Problem Vlasništva U Rusoovoj I Marksovoj Filozofiji Doktorska Disertacija
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
UNIVERZITET U NOVOM SADU FILOZOFSKI FAKULTET ODSEK ZA FILOZOFIJU PROBLEM VLASNIŠTVA U RUSOOVOJ I MARKSOVOJ FILOZOFIJI DOKTORSKA DISERTACIJA Mentor: Kandidatkinja: Prof. dr Milenko A. Perović Maja Solar Novi Sad, 2014. g. UNIVERZITET U NOVOM SADU FILOZOFSKI FAKULTET KLJUČNA DOKUMENTACIJSKA INFORMACIJA Redni broj: RBR Identifikacioni broj: IBR Tip dokumentacije: Monografska dokumentacija TD Tip zapisa: Tekstualni štampani materijal TZ Vrsta rada (dipl., mag., dokt.): Doktorska disertacija VR Ime i prezime autora: Maja Solar AU Mentor (titula, ime, prezime, zvanje): Prof. dr Milenko A. Perović, redovni profesor, MN Odsek za filozofiju, Filozofski fakultet u Novom Sadu Naslov rada: Problem vlasništva u Rusoovoj i Marksovoj filozofiji NR Jezik publikacije: srpski / latinica JP Jezik izvoda: srpski / engleski JI Zemlja publikovanja: R Srbija ZP Uže geografsko područje: Vojvodina UGP Godina: 2014 GO Izdavač: autorski reprint IZ 2 Mesto i adresa: Novi Sad, dr Zorana Đinđića 2 MA Fizički opis rada: (4 poglavlja / 229 stranica / 84 referenci ) FO Naučna oblast: Filozofija NO Naučna disciplina: Filozofija ekonomije ND Predmetna odrednica, ključne reči: Filozofija ekonomije, filozofija politike, istorija PO kapitalizma, apsolutizam, Ruso, Marks, kritika vlasništva, privatno vlasništvo, kolektivno vlasništvo, individualizam, luksuz, jednakost, otuđenje, način proizvodnje, prvobitna akumulacija UDK Čuva se: Biblioteka Odseka za filozofiju, Filozofski ČU fakultet, Univerzitet u Novom Sadu Važna napomena: VN Izvod: str. 7 IZ Datum prihvatanja teme od strane NN 11. 04. 2014. veća: DP Datum odbrane: DO Članovi komisije: predsednik: doc. dr Jasna Šakota Mimica (ime i prezime / titula / zvanje / naziv član-mentor: prof. dr Milenko A. Perović organizacije / status) član: doc. dr Dejan Donev KO 3 UNIVERSITY OF NOVI SAD FACULTY OF PHILOSOPHY KEY WORD DOCUMENTATION Accession number: ANO Identification number: INO Document type: Monograph documentation DT Type of record: Textual printed material TR Contents code: PhD Thesis CC Author: Maja Solar AU Mentor: Milenko A. Perović, Full Professor MN Department of Philosopy, Faculty of Philosophy in Novi Sad Title: The Problem of the Property in Rousseau’s and TI Marx’s Philosophy Language of text: Serbian (Latin) LT Language of abstract: Serbian/English LA Country of publication: Serbia CP Locality of publication: Vojvodina LP Publication year: 2014 PY 4 Publisher: Author's reprint PU Publication place: Novi Sad, dr Zoran Đinđić 2 PP Physical description: ( 4 chapters / 229 pages / 84 references) PD Scientific field Philosophy SF Scientific discipline Philosophy of Economy SD Subject, Key words Philosophy of Economy, Political Philosophy, SKW History of Capitalism, Absolutism, Rousseau, Marx, The Critique of Property, Private property, Common Property, Individualism, Luxury, Equality, Alienation, Mode of Production, Primitive Accumulation UC Holding data: HD Note: N Abstract: p. 8 AB Accepted on Scientific Board on: 11. 04. 2014. AS Defended: DE Thesis Defend Board: president: doc. dr Jasna Šakota Mimica DB member: prof. dr Milenko A. Perović member: doc. dr Dejan Donev 5 Sadržaj: • REZIME ................................................................................................................................. 7 • ABSTRACT ........................................................................................................................... 8 • UVOD ................................................................................................................................... 9 - FILOZOFSKE REFLEKSIJE O VLASNIŠTVU ................................................................. 9 - RUSOOVA I MARKSOVA KRITIKA VLASNIŠTVA ...................................................... 20 • AGRARNI KAPITALIZAM I NOVI REŽIM VLASNIŠTVA ....................................... 28 - MOR O VLASNIŠTVU ....................................................................................................... 32 - HOBS O VLASNIŠTVU ...................................................................................................... 33 - LOK O VLASNIŠTVU ........................................................................................................ 36 • APSOLUTISTIČKA MONARHIJA I REŽIM VLASNIŠTVA .................................... 39 - RUSO O VLASNIŠTVU ...................................................................................................... 51 - OSUDA LUKSUZA I ISTICANJA TROŠENJA (LA DÉPENSE OSTENTATOIRE) .......... 79 - VLASNIŠTVO I INDIVIDUA ............................................................................................ 107 - VLASNIŠTVO I JEDNAKOST .......................................................................................... 124 • INDUSTRIJSKI KAPITALIZAM I REŽIM VLASNIŠTVA ....................................... 142 - MARKSOVA KONCEPCIJA OTUĐENJA ........................................................................151 - VLASNIŠTVO I NAČIN PROIZVODNJE ........................................................................ 166 - PRVOBITNA AKUMULACIJA KAPITALA .................................................................... 190 - FORME PRIVATNOG I KOLEKTIVNOG VLASNIŠTVA ............................................ 212 • LITERATURA .................................................................................................................... 221 6 REZIME: Rusoove i Marksove refleksije o vlasništvu nisu jednoznačne, mnogostruki su problemi koje filozofsko mišljenje ovog pojma otvara. Usredsređenje ovog teksta je na konceptualizaciji vlasništva u konjunkciji sa problemima individualizma, idejom jednakosti, problematizacijom luksuza, analizom načina proizvodnje, fenomenom otuđenja i diferenciranjem različitih formi privatnog i kolektivnog vlasništva. Rad je nastojao da pokaže bitna mesta presecanja i približavanja Rusoovih i Marksovih promišljanja problema vlasništva, ali i njihova udaljavanja. Analiza je kao strukturalni okvir za promišljanje problema vlasništva postavila istorijsko razlikovanje agrarno-kapitalističkog, apsolutističkog i industrijsko-kapitalističkog horizonta, spram kojih je moguće pokazati zašto su se i Rusoova i Marksova tematizacija vlasništva pojavile kao radikalno kritičke. Ipak, Rusoova konceptualizacija vlasništva se provodi iz ravni kritike nejednakosti, što čini i njeno ograničenje s obzirom na povezivanje ideje jednakosti sa staleškim sistemom dominacije i potčinjavanja, dok se Marksova analiza problema vlasništva provodi iz ravni kritike političke ekonomije, čime je omogućena klasna analiza i radikalna kritika postojećeg klasnog društvenog raslojavanja. KLJUČNE REČI: Filozofija ekonomije, istorija kapitalizma, apsolutizam, Ruso, Marks, kritika vlasništva, privatno vlasništvo, kolektivno vlasništvo, individualizam, luksuz, jednakost, otuđenje, način proizvodnje, prvobitna akumulacija. 7 ABSTRACT: Rousseau’s and Marx’s reflections on the property are not unequivocal, there are manifold problems to which the philosophical thinking of property gives rise. The focus of this text is based upon conceptualization of the property in conjunction with the problems of individualism, idea of equality, problematization of the luxury, analysis of the modes of production, phenomenon of alienation and with the differentiation of various forms of private and collective property. The study attempted to demonstrate crucial spots of intersection and convergence of Rousseau’s and Marx’s reflections of the problem of the property, but also their divergence. The analysis set a structural framework for the reflection of the problem of property in historical differentiation of agrarian capitalism, absolutism and industrial capitalism, toward which is possible to show why Rousseau’s and Marx’s thematisation of the property is radical and critical. However, Rousseau’s conceptualisation is carried out from the level of critique of inequality, which makes its limitations regarding to the connection of equality with the estate system of domination and submission, while Marx's analysis of the problem of the property is carried out from the level of the critique of political economy, which enabled the class analysis and radical critique of the existing class and social stratification. KEY-WORDS: Philosophy of Economy, History of Capitalism, Absolutism, Rousseau, Marx, The Critique of Property, Private property, Common Property, Individualism, Luxury, Equality, Alienation, Mode of Production, Primitive Accumulation. 8 UVOD FILOZOFSKE REFLEKSIJE O VLASNIŠTVU Problem i pojam vlasništva (eng. property, franc. propriété, nem. Eigentum) usidrava se u različita teorijska polja, od istorijskog, preko pravnog, političkog i ekonomskog, do sociološkog i filozofskog. Ova polja se u analizama i tematizaciji vlasništva ukrštaju, stoga usredsređenje na problem vlasništva zahteva obuhvatno interdisciplinarno istraživanje i promišljanje ovog pojma u njegovim složenim određenjima. Dakako, određenja pojma vlasništva nisu fiksirana, značenjska mapa ideje vlasništva se menja od teorije do teorije, te od različitog istorijskog konteksta koji suodređuje propitivanje vlasništva. No, postavlja se pitanje da li je problem vlasništva filozofski problem i, ako jeste, u kom smislu govorimo o filozofskoj tematizaciji pojma vlasništva? Odgovor na ovo pitanje već nam je dala istorija filozofije. Problematizacija vlasništva pojavljuje se kao jedno od krucijalnih diskusionih polja u istoriji filozofije, a u sprezi sa različitim tematskim ravnima koje je legitimiraju i kao par excellence