Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
2014 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
SPIS TRE ŚCI
I. CZ ĘŚĆ WPROWADZAJ ĄCA ...... 4 1. STRUKTURA STRATEGII ...... 4 2. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII ...... 6 3. OCENA WDRO śENIA STRATEGII OBOWI ĄZUJ ĄCEJ DO 2013 ROKU ...... 15
II. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA ...... 17 1. POŁO śENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY ...... 17 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 17 3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT ...... 18 4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 19 5. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 21 6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY ...... 23 7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE ...... 25 8. BEZDOMNO ŚĆ ...... 27 9. EDUKACJA ...... 28 10. KULTURA ...... 29 11. SPORT I REKREACJA ...... 30 12. TURYSTYKA ...... 31 13. SYTUACJA DZIECKA ...... 33 14. OCHRONA ZDROWIA ...... 36 15. BEZPIECZE ŃSTWO PUBLICZNE ...... 39 16. POMOC SPOŁECZNA ...... 41 17. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ...... 51 18. PROBLEMY UZALE śNIE Ń I PRZEMOCY W RODZINIE ...... 53 19. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO ...... 56 20. SEKTOR POZARZ ĄDOWY ...... 64 21. ANALIZA SWOT ...... 67 22. PODSUMOWANIE DIAGNOZY ...... 74
III. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA ...... 75 1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁA Ń ...... 75 2. WDRO śENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI ...... 90 3. PROGRAMY I PROJEKTY ...... 91
IV. UWAGI KO ŃCOWE ...... 92
2 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
WST ĘP
Samorz ądy lokalne działaj ące w warunkach gospodarki rynkowej, cechuj ącej si ę du Ŝą dynamik ą zmian i niepewno ści ą co do ich kierunków, musz ą posiada ć zdolno ść do wczesnego rozpoznawania zagro Ŝeń, jak i dostrzegania pojawiaj ących si ę szans. W takich warunkach istotnego znaczenia nabiera zarz ądzanie strategiczne, które, oparte na opracowywaniu, wdra Ŝaniu i kontroli realizacji planów strategicznych, umo Ŝliwia dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodz ących w otoczeniu. Na poziomie zarz ądzania lokalnego (gminnego), w zakresie polityki społecznej, podstawow ą rol ę w śród tego typu planów pełni strategia Rozwi ązywania problemów społecznych. Strategia pozwala na racjonalizacj ę lokalnej polityki społecznej. Okre śla misj ę oraz wyznacza cele strategiczne i działania, których wdro Ŝenie powinno w znaczny sposób przyczyni ć si ę do rozwi ązania wielu problemów społecznych i zminimalizowa ć społeczne skutki kwestii społecznych. Dokument stanowi zatem podstaw ę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które maj ą przyczyni ć si ę do poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców, w szczególno ści tych, którzy s ą zagro Ŝeni marginalizacj ą i wykluczeniem społecznym, i doprowadzi ć do integracji społecznej. Niniejsza strategia została opracowana w O środku Pomocy Społecznej w Gaszowicach przy merytorycznym wsparciu O środka Kształcenia Słu Ŝb Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Cz ęstochowie. Pomoc zewn ętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Strategia jest dokumentem uspołecznionym. W pracach nad nim uczestniczyli przedstawiciele samorz ądu lokalnego, środowisk pomocy społecznej, rynku pracy, o światy, kultury, ochrony zdrowia, policji i s ądownictwa, przedstawiciele organizacji pozarz ądowych, ko ścioła, mieszka ńcy gminy oraz eksperci. Dokument ma charakter kilkuletni; został przygotowany na lata 2014-2020. Jest zgodny z zało Ŝeniami odnosz ących si ę do polityki społecznej dokumentów strategicznych przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorz ądowym i umo Ŝliwia ubieganie si ę o środki zewn ętrzne, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Strategia stanowi materiał wyj ściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej . Skuteczno ść wyznaczonych w niej działa ń pomocowych będzie zale Ŝała zarówno od posiadanych i pozyskanych przez gminę środków finansowych, jak i szerokiej, aktywnej i skoordynowanej współpracy przedstawicieli administracji samorz ądowej i partnerów społecznych, w tym organizacji pozarz ądowych.
3 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
I. CZ ĘŚĆ WPROWADZAJ ĄCA
1. STRUKTURA STRATEGII
Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice składa si ę z trzech zasadniczych cz ęś ci, tj. cz ęś ci wprowadzaj ącej, diagnostyczno-analitycznej i programowej. Cz ęść wprowadzaj ąca zawiera informacje na temat organizacji strategii oraz uwarunkowa ń zewn ętrznych (prawnych i strategiczno-programowych) tworzenia dokumentu. Obejmuje równie Ŝ ocen ę stopnia wdro Ŝenia poprzedniej strategii, dla której rok 2013 zamyka okres programowania. Cz ęść diagnostyczno-analityczna zawiera informacje ogólne dotycz ące gminy oraz diagnoz ę sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie, która została oparta na badaniu źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji działaj ących w gminie b ądź obejmuj ących zasięgiem działania jej mieszka ńców, identyfikacji mocnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń lokalnego systemu polityki społecznej (SWOT), a tak Ŝe analizie ankiet, skierowanych do przedstawicieli funkcjonuj ących w gminie placówek o światowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszka ńcy). Diagnoza została przeprowadzona w nast ępuj ących obszarach: • Infrastruktura techniczna; • Turystyka; • Komunikacja i transport; • Sytuacja dziecka; • Demografia; • Ochrona zdrowia; • Gospodarka; • Bezpiecze ństwo publiczne; • Rynek pracy; • Pomoc społeczna; • Zasoby i warunki mieszkaniowe; • Sytuacja osób niepełnosprawnych; • Bezdomno ść ; • Problemy uzale Ŝnie ń i przemocy • Edukacja; w rodzinie; • Kultura; • Działalno ść organizacji pozarz ądowych. • Sport i rekreacja; Cz ęść programowa zawiera najistotniejsze zało Ŝenia polityki społecznej gminy na najbli Ŝsze lata. S ą one uj ęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działa ń. W cz ęś ci programowej s ą równie Ŝ wskazane podmioty realizuj ące strategi ę i współdziałaj ące w jej realizacji, źródła finansowania i czas realizacji wyznaczonych w dokumencie działa ń. Ponadto przedstawione s ą ramy finansowe strategii,
4 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 prognoza zmian oraz informacja na temat sposobu wdro Ŝenia dokumentu oraz prowadzenia monitoringu jego realizacji. Dla realnej oceny stopnia wdro Ŝenia dokumentu jest przygotowany wykaz wska źników monitoringowych. Cz ęść programowa zawiera tak Ŝe omówienie projektów zaproponowanych przez przedstawicieli instytucji gminy i organizacji pozarz ądowych działaj ących w obszarze polityki społecznej. Poni Ŝszy diagram prezentuje struktur ę Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice.
Diagram 1. Struktura dokumentu strategii
CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO- CZ ĘŚĆ WPROWADZAJ ĄCA ANALITYCZNA
Analiza źródeł zastanych, tj. danych Informacja na temat organizacji strategii pozyskanych z instytucji i organizacji Uwarunkowania zewn ętrzne działaj ących w gminie b ądź obejmuj ących (prawne i strategiczno-programowe) zasi ęgiem działania jej mieszka ńców tworzenia dokumentu Analiza źródeł wywołanych, tj. ankiet,
skierowanych do przedstawicieli funkcjonuj ących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszka ńcy) oraz identyfikacja mocnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń lokalnego systemu polityki społecznej (analiza SWOT)
CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA
Misja, cele strategiczne i operacyjne, kierunki działa ń
Wdro Ŝenie strategii, monitorowanie jej realizacji
Programy i projekty
UWAGI KO ŃCOWE
5 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
2. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII
2.1. PODSTAWY PRAWNE
Gminna strategia rozwi ązywania problemów społecznych, podobnie jak inne dokumenty strategiczne przygotowywane na ró Ŝnych szczeblach administracji publicznej, jest dokumentem uwarunkowanym prawnie. Obowi ązek jej opracowania wynika wprost z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 i 509), który w ramach zada ń własnych gminy przewiduje „opracowanie i realizację gminnej strategii rozwi ązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka”. Na tre ść i realizacj ę gminnej strategii rozwi ązywania problemów społecznych maj ą równie Ŝ wpływ inne akty prawne. Nale Ŝą do nich: • ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (tj. Dz. U. z 2013 r, poz. 594, poz. 645 i poz. 1318), • ustawa z dnia 26 pa ździernika 1982 r. o wychowaniu w trze źwo ści i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 1231; Dz. U. z 2012 r., poz. 1356; Dz. U. z 2013 r., poz. 1563), • ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zast ępczej (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 135; Dz. U. z 2013 r., poz. 154 i 866), • ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tj. Dz. U. z 2013 r, poz. 1456), • ustawa z dnia 7 wrze śnia 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 1228 i 1548), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493; Dz. U. z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 125, poz. 842; Dz. U. z 2011 r. Nr 149, poz. 887). • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 124), • ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 674, 675, 829, 1291 oraz 1645), • ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 i Nr 205, poz. 1211),
6 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, Nr 171, poz. 1016, Nr 209, poz. 1244 i Nr 291, poz. 1243; Dz. U. z 2012 r., poz. 986, 1456; Dz. U. z 2013 r., poz. 73, 675 i 1645), • ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 966 i 984), • ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536; Dz. U. z 2011 r. Nr 112, poz. 654, Nr 149, poz. 887, Nr 205, poz. 1211, Nr 208, poz. 1241 i Nr 209, poz. 1244). Podczas realizacji strategii zajdzie równie Ŝ potrzeba odwołania si ę do innych aktów prawnych, m.in. z zakresu edukacji, kultury, ochrony zdrowia i budownictwa socjalnego.
2.2. PODSTAWY STRATEGICZNO-PROGRAMOWE
Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice jest dokumentem zgodnym z dokumentami strategicznymi i programowymi, które funkcjonuj ą na poziomie europejskim, ogólnopolskim, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Dokumenty te tworz ą warunki do podejmowania działa ń opartych na zasadzie pomocniczo ści pa ństwa przy wykorzystaniu zasobów tkwi ących w środowiskach lokalnych i aktywno ści środowisk zagro Ŝonych marginalizacj ą i wykluczeniem społecznym.
2.2.1. DOKUMENTY EUROPEJSKIE I KRAJOWE
Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa Ŝonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu
Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa Ŝonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu jest dokumentem, którego głównym celem jest wyj ście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach znalazła si ę gospodarka europejska, powrót na ście Ŝkę rozwoju, a nast ępnie na niej pozostanie. Strategia, której zało Ŝeniem jest stworzenie wi ększej liczby miejsc pracy i podniesienie standardu Ŝycia, obejmuje trzy wzajemnie ze sob ą powi ązane priorytety: 1. Rozwój inteligentny – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;
7 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
2. Rozwój zrównowa Ŝony – wspieranie gospodarki efektywniej korzystaj ącej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; 3. Rozwój sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniaj ącej spójno ść społeczn ą i terytorialn ą. Dokument zawiera równie Ŝ kilka nadrz ędnych celów Unii Europejskiej do 2020 roku: • zwi ększenie stopy zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata z obecnych 69% do co najmniej 75%, • osi ągni ęcie poziomu inwestycji w działalno ści badawczo-rozwojowej równego 3% PKB, przede wszystkim poprzez popraw ę warunków inwestowania w B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wska źnika umo Ŝliwiaj ącego śledzenie procesów innowacji, • ograniczenie emisji dwutlenku w ęgla co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, je śli pozwol ą na to warunki, o 30%, • zwi ększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii do 20% oraz zwi ększenie efektywno ści wykorzystania energii o 20%, • ograniczenie liczby osób przedwcze śnie ko ńcz ących nauk ę szkoln ą do 10% z obecnych 15% oraz zwi ększenie odsetka osób w wieku 30-34 lata posiadaj ących wy Ŝsze wykształcenie z 31% do co najmniej 40%, • ograniczenie liczby Europejczyków Ŝyj ących poni Ŝej krajowej granicy ubóstwa o 25% poprzez wydobycie z ubóstwa 20 mln osób. W ramach trzech priorytetów tematycznych przygotowano siedem projektów przewodnich. Projekt „Unia innowacji ” ma na celu popraw ę warunków ramowych i dost ępu do finansowania bada ń i innowacji, co powinno wzmocni ć rol ę ła ńcucha innowacji i zwi ększy ć poziom inwestycji w całej Unii. Z kolei projekt „ Młodzie Ŝ w drodze ” słu Ŝy poprawie wyników systemów kształcenia oraz podniesieniu atrakcyjno ści europejskiego szkolnictwa wy Ŝszego na arenie mi ędzynarodowej, a projekt „Europejska agenda cyfrowa ” zakłada upowszechnienie szybkiego Internetu oraz umo Ŝliwienie gospodarstwom domowym i przedsi ębiorstwom czerpanie korzy ści z jednolitego rynku cyfrowego. Projekt „ Europa efektywnie korzystaj ąca z zasobów ” ma na celu uniezale Ŝnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów poprzez zmniejszenie udziału emisji węgla w europejskiej gospodarce, wi ększe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, modernizacj ę transportu i propagowanie efektywno ści energetycznej, natomiast projekt „Polityka przemysłowa w erze globalizacji ” słu Ŝy poprawie otoczenia biznesu, szczególnie
8 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 w odniesieniu do M ŚP, oraz wspieraniu rozwoju silnej i zrównowa Ŝonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. Celem projektu „ Program na rzecz nowych umiej ętno ści i zatrudnienia ” jest modernizacja rynków pracy poprzez zwi ększanie mobilno ści siły roboczej oraz rozwijanie kwalifikacji przez całe Ŝycie, co powinno podnie ść współczynnik aktywno ści zawodowej i lepiej dopasowa ć do siebie popyt i poda Ŝ na rynku pracy, a projekt „ Europejski program walki z ubóstwem ” zakłada zapewnienie spójno ści społecznej i terytorialnej, tak aby korzy ści płyn ące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dost ępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły Ŝyć godnie i aktywnie uczestniczy ć w Ŝyciu społecznym. Oprócz regularnych sprawozda ń, przewidzianych ramach mechanizmów zarz ądzania Strategii „Europa 2020”, Komisja Europejska dokona w 2014 roku przegl ądu realizacji inicjatyw europejskiej platformy współpracy na rzecz walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, mi ędzy innymi pod k ątem dostosowania jej do nowych wieloletnich ram finansowych.
Wieloletnie Ramy Finansowe na lata 2014-2020
Wieloletnie Ramy Finansowe (WRF) na lata 2014-2020 okre ślaj ą priorytety Unii Europejskiej na najbli Ŝsze 7 lat, stanowi ąc ramy zarówno polityczne, jak i bud Ŝetowe (odpowiadaj ąc na pytanie „w jakich obszarach UE powinna inwestowa ć mniej lub wi ęcej w przyszło ści”). Na wniosek Komisji Europejskiej obj ęto Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny oraz Fundusz Spójno ści wspólnymi ramami strategicznymi, które obejmuj ą równie Ŝ Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejski Fundusz Morski i Rybacki. Na podstawie przyj ętych zało Ŝeń w okresie programowania 2014-2020 Europejski Fundusz Społeczny zapewni finansowanie działa ń strukturalnych na rzecz spójno ści gospodarczej, społecznej i terytorialnej w ramach czterech głównych obszarów inwestycji: zatrudnienia, edukacji, wł ączenia społecznego i usprawniania administracji publicznej. Natomiast Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji posłu Ŝy do finansowania pomocy na rzecz pracowników zwolnionych w nast ępstwie powa Ŝnej zmiany strukturalnej oraz łagodzenia skutków, jakie dla rolników poci ągaj ą nowe umowy handlowe.
9 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W dziedzinie wzrostu zatrudnienia i spójno ści wprowadzono nowy instrument, jakim jest zarz ądzany centralnie program „Ł ącz ąc Europ ę”, który ma na celu finansowanie priorytetowych przedsi ęwzi ęć infrastrukturalnych w dziedzinie energii, transportu oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych, których realizacja le Ŝy w interesie całej Unii Europejskiej. Nowy program „Zdrowie na rzecz wzrostu” będzie ukierunkowany na działania o wyra źnej unijnej warto ści dodanej, zgodnie z celami Strategii „Europa 2020”. Głównym celem programu jest współpraca z pa ństwami członkowskimi UE w celu ochrony obywateli przed transgranicznymi zagro Ŝeniami zdrowotnymi, osi ągni ęcia wi ększej stabilno ści usług opieki zdrowotnej oraz poprawy stanu zdrowia społecze ństwa, przy jednoczesnym zach ęcaniu do innowacji w dziedzinie ochrony zdrowia.
Narodowa Strategia Integracji Społecznej
Narodowa Strategia Integracji Społecznej jest dokumentem, którego celem jest pomoc w procesie wł ączania si ę Polski w realizacj ę drugiego z celów Strategii Lizbo ńskiej stawiaj ącego na modernizacj ę europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Działania w tym zakresie maj ą przyczyni ć si ę do: • dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów Ŝycia i pracy w społecze ństwie opartym na wiedzy, • rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniaj ącej si ę do tworzenia wi ększej liczby lepszych miejsc pracy, • modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilno ści oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia, • wspierania integracji społecznej, aby unikn ąć pojawienia si ę trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społecze ństwie opartym na wiedzy. W ramach kilkunastu obszarów Ŝycia społecznego wyznaczonych w Narodowej Strategii Integracji Społecznej sformułowano nast ępuj ące priorytety: • wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, • poprawa jako ści kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim, • upowszechnienie kształcenia wy Ŝszego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, • rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawno ściowego dzieci,
10 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, • ograniczenie tendencji do wzrostu ró Ŝnic dochodowych, • ograniczenie bezrobocia długookresowego, • zmniejszenie bezrobocia młodzie Ŝy, • zwi ększenie poziomu zatrudnienia w śród osób niepełnosprawnych, • zwi ększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy – ALMP, • upowszechnienie kształcenia ustawicznego, • wydłu Ŝenie przeci ętnego dalszego trwania Ŝycia w sprawno ści, • powszechne ubezpieczenie zdrowotne, • kobiety i dzieci obj ęte programami zdrowia publicznego, • wzrost dost ępu do lokali (mieszka ń) dla grup najbardziej zagro Ŝonych bezdomno ści ą, • dost ęp do pracowników socjalnych, • rozwój pomocy środowiskowej – zwi ększenie liczby osób obj ętych usługami pomocy środowiskowej, • zaanga Ŝowanie obywateli w działalno ść społeczn ą, • realizacja NSIS przez samorz ądy terytorialne, • dost ęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa.
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 (PO WER)
W nowej perspektywie finansowej 2014-2020 Europejski Fundusz Społeczny b ędzie współfinansował krajowy Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój na lata 2014-2020 (PO WER), który został przyj ęty uchwał ą Rady Ministrów RP w dniu 8 stycznia 2014 roku. Program powstał w odpowiedzi na potrzeby reform w obszarach zatrudnienia, wł ączenia społecznego, edukacji, szkolnictwa wy Ŝszego, zdrowia i dobrego rz ądzenia. PO WER b ędzie równie Ŝ wspiera ć innowacje społeczne oraz współprac ę ponadnarodow ą w wy Ŝej wymienionych obszarach, a tak Ŝe wdra Ŝanie w naszym kraju „Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych”. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój jest ukierunkowany na nast ępuj ące obszary: • realizacj ę działa ń skierowanych do młodych, bezrobotnych osób w wieku od 15. do 24. roku Ŝycia i popraw ę ich sytuacji na rynku pracy w ramach „Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych” i „Gwarancji dla młodzie Ŝy”,
11 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• wdro Ŝenie reform systemów i struktur w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych z punktu widzenia Strategii „Europa 2020” i krajowych programów reform, • wspieranie jako ści, skuteczno ści i otwarto ści szkolnictwa wy Ŝszego jako instrumentu budowy gospodarki opartej o wiedz ę, • poszukiwanie nietypowych, innowacyjnych, stosowanych w innych krajach metod rozwi ązywania problemów społecznych, • realizacj ę programów w zakresie mobilno ści ponadnarodowej. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój wraz z 16 współfinansowanymi z Europejskiego Funduszu Społecznego regionalnymi programami operacyjnymi stanowi spójn ą cało ść , obejmującą interwencje w obszarach zatrudnienia, wł ączenia społecznego, edukacji oraz dobrego rz ądzenia. Przy tym PO WER obejmuje 32% przyznanych Polsce środków Europejskiego Funduszu Społecznego, natomiast dla 16 regionalnych programach operacyjnych przeznaczono ł ącznie 68% tych środków.
2.2.2. DOKUMENTY REGIONALNE I LOKALNE
Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2007-2020
Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2007-2020 jest dokumentem, który okre śla cele polityki rozwoju prowadzonej w regionie, w tym polityki społecznej. W jej ramach sformułowano cel nadrz ędny („Poprawa konkurencyjno ści regionu i podniesienie poziomu Ŝycia mieszka ńców przy respektowaniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju”) oraz wyznaczono 3 priorytetowe obszary działa ń: 1. Rozwój nowoczesnej gospodarki, 2. Unowocze śnienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu, 3. Rozwój zasobów ludzkich. Zało Ŝenia polityki społecznej uj ęto głównie w ramach priorytetowego obszaru działa ń 3. – Rozwój zasobów ludzkich. Działanie 3.1. Budowa społecze ństwa opartego na wiedzy. 3.1.1. Zwi ększenie roli szkolnictwa wy Ŝszego w rozwoju regionu. 3.1.2. Poprawa efektywno ści kształcenia. 3.1.3. Dost ępno ść edukacji dla dorosłych. 3.1.4. Wyrównywanie szans edukacyjnych młodzie Ŝy. Działanie 3.2. Budowa kapitału społecznego. 3.2.1. Wspieranie rozwoju sektora organizacji pozarz ądowych.
12 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
3.2.2. Budowa partnerstwa publiczno-społecznego. Działanie 3.3. Promocja zatrudnienia osób pozostaj ących bez pracy lub zagro Ŝonych jej utrat ą. 3.3.1. Rozwój zatrudnienia osób bezrobotnych. 3.3.2. Przeciwdziałanie bezrobociu osób zagro Ŝonych utrat ą pracy w rolnictwie oraz sektorach maj ących problemy z dostosowaniem si ę do potrzeb rynku pracy. Działanie 3.4. Promocja i profilaktyka zdrowia. 3.4.1. Edukacja zdrowotna społecze ństwa. 3.4.2. Promocja aktywno ści sportowo-rekreacyjnej. 3.4.3. Powszechna, wczesna diagnostyka medyczna, profilaktyka i rozwi ązywanie problemów uzale Ŝnie ń. Działanie 3.5. Integracja społeczno-zawodowa i bezpiecze ństwo ludno ści. 3.5.1. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. 3.5.2. Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych. 3.5.3. Poprawa stanu bezpiecze ństwa ludno ści.
Strategia Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006-2020
Strategia Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006-2020 jest dokumentem, który okre śla cele polityki społecznej prowadzonej w regionie. W jej ramach dokonano diagnozy sytuacji społecznej w województwie śląskim, na podstawie której wyznaczono nast ępuj ące obszary priorytetowe dla polityki społecznej: • Wspieranie rodzin w pełnieniu ich funkcji • Rozwój ekonomii społecznej jako instrumentu aktywnej polityki społecznej • Wspieranie działa ń na rzecz ochrony dzieci i młodzie Ŝy przed zjawiskami dezorganizacji społecznej • Tworzenie warunków sprzyjaj ących aktywizacji osób niepełnosprawnych • Przełamywanie barier w aktywizacji osób starszych • Wspieranie działa ń na rzecz integracji systemu pomocy społecznej. Rozwój systemu kształcenia ustawicznego kadr słu Ŝb pomocy społecznej • Bezpiecze ństwo publiczne. Nast ępnie sformułowano cel główny, b ędący zarazem misj ą strategii („Poprawa warunków i jako ści Ŝycia mieszka ńców województwa śląskiego”) oraz, w oparciu o wyznaczone priorytety polityki społecznej województwa śląskiego i cel główny, przyj ęto nast ępuj ące cele strategiczne:
13 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
1. Wzmocnienie polityki prorodzinnej 2. Wyrównywanie szans wychowawczych i edukacyjnych dzieci i młodzie Ŝy 3. Wspieranie osób starszych w pełnieniu ról społecznych 4. Wzmacnianie równych szans osób niepełnosprawnych 5. Wspieranie działa ń na rzecz profilaktyki i rozwi ązywania problemów uzale Ŝnie ń 6. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu 7. Wzmacnianie bezpiecze ństwa publicznego
Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Powiatu Rybnickiego
Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Powiatu Rybnickiego jest dokumentem, w którym zidentyfikowano wyst ępuj ące i potencjalne problemy powiatu (tj. wysoki i wci ąŜ rosn ący poziom bezrobocia, ubóstwo, alkoholizm, przemoc w rodzinie, zaburzenia psychiczne mieszka ńców powiatu, niepełnosprawno ść i narkomania) oraz ujęto mo Ŝliwo ści rozwi ązania tych problemów, rozpatruj ąc ich wewn ętrzne i zewn ętrzne uwarunkowania. W strategii wyznaczono nowe cele, kierunki i działania strategiczne słu Ŝą ce zniwelowaniu poszczególnych problemów społecznych wyst ępuj ących w powiecie rybnickim. Ponadto dokument zawiera dwie grupy rekomendowanych projektów, stanowi ących odpowied ź na najwa Ŝniejsze problemy społeczne powiatu. Pierwsza z grup to projekty organizacyjne, zmierzające do zmiany sposobu funkcjonowania podmiotów dotychczas zwi ązanych z pomoc ą społeczn ą (m.in. uruchomienie kampanii promocyjnej na rzecz niesienia pomocy osobom najbardziej potrzebuj ącym). Druga grupa to projekty inwestycyjne – dotycz ą one działa ń wymagaj ących nakładów finansowych, np. utworzenia instytucji dziennej opieki nad osobami wymagaj ącymi obj ęcia pomoc ą.
Strategia Rozwoju Gminy Gaszowice
W trakcie prac nad Strategi ą Rozwoju Gminy Gaszowice przedstawiono profil ekonomiczny gminy, zidentyfikowano główne problemy gminy, mocne i słabe strony, szanse i zagro Ŝenia, sformułowano wizj ę przyszło ści i misj ę gminy oraz wyodr ębniono dziewi ęć priorytetowych obszarów rozwoju gminy, w ramach których wyznaczono kierunki działa ń. W obr ębie obszarów odnosz ących si ę bezpo średnio do sfery społecznej sformułowano nast ępuj ące kierunki działa ń i przedsi ęwzi ęcia rozwojowe: Obszar priorytetowy 2: Bezpiecze ństwo cywilizacyjne
14 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
1. Obj ęcie dzieci i młodzie Ŝy systematyczn ą opiek ą stomatologiczn ą 2. Opieka nad lud źmi starszymi Obszar priorytetowy 3: Aktywne usługi rynku pracy 1. Dywersyfikacja zawodowych kompetencji ludności 2. Wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy Obszar priorytetowy 4: Przyjazne i dost ępne formy edukacji 1. Zmiana profilu edukacyjnego („nauczanie bez granic”) 2. Doposa Ŝenie szkół Obszar priorytetowy 7: Partnerstwo w Ŝyciu publicznym 1. Mobilizacja aktywnego uczestnictwa ludno ści w rozwoju kulturowym gminy i w tworzeniu gminnego potencjału infrastrukturalnego.
3. OCENA WDRO śENIA STRATEGII OBOWI ĄZUJ ĄCEJ DO 2013 ROKU
Ocena wdro Ŝenia strategii, dla której rok 2013 zamkn ął okres programowania, stanowi wa Ŝny punkt odniesienia do konstrukcji zało Ŝeń polityki społecznej gminy Gaszowice na lata 2014-2020. W jej ramach zostały wskazane najwi ększe osi ągni ęcia w realizacji wyznaczonych kierunków działa ń (w tym wprowadzone w Ŝycie programy i projekty socjalne) oraz przedsi ęwzi ęcia, których nie udało si ę podj ąć podczas wdra Ŝania strategii.
Trudno ści we wdra Ŝaniu strategii
Zasadnicz ą trudno ści ą w realizacji zada ń strategicznych s ą problemy finansowe gminy, a po średnio O środka Pomocy Społecznej. Brak odpowiednich środków finansowych nie pozwala na rozwój infrastruktury socjalnej, która na terenie gminy praktyczne nie istnieje. Gaszowice s ą gmin ą wiejsk ą z budownictwem jednorodzinnym bez Ŝadnej mo Ŝliwo ści rozwoju mieszkalnictwa socjalnego. Brak środków rzutuje równie Ŝ na niedobór kadr w zakresie pracy socjalnej.
Osi ągni ęcia w realizacji strategii
Osi ągni ęciem w realizacji kierunków działa ń wyznaczonych w celach strategicznych i operacyjnych jest wieloletnie uczestnictwo w programach unijnych przy udziale wkładu własnego (Europejski Fundusz Społeczny, Program Operacyjny Kapitał Ludzki). Poprzez
15 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 realizacj ę projektów europejskich obni Ŝył si ę wska źnik mieszka ńców wykluczonych społecznie oraz osób wieloletnio bezrobotnych.
Programy i projekty wynikaj ące z zapisów strategicznych
Cele strategiczne realizowane s ą ci ągle, jest to system permanentny. Potrzeby beneficjentów pomocy społecznej gminy wiejskiej s ą takie same, jak środowisk małych miast – brak rynku pracy, dost ępu do szerokiej gamy dóbr, niezb ędnych dla wszechstronnego rozwoju człowieka. Je śli ujmiemy w strategii na przyszłe lata zadania i cele zawarte ju Ŝ w poprzedniej edycji strategii, to by ć mo Ŝe kolejne władze gminne znajd ą środki na rozwój infrastruktury socjalnej.
Przedsi ęwzi ęcia, których nie udało si ę zrealizowa ć w latach 2006-2013
Najwi ększe trudno ści napotkano w zakresie realizacji zada ń własnych, wymagaj ących znacznych nakładów finansowych, tj. poprawa zasobów lokalowych zarówno mieszkaniowych, jak i w zakresie budownictwa socjalnego. Gmina nie posiada Ŝadnej innej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej oprócz Ośrodka Pomocy Społecznej, mieszcz ącego si ę w budynku Urz ędu Gminy Gaszowice. W razie konieczno ści umieszczenia osoby bezdomnej lub matki samotnie wychowuj ącej dzieci, zmuszonej do opuszczenia domu (przemoc) w schronisku, OPS ponosi wysokie koszty odpłatno ści za pobyt klienta w innej gminie.
16 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
II. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA
1. POŁO śENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY
Gmina wiejska Gaszowice poło Ŝna jest w południowo-zachodniej cz ęś ci województwa śląskiego, w powiecie rybnickim. Od zachodu i północy graniczy z gmin ą Lyski, od wschodu z gmin ą Jejkowice, a od południa z miastem Rydułtowy (powiat wodzisławski) i miastem Rybnik. Gmina zajmuje powierzchni ę 19,5 km 2 i obejmuje 5 sołectw: Czernica, Gaszowice, Łuków Śląski, Piece i Szczerbice. Siedziba władz gminy – miejscowo ść Gaszowice – usytuowana jest w niewielkiej odległo ści od wi ększych miast regionu – Rybnika (ok. 12 km), Raciborza (ok. 20 km), Gliwic (ok. 34 km) i Wodzisławia Śląskiego (ok. 16 km). Gmina poło Ŝona jest w Kotlinie Raciborsko-Oświ ęcimskiej, w otulinie Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”. W jej obr ębie znajduj ą si ę tereny le śne, b ędące cz ęś ci ą kompleksu s ąsiaduj ącego z Zalewem Rybnickim.
2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Poziom rozwoju infrastruktury technicznej w gminie Gaszowice jest zró Ŝnicowany. Nie ma sieci gazowej. Gmina Gaszowice wraz z miastem Rybnik i gmin ą Jejkowice realizuje kompleksowy program budowy kanalizacji sanitarnej z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni Orzepowice w Rybniku. Przez obszar gminy Gaszowice nie przebiega Ŝadna magistrala cieplna. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w ciepło na terenie gminy s ą indywidualne kotłownie w budynkach. W przewa Ŝaj ącej mierze s ą to tradycyjne kotłownie w ęglowe. Dobrze rozwini ęta jest natomiast sie ć wodoci ągowa. Woda dostarczana jest z uj ęcia Dzie ćkowice oraz Strumie ń sieci ą magistraln ą GPW Katowice oraz sieci ą rozdzielcz ą zarz ądzan ą przez PWiK Rybnik poprzez zbiorniki Beata. Zasoby wody pitnej w cało ści zabezpieczaj ą potrzeby bytowo-gospodarcze gminy. Zadowalaj ąca jest równie Ŝ sie ć dróg gminnych. Dane szczegółowe na temat sieci wodoci ągowej, kanalizacyjnej, gazowej i drogowej oraz gospodarki odpadami w gminie przedstawia poni Ŝsza tabela.
17 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Tabela 1. Infrastruktura techniczna w gminie w 2012 roku sie ć wodoci ągowa długo ść czynnej sieci wodoci ągowej (w km) 60,6 liczba budynków mieszkalnych z dost ępem do sieci wodoci ągowej 2.106 sie ć kanalizacyjna długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej (w km) 44,9 liczba budynków mieszkalnych z dost ępem do sieci kanalizacyjnej 975 sie ć gazowa długo ść czynnej sieci gazowej (w m) 0 liczba ludno ści korzystaj ących z sieci gazowej 0 sie ć drogowa długo ść dróg publicznych w gminie ogółem (w km) 80,0 w tym długo ść dróg gminnych (w km) 64,0 gospodarka odpadami liczba oczyszczalni ścieków 0 liczba budynków mieszkalnych z dost ępem do oczyszczalni ścieków 975
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice.
W uzupełnieniu danych dotycz ących infrastruktury technicznej warto doda ć, Ŝe w ramach inwestycji zrealizowanych w gminie w latach 2010-2012 przeprowadzono termomodernizacj ę obiektów o światowych w Szkole Podstawowej w Szczerbicach i Przedszkolu w Czernicy, wybudowano przedszkole w Szczerbicach, budynek wielofunkcyjny w Czernicy oraz przebudowano drogi wraz z kanalizacj ą deszczow ą w obr ębie ulic Powsta ńców i Sobieskiego w Czernicy.
3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT
Gmina Gaszowice posiada dogodne poł ączenia drogowe oraz kolejowe (stacja w Łukowie Śląskim) z Rybnikiem, Rydułtowami i Raciborzem. Na układ drogowy na terenie gminy składaj ą si ę drogi powiatowe oraz lokalne drogi gminne. Długo ść dróg gminnych wynosi ok. 64 km (wi ększo ść z nich posiada nawierzchni ę bitumiczn ą). Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ące drogi powiatowe: • ul. Rybnicka nr 5608S – łączy sołectwa Szczerbice i Gaszowice, • ul. Sumi ńska nr 5601S – łączy Szczerbice i Gaszowice do Suminy, • ul. Rydułtowska nr 5026S – łączy sołectwa Gaszowice i Piece do Rydułtów, • ul. Kolejowa nr 5617S – łączy sołectwa Gaszowice i Łuków Śląski, • ul. Powsta ńców nr 5618S – łączy sołectwo Czernica z Pstr ąŜ ną,
18 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• ul. Wolno ści nr 5025S – łączy Czernic ę z Łukowem Śląskim i Rydułtowami, • ul. Rybnicka nr 14609 – łączy sołectwa Szczerbice i Gaszowice, • ul. Sumi ńska nr 14646 – łączy Szczerbice i Gaszowice do Suminy. Komunikacja zbiorowa obsługiwana jest przez autobusy. Zaspokaja ona w pełni zapotrzebowanie społeczne. Blisko ść i dobre poł ączenia drogowe z Rybnikiem, Rydułtowami i Raciborzem umo Ŝliwiaj ą bardzo dobr ą komunikacj ę, co jest du Ŝym atutem i stanowi o potencjale rozwojowym; konsekwencj ą tego jest jednak koncentracja uci ąŜ liwo ści charakterystycznych dla tras tego typu o du Ŝych nat ęŜ eniach ruchu i znacznym udziale pojazdów ci ęŜ arowych doje ŜdŜaj ących do okolicznych zakładów produkcyjnych. Poł ączenia kolejowe ze stacji w Łukowie Śląskim odbywaj ą si ę w kierunku Katowic, Rybnika i Raciborza i obsługiwane s ą przez Koleje Śląskie. Wszystkie miejscowo ści gminy maj ą dobre poł ączenia komunikacyjne z siedzib ą powiatu – miastem Rybnik, natomiast trudno ści wyst ępuj ą w poł ączeniach z miastem Rydułtowy. Komunikacja w gminie obsługiwana jest przez autobusy Zarz ądu Transportu Zbiorowego w Rybniku, tj. linie 7, 27, 28, 29 oraz przez Przedsi ębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Rybniku, a tak Ŝe przez prywatn ą komunikacj ę zbiorow ą. Autobusy kursuj ą w odst ępach średnio co 30 minut.
4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA
Z ko ńcem 2012 roku gmina Gaszowice liczyła 9.220 mieszkańców, w tym 4.674 kobiety, które stanowiły 50,7% ogółu ludno ści (na 100 m ęŜ czyzn przypadały 103 kobiety). Gęsto ść zaludnienia w gminie wynosiła 472 osoby na km 2. Struktura wiekowa mieszka ńców gminy ulegała zmianom. W latach 2010-2012 miał miejsce wzrost zarówno liczby dzieci i młodzie Ŝy, jak i osób w wieku produkcyjnym i starszych. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 2. Struktura wiekowa ludno ści gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób w wieku przedprodukcyjnym 1.798 1.817 1.819 liczba osób w wieku produkcyjnym 5.849 5.894 5.902 liczba osób w wieku poprodukcyjnym 1.424 1.456 1.499 ogółem 9.071 9.167 9.220
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice i Głównego Urz ędu Statystycznego.
19 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Sytuacja demograficzna kształtowana jest przez takie wska źniki, jak b ędący ró Ŝnic ą mi ędzy liczb ą urodze ń Ŝywych i zgonów przyrost naturalny oraz saldo migracji, która odbywa si ę zarówno w ruchu wewn ętrznym, jak i zagranicznym. Dane szczegółowe w tym zakresie odnosz ące si ę do gminy przedstawiaj ą poni Ŝsze tabele.
Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba urodze ń Ŝywych 87 113 83 liczba zgonów 76 83 88 przyrost naturalny 11 30 -5
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice i Głównego Urz ędu Statystycznego.
Tabela 4. Ruch migracyjny ludno ści gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. saldo migracji w ruchu wewn ętrznym 105 85 82 saldo migracji w ruchu zagranicznym -14 -19 -24 saldo migracji ogółem 91 66 58
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice i Głównego Urz ędu Statystycznego.
Jednym z czynników, maj ącym wpływ na wzrost liczby dzieci i młodzie Ŝy w gminie, był dodatni w latach 2010-2011 przyrost naturalny (11 w 2010 r., 30 w 2011 r.). Liczba urodze ń Ŝywych była wy Ŝsza ni Ŝ liczba zgonów w tym okresie. W roku 2012 liczba zgonów nieznacznie przewy Ŝszyła liczb ę urodze ń i przyrost naturalny był ujemny (-5). Saldo migracji w latach 2010-2012 było dodatnie (91 w 2010 r., 66 w 2011 r., 58 w 2012 r.), maj ąc istotny wpływ na wzrost liczby mieszka ńców gminy (przy wahaj ącej si ę dzietno ści rodzin w tym samym okresie i niekorzystnym przyro ście naturalnym w 2012 r.). Migracja ludno ści do i z gminy odbywała si ę głównie w ruchu wewn ętrznym. Bior ąc pod uwag ę powy Ŝsze dane i próbuj ąc dokona ć prognozy ludno ści gminy na najbli Ŝsze lata, nale Ŝy zwróci ć uwag ę na dwie istotne, wcze śniej odnotowane, kwestie. Pierwsza z nich – korzystna – dotyczy stale zwi ększaj ącej si ę w gminie liczby dzieci i młodzie Ŝy. Druga natomiast – niekorzystna – odnosi si ę do systematycznego wzrostu liczby osób w wieku produkcyjnym i starszych. W przyszło ści ta ostatnia grupa b ędzie zasilana przez liczne obecnie grono osób w wieku produkcyjnym, które zako ńcz ą aktywno ść zawodow ą. Powy Ŝsze tendencje demograficzne b ędą wymagały w wi ększym zakresie ni Ŝ dotychczas dostosowania usług społecznych do potrzeb zarówno dzieci i młodzie Ŝy, jak i seniorów. W przypadku tych pierwszych konieczne będzie zapewnienie im odpowiedniego
20 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 dost ępu do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, tym drugim trzeba b ędzie natomiast udzieli ć stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwi ć im korzystanie z usług medycznych, opieku ńczych i rehabilitacyjnych oraz ró Ŝnorodnych form aktywnego sp ędzania czasu wolnego.
5. SYTUACJA GOSPODARCZA
W zakresie działalno ści gospodarczej podstawowe znaczenie w gminie maj ą usługi dla ludno ści (infrastruktura społeczna), w coraz mniejszym stopniu za ś rolnictwo. Na obszarze gminy wyst ępuj ą potencjalne mo Ŝliwo ści rozwoju gospodarczego, w du Ŝej mierze s ą to atrakcyjne tereny inwestycyjne oraz walory przyrodniczo-krajobrazowe. Na bazie tych atutów istnieje mo Ŝliwo ść dalszego rozwoju usług, które mog ą przynie ść popraw ę warunków materialnych ludno ści. Gmina Gaszowice nie ma charakteru typowo rolniczego, cho ć du Ŝo jest terenów wykorzystywanych rolniczo. Udział u Ŝytków rolnych w ogólnej powierzchni gminy wynosi aŜ 84,7%. Znaczna cz ęść gospodarstw rolnych to gospodarstwa mało towarowe, produkuj ące na własny u Ŝytek. W śród rolników dominuje dwuzawodowo ść . Wi ększo ść tutejszych gleb nale Ŝy do V i VI klasy bonitacyjnej. W strukturze u Ŝytków rolnych przewa Ŝaj ą grunty orne, co potwierdzaj ą dane przedstawione w poni Ŝszej tabeli.
Tabela 5. U Ŝytki rolne, lasy i grunty le śne, pozostałe grunty i nieu Ŝytki powierzchnia u Ŝytków rolnych ogółem (w ha) 1.652 grunty orne (w ha) 1.130 w tym: sady (w ha) 44 łąki i pastwiska (w ha) 426 powierzchnia lasów i gruntów le śnych (w ha) 61 powierzchnia pozostałych gruntów i nieu Ŝytków (w ha) 333
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice.
Obszar ł ąk i pastwisk stanowi ogółem 21,8% powierzchni gminy. Sady obejmuj ą 2,3% obszaru gminy, natomiast lesisto ść gminy wynosi 3,1%. Gmin ę charakteryzuje du Ŝe rozdrobnienie gospodarstw i słaba wydajno ść produkcji rolnej. Ostatni Powszechny Spis Rolny przeprowadzony w 2010 roku wykazał istnienie na terenie gminy 531 indywidualnych gospodarstw rolnych. Tylko 354 istniej ące gospodarstwa prowadziły działalno ść rolnicz ą. Spo śród nich 159 gospodarstw utrzymywało zwierz ęta gospodarskie; najpopularniejsza była hodowla drobiu (94 gospodarstwa) i bydła (38 gospodarstw). Produkcj ę ro ślinn ą prowadziły 21 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 natomiast 253 gospodarstwa rolne, spo śród których 232 uprawiało zbo Ŝa. Drug ą pod wzgl ędem popularno ści ro ślin ą uprawn ą były ziemniaki (87 gospodarstw). Pod wzgl ędem wielko ści, na terenie gminy dominowały gospodarstwa małe. Z ogólnej liczby 531 gospodarstw a Ŝ 373 miały powierzchni ę do 1 ha wł ącznie. W latach 2010-2012 liczba podmiotów gospodarczych funkcjonuj ących w gminie systematycznie rosła. Działały one głównie w takich sekcjach, jak: handel i naprawy (205), budownictwo (120), przetwórstwo przemysłowe (89) oraz transport i gospodarka magazynowa (60). Dane szczegółowe na temat podmiotów gospodarczych w gminie przedstawiaj ą poni Ŝsze tabele:
Tabela 6. Podmioty gospodarcze w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba podmiotów w sektorze publicznym 15 15 15 liczba podmiotów w sektorze prywatnym 653 664 686 liczba podmiotów ogółem 668 679 701
Dane Głównego Urz ędu Statystycznego.
Tabela 7. Podmioty gospodarcze w gminie w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalno ści (PKD 2007) na koniec 2012 roku sekcja liczba podmiotów rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 12 górnictwo i wydobywanie 1 przetwórstwo przemysłowe 89 wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, gor ącą 1 wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść 4 zwi ązana z rekultywacj ą budownictwo 120 handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc 205 motocykle transport i gospodarka magazynowa 60 działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 20 informacja i komunikacja 8 działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 12 działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 2 działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 41 działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść wspieraj ąca 7 administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe zabezpieczenia 6 społeczne edukacja 22 opieka zdrowotna i pomoc społeczna 22
22 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 15 inne sekcje 54
Dane Głównego Urz ędu Statystycznego.
Przewa Ŝaj ąca liczba firm (ok. 98 %), funkcjonowała w sektorze prywatnym, głównie były to osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą.
6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY
Problemy na rynku pracy, objawiaj ące si ę niedostateczn ą liczb ą miejsc pracy, prowadz ą do obni Ŝenia standardu Ŝycia ludno ści. Długotrwałe pozostawanie bez zatrudnienia ogranicza szanse na podj ęcie pracy, przyczynia si ę do ubo Ŝenia ludno ści, a nawet prowadzi do wykluczenia społecznego. Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Rybniku w latach 2010-2012 liczba osób bezrobotnych w gminie Gaszowice ulegała wzrostowi – od 218 na koniec 2010 r., poprzez 250 osób na koniec 2011 r., do 255 osób na koniec 2012 r. Wśród pozostaj ących bez pracy wi ększo ść stanowiły kobiety, ich liczba na koniec kolejnych latach wyniosła: 116, 135 i 155. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 8. Bezrobotni w gminie według płci i ich udział w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba bezrobotnych w gminie 218 250 255 udział bezrobotnych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym 3,7% 4,2% 4,3% liczba bezrobotnych kobiet w gminie 116 135 155 udział kobiet w liczbie bezrobotnych 53,2% 54,0% 60,8%
Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Rybniku.
Uzupełnienie powy Ŝszych danych stanowi ą przedstawione w kolejnej tabeli informacje na temat stopy bezrobocia, jak ą odnotowano w latach 2010-2012 w powiecie rybnickim, województwie śląskim i w kraju.
Tabela 9. Stopa bezrobocia w powiecie, województwie i w kraju w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. stopa bezrobocia w powiecie rybnickim 11,4% 12,0% 12,5% stopa bezrobocia w województwie śląskim 10,0% 10,2% 11,1% stopa bezrobocia w kraju 12,4% 12,5% 13,4%
Dane Głównego Urz ędu Statystycznego.
23 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W latach 2010-2012 powiat rybnicki charakteryzował si ę wy Ŝsz ą w stosunku do województwa śląskiego i ni Ŝsz ą w stosunku do kraju, stop ą bezrobocia. Zarówno w powiecie, województwie, jak i w kraju w 2012 roku odnotowano jej wzrost w porównaniu z latami poprzednimi. Dla scharakteryzowania problemu bezrobocia w gminie wa Ŝna jest analiza danych dotycz ących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy, sta Ŝu pracy i wykształcenia. Dane szczegółowe w tym zakresie na koniec 2012 roku przedstawiaj ą poni Ŝsze tabele.
Tabela 10. Bezrobotni w gminie na koniec 2012 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, sta Ŝu pracy i wykształcenia
liczba udział liczba udział bezrobotnych kobiet bezrobotnych kobiet ogółem kobiet (w %) ogółem kobiet (w %) 18-24 lata 66 45 68,2 bez sta Ŝu 49 44 89,8 25-34 lata 80 59 73,8 do 1 roku 49 29 59,2 35-44 lata 53 41 77,4 1-5 lat 68 47 69,1 45-54 lata 38 20 52,6 5-10 lat 32 19 59,4
55-59 lat 18 6 33,3 10-20 lat 24 17 70,8
wiek 60-64 lata 0 X X 20-30 lat 20 12 60,0 pracy Ŝ
do 1 miesi ąca 27 11 40,7 30 lat i wi ęcej 13 3 23,1 sta 1-3 miesi ące 59 34 57,6 wy Ŝsze 34 24 70,6 policealne 3-6 miesi ęcy 53 36 67,9 45 33 73,3 i śr. zawodowe ś rednie 6-12 miesi ęcy 49 31 63,3 33 28 84,8 ogólnokształc ące zasadnicze 12-24 miesi ące 38 33 86,8 81 51 63,0 zawodowe gimnazjalne pow. 24 miesi ęcy 29 26 89,7 62 35 56,5 czas pozostawania bez pracy bez pozostawania czas wykształcenie i ni Ŝsze
Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Rybniku.
Na koniec 2012 roku w śród bezrobotnych w gminie najwi ększe grupy stanowiły osoby młode w wieku 18-34 lata, cz ęsto bez do świadczenia zawodowego (ł ącznie 146 osób), osoby pozostaj ące bez zatrudnienia od 1 do 12 miesi ęcy (ł ącznie 161 osób), osoby ze sta Ŝem pracy od roku do 5 lat (68 osób) oraz osoby bez staŜu zawodowego lub z niewielkim do świadczeniem – do 1 roku (ł ącznie 98 osób), a tak Ŝe osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (81 osób) oraz gimnazjalnym i ni Ŝszym (62 osoby).
24 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Liczne grupy w śród b ędących bez zatrudnienia stanowiły równie Ŝ osoby w wieku 45- 54 lata (38 osób), osoby pozostaj ące bez pracy od 12 do 24 miesi ęcy (38 osób), osoby ze sta Ŝem pracy od 5 do 10 lat (32 osoby) oraz osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (45 osób). Najwi ększy udział kobiet w śród bezrobotnych odnotowano wśród osób w wieku 35-44 lata (77,4%) i 25-34 lata (73,8%), osób pozostaj ących bez pracy powy Ŝej 24 miesi ęcy (89,7%) i od 12 do 24 miesi ęcy (86,7%), osób bez sta Ŝu pracy (89,8%) i ze sta Ŝem pracy od 10 do 20 lat (70,8%) oraz osób z wykształceniem średnim ogólnokształc ącym (84,8%) i policealnym i średnim zawodowym (73,3%). Z powy Ŝszych danych wynika, Ŝe programami aktywizuj ącymi osoby bezrobotne z gminy nale Ŝy obj ąć przede wszystkim osoby z krótkim sta Ŝem pracy lub bez sta Ŝu pracy, którym powinno si ę zapewni ć mo Ŝliwo ść poszerzenia do świadczenia zawodowego lub podj ęcia pierwszej pracy. Nie nale Ŝy równie Ŝ zapomina ć o osobach maj ących za sob ą kilkana ście lat pracy, którym powinno si ę zapewni ć mo Ŝliwo ść przekwalifikowania, aby wzmocni ć ich konkurencyjno ść na rynku pracy. Ze wzgl ędu na to, Ŝe problem bezrobocia w gminie w najwi ększym stopniu dosi ęgał osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i ni Ŝszym, warto nadal zach ęca ć młodzie Ŝ do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób pozostaj ących bez zatrudnienia, szczególny nacisk nale Ŝy poło Ŝyć na dokształcanie, podniesienie lub zmian ę kwalifikacji zawodowych.
7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE
Zasoby i warunki mieszkaniowe ludno ści determinuj ą w znacznym stopniu jako ść jej bytowania. Niejednokrotnie zakre ślaj ą równie Ŝ granice mo Ŝliwo ści realizowania aspiracji Ŝyciowych. W latach 2010-2012 liczba budynków mieszkalnych w gminie Gaszowice zwi ększała si ę z roku na rok (z 2.182 w 2010 r. do 2.250 w 2012 r.). Wzrastała tak Ŝe liczba mieszka ń (z 2.827 w 2010 r. do 2.902 w 2012 r.), liczba izb (z 13.987 w 2010 r. do 14.395 w 2012 r.) i powierzchnia u Ŝytkowa. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia tabela.
Tabela 11. Zasoby mieszkaniowe w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba budynków mieszkalnych w gminie 2.182 2.227 2.250 liczba mieszka ń 2.827 2.876 2.902 liczba izb 13.987 14.251 14.395 powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (w m 2) 270.282 277.353 280.880 Dane Głównego Urz ędu Statystycznego.
25 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W analizowanym okresie na zbli Ŝonym poziomie pozostawała liczba mieszka ń komunalnych, ich powierzchnia oraz liczba izb w tych mieszkaniach. Szczegółowe dane przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 12. Zasoby mieszkaniowe b ędące w posiadaniu gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba mieszka ń komunalnych 15 14 14 liczba izb w mieszkaniach komunalnych 38 36 36 powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń komunalnych (w m 2) 648,83 608,83 608,83
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice.
W latach 2010-2012 wahaniom ulegały: liczba nowo oddanych mieszka ń w gminie (39 w 2010 r., 51 w 2011 r., 28 w 2012 r.), liczba nowych izb oddanych do u Ŝytkowania (213 w 2010 r., 274 w 2011 r., 150 w 2012 r.) i powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (6.030 m 2 w 2010 r., 7.264 m2 w 2011 r., 3.623 m 2 w 2012 r.). Je śli chodzi o budownictwo niemieszkalne, w analizowanym okresie oddano w sumie do u Ŝytkowania 12 nowych budynków – 3 w 2010 r., 7 w 2011 r. oraz 2 w 2012 r., o powierzchni u Ŝytkowej odpowiednio: 134 m 2, 1.639 m 2 i 74 m2. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 13. Nowo oddane mieszkania i budynki niemieszkalne w gminie w latach 2010-2012
2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba nowych mieszka ń oddanych do u Ŝytkowania 39 51 28 liczba nowych izb oddanych do u Ŝytkowania 213 274 150 powierzchnia u Ŝytkowa oddanych mieszkań (w m 2) 6.030 7.264 3.623 liczba nowych budynków niemieszkalnych oddanych 3 7 2 do u Ŝytkowania powierzchnia u Ŝytkowa budynków niemieszkalnych oddanych 134 1.639 74 do uŜytkowania (w m 2)
Dane Głównego Urz ędu Statystycznego.
Gospodarstwom domowym, które ze wzgl ędu na swoj ą trudn ą sytuacj ę ekonomiczn ą nie s ą w stanie pokrywa ć cało ści kosztów zwi ązanych z utrzymaniem mieszkania, wypłacane są dodatki mieszkaniowe. Jest to forma pomocy świadczona przez gmin ę, a realizowana przez Ośrodek Pomocy Społecznej. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
26 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Tabela 14. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba rodzin, którym decyzj ą przyznano dodatek mieszkaniowy 6 5 3 liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych 57 49 36 warto ść przyznanych dodatków mieszkaniowych (w zł) 6.002 zł 4.063 zł 3.073 zł
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
W latach 2010-2012 liczba rodzin w gminie, którym decyzj ą administracyjn ą przyznano dodatek mieszkaniowy, nieznacznie spadała (z 6 w 2010 r. do 3 w 2012 r.). Zmniejszała si ę równie Ŝ liczba przyznanych dodatków (z 57 w 2010 r. do 36 w 2012 r.) i wysoko ść kwot przeznaczonych na ten cel (z 6.002 zł w 2010 r. do 3.073 zł w 2012 r.).
8. BEZDOMNO ŚĆ
Bezdomno ść jest problemem społecznym charakteryzuj ącym si ę brakiem stałego miejsca zamieszkania. Wi ąŜ e si ę ze zmianami demograficznymi i ruchliwo ści ą społeczn ą, z recesj ą gospodarcz ą, bezrobociem, ubóstwem, kryzysem polityki mieszkaniowej i wzrostem cen mieszka ń oraz dysfunkcjonalno ści ą instytucji opieku ńczo-resocjalizacyjnych i karnych zaniedbuj ących obowi ązek opieki nast ępczej. Do głównych przyczyn bezdomno ści o charakterze społecznym i patologicznym nale Ŝą : likwidacja pa ństwowych zakładów pracy, a wraz z nimi hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach, zakładach opieku ńczych, domach pomocy społecznej, brak opieki nad wychowankami domów dziecka ko ńcz ącymi 18 lat, brak o środków dla nosicieli wirusa HIV, zaległo ści w opłatach czynszowych prowadz ące do eksmisji, a tak Ŝe alkoholizm, przest ępczo ść , odrzucenie lub brak opieki ze strony najbli Ŝszych, rozwód lub trwały rozpad innych wi ęzi formalnych lub nieformalnych, prostytucja kobiet, przemoc w rodzinie oraz świadomy wybór innego sposobu Ŝycia i odrzucenie powszechnie uznawanego systemu warto ści. Osobami bezdomnymi, obok tych, którzy s ą nimi z wyboru, najcz ęś ciej staj ą si ę ludzie w starszym wieku, matki z nieletnimi dzie ćmi, rodziny pełne nieposiadaj ące środków finansowych na opłacenie mieszkania oraz osoby, które opu ściły zakłady karne. Bezdomno ść w gminie Gaszowice jest jedynie zjawiskiem, nie urasta do rangi problemu społecznego. Pomoc osobom bezdomnym i zagro Ŝonym bezdomno ści ą z gminy świadczy O środek Pomocy Społecznej w Gaszowicach. Przybiera ona głównie form ę wsparcia rzeczowego (odzie Ŝ, posiłek) oraz schronienia. W latach 2010-2012 liczba rodzin
27 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 i przebywaj ących w nich osób obj ętych wsparciem z powodu bezdomno ści była niewielka i pozostawała na zbli Ŝonym poziomie (liczba rodzin: 2 w 2010 r., i po 1 w 2011 r. i 2012 r., liczba osób w rodzinach: 2 w 2010 r. i po 1 w kolejnych latach). Na terenie gminy nie istniej ą noclegownie, schroniska i domy dla bezdomnych. Osoby bezdomne z terenu gminy korzystaj ą ze wsparcia instytucji spoza gminy.
9. EDUKACJA
Edukacja, rozumiana jako wychowanie, wykształcenie, nauka oraz zdobywanie wiedzy, umiej ętno ści i kształcenie, pełni zasadnicz ą rol ę w rozwoju człowieka. Jako proces trwaj ący od młodo ści jest sposobem na podniesienie jako ści zasobów ludzkich, a tym samym poziomu konkurencyjno ści gospodarki i przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego. Głównym problemem edukacji jest nierówny dost ęp do niej przez całe Ŝycie, efektem czego są zró Ŝnicowane szanse Ŝyciowe poszczególnych grup ludno ści, np. młodzie Ŝy mieszkaj ącej na wsi i w mie ście, dziewcz ąt i chłopców, dorosłych bez wykształcenia i z wykształceniem. W roku szkolnym 2011/2012 w gminie Gaszowice funkcjonowało 7 placówek oświatowo-wychowawczych, w tym 3 przedszkola, 3 szkoły podstawowe i 1 szkoła gimnazjalna. Dane szczegółowe na temat ww. placówek, a tak Ŝe liczby dzieci i uczniów do nich ucz ęszczaj ących oraz nauczycieli w nich pracuj ących przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 15. Placówki o światowo-wychowawcze w gminie w roku szkolnym 2011/2012 liczba dzieci, liczba nazwa i adres placówki uczniów nauczycieli Przedszkole w Gaszowicach, ul. Rydułtowska 5, 44-293 Gaszowice Przedszkole w Czernicy, ul. Wolno ści 41, 44-282 Czernica 285 19 „T ęczowa Kraina” Niepubliczny Punkt Przedszkolny, ul. Wiejska 72 a, 44-293 Gaszowice Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Ko ściuszki w Gaszowicach, ul. Rydułtowska 8, 44-293 Gaszowice Szkoła Podstawowa im. H. M. Góreckiego w Czernicy, ul. Wolno ści 41, 44-282 Czernica 576 55 Szkoła Podstawowa im. Zygmunta Biernackiego w Szczerbicach z oddziałami przedszkolnymi, ul. Szkolna 6, 44 -293 Szczerbice Gimnazjum im. Ziemi Śląskiej w Piecach, 202 24 ul Rydułtowska 9, 44-293 Piece
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice.
28 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Placówki o światowe w gminie posiadaj ą sale gimnastyczne, pracownie komputerowe z dost ępem do Internetu, biblioteki oraz świetlice. Na terenie gminy nie ma Ŝadnej szkoły ponadpodstawowej. Absolwenci gimnazjum maj ą mo Ŝliwo ść kontynuowania edukacji m.in. w szkołach publicznych oraz niepublicznych, które działaj ą na terenie powiatu rybnickiego.
10. KULTURA
Korzystanie z dóbr kultury wpływa na jako ść Ŝycia ludno ści i świadczy o poziomie rozwoju społecznego. Głównymi instytucjami kultury w gminie Gaszowice s ą O środek Kultury i Sportu w Gaszowicach oraz usytuowany w zabytkowym pałacyku O środek Kultury „Zameczek” w Czernicy. W budynku O środka Kultury i Sportu mieszcz ą si ę: sala gimnastyczna z widowni ą na 130 osób, kawiarnia dla 30 osób, siłownia, sauna, świetlica środowiskowa, biblioteka. Na terenie O środka swoj ą działalno ść prowadzi Chór „Bel Canto”, odbywaj ą si ę w nim tak Ŝe zebrania sołeckie, spotkania przedwyborcze, sesje Rady Gminy oraz ró Ŝnego typu imprezy kulturalne. W O środku Kultury „Zameczek” w Czernicy maj ą miejsce regularne spotkania Koła Gospody ń Wiejskich, Zwi ązku Emerytów i Rencistów, Zwi ązku Hodowców Goł ębi Pocztowych, Koła Pszczelarzy oraz Stowarzyszenia Rodzin Katolickich. W o środku istnieje równie Ŝ zespół taneczny, „Jutrzenka”, do którego ucz ęszcza około trzydzie ściorga dzieci z Czernicy i okolic. W swym repertuarze zespół posiada zarówno ta ńce narodowe, regionalne, jak i nowoczesne. Funkcjonuje tak Ŝe kółko plastyczne, na zaj ęciach którego powstaj ą prace w ró Ŝnych technikach plastycznych. Powstała te Ŝ mini galeria fotografii, w której prace przedstawiali – młody twórca Piotr Knapek i artysta wywodzący si ę z Czernicy – Jacek Hajduga. O środek jest otwarty na potrzeby dzieci, które po zajęciach szkolnych mog ą wspólnie pobawi ć si ę, pogra ć w gry planszowe czy w tenisa stołowego i czynnie sp ędzi ć wolny czas. W o środku działa tak Ŝe zespół wokalno-instrumentalny „Znak Pokoju”. Dzieci w wieku szkolnym i gimnazjalnym wspólnie śpiewaj ą pie śni religijne, szanty i inne. Zespół prezentuje si ę na wyst ępach gminnych, powiatowych, jak i na festiwalach. Oprócz imprez okoliczno ściowych organizowane s ą te Ŝ zabawy taneczne, biesiady, festyny, przedstawienia teatralne dla dzieci i dorosłych oraz kuligi. Warto wspomnie ć, Ŝe w Czernicy urodził si ę Henryk Mikołaj Górecki – światowej sławy kompozytor współczesnej muzyki powa Ŝnej, profesor i rektor Pa ństwowej Wy Ŝszej
29 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Szkoły Muzycznej w Katowicach, wychowawca i pedagog muzyczny, Kawaler Orderu Orła Białego. Na terenie gminy odbywaj ą si ę liczne imprezy kulturalne, takie jak: cykliczny Turniej Sołectw w Łukowie, przegl ąd muzyczny Piecowisko, Dni Czernicy, Festyn w Szczerbicach, Świ ęto Gaszowic, Babski Comber, do Ŝynki gminne, „ Śled ź” w Czernicy, Przedwielkanocna Wystawa Rękodzieła, Świ ęto Stra Ŝaka, Świ ęto Samorz ądowca, festyn historyczny, rajd samochodowy oraz Hawana Party w Łukowie, a tak Ŝe maratony muzyczne, koncerty oraz rajd Stowarzyszenia „URWIS”. Od 2006 roku na terenie gminy ukazuje si ę wydawany w cyklu miesi ęcznym Informator Gminny Biuletyn Urz ędu Gminy Gaszowice. Poni Ŝsza tabela przedstawia dane szczegółowe na temat funkcjonuj ących w gminie placówek kulturalnych.
Tabela 16. Placówki kulturalne w gminie w 2012 roku nazwa placówki adres ul. Rydułtowska 7, Ośrodek Kultury i Sportu w Gaszowicach 44-293 Gaszowice ul. Wolno ści 39, Ośrodek Kultury „Zameczek” w Czernicy 44-282 Czernica ul. Rydułtowska 7, Gminna Biblioteka Publiczna w Gaszowicach 44-293 Gaszowice ul. Wolno ści 41, Gminna Biblioteka Publiczna w Czernicy 44-282 Czernica
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice.
11. SPORT I REKREACJA
Propagowany w dzisiejszych czasach zdrowy styl Ŝycia obejmuje m.in. wła ściwe od Ŝywianie, aktywny wypoczynek oraz uprawianie ró Ŝnorodnych dyscyplin sportowych. Sport wpływa bowiem nie tylko na kondycj ę zdrowotn ą człowieka, ale równie Ŝ jego cechy charakteru, postaw ę, relacje z innymi lud źmi, umiej ętno ść współpracy i asertywno ść . Dominuj ącymi w gminie dyscyplinami sportowymi s ą piłka no Ŝna, kolarstwo, tenis stołowy, skat sportowy oraz wschodnie sztuki walki. Miło śników tych dyscyplin skupia 7 stowarzysze ń zajmuj ących si ę działalno ści ą sportow ą: Ludowy Klub Sportowy „D ąb” Gaszowice, Ludowy Klub Sportowy „Zameczek” Czernica, Klub Sportowy Szczerbice, Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Feniks przy Szkole Podstawowej w Czernicy, Ludowy Klub Sportowy Łuków Śląski, Stowarzyszenie Dalekowschodnich Sztuk Walki „TAO”,
30 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Gminny Uczniowski Klub Sportowy Lider. Kluby te uczestnicz ą w rozgrywkach oraz organizuj ą zaj ęcia sportowe dla dzieci i młodzie Ŝy. Na infrastruktur ę sportow ą w gminie składaj ą si ę nast ępuj ące obiekty: kompleks wielofunkcyjnych boisk „Orlik 2012” oraz małe boiska treningowe do piłki no Ŝnej, a tak Ŝe asfaltowe boiska do gry w koszykówk ę, siatkówk ę oraz siatkówk ę pla Ŝow ą. Oprócz tego w gminie funkcjonuj ą: hala widowiskowo-sportowa, sale sportowe, teren rekreacyjny z kortami do tenisa, skate park, a tak Ŝe malowniczy staw wraz z fontann ą oraz zadaszone miejsce do grillowania. Na baz ę sportowo-rekreacyjn ą składaj ą si ę tak Ŝe nowoczesne place zabaw oraz ście Ŝki zdrowia. W ramach Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich odbywaj ą si ę liczne imprezy sportowe, m.in.: bieg terenowy, turniej siatkówki, rajd rowerowy, mecze piłki no Ŝnej, aerobik z elementami ta ńca, zaj ęcia rekreacyjno-sportowe Chi ńskiej Sztuki Walki Wushu, zaj ęcia pływania, fitness dla pa ń oraz masa Ŝ ciała z wykorzystaniem mat masuj ących.
12. TURYSTYKA
Gmina Gaszowice le Ŝy w obr ębie Kotliny Raciborskiej zwanej Wysoczyzn ą Rybnick ą – najdalej na południe wysuni ętej cz ęś ci Niziny Śląskiej, wzdłu Ŝ biegu Odry, s ąsiaduj ąc od wschodu z Płaskowy Ŝem Rybnickim, Wy Ŝyn ą Katowick ą i Garbem Tarnogórskim, od zachodu za ś z Płaskowy Ŝem Głubczyckim zaliczonym do Wy Ŝyny Śląskiej. Na południu dolina Odry ł ączy Kotlin ę Raciborsk ą z Kotlin ą Ostrawsk ą. Prawy brzeg Odry porastaj ą rozległe Lasy Raciborskie. Dolina Odry ma charakter pradoliny szeroko ści od 8 do 12 km z łąkowym tarasem zalewowym i wy Ŝszymi tarasami piaszczystymi. Teren gminy ukształtowany jest na poziomie od 220 m n.p.m. w północnej cz ęś ci do 280 m n.p.m. w południowo-wschodniej jej cz ęś ci. Na terenie gminy znajduj ą si ę rozległe tereny le śne, będące cz ęś ci ą kompleksu s ąsiaduj ącego z Zalewem Rybnickim, który jest atrakcyjnym miejscem wypoczynku i rekreacji. Sołectwa – Gaszowice, Szczerbice i Piece – tworz ą zespół wschodni ści śle zwi ązany z Rybnikiem. W sołectwach tych przewa Ŝaj ą gleby piaszczyste, a dolinami wzdłu Ŝ cieków ci ągn ą si ę czarne ziemie i torfy. Czernica i Łuków tworz ą zespół zachodni, przylegaj ący do Rydułtów, o charakterze rolniczo-ogrodniczo-sadowniczym. Atrakcje turystyczne gminy zwi ązane s ą głównie z jej walorami przyrodniczymi, a w mniejszym stopniu z zabytkami. Przez gmin ę przechodz ą szlaki turystyczne i ście Ŝki rowerowe. Przeszło 100 km tras ście Ŝek rowerowych ł ączy okoliczne miejscowo ści, daj ąc mo Ŝliwo ść poznania wielu
31 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 obiektów o warto ści historycznej i kulturalnej, a przede wszystkim pi ękna krajobrazów: Parku Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych czy terenów wokół Zalewu Rybnickiego. Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”, poło Ŝony w zachodniej cz ęś ci województwa śląskiego, zało Ŝony został w 1993 r. w celu zachowania, ochrony i popularyzacji walorów przyrodniczych i kulturowych obj ętego nim obszaru. Na jego terenie odnotowano wyst ępowanie 14 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 236 gatunków ptaków oraz 50 gatunków ssaków. Spo śród kr ęgowców uznawanych za zagro Ŝone w skali kraju, zakwalifikowanych do „Polskiej czerwonej ksi ęgi zwierz ąt”, w granicach Parku przyst ępuj ą do rozrodu: traszka grzebieniasta, b ąk, b ączek, hełmiatka, bielik, zielonka, podró Ŝniczek i przedstawiciel nietoperzy – borowiaczek, a przypuszczalnie tak Ŝe gniewosz plamisty, ro Ŝeniec, kania czarna, koszatka i popielica. Zalew Rybnicki to sztuczny zbiornik wodny utworzony dla potrzeb Elektrowni „Rybnik”. Do zbiornika wpływaj ą rzeki Ruda i Nacyna, dodatkowo jest on sztucznie zarybiany, przez co jest miejscem wyst ępowania wielu gatunków ryb. Nad zbiornikiem znajduje si ę kilka klubów Ŝeglarskich, stanica harcerska, o środki rekreacyjne, kawiarnie oraz pole namiotowe. Sezon Ŝeglarski jest tu najdłu Ŝszy w Polsce – trwa od kwietnia do pa ździernika, a temperatura wody w zbiorniku nie spada wtedy poni Ŝej 15 stopni Celsjusza. Nawet zim ą zalew nie zamarza, co jest niespotykane gdzie indziej. Nad brzegiem cumuje sprz ęt wodny, który na miejscu mo Ŝna wypo Ŝycza ć. Wzdłu Ŝ zbiornika poprowadzona jest ście Ŝka rowerowo-spacerowa. Atrakcj ą turystyczn ą gminy s ą równie Ŝ zabytki i ciekawe budynki o warto ści historycznej i kulturalnej: • Zabytkowa kopalnia w śród ł ąk – Szyb Erbreich (od nazwiska ówczesnego królewskiego starszego radcy górniczego) nale Ŝał do zało Ŝonej w 1806 r. kopalni Charlotte (obecnie Rydułtowy – Anna) – jednego z najstarszych zakładów górniczych w rejonie Rybnika. Szyb o gł ęboko ści 91,8 m powstał w latach 1851-1853. W 1874 r. pogł ębiono go do 113 m i jest tak Ŝe atrakcj ą turystyczn ą Gaszowic; • Zabytkowa kopalnia Cecylia – le Ŝy na rozległych ł ąkach gminy Gaszowice. Nale Ŝała niegdy ś do KWK Rydułtowy. Do dzi ś zachowały si ę pochodz ące z lat 1909-1910 obiekty: maszynownia i rozdzielnia elektryczna (obecnie budynek mieszkalny i warsztat), nadszybie z wie Ŝą wyci ągow ą, dawna cechownia i ła źnia (obecnie budynek mieszkalny i lamus); • Ko ściół Opatrzno ści Bo Ŝej (1927 r.); • Ko ściół p.w. św. Maksymiliana Kolbe.
32 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
13. SYTUACJA DZIECKA
Dziecko wymaga szczególnej opieki i troski. Działalno ść na jego rzecz powinna polega ć przede wszystkim na ochronie jego praw, wyrównywaniu szans Ŝyciowych poprzez ułatwianie dost ępu do o światy, słu Ŝby zdrowia i wypoczynku oraz na asekurowaniu go w obliczu zagro Ŝeń. Analiza sytuacji dziecka w gminie Gaszowice została dokonana na podstawie bada ń ankietowych przeprowadzonych w funkcjonuj ących na jej terenie placówkach o światowych. Badania te pozwoliły zdiagnozowa ć środowisko szkolne i rodzinne uczniów pod k ątem wyst ępowania zachowa ń o cechach patologii społecznej oraz uzyska ć informacj ę na temat prowadzonych w placówkach o światowych działa ń opieku ńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych. Do analizy przedło Ŝono 4 ankiety – wypełnione przez pedagogów szkolnych lub dyrektorów – z nast ępuj ących placówek: • Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Ko ściuszki w Gaszowicach (liczba uczniów: 257), • Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Góreckiego w Czernicy (liczba uczniów 165), • Szkoła Podstawowa im. Zygmunta Biernackiego w Szczerbicach (liczba uczniów 189), • Gimnazjum im. Ziemi Śląskiej w Piecach (liczba uczniów: 197).
Zasoby i oferta szkolna
Z analizy ankiet wynika, Ŝe wszystkie placówki zatrudniaj ą pedagoga i piel ęgniark ę (w Gimnazjum w ramach indywidualnego kontraktu z NFZ opieka piel ęgniarska zapewniona jest 3 niepełne dni w tygodniu), za ś logopeda zatrudniony jest przez wszystkie szkoły podstawowe (brak w Gimnazjum w Piecach). śadna z placówek nie zatrudnia psychologa i doradcy zawodowego. Wszystkie placówki prowadz ą do Ŝywianie uczniów, z tej formy wsparcia korzysta łącznie 55 uczniów. Dwie szkoły (SP w Gaszowicach oraz Gimnazjum w Piecach) zgłosiły potrzeb ę zwi ększenia o 13 liczby dzieci i młodzie Ŝy obj ętej tym rodzajem pomocy. Zarówno Szkoły Podstawowe, jaki i Gimnazjum zapewniaj ą uczniom dost ęp do Internetu i umo Ŝliwiaj ą korzystanie z sali gimnastycznej. Ani jedna szkoła nie posiada klas lub oddziałów integracyjnych. Przedstawiciele Ŝadnej z placówek nie zauwa Ŝyli trudno ści z dojazdem uczniów na zaj ęcia.
33 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Wszystkie szkoły oferuj ą dzieciom i młodzie Ŝy zaj ęcia dodatkowe. Najcz ęś ciej przyjmuj ą one posta ć ró Ŝnorodnych tematycznie kół zainteresowa ń (m.in. j ęzykowe, sportowe, regionalne, teatralne, matematyczne, plastyczne, polonistyczne, przyrodnicze, instrumentalne, taneczne, wokalne, dziennikarskie, czytelnicze, religijne, PCK, Klub Europejski, basen). Jednocze śnie wszystkie placówki prowadz ą zaj ęcia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W śród nich najcz ęś ciej organizowane s ą: zaj ęcia wyrównawcze (4 szkoły), korekcyjno-kompensacyjne (4), logopedyczne (2), zaj ęcia rewalidacyjne (3) oraz profilaktyczno-wychowawcze (1).
Problemy dosi ęgaj ące uczniów i ich rodziny
Ankietowani identyfikowali problemy, które w najpowa Ŝniejszym stopniu dosi ęgaj ą uczniów i ich rodziny, w dwojaki sposób, tj. odpowiadaj ąc na pytanie o charakterze otwartym oraz wypełniaj ąc zamkni ęty katalog cech patologicznych obejmuj ący 14 zmiennych. Okre ślaj ąc problemy w odpowiedzi na pytanie otwarte, badani wskazywali głównie na dysfunkcje wyst ępuj ące w domu, odnosz ące si ę do nadu Ŝywania alkoholu i leków przez rodziców, niewydolno ści wychowawczej, zaniedbywania i małego zainteresowania problemami dzieci. Pedagodzy zwracali równie Ŝ uwag ę na niski status materialny rodzin. Ankietowani podkre ślali tak Ŝe wyst ępowanie agresji słownej, rzadziej fizycznej w środowisku dzieci i młodzie Ŝy szkolnej. Wypełniaj ąc zamkni ęty katalog cech patologicznych, ankietowani stwierdzali ich obecno ść , podaj ąc jednocze śnie liczb ę ujawnionych przypadków. Szczegółowe informacje na temat zdiagnozowanych w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym uczniów problemów społecznych zawieraj ą poni Ŝsze tabele.
Tabela 17. Problemy wyst ępuj ące w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzie Ŝy z gminy ucz ęszczaj ących do szkół podstawowych i gimnazjalnych obecno ść poszczególnych cech cechy patologii społecznej liczba ujawnionych nie wyst ępuje przypadków si ęganie po alkohol 3 (4) 1 si ęganie po narkotyki – 4 palenie papierosów 3 1 ucieczki z domu – 4 kradzie Ŝe – 4 agresja i przemoc, w tym: poni Ŝanie, zastraszanie, zn ęcanie si ę, bicie, wymuszanie pieni ędzy, 3 (1) 1 zmuszanie do palenia papierosów
34 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 autoagresja 1 (5) 3 przest ępczo ść ujawniona – 4 niszczenie mienia szkolnego 3 (2) 1 udział w grupach negatywnych – 4 problemy wymagaj ące nadzoru kuratora s ądowego 3 (16) 1 przemoc w rodzinie 2 (1) 2 zaniedbanie przez dom 3 (8) 1 wykorzystywanie seksualne – 4
Dane z bada ń ankietowanych przeprowadzonych w placówkach o światowych gminy.
Do problemów najcz ęś ciej wyst ępuj ących w szkole i w domu rodzinnym dzieci i młodzie Ŝy ankietowani zaliczyli: problemy wymagaj ące nadzoru kuratora s ądowego, zaniedbanie przez dom, autoagresj ę oraz si ęganie po alkohol.
Badania i działania profilaktyczne i naprawcze konieczne do przeprowadzenia
Ankietowani identyfikowali równie Ŝ obszary, w jakich nale Ŝałoby przeprowadzi ć badania w śród dzieci, młodzie Ŝy i rodziców. Najcz ęś ciej podkre ślali potrzeb ę wnikliwego przygl ądania si ę sytuacji rodzinnej, szczególnie relacjom dziecko – rodzic, oraz wypełnianiu przez rodziców funkcji opieku ńczo-wychowawczych. W tym kontek ście respondenci zwracali uwag ę na konieczno ść zdiagnozowania metod wychowawczych i wpływu postaw rodzicielskich na zachowanie dzieci. Ankietowani uznali równie Ŝ za wskazane przygl ądanie si ę sposobom sp ędzania czasu wolnego przez dzieci i młodzie Ŝ oraz poznania ich oczekiwa ń w tym zakresie. Okre ślaj ąc działania profilaktyczne i naprawcze, które nale Ŝałoby przeprowadzi ć w szkołach, badani wskazywali głównie na potrzeb ę organizowania działa ń w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki antynikotynowej, przeciwdziałania agresji rówie śniczej oraz uświadamiaj ących rol ę bezpiecze ństwa w cyberprzestrzeni.
Współpraca szkół z rodzicami uczniów
Przedstawiciele wi ększo ści ankietowanych placówek uznali współprac ę z rodzicami uczniów za zadowalaj ącą. W jej ramach odbywaj ą si ę spotkania na wywiadówkach, konsultacje indywidualne, zaj ęcia otwarte, spotkania ze specjalistami z dziedziny profilaktyki i wychowania oraz doradztwa zawodowego. Rodzice aktywnie uczestnicz ą w Ŝyciu szkoły, pomagaj ąc przy organizacji imprez szkolnych i klasowych.
35 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Współpraca szkół z instytucjami i organizacjami wspieraj ącymi dzieci, młodzie Ŝ i rodziny
Podobnie jak w przypadku oceny współpracy szkół z rodzicami, przedstawiciele wi ększo ści badanych placówek stwierdzili, Ŝe współpraca z instytucjami i organizacjami wspieraj ącymi dzieci, młodzie Ŝ i rodziny jest zadowalaj ąca. Do podmiotów tych zaliczyli: Poradni ę Psychologiczno-Pedagogiczn ą, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, O środek Interwencji Kryzysowej i Psychoterapii w Rybniku, S ąd Rodzinny, O środek Pomocy Społecznej, Gminn ą Komisj ę Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, parafie, Policj ę oraz Kuratora Sądowego.
Potrzeby dzieci i młodzie Ŝy
Wskazuj ąc najpilniejsze potrzeby dzieci i młodzie Ŝy, pedagodzy zwrócili uwag ę na zapewnienie szerszego i stałego dost ępu do profesjonalnej pomocy terapeutycznej, utworzenie stanowiska asystenta rodzin oraz konieczno ść pomocy finansowej dla dzieci z rodzin o niskim statusie materialnym (do Ŝywianie, finansowanie wycieczek i podr ęczników).
Mo Ŝliwo ści przyczynienia si ę szkół do poprawy sytuacji dzieci i młodzie Ŝy
Zastanawiaj ąc si ę nad tym, w jaki sposób szkoła mo Ŝe si ę przyczyni ć do poprawy sytuacji dzieci i młodzie Ŝy w gminie, pedagodzy wskazywali przede wszystkim na promowanie alternatywnych form sp ędzania czasu wolnego (wyjazdy rekreacyjne, noce filmowe, półkolonie itp.), wzbogacanie oferty zaj ęć pozalekcyjnych, kół zainteresowa ń, organizowanie pogadanek dla uczniów, propagowanie idei wolontariatu oraz prowadzenie pedagogizacji rodziców. Ankietowani podkre ślili tak Ŝe konieczno ść niesienia pomocy rzeczowej uczniom z rodzin najubo Ŝszych.
14. OCHRONA ZDROWIA
Styl Ŝycia i zachowania zdrowotne wpływaj ą w najwi ększym stopniu na stan zdrowia ludno ści. Do czynników zagra Ŝaj ących zdrowiu nale Ŝą przede wszystkim: mała aktywno ść fizyczna, nieprawidłowo ści w sposobie Ŝywienia, palenie tytoniu, nadmierne spo Ŝycie alkoholu, u Ŝywanie narkotyków, zły stan środowiska naturalnego, niewła ściwe warunki bezpiecze ństwa pracy, wypadki drogowe oraz brak powszechnej profilaktyki.
36 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W gminie Gaszowice funkcjonuj ą 3 niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, s ą prowadzone 2 prywatne praktyki lekarskie oraz działaj ą 2 punkty apteczne. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 18. Zakłady opieki zdrowotnej i praktyki lekarskie w gminie w 2012 roku nazwa placówki adres Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Gaszowice ul. Rydułtowska 1, 44-293 Gaszowice Lekarska Spółka Partnerska Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Femed” ul. Rydułtowska 1, 44-293 Gaszowice Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Servimed” ul. Wolno ści 73, 44-282 Czernica Indywidualna Praktyka Lekarska ul. Potokowa 9, 44-282 Łuków Śląski Gabinet Lekarsko-Dentystyczny ul. Wolno ści 73, 44-282 Czernica Punkt apteczny ul. Rydułtowska 3, 44-293 Gaszowice Punkt apteczny ul. Wolno ści 73, 44-282 Czernica
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice.
Dla poznania sytuacji zdrowotnej mieszka ńców gminy wa Ŝna jest analiza danych będących w posiadaniu zakładów opieki zdrowotnej i indywidualnych praktyk lekarskich działaj ących na jej terenie. W zwi ązku z tym w poni Ŝszej tabeli przedstawiono dane za 2012 rok uzyskane z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Gaszowice Lekarskiej Spółki Partnerskiej oraz Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Servimed” w Czernicy.
Tabela 19. Schorzenia dzieci i młodzie Ŝy w wieku 0-18 lat z gminy w 2012 roku liczba osób, u których rodzaj schorzenia stwierdzono schorzenie nowotwory 3 niedokrwisto ści 12 choroby tarczycy 4 cukrzyca 2 niedo Ŝywienie 0 otyło ść 16 zaburzenia od Ŝywiania 0 upo śledzenie umysłowe 0 padaczka 8 dzieci ęce pora Ŝenie mózgowe 3 zaburzenia refrakcji i akomodacji oka 0 choroba nadci śnieniowa 12 alergia – dychawica oskrzelowa 12 alergie pokarmowe 20 alergie skórne 50
37 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 zniekształcenia kr ęgosłupa 129 choroby układu moczowego 2 wady rozwojowe układu nerwowego 1 wady rozwojowe układu kr ąŜ enia 2 wady rozwojowe narz ądów płciowych 0 wady rozwojowe – aberracje chromosomowe 2 wady rozwojowe – inne 1 zaburzenia rozwoju 0 zaburzenia rozwoju fizycznego 0 w tym: zaburzenia rozwoju psychomotorycznego 0 trwałe uszkodzenia narz ądu ruchu 0 inne schorzenia wymagaj ące opieki czynnej 0
Dane: Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Gaszowice Lekarskiej Spółki Partnerskiej i Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Servimed” w Czernicy.
Tabela 20. Schorzenia ludno ści gminy w wieku 19 lat i wi ęcej w 2012 roku liczba osób, u których rodzaj schorzenia stwierdzono schorzenie gru źlica 8 nowotwory 85 choroby tarczycy 125 cukrzyca 511 niedokrwisto ść 79 choroby obwodowego układu nerwowego 126 choroby układu kr ąŜ enia 1.026 przewlekła choroba reumatyczna 83 choroba nadci śnieniowa 578 w tym: choroby naczy ń mózgowych 36 niedokrwienna choroba serca (w tym przebyty zawał serca) 329 przewlekły nie Ŝyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa 98 przewlekłe choroby układu trawiennego 131 choroby układu mi ęś niowo-kostnego i tkanki ł ącznej 131 inne schorzenia wymagaj ące opieki czynnej 5
Dane: Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Gaszowice Lekarskiej Spółki Partnerskiej i Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Servimed” w Czernicy.
W 2012 roku pod opiek ą Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Gaszowice Lekarskiej Spółki Partnerskiej było 4.895 osób dorosłych z gminy (brak danych ogólnych z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Servimed” w Czernicy). U najwi ększej liczby osób w wieku przedprodukcyjnym stwierdzono zniekształcenia kręgosłupa (129 osób), alergie skórne (50 osób), alergie pokarmowe (20 osób), otyło ść (16 osób), niedokrwisto ść (12 osób), chorob ę nadci śnieniow ą (12 osób) oraz dychawic ę oskrzelow ą (12 osób). Doro śli z kolei najcz ęś ciej zmagali si ę z chorobami układu kr ąŜ enia (1.026 osób), cukrzyc ą (511 osób), 38 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 przewlekłymi chorobami układu trawiennego (131 osób), chorobami układu mi ęś niowo- kostnego i tkanki ł ącznej (131 osób), chorobami obwodowego układu nerwowego (126 osób) i chorobami tarczycy (125 osób). Wa Ŝną rol ę w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia pełni profilaktyka. Poni Ŝsza tabela przedstawia dane szczegółowe na temat dzieci do lat 3 obj ętych opiek ą profilaktyczn ą oraz dzieci i młodzie Ŝy do lat 19 obj ętych profilaktycznymi badaniami lekarskimi.
Tabela 21. Profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzie Ŝy z gminy w 2012 roku liczba dzieci forma profilaktyki i młodzie Ŝy porady profilaktyczne lekarza rodzinnego po raz pierwszy (dzieci do lat 3) 5 porady profilaktyczne lekarza rodzinnego nast ępny raz (dzieci do lat 3) 36 wizyty profilaktyczne piel ęgniarek i poło Ŝnych po raz pierwszy (dzieci 95 do 1. roku Ŝycia) wizyty profilaktyczne piel ęgniarek i poło Ŝnych nast ępny raz (dzieci do lat 3) 374 profilaktyczne badania lekarskie (dzieci i młodzie Ŝ do lat 19 podlegaj ący 675 badaniu) profilaktyczne badania lekarskie (dzieci i młodzie Ŝ do lat 19 zbadani zgodnie 526 z programem bada ń profilaktycznych)
Dane: Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Gaszowice Lekarskiej Spółki Partnerskiej i Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Servimed” w Czernicy.
W 2012 roku poradami profilaktycznymi Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Gaszowice Lekarskiej Spółki Partnerskiej oraz Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Servimed” w Czernicy po raz pierwszy i po raz następny zostało obj ętych odpowiednio 5 i 36 dzieci do lat 3. Wizyty profilaktyczne piel ęgniarek i poło Ŝnych miały z kolei miejsce w przypadku 95 dzieci do 1. roku Ŝycia, a nast ępny raz w przypadku 374 dzieci (dzieci do lat 3). Profilaktycznymi badaniami lekarskimi obj ęto natomiast 675 dzieci i młodzie Ŝy, w tym 526 osób zgodnie z programem bada ń profilaktycznych.
15. BEZPIECZE ŃSTWO PUBLICZNE
Bezpiecze ństwu publicznemu zagra Ŝa przest ępczo ść , która jest zjawiskiem dynamicznym i, podobnie jak społecze ństwo, podlega rozwojowi. Choć stanowi margines Ŝycia społecznego, poprzez sw ą intensywno ść i cz ęstotliwo ść mo Ŝe mie ć wpływ na formowanie si ę postaw i zachowa ń ludno ści oraz odciska ć dotkliwe pi ętno na jej funkcjonowaniu.
39 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Według danych Komisariatu Policji w Gaszowicach, w 2012 roku w gminie Gaszowice odnotowano ł ącznie 99 zdarze ń o charakterze przest ępczym. W śród nich dominowały przest ępstwa polegaj ące na prowadzeniu pojazdu w stanie nietrze źwo ści (27 przypadków), zn ęcaniu si ę (18), kradzie Ŝy mienia (13) oraz niepłaceniu alimentów (11). Łącznie ustalono 79 sprawców przest ępstw, były to osoby w wieku od 15 do 71 lat. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 22. Wybrane przest ępstwa popełnione w gminie w 2012 roku liczba liczba wiek kategoria przest ępstwa ustalonych przest ępstw sprawców sprawców kradzie Ŝe z włamaniem 2 nie ustalono nie ustalono kradzie Ŝe mienia 13 3 53-71 lat przywłaszczenia mienia 1 1 47 lat oszustwa 5 nie ustalono nie ustalono uszkodzenia ciała 4 3 15, 17, 41 lat zn ęcania 18 18 29-57 lat niealimentacja 11 11 28-46 lat nietrze źwi kieruj ący 27 27 20-63 lata gro źby karalne 6 3 29, 53, 56 lat zniewa Ŝenia funkcjonariuszy 1 2 23 lata naruszenia zakazu s ądowego 6 6 23-53 lata zniszczenia mienia 3 2 14 i 35 lat wypadki drogowe 1 2 22 lata naruszenie nietykalno ści cielesnej przez nieletniego 1 1 16 lat
Dane Komisariatu Policji w Gaszowicach.
W latach 2010-2012 w ramach współpracy z Punktem Konsultacyjnym w Gaszowicach policjanci Komisariatu Policji w Gaszowicach przeprowadzili na terenie gminy odpowiednio 21, 23 i 29 interwencji. Według danych II Zespołu Kuratorskiej Słu Ŝby S ądowej ds. Rodzinnych i Nieletnich w S ądzie Rejonowym w Rybniku w 2012 r. pod nadzorem kuratora pozostawało 46 spraw z terenu gminy Gaszowice. Prowadzono 33 nadzory nad warunkami bytu i wychowania małoletnich dzieci w zwi ązku z ograniczeniem władzy rodzicielskiej rodziców (134 osoby dorosłe oraz dzieci obj ęte nadzorem kuratora). Wobec 10 nieletnich, w zwi ązku z ich demoralizacj ą lub popełnieniem czynu karalnego, wykonywano środek wychowawczy w postaci nadzoru kuratora s ądowego, kurator sprawował równie Ŝ nadzór nad 3 osobami poddanymi obowi ązkowi leczenia odwykowego.
40 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
16. POMOC SPOŁECZNA
Zgodnie z ustaw ą o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo Ŝliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęŜ ania trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie s ą one w stanie pokona ć, wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo Ŝliwo ści. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzaj ących do zaspokojenia niezb ędnych potrzeb i umo Ŝliwia im Ŝycie w warunkach odpowiadaj ących godno ści człowieka. Zadania pomocy społecznej w gminie Gaszowice wykonuje O środek Pomocy Społecznej w Gaszowicach. Jednostka ta realizuje równie Ŝ zadania wynikaj ące z innych, ani Ŝeli ustawa o pomocy społecznej, aktów prawnych. Nale Ŝą do nich w szczególno ści: ustawa o świadczeniach rodzinnych i ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawa o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, ustawa o powszechnym ubezpieczeniu społecznym oraz ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Z ko ńcem 2012 roku kadr ę OPS-u stanowiło 8 osób, w tym: kierownik, 3 pracowników socjalnych oraz 4 pozostałych pracowników. Dane szczegółowe na temat stanu zatrudnienia w o środku, potrzeb w tym zakresie oraz poziomu wykształcenia pracuj ących w nim osób przedstawiaj ą poni Ŝsze tabele.
Tabela 23. Stan zatrudnienia w OPS-ie oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku o ile liczba pracowników rodzaj stanowiska pracowników powinno by ć wi ęcej? kadra kierownicza 1 – pracownicy socjalni 3 2 pracownicy wykonuj ący usługi opieku ńcze – – pracownicy wykonuj ący specjalistyczne usługi opieku ńcze – – pozostali pracownicy 4
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
Zgodnie z zapisem ustawy o pomocy społecznej ka Ŝdy o środek ma obowi ązek zatrudnienia 1 pracownika socjalnego na 2 tysi ące mieszka ńców, nie mniej jednak ni Ŝ 3 pracowników. W 2012 roku w O środku Pomocy Społecznej w Gaszowicach wymóg ten nie był spełniony, wynosił bowiem 3.073 mieszka ńców na 1 pracownika socjalnego. Aby spełni ć ten warunek powinno by ć o dwóch pracowników socjalnych wi ęcej. Taka jest propozycja w zakresie rozwoju zasobów kadrowych OPS-u.
41 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Tabela 24. Wykształcenie kadry OPS-u oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku liczba osób rodzaj wykształcenia, dodatkowe kwalifikacje i zainteresowanie w tym zakresie kadra pracownicy kierownicza socjalni wy Ŝsze kierunkowe – 3 wy Ŝsze niekierunkowe – – wykształcenie średnie kierunkowe 1 – średnie niekierunkowe – – zawodowe i ni Ŝsze – – specjalizacja z zakresu uko ńczona 1 1 organizacji pomocy w trakcie realizacji – – dodatkowe społecznej kwalifikacje specjalizacja I stopnia posiadany – – w zawodzie pracownika socjalnego w trakcie realizacji – – osoby zainteresowane podj ęciem specjalizacji z zakresu organizacji 1 pomocy społecznej osoby zainteresowane podj ęciem specjalizacji I stopnia w zawodzie – pracownik socjalny osoby zainteresowane podj ęciem specjalizacji II stopnia – w zawodzie pracownik socjalny
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
Na koniec 2012 roku kierownik OPS-u posiadał wykształcenie średnie kierunkowe, wszyscy pracownicy socjalni legitymowali si ę wykształceniem wy Ŝszym kierunkowym. Dodatkowo kierownik i 1 pracownik socjalny mieli specjalizacj ę z zakresu organizacji pomocy społecznej, a kolejny był zainteresowany podj ęciem takiej specjalizacji. Prawo do wsparcia udzielanego przez OPS maj ą osoby i rodziny, które spełniaj ą okre ślone warunki przedstawione w poszczególnych aktach prawnych. I tak np. w odniesieniu do świadcze ń z pomocy społecznej jednym z nich jest kryterium dochodowe, które jest ustalone na poziomie 542 zł miesi ęcznie w przypadku osoby samotnie gospodaruj ącej i 456 zł na osob ę w rodzinie. Kryterium dochodowe stosowane jest równie Ŝ przy przyznawaniu zasiłków rodzinnych i świadcze ń alimentacyjnych. Zasiłek rodzinny przysługuje, je śli dochód rodziny na osob ę albo dochód osoby ucz ącej si ę nie przekracza 539 zł, a gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymuj ące si ę orzeczeniem o niepełnosprawno ści lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawno ści, je śli dochód ten nie przekracza 623 zł. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługuj ą z kolei, je Ŝeli dochód rodziny w przeliczeniu na osob ę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. W wykonywaniu zada ń OPS współdziała z ró Ŝnymi podmiotami, m.in. z organami wykonawczymi gminy, innymi jednostkami organizacyjnymi gminy, słu Ŝbą zdrowia, policj ą,
42 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 kuratorami s ądowymi oraz instytucjami i organizacjami pozarz ądowymi zajmuj ącymi si ę pomoc ą społeczn ą. Poni Ŝsza tabela przedstawia dane dotycz ące kwot wydatkowanych przez OPS na realizacj ę zada ń w latach 2010-2012.
Tabela 25. Środki finansowe wydatkowane przez OPS na pomoc mieszka ńcom gminy w latach 2010-2012 wielko ść wydatków 2010 r. 2011 r. 2012 r. ogółem 2.134.237 2.219.380 2.377.810 w tym na świadczenia pomocy społecznej 318.267 346.729 402.114 w tym na świadczenia rodzinne 1.453.757 1.477.782 1.585.020 na zadania własne gminy 612.454 682.711 727.052 na zadania zlecone gminie 1.521.783 1.536.669 1.650.758
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
W latach 2010-2012 wysoko ść środków finansowych przeznaczonych przez OPS na pomoc mieszka ńcom gminy stale rosła (z 2.134.237 zł w 2010 r. do 2.377.810 zł w 2012 r.). Dominuj ącą pozycj ę w śród nich stanowiły kwoty wydatkowane na wykonanie zada ń zleconych, w śród których przewa Ŝały środki przekazane na realizacj ę świadcze ń rodzinnych (w 2010 r. 1.453.757 zł, w 2011 r. 1.477.782 zł, a w 2012 r. 1.585.020 zł) przede wszystkim w postaci zasiłków rodzinnych. W ramach wykonywania zada ń własnych gminy najwi ększe kwoty przeznaczono natomiast na udzielanie świadcze ń pomocy społecznej, głównie w formie zasiłków okresowych, zasiłków celowych i w naturze, zasiłków stałych i posiłku. Poni Ŝsza tabela przedstawia dane dotycz ące liczby mieszka ńców gminy obj ętych przez OPS wsparciem z zakresu pomocy społecznej w latach 2010-2012.
Tabela 26. Beneficjenci pomocy społecznej w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób, którym przyznano decyzj ą świadczenie 227 233 236 liczba rodzin 136 145 143 liczba osób w rodzinach 416 450 391 udział liczby osób w rodzinach obj ętych pomoc ą 4,6% 4,9% 4,2% społeczn ą w ogóle ludno ści gminy
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
Liczba osób obj ętych pomoc ą społeczn ą w gminie w latach 2010-2012 ulegała wahaniom (416 osób w rodzinach w 2010 r., 450 osób w rodzinach w 2011 r., 391 osób
43 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 w rodzinach w 2012 r.). Nieznacznie wahał si ę równie Ŝ udział beneficjentów systemu w ogóle ludno ści gminy (z 4,6% w 2010 r. przez 4,9% w 2011 r. do 4,2% w 2012 r.). Uzupełnienie powy Ŝszych danych stanowi ą przedstawione w kolejnej tabeli informacje na temat struktury wiekowej oraz aktywności zawodowej odbiorców pomocy społecznej w gminie w 2012 roku.
Tabela 27. Struktura wiekowa oraz aktywno ść zawodowa beneficjentów pomocy społecznej w gminie w 2012 roku liczba osób powy Ŝej 18 rodzaj aktywno ści wiek odbiorców liczba osób lat według decyzji zawodowej administracyjnych 0-16 lat 150 pracuje 47 17-21 lat 23 pracuje dorywczo 23 22-30 lat 54 nie pracuje 48 31-40 lat 54 studiuje/uczy si ę 10 41-50 lat 47 na rencie 15 51-60 lat 43 na emeryturze 8 na zasiłku 61-70 lat 18 3 dla bezrobotnych bezrobotny bez prawa 71 lat i wi ęcej 2 64 do zasiłku
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach
Analiza struktury wiekowej mieszka ńców gminy obj ętych przez OPS pomoc ą społeczn ą w 2012 roku wykazała, Ŝe najwi ększe grupy stanowiły dzieci i młodzie Ŝ do 16 lat (150 osób) oraz osoby w wieku 22-30 lat i 31-40 lat (po 54 osoby). Ci z najmłodszych, którzy bezpo średnio korzystali ze wsparcia, otrzymywali pomoc głównie w postaci posiłku w szkołach. Je śli chodzi o podział beneficjentów pomocy społecznej w gminie według aktywno ści zawodowej, najliczniejsze grupy w 2012 roku stanowiły osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku (64 osoby), niepracuj ące (48 osób) oraz pracuj ące (47 osób). Analizuj ąc powy Ŝsze dane, mo Ŝna pokusi ć si ę o stwierdzenie, i Ŝ najliczniejsz ą grup ę wśród mieszka ńców gminy korzystaj ących ze wsparcia OPS-u w 2012 roku stanowiły charakteryzuj ące si ę niskim poziomem dochodów rodziny dotkni ęte bezrobociem. Pochodz ące z nich dzieci, z racji niedoborów materialnych w domu, korzystały ze wsparcia w formie do Ŝywiania w szkołach. Diagnoz ę t ę potwierdzaj ą dane dotycz ące powodów przyznawania pomocy społecznej w gminie, które za lata 2010-2012 przedstawia poni Ŝsza tabela.
44 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Tabela 28. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie w latach 2010-2012 liczba rodzin liczba osób w rodzinach powód przyznania pomocy 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. ubóstwo 109 112 121 313 332 318 bezdomno ść 2 1 1 2 1 1 potrzeba ochrony macierzy ństwa 26 29 25 140 148 124 bezrobocie 83 85 93 246 261 239 niepełnosprawno ść 48 47 48 134 135 116 długotrwała lub cięŜ ka choroba 16 22 28 54 58 55 bezradno ść w sprawach opieku ńczo- wychowawczych i prowadzenia 23 27 24 94 106 89 gospodarstwa domowego alkoholizm 10 13 19 19 28 41 trudno ści w przystosowaniu do Ŝycia 1 3 3 1 12 6 po opuszczeniu zakładu karnego zdarzenie losowe 3 0 1 10 0 3
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
W latach 2010-2012 najcz ęstsz ą przyczyn ą przyznawania pomocy społecznej w gminie było ubóstwo. Liczba osób w rodzinach korzystaj ących ze wsparcia OPS-u z tego powodu ulegała wahaniom (313 w 2010 r., 332 w 2011 r., 318 w 2012 r.). Wa Ŝną przyczyn ą udzielania pomocy było równie Ŝ prowadz ące do ubóstwa bezrobocie. Liczba osób w rodzinach korzystaj ących ze wsparcia OPS-u z powodu braku pracy równie Ŝ ulegała wahaniom (246 w 2010 r., 261 w 2011 r., 239 w 2012 r.). Istotne przyczyny świadczenia pomocy społecznej w gminie stanowiły potrzeba ochrony macierzy ństwa (140 w 2010 r., 148 w 2011 r., 124 w 2012 r.) oraz niepełnosprawno ść (134 w 2010 r., 135 w 2011 r., 116 w 2012 r.). Kolejnymi przyczynami przyznawania pomocy społecznej w gminie były bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, długotrwała lub ci ęŜ ka choroba oraz alkoholizm. W mniejszym stopniu mieszka ńcy gminy korzystali z pomocy społecznej z takich przyczyn, jak: trudno ści w przystosowaniu do Ŝycia po opuszczeniu zakładu karnego, bezdomno ści czy zdarzenia losowego. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie przez OPS wpływały na form ę udzielanego wsparcia. Dane szczegółowe w tym zakresie za lata 2010-2012 przedstawia poni Ŝsza tabela.
45 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Tabela 29. Formy wsparcia udzielanego w gminie przez OPS w latach 2010-2012 liczba osób, którym przyznano decyzj ą liczba rodzin liczba osób w rodzinach formy pomocy administracyjn ą świadczenie 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. pieni ęŜ na 224 165 141 136 133 134 416 394 355 rzeczowa 112 118 95 52 55 50 232 239 212 praca socjalna X X X 125 149 158 387 471 438 poradnictwo X X X 0 0 0 0 0 0 specjalistyczne schronienie 1 0 1 1 0 1 1 0 1 usługi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 opieku ńcze specjalistyczne usługi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 opieku ńcze skierowanie do domu pomocy 0 0 0 0 0 0 0 0 0 społecznej Ŝywno ść PEAD X X X 100 108 88 300 300 200
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
W latach 2010-2012 najcz ęś ciej udzielan ą mieszka ńcom gminy form ą wsparcia była praca socjalna. Polegała ona m.in. na udzielaniu informacji, wskazówek i pomocy przy rozwi ązywaniu trudnych spraw Ŝyciowych, świadczeniu poradnictwa oraz współpracy z innymi podmiotami pomocy społecznej. Wa Ŝną form ą wsparcia była tak Ŝe pomoc finansowa, głównie w postaci zasiłków okresowych, celowych i w naturze oraz zasiłków stałych. Du Ŝe znaczenie miała tak Ŝe pomoc rzeczowa udzielana przede wszystkim w postaci posiłku. OPS uczestniczył takŜe w realizacji Programu PEAD („Dostarczanie Ŝywno ści dla najubo Ŝszej ludno ści Unii Europejskiej”), polegaj ącego na bezpłatnym przekazywaniu dla najbardziej potrzebuj ących Ŝywno ści z zapasów interwencyjnych Unii Europejskiej. Za po średnictwem organizacji pozarz ądowych pracownicy socjalni OPS-u przekazywali Ŝywno ść osobom najbardziej potrzebuj ącym, które spełniały wymogi okre ślone w Programie. Z tej formy pomocy w 2010 roku skorzystało 100 rodzin (300 osób w rodzinach), w 2011 roku 108 rodzin (300 osób w rodzinach) i w 2012 roku 88 rodzin (200 osób w rodzinach). Osoby, które nie mog ą samodzielnie funkcjonowa ć w codziennym Ŝyciu, którym nie mo Ŝna zapewni ć niezb ędnej pomocy w formie usług opieku ńczych, i które tym samym wymagaj ą całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawno ści, s ą
46 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 kierowane przez OPS do domów pomocy społecznej. W latach 2010-2012 gmina nie skierowała Ŝadnej osoby do DPS-u, pokrywała natomiast w tym okresie koszt pobytu dla odpowiednio 1, 2 i 2 osób. W ramach realizowanych zadań OPS przyznawał tak Ŝe świadczenia rodzinne, do których nale Ŝą : zasiłek rodzinny i dodatki do tego zasiłku, świadczenia opieku ńcze w postaci zasiłku piel ęgnacyjnego i świadczenia piel ęgnacyjne oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia si ę dziecka. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 30. Świadczenia rodzinne przyznane w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. wielko ść wydatków na świadczenia rodzinne 1.264.042 zł 1.252.895 zł 1.283.205 zł rodzaj świadczenia liczba przyznanych świadcze ń zasiłek rodzinny 5.138 4.474 4.165 dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka 29 29 22 dodatek do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem 222 186 135 w okresie korzystania z urlopu wychowawczego dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania 0 0 0 dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania 210 218 196 dziecka dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji 318 273 260 dziecka niepełnosprawnego dodatek do zasiłku z tytułu rozpocz ęcia roku szkolnego 269 263 262 dodatek do zasiłku z tytułu podj ęcia przez dziecko 599 515 458 nauki w szkole poza miejscem zamieszkania dodatek do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka 761 634 582 w rodzinie wielodzietnej zasiłek piel ęgnacyjny 2.170 2.197 2.324 świadczenie piel ęgnacyjne 230 317 491 jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia si ę dziecka 90 114 88 liczba świadcze ń rodzinnych ogółem 10.036 9.220 8.983
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
W latach 2010-2012 wielko ść wydatków przeznaczonych przez OPS na realizacj ę świadcze ń rodzinnych wahała si ę (1.264.042 zł w 2010 r., 1.252.895 zł, w 2011 r., 1.283.205 zł w 2012 r.). W analizowanym okresie liczba przyznanych świadcze ń spadała (z 10.036 w 2010 r. do 8.983 w 2012 r.). Najcz ęś ciej OPS wypłacał zasiłek rodzinny, który słu Ŝy cz ęś ciowemu pokryciu wydatków na utrzymanie dziecka. Istotne formy wsparcia stanowiły równie Ŝ: zasiłek piel ęgnacyjny, dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie
47 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 wielodzietnej, świadczenia piel ęgnacyjne oraz dodatek do zasiłku z tytułu podj ęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania. Za osoby pobieraj ące świadczenia piel ęgnacyjne OPS opłacił w latach 2010-2012 nast ępuj ącą liczb ę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe: w 2010 r. 216 (na kwot ę 28.610 zł), w 2011 r. 278 (36.382 zł), a w 2012 r. 392 (55.123 zł) oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne – w 2010 r. 33 (na kwot ę 1.544 zł), w 2011 r. 51 (2.249 zł) i w 2012 r. 97 (4.510 zł). Świadczenia alimentacyjne stanowiły kolejn ą form ę wsparcia udzielan ą w latach 2010-2012 przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Gaszowicach mieszka ńcom gminy. Ta pomoc finansowa, świadczona zgodnie z ustaw ą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, była przyznawana dziecku wychowywanemu w rodzinie niepełnej, w przypadku bezskuteczno ści egzekucji zas ądzonych świadcze ń alimentacyjnych, oraz dzieciom wychowywanym przez osoby pozostaj ące w zwi ązkach mał Ŝeńskich, przeprowadzaj ących separacj ę lub rozwód. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 31. Świadczenia alimentacyjne przyznane w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób, którym decyzj ą przyznano świadczenie 28 31 40 alimentacyjne liczba przyznanych świadcze ń alimentacyjnych 344 382 472 wielko ść wydatków na świadczenia alimentacyjne 120.337 zł 140.151 zł 182.760 zł
Dane O środka Pomocy Społecznej w Gaszowicach.
Liczba mieszka ńców gminy, którym w latach 2010-2012 OPS przyznał świadczenie alimentacyjne, zwi ększała si ę z roku na rok (z 28 w 2010 r. do 40 w 2012 r.), tym samym zwi ększała si ę liczba wypłaconych świadcze ń (z 344 w 2010 r. do 472 w 2012 r.), zwi ększała si ę równie Ŝ wysoko ść kwot wydatkowanych na ten cel (ze 120.337 zł w 2010 r. do 182.760 zł w 2012 r.). Pomoc społeczna polega m.in. na prowadzeniu i rozwoju niezb ędnej infrastruktury socjalnej. Składaj ą si ę na ni ą zarówno jednostki środowiskowe, jak i instytucjonalne. Obok Ośrodka Pomocy Społecznej funkcjonuje w gminie Gaszowice Punkt Konsultacyjny Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, który w 2012 roku obj ął wsparciem 201 osób, Zespół Interdyscyplinarny do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, który otoczył opiek ą 25 rodzin licz ących 94 osoby, oraz Świetlica Profilaktyczno-Integracyjna z pi ęcioma filiami w ka Ŝdym sołectwie, które wsparły 98 osób. Poni Ŝej zamieszczone karty zasobów przedstawiaj ą szczegółow ą informacj ę na temat tych jednostek.
48 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Punkt Konsultacyjny Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych ul. Rydułtowska 7, 44-293 Gaszowice. Podmiot prowadz ący jednostk ę: Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, ul. Rydułtowska 7, 44-293 Gaszowice. Zakres usług oferowanych przez jednostk ę: • przyjmowanie stron, • wezwania stron i zapraszanie na rozmowy profilaktyczno-wychowawcze oraz motywuj ące, • powoływanie biegłych z zakresu uzale Ŝnie ń (psycholog, psychiatra), • kierowanie do s ądu wniosków o leczenie, • monitorowanie sytuacji rodzin obj ętych tzw. okresem próby, • prowadzenie konsultacji i porad dla współuzale Ŝnionych. Kategoria klientów obj ętych wsparciem w 2012 r.: • osoby uzale Ŝnione i współuzale Ŝnione, • osoby stosuj ące przemoc.
Zespół Interdyscyplinarny do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie ul. Rydułtowska 2, 44-293 Gaszowice. Podmiot prowadz ący jednostk ę: Urz ąd Gminy Gaszowice, ul. Rydułtowska 2, 44-293 Gaszowice. Zakres usług oferowanych przez jednostk ę: • działalno ść profilaktyczna, • pomoc rodzinom w przezwyci ęŜ eniu trudnych sytuacji Ŝyciowych. Kategoria klientów obj ętych wsparciem w 2012 r.: • ofiary przemocy.
Świetlica Profilaktyczno-Integracyjna ul. Rydułtowska 7, 44-293 Gaszowice – Filia Świetlicy Profilaktyczno-Integracyjnej ul. Wolno ści 41, 44-282 Czernica – Filia Świetlicy Profilaktyczno-Integracyjnej ul. Lipowa 15, 44-282 Łuków Śląski – Filia Świetlicy Profilaktyczno-Integracyjnej ul. Rydułtowska 21, 44-293 Piece – Filia Świetlicy Profilaktyczno-Integracyjnej ul. Szkolna 6, 44-293 Szczerbice
49 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Podmiot prowadz ący jednostk ę: Stowarzyszenie „Sumina na rzecz Odnowy i Rozwoju Górnego Śląska” na zlecenie Urz ędu Gminy w Gaszowicach. Zakres usług oferowanych przez jednostk ę: • usługi opieku ńczo-wychowawcze dla dzieci i młodzie Ŝy. Kategoria klientów obj ętych wsparciem w 2012 r.: • dzieci i młodzie Ŝ z terenu gminy.
W uzupełnieniu powy Ŝszych danych warto odnotowa ć, Ŝe mieszka ńcy gminy Gaszowice s ą w zasi ęgu działania Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Czerwionce- Leszczynach i Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Rybniku. W roku szkolnym 2011/2012 z pomocy PPP w Czerwionce-Leszczynach skorzystało 85 dzieci z gminy. Poradnia wydała 21 orzecze ń oraz 51 opinii, dotycz ących głównie dostosowania wymaga ń edukacyjnych. Wybrane dane dotycz ące działalno ści PCPR-u w odniesieniu do ludno ści gminy w latach 2010-2012 przedstawia natomiast poniŜsza tabela.
Tabela 32. Działalno ść PCPR-u w odniesieniu do ludno ści gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba dzieci z gminy zgłoszonych do adopcji – – 1 liczba dzieci z gminy adoptowanych – – 2 liczba dzieci z gminy umieszczonych w rodzinach zast ępczych – – 5 liczba dzieci z gminy umieszczonych w placówkach opieku ńczo- 2 5 3 wychowawczych liczba dzieci z gminy przebywaj ących w rodzinach zast ępczych 3 3 5 liczba dzieci z gminy przebywaj ących w placówkach opieku ńczo- 2 7 4 wychowawczych liczba rodzin zast ępczych, które obj ęły opiek ą dzieci z gminy – – 3 liczba usamodzielnianych dzieci z gminy – – 2
Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Rybniku.
W analizowanym okresie zgłoszono do adopcji 1 dziecko z gminy; 2 dzieci adoptowano, a 5 dzieci umieszczono w rodzinach zastępczych – wszystkie działania miały miejsce w 2012 roku. Liczba dzieci przebywaj ących w rodzinach zast ępczych wyniosła w latach 2010-2011 po 3, natomiast w 2012 r. – 5. W 2012 roku 3 rodziny zast ępcze obj ęły opiek ą dzieci z terenu gminy. Warto doda ć, Ŝe w 2012 roku usamodzielniono 2 dzieci z gminy Gaszowice.
50 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W 2010 roku w placówkach opieku ńczo-wychowawczych przebywało 2 dzieci z gminy, rok pó źniej 5, a w 2012 roku 3 dzieci. Placówki opieku ńczo-wychowawcze w latach 2010-2012 sprawowały opiek ę nad odpowiednio 2, 7 i 4 dzieci. W 2012 roku mieszka ńcy gminy Gaszowice korzystali równie Ŝ z oferty jednostki wsparcia działaj ącej poza gmin ą. O środek Interwencji Kryzysowej i Psychoterapii, mieszcz ący si ę przy ul. Chrobrego 16 w Rybniku, świadczył pomoc i wsparcie osobom uzale Ŝnionym, współuzale Ŝnionym oraz ofiarom i sprawcom przemocy z terenu gminy.
17. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Niepełnosprawno ść oznacza trwał ą lub okresow ą niezdolno ść do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawno ści organizmu, w szczególno ści powoduj ącą niezdolno ść do pracy. Schorzeniami, które najcz ęś ciej przyczyniaj ą si ę do niepełnosprawno ści, s ą choroby układu kr ąŜ enia oraz dysfunkcje narz ądu ruchu. Z uwagi na to, Ŝe jedynym pełnym badaniem, którego wyniki pozwalaj ą ustali ć liczb ę osób niepełnosprawnych oraz umo Ŝliwiaj ą ich charakterystyk ę, s ą narodowe spisy powszechne, w analizie sytuacji tej grupy ludno ści gminy Gaszowice wykorzystano dane z ostatniego opublikowanego spisu, który został przeprowadzony w 2002 r. W 2002 roku w gminie Gaszowice mieszkało 730 osób niepełnosprawnych (371 męŜ czyzn i 359 kobiet), w tym 587 osób niepełnosprawnych prawnie i 143 osoby niepełnosprawne tylko biologicznie. Udział osób dotkni ętych niepełnosprawno ści ą w ogóle ludno ści gminy wynosił 8,6%. Poni Ŝsze tabele przedstawiaj ą struktur ę wiekow ą osób niepełnosprawnych w gminie oraz ich podział według poziomu wykształcenia i aktywno ści ekonomicznej.
Tabela 33. Struktura wiekowa osób niepełnosprawnych w gminie w 2002 roku udział w ogóle udział w ogóle ludno ści w danej ekonomiczna grupa wieku liczba osób osób niepełno- ekonomicznej sprawnych grupie wieku osoby w wieku przedprodukcyjnym 31 4,2% 1,5% osoby w wieku produkcyjnym 395 54,1% 7,4% osoby wieku poprodukcyjnym 304 41,6% 25,9%
Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.
51 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W 2002 roku 395 osób niepełnosprawnych w gminie było w wieku produkcyjnym. Stanowiły one 7,4% ogółu ludno ści gminy b ędącej w tej ekonomicznej grupie wieku. Liczn ą grup ę reprezentowały osoby niepełnosprawne w wieku poprodukcyjnym (304 osoby), których odsetek w śród osób starszych w gminie wynosił prawie 26%.
Tabela 34. Osoby niepełnosprawne w wieku 13 lat i wi ęcej w gminie według poziomu wykształcenia w 2002 roku udział w ogóle poziom wykształcenia liczba osób niepełnosprawnych w wieku 13 lat i wi ęcej wy Ŝsze 12 1,7% policealne 4 0,6% średnie 73 10,3% zasadnicze zawodowe 272 38,3% podstawowe uko ńczone 332 46,7% podstawowe nieuko ńczone 14 2,0% nieustalony 4 0,6%
Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.
Niski poziom wykształcenia w istotny sposób utrudnia osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie na rynku pracy i utrzymanie posiadanego zatrudnienia. W 2002 roku najliczniejsz ą grup ę w śród osób dotkni ętych niepełnosprawno ści ą w gminie stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym uko ńczonym (332 osoby) i zasadniczym zawodowym (272 osoby). Ich udział w ogóle osób niepełnosprawnych wynosił odpowiednio 46,7% i 38,3%.
Tabela 35. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywno ści ekonomicznej w 2002 roku udział w ogóle rodzaj aktywno ści zawodowej liczba osób niepełnosprawnych aktywni zawodowo pracuj ący 82 11,2% aktywni zawodowo bezrobotni 14 1,9% bierni zawodowo 632 86,6% nieustalony status na rynku pracy 2 0,3%
Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.
Integracja społeczna osób niepełnosprawnych przez prac ę stanowi bardzo wymagaj ące i trudne do realizacji zadanie. W 2002 roku zdecydowana wi ększo ść osób dotkni ętych niepełnosprawno ści ą w gminie była bierna zawodowo (632 osoby). Ich udział w ogóle osób niepełnosprawnych wynosił a Ŝ 86,6%. Aktywnych zawodowo było 96 osób dotkni ętych niepełnosprawno ści ą. W śród nich dominowały osoby posiadaj ące zatrudnienie (82 osoby). 52 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
18. PROBLEMY UZALE śNIE Ń I PRZEMOCY W RODZINIE
Alkoholizm, narkomania i przemoc w rodzinie nale Ŝą do najpowa Ŝniejszych problemów społecznych. Zjawiska te powoduj ą szkody we wszystkich sferach Ŝycia człowieka, maj ąc istotny wpływ zarówno na poczucie bezpiecze ństwa społecznego, jak równie Ŝ na ogólny stan zdrowia, zdolno ść do konkurencji na coraz bardziej wymagaj ącym rynku pracy oraz relacje rodzinne i mi ędzyludzkie. Do przyczyn popadania w alkoholizm mo Ŝna zaliczy ć uwarunkowania społeczne, nieprawidłowe wzorce rodzinne, brak celów Ŝyciowych, utrat ę zatrudnienia, natomiast narkomanii sprzyjaj ą powszechno ść i dost ępno ść środków odurzaj ących, panuj ąca moda na ich za Ŝywanie oraz fakt, Ŝe narkotyki cz ęsto s ą traktowane jako ucieczka od codzienno ści, środek obronny przed trudno ściami, sposób na rozładowanie stresu i konfliktów oraz poszukiwanie nowych wra Ŝeń i dozna ń. Przemoc w rodzinie jest z kolei patologi ą maj ącą w wielu przypadkach swoje źródło w ubóstwie i uzale Ŝnieniach. Jej ofiarami s ą osoby słabe fizycznie, psychicznie, o niskim poczuciu własnej warto ści, zale Ŝne w jaki ś sposób od sprawcy. Na ogół nale Ŝą do nich kobiety i dzieci, rzadziej osoby niepełnosprawne, starsze i chore. Liczba osób uzale Ŝnionych od alkoholu i narkotyków oraz dotkni ętych, z powodu ich nadu Ŝywania, problemem przemocy w rodzinie jest trudna do ustalenia. Dane szacunkowe przedstawione w tym zakresie przez Pa ństwow ą Agencj ę Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych zawiera poni Ŝsza tabela.
Tabela 36. Populacje osób, u których wyst ępuj ą ró Ŝne kategorie problemów alkoholowych w 100-tys. w 25-tys. w 10-tys. w Polsce mie ście mie ście gminie liczba osób uzale Ŝnionych ok. 2% ok. 2.000 ok. 800 tys. ok. 500 osób ok. 200 osób od alkoholu populacji osób doro śli Ŝyj ący w otoczeniu ok. 4% ok. 4.000 ok. 1.000 alkoholika ok. 1,5 mln ok. 400 osób populacji osób osób (współmał Ŝonkowie, rodzice) dzieci wychowuj ące si ę ok. 4% ok. 4.000 ok. 1.000 ok. 1,5 mln ok. 400 osób w rodzinach alkoholików populacji osób osób 5-7% 5.000-7.000 1.250-1.750 ok. 500-700 osoby pij ące szkodliwie 2-2,5 mln populacji osób osób osób 2/3 osób razem dorosłych ok. 5.300 ok. 1.330 ok. 530 ofiary przemocy domowej ok. 2 mln oraz osób: osób: osób: w rodzinach z problemem osób: 2/3 dzieci dorosłych dorosłych dorosłych alkoholowym dorosłych z tych i dzieci i dzieci i dzieci i dzieci rodzin
Dane szacunkowe Pa ństwowej Agencji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych.
53 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
By skutecznie przeciwdziała ć problemom uzale Ŝnie ń i przemocy w rodzinie oraz eliminowa ć ich niekorzystny wpływ na społecze ństwo, konieczne jest prowadzenie działa ń zwi ązanych z profilaktyk ą i ich rozwi ązywaniem oraz integracji społecznej osób nimi dotkni ętych. Na szczeblu gminnym działania te wyznaczane są w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii, a tak Ŝe przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, a ich inicjowanie nale Ŝy do gminnej komisji rozwi ązywania problemów alkoholowych. Poni Ŝsza tabela przedstawia dane dotycz ące środków finansowych przeznaczonych na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów uzale Ŝnie ń oraz przemocy w rodzinie w gminie Gaszowice w latach 2010-2012.
Tabela 37. Środki finansowe przeznaczone na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów uzale Ŝnie ń w gminie w latach 2010-2012 wielko ść wydatków 2010 r. 2011 r. 2012 r. na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów 152.000 zł 152.000 zł 147.145 zł alkoholowych na przeciwdziałanie narkomanii 19.200 zł na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie – – 1.980 zł razem 152.000 zł 152.000 zł 168.325 zł
Dane Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Gaszowicach.
W latach 2010-2011 wysoko ść kwot wydatkowanych w gminie na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych utrzymywała si ę na identycznym poziomie 152.000 zł. W roku 2012 nieznacznie spadła do poziomu 147.145 zł, ale w tym te Ŝ roku po raz pierwszy uwzgl ędniono osobne środki maj ące słu Ŝyć przeciwdziałaniu narkomanii 19.200 zł) i działaniom ograniczaj ącym przemoc w rodzinie (1.980 zł). Jak wspomniano powy Ŝej, wa Ŝną rol ę w procesie przeciwdziałania uzale Ŝnieniom i przemocy w rodzinie odgrywa gminna komisja rozwi ązywania problemów alkoholowych. Wybrane dane dotycz ące działalno ści Komisji w gminie Gaszowice oraz lokalnego rynku napojów alkoholowych przedstawia poni Ŝsza tabela.
Tabela 38. Lokalny rynek napojów alkoholowych oraz działalno ść GKRPA w zakresie profilaktyki i rozwi ązywania problemów uzale Ŝnie ń w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba punktów sprzeda Ŝy napojów alkoholowych w gminie 33 32 32 liczba przeprowadzonych kontroli punktów sprzeda Ŝy napojów 4 2 2 alkoholowych liczba wydanych zezwole ń na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych 16 13 14
54 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 liczba decyzji podj ętych w sprawie cofni ęcia zezwolenia 0 0 0 na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych liczba pozytywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia 16 13 14 na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych liczba negatywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia 0 0 0 na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych liczba osób, z którymi GKRPA przeprowadziła rozmowy 92 107 111 interwencyjno-motywuj ące w zwi ązku z nadu Ŝywaniem alkoholu liczba osób uzale Ŝnionych od alkoholu, wobec których GKRPA wyst ąpiła do s ądu z wnioskiem o zobowi ązanie do podj ęcia leczenia 6 5 7 odwykowego liczba osób dotkni ętych przemoc ą w rodzinie, z którymi kontaktowali 0 7 11 si ę członkowie GKRPA liczba sprawców przemocy w rodzinie, których GKRPA skierowała 0 5 8 na terapi ę liczba sprawców przemocy w rodzinie, przeciwko którym GKRPA 0 0 0 zło Ŝyła zawiadomienie do prokuratury o popełnieniu przest ępstwa
Dane Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Gaszowicach.
W latach 2010-2012 liczba punktów sprzeda Ŝy napojów alkoholowych w gminie utrzymywała si ę na podobnym poziomie (33 w 2010 r., 32 w 2011 r., 32 w 2012 r.; limit punktów uchwalony przez Rad ę Gminy na koniec 2012 roku wynosił 65). Liczba przeprowadzonych w nich kontroli była niewielka – 4 w 2010 r., po 2 w latach 2011-2012. W analizowanym okresie liczba wydawanych zezwole ń na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych wahała si ę (16 w 2010 r., 13 w 2011 r., 14 w 2012 r.), podobnie jak liczba pozytywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych. W uzupełnieniu powy Ŝszych danych warto doda ć, i Ŝ w analizowanym okresie nie podj ęto Ŝadnej decyzji w sprawie cofni ęcia zezwolenia na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych. W ramach podejmowanych działa ń GKRPA przeprowadzała równie Ŝ rozmowy interwencyjno-motywuj ące w zwi ązku z nadu Ŝywaniem alkoholu. W latach 2010-2012 liczba osób nimi obj ętych stale rosła (z 92 w 2010 r. do 111 w 2012 r.). W analizowanym okresie nieznacznie wahała si ę liczba osób uzale Ŝnionych od alkoholu, wobec których GKRPA wyst ąpiła do s ądu z wnioskiem o zobowi ązanie do podj ęcia leczenia odwykowego (z 6 w 2010 r. poprzez 5 w 2011 r. do 7 w 2012 r.) Je śli chodzi o przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, to w roku 2010 nie podj ęto Ŝadnych działa ń w tym zakresie, natomiast w latach 2011-2012 GKRPA kontaktowała si ę z odpowiednio 7 i 11 osobami dotkni ętymi tym problemem, na terapi ę skierowała odpowiednio 5 i 8 sprawców przemocy w rodzinie, w stosunku do Ŝadnego sprawcy nie zło Ŝyła do prokuratury zawiadomienia o popełnieniu przest ępstwa.
55 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Ponadto w analizowanym okresie GKRPA przeprowadziła nast ępuj ące działania: • zorganizowanie Akcji Lato – w jej trakcie prowadzono zaj ęcia profilaktyczne i edukacyjne, konkursy, wycieczki oraz pogadanki (334 uczestników); • realizowanie rekomendowanego przez PARPA programu profilaktycznego dotycz ącego uzale Ŝnie ń „Cukierki” (68 osób); • przeprowadzenie skierowanego do dzieci i młodzie Ŝy programu profilaktycznego „Udane Ŝycie a środki uzale Ŝniaj ące” (66 uczestników); • propagowanie kultury ekologicznej dzi ęki uczestnictwu w akcji „Sprz ątanie Śląska” (117 osób); • przeprowadzenie mi ędzy świetlicowego turnieju sportowo-zr ęczno ściowego (uczestniczyło 37 osób); • zorganizowanie wycieczek integracyjnych do Kopalni Soli w Bochni (45 osób), do Wapienicy (45 uczestników), do zabytkowej Kopalni Guido (45 osób), a tak Ŝe 3 wyjazdów do Parku Wodnego Aquarion w śorach (134 uczestników); • realizowanie akcji „Nie bójmy si ę ratowa ć Ŝycia – czyli jak zachowa ć si ę w sytuacji zagro Ŝenia Ŝycia i zdrowia (208 osób); • zorganizowanie akcji Mikołaj Dzieciom (85 uczestników); • wspieranie organizacji Przedszkoliady oraz Tygodnia Profilaktyki. Obok Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, istotn ą funkcj ę w profilaktyce i rozwi ązywaniu problemów uzale Ŝnie ń oraz przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w gminie pełni ą: Punkt Konsultacyjny, świetlice profilaktyczno-integracyjne, Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz O środek Pomocy Społecznej. Działania GKRPA w Gaszowicach wspieraj ą tak Ŝe Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Archidiecezji Katowickiej Koło w Czernicy, Stowarzyszenie Sumina, sołtysi, placówki o światowe, o środki kultury, Koła Gospody ń Wiejskich, Ochotnicze Stra Ŝe Po Ŝarne i Ludowe Kluby Sportowe.
19. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO
Wa Ŝnym elementem ka Ŝdego post ępowania diagnostycznego s ą badania, których celem jest poznanie opinii środowiska lokalnego na temat przedmiotu diagnozy. W ramach diagnozy problemów społecznych gminy Gaszowice badania takie zostały przeprowadzone przy zastosowaniu anonimowej ankiety rozesłanej do osób maj ących wpływ
56 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 na kształt lokalnej polityki społecznej (m.in. wójta, radnych, pracowników Urz ędu Gminy, członków komisji rozwi ązywania problemów alkoholowych, przedstawicieli placówek oświatowo-wychowawczych, pomocy społecznej, słu Ŝby zdrowia, policji, organizacji pozarz ądowych, ko ścioła) oraz mieszka ńców gminy. Do analizy przedło Ŝono w sumie 14 wypełnionych anonimowo ankiet, w których badani odnie śli si ę do wybranych zagadnie ń dotycz ących sytuacji społecznej w gminie.
Atuty gminy
W pierwszej kolejno ści zapytano przedstawicieli środowiska lokalnego o najwi ększe atuty gminy. Wskazuj ąc je, respondenci zwrócili szczególn ą uwag ę na dobre poło Ŝenie geograficzne i komunikacyjne gminy, w nieznacznej odległo ści od Rybnika, Wodzisławia Śląskiego i Raciborza. Uznanie ankietowanych uzyskała zadawalaj ąca sie ć poł ącze ń z okolicznymi miastami i rozbudowana infrastruktura gminna (lokalne drogi o dobrej nawierzchni i sie ć wodno-kanalizacyjna oplataj ąca du Ŝy obszar gminy). Mieszka ńcy wyrazili swoje zadowolenie z wdro Ŝenia w placówkach samorz ądu lokalnego e-administracji. Doceniono tak Ŝe cz ęst ą aktualizacj ę strony internetowej Urz ędu Gminy. Badani wysoko ocenili dobr ą baz ę o światow ą i rekreacyjn ą. Wspomniano o istniej ących placach zabaw, przedszkolach, hali sportowej i boisku Orlik przy Gimnazjum w Piecach. Respondenci podkre ślili korzy ści płyn ące z wiejskiego charakteru gminy, kapitału ludzkiego charakteryzuj ącego si ę du Ŝym zaanga Ŝowaniem społecznym i skonsolidowanego środowiska lokalnego. Ankietowani zwrócili równie Ŝ uwag ę na działalno ść świetlic profilaktyczno- integracyjnych funkcjonuj ących w ka Ŝdym z sołectw gminy Gaszowice. Mieszka ńcy gminy wspominali tak Ŝe o okolicznych terenach zielonych, b ędących atrakcyjnym miejscem wypoczynku i rekreacji.
Słabe strony gminy
Odpowiadaj ąc na nast ępne pytanie, ankietowani identyfikowali słabe strony gminy. Najcz ęś ciej wymienianymi słabo ściami, zdaniem ankietowanych, były: brak wystarczającej liczby mieszka ń socjalnych i komunalnych oraz brak lokalnych przedsi ębiorstw i wynikaj ący z tego deficyt miejsc pracy. Według mieszka ńców powa Ŝną bol ączk ą gminy jest niedostateczny dost ęp do specjalistów z zakresu psychologii i terapii, a takŜe brak na terenie gminy Domu Pomocy
57 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Społecznej i Domu dla Samotnej Matki z Dzieckiem. Ankietowani zwrócili równie Ŝ uwag ę na niewystarczaj ące środki własne gminy, ograniczaj ące potencjał inwestycyjny. Za kolejne słabe strony Gaszowic uznano niekompletną sie ć kanalizacyjn ą, niedostateczn ą komunikacj ę autobusow ą i zaniedbania w zakresie ekologii. W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie problemów, które najcz ęś ciej dotykaj ą mieszka ńców gminy. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poni Ŝszy wykres.
Wykres 1. Problemy najcz ęś ciej dotykaj ące mieszka ńców gminy
2,5% 2,5% bezrobocie 2,5% 2,5% problemy związane ze starzeniem się 2,5% 25,0% dysfunkcyjność rodzin 5,0% alkoholizm
7,5% ubóstwo długotrwała lub ciężka choroba zdarzenia losowe bezdomność 10,0% 15,0% przemoc w rodzinie problemy wynikające z niepełnosprawności marginalizacja i wykluczenie społeczne 12,5% 12,5% inne problemy Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
Wśród problemów, które najcz ęś ciej dotykaj ą mieszka ńców gminy, wymieniano najcz ęś ciej bezrobocie (25%), problemy zwi ązane ze starzeniem si ę (15%) oraz dysfunkcyjno ść rodzin i alkoholizm (po 12,5%). Wskazano równie Ŝ ubóstwo (10,0%), długotrwał ą lub ci ęŜ ką chorob ę (7,5%) i zdarzenia losowe (5%). Rzadziej ankietowani wymieniali bezdomno ść , przemoc w rodzinie, problemy wynikaj ące z niepełnosprawno ści oraz marginalizacj ę i wykluczenie społeczne (po 2,5%).
58 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Odpowiadaj ąc na nast ępne pytanie, ankietowali podali kategorie osób i grup, które najbardziej odczuwaj ą skutki problemów społecznych wyst ępuj ących w gminie. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poni Ŝszy wykres.
Wykres 2. Kategorie osób i grup najbardziej odczuwaj ących skutki problemów społecznych wyst ępuj ących w gminie 2,6% osoby i rodziny dotknięte ubóstwem i 5,1% 20,5% bezrobociem 7,7% rodziny dotknięte problemem uzależnień i przemocy domowej osoby starsze, samotne i niepełnosprawne 12,8% osoby i rodziny zmagające się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi osoby i rodziny mające problemy mieszkaniowe
dzieci z rodzin ubogich
17,9% dzieci i młodzież z ograniczonym dostępem do 15,4% alternatywnych form spędzania czasu wolnego samotne kobiety w ciąży i matki, które są w 17,9% trudnej sytuacji życiowej Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
Najwi ęcej badanych stwierdziło, Ŝe grupami, które najbardziej odczuwają skutki problemów społecznych w gminie, s ą osoby i rodziny dotkni ęte ubóstwem i bezrobociem (20,5%), a tak Ŝe rodziny dotkni ęte problemem uzale Ŝnie ń i przemocy domowej oraz osoby starsze, samotne i niepełnosprawne (po 17,9%). Liczne grono w śród ankietowanych stanowili równie Ŝ ci, którzy wskazali na osoby i rodziny zmagaj ące si ę z problemami opieku ńczo-wychowawczymi (15,4%) oraz osoby maj ące problemy mieszkaniowe (12,8%). Zdaniem respondentów z nast ępstwami problemów społecznych w gminie zmagaj ą si ę równie Ŝ dzieci z rodzin ubogich (7,7%), dzieci i młodzie Ŝ z ograniczonym dost ępem do alternatywnych form sp ędzania czasu wolnego (5,1%) oraz samotne kobiety w ci ąŜ y i matki, które s ą w trudnej sytuacji Ŝyciowej (2,6%).
59 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie obszarów, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkni ętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niewystarczaj ąca. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poni Ŝszy wykres.
Wykres 3. Obszary, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkni ętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niezadowalaj ąca 4,5% 9,1% uzależnienia
27,3% bezrobocie
9,1% warunki mieszkaniowe
ubóstwo
9,1% dysfunkcyjność rodzin
starzenie się społeczności lokalnej
9,1% 18,2% zdrowie
brak mieszkań socjalnych 13,6% Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
W opinii ankietowanych oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkni ętym problemami społecznymi w gminie jest najmniej zadowalaj ąca w takich obszarach, jak: uzale Ŝnienia (27,3%), bezrobocie (18,2%) oraz warunki mieszkaniowe (13,6%). Wskazano równie Ŝ ubóstwo, dysfunkcyjno ść rodzin, starzenie si ę społeczno ści lokalnej i zdrowie (po 9,1%) oraz brak mieszka ń socjalnych (4,5%).
Co zrobi ć, by poprawi ć sytuacj ę osób i rodzin w gminie?
W ankiecie znalazło si ę równie Ŝ pytanie pozwalaj ące badanym wskaza ć działania, jakie nale Ŝałoby podj ąć w gminie w celu poprawy sytuacji osób i rodzin dotkni ętych problemami społecznymi. Odpowiadaj ąc na nie, ankietowani szczególny nacisk poło Ŝyli na budow ę mieszka ń socjalnych, stworzenie warunków do rozwoju lokalnego rynku pracy oraz aktywizacj ę osób bezrobotnych. Za konieczne uznali te Ŝ zapewnienie dzieciom i młodzie Ŝy alternatywnych form sp ędzania wolnego czasu (działalno ść świetlic profilaktycznych w godzinach popołudniowych), zwi ększenie liczby miejsc w przedszkolach, a tak Ŝe budow ę domu dziennego pobytu dla seniorów oraz stworzenie projektów skierowanych do ludzi starszych i samotnych, które pomogłyby w ich aktywizacji.
60 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Za równie istotne uznali tak Ŝe zapewnienie pomocy w wyj ściu z nałogu osobom uzale Ŝnionym oraz zwi ększenie wsparcia finansowego dla rodzin b ędących w trudnej sytuacji Ŝyciowej. Ankietowani zwrócili równie Ŝ uwag ę na zintensyfikowanie działa ń profilaktycznych i edukacyjnych, prowadzenie szkole ń rozszerzaj ących wiedz ę, jak radzi ć sobie z problemami Ŝyciowymi, a tak Ŝe zapewnienie bezpłatnego dost ępu do psychologa oraz ró Ŝnego rodzaju terapii.
Podmioty mog ące przyczyni ć si ę do zniwelowania problemów społecznych w gminie
Podczas bada ń ankietowych respondenci identyfikowali tak Ŝe instytucje i organizacje działaj ące w gminie b ądź obejmuj ące zasi ęgiem działania jej mieszka ńców, które mog ą w najwi ększym stopniu przyczyni ć si ę do zniwelowania lokalnych problemów społecznych. W pierwszej kolejno ści zaliczyli do nich: O środek Pomocy Społecznej, organizacje pozarz ądowe oraz Urz ąd Gminy. Wa Ŝną rol ę do odegrania przypisali równie Ŝ Starostwu Powiatowemu, dziennym domom pomocy społecznej oraz słu Ŝbie zdrowia. Kolejne kwestie poruszone w ankiecie dotyczyły dostępno ści w gminie placówek słu Ŝby zdrowia, o światowo-wychowawczych, kulturalnych oraz obiektów sportowo- rekreacyjnych. Jednocze śnie poproszono badanych o wskazanie deficytów w powy Ŝszym zakresie. Otrzymane odpowiedzi przedstawiaj ą poni Ŝsze wykresy.
Wykres 4. Jaki jest dost ęp do placówek słu Ŝby zdrowia w gminie?
28,6%
dobry
dostateczny
71,4%
Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
61 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Dost ępno ść placówek słu Ŝby zdrowia w gminie została oceniona pozytywnie. A Ŝ 71,4% badanych uznało j ą za dobr ą, a 28,6% za dostateczn ą. Do lekarzy, których w gminie brakuje, b ądź do których trudno si ę dosta ć, ankietowani zaliczyli przede wszystkim okulist ę, kardiologa, ortoped ę, laryngologa i psychologa. Ponadto wymienili te Ŝ: neurologa, logoped ę, chirurga, urologa, pulmunologa, stomatologa, psychiatr ę, gastrologa oraz fizjoterapeut ę.
Wykres 5. Jaki jest dost ęp do placówek Wykres 6. Jaki jest dost ęp do placówek oświatowo-wychowawczych w gminie? kulturalnych w gminie?
7,1% 7,1% 42,9%
14,3% 14,3%
78,6% 35,7% dostateczny niewystarczający dobry dostateczny bardzo dobry dobry nie mam zdania
Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
Dost ęp do placówek o światowo-wychowawczych w gminie został oceniony pozytywnie – aŜ 78,6% respondentów uznało, Ŝe jest on dobry, 14,3% uznało go za dostateczny, a 7,1% za bardzo dobry. Dost ępno ść placówek kulturalnych została oceniona zdecydowanie gorzej. 42,9% badanych stwierdziło, Ŝe dost ęp do placówek kulturalnych w gminie jest dostateczny, ale 35,7% uznało, Ŝe jest on niewystarczaj ący. Dobrze oceniło go 14,3% badanych, a 7,1% ankietowanych nie miało zdania w tej sprawie Wskazuj ąc placówki o światowo-wychowawcze oraz kulturalne, których w gminie brakuje, b ądź do których dost ęp jest ograniczony, badani wymienili przede wszystkim kino, miejsca w przedszkolach oraz Centrum Kultury, a nast ępnie lokale dla organizacji
62 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 pozarz ądowych oraz miejsca koncertowe. Ankietowani zasugerowali rozszerzenie działalno ści istniej ących placówek.
Wykres 7. Jaki jest dost ęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie?
21,4%
dobry
niewystarczający 50,0%
dostateczny
28,6%
Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
Dost ęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie został oceniony jako dobry przez połow ę respondentów. Za niewystarczaj ący uznało go 28,6% ankietowanych. Dostatecznie oceniło go natomiast 21,4% badanych. W przypadku infrastruktury sportowo-rekreacyjnej badani dostrzegli potrzeb ę budowy basenu, siłowni, placów zabaw oraz ście Ŝek zdrowia.
63 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
W ankiecie znalazło si ę równie Ŝ pytanie pozwalaj ące uzyska ć od respondentów opinie na temat stanu bezpiecze ństwa w miejscu zamieszkania. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poni Ŝszy wykres.
Wykres 8. Czy czuje si ę Pan(-i) bezpiecznie w miejscu zamieszkania?
35,7%
raczej tak tak
64,3%
Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
Stan bezpiecze ństwa w gminie został oceniony pozytywnie – 64,3% ankietowanych stwierdziło, Ŝe czuje si ę raczej bezpiecznie, a 35,7% czuje si ę bezpiecznie w miejscu zamieszkania.
20. SEKTOR POZARZ ĄDOWY
Organizacje pozarz ądowe s ą przejawem społecze ństwa obywatelskiego, jedn ą z form aktywno ści społecznej. Odgrywaj ą wa Ŝną rol ę nie tylko w konsolidacji lokalnej społeczno ści, organizacyjnym wzmacnianiu władz lokalnych, lecz równie Ŝ zwi ększaj ą szanse rozwoju małych i średnich miejscowo ści. Dobrze zorganizowane środowisko mo Ŝe sprzyja ć aktywizowaniu nie tylko pojedynczych osób i marginalizowanych grup społecznych, ale ich lokalnego otoczenia, sprzyja budowaniu samowystarczalno ści społeczno ści lokalnych poprzez uruchomienie i wykorzystanie jej zasobów. W 2012 roku w gminie Gaszowice funkcjonowały 22 organizacje pozarz ądowe. Samorz ąd gminy, w oparciu o akt prawa miejscowego (Program Współpracy Gminy Gaszowice w roku 2012 z podmiotami prowadz ącymi działalno ść po Ŝytku publicznego), podejmował z nimi współprac ę, która przybierała form ę zlecania organizacjom realizacji
64 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 zada ń własnych gminy, dofinansowywania działalno ści statutowej organizacji, wsparcia rzeczowego i lokalowego organizacji oraz doradztwa i konsultacji. Poni Ŝsza tabela przedstawia dane szczegółowe na temat sektora pozarz ądowego funkcjonuj ącego w gminie.
Tabela 39. Organizacje pozarz ądowe w gminie w 2012 roku kategoria lp. Nazwa i adres organizacji charakterystyka działania klienta GKS D ąb Gaszowice, 1. ul. Rydułtowska 7, 44-293 Gaszowice Gminny Uczniowski Klub Sportowy LIDER, 2. ul. Rydułtowska 9 44-293 Piece KS Szczerbice, 3. ul. Szkolna 6 44-293 Szczerbice • upowszechnianie kultury fizycznej LKS Zameczek Czernica i sportu, 4. ul. Biskupia 2a, • rozwój ró Ŝnych dyscyplin sportowych, 44-282 Czernica • szkolenie i organizowanie zaj ęć , dzieci i młodzie Ŝ, Ludowy Uczniowski Klub • promocja sportu, mieszka ńcy Sportowy Feniks, • dbanie o baz ę sportowo-rekreacyjn ą, gminy 5. ul. Wolno ści 41, • zach ęcanie młodzie Ŝy do aktywnego 44-282 Czernica udziału w zaj ęciach sportowych, • Ludowy Klub Sportowy uczestnictwo w zawodach. Łuków Śląski, 6 ul. Lipowa 15, 44-282 Łuków Śląski Stowarzyszenie Dalekowschodnich Sztuk Walki TAO – sekcja 7. Gaszowice, ul. Kolejowa 3, 44-293 Gaszowice Towarzystwo Śpiewacze Bel • działalno ść w zakresie szerzenia Canto, kultury śpiewaczej, mieszka ńcy 8. ul. Rydułtowska 7, • promocja kultury, gminy 44-293 Gaszowice • podtrzymywanie tradycji narodowej. • działalno ść w zakresie szeroko poj ętej Grupa Artystyczna Konar, kultury, mieszka ńcy 9 ul. Wolno ści 39, • działalno ść artystyczna, gminy 44-293 Gaszowice • organizacja wernisa Ŝy, wystaw, plenerów • działalno ść w zakresie kultury, Ruch Wspierania Inicjatyw • promowanie ekologii, Społecznych URWIS, mieszka ńcy 10 • propagowanie krajoznawstwa ul. Zielona 9, gminy i turystyki, 44-282 Czernica • promowanie sportu,
65 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• organizacja imprez o ró Ŝnym charakterze. Stowarzyszenie Działa ń • podtrzymywanie tradycji narodowej, Lokalnych Spichlerz, • działalno ść w zakresie kultury i sztuki, mieszka ńcy 11 ul. Wolno ści 58, • organizacja imprez o ró Ŝnym gminy 44-282 Czernica charakterze • szeroko poj ęta działalno ść na rzecz osób starszych, Stowarzyszenie Emerytów • organizowanie Ŝycia kulturalnego, emeryci, renci ści i Rencistów GRONO, 12 • podtrzymywanie i upowszechnianie i inwalidzi ul. Rydułtowska 7 tradycji narodowej, z terenu gminy 44-293 Gaszowice • organizowanie wycieczek, wczasów i imprez okoliczno ściowych. ZHP Chor ągiew Śląska Hufiec Ziemi Rybnickiej • podtrzymywanie tradycji narodowej, 27 Dru Ŝyna Harcerska • działalno ść w zakresie kultury i sztuki, 13 dzieci i młodzie Ŝ Pogodne Serca, • organizacja imprez o ró Ŝnym ul. Rydułtowska 8, charakterze. 44-293 Gaszowice • działanie na rzecz ochrony Ŝycia, 14 OSP Czernica zdrowia i mienia przed po Ŝarami, kl ęskami Ŝywiołowymi i zagro Ŝeniami ekologicznymi lub innymi 15 OSP Gaszowice miejscowymi zagro Ŝeniami, • działanie na rzecz ochrony środowiska, mieszka ńcy • rozwijanie i upowszechnianie gminy 16 OSP Łuków Śląski działalno ści kulturalnej, • rozwijanie i krzewienie kultury fizycznej i sportu, 17 OSP Szczerbice • inicjowanie i organizowanie imprez sportowych. Koło Gospody ń Wiejskich 18 w Czernicy Koło Gospody ń Wiejskich • 19 kultywowanie dziedzictwa w Gaszowicach kulturowego i kulinarnego, Koło Gospody ń Wiejskich • zachowanie tradycji, obrz ędów mieszka ńcy 20 w Łukowie i zwyczajów ludowych, gminy Koło Gospody ń Wiejskich • integracja środowisk wiejskich, 21 w Piecach • promocja gminy Koło Gospody ń Wiejskich 22 w Szczerbicach
Dane Urz ędu Gminy Gaszowice.
W 2012 roku w gminie Gaszowice istniały 3 parafie Ko ścioła rzymskokatolickiego: • Parafia Opatrzno ści Bo Ŝej w Gaszowicach; • Parafia NMP Królowej Polski w Czernicy; • Parafia Świ ętego Maksymiliana Kolbego w Szczerbicach.
66 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
21. ANALIZA SWOT
Analiza SWOT (jej nazwa to akronim angielskich słów: Strengths – mocne strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szanse i Threats – zagro Ŝenia) jest jedn ą z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych słu Ŝą cych porz ądkowaniu informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego. W przypadku strategii Rozwi ązywania problemów społecznych stanowi efektywn ą metod ę identyfikacji mocnych i słabych stron lokalnego systemu pomocy społecznej oraz szans i zagro Ŝeń, jakie przed nim stoj ą. Pozwala oszacowa ć potencjał, jakim si ę dysponuje oraz okre śli ć stopie ń, w jakim posiadane zasoby odpowiadaj ą potrzebom i oczekiwaniom społeczno ści lokalnej. Przedstawiona poni Ŝej analiza została przeprowadzona z udziałem przedstawicieli samorz ądu gminy i obejmuje nast ępuj ące obszary: • bezrobocie i ubóstwo; • rodzina, dziecko i młodzie Ŝ; • uzale Ŝnienia i przemoc w rodzinie; • bezdomno ść ; • staro ść ; • niepełnosprawno ść ; • kapitał społeczny i ludzki; • inne mocne i słabe strony oraz szanse i zagro Ŝenia.
Obszar BEZROBOCIE I UBÓSTWO mocne strony słabe strony • prowadzenie działa ń maj ących na celu • brak rozpowszechniania ofert pracy ograniczenie zjawiska bezrobocia w gminie, z zagranicy w tym w śród kobiet • ograniczone działania maj ące na celu • przeciwdziałanie zjawisku dziedziczenia zach ęcanie inwestorów do tworzenia nowych bezrobocia miejsc pracy, • prowadzenie przez pracowników socjalnych • brak działa ń wpływaj ących działa ń słu Ŝą cych aktywizacji osób na dostosowywanie kierunków kształcenia bezrobotnych, w tym osób w wieku 45 lat do potrzeb rynku pracy i wi ęcej • niewystarczaj ąca współpraca z organizacjami • upowszechnianie ofert pracy, informacji pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób o wolnych miejscach pracy, usługach bezrobotnych poradnictwa zawodowego i szkoleniach • brak działa ń słu Ŝą cych ograniczeniu zjawiska • pozyskiwanie środków finansowych nielegalnego zatrudnienia z funduszy zewn ętrznych na przeciwdziałanie bezrobociu (m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej) • przeciwdziałanie zjawisku ubóstwa
67 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
szanse zagro Ŝenia • wystarczaj ąca wiedza osób bezrobotnych • wzrost poziomu bezrobocia o dost ępnych ofertach pracy i wolnych • utrzymuj ący si ę wysoki poziom bezrobocia miejscach pracy oraz o usługach poradnictwa wśród kobiet zawodowego i szkoleniach • zwi ększaj ący si ę poziom bezrobocia w śród • korzystanie przez osoby bezrobotne z dost ępu osób w wieku 45 lat i wi ęcej do europejskich rynków pracy • wzrost liczby osób bezrobotnych • mo Ŝliwo ść ograniczania bezrobocia dzi ęki wymagaj ących aktywizacji środkom finansowym z funduszy • wyst ępowanie zjawiska dziedziczenia zewn ętrznych (m.in. z funduszy strukturalnych bezrobocia Unii Europejskiej) • niewielka liczba nowych inwestorów • zmniejszaj ąca si ę skala ubóstwa w śród tworz ących miejsca pracy mieszka ńców gminy • ograniczone mo Ŝliwo ści znalezienia zatrudnienia na lokalnym rynku pracy przez ko ńcz ącą edukacj ę młodzie Ŝ • brak organizacji pozarz ądowych działaj ących na rzecz osób bezrobotnych • wzrost poziomu nielegalnego zatrudnienia
Obszar RODZINA, DZIECKO, MŁODZIE ś mocne strony słabe strony • prowadzenie działa ń zapobiegaj ących • niezapewnianie dost ępu do poradnictwa dysfunkcjom rodzin specjalistycznego dla rodzin wymagaj ących • efektywna praca socjalna tego rodzaju wsparcia • analizowanie potrzeb rodzin, dzieci • brak działa ń inicjuj ących powstawanie grup i młodzie Ŝy i ośrodków wsparcia dla rodzin i osób • prowadzenie działa ń na rzecz utworzenia samotnie wychowuj ących dzieci placówki wsparcia dziennego dla dzieci • niewystarczaj ące działania na rzecz rozwoju i młodzie Ŝy szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego • koordynowanie działa ń instytucji i ponadgimnazjalnego wspieraj ących rodziny, dzieci i młodzie Ŝ • brak działa ń propaguj ących w śród dzieci • rozwijanie opieki przedszkolnej i młodzie Ŝy idei wolontariatu • podnoszenie poziomu nauczania w gminie • ograniczone działania maj ące na celu • dostosowywanie do potrzeb i oczekiwa ń zwi ększenie dost ępno ści opieki medycznej dzieci i młodzie Ŝy oferty sp ędzania czasu dla mieszka ńców wolnego • współpraca z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz rodzin, dzieci i młodzie Ŝy • prowadzenie działa ń profilaktycznych w obszarze zdrowia szanse zagro Ŝenia • istnienie warunków do prowadzenia pracy • wzrost liczby rodzin dysfunkcyjnych socjalnej • zwi ększaj ąca si ę liczba rodzin wymagaj ących • dostateczne rozpoznanie potrzeb rodzin, wsparcia w formie poradnictwa dzieci i młodzie Ŝy specjalistycznego • mo Ŝliwo ść poprawy skuteczno ści pomocy • brak grup i o środków wsparcia dla rodzin udzielanej rodzinom, dzieciom i młodzie Ŝy i osób samotnie wychowuj ących dzieci dzi ęki koordynacji działa ń instytucji • niewystarczaj ący dost ęp do placówek wsparcia wspieraj ących te grupy dla dzieci i młodzie Ŝy • odpowiednia dost ępno ść szkół podstawowych • niedostateczny dost ęp do opieki przedszkolnej i gimnazjalnych • brak mo Ŝliwo ści kontynuowania przez
68 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• zadowalaj ący poziom nauczania młodzie Ŝ nauki na poziomie w placówkach o światowych ponadgimnazjalnym w gminie • zwi ększaj ąca si ę liczba dzieci i młodzie Ŝy • niewielka liczba wolontariuszy w śród dzieci korzystaj ących z oferty sp ędzania czasu i młodzie Ŝy wolnego • istnienie w gminie organizacji pozarz ądowych działaj ących na rzecz rodzin, dzieci i młodzie Ŝy • wzrost świadomo ści zdrowotnej mieszka ńców • dobra dost ępno ść opieki medycznej
Obszar UZALE śNIENIA I PRZEMOC W RODZINIE mocne strony słabe strony • prowadzenie działalno ści terapeutycznej • nieprowadzenie w śród nauczycieli, rodziców i rehabilitacyjnej w obszarze uzale Ŝnie ń i sprzedawców napojów alkoholowych działa ń • zapewnianie dost ępu do pomocy edukacyjno-szkoleniowych w zakresie psychospołecznej rodzinom dotkni ętym uzale Ŝnie ń problemami uzale Ŝnie ń • brak działa ń w zakresie inicjowania • kierowanie osób uzale Ŝnionych powstawania grup wsparcia i instytucji i współuzale Ŝnionych na leczenie odwykowe wsparcia dla osób uzale Ŝnionych • diagnozowanie kwestii inicjacji alkoholowej i współuzale Ŝnionych i narkotykowej w śród dzieci i młodzie Ŝy • niewystarczaj ąca kadra do pracy z osobami • prowadzenie kontroli punktów sprzeda Ŝy uzale Ŝnionymi, współuzale Ŝnionymi napojów alkoholowych i dotkni ętymi przemoc ą w rodzinie • inicjowanie przez placówki o światowe działa ń • brak współpracy z organizacjami profilaktycznych, informacyjnych pozarz ądowymi działaj ącymi w obszarze i edukacyjnych w obszarze uzale Ŝnie ń wśród uzale Ŝnie ń i przeciwdziałania przemocy dzieci i młodzie Ŝy w rodzinie • ró Ŝnorodno ść działa ń w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie • prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie • funkcjonowanie w gminie zespołu interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie • zapewnianie osobom dotkni ętym przemoc ą w rodzinie miejsc w o środkach wsparcia • kierowanie sprawców przemocy w rodzinie do udziału w programach korekcyjno- edukacyjnych szanse zagroŜenia • wzrost liczby osób wyleczonych z uzale Ŝnie ń • obni Ŝanie si ę wieku inicjacji alkoholowej • zwi ększaj ąca si ę liczba rodzin korzystaj ących i narkotykowej ze wsparcia psychospołecznego i prawnego • brak instytucji i grup wsparcia dla osób • kierowanie osób uzale Ŝnionych uzale Ŝnionych i współuzale Ŝnionych i współuzale Ŝnionych na leczenie odwykowe • niewielka kadra pracuj ąca z osobami • zwi ększaj ąca si ę świadomo ść rodziców, uzale Ŝnionymi, współuzale Ŝnionymi nauczycieli i sprzedawców napojów i dotkni ętymi przemoc ą w rodzinie alkoholowych co do zagro Ŝeń uzale Ŝnieniami • brak organizacji pozarz ądowych działaj ących • zmniejszaj ąca si ę skala zjawiska nielegalno ści w obszarze uzale Ŝnie ń i przeciwdziałania sprzeda Ŝy napojów alkoholowych przemocy w rodzinie
69 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• wzrastaj ąca w śród dzieci i młodzie Ŝy • wzrost liczby osób, w stosunku do których świadomo ść zagro Ŝenia uzale Ŝnieniami istnieje potrzeba podj ęcia działa ń • realizowanie programu przeciwdziałania interdyscyplinarnych przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar • wzrost liczby osób wymagaj ących działa ń przemocy w rodzinie korekcyjno-edukacyjnych • wzrost liczby rodzin obj ętych poradnictwem i interwencj ą z powodu przemocy w rodzinie • niezwi ększaj ąca si ę liczba osób dotkni ętych przemoc ą w rodzinie wymagaj ących umieszczenia w o środkach wsparcia
Obszar BEZDOMNO ŚĆ mocne strony słabe strony • diagnozowanie problemu bezdomno ści • ograniczone działania zapobiegaj ące • prowadzenie działa ń na rzecz osób bezdomno ści bezdomnych • brak standaryzacji usług świadczonych • informowanie bezdomnych o przysługuj ących osobom bezdomnym im prawach oraz dost ępnych formach pomocy • nieprowadzenie działa ń na rzecz reintegracji • zapewnianie osobom bezdomnym schronienia zawodowej osób bezdomnych • udzielanie wsparcia osobom bezdomnym • brak indywidualnych programów wychodzenia przybywaj ącym z innych gmin z bezdomno ści • zapewnianie wsparcia osobom wychodz ącym • brak mieszka ń socjalnych i środków na ich z bezdomno ści budow ę • niewielka skala działa ń uwra Ŝliwiaj ących mieszka ńców na problemy osób bezdomnych oraz maj ących na celu zwi ększenie akceptacji społecznej osób bezdomnych • brak współpracy z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób bezdomnych szanse zagro Ŝenia • posiadanie przez bezdomnych wiedzy • wyst ępowanie problemu bezdomno ści o przysługuj ących im prawach i dost ępnych • zwi ększaj ąca si ę liczba osób zagro Ŝonych formach wsparcia bezdomno ści ą i bezdomnych wymagaj ących • niewzrastaj ąca liczba osób bezdomnych schronienia przybyłych z innych gmin • nieodpowiednia jako ść usług świadczonych osobom bezdomnym • wzrastaj ąca liczba osób bezdomnych zmagaj ących si ę z bezrobociem • niewielka liczba osób wychodz ących z bezdomno ści • ograniczone mo Ŝliwo ści realizowania indywidualnych programów wychodzenia z bezdomno ści • wyst ępowanie zjawiska minimalizowania problemów osób bezdomnych • niski poziom społecznej akceptacji osób bezdomnych • brak organizacji pozarz ądowych działaj ących na rzecz osób bezdomnych
70 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Obszar STARO ŚĆ mocne strony słabe strony • badanie liczebno ści osób starszych • niewystarczaj ąca liczba pracowników • informowanie osób starszych o dost ępnych świadcz ących osobom starszym usługi formach pomocy opieku ńcze • kierowanie osób wymagających całodobowej • niepodejmowanie działa ń zmierzaj ących opieki do domów pomocy społecznej do wi ększego zaanga Ŝowania rodzin • prowadzenie w śród osób starszych działa ń w sprawowanie opieki nad osobami starszymi prozdrowotnych • brak działa ń inicjuj ących powstawanie grup • uwra Ŝliwianie społeczno ści lokalnej wsparcia i instytucji działaj ących na rzecz na problemy i potrzeby osób starszych osób starszych • niezapewnianie osobom starszym wsparcia w ramach małych form pomocy (klub seniora, dom dziennego pobytu) • brak działa ń maj ących na celu podniesienie poziomu Ŝycia osób starszych • ograniczone działania umo Ŝliwiaj ące osobom starszym kontynuowanie aktywno ści zawodowej • brak działa ń maj ących na celu popraw ę sfery technicznej, ułatwiaj ącej osobom starszym codzienne Ŝycie • niewystarczaj ąca współpraca z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób starszych • brak działa ń inicjuj ących w gminie wolontariat na rzecz osób starszych • niezapewnianie osobom młodym warunków do pozostania w gminie szanse zagro Ŝenia • posiadanie przez osoby starsze wiedzy • wzrost liczby osób starszych o dost ępnych formach pomocy • brak w gminie grup wsparcia i instytucji • wzrost liczby osób starszych korzystaj ących wsparcia dla osób starszych z usług opieku ńczych • ograniczony dost ęp osób starszych do małych • mo Ŝliwo ść uzyskania przez osoby starsze form pomocy (klub seniora, dom dziennego pomocy ze strony wielopokoleniowych pobytu) rodzin • niewielka liczba osób starszych • dobra dost ępno ść domów pomocy społecznej kontynuuj ących aktywno ść zawodow ą • zadawalaj ący poziom Ŝycia osób starszych • wyst ępowanie zjawiska marginalizacji • zwi ększaj ący si ę udział osób starszych problemów i potrzeb osób starszych w działaniach prozdrowotnych • nieodpowiednia do potrzeb osób starszych • funkcjonowanie w gminie organizacji infrastruktura techniczna pozarz ądowych działaj ących na rzecz osób • niewystarczaj ąca liczba wolontariuszy starszych wspieraj ących osoby starsze w codziennym • brak zjawiska migracji osób młodych, Ŝyciu do wi ększych jednostek administracyjnych
Obszar NIEPEŁNOSPRAWNO ŚĆ mocne strony słabe strony • informowanie osób niepełnosprawnych • brak bada ń liczebno ści osób o przysługuj ących im prawach niepełnosprawnych w gminie oraz dost ępnych formach pomocy • niewystarczaj ąca liczba pracowników
71 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• uwra Ŝliwianie społeczno ści lokalnej świadcz ących opiek ę i wsparcie osobom na problemy i potrzeby osób niepełnosprawnym niepełnosprawnych • brak wsparcia w postaci specjalistycznych • podejmowanie działa ń słu Ŝą cych zwi ększeniu usług opieku ńczych dla osób z zaburzeniami społecznej akceptacji osób niepełnosprawnych psychicznymi • ograniczone działania inicjuj ące powstawanie w gminie grup wsparcia i instytucji działaj ących na rzecz osób niepełnosprawnych • niepodejmowanie współpracy z podmiotami świadcz ącymi usługi rehabilitacyjne osobom niepełnosprawnym • brak udziału w likwidacji barier utrudniaj ących codzienne Ŝycie osób niepełnosprawnych • nieupowszechnianie w śród osób niepełnosprawnych ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy • brak grup i klas integracyjnych w placówkach oświatowo-wychowawczych • niepodejmowanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób niepełnosprawnych • brak działa ń inicjuj ących wolontariat na rzecz osób niepełnosprawnych szanse zagro Ŝenia • posiadanie przez osoby niepełnosprawne • wzrost liczby osób niepełnosprawnych wiedzy o przysługuj ących im prawach • zwi ększaj ąca si ę liczba osób i dost ępnych formach wsparcia niepełnosprawnych wymagaj ących opieki • wzrost społecznej akceptacji osób i wsparcia ze strony pracowników OPS-u niepełnosprawnych • wzrastaj ąca liczba osób z zaburzeniami psychicznymi wymagaj ących wsparcia • brak w gminie grup wsparcia i instytucji wsparcia dla osób niepełnosprawnych • niewystarczaj ąca baza rehabilitacyjna w gminie • istnienie barier utrudniaj ących osobom niepełnosprawnym codzienne Ŝycie • niewystarczaj ąca wiedza osób niepełnosprawnych o dost ępnych ofertach pracy i wolnych miejscach pracy • wzrastaj ąca liczba dzieci wymagaj ących umieszczenia w grupach i klasach integracyjnych • marginalizacja problemów i potrzeb osób niepełnosprawnych • brak w gminie organizacji pozarz ądowych działaj ących na rzecz osób niepełnosprawnych • niewystarczaj ąca liczba wolontariuszy wspieraj ących osoby niepełnosprawne w codziennym Ŝyciu
72 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Obszar KAPITAŁ SPOŁECZNY I LUDZKI mocne strony słabe strony • podnoszenie przez pracowników pomocy • niewystarczaj ąca do potrzeb liczba społecznej kwalifikacji zawodowych poprzez pracowników socjalnych udział w szkoleniach i ró Ŝnych formach • brak działa ń zapobiegaj ących wypaleniu doskonalenia zawodowego zawodowemu pracowników pomocy • diagnozowanie problemów społecznych społecznej w gminie • ograniczone działania inicjuj ące powstawanie • OPS dysponuje kadr ą pracowników w gminie nowych placówek pomocy z wieloletnim do świadczeniem społecznej i wykształceniem pozwalaj ącym na szybk ą • brak działa ń inicjuj ących wolontariat diagnoz ę problemów społecznych • ograniczona współpraca z przedstawicielami • informowanie beneficjentów systemu pomocy ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych społecznej o mo Ŝliwo ściach uzyskania wsparcia • poprawianie jako ści obsługi klientów OPS-u • prowadzenie bazy danych o instytucjach wsparcia i organizacjach pozarz ądowych mog ących świadczy ć pomoc mieszka ńcom • pozyskiwanie dodatkowych środków na realizacj ę zada ń z zakresu pomocy społecznej, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej • uświadamianie władzom gminy roli i potrzeb sektora pomocy społecznej • przeciwdziałanie negatywnym stereotypom postrzegania sektora pomocy społecznej • podejmowanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi szanse zagro Ŝenia • dobrze wykwalifikowana kadra zatrudniona • zwi ększaj ąca si ę liczba beneficjentów systemu w Ośrodku Pomocy Społecznej pomocy społecznej przypadaj ących • niepopadanie w rutyn ę i niedoznawanie na jednego pracownika socjalnego syndromu wypalenia zawodowego • słabo rozwini ęta sie ć placówek pomocy przez pracowników pomocy społecznej społecznej • wystarczaj ąca wiedza na temat problemów • niewystarczaj ące dofinansowanie systemu społecznych w gminie pomocy społecznej • posiadanie przez beneficjentów systemu • mała liczba wolontariuszy świadcz ących pomocy społecznej wiedzy o dost ępnych pomoc osobom wymagaj ącym wsparcia formach wsparcia • brak świadomo ści władz gminy co do roli • odpowiednia jako ść obsługi klientów i potrzeb sektora pomocy społecznej OPS-u, • niezmieniaj ący si ę na korzy ść wizerunek • posiadanie przez pracowników pomocy sektora pomocy społecznej społecznej wiedzy na temat instytucji wsparcia i organizacji pozarządowych mog ących świadczy ć pomoc mieszka ńcom • funkcjonowanie organizacji pozarz ądowych w gminie • wł ączanie si ę przedstawicieli ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych w działania pomocowe
73 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
22. PODSUMOWANIE DIAGNOZY
Diagnoza przeprowadzona w ramach Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice obejmowała kilkana ście zagadnie ń. Jej wyniki posłu Ŝyły, po ich nało Ŝeniu na kompetencje samorz ądu gminnego, do opracowania zało Ŝeń polityki społecznej gminy na lata 2014-2020. Zostały one przedstawione w cz ęś ci programowej strategii i zawieraj ą działania, które powinny przyczyni ć si ę do zminimalizowania problemów społecznych tak wyst ępuj ących w gminie obecnie, jak i w najbli Ŝszych latach. Działania te s ą wyznaczone w nast ępuj ących obszarach:
1. Przeciwdziałanie ubóstwu, bezrobociu i bezdomno ści oraz zapobieganie ich skutkom poprzez: • zapewnienie ubogim bezpiecze ństwa socjalnego, • wsparcie bezrobotnych i poszukuj ących pracy, • pomoc zagro Ŝonym bezdomno ści ą i bezdomnym. 2. Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzie Ŝy poprzez: ••• wzmacnianie rodzin, podnoszenie poziomu ich funkcjonowania, ••• pomoc rodzinom b ędącym w kryzysie; rozwijanie systemu wsparcia, ••• wsparcie dzieci i młodzie Ŝy w kształceniu i wszechstronnym rozwoju. 3. Utrzymanie osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania oraz umo Ŝliwienie im udziału w Ŝyciu społecznym poprzez: • usprawnianie osób starszych i zapewnienie im wła ściwej opieki, • ograniczenie skutków niepełnosprawno ści oraz aktywizacj ę społeczn ą i zawodow ą osób niepełnosprawnych. 4. Zapewnienie mieszka ńcom równego dost ępu do słu Ŝby zdrowia oraz wspieranie rodzin i osób dotkni ętych problemami uzale Ŝnie ń i przemocy w rodzinie poprzez: ••• zaspokajanie potrzeb mieszka ńców w zakresie ochrony zdrowia, ••• profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych i narkomanii, przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. 5. Podniesienie poziomu bezpiecze ństwa publicznego poprzez: • przeciwdziałanie przest ępczo ści, w tym w śród nieletnich, • zwi ększenie poczucia bezpiecze ństwa mieszka ńców. 6. Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego poprzez: ••• wzmacnianie kadry pomocy społecznej oraz rozwijanie infrastruktury socjalnej, ••• wyzwalanie aktywno ści obywatelskiej, ••• wspólne diagnozowanie problemów społecznych i potrzeb mieszka ńców.
74 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
III. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA
1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁA Ń
Misja samorz ądu, sformułowana w Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020, jest nast ępuj ąca:
Gmina Gaszowice skutecznie przeciwdziała problemom społecznym, dąŜ y do integracji mieszka ńców oraz stwarza im mo Ŝliwo ści rozwoju
Wypełnienie przyj ętej misji jest uwarunkowane realizacj ą przedstawionych na kolejnych stronach celów strategicznych i operacyjnych oraz kierunków działa ń.
75 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Cel strategiczny 1.: Przeciwdziałanie ubóstwu, bezrobociu i bezdomno ści oraz zapobieganie ich skutkom.
Cele operacyjne: 1. Wsparcie bezrobotnych i poszukuj ących pracy. 2. Zapewnienie ubogim bezpiecze ństwa socjalnego. 3. Pomoc zagro Ŝonym bezdomno ści ą i bezdomnym.
Kierunki działa ń do celu operacyjnego 1.: 1. Podejmowanie współpracy z Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy, informacji o wolnych miejscach pracy, usługach poradnictwa zawodowego, szkoleniach, przygotowaniu zawodowym dorosłych i sta Ŝach oraz organizacji robót publicznych, prac interwencyjnych i zatrudnienia socjalnego. 2. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi, w szczególno ści z kobietami po 40. roku Ŝycia, w tym w oparciu o kontrakt socjalny. 3. Zmniejszanie skutków bezrobocia poprzez pomoc finansow ą udzielan ą przez OPS. 4. Pozyskiwanie inwestorów, wspieranie małej i średniej przedsi ębiorczo ści oraz podmiotów ekonomii społecznej. 5. Opracowywanie i realizowanie projektów słu Ŝą cych aktywizacji osób bezrobotnych, w tym współfinansowanych z funduszy zewn ętrznych, np. z funduszy Unii Europejskiej. 6. Wpływanie na dostosowywanie kierunków kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy. 7. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób bezrobotnych.
Kierunki działa ń do celu operacyjnego 2.: 1. Monitorowanie bezpiecze ństwa socjalnego mieszka ńców gminy. 2. Wsparcie osób ubogich prac ą socjaln ą, w tym poprzez zawieranie kontraktów socjalnych. 3. Promowanie w śród zagro Ŝonych utrat ą bezpiecze ństwa socjalnego aktywnych postaw oraz samopomocy, np. pomocy s ąsiedzkiej. 4. Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej (w tym w postaci posiłku) osobom znajduj ącym si ę w trudnej sytuacji materialnej. 5. Organizowanie akcji charytatywnych na rzecz ubogich. 6. Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci z rodzin ubogich, m.in. poprzez organizowanie dla nich do Ŝywiania w szkołach, wypoczynku letniego i zimowego, wyposa Ŝenie ich
76 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
w podr ęczniki i pomoce szkolne oraz odzie Ŝ, a tak Ŝe zapewnienie im dost ępu do alternatywnych form sp ędzania czasu wolnego. 7. Opracowanie, realizacja lub współudział w realizacji programów na rzecz zagro Ŝonych i dotkni ętych ubóstwem. 8. Powi ększenie w gminie zasobów mieszka ń komunalnych i socjalnych. 9. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz ubogich oraz z Kościołem.
Kierunki działa ń do celu operacyjnego 3.: 1. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami zagro Ŝonymi i dotkni ętymi bezdomno ści ą. 2. Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej osobom zagro Ŝonym i dotkni ętym bezdomno ści ą, zapewnienie dost ępu do poradnictwa, opracowywanie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomno ści. 3. Budowa mieszka ń socjalnych. 4. Zapewnianie osobom bezdomnym schronienia. 5. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób bezdomnych.
Czas realizacji działa ń: Działania ci ągłe w latach 2014-2020.
Podmioty odpowiedzialne za realizacj ę działa ń: Wójt, Rada Gminy, Urz ąd Gminy, O środek Pomocy Społecznej, placówki o światowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego.
Partnerzy w realizacji działa ń: Powiatowy Urz ąd Pracy, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, inwestorzy, lokalni przedsi ębiorcy, noclegownie i schroniska spoza gminy, organizacje pozarz ądowe, podmioty ekonomii społecznej, Kościół, społeczno ść lokalna.
Źródła finansowania działa ń: Bud Ŝet samorz ądowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarz ądowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).
77 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Wska źniki monitoringowe: • wielko ść stopy bezrobocia, • liczba osób bezrobotnych w gminie, w tym liczba osób obj ętych przez Powiatowy Urz ąd Pracy ró Ŝnymi formami wsparcia, • liczba osób bezrobotnych i ubogich obj ętych prac ą socjaln ą oraz liczba osób obj ętych kontraktami socjalnymi, • liczba beneficjentów systemu pomocy społecznej obj ętych wsparciem z powodu bezrobocia i ubóstwa, • liczba nowych inwestorów, • liczba podmiotów gospodarczych, w tym podmiotów ekonomii społecznej, • liczba opracowanych i realizowanych projektów oraz liczba osób nimi obj ętych, • liczba dzieci z rodzin ubogich obj ętych wsparciem, • liczba programów wsparcia zagro Ŝonych i dotkni ętych ubóstwem oraz liczba osób nimi obj ętych, • liczba mieszka ń socjalnych. • liczba opracowanych oraz realizowanych indywidualnych programów wychodzenia z bezdomno ści i liczba osób nimi obj ętych, • liczba osób bezdomnych, którym zapewniono schronienie.
Prognoza zmian: Podj ęcie działa ń powinno przyczyni ć si ę m.in. do: • spadku liczby osób bezrobotnych, • zwi ększenia liczby osób zaktywizowanych, • zmniejszenia liczby beneficjentów pomocy społecznej, • wzrostu liczby inwestorów i podmiotów gospodarczych, • zwi ększenia mo Ŝliwo ści uzyskania mieszkania przez osoby o niskim statusie materialnym, • poprawy dost ępno ści i jako ści usług świadczonych osobom bezdomnym, • zwi ększenia liczby osób wychodz ących z bezdomno ści.
78 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Cel strategiczny 2.: Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzie Ŝy.
Cele operacyjne: 1. Wzmacnianie rodzin, podnoszenie poziomu ich funkcjonowania. 2. Pomoc rodzinom b ędącym w kryzysie; rozwijanie systemu wsparcia. 3. Wsparcie dzieci i młodzie Ŝy w kształceniu i wszechstronnym rozwoju.
Kierunki działa ń do celów operacyjnych 1-3.: 1. Promowanie w gminie prawidłowego modelu rodziny oraz edukowanie rodzin w zakresie wła ściwego wypełniania ról rodzicielskich, m.in. przez pracowników OPS-u i placówek oświatowych. 2. Zintensyfikowanie pracy socjalnej z rodzinami, w szczególno ści dotkni ętymi bezradno ści ą opieku ńczo-wychowawcz ą. 3. Zatrudnienie asystenta rodziny. 4. Udzielanie przez OPS pomocy rodzinom znajduj ącym si ę w trudnej sytuacji materialnej z systemu pomocy społecznej oraz świadcze ń rodzinnych i alimentacyjnych. 5. Zwi ększenie dost ępno ści dla rodzin oraz osób samotnie wychowuj ących dzieci wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, prawnego i socjalnego. 6. Zwi ększenie dost ępu dzieci i młodzie Ŝy do alternatywnych form sp ędzania czasu wolnego, m.in. poprzez rozszerzenie oferty zaj ęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, w tym sportowo-rekreacyjnych i kulturalnych, kół zainteresowa ń, organizowanie wypoczynku. 7. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzie Ŝy. 8. Zwi ększenie dost ępno ści opieki przedszkolnej w gminie. 9. Kontynuowanie i rozwijanie działalno ści Świetlicy Profilaktyczno-Integracyjnej. 10. Zintegrowanie działa ń na rzecz rodziny i dziecka w gminie poprzez stał ą współprac ę placówek o światowo-wychowawczych i kulturalnych, jednostek pomocy społecznej, słu Ŝby zdrowia, Sądu Rejonowego i kuratorów s ądowych, Policji, organizacji pozarz ądowych i Kościoła.
Czas realizacji działa ń: Działania ci ągłe w latach 2014-2020.
79 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Podmioty odpowiedzialne za realizacj ę działa ń: Wójt, Rada Gminy, Urz ąd Gminy, O środek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, placówki przedszkolne, placówki o światowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, placówki kulturalne, jednostki sportowo- rekreacyjne.
Partnerzy w realizacji działa ń: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, specjali ści, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, placówki słu Ŝby zdrowia, Sąd Rejonowy, kuratorzy sądowi, Policja, organizacje pozarz ądowe, Ko ściół.
Źródła finansowania działa ń: Bud Ŝet samorz ądowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarz ądowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).
Wska źniki monitoringowe: • liczba rodzin obj ętych prac ą socjaln ą, • liczba rodzin obj ętych wsparciem przez asystenta rodziny, • liczba rodzin obj ętych wsparciem z systemu pomocy społecznej, świadcze ń rodzinnych i alimentacyjnych, • liczba osób i rodzin obj ętych poradnictwem specjalistycznym oraz liczba porad, • liczba dzieci i młodzie Ŝy obj ętych alternatywnymi formami sp ędzania czasu wolnego, • liczba dzieci obj ętych opiek ą przedszkoln ą, • liczba dzieci z nich korzystaj ących ze świetlicy.
Prognoza zmian: Podj ęcie działa ń powinno przyczyni ć si ę m.in. do: • spadku liczby rodzin zmagaj ącymi si ę z problemami opieku ńczo-wychowawczymi, • poszerzenia wiedzy w zakresie wła ściwego wypełniania ról rodzicielskich, • zwi ększenia dost ępno ści wsparcia, w tym dla osób samotnie wychowuj ących dzieci, • podniesienia jako ści kształcenia i wsparcia w placówkach o światowych, • zró Ŝnicowania form sp ędzania czasu wolnego oraz wzrostu liczby dzieci i młodzie Ŝy z nich korzystaj ących.
80 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Cel strategiczny 3.: Utrzymanie osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania oraz umo Ŝliwienie im udziału w Ŝyciu społecznym.
Cele operacyjne: 1. Usprawnianie osób starszych i zapewnienie im wła ściwej opieki. 2. Ograniczenie skutków niepełnosprawno ści oraz aktywizacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych.
Kierunki działa ń do celów operacyjnych 1-2.: 1. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami starszymi i niepełnosprawnymi. 2. Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej osobom starszym i niepełnosprawnym. 3. Zapewnienie dost ępu do usług opieku ńczych, obejmuj ących pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb Ŝyciowych, opiek ę higieniczn ą, zalecon ą przez lekarza piel ęgnacj ę oraz, w miar ę mo Ŝliwo ści, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. 4. Rozwijanie aktywnych i zdrowych form sp ędzania czasu wolnego przez osoby starsze i niepełnosprawne – zaspokajanie ich potrzeb kulturalno-społecznych, rekreacyjnych i edukacyjnych, w tym organizowanie cyklicznych imprez i spotka ń integracyjnych, wycieczek, utworzenie Domu Dziennego Pobytu dla seniorów. 5. Zwi ększenie dost ępno ści kształcenia integracyjnego w gminie. 6. Podejmowanie współpracy z PCPR-em, PUP-em i PFRON-em w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, m.in. przy likwidacji barier architektonicznych, zapewnieniu dost ępu do rehabilitacji i sprz ętu rehabilitacyjnego oraz zdobyciu i utrzymaniu zatrudnienia. 7. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych oraz z ko ściołem. 8. Pozyskiwanie wolontariuszy mog ących wspiera ć osoby starsze i niepełnosprawne w codziennym Ŝyciu.
Czas realizacji działa ń: Działania ci ągłe w latach 2014-2020 (utworzenie Domu Dziennego Pobytu dla seniorów – 2017).
81 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Podmioty odpowiedzialne za realizacj ę działa ń: Wójt, Rada Gminy, Urz ąd Gminy, O środek Pomocy Społecznej, placówki o światowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, placówki kulturalne.
Partnerzy w realizacji działa ń: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowy Urz ąd Pracy, Pa ństwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Świetlica Profilaktyczno-Integracyjna, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, podmioty świadcz ące usługi rehabilitacyjne, placówki słu Ŝby zdrowia, organizacje pozarz ądowe, Ko ściół, społeczno ść lokalna.
Źródła finansowania działa ń: Bud Ŝet samorz ądowy (gminny, powiatowy) i centralny, Pa ństwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, fundusze zewn ętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarz ądowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).
Wska źniki monitoringowe: • liczba osób w wieku poprodukcyjnym i ich udział w ogóle mieszka ńców, • liczba osób dotkni ętych niepełnosprawno ści ą, • liczba osób starszych i niepełnosprawnych obj ętych prac ą socjaln ą, • liczba osób starszych i niepełnosprawnych beneficjentów obj ętych wsparciem z systemu pomocy społecznej, • liczba osób obj ętych usługami opieku ńczymi, • liczba osób korzystaj ących z Domu Dziennego Pobytu dla seniorów, • liczba klas integracyjnych oraz liczba osób do nich ucz ęszczaj ących, • liczba zlikwidowanych barier architektonicznych, • liczba osób obj ętych usługami rehabilitacyjnymi, • liczba nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, • liczba wolontariuszy.
Prognoza zmian: Podj ęcie działa ń powinno przyczyni ć si ę m.in. do: • zwi ększenia udziału seniorów i osób dotkni ętych niepełnosprawno ści ą w Ŝyciu społecznym,
82 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
• podniesienia jako ści świadczonych usług, • podniesienia jako ści funkcjonowania osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania, • zwi ększenia liczby osób usprawnionych i zatrudnionych.
Cel strategiczny 4.: Zapewnienie mieszka ńcom równego dost ępu do słu Ŝby zdrowia oraz wspieranie rodzin i osób dotkni ętych problemami uzale Ŝnie ń i przemocy w rodzinie.
Cele operacyjne 1-2.: 1. Zaspakajanie potrzeb mieszka ńców w zakresie ochrony zdrowia. 2. Profilaktyka i rozwi ązywanie problemów alkoholowych i narkomanii oraz przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.
Kierunki działa ń do celu operacyjnego 1.: 1. Promowanie zdrowia i prowadzenie profilaktyki zdrowotnej. 2. Zabezpieczanie świadcze ń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, poło Ŝnictwa, ginekologii i stomatologii, zgodnie z minimalnym planem zabezpieczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. 3. Podejmowanie działa ń wynikaj ących z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszka ńców, w tym opracowywanie i realizowanie programów zdrowotnych. 4. Inicjowanie przedsi ęwzi ęć lokalnych maj ących na celu zaznajomienie mieszka ńców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami.
Kierunki działa ń do celu operacyjnego 2.: 1. Zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzale Ŝnionych od alkoholu i narkotyków oraz dotkni ętych przemoc ą w rodzinie; rozpowszechnianie informacji na temat mo Ŝliwo ści uzyskania wsparcia ww. zakresie. 2. Zapewnienie rodzinom dotkni ętym problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie szerszego dost ępu do wsparcia psychologicznego, prawnego i społecznego. 3. Zintensyfikowanie profilaktycznej działalno ści informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwi ązywania problemów alkoholowych, narkomanii i przemocy w rodzinie, w szczególno ści skierowanej do dzieci i młodzie Ŝy. 4. Poszerzenie oferty Punktu Konsultacyjnego GKRPA.
83 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
5. Tworzenie grup wsparcia dla osób dotkni ętych problemami uzale Ŝnie ń i przemocy w rodzinie. 6. Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 7. Kontynuowanie działalno ści Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. 8. Zapewnienie osobom dotkni ętym przemoc ą w rodzinie miejsc w o środkach wsparcia. 9. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi, działaj ącymi na rzecz dotkni ętych problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie.
Szczegółowe działania w zakresie profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych i narkomanii zawiera Gminny Program Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Gaszowice.
Czas realizacji działa ń: Działania ci ągłe w latach 2014-2020.
Podmioty odpowiedzialne za realizacj ę działa ń: Wójt, Rada Gminy, Urz ąd Gminy, O środek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, Punkt Konsultacyjny GKRPA, Zespół Interdyscyplinarny do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, placówki o światowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego.
Partnerzy w realizacji działa ń: Placówki słu Ŝby zdrowia, specjali ści, Świetlica Profilaktyczno-Integracyjna, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, placówki leczenia uzale Ŝnie ń, w tym Oddział Dzienny Terapii Uzale Ŝnienia od Alkoholu Pa ństwowego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku, o środki wsparcia, Sąd Rejonowy, kuratorzy s ądowi, Policja, organizacje pozarz ądowe, Ko ściół, społeczno ść lokalna.
Źródła finansowania działa ń: Bud Ŝet samorz ądowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarz ądowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).
84 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Wska źniki monitoringowe: • liczba przedsi ęwzi ęć w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej, • liczba osób obj ętych świadczeniami zdrowotnymi, • liczba opracowanych i realizowanych programów zdrowotnych oraz liczba osób nimi obj ętych, • liczba osób obj ętych pomoc ą terapeutyczn ą i rehabilitacyjn ą, • liczba rodzin obj ętych wsparciem psychologicznym, prawnym oraz z systemu pomocy społecznej z powodu alkoholizmu, narkomanii i przemocy w rodzinie, • liczba przedsi ęwzi ęć realizowanych w ramach działalno ści informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej, • liczba osób obj ętych wsparciem w ramach Punktu Konsultacyjnego, • liczba udzielonych porad i przeprowadzonych interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, • liczba osób obj ętych oddziaływaniem Zespołu Interdyscyplinarnego.
Prognoza zmian: Podj ęcie działa ń powinno przyczyni ć si ę m.in. do: • poszerzenia wiedzy mieszka ńców w zakresie profilaktyki zdrowotnej oraz zdrowego trybu Ŝycia, • poprawy stanu zdrowia mieszka ńców, • poszerzenia wiedzy mieszka ńców w zakresie profilaktyki uzale Ŝnie ń, • zwi ększenia dost ępno ści wsparcia dla osób uzale Ŝnionych i współuzale Ŝnionych oraz dotkni ętych problemem przemocy w rodzinie, • zmniejszenia skali przemocy w rodzinie.
85 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Cel strategiczny 5.: Podniesienie poziomu bezpiecze ństwa w gminie.
Cele operacyjne: 1. Przeciwdziałanie przest ępczo ści, w tym w śród nieletnich. 2. Zwi ększenie poczucia bezpiecze ństwa mieszka ńców.
Kierunki działa ń do celów operacyjnych 1-2.: 1. Opracowywanie i realizowanie programów profilaktyczno-edukacyjnych w placówkach oświatowych; wł ączanie w ich realizacj ę policjantów. 2. Podejmowanie w gminie przedsi ęwzi ęć edukacyjno-informacyjnych po świ ęconych przest ępczo ści i jej skutkom (akcje, kampanie). 3. Patrolowanie i wizytowanie miejsc publicznych w gminie. 4. Podejmowanie przez jednostki gminne i jej mieszka ńców współpracy z instytucjami o zasi ęgu ponadgminnym, policj ą, prokuratur ą rejonow ą, s ądem rejonowym, kuratorami sądowymi i organizacjami pozarz ądowymi na rzecz przeciwdziałania przest ępczo ści. 5. Zapewnienie dzieciom i młodzie Ŝy alternatywnych form sp ędzania czasu wolnego. 6. Zapewnienie mieszka ńcom bezpiecze ństwa na drodze, m.in. poprzez remont dróg gminnych, budow ę przydro Ŝnych chodników, przej ść dla pieszych i o świetlenia, organizacj ę dowozu dzieci i młodzie Ŝy do szkół.
Czas realizacji działa ń: Działania ci ągłe w latach 2014-2020.
Podmioty odpowiedzialne za realizacj ę działa ń: Wójt Gminy, Rada Gminy, Urz ąd Gminy, O środek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, placówki o światowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, kulturalne, jednostki sportowo-rekreacyjne.
Partnerzy w realizacji działa ń: Placówki ponadgimnazjalne w powiecie, Policja, Prokuratura Rejonowa, Sąd Rejonowy, kuratorzy s ądowi, społeczno ść lokalna.
86 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Źródła finansowania działa ń: Bud Ŝet samorz ądowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarz ądowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).
Wska źniki monitoringowe: • liczba popełnionych i wykrytych przest ępstw, • liczba opracowanych i realizowanych programów profilaktyczno-edukacyjnych oraz liczba osób nimi obj ętych, • liczba przedsi ęwzi ęć edukacyjno-informacyjnych, • liczba zrealizowanych inwestycji w celu poprawy bezpiecze ństwa na drodze, • liczba dzieci i młodzie Ŝy dowo Ŝonych do szkół, • stopie ń poczucia bezpiecze ństwa mieszka ńców.
Prognoza zmian: Podj ęcie działa ń powinno przyczyni ć si ę m.in. do: • spadku przest ępczo ści, w tym w śród nieletnich, • poszerzenia wiedzy mieszka ńców w zakresie przest ępczo ści i jej skutków, • zwi ększenia bezpiecze ństwa na drodze.
87 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Cel strategiczny 6.: Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego.
Cele operacyjne: 1. Wzmacnianie kadry pomocy społecznej oraz rozwijanie infrastruktury socjalnej. 2. Wyzwalanie aktywno ści obywatelskiej. 3. Wspólne diagnozowanie problemów społecznych i potrzeb mieszka ńców.
Kierunki działa ń do celów operacyjnych 1-3. 1. Dokształcanie kadry pomocy społecznej. 2. Zwi ększenie liczby zatrudnionych w OPS pracowników socjalnych o dwie osoby, zgodnie z wymogami ustawowymi. 3. Rozwijanie infrastruktury socjalnej w gminie poprzez poszerzenie oferty ju Ŝ działaj ących jednostek oraz utworzenie, w razie potrzeby, nowych. 4. Zach ęcanie mieszka ńców do udziału w rozwi ązywaniu lokalnych problemów społecznych oraz wspieranie inicjatyw społecznych. 5. Inicjowanie w gminie działalno ści nowych organizacji pozarz ądowych funkcjonuj ących w obszarze polityki społecznej. 6. Realizowanie zada ń z zakresu rozwi ązywania problemów społecznych przy współpracy z sektorem pozarz ądowym oraz innymi podmiotami prowadz ącymi działalno ść po Ŝytku publicznego (tak Ŝe o zasi ęgu ponadgminnym). 7. Wspieranie lokalowe organizacji pozarz ądowych, promowanie ich działalno ści oraz udzielanie im pomocy w nawi ązaniu współpracy mi ędzynarodowej oraz w pozyskiwaniu środków z innych ni Ŝ bud Ŝet gminy źródeł finansowania. 8. Propagowanie idei wolontariatu oraz pozyskiwanie wolontariuszy do udziału w realizacji zada ń dotycz ących rozwi ązywania problemów społecznych.
Czas realizacji działa ń: Działania ci ągłe w latach 2014-2020.
Podmioty odpowiedzialne za realizacj ę działa ń: Wójt, Rada Gminy, Urz ąd Gminy, O środek Pomocy Społecznej i inne jednostki organizacyjne gminy.
88 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Partnerzy w realizacji działa ń: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Regionalny O środek Polityki Społecznej, organizacje pozarz ądowe, inne podmioty prowadz ące działalno ść po Ŝytku publicznego, Ko ściół, społeczno ść lokalna.
Źródła finansowania działa ń: Bud Ŝet samorz ądowy (gminny, powiatowy, wojewódzki) i centralny, fundusze zewn ętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarz ądowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).
Wska źniki monitoringowe: • liczba pracowników socjalnych, • liczba szkole ń, w których uczestniczyła kadra pomocy społecznej, • liczba nowo powstałych jednostek pomocy społecznej, • liczba organizacji pozarz ądowych funkcjonuj ących w obszarze polityki społecznej, • liczba wspólnych przedsi ęwzi ęć z zakresu rozwi ązywania problemów społecznych, • liczba opracowanych projektów, • liczba wspieranych przez samorz ąd gminy organizacji pozarz ądowych, • liczba wolontariuszy.
Prognoza zmian: Podj ęcie działa ń powinno przyczyni ć si ę m.in. do: • profesjonalizacji kadry pomocy społecznej, • zwi ększenia jako ści świadczonych usług, • zwi ększenia aktywno ści mieszka ńców, wzrostu liczby inicjatyw społecznych, • zró Ŝnicowania form i zwi ększenia efektywno ści współpracy z sektorem pozarz ądowym.
89 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
Tabela 40. Ramy finansowe strategii w latach 2014-2020*
szacunkowa wielko ść wydatków (w tys. złotych) w latach:
2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r. 2019 r. 2020 r. cel strategiczny strategiczny cel 1. 2. 3. 4. 5. 6.
*) środki finansowe zaplanowane na realizacj ę zada ń z zakresu
2. WDRO śENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI
Koordynatorem realizacji działa ń wyznaczonych w Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 będzie O środek Pomocy Społecznej w Gaszowicach. Działania te b ędą podejmowane przez wskazane powy Ŝej podmioty zgodnie ze szczegółowym harmonogramem, uj ętym w opracowywanych corocznie planach działa ń. Monitoring zapisów strategicznych, polegaj ący na systematycznym zbieraniu i analizowaniu informacji dotycz ących realizowanych b ądź zrealizowanych ju Ŝ działa ń, będzie prowadzony przez zespół oceniaj ący strategi ę. Gromadzone dane pozwol ą zidentyfikowa ć i rozwi ąza ć problemy, które pojawi ą si ę w trakcie wdra Ŝania dokumentu, oraz stwierdzi ć, czy wyznaczone działania zmierzaj ą w słusznym kierunku i przynosz ą zakładane zmiany. Zespół oceniaj ący zostanie powołany zarz ądzeniem wójta, a w jego skład wejd ą m.in.: przedstawiciele podmiotów realizuj ących strategi ę i współdziałaj ących w jej realizacji, w tym pracownicy O środka Pomocy Społecznej oraz jednostek mu podległych. Zasady działania zespołu zostan ą okre ślone zarz ądzeniem wójta. Zespół oceniaj ący strategi ę b ędzie oceniał poziom wdro Ŝenia zapisów strategicznych raz na rok, a nast ępnie przygotuje raport monitoringowy. Zawart ą w nim ocenę skuteczno ści
90 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 polityki społecznej prowadzonej w gminie przeka Ŝe wójtowi i radzie, sugeruj ąc przyj ęcie proponowanych rozwi ąza ń (np. programów celowych) oraz, w przypadku stwierdzenia istotnych zmian społecznych, podj ęcie ewentualnych działa ń koryguj ących i wszelkich prac maj ących na celu aktualizacj ę obowi ązuj ącej strategii. Do oceny stopnia wdro Ŝenia wyznaczonych działa ń zostan ą wykorzystane m.in. sformułowane pod ka Ŝdym celem strategicznym wska źniki monitoringowe. W wi ększo ści s ą one dost ępne w zbiorach statystyki publicznej oraz w zasobach informacyjnych instytucji i organizacji realizuj ących strategi ę i współdziałaj ących w jej realizacji. W przypadku cz ęś ci danych mo Ŝe zaistnie ć potrzeba przeprowadzenia bada ń ankietowych w śród mieszka ńców gminy oraz w kluczowych dla rozwi ązywania lokalnych problemów społecznych podmiotach. Przygotowany wykaz nie wyczerpuje wszystkich wska źników, jakie mog ą by ć zastosowane w procesie monitorowania realizacji strategii. W miar ę rozwoju systemu monitorowania dokumentu b ędą mogły zosta ć zidentyfikowane nowe wska źniki, które w odpowiedni sposób b ędą charakteryzowały przebieg realizacji podejmowanych działa ń.
3. PROGRAMY I PROJEKTY
Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice b ędzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorz ądu lokalnego znajd ą zasoby umo Ŝliwiaj ące opracowanie i realizacj ę programów i projektów zgodnych z przyj ętymi w dokumencie działaniami. Programy i projekty mo Ŝna realizowa ć w okresach rocznych, dłu Ŝszych lub krótszych, w zale Ŝno ści od ich charakteru. Mog ą one by ć przyjmowane stosownymi uchwałami przez rad ę i powinny stanowi ć zał ączniki do niniejszej strategii.
3.1. PROGRAMY
Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014- 2020 będzie realizowana w szczególno ści poprzez poni Ŝej wymienione programy: • Gminny Program Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Gaszowice, • Program Współpracy Gminy Gaszowice z podmiotami prowadz ącymi działalno ść po Ŝytku publicznego.
91 Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020
IV. UWAGI KO ŃCOWE
Zapisy zawarte w Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Gaszowice na lata 2014-2020 będą realizowane w ramach przyj ętych działa ń w zale Ŝno ści od posiadanych przez samorz ąd gminy i pozyskanych z zewn ątrz środków finansowych. Dla osiągni ęcia wyznaczonych w dokumencie celów konieczne b ędzie współdziałanie ró Ŝnych podmiotów funkcjonuj ących w obszarze polityki społecznej, w tym tych, które działaj ą na wy Ŝszym szczeblu administracyjnym. Autorzy dokumentu pragn ą zło Ŝyć serdeczne podzi ękowania wszystkim tym, którzy uczestniczyli w jego budowie, przyczyniaj ąc si ę do identyfikacji problemów społecznych wyst ępuj ących w gminie. Jednocze śnie chc ą wyrazi ć nadziej ę na dalsz ą współprac ę w realizacji zapisów strategii.
92