Miasta Polski Południowej W 2009 R

Robert Krzysztofik Robert Szmytkie Studia nad procesami i strukturami osadniczymi sieci miast Polski Południowej Sosnowiec 2011 Redaktor Prac Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Andrzej T. Jankowski Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego nr 68 Recenzenci: prof. dr hab. Wiesław Drobek dr hab. Dariusz Sokołowski Opracowanie kartograficzne: Robert Szmytkie Tłumaczenia: Robert Krzysztofik Wydawca: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Śląski Ul. B ędzi ńska 60, 41-200 Sosnowiec ISSN 1895-6777 ISBN 978-83-61644-18-7 Druk: Pracownia Komputerowa Jacka Skalmierskiego, Gliwice. Spis tre ści Contents Wprowadzenie ............................................................................................................5 Introduction .................................................................................................................5 Sie ć miejska Polski Południowej ...............................................................................9 Urban network in the Southern Poland .......................................................................9 Rozwój miast ............................................................................................................25 Development of towns ...............................................................................................25 Du Ŝe wsie zurbanizowane w sieci osadniczej Polski Południowej .......................27 Large, urbanized villages in the settlement network of the Southern Poland .........27 Miasta-zlepie ńce i miasta administracyjnie poł ączone w Polsce Południowej .....69 Conglomerate-towns and towns administratively integrated in the Southern Poland .....................................................................................................................69 Aglomeracje „nie-metropolitalne” i zespoły miejskie w sieci osadniczej Polski Południowej ...........................................................................................................99 „Non-metropolitan” agglomerations and urban concentrations in the settlement network of the Southern Poland ..............................................................................99 Regres miast ...........................................................................................................123 Decline of towns ......................................................................................................123 Miasta kurcz ące si ę w Polsce Południowej .........................................................125 Shrinking towns in the Southern Poland ...............................................................125 Miejscowo ści Polski Południowej wydzielone w wyniku procesów secesji .......165 Towns and villages in the Southern Poland emerged as a result of secession processes ...............................................................................................................165 Problem miast zdegradowanych w sieci osadniczej Polski Południowej ............199 Question of degraded towns in the settlement network of the Southern Poland ...199 Spis tabel ................................................................................................................226 Index of tabels .........................................................................................................226 Spis rycin ................................................................................................................229 Index of figures ........................................................................................................229 Summary Studies on processes and structures of urban settlement in the Southern Poland .....................................................................................................................231 Wprowadzenie Introduction Cykl rozwoju miasta przechodzi ró Ŝne fazy. W rozwoju dziejowym cz ęść miast stale si ę rozwija, inne czasami prze Ŝywaj ą regres, jeszcze inne na skutek ró Ŝ- nych negatywnych implikacji znikaj ą z mapy. Ró Ŝne te Ŝ jest tempo lub czas trwania wzrostu miast lub ewentualnego ich regresu. Zjawiska wzrostu i regresu miast maj ą tak Ŝe swoje konsekwencje w ró Ŝnicowaniu si ę form osadniczych, zmianach prawno- administracyjnych czy stałym przeorganizowywaniu się lokalnych i regionalnych układów, sieci i systemów osadniczych. Problemom tym po świ ęcone jest niniejsze studium, które za cel stawia sobie przybli Ŝenie zjawisk zwi ązanych z dynamik ą urbanizacji w kontek ście wybranych, aczkolwiek zdaniem Autorów, kluczowych elementów modeluj ących miejsk ą sie ć osadnicz ą. W zwi ązku z tym zało Ŝono, Ŝe znajduj ące si ę w tomie sze ść studiów po świ ę- conych rozwojowi i kurczeniu si ę miast stanowi wa Ŝny, lecz nie wyczerpuj ący ogó- łu zagadnie ń, punkt widzenia na współczesne i niedawne przeobraŜenia sieci miast. W opracowaniu pod poj ęciem miasta rozumie si ę miejscowo ść , która posiada prawa miejskie. Inne formy osadnicze okre ślane s ą dosłownie zgodnie z ich statu- sem prawno-administracyjnym (aktualnym lub dawnym), np.: osiedla miejskie, miasta zdegradowane, wsie zurbanizowane, itp. Stanowi ą one grupy typologiczne osadnictwa zurbanizowanego zawarte w definicji kontinuum wiejsko-miejskiego, a zlo- kalizowane pomi ędzy wsi ą rolnicz ą a uprawomocnionym miastem. Układ ksi ąŜ ki skupia si ę na dwóch głównych cz ęś ciach zatytułowanych: Roz- wój miast i Regres miast . Ka Ŝda z nich po świ ęcona jest odmiennym procesom i zjawiskom, które towarzysz ą przeobra Ŝeniom miast, a mianowicie ich w ęŜ ej (generalnie - pozytywnie) rozumianemu rozwojowi i szerzej (generalnie -negatywnie) rozumianemu regresowi lub reorganizacji przestrzenno-administracyjnej miast Pol- ski Południowej. 5 Cało ść poprzedzona jest rozdziałem po świ ęconym ogólnej charakterystyce sieci miejskiej w analizowanym regionie. Ta cz ęść opracowania stanowi tło do wyja śnienia zjawisk i procesów analizowanych w kolejnych studiach. Tytułowy rozwój oznacza w niniejszej pracy ukazanie tych zjawisk, procesów i form osadniczych, które obecne s ą zawsze wtedy, gdy miasta b ądź ich sieci wyka- zuj ą tendencje wzrostowe. Wzrost ten przejawia ć si ę mo Ŝe w ró Ŝnej formie - demo- graficznej, ekonomicznej czy przestrzennej. Specyfik ę ka Ŝdego z tych uj ęć oraz ich kombinacje przedstawiono na wybranych przykładach w poszczególnych studiach zamieszczonych w tej cz ęś ci opracowania. Cz ęść druga, zgodnie z przyj ętymi zało Ŝeniami, prezentuje z kolei tendencje i układy ko ńcowe osadnictwa miejskiego wyra Ŝaj ące si ę negatywnymi konotacjami w przedmiocie bada ń urbanizacji. Cz ęsto s ą to wręcz zjawiska dezurbanizacji. Aspekty regresu sieci miast, podobnie jak w poprzedniej cz ęś ci, na świetlono z ró Ŝ- nych punktów widzenia. Podkre śli ć jednak nale Ŝy, Ŝe w całej ksi ąŜ ce - jako przewodnie - dominuje uj ęcie przestrzenno-administracyjne i demograficzne bada ń miejskich sieci osadniczych. Przechodz ąc do krótkiego omówienia zawarto ści opracowania nale Ŝy jeszcze kilka słów po świ ęć wyja śnieniu zakresu czasowego, a szczególnie terytorialnego prezentowanych studiów. Autorzy zało Ŝyli generalnie prezentacj ę zjawisk i procesów, które maj ą miejsce współcze śnie (po 2000 r.), wzgl ędnie zaistniały w ko ńcu XX w. (szczególnie lata 90.). Charakter i cz ęsto bardzo wyra źna specyfika niektórych zjawisk i kształ- towania si ę form osadniczych determinowała okazjonalne przybliŜanie zjawisk i faktów zaistniałych we wcze śniejszych okresach historycznych. Dotyczy to zwłaszcza wyja śnie ń podło Ŝa niektórych problemów prezentowanych w opracowaniu. Bardziej sztywne ramy, ale wymagaj ące wyja śnienia posiada obszar bada ń zdefiniowany jako Polska Południowa. Pod tym poj ęciem kryje si ę sze ść woje- wództw zlokalizowanych na południu kraju, odpowiednio: dolno śląskie, małopol- skie, opolskie, podkarpackie, śląskie, świ ętokrzyskie. Wybór ten podyktowany był kilkoma wzgl ędami, które mo Ŝna wypunktowa ć w nast ępuj ący sposób: 6 - Polska Południowa zawiera w sobie, w zasadzie wszystkie mo Ŝliwe ście Ŝki rozwoju regionalnych układów osadniczych, - w Polsce Południowej miały miejsce wszystkie typy procesów osadniczych, które znane s ą z terytorium całego kraju, - w Polsce Południowej wyst ępuj ą wszystkie modele rozwojowe i typy znanych form osadniczych, w tym szczególnie zaglomerowanych, - w Polsce Południowej wyst ępuj ą wszystkie (poza nadmorskim) typy układów przyrodniczych i krajobrazowych warunkuj ących powstawanie i rozwój sieci miast, - Polska Południowa integruje dwa regiony – Małopolsk ę i Śląsk, o odmiennych losach rozwoju politycznego, ekonomicznego, demograficznego, przestrzennego i społecznego. Odmienno ści te s ą same w sobie du Ŝym walorem badawczym, co w przypadku bada ń problemów urbanizacji jest niezwykle istotnym celem. Podkre- śli ć jednak nale Ŝy, Ŝe zwłaszcza w przypadku Małopolski przyj ęty obszar bada ń nie pokrywa si ę w pełni z granicami regionu historycznego, który w rzeczywisto ści obejmuje tak Ŝe wi ększ ą cze ść województwa lubelskiego, południow ą cze ść woje- wództwa mazowieckiego i skrawki łódzkiego. Przyj ęcie jednak w badaniach współczesno ści jako podstawowego okresu bada ń oraz wspomniane powy Ŝej inne determinanty tytułowej Polski Południowej pozostawiły w tym przypadku wspomniane województwa poza terytorium obj ętym rozwa Ŝaniami. Ksi ąŜ ka zawiera sze ść studiów, jakkolwiek prezentuj ących z pozoru ró Ŝną tematyk ę bada ń nad miastem, to w rzeczywisto ści pogrupowanych logicznie według dwóch zało Ŝeń – wspomnianej ju Ŝ wcze śniej oceny jako ściowej przeobra

Load more