastrofie samolotowej 10 kwietnia Wykonano wielką pracę nad jego uporządkowaniem. mnie pierwszym nauczycielem zasad demokratycznych”. 2010 r. pod Smoleńskiem. Dęby te zapoczątkowały Aleję Przygotowano koncepcję architektoniczną, nawiązującą Pożar w 1874 roku i kompletna ruina finansowa zmusiły Pamięci Narodowej, która powstaje w odbudowywanej do przedwojennego projektu prof. Romualda Gutta. To po- Piłsudskich do przeniesienia się do Wilna. W 1882 r. za- dłużony majątek sprzedano na licytacji. W latach dwudziestych XX wieku, ograniczony już tylko do 65-hektarowej resztówki majątek w Zułowie, został przejęty przez skarb państwa i oddany do dyspozycji władz wojskowych zarządzających poligonem. W 1934 r. Związek Rezerwistów podjął decyzję o zaku- pieniu posiadłości i doprowadzeniu jej do stanu pierwot- nego. Powołano Komitet Odbudowy Zułowa, którego przewodniczącym został minister spraw wewnętrznych Marian Zyndram-Kościałkowski. Początkowo myślano o całkowitej rekonstrukcji starego dworu, ale plany te przekreśliła śmierć Marszałka. Wówczas podjęto decy- zję o utworzeniu w Zułowie rezerwatu — miejsca pamięci narodowej, co miało się wiązać z remontem, odbudową, ewentualnie rozbiórką niektórych zniszczonych zabudo- wań oraz uporządkowaniem całego terenu dworskiego. W dniu 10 października 1937 r. odbyła się uroczystość oficjalnego otwarcia rezerwatu zułowskiego z udziałem kompozycji pomnikowej według planu z 1937 roku. Zakła- ważne zadanie przewyższa jednak finansowe możliwości najwyższych władz państwowych i wdowy po Marszałku. da się, że w przyszłości będzie miała około 300 metrów naszych rodaków z Litwy. Oczekują naszej pomocy, a jej Dokonano podczas niej symbolicznego aktu zasadzenia długości; będą tu rosły dęby upamiętniające wydarzenia udzielenie to nasz moralny obowiązek, to także wyraz dębu w obrębie utrwalonych fundamentów dworu, w miej- historii narodu polskiego, a także poszczególnych osób. rozsądku i dojrzałości Polaków. scu, gdzie znajdował się pokój, w którym Józef Piłsudski W sumie ma tu być około 100 drzew, a przy każdym ta- Stwórzmy razem, cegiełka po cegiełce Miejsce Pa- przyszedł na świat. Dąb osobiście zasadził prezydent blica z opisem, w hołdzie komu lub czemu je zasadzono. mięci Narodowej w Zułowie. Niech stanie się ono zna- Ignacy Mościcki, (według innej wersji dokonał tego mar- Kolejno posadzone dęby upamiętniają Jana Pawła II, kiem naszej jedności z Polakami na Litwie, znakiem szałek Rydz-Śmigły). Aż do wybuchu drugiej wojny świa- Marszałka Senatu RP I Kadencji, założyciela i wieloletniego szacunku dla przeszłości i troski o bezpieczną przyszłość towej Zułów był celem licznych wycieczek szkolnych oraz prezesa „Wspólnoty Polskiej” prof. Andrzeja Stelmachow- następnych pokoleń. indywidualnie zwiedzających turystów. skiego, dowódcę Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej gen. Od 2 maja 2012 r. Stowarzyszenie na podstawie decy- W 1939 r. po wkroczeniu Sowietów na Wileńszczyznę Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka” oraz ofiary zbrodni zji nr 177/2011 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administra- cały rezerwat został zniszczony. Po II wojnie światowej w Ponarach, gdzie męczeńską śmierć poniosło 100 tys. oby- cji prowadzi zbiórkę publiczną w następujących formach: władze sowieckie, aby zatrzeć wszelkie ślady rezerwatu wateli Rzeczpospolitej. W 90. rocznicę „Cudu nad Wisłą” • dobrowolnych wpłat na specjalne kont bankowe nr: urządziły w nim sowchoz, którego głównym obiektem sta- przy dębach zostały umieszczone granitowe postumenty 60 1060 0076 0000 3310 0016 0756, ła się hodowlana ferma. Dziwnym zbiegiem okoliczności i płyty upamiętniające wydarzenia i ludzi, którym zostały • sprzedaży cegiełek wartościowych o nominałach: 20, przetrwał dąb posadzony w miejscu kołyski Józefa Pił- poświęcone. W tym roku Aleja Pamięci Narodowej powięk- 50, 100 i 1000 zł. sudskiego. W latach dziewięćdziesiątych został ogrodzony szyła się znacząco. Zasadzone dęby piramidalne są hołdem Szczegółowe informacje o naszej akcji znajdują się niewielkim płotkiem, na którym umieszczono dwie litery złożonym obrońcom Westerplatte, uczestnikom powstania na http://www.dworekmarszalka.pl „J.P”. W owym czasie nazwisko Józefa Piłsudskiego na warszawskiego i bitwy pod Monte Cassino. Pracy zostało Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” Litwie nie było jeszcze do przełknięcia. jeszcze sporo, by przywrócić pierwotny wygląd rezerwatu i Związek Polaków na Litwie 2012 nr 17 Wykus 2012 Wykus — Wąchock, 16–17 czerwca 2012 r. strona 15 Z kroniki Środowiska

Podpis składa Wiceprzewodnicząca Środowiska PONURY–NURT – Anna Lubowicka „Hanka”.

Porozumienie podpisuje Przewodniczący ZHR hm. Feliks Borodzik

25 maja 1996 r. w klasztorze oo. Cystersów w Wąchocku odbyła się uroczystość, w trakcie której nastąpił akt przekazania tradycji walk o Niepodległość Rzeczypospolitej niesionej przez Zgrupowania Partyzanckie Armii Krajowej „Ponury” i I batalion 2 pułku piechoty Legionów Armii Krajowej „Nurta” Związkowi Harcerstwa Rzeczypospolitej. Uroczystość prowadził hufcowy Świętokrzyskiego Hufca Harcerzy phm. Roman Wróbel Foto FELICI, Rzym

2012

ISSN 1505-2176 Wydana staraniem Obwodu Świętokrzyskiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej i Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyznackich Armii Krajowej PONURY–NURT Redakcja: Miłosz A. Trukawka phm. (red. nacz.), Roman Wróbel hm., Marek Jedynak ADRES do korespondencji: 27-200 Starachowice, ul. Żeromskiego 3/19, e-mail: [email protected] http://www.wykus.pl Zadanie dofinansowano ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Instytutu Pamięci Narodowej