Rick Van Der Ploeg Zou Het Ook Mogelijk Van
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
// Veel grondstofrijke landen 20 Geld&Dienstverlening / nr. 3 verkwanselen hun rijkdom // Zo kan het ook! INTERVIEW tekst Lennart Kik, beeld Frits de Beer De multinational als sekstoerist Sinds enkele jaren kunnen sekstoeristen in Nederland bedrijf. Dat is ook iets dat onze politiek treft, daar worden veroordeeld voor hun wangedrag in Thailand. moeten we iets aan doen. Ik word daar emotioneel Volgens Rick van der Ploeg zou het ook mogelijk van. Ik ben er geweest en ik heb het gezien. Je kunt dat niet juridisch afpingelen en zeggen dat de bal bij moeten zijn om multinationals die zich in Afrika een corrupte overheid ligt. Nee, die ligt bij Shell – en onethisch gedragen bij de winning van grondstoffen daarmee bij de Nederlandse pensioenfondsen en dus in Europa te vervolgen. bij ons allemaal.” VUILE OLIE Van der Ploeg gebruikt deze vergelijking naar Mede naar aanleiding van de Zembla-documentaire aanleiding van zijn onderzoek naar de ‘vloek van de ‘De vuile olie van Shell’ uit juni 2010 – waar Van grondstoffen’. Ondanks hun rijkdom aan schaarse der Ploeg aan meewerkte – houdt de Tweede Kamer grondstoffen als olie en diamanten en zeldzame eind maart een debat over de problemen van Shell metalen als coltan, slagen Afrikaanse landen als in de Niger-delta. “Als de olie niet ten goede komt Angola, Congo en Nigeria er niet in zich aan de aan het volk, noem ik dat diefstal”, zegt Van der armoedeval te ontworstelen. Veel van deze landen Ploeg in Zembla. “Shell moet ervoor zorgen dat worden geteisterd door corruptie en instabiliteit. dezelfde sociale en duurzaamheidsvoorwaarden Bestuurders en ondernemers in deze zwakke staten die in de Botlek gelden ook in Nigeria gelden. Dat hebben weinig oog voor goed bestuur en verstandige gebeurt niet. En het bedrijf komt daar mee weg.” investeringen, maar des te meer voor het achterover Om multinationals te vervolgen voor hun wange- drukken van de miljarden dollars die worden ver- drag in ontwikkelingslanden moet de Nederlandse diend met de winning van grondstoffen. wetgeving worden aangepast. De kans dat het Westerse multinationals faciliteren het oppompen kabinet-Rutte wat dit betreft het voortouw zal van olie en het delven van zeldzame metalen, maar nemen, acht Van der Ploeg klein. “Shell is al decen- knijpen maar al te vaak een oogje dicht als corrupte nialang vergroeid met het politieke establishment ambtenaren en bestuurders een groot deel van de en het koningshuis. Politici als Frits Bolkestein en opbrengst afromen voor eigen activiteiten. In Nigeria Wouter Bos hebben bij Shell hun sporen verdiend. – het bevolkingsrijkste Afrikaanse land – verzaakt de En binnenkort wordt mijn vriend Dick Benschop ‘Nederlandse’ multinational Shell haar maatschap- (PvdA-staatssecretaris voor Europese zaken in het pelijke verantwoordelijkheid, constateert Van der tweede kabinet-Kok, LK) de hoogste baas van Shell Ploeg in de lezing ‘De ijsbeer, de olie, de popcorn en Nederland. Nee, er zal niet veel gebeuren. Nu is de de centen’ die hij op 14 december 2009 uitsprak voor indruk: als Shell even zijn stem verheft, staat gelijk de Evert Vermeer Stichting (waarin hij ook inging op alles in het gareel. Er staan zulke grote belangen op de gevolgen van de klimaat-, de voedsel- en de finan- het spel. Tien procent van de winst komt uit Nigeria, ciële crisis voor ontwikkelingslanden, LK). dat zullen ze niet snel opgeven. Maar Shell beseft “Ik ben benieuwd wat mijn oud-collega Wim Kok ook dat het niet goed is voor zijn imago. Het bedrijf heeft gedaan in de board van Shell om te zorgen zal toch moeten proberen hier uit te komen.” dat Shell niet meer in de Niger-delta 24 uur per dag Van der Ploeg wil niet de indruk wekken dat hij een gas affakkelt”, aldus Van der Ploeg. “Er zijn daar persoonlijke vendetta tegen Shell voert. Ook andere olielekkages, de lokale natuur sterft af en er gaan olieconcerns als BP en Exxon liggen op dit moment mensen dood door toedoen van een Nederlands zwaar onder vuur, onder meer door de enorme nr. 3 / Thema Verrijking 21 energieverspilling en milieuvervuiling bij de olie- winning uit teerzanden in Canada en de schalie- POLITIEK ECONOOM gaswinning in Amerika. Rick van der Ploeg (54) groeide op in Rotterdam en studeerde in zijn ‘moederland’ Engeland. Na een studie wis- en natuurkunde IBBMEFIJKFFO1I%&DPOPNJFBBOEFVOJWFSTJUFJUWBO$BNCSJEHF 0QKBSJHFMFFGUJKEXFSEIJKCFOPFNEBMTIPPHMFSBBS,XBOUJUB - GRONDSTOFFENCHARTER UJFWFFDPOPNJFBBOEF6OJWFSTJUFJUWBO5JMCVSH*OWPMHEF een benoeming als hoogleraar economie aan de Universiteit van Aanvankelijk zag het er naar uit dat ontwikkelings- Amsterdam. Van der Ploeg leek voorbestemd voor een briljante landen de rekening zouden betalen van de internati- MPPQCBBOJOEFXFUFOTDIBQ NBBSJOLPPTIJKPQWPPSESBDIU onale financiële crisis. Inmiddels is die verwachting van oud-minister Jan Pronk voor een politieke carrière. Vier jaar was hij financieel woordvoerder van de Tweede-Kamerfractie bijgesteld. Door de stijgende prijzen en de stijgende WBOEF1WE"%BBSOBXFSEIJKTUBBUTTFDSFUBSJTWBO0OEFSXJKT vraag kunnen grondstofrijke landen waarschijnlijk $VMUVVSFO8FUFOTDIBQQFOJOIFUUXFFEF1BBSTFLBCJOFUPOEFS een enorme boom verwachten. Samen met ontwik- 8JN,PL &FOPOWFSEFFMETVDDFTXBSFO[JKOKBSFO op het regeringspluche niet. Van der Ploegs maatregelen voor kelingseconoom Paul Collier (bekend van de boeken meer allochtonen en jongeren in de zalen en op de podia, meer The Bottom Billion en The Plundered Planet ) heeft het cultuureducatie op middelbare scholen en behoud van cultureel instituut van Van der Ploeg gewerkt aan de ontwik- erfgoed sorteerden minder effect dan gedacht en werden door zijn opvolgers voor een deel weer teruggedraaid. Spijt heeft keling van een grondstoffencharter dat landen Van der Ploeg niet van zijn politieke jaren, maar hij vindt wel kan helpen om de ontginning van hun natuurlijke dat hij zijn ‘intellectuele kapitaal’ beter had kunnen inzetten. “In hulpbronnen goed te beheren. Het werk aan dit de politiek heb ik acht jaar niet nagedacht. Ik had meer over problemen kunnen nadenken, dat was relevanter geweest”, zei Natural Resources Charter werd gesponsord door de hij vorig jaar in een interview in Elsevier. Door keihard te werken George Soros Foundation. Eind oktober 2010 werd slaagde hij erin weer aansluiting te vinden bij de wereldtop het grondstoffencharter gelanceerd op de jaarlijkse in zijn vakgebied. Als hoogleraar politieke economie aan de VOJWFSTJUFJUWBO0YGPSEHBBU[JKOBBOEBDIUPOEFSNFFSVJUOBBS bijeenkomst van het IMF en de Wereldbank. Het de armoede in Afrika en de ‘vloek van de grondstoffen’. Saillant Charter biedt een informatietool voor de hele beslis- EFUBJM[JKOMFFSTUPFMFOJOTUJUVVUJO0YGPSEXPSEUCFLPTUJHEEPPS singsketen bij de winning van grondstoffen – van een riante donatie van olieconcern BP. “Het is heel bijzonder dat een commercieel bedrijf als BP bereid is onderzoek naar dit hoe je de rechten verkoopt tot hoe je de inkomsten soort maatschappelijke projecten te bekostigen zonder te pogen kan investeren. De bedoeling is dat alle grondstofrijke enige invloed te hebben op de vragen die we stellen. Daar heb landen lid worden. JLFSHWFFMHFMVLNFFHFIBEw4BNFONFUNJMJFVFDPOPPN$FFT Withagen van de Vrije Universiteit in Amsterdam gaat Van der Van der Ploeg: “Vroeger had je het Earned Income Ploeg de komende jaren onderzoek doen naar een betere manier Transparancy Initiative. Dit gaat veel verder. Als PNWFSWVJMFSTUFMBUFOCFUBMFOWPPS$0 2-uitstoot. De onder- boekhoudkundige vergelijkingen niet kloppen, kan je zoekers hebben hiervoor een Advanced Grant van 3 miljoen FVSPWBOEF&VSPQFBO3FTFBSDI$PVODJMPOUWBOHFO daaruit afleiden hoeveel geld het land heeft verlaten. Met het opstellen van deze berekeningen moet je erg oppassen. Twee jonge mensen die voor ons op pad gingen zijn met de dood bedreigd toen ze in Zambia Een collega in Oxford is betrokken bij het herschrij- navraag deden naar de koperinkomsten. Publish what ven van de grondwet van Ghana om ervoor te zorgen you pump out of the ground, publish what you get and dat de opbrengsten uit grondstofwinning naar een publish how you spend it – dat is de rode draad. Om daar onafhankelijke spaarrekening gaan waar niemand achter te komen moet je een groot aantal vragen stel- aan kan komen. De vraag is of het dan ook gebeurt, len: gaat het om een staatsbedrijf of is er sprake van maar het is sowieso verstandig zoveel mogelijk dam- een veiling van licenties voor de ontginning? Wat ga men op te werpen tegen oneigenlijk gebruik. Het je doen met de opbrengsten: sparen of uitgeven? Ga je Charter heeft een benchmark-functie, vergelijkbaar sparen in buitenlandse assets of ga je investeren in de met de rapporten van de Oeso voor de rijke landen. eigen economie, waarbij de return veel hoger kan zijn? Je krijgt benchmarks voor cases of bad practice en Laat je de bevolking meedelen in de opbrengsten of cases of good practice.” gaan deze naar de oligarchen? Door al deze vragen te stellen maken we de plussen en minnen van verschil- lende opties duidelijk. Je moet niet met het vingertje OPRECHT SPAREN zwaaien, maar de dilemma’s benoemen. We vertellen “Als landen goede instituties, een geloofwaardig lokale journalisten: dit zijn de soort vragen die je moet rechtssysteem en goedwerkende financiële markten stellen en dat zijn de antwoorden die je krijgt in ver- hebben en niet te corrupt zijn, dan weten we dat de schillende landen. Daarmee kan een kritische massa vloek van de grondstoffen een zegen kan worden”, aan geïnformeerde burgers ontstaan.” zegt Van der Ploeg. Dit geldt voor landen als Botswana “Een politicus uit Ghana zei letterlijk tegen mij: wij en Noorwegen,