Special Over De Financiële Crisis

Uitgave van Folia en Havana, weekbladen van de UvA en HvA

Special over de ﬁ nanciële crisis Met Arnoud Boot, Alexander Rinnooy Kan, Don Diablo, Femke Halsema, Arthur Laffer, Alexander Pechtold, Mark Rutte, Arie van der Zwan en Rick van der Ploeg

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1 115-12-20085-12-2008 21:53:1321:53:13 FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2 115-12-20085-12-2008 21:53:1621:53:16 ‘De enige echte kwaliteits- krant’

– Richard Gal Amstelveen

Gratis, maar niet goedkoop.

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3 115-12-20085-12-2008 21:53:2021:53:20 ‘Een bank is een plaats waar je geld kunt lenen als je kunt bewijzen dat je het niet nodig hebt.’ Bob Hope (1903-2003), Amerikaans entertainer Extra dik eindejaarsnummer van Havana en Folia over crisis, beleggen, rijkdom, verlies, ondernemen, economie, gokken, winsten verliesrekeningen, enzovoort. Door het nummer heen vindt u de beste quotes over geld, het aardse slijk; – ofwel poen, ping- ping, pecunia, centen, doekoe, duiten, pegels, ‘Een bank is een plaats waar je geld kunt lenen als je kunt bewijzen dat je het niet nodig hebt.’ Bob Hope (1903-2003), Amerikaans entertainer knikkers, flappen, slappe was. Cover Inhoud Colofon + Alexander Rinnooy Kan relativeert ‘We moeten vooral Redactioneel de hem toegedichte almacht. ‘Het is de ● Extra dik eindejaarsnummer van Havana en Arnoud Boot verdienste van de SER.’ Vervolg pagina 6,7

niet te somber zijn’ ‘Cause I don’t care too much for money, money can’t buy me love.’ The Beatles (1964), Britse popgroep door Jim Jansen | beeld Bob Bronshoff

Folia over crisis, beleggen, rijkdom, verlies, Essay: gasthoofdredacteur Arnoud Boot Vervolg De portemonnee Halsema, Pechtold en Rutte bezien ziet mogelijkheden in de krapte. pagina 10,11 van... hun uitgavenpatroon. ‘Voor de gokkast vergat ik alles’ Ex-student verzweeg jarenlang een ernstige interview gokverslaving. ‘ Ik vind het goed dat promoties uit de Hij studeerde econometrie aan ‘Ik heb heel lang in het onderwijs gezeten en heb financiële crisis ook een katalysator voor verandering Uitgave van Folia en Havana, weekbladen van de UvA en HvA de UvA en is de meest invloed- het gevoel dat ik mijn halve leven op de universiteit zal zijn. levenstaakvervullende sfeer zijn gehaald’ Fh heb gewoond. En er is nog steeds niets leukers dan ‘Boot heeft gelijk als hij zegt dat hij mogelijkheden rijke Nederlander. Een gesprek studenten iets te leren en ook van studenten iets te ziet. Van nature ben ik optimistisch en ook nu Geld. Motivatie. De financiële crisis en maatschappelijke verandering. ondernemen, economie, gokken, winsten met SER-voorzitter Alexander leren.’ moeten we vooral niet te somber zijn. Ik vraag mij Zo maar een paar thema’s die door het hoofd schoten toen ik werd Naast dat u de meest invloedrijke Nederlander bent, serieus af: welke kans biedt deze tijdelijke teruggang benaderd om gasthoofdredacteur te worden van Folia en Havana, de Rinnooy Kan over geld, stude- schijnt u ook een van de drukst bezette Nederlanders in economische groei? Denk eens aan de uitdagin- bladen van de UvA en HvA. Ik vond het een eer om op het aanbod in ren en het belang van bèta’s. te zijn. Hoe ziet een gemiddelde dag eruit? gen van een structureel krapper wordende arbeids- Hoopvol voorspelt econoom Arie van Baarnsche jongeren over financiën De portemonnee Cadeautje van ons te gaan, mede omdat het de eerste keer is dat de bladen uitkomen als der Zwan een ‘renaissance van de staat’. en hun toekomst. van... deel1 ‘Of ik echt de allerdrukste ben, dat weet ik niet. markt; van het verwezenlijken van een eersteklas één titel; Fh, die gemaakt is door de beide redacties samen. ‘Het is eigenlijk ﬁjn om een bèta Kerstverhaal te zijn.’ Anderen hebben volgens mij ook een volle agenda, kenniseconomie en van een verduurzaming van maar bij mij loopt het ook altijd door. Vooral nu, productie- en consumptiepatronen? We kunnen Als hoogleraar financiële markten, nu er op financieel gebied van alles gebeurt. Neem ook op de arbeidsmarkt een proces van ‘creatieve verliesrekeningen, enzovoort. gespecialiseerd in de financiële crisis, Daags voor het interview wordt bekend dat Alexan- de dag van vandaag als voorbeeld. Ik heb net een destructie’ vormgeven, zodat we de huidige crisis der Rinnooy Kan, die bekendstaat als een inne- voordracht gehouden voor de CNV Onderwijsbond uitkomen met in de volle breedte beter opgeleide heb je het drukker dan druk om alles mende en bescheiden man, voor de tweede maal en ben op weg naar Arnhem waar ik een opening werknemers en duurzamer banen. Deze crisis kan in successie tot meest invloedrijke Nederlander is moet verrichten. Daarna heb ik eind van de dag leiden tot het verhogen van kennis bij werknemers moet daar een rol in spelen. Er zijn afspraken Als ik naar de situatie in Nederland kijk, zie ik geen aan een bepaald salaris. Je kan er een andere taal en iedereen van advies te voorzien gekozen. Het stemt de voorzitter van de Sociaal een prijsuitreiking in Haarlem, voor jong talent, en en zorgen voor meer duurzaamheid.’ gemaakt door staatssecretaris Bijsterveld en de sporen van grote geldverslinding.’ leren; je bent in een andere cultuur en het onder- Economische Raad (SER) hoorbaar optimistisch, tussendoor rijd ik langs Amsterdam waar ik ook U pleitte vorig jaar bij minster Plasterk voor een lerarenopleidingen dat het probleem nu serieus Hoe kijkt u terug op uw studietijd? wijs is op een andere manier ingericht. Kortom: maar naar eigen zeggen heeft hij bijna altijd wel een een korte afspraak heb. De avond heb ik vrij want forse salarisverhoging voor leerkrachten. Dat klinkt Als volstrekt onafhankelijk persoon zonder politieke affiliatie, en als moet worden aangepakt. Ik ga dat proces nauwlet- ‘Ik heb veel van mijn studie en promotie opge- de ideale leerschool.’ goede bui. mijn jongste broer is vandaag vijftig geworden. Dan de HvA, met vijfduizend docenten in opleiding, als Cadeautje van ons Geld moet rollen De financiële koers van de VS werd op Beleggen voor dummies hoogleraar financiële markten gespecialiseerd in de financiële crisis, heb tend volgen.’ stoken. Niettemin, een groot gedeelte van wat ik U doelt zeker ook op de participatie van jongeren bij deel2 Vier studenten slaan een servetje gekrabbeld. doe ik even niets, behalve aandacht besteden aan de muziek in de oren. je het drukker dan druk om alles en iedereen te adviseren, en dan al die Vindt u dat hogescholen en universiteiten onverant- tijdens mijn wiskundestudie heb geleerd, gebruik ik uw organisatie. Door het nummer heen vindt u de beste quotes 15.000 fictieve euro’s stuk. De portemonnee Het is maar een raar predicaat: de meest invloedrijke familie.’ ‘Het is aardig dat u daar naar vraagt, want ik kom woord met geld omgaan? Extreem hoge salarissen, niet meer. Wat ik van mijn jaren aan de universiteit ‘Onder meer, en daar heb ik ook zelf mijn best media nog. Met die drukte moet alles wat je doet wel echt leuk zijn. Je van... Nederlander. net van de CNV Onderwijsbond en ik heb het idee moet er niet aan denken dat je elke dag opnieuw moet vullen met zaken bonussen en afkoopsommen? vooral heb geleerd, is een permanente waardering voor gedaan. Als er zaken zijn die jongeren echt ‘Ik kan me voorstellen dat u daar zo over denkt. De financiële crisis die Nederland al maanden in dat er stappen worden gemaakt. Op onderwijs- waar je niks van vindt of erger, waar je een hekel aan hebt. Als mijn ‘Nee, zeker niet. Maar als je het hebt over inkomens voor onderwijs en onderzoek. Het enige waar ik nu raken, dan proberen we de jongerenafdelingen Ik heb de neiging om het erg te relativeren. Ik ben haar greep heeft, zorgt voor onzekerheid. Zelfs pre- gebied wordt er gewerkt aan een kwalitatieve en omgeving mij bezig ziet is er toch enige verbijstering. Eigenlijk is op elk begeef je je als snel op een emotioneel gebied waar echt spijt van heb is dat ik op de universiteit nooit van de werkgevers- en werknemersorganisaties voorzitter van de SER en die is van grote invloed mier Balkenende gebruikte onlangs de term ‘recessie’. kwantitavieve inhaalslag en dat is hard nodig. De moment zelf kunnen bepalen wat je doet en daar ook nog heel goed voor iedereen een mening over heeft. Ik ben blij dat de boekhouden heb geleerd. Daarin heb ik me later daarbij te betrekken. Die groep kreeg op deze op het overheidsbeleid. Daardoor scoor ik heel veel Gasthoofdredacteur Arnoud Boot meent dat deze lerarenopleiding, dus ook zeker die van de HvA, betaald worden toch wel aardig. Maar de leukste dingen zijn juist die minister bepaalt wat er wel en niet acceptabel is. moeten bijscholen.’ manier een beter beeld waarmee we bezig waren punten en daarom is de uitverkiezing eigenlijk geen dingen waarvoor je niet voor wordt betaald, zoals hoofdredacteur spelen Wat is een promotie voor u? en we hadden oprecht iets aan elkaar.’ verrassing. Dat is trouwens niet mijn persoonlijke van de gezamenlijke editie van Folia en Havana, voor een nummer dan. ‘Voor wie echt verder wil gaan in de wetenschap, is U heeft zelf drie kinderen. Bespreekt u zakelijke verdienste, maar die van de SER en de drieëndertig Schoolstrijd over geld, het aardse slijk; – ofwel poen, ping- Toch weer een nieuwe ervaring en dat is waar ik energie van krijg. een promotie noodzakelijk. Het is de meesterproef, beslommeringen met hen? slimme mannen en vrouwen die daar dagelijks hard Als voorzitter van de SER spreekt Rinnooy Kan zich begin december in de Volkskrant uit voor een De vraag van de beide hoofdredacteuren of ik ze voor deze special Cv Alexander Rinnooy Kan de ultieme test om te bewijzen dat je de wetenschap ‘Zeker. Ik ga hen natuurlijk niet eindeloos voor werken.’ tweede schoolstrijd in het onderwijs. Ontwikkelingen als de opkomst van internet en globalisering Doe-het-zelf dj Snel rijk De portemonnee pietje puk De portemonnee wilde vervangen, overviel me, maar ik hoefde er niet lang over na te Alexander Rinnooy Kan (1949) studeerde onder de knie hebt. Het overgrote deel van de gere- bezighouden met mijn eigen werk, maar we Toch bent u als voorzitter van de SER eigenlijk slechts nopen tot veranderingen. De ambities zijn duidelijk en staan niet ter discussie: niet-talentgerela- Don Diablo heeft een van... van... denken. Een beetje hoofdredacteur is toch een god in het diepst van ‘Ik zie bij hogescholen wiskunde in Leiden en econometrie in Am- nommeerde onderzoekers is natuurlijk ook gepro- hebben het er zeker over en ze hebben interesse.’ contract bij een grote Smijten maar in staat marginale beslissingen te nemen. Klopt dat? teerde verschillen tussen leerlingen, zoals sociaaleconomische afkomst, dienen geminimaliseerd zijn gedachten, en dat gevoel wilde ik ook wel eens ervaren. sterdam, werkte een jaar voor de Spectrum moveerd, maar ik vind het goed dat promoties uit (Lachend) ‘Niet voor niets hebben ze allemaal in platenmaatschappij, Geldverslindende projecten van ‘bestedings- ‘Dat valt wel mee. Ik denk dat de manier van te worden, terwijl wel talentgerelateerde verschillen gemaximaliseerd moeten worden. De verant- maar houdt het liefst In deze speciale glossy komt van alles aan bod. Zo laten middelbare Encyclopedie (redacteur wiskunde) en drie de levenstaakvervullende sfeer zijn gehaald. Kort Amsterdam gestudeerd.’ organisaties’ UvA en HvA. en universiteiten besluiten past bij dit land. We zijn van de coali- woordelijkheid voor het onderwijs dient over alle betrokken partijen verdeeld te worden. Ouders- alles in eigen hand. scholieren zich uit over hun toekomstperspectief, terwijl de meest jaar aan de universiteit Delft. In 1977 ging hij en snel. Het hoeft niet het finale onderzoek te zijn, U heeft een zeer diverse carrière achter de rug. In de tiepolitiek en dat gaat met kleine stapjes. Maar verzorgers, docenten, scholen en werkgevers, de lokale gemeenschap en natuurlijk leerlingen Special over de ﬁnanciële crisis invloedrijke Nederlander –Alexander Rinnooy Kan – openlijk sollici- naar de Erasmus Universiteit Rotterdam waar maar wel het eerste grote. Het moet het startschot wetenschap, bij het VNO, de ING en nu bij de SER. we zetten altijd door en zolang we dat consistent en studenten zelf dienen hun verantwoordelijkheid te dragen, maar tevens de vruchten van het teert in het interview op pagina acht. Die andere Alexander, Pechtold, geen sporen van grote hij in 1980 hoogleraar operationeel onderzoek zijn voor verder wetenschappelijk onderzoek.’ Wat gaat u doen na 2010? ping, pecunia, centen, doekoe, duiten, pegels, Met Arnoud Boot, Alexander Rinnooy Kan, Don Diablo, doen, leggen we grote afstanden af. Als ik naar de onderwijs te kunnen plukken. Als een onderwijsinstelling de relatie met deze vijf groepen op orde Tijdens spreekbeurten en in opiniestukken breekt u ‘Ik heb de vurige hoop dat ik herbenoemd word. geeft het liefst geld uit aan dure pakken en wijn, terwijl Don Diablo werd, in 1983 directeur van het Econome- SER kijk, is er de afgelopen vijfentwintig jaar veel heeft, kan de huidige verantwoording aan de rijksoverheid heel goed vervangen worden door een het helemaal niet over geld wil hebben. Wat rest is dat we dieper in trisch Instituut en in 1986 rector magnificus. steevast een lans voor de bèta’s. Waarom? Ik vind het SER-voorzitterschap een fantastische verbeterd.’ passende horizontale verantwoording. De geldstroom kan hierdoor gedecentraliseerd worden, Femke Halsema, Arthur Laffer, Alexander Pechtold, gaan op de relatie tussen geld en popmuziek en tevens komen studen- geldverslinding’ Tussendoor bekleedde hij gasthoogleraar- ‘Ooit zei ik over mezelf: “Het is eigenlijk fijn om baan.’ De ‘meest invloedrijke Nederlander’ wordt volgens politieke verantwoordelijkheid voor het onderwijs komt zo dicht mogelijk bij direct betrokkenen te een bèta te zijn.” Met ongeveer honderddertig ten aan het woord die uitweiden over de fantasie dat ze 15.000 euro schappen in onder andere Californië (Berke- kringen rondom u vooral geïnspireerd door ‘zelf col- liggen, en lokaal en regionaal maatwerk wordt maximaal bevorderd. (HvdM) anderen die er ook zo over denken, hebben we de Mark Rutte, Arie van der Zwan en Rick van der Ploeg vrij mogen spenderen. Als u zich afvraagt hoe de cover, waar ik zelf op ley) en Boston (MIT). Na zijn voorzitterschap lege geven en kritische studenten’. Verklaar u nader. handen ineen geslagen om de belangstelling voor Jonge Ondernemers Weekgast De portemonnee Portret Case Brother, can you spare a dime? sta, tot stand is gekomen, verwijs ik u naar de achterkant van dit blad. van VNO (vanaf 1991) en VNO-NCW (vanaf Rick van der Ploeg van... En andere liedjes om de crisis mee bèta en techniek te bevorderen. Wetenschappers, 1995) trad Rinnooy Kan in 1996 toe tot de te bezweren. De afdeling vakdidactici en communicatiespecialisten heb- Arnoud Boot 'PMJBt)BWBOB 7 raad van bestuur van bank-verzekeraar ING, 4 'PMJBt)BWBOB 6 'PMJBt)BWBOB ben zich verenigd in het Bèta-Ambassadeursnet- knikkers, flappen, slappe was. een functie die hij tot juni 2006 bekleedde. Hij werk. Het netwerk wil met vernieuwende ideeën, 'PMJBt)BWBOB 5 is sinds augustus 2006 kroonlid en voorzitter initiatieven en projecten de wetenschappelijke van de Sociaal-Economische Raad. Verder nieuwsgierigheid prikkelen.’ bekleedt hij tal van nevenfuncties. Hij is voor- U vindt ook dat iedere student naar het buitenland zitter van de Raad van Toezicht van het AMC; moet gaan. de Raad van commissarissen van het Concert- ‘Als ik terugkijk naar mijn eigen studententijd, gebouw NV; en de Koninklijke Hollandsche heb ik oprecht spijt dat ik niet naar het buiten- Maatschappij der Wetenschappen, lid van land ben gegaan. Gelukkig het ik het in mijn talloze adviescommissies en hoogleraar Policy latere leven gecompenseerd, maar toch vind ik Analysis in the Private and Public Sectors aan het jammer. Studenten moeten juist in die peri- 1. 4. 5. 6/7. de Universiteit van Amsterdam. (HvdM) ode vertrekken, want ze hebben tijd. Ze hebben Cover Inhoud Colofon + Alexander Rinnooy Kan relativeert nog geen baan en gezin en zijn nog niet gewend 8 'PMJBt)BWBOB ‘ We moeten vooral Redactioneel de hem toegedichte almacht. ‘Het is de Arnoud Boot verdienste van de SER.’ 8. Vervolg pagina 6,7

‘Het heeft me een godsvermogen gekost om er zo goedkoop uit te zien.’Dolly Parton (1946), Amerikaans countryzangeres ‘Hij‘De die tijd gebrek dat ik heeftzelf geld aan meenam geld, middelen is al heel en lang tevredenheid geleden. Ik mistneem drie altijd goede de naamvrienden.’ en het William gezicht Shakespeare mee.’ Johan (1564-1616), Cruijff (1947), Brits dichterNederlands en toneelschrijvervoetballer de portemonnee Loyaliteit van werknemers van ● Ieder voor zich: kan niet bestaan zonder Het beste salaris Fh is een speciale kersteditie van Folia en Havana loyaliteit van Jelmer Hoogeboom (21) studeert culturele antropologie (UvA) het management van het schoolplein ‘Ik zou heel graag als geldwolf gezien worden, als ik daar ook naar betaald werd.’ Andy Warhol (1928-1987), Amerikaans kunstenaar het kapitalisme ‘Ik leen maximaal, omdat ik geen tijd heb om te Extra dik eindejaarsnummer van Havana en werken. Ik ben voorzitter van de feestcommissie door Jim Jansen | beeld: Martyn F. Overweel van onze studievereniging Kwakiutl. Ik wil mijn studie ook goed doen en met die bestuursfunctie onder gasthoofdredacteurschap van Arnoud Boot. ernaast heb ik geen tijd voor een bijbaantje. Van de IB-groep krijg ik nu dus 775 euro en van mijn ten einde? ouders nog 125. Ik woon in een appartement in de Bijlmer met mijn vriendin en een vriend. Samen betalen we 520 huishoudboekje hun eigen ideologieën bevestigd. Niets is minder gelegenheid in de kabinetten Balkenende I en II. ik opgroeide vergelijkt met de huidige generatie, ‘ Gokken door Arnoud W.A. Boot | beeld Pascal Tieman euro aan huur, maar we krijgen ook nog huursub- waar. Ook liberalen geloven niet in ongebreideld In 2004 wordt Rutte benoemd tot staatssecretaris dan is die wel veranderd. In de jaren zeventig sidie, dus uiteindelijk kom je op zo’n 125 euro per Hoe reageren vooraanstaande minder geld dan nu. Daar word je creatief van. Ik een grote meerderheid verkozen. Als op 24 maart kapitalisme, maar het marktgeoriënteerde systeem van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Na de was het vanzelfsprekend dat wij het beter zouden persoon. Daar komt nog wel stroom en internet bij, politici van verschillende po- zorgde er altijd voor dat ik bijbaantjes had, en dan 2005 Thom de Graaf aftreedt als minister van zoals wij dat in Europa kennen, heeft zijn func- verloren gemeenteraadsverkiezingen van 2006 hebben en meer keuzes zouden krijgen dan onze het liefst goedbetaalde. In die tijd was ik suppoost Bestuurlijke Vernieuwing volgt Pechtold hem op. maar het is superrelaxed. litieke partijen op de ﬁnanci- tie op meerdere fronten bewezen. Ik durf zelfs volgt Rutte Jozias van Aartsen op als lijsttrekker. ouders. Jongeren van nu hebben meer en terechte Ik geef het meeste geld uit aan eten. Meestal eet ik in een museum waar je in het weekend 150 procent Na de val van het kabinet gaat Pechtold verder als te stellen dat de kredietcrisis niet veroorzaakt is In 2007 zet hij Rita Verdonk uit de fractie, na zorgen over hun toekomst. Als ik naar mijn gezin met mijn huisgenoten samen. Ik hou van goede ele crisis? En in het verlengde betaald kreeg. Je kan wel raden waar ik elke zondag oppositieleider. (HvdM) door “onbeperkte marktwerking”, maar doordat de openlijke kritiek op de partijkoers. (HvdM) en mijzelf kijk, dan spendeer ik graag geld aan uit gaf een roes’ essay wijn, dus daar gaat ook wel geld naar toe. Ik vind daarvan: hoe gaan ze met geld was. Als je naar ons partijprogramma kijkt, dan staat heeft gefaald als marktmeester. De werkelijke eten gaan en vakanties. Afgelopen jaar waren we het belangrijk dat je over eten niet moeilijk hoeft te gaat het er bij ons niet om dat mensen welvaren- Mark Rutte (VVD): oorzaken van de crisis zijn vooral het gevolg van Femke Halsema (GroenLinks): in Marokko en we zijn een paar jaar geleden in door Annemarie Vissers | beeld Hollandse Hoogte Er meer aan de hand. De dynamiek is veel groter Sommigen gaan er met ‘de buit’ vandoor. Een voor- om en wat is hun bestedingspa- Wereldverbeteraars hebben we doen. En af en toe ga ik naar de kroeg of naar een der worden, maar dat ze kansen krijgen. Daarom ‘De staat is een falend marktmeester’ overheidsbeleid – zoals de Amerikaanse overheid, ‘Die dure jas moest ik per se hebben.’ Indonesië geweest. Dat kost natuurlijk wat, zeker geworden. Als we bijvoorbeeld kijken naar de beeld is manipulatie en twijfelachtige zelfverrijking borrel. Voor een goed feest is de entree vaak al 20 troon? pompen we veel geld in onderwijs. Onderwijs zorgt die de rente kunstmatig laag heeft gehouden en met twee kinderen, maar dat heb ik er graag voor nodig. Jonge mensen vooral, die samenstelling van de Standards & Poor’s 500-index door het management van ondernemingen zelf. Het euro, dus dat schiet wel op. ervoor dat mensen kansen krijgen om verder te heeft toegelaten dat banken steeds meer kapitaal over. Mijn kinderen zitten op een achterstands- niet bang zijn om tegen heilige van de grootste Amerikaanse ondernemingen zien management laat zich soms letterlijk omkopen. Zie niet te somber zijn’ Ik koop meestal gewoon wat ik leuk vind. Soms is komen en succesvol te worden. uitzetten ten opzichte van hun eigen vermogen en school hier in de buurt en waarschijnlijk heb ik het Hoofdredactie: Arnoud Boot, Jim Jansen, Paul van de we daarin tot de jaren negentig van de vorige eeuw bijvoorbeeld de excessieve beloning die bestuurders huisjes aan te schoppen. Alleen Blijkbaar is het snelle financiële dat iets duurs voor mijn motor. Maar soms is mijn Alexander Pechtold (fractievoorzitter D66): Mijn privé-uitgavenpatroon fluctueert. Op vrij- daarmee hebben bijgedragen aan het ontstaan van beste salaris van het schoolplein. Dat betekent niet een grotere stabiliteit dan nu. De mutaties in deze van het Duitse bedrijf Mannesman verkregen in geld op. Dan moet ik even met mijn creditcard pin- ‘Aan lekker eten en goede wijn geef ik graag geld dagavond doe ik met mijn vrouw boodschappen de zogenoemde ninja-hypotheken: no income, no dat ze meer speelgoed krijgen dan hun vriendjes. als je jong bent, kun je echt pro- groep van 500 grootste ondernemingen waren mi- ruil voor hun instemming met een overname door nen en het geld later weer terugstorten. uit.’ en dan let ik meer op het geld dan zij. Ik ben ook jobs or assets, maar wél een hypotheek. De vrije Je kan kinderen al van jongs af aan leren wat de interview beren de wereld te veranderen. niem; na midden jaren negentig ligt dit percentage het Engelse Vodafone, of, wat minstens net zo veel gewin te verleidelijk Met antropologie ga ik waarschijnlijk niet zo veel niet iemand die bijvoorbeeld voor drie euro een markt heeft een zelfreinigend vermogen, zoals in waarde van geld is. Mijn relatief duurste aankoop structureel hoger. Het is interessant te filosoferen voorkomt, het management stuurt aan op een over- Naarmate je ouder wordt, geldt verdienen. Dat is niet erg. Ik vind het belangrijker cappuccino op het station koopt. Daarnaast geef de huidige crisis blijkt. Hoe vervelend dit ook is ooit was een leren jas, die ik kocht aan het eind van 40.000 euro schuld staat er on- zijn spijkerbroek en een typische one size fits all een college of werkgroep moest zitten, zat ik achter over de oorzaken van de toegenomen dynamiek. Is name of andere verkooptransactie, waarbij het een dat ik een baan heb die ik leuk vind. Maar als ik nu ik wel graag geld uit aan een mooi pak. Ook aan voor bedrijven die nu in de problemen dreigen te mijn studententijd. Dat ding kostte toen 900 gulden gestreepte trui kan hij door voor een doodgewone de kast. Iedereen dacht dat ik in die uren met mijn voor velen dat de gezapigheid deze veroorzaakt door de globalisering en dere- piece of the action voor zichzelf heeft gereserveerd. der de streep. Graag af te be- een bijbaantje zou nemen, ga ik niet voor 6 euro per goede wijn of lekker eten wil ik graag geld spen- komen; het kan natuurlijk niet zo zijn dat de staat – en dat was veel meer dan mijn maandelijkse beurs. student waarvan er elke dag honderden braaf naar studie bezig was. Dan speelde ik urenlang door, tot toeslaat. En als het geen geza- gulering? Of ligt de technologische innovatie ten uur werken. deren. Zelf heb ik twee jonge kinderen, op die die enkel mag functioneren als marktmeester – per Toch moest ik hem per se hebben. Als ik naar mijn talen vanaf komende maand. college gaan en in werkgroepjes zitten. Met dat zes uur ’s avonds. Daarna richting huis of naar mijn grondslag aan de toegenomen dynamiek? Of zijn Mijn eigen vakgebied is alles wat met de financie- Water pigheid is, is het wel angst, of manier word je ook weer met de waarde van geld direct ingrijpt met maatregelen zoals het collectief actuele situatie kijk, is ons koophuis een enorme Acht jaar studie, geen diploma: verschil dat de ex-student op een gegeven moment kroegbijbaantje en dan begon het zogenaamde “so- de globalisering, deregulering en technologische ring van ondernemingen en de werking van financi- essay geconfronteerd. In de sinterklaasperiode mochten financieren van vraaguitval (werktijdverkorting). uitgave geweest. Dat is een grote schuld die je torst, helemaal niet meer naar college kwam, maar zijn ciale leven”. Als ik te laat kwam op een afspraak was een zoektocht naar ﬁnanciële innovatie zelf gevolgen van een onderliggende ele markten van doen heeft. Een gebied dat aardig in ex-student Jaap verzweeg jaren- ze niet elke dag hun schoen zetten, terwijl anderen Slecht functionerende bedrijven worden hiermee maar ik ben wel blij dat ik het gekocht heb. dagen sleet achter een gokkast. ‘Ik dacht altijd ik doodleuk “tijdens het studeren de tijd vergeten”. zekerheid die vernieuwings- grotere dynamiek? Of zijn ze een gevolg van de het nieuws is geweest (en midden in al dit gerommel neming die permanent deelbaar is? Zij heeft geen manifesteren. En dat is precies wat een transactie- no-nonsense benadering. Politieke partijen waren op school dat wel mochten. Over dat soort zaken kunstmatig op de been gehouden en verworden zo Als fractievoorzitter van GroenLinks vind ik het belang een ernstige gokverslaving. als ik er binnenstapte en die mensen daar zo zag Daarnaast zat ik op kamers in een groot studen- emancipatie van het individu? Oorzaak en gevolg zit), getuige de financiële schandalen bij Ahold en ziel, maar is een losgeraakt zooitje. En hoe ontkom maatschappij uitlokt. De kredietcrisis is een ander (zijn) amper van elkaar te onderscheiden, met een drang en de daaraan verbonden moet je als ouder goed nadenken. Als privépersoon tot valse concurrenten van de ondernemingen die langrijk dat wij investeren in onze jongeren, in hun ‘Iedere keer als de bel ging dook zitten: zo ben ik niet, zo wil ik niet zijn en zo zal tencomplex. Ik kon doen en laten wat ik wilde, zijn moeilijk uit elkaar te halen. Wat wel duidelijk Enron een paar jaar geleden, en de huidige krediet- je hieraan? Het is een onomkeerbaar proces. Als mooi voorbeeld hiervan. Waarom kwamen de vergrootglas moet je op zoek naar de verschillen. en als fractievoorzitter van D66 hanteer ik dezelfde ik ook nooit worden. Maar het is een simpel feit: niemand die me controleerde, voor een gokker wel door Jim Jansen | beeld Bob Bronshoff het wel goed doen. De VVD houdt dit soort ingre- onderwijs, de AOW en de gezondheidszorg. En het risico’s in toom houdt. Of men is, is dat vele van deze effecten zelfversterkend zijn. crisis die de financiële wereld in haar greep houdt. een baas van een groot Nederlands advocatenkan- banken in de problemen? Ze gingen hun relatie- Hetzelfde geldt voor het bedrijfsleven. Het kent ik weg achter de bank. Bang financiële normen en waarden. Dat geldt niet voor pen liever achter de hand voor het geval dat deze op geld dat met de aanschaf van de JSF over de balk is ik was net als die mensen daar. Je spreekt elkaar zo fijn.’ wordt onderdeel van het esta- Deregulering die afgedwongen is door de dynamiek Mijn vakgebied heeft sterk aan belang gewonnen. toor zegt dat hij de Nederlandse wortels van het oriëntatie negeren; het doen van transacties in de nog maar één bloedgroep. Het denkt hetzelfde, het iedereen in de Kamer. Het valt me op dat Kamer- lange termijn écht noodzakelijk blijken te zijn. In gesmeten, is in één woord absurd.’ voor weer een deurwaarder.’ nooit aan. Niemand let op jou en jij let Niet alleen zorgde die setting voor de nodige ano- die uitgaat van globalisering, kan bijvoorbeeld weer Financiële markten passen dan ook mooi in dat bedrijf – en de klantrelaties – optimaal wil waarbor- financiële markten was het echte spel. En dat is een gedraagt zich hetzelfde, het is een kudde die de hele blishment – en ook dat maakt leden bepaalde uitgaven – op het niveau van hun tegenstelling tot de kortetermijnoplossingen die dit op niemand.’ nimiteit, maar ook voor de financiële middelen: de zelfversterkend werken op het veranderingsproces. doorgeslagen individualistische denken. gen en dus niet gaat fuseren met een Angelsaksisch beetje alles of niets. tijd dezelfde kant op rent. En dat is precies wat een eigen hypotheek – tot in detail uitpluizen, maar kabinet aandraagt – en die enkel schade opleveren Femke Halsema (Haarlem, 1966) is fractievoor- IB-groep sponsorde maandelijks het gokprobleem, behoudend. Het eens zo prudente Nederland heeft zich hier niet collega-kantoor omdat die Angelsaksische prak- Het alleen gericht zijn op transacties maakt foot- crisis veroorzaakt: allemaal tegelijk fout zitten! tegelijkertijd zonder na te denken “ja” zeggen op in- op de lange termijn – pleit ik voor maatregelen die zitter van GroenLinks. Na haar havodiploma in ‘Zal ik de koffie afrekenen?’ klinkt het vriendelijk. Spelenderwijs de Postbank en ouders financierden eveneens Dit veranderingsproces brengt grote onzekerheid aan weten te onttrekken. Wie herinnert zich niet de tijk het kantoor zal doen vervreemden van haar loose en geeft geen houvast. Saamhorigheid –social Vandaar mijn oproep: er zijn wereldverbeteraars vesteringen als de JSF. Dat vind ik jammer. Toen de Nederland over 24 tot 36 maanden sterker uit de 1984 begint ze in 1985 aan de lerarenopleiding Dat hoeft niet. Twintig euro heeft hij meegekregen. Zestien was hij, toen hij voor de lol eens wat ongemerkt mee, met studentenkredieten, huur en met zich mee, en belangrijker: het heeft allerlei lobbyactie van ondernemingsbestuurders aan het Nederlandse relaties, dan is dat hartverwarmend. fabric – vereist vastigheid, alles los kan niet. In een nodig. Hoe sturen we de veranderingen in de ‘Ik leen maximaal’ kredietcrisis in volle hevigheid losbarstte, hadden ‘Liberalen geloven in de kracht van het individu. crisis laten komen. We moeten voorwaarden schep- ‘Ik vind het niet gepast om de waarde van geld te Nederlands en geschiedenis in Utrecht, maar ze Daarvan kan hij het retourtje naar onze afspraak muntjes in een gokkast gooide. ‘Elke drie secon- ouderbijdragen. ‘Ik ben geloof ik de student met de uitwassen tot gevolg. Onze ondernemingen bij- adres van de toenmalige minister-president Kok om Maar wat koop je ervoor? Er is maar één toevallig maatschappij zonder vastigheden is alles bedrei- goede richting? En wat is die richting? Als we over heel veel Kamerleden in no time hun opinie klaar. Deze kracht komt het best tot zijn recht in het pen voor een gezonde arbeidsmarkt, we moeten relativeren, omdat ik zelf een goed salaris heb. Dat switcht naar algemene sociale wetenschappen aan betalen. Wie besluit zijn gokverslaving achter zich den heb je kans dat het raak is, die spanning van meeste “studieboeken” in dit land. Als ik geld nodig Is er iets te verbeteren? Zeker, heel veel. Het voorbeeld lijken bijna als warme broodjes over de vooral toch niets te veranderen aan de belasting- moment in de toekomst nodig waarin met een pen- gend. Is het dan raar dat velen globalisering zien als honderdvijftig jaar terugkijken, denk ik niet dat Bij D66 denken we net iets langer na. Ik ben met systeem van de vrije marktorde. Dit economische economische groei laten samengaan met duurzame is een logisch gevolg van mijn kamerlidmaatschap. de Universiteit Utrecht, waarbij ze zich speciali- te laten, levert zijn privéleven er meteen bij in: wel of niet winnen trok me. Het is alles of niets. had – en dat had ik steeds vaker, want ik vergokte aardige, maar ook bedreigende van deze tijd is dat toonbank te gaan. Nu is het absoluut niet erg dat on- voordelen en gebrekkige transparantie van opties liesrekening gedraagt? Hoe is het om in een wereld wenselijk? Deze ontwikkeling is slecht voor de so- altijd. De geweldige fees die in de VS verdiend kon- nenstreek een onomkeerbare transactie plaatsvindt bedreiging? En wat te denken over de kredietcrisis, we trots zullen zijn over de afgelopen periode in experts als Alexander Rinnooy Kan, Arnoud Boot systeem gaat uit van de gedachtegang dat het indi- energievormen (groen rechts) en er moet een supe- Daarom vind ik het ook niet op zijn plaats om te seert in criminologie. In 1998 wordt ze door Paul bankrekening, pasjes, salaris, identiteitsbewijs: het Dat is ook meteen het verschil met bijvoorbeeld op het dieptepunt honderden euro’s per dag – zei ik alles los lijkt te zitten; oude vaste verbanden staan dernemingen van tijd tot tijd nieuwe eigenaren (aan- als beloningsinstrument? Inderdaad, het ultieme te leven waar het gedrag van bestuurders telkens de cial fabric van een organisatie. Niet alleen weet het den worden met het verpakken, doorverkopen en en het kantoor is verdwenen. Als je erover nadenkt: toch een ultiem symptoom van de footloose society, de menselijke geschiedenis. Zoals het toenemende en Bas Jacobs gaan praten. Van die mensen kan ik vidu zo veel mogelijk naar eigen keuze over zijn of rieur marktmeesterschap komen in Nederland en melden dat geld “totaal niet belangrijk” is. Wel weet Rosenmöller gevraagd voor de lijst van Groen- ligt allemaal in de handen van zijn vriendin. Salaris de staatsloterij, dan zit er behoorlijk wat tijd tus- dat ik boeken moest aanschaffen. Dat slikten mijn ter discussie. Dat geldt bijvoorbeeld voor politieke deelhouders) krijgen. Nieuwe eigenaren kunnen de instrument van zelfverrijking. Blijkbaar is het snelle vraag oproept of ze iets doen omdat ze er zelf beter management zich meestal financieel veilig te stellen dus verhandelbaar maken van hypotheken nodigde de verankering is verdwenen, alles is footloose. en volstrekt ongrijpbaar? overgewicht van de bevolking en global warming Eindredactie: Mirna van Dijk, Wim de Jong, veel leren, want zij kunnen bepaalde zaken op een haar lot moet kunnen beschikken en zich daardoor Europa. Niet meer, wel beter.’ ik hoe het is om met weinig geld te leven. Ik heb Links. In 2002 wordt ze vicefractievoorzitter, wordt rechtstreeks op haar rekening gestort, eigen sen meedoen en weten of je iets gewonnen hebt. ouders. Won ik 1500 euro, dan vergokte ik dat weer partijen. Elke verkiezing leidt tot aardverschuivin- onderneming een positieve impuls geven. Dit is vaak financiële gewin dat in de financiële markten moge- van worden, of dat ze iets doen in het belang van de in deze transacties en vergroot dit de afstand tussen uit tot onverantwoorde hypotheekverlening, en zijn Bestuurders als passanten zijn eveneens footloose, een directe aanslag op het menselijke bestaan vor- Een biecht aan zijn ouders volgde, evenals een kelijk zijn gokprobleem aan te pakken. Vrijwil- Je wordt hard aangepakt, dat werkt voor mij heldere manier duiden.’ ten volle kan ontwikkelen. Een vrije markt garan- een tijd in cultuurcentrum de Balie gewerkt en toen waarna ze na Rosenmöllers vertrek in november rekeningen werden acuut geblokkeerd. Bijna drie Die spanning had ik als kind al. Stond ik voor de binnen een dag’. Met het hardnekkiger worden van gen. Maar het geldt ook meer in het algemeen. De heel goed. Zoals altijd geldt ook hier: alles met mate. lijk is te verleidelijk. onderneming? De loyaliteitsvraag ligt dus perma- management en rest van de organisatie, maar er is een directe aanleiding voor de huidige kredietcrisis. en hoe managen zij? Als een soort voetbaltrainers Laten we weer kritisch gaan nadenken. Wat we men, zou de footloose society – zonder saamhorig- bezoek aan de studentendecaan: ‘Mijn vader lig meldt hij zich alsnog bij stichting AGOG. goed. Een van de programmaonderdelen is dat je deert de meest efficiënte toedeling van arbeid, ka- Mark Rutte (Den Haag, 1967) is fractievoorzitter kwam ik gewoon rond met een minimuminkomen. 2002 hem opvolgt als fractievoorzitter. In 2006 maanden is hij nu ‘gokvrij’. Het gaat goed. Maar: ‘De muntjesschuiver op de kermis te spelen voor een zijn gokprobleem, groeide ook de stapel incasso’s terminologie individualisering wordt vaak gebruikt, Teveel wispelturigheid ondermijnt de onderneming nent op tafel. Loyaliteit van werknemers kan echter nog een veel fundamentelere observatie. We leven van topclubs. In korte tijd moeten ze resultaat moeten hopen is dat de wal het schip gaat keren. De heid maar mét ongeremde zelfverrijking – wel eens heeft me er letterlijk afgeleverd. Daar kwam ik Daar kan hij zijn verhaal wél kwijt. ‘Daar zitten anderen helpt. Dat doe ik bij deze. Er zijn zeker Alexander Pechtold (Delft, 1965) is fractievoor- pitaal, goederen en diensten en is een voorwaarde van de VVD. Na zijn gymnasiumdiploma stu- Geld is wel gewoon belangrijk. Het stelt je in staat wordt ze herkozen. (HvdM) eerste drie maanden lukt het op wilskracht. Daarna simpel knuffelbeest.’ De bezoeken aan de gokhal en de paniek. ‘Je zit niet heel lekker als je weet dat en wijst op een steeds minder grijpbaar individu als samenwerkingsverband. Samenwerken vereist nu Voor de onderneming als samenwerkingsverband niet bestaan zonder loyaliteit van het management. in een maatschappij waar alles verhandelbaar is ge- De ‘verhandelbaarheid’ van ondernemingen tast in laten zien, en vaak zijn ze even snel weer weg als kredietcrisis en de maatschappelijke ontworteling een directe aanslag kunnen zijn op de inrichting in een begeleidingstraject terecht.’ Een stappen- mensen die weten wat ik doormaak, omdat ze studenten die net zo diep in de problemen zitten zitter van D66. Na zijn gymnasiumdiploma gaat voor een optimaal welvaartsniveau. Socialisten en deert hij geschiedenis in Leiden. In 2002 wordt om je zelf te voorzien in je primaire levensbe- wordt het lastiger.’ werden frequenter, maar te overzien. Bovendien er naast je tien brieven van schuldeisers liggen. dat niet meer makkelijk in hokjes is te plaatsen. Dus eenmaal een bepaalde mate van stabiliteit. lijkt dit het begin van het einde. Hoe kan van Maar dit gaat verder dan zelfverrijking en loyali- worden: ondernemingen, bedrijfsonderdelen, en ja, wezen het hart van diezelfde ondernemingen aan. die toptrainers. Transacties leiden vaak sneller tot als katalysator voor een fundamenteel debat over van onze maatschappij. Grote onrust en instabiliteit plan werd gemaakt, schulden geïnventariseerd jarenlang zelf een gokprobleem hebben gehad. op dit moment. ‘Geld maakt het leven in verschillende opzichten hij kunstgeschiedenis en archeologie studeren andere lieden met een linkse signatuur grijpen de hij staatssecretaris van Sociale Zaken en Werk- hoeftes. Als je de rol die geld speelt in de tijd dat Nee, Jaap (28, gefingeerde naam) is geen morsige geloofde ook hij in de hardnekkige overtuiging die Elke keer als de bel ging dook ik zowat achter de ‘verzamelinstituten’ zoals politieke partijen, omroe- werknemers worden gevraagd loyaal te zijn aan de teitsvraagstukken omtrent bestuurders. Wat bete- ook allerlei financiële instrumenten zoals hypothe- Om optimaal verhandelbaar te zijn, moeten onder- een zichtbaar resultaat dan het van binnenuit laten de inrichting van de maatschappij. Ideologische zijn dan te verwachten. Ik heb goede hoop op een een stuk gemakkelijker. Dat merk je vooral als je het in Leiden. In 2002 stelt hij zich verkiesbaar voor huidige financiële crisis aan om te pleiten voor een zestiger met te veel tijd die zijn complete AOW verslaafden zo eigen is: ‘als ik wil stop ik meteen.’ bank, doodsbang voor deurwaarders.’ De dage- en doorverwijzingen geregeld. Zo ook die naar pen, werknemersorganisaties en kerken lijken aan Maar het grote veranderingsproces waar we in onderneming, als het management zich als een op kent het als ondernemingen als ‘warme broodjes ken die eerst rustig op de bankbalans bleven staan. nemingen overzichtelijk in mootjes te hakken zijn. groeien van een bedrijf; dat kost meer tijd. Juist discussies komen hopelijk terug. Om een of andere keer ten goede, maar net als bij global warming kan niet hebt. In mijn studententijd had ik aanmerkelijk het partijvoorzitterschap van D66, en wordt met omslag in het economische denken en zien hierin in de plaatselijke gokhal erdoorheen jaagt. Met Dat lukte vooralsnog ook: Jaap deed eindexamen en lijkse praktijk bleef echter stug bestaan uit gokken, een studentenpsycholoog. Geen groot succes: ‘Ik belang in te boeten. zitten betekent ook dat manipulatie mogelijk is. zelfverrijking gerichte persoonlijke winsten ver- over de toonbank’ kunnen worden verkocht? Is dat Verhandelbaarheid lijkt een goed iets. Maar niet Transparantie boven alles. Maar wat is een onder met dit soort (riskant) machogedrag kan men zich reden hadden we ons allemaal neergelegd bij een het even duren voordat het kookpunt is bereikt. 'PMJBt)BWBOB 17 vertrok voor een jaartje naar Amerika. Exit gokken. bijverdienen en vervolgens weer gokken, hopend ben er drie keer geweest. Ze bleef maar doorgaan Wat doet de HvA/UvA? over het waarom van mijn verslaving.’ Er was ook Na een rondvraag blijkt dat gokverslaafde studenten de deur niet platlopen bij studentendecanen. Dat 16 'PMJBt)BWBOB Eenmaal terug in Nederland begon hij aan een op winst. ‘Alleen voor de gokkast vergat ik alles, zat 10 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 11 12 'PMJBt)BWBOB 40.000 probleemspelers hbo-studie International Business. Al snel bleek dat ik in een roes.’ geen controle op het traject, dus ik kon makkelijk betekent echter niet dat ze er niet zijn, zeggen ook studentendecanen Lydie van de Laar (HvA) en Karin In Nederland spelen zo’n 800.000 personen wel hij daar niet het verwachte vuur van in zijn sloffen verdergaan met waar ik gebleven was.’ Ook de van Spriel (UvA). Van de Laar: ‘Ze zijn er zeker. Het moeilijke met verslaafden is dat ze pas hulp zoeken eens op een fruitautomaat, waarvan de helft kreeg. Een switch naar een studie communicatie Rock bottom doorverwijzing van de studentpsycholoog naar de als er al behoorlijke problemen zijn. Schaamte speelt bij verslaving – wat overigens een ziekte is – zeker regelmatig. Recente cijfers laten zien dat er bood eveneens geen soelaas: ‘Ik vond het allemaal Totdat het klaar was. Het dubbelleven bleek moei- Anonieme Gokkers Omgeving Gokkers (AGOG) een rol. Hulp vragen hiervoor is toch iets anders dan voor, bijvoorbeeld, dyslexie. Het is lastig aanbie- rond de 400.000 mensen gokken via internet. niks, dus al vrij snel ging ik niet meer naar colleges lijk vol te houden. ‘Ik was op. Moe. Doodmoe van ‘hulpverleent niet lekker’: recht tegenover zijn den als mensen hun problemen verzwijgen.’ De laatste jaren is er wel eerder zicht op studieontwijkend Ongeveer 40.000 mensen vallen in de catego- of werkgroepjes.’ De fruitautomaat kwam weer in de schulden, het bedonderen van mensen, de schijn studentenhuis. ‘Achteraf gezien was ik nog niet gedrag zegt Van Spriel: ‘Studievoortganggesprekken of een dreigend bindend studieadvies helpen bij rie probleemspelers. Dubbel zo veel mensen zicht. ‘Een gokprobleem ontwikkelt zich letterlijk ophouden, die studie die niet lukte, het móéten diep genoeg gegaan.’ Dat dieptepunt bereikt hij het boven water krijgen van mogelijke problemen. Schuldenproblematiek onder studenten komt zeker een flinke tijd later, als een vriend hem letterlijk voor, maar of dat door een gokprobleem komt is lastiger te achterhalen. Specifieke hulp speelt daar beter Redactie: Nadine Böke, Dirk Wolthekker, kunnen als risicospeler worden aangemerkt. De “spelenderwijs”. Dat had overigens niemand in de gokken. Ik was compleet de weg kwijt, sliep niet Jellinek biedt online zelfhulpprogramma’s aan gaten. Ik was een meester in het om de tuin leiden meer. Dronk dan maar om te kunnen slapen, de van de vloer opraapt en naar zijn ouders brengt: op in. Peter Dekker (Bureau Studentenpsychologen van de HvA/UvA) beaamt dat: ‘Het probleem is dat voor risicospelers. van de buitenwereld, zelfs mijn toenmalige vriendin stress niet te voelen. Bovendien lag ik financieel ‘Nu weet ik dat een verslaafde met elke vezel in mensen die lijden aan een verslaving – alcohol, drugs, maar ook gokken – zeer lang denken er zelf wel heeft nooit iets vermoed.’ volledig in de goot.’ zijn lijf moet willen stoppen, anders helpt hulp met hun verslaving uit te komen. Als ze niet al in een begeleidingstraject zitten, is doorverwijzen naar Bron: AGOG De gang naar de gokhal werd er één met een strak Het in één klap vergokken van een compleet niet. Ik schaamde me bovendien enorm.’ Het professionele instanties bij verslavingsproblematiek in veel gevallen het meest effectief. Dat is wat we als 10. Essay: gasthoofdredacteur Arnoud Boot 12. Vervolg 13. De portemonnee 16/17. Halsema, Pechtold en Rutte bezien ritme: ‘Om elf uur ’s ochtends, als ik eigenlijk bij maandloon bracht de student tot rock bottom. besluit om te stoppen met zijn sukkelende studie psychologen ook doen.’ wordt genomen, evenals het besluit nu daadwer-

18 'PMJBt)BWBOB Folia over crisis, beleggen, rijkdom, verlies, 'PMJBt)BWBOB 19 Annemarie Vissers, Jobien Groen, ziet mogelijkheden in de krapte. pagina 10,11 van... hun uitgavenpatroon. Harmen van der Meulen, Linde Arts 18/19. ‘Voor de gokkast vergat ik alles’

‘Trouw niet om het geld. Lenen is goedkoper.’ Schots gezegde. ‘Ik heb een groot deel van mijn geld besteed aan gokken, drinken en mooie vrouwen. De rest heb ik over de balk gesmeten.’ George Best (1946-2005), voetballer de Ex-student verzweeg jarenlang een ernstige portemonnee De renaissance Fors geld van gokverslaving. Redactionele ondersteuning: interview Ellen Smit 'PMJBt)BWBOB 25 (19) studeert management, economie en recht (HvA) verdienen ‘Op school zeiden ze dat geld niet alles is, maar dat het om geluk gaat. Maar zodra mijn moeder dat hoorde, stuurde ze me naar een andere school.’ Zsa Zsa Gabor (1918), Amerikaans actrice CV van de staat ‘Ik krijg dit jaar een bestuursbeurs, omdat ik in het door Floor Boon | beeld Bob Bronshoff bestuur zit van de ASVL, de Amsterdamse Studen- door Rob Hartgers | beeld Martien Bos tenvereniging Leeuwenburg. Hier ben ik 20 tot 30 Margot Riedstra uur per week mee bezig. In het weekend ga ik naar mijn ouders om hen en mijn zussen weer te zien, dus ik heb geen tijd voor een bijbaan. Ik krijg bijna 450 euro per maand van de IB-groep. Dat is mijn uitwonende beurs, omdat mijn ouders niet genoeg ‘Ik heb heel lang in het onderwijs gezeten en heb financiële crisis ook een katalysator voor verandering scholieren verdienen. Een zalige kerst interview Hij studeerde econometrie aan Ik ben aan het sparen voor mijn rijbewijs, waarvoor Ook middelbare scholieren ast Janneke (16) over geld, de kredietcrisis en de ik steeds geld opzij zet. Verder geef ik geld uit aan Het superkapitalisme heeft sis te versterken en blijken gerapporteerde winsten een veel belangrijkere rol speelt in het economische toekomst. kleding, mijn telefoonabonnement en cadeautjes schijnwinsten te zijn. Economen gingen met die leven.’ worden geconfronteerd met een zijn langste tijd gehad, betoogt voor vrienden en vriendinnen. Ik ben zuinig en ik schijnvertoning akkoord vanuit de globale notie dat En dat is goed? teruglopende economie waarin Ben je door de kredietcrisis op een andere manier koop bijvoorbeeld kleding vooral bij H&M. Ik ben econoom Arie van der Zwan. concurrentie altijd goed is. Dat concurrentie ook ‘Als de overheid niet had ingegrepen, hadden we de zij over een paar jaar aan het over geld gaan nadenken? tevreden zolang ik maar genoeg geld heb om eten voor Harry De overheid is bezig aan een kan leiden tot misbruik hoorde je niet.’ totale ineenstorting meegemaakt van de financiële Co: ‘Nee. Ik heb veel vrienden die ook aande- te kopen. Klopten de theoretische modellen van de economen sector. Het toont het belang van de staat. “Hoe werk gaan. Heeft dit invloed op comeback. len hebben, dus de koersen worden regelmatig Mijn portemonnee is goed gebruikt, een beetje door Bregje Bleeker het gevoel dat ik mijn halve leven op de universiteit zal zijn. niet? minder overheid, hoe beter,” predikten Reagan en de manier waarop zij over geld gecheckt. We hebben het er daarom ook veel over, viezig. Ik heb er een heleboel pasjes in zitten, ‘Die modellen laten ideologie buiten beschouwing. Thatcher. Die theorie is nu gelogenstraft.’ nadenken? ‘De kredietcrisis maar dat heeft voor mij niets veranderd.’ visitekaartjes, waaronder mijn eigen kaartje, een De zeventiger Arie van der Zwan vindt het niet Terwijl de manier waarop een economie wordt Moet de overheid nauw betrokken blijven bij de gaat vooral rijke mensen aan. Janneke: ‘Ik werk in een ijssalon waar behoorlijk afspraakkaartje van de tandarts, en foto’s. Foto’s van goed dat juist híj geïnterviewd wordt over de gerund sterk afhankelijk is van ideologie. De kre- financiële instellingen waar het een belang in heeft? prijzige dingen worden verkocht. Mensen vinden Medewerkers: Rob Hartgers, Pierre de Winter, Floor mijn zussen, van mezelf en van vriendinnen. Ik hou de UvA en is de meest invloed- economische crisis. ‘Hier had een veertiger moeten dietcrisis is de uitwas van een sluipende ontwik- Arnoud Boot pleit voor zo veel mogelijk afstand, Het interesseert me dus niet dat nu al gauw te duur en dat is wel opvallend. er niet van om veel geld op zak te hebben, dus ik zitten, zoals ik zelf was toen in de jaren zeventig keling die is ingezet door Thatcher en Reagan. bijvoorbeeld door een onafhankelijke organisatie in echt.’ Maar zelf merk ik er niets van. Ik zie wel dingen op pin alles. Ik heb hooguit tien euro in mijn porte- het economendebat op het scherp van de snede Neem de geweldige belastingconcessies die werden het leven te roepen als tussenpersoon. het nieuws, maar mijn bankrekening is er niet door monnee zitten.’ verhaal gevoerd werd.’ De emeritus hoogleraar economie en gedaan aan grootverdieners. Economen kwamen ‘Zo’n organisatie hebben we gehad, dat was de omlaag gegaan.’ oud-topman van Vendex (het toenmalige moeder- aandragen met prachtige redeneringen, alsof dit Nationale Investeringsbank, waarvan ik president- heb gewoond. En er is nog steeds niets leukers dan ‘Boot heeft gelijk als hij zegt dat hij mogelijkheden Sophie: ‘Met vrienden praat ik er eigenlijk niet over, Achteraf realiseerde Selma zich dat ze wat aan de begonnen? En vooral: wie was die Vlam, waarom tende woorden. Toch gaat ze verward en verdrietig bedrijf van V&D) ergert zich aan de afwezigheid ook vanuit economisch oogpunt een wenselijke directeur was. In de periode tussen 1945 en 1998 De patatgeneratie, de generatie Nix en de zapgene- maar mijn ouders weten er heel veel van. Thuis stem van Ben had gehoord. Aan het begin van de had hij nooit over haar verteld? naar bed. ’s Nachts ligt ze te woelen en om vier uur van economen in het politieke debat. Zijn jongere ontwikkeling was. In werkelijkheid ging het om lichtte die bank bedrijven door die in de problemen ratie. Allemaal termen om de generatie te beschrij- praten we er daarom veel over. Zij zien in hun werk avond, toen hij belde, met de vraag of hij langs kon Dat deed er niet toe. Een tikkeltje verdedigend be- is ze klaarwakker. Nog steeds verdrietig, nu ook vakbroeders hebben zich ‘teruggetrokken op hun een politiek-maatschappelijke revolte. Neem het kwamen en versterkte met langlopende leningen, ven die jong was in de jaren negentig. Gebrek aan de effecten van de kredietcrisis, maar ik niet hoor.’ komen. argumenteerde hij dat de Vlam er goedbeschouwd boos, spoelt ze in haar hoofd de afscheidsfilm nog Boon, Iris Böhm, Bregje Bleeker, Ben Jacobsen, theoretische modellen’. En dat terwijl de econo- marktgedrag van banken en andere financiële participaties en door de overheid gegarandeerde idealisme werd ze verweten. Ze waren bezig met Co: ‘Het is rottig dat mensen zo veel geld kwijt zijn ‘Natuurlijk,’ had ze gezegd. Ze had er enigszins volledig buiten stond. Het was zijn eigen inzicht, eens terug. Een slapeloos uur later neigt de woede Fh mische crisis volgens Van der Zwan, die ook een instellingen. Waar was de onzichtbaar sturende achtergestelde kredieten de kapitaalsbasis van zichzelf en pragmatisme voerde de boventoon. Zo- geraakt, maar het is een risico. Of het is hun eigen verbaasd aan toegevoegd dat hij daar toch niet zijn eigen – oké, misschien wat abrupte – realisatie naar wraak – voor haar alles anders, voor Ben ook geschiedenis schreef van de Partij van de Arbeid, hand, door Adam Smith gepropageerd als resultaat noodlijdende ondernemingen. Toen ik in 1983 lang ze het zelf maar leuk hadden, was er niets aan schuld.’ over hoefde te bellen, maar sloeg er verder geen dat Selma bij nader inzien helemaal zijn type niet alles anders! – en dan gaan haar gedachten voor het rijke Nederlander. Een gesprek geen dipje is dat we na een jaar of twee weer te van het onafhankelijke gedrag van de marktpar- aantrad bij de bank, hadden we vrijwel alle grote de hand. Sinds een paar jaar is er een verschuiving Janneke: ‘Het gaat, denk ik, vooral rijke mensen acht op en vertelde enthousiast een anekdote was. eerst naar Harry. boven komen. Het is volgens hem het einde van een tijen? Als lemmingen zijn de topmannen van de Nederlandse ondernemingen in de boeken staan. van RSV was aanleiding voor een parlementaire Moet er een parlementaire onderzoek komen naar de der Nederlanden de gevolgen moet dragen? Ook de zichtbaar, zo concludeerde onderzoeksbureau Moti- aan en dus interesseert het me niet echt. Het is over wat zij die dag had meegemaakt. Halverwege Met stomheid geslagen zweeg ze. Harry is bouwvakker. Overdag stuukt hij muren studenten iets te leren en ook van studenten iets te ziet. Van nature ben ik optimistisch en ook nu lange periode van ‘superkapitalisme’ die begon met financiële wereld achter elkaar aan gegaan, hun Helaas heeft Gerrit Zalm als minister van Financiën enquête die tot de beëindiging van dit soort fi nan- kredietcrisis? rol van de toezichthouders moet worden onderzocht. vaction in 2003, maar hoewel het maatschappelijke een keuze om geld te beleggen, je hoeft het niet meer het gewone volk. Dat zie je ook terug in de geschiedenis leek me ook heel leuk, maar ik wil ook Sophie: ‘Ik wil gewoon graag een combinatie. Een Zijn er dingen die belangrijk zijn naast materieel bezit? onderbrak hij haar met de overbodige en wat Had ze geen vragen meer? Dan leek het hem een en is vaardig met de waterpas bij het plaatsen van Thatcher en Reagan en gekenmerkt werd door een ondergang tegemoet.’ de bank in 1999 geprivatiseerd, waardoor deze zijn ciering leidde. ‘Daar ben ik erg voor. Aan deze crisis liggen concrete Die verdedigen zich door te wijzen naar Amerikaan- engagement van twintigers en dertigers sterk is te doen. Met veel geld op je spaarrekening kun je gesprekken.’ een mooi huis. Een topsalaris is niet nodig, maar ik goede baan en het leuk hebben privé.’ Janneke: ‘Ja. Maar ik hoef niet per se op reis naar de aarzelend uitgesproken constatering dat ze thuis goed moment om te vertrekken. kozijnen. ’s Avonds, in de weekenden, klust hij bij. terugtrekkende overheid. Hoopvol voorspelde Van functie niet meer kon vervullen en een speelbal Door een rechtstreeks belang te nemen in bedrijven beslissingen ten grondslag. De baas van verzeke- se toezichthouders, die ook niet ingrepen. Maar als toegenomen, blijven de termen in de lucht hangen. ook van de rente leven. Het beleggen daarvan is wil wel graag makkelijk leven.’ VS ofzo. België vind ik persoonlijk ver genoeg.’ was, en stelde een tijd voor waarop hij langs zou Het Etos-tasje met haar spullen – sleutels, wat Hij heeft drie potige Poolse jongens, leeftijd zestien der Zwan in een debat met UvA-econoom Arnoud U spreekt over een renaissance van de staat. Is dat werd van speculanten. De Nationale Investerings- manoeuvreert de overheid zichzelf in een riskante ringsmaatschappij Delta Lloyd zei laatst in een ze wisten wat de risico’s waren, waarom deden ze dan ‘Ik spaar voor Inmiddels is er een nieuwe generatie scholieren een risico. En het geld dat nu in de banken wordt Is geld verdienen een overweging om een studie te Co: ‘Als je bijvoorbeeld een koophuis wilt en leuke Het woord leuk valt vaak. Wat is dan een leuk leven Sophie: ‘Maar ook daar is een middenweg.’ Anne Rose Haverkamp, Marc Deurloo, Fred van komen. Snel daarna hing hij op, terwijl zij nog aan kleding, toiletartikelen – had hij bij binnenkomst tot drieëntwintig, voor zich werken, al klaagt hij Geld. Motivatie. De financiële crisis en maatschappelijke verandering. Boot onlangs een ‘renaissance van de staat’. In een een constatering of een wens? Als het aan Wouter bank was rendabel, er was geen urgentie om de positie. Ze moet nog maar zien dat ze het geïnves- interview dat hij weigert om een beleid te voeren niks? Dat is een prangende vraag.’ aangetreden. Ten tijde van de heersende krediet- gestoken, is belastinggeld. Ook van degenen die kiezen? dingen wilt blijven doen dan moet je wel fors geld hebben? Co: ‘Soms denk ik wel: wow, dat is een groot huis. het praten was. Het had haar humeur niet echt al onder de kapstok gezet. Dat zou ze later wel regelmatig over hun gebrek aan vakmanschap. Een nog te verschijnen artikel in vakblad Socialisme & Bos ligt, is de overheidsbemoeienis met de financiële zaak te verkopen. Dat is enkel gedaan op basis van teerde vermogen in ABN AMRO terugverdient. dat alleen in het belang is van de aandeelhouders. De macht van de aandeelhouders moet worden crisis moeten zij kiezen voor een studie. Maken zij niets met de crisis te maken hebben. Dat is best Janneke: ‘Nee, totaal niet. Ik ga echt doen wat ik gaan verdienen.’ Sophie: ‘Nou gewoon. Een leuk huis en kinderen. Mijn ouders zijn net een week weggeweest en toen verstoord, de anekdote ging over een persoonlijk vinden. Hij deed zijn jas aan, das om, schraapte goede Nederlandse schilder, moppert hij, die pakt Democratie roept hij op om ‘het kapitalisme (op- sector slechts tijdelijk. de filosofie dat de staat zich zo min mogelijk met de De oplopende overheidsschuld moet gefi nancierd Het merendeel van het kapitaal van zijn bedrijf is af- ingeperkt? andere afwegingen dan jongeren tien jaar geleden? oneerlijk.’ leuk vind. Vroeger wilde ik altijd kapster worden. En die naar een goede school kunnen sturen. Niet heb ik wel gezien hoeveel werk dat is. Schoonma- mijn rijbewijs’ succesje op haar werk, en op de bank voor de tv zijn keel. Hij zocht naar de juiste woorden om alles een kwast, hup, twee, drie streken en zo’n deur zit nieuw) te beteugelen en dienstbaar te maken aan ‘De verzorgingsstaat die na de oorlog ontstond, is economie moet bemoeien. Zo zie je maar weer hoe worden, wat weer kan leiden tot rentestijgingen. komstig van polishouders, slechts een klein deel van ‘Het lijkt me evident dat de oorzaak van de el- En speelt geld een grotere rol bij de keuzes die zij Nu lijkt het me heel leuk om een bedrijf op te zetten Hoeveel geld wil je dan verdienen? altijd op de centen hoeven letten.’ ken enzo. Ik woon liever in een rijtjeshuis en dat ik was de tijd op een aangename manier voorbij- mee af te sluiten. strak in de lak. Maar echte vaklui zijn schaars, en bredere maatschappelijke belangen dan het enge niet geboren uit een weloverwogen opvatting over belangrijke beslissingen worden ingegeven door Interventies kunnen verkeerd uitpakken.’ aandeelhouders. Dat vind ik een juiste observatie. lende ligt bij de onevenredig grote macht van de leren.’ moeten we vooral niet te somber zijn. Ik vraag mij maken? Schrijver Thomas Mann beschreef honderd Er zitten veel rijke mensen op jullie school, is geld ook met schoonheidsproducten. Of tandheelkunde te Co: ‘Modaal. Zo tussen de 30.000 en de 35.000.’ Janneke: ‘Je maakt het wel heel erg overdreven.’ dan ook nog leuke dingen kan doen.’ gegaan tot hij binnenkwam. ‘We bellen,’ zei hij, voordat hij haar deur uitliep. wat ook meetelt: de potige Polen zijn mooie, forsge- aandeelhoudersbelang’. hoe de staat zich zou moeten gedragen. Eigenlijk ideologieën, niet door rationele argumenten.’ Wat voor rol moet de overheid dan spelen in het Het is de vraag of de bestuurders van ING en Aegon aandeelhouders, waardoor voorbij wordt gegaan met SER-voorzitter Alexander jaar geleden in zijn boek Buddenbrooks hoe gene- meer een onderwerp van gesprek? studeren.’ Janneke: ‘Natuurlijk wil ik genoeg verdienen om te Co: ‘Ja, maar jij wilt kapster worden.’ Janneke: ‘Ik woon in een vrijstaand huis. Ik zou het Achteraf constateerde ze dat behalve zijn wat warri- bouwde jongens. Met alledrie heeft hij wel eens een enkel trekje wordt oogluikend toegestaan: met een Haar enige activiteit zal bestaan uit een fiets- Ben zijn straat weer in, het plekje voor de deur De kredietcrisis komt niet uit de lucht vallen, bena- was het een opeenstapeling van ad-hoc-maatrege- Het ministerie van Financiën kan de rol van de Nati- economische leven? dat ook vinden. Je krijgt de indruk dat ze onnodig aan de belangen van de andere stakeholders. Ik ondernemen, economie, gokken, winsten raties in cycli verlopen. De eerste generatie is op Janneke: ‘Ja, je ziet het veel om je heen. Grote hui- Co: ‘Je kiest je studie uit op vakgebied. Ik wil ma- leven, maar niet als ik iets doe wat ik niet leuk vind.’ Janneke: ‘Je overdrijft echt. Natuurlijk zijn er slecht later wel moeilijk vinden om te kiezen tussen een ge stem en gedrag ook ‘eventjes’ een signaal was ge- En zo laat hij Selma een week voor kerst alleen robbertje gestoeid. Al was dat ook niet wat hij ervan pilsje staat hij kleumend onder het afdakje. Harry tochtje naar Buitenveldert. De tassen aan het is gelukkig nog vrij. Eenmaal binnen, snakkend drukt Van der Zwan tijdens het gesprek meerdere len waarin je achteraf de trekken van een verzor- onale Investeringsbank niet overnemen? ‘Een stimulerende en vernieuwende rol. Net als grote risico’s hebben genomen. Als je het risico dat denk dat we het einde beleven van dit aandeel- zoek naar geld, de tweede naar macht en de derde zen, rijke mensen. Kinderen van rijke ouders voelen nager worden en tegenwoordig moet je daarvoor Sophie: ‘Daar ben ik het mee eens. Je moet niet betaalde banen, maar dat is echt niet zo erg als een vrijstaand huis en een rijtjeshuis.’ weest. Hij had gevraagd of hij ‘eventjes’ langs mocht achter op de bank. Nadat ze de deur in het slot verwachtte. Oppervlakkig, een beetje goedkoop, is een goeie gozer met een piepklein hartje. Type stuur, ze zullen leeg zijn wanneer ze terugrijdt. naar een borrel, opent hij de ijskast. Daar vindt Diem, Bram Belloni, Henk Thomas, Margot Riedstra, malen. Economen stonden erbij en keken ernaar. gingsstaat herkent. Er lag geen blauwdruk aan ten ‘Ik denk niet dat het verstandig is als ambtena- in de jaren tachtig moet de overheid een premie een ander loopt moedwillig in de wind slaat, ben je houderskapitalisme.’ Zo maar een paar thema’s die door het hoofd schoten toen ik werd zoekt zijn heil in de kunsten, om het door eerdere zich ook beter dan anderen.’ ook iets van techniek weten. Je hoort van iedereen veertig jaar iets doen wat je niet leuk vindt. Maar uitkering.’ komen. Maar die constatering kwam pas na zijn hoort vallen loopt ze naar de koelkast en haalt er recht-op-en-neer, boers. ruwe bolster blanke pit. Hondstrouw, en als-ie voor Voor Harry zal deze kerst, zoals al verklapt, een hij zijn favoriete Chardonnay bedolven onder Of erger nog: ze praatten misstanden goed. Van der grondslag. Ik denk dat het nu weer zo gaat. Er is een ren dat werk doen. Zij missen de expertise om te zetten op innovatie. Ze moet risicodragend ver- aanvechtbaar bezig. Deze mensen hebben gespeeld We keren niet terug naar de oude situatie? generaties opgebouwde imperium zonder schroom Sophie: ‘In ons jaar is dat niet zo, maar het speelt dat je het moeilijk gaat krijgen als student en als ik wil ook een leuk leven, en niet in een krot thuis- Sophie: ‘Ik zeg ook niet dat mensen na een univer- Maakt geld ook gelukkig? vertrek, toen ze de avond als een film terugspoelde. een volle fles witte wijn uit. Peinzend klokt ze de je gaat, dan gaat-ie voor je. Alleen, Harry is meer, heerlijke zijn. pijpjes bier. Naast de biologische rucola een kilo- Zwan: ‘De idiote beloningscondities in de financiële opeenstapeling van maatregelen die zijn ingegeven beoordelen of een onderneming gezond is. Je kunt mogen beschikbaar stellen voor mensen die een met het geld van polishouders en de soliditeit van ‘Ik denk het niet. We gaan een fl inke recessie tege- te verkwisten. wel een beetje. Sommigen hebben gewoon een tas beginnend werknemer. Ik heb ook gekeken naar komen.’ sitaire opleiding vijfhonderd euro per maand gaan Co: ‘Gedeeltelijk.’ Zo begint Een zalige kerst voor Harry: bij Selma op alcohol in grote glazen naar binnen. Ben. Hij leek Zoals gezegd, Een zalige kerst voor Harry is een anders en zoekt daarom ook naar meer en anders. En voor Ben is eerste kerstdag, als voor velen, bak stampot boerenkool, half leeggegeten. Ver- sector, de overwoekering van de reële sector door door reële gebeurtenissen. De hele financiële sector daar grote fouten mee maken. Kijk maar naar de interessante onderneming oprichten. Na de oorlog hun bedrijven op het spel gezet. Ik vind dat zij daar- moet, gevolgd door jaren van depressie. We zullen Met de patatgeneratie was de cirkel rond. Is de van vierhonderd euro. Maar ik ken ook ouders met het aantal studenten dat na hun opleiding meteen Janneke: ‘Nou, als je hard genoeg werkt kun je echt verdienen, maar ik heb het zelf wel in overweging Janneke: ‘Geld is wel gemakkelijk, maar het maakt de bank terwijl Ben naast haar komt zitten. zo betrouwbaar, trouw, stabiel. Accountant uit een modern kerstverhaal. Passend bij een tijd waarin Op z’n werk, in de keet, leest hij De Telegraaf, maar een jaarlijks terugkerend ritueel. Zolang hij het ward holt hij naar boven. Het tweepersoonsbed de financiële, dehedgefunds – dat alles was volgens wordt momenteel overgenomen of gefinancierd miljardenverslindende pogingen in de jaren zeven- heeft de staat een grote rol gespeeld in de fi nancie- voor de verantwoordelijkheid dienen te dragen en wel een enkele opleving zien zoals ook in de jaren nieuwe generatie weer op zoek naar geld? Drie veel minder geld. Zo moesten sommige klasgenoten een baan vond. Bij technische bedrijfskunde aan wel gewoon normaal leven.’ genomen dat ik iets meer wil verdienen.’ niet gelukkig.’ Zijn arm op de leuning, met een rechte rug in de keurige familie. Doorzonwoning in Buitenveldert. we massaal de geboorte vieren van iemand van wie thuis, achter de computer, spelt hij De Groene Am- zich kan herinneren rijdt hij op die feestdag naar is aan één kant omgewoeld, op de grond ernaast Naast dat u de meest invloedrijke Nederlander bent, serieus af: welke kans biedt deze tijdelijke teruggang veel economen geweldig. Zwakke broeders werden door overheden. Nu is er alweer sprake van een tig om scheepsbouwconcern RSV te redden. Dat ring van onderzoeks- en ontwikkelingstrajecten. dat die verantwoordelijkheid duidelijk gemarkeerd tachtig, maar binnen korte tijd wordt die gevolgd middelbare scholieren van het Baarnsch Lyceum hun reis naar Rome zelf betalen.’ de Universiteit Twente was dat percentage hoog.’ Co: ‘Ja, maar dan moet je je drie keer over de kop Co: ‘Ik wil een goede baan, een leuk huis en een Co: ‘Geen geld maakt niet gelukkig.’ hoek van de bank. Zonder inleiding was hij direct Verantwoorde kunst aan de ene muur, een boe- we even massaal het bestaan betwijfelen. In zo’n sterdammer. Hij smacht naar gezelligheid, maar wil zijn moeder in Velp. Gedurende het jaar bellen een asbak, vol peuken en plukjes shag. In de door toedoen van hedgefunds overgenomen door de tweede ronde in de financiering van de financiële was door ambtenaren bekokstoofd. De Nationale Zonder het Nederlands Vliegtuiginstituut was de moet worden. Waar liggen de grenzen van het aan- door een terugval. De grondslagen van verant- in Baarn, de eindexamenscholieren gymnasium Co: ‘Ja, ik zie het ook wel. Op onze school zit een Sophie: ‘Ik heb een studie gekozen die het leukste is werken. Niet veertig, maar zestig of tachtig uur per vrouwtje erbij. Kinderen zijn hartstikke leuk, maar Janneke: ‘Uiteindelijk kijk ik absoluut niet naar geld. van wal gestoken. Hij had de laatste tijd contact ge- kenkast vol literatuur aan de andere. Prominent hedendaagse versie is vanzelfsprekend geen plaats ook diepgang, een intellectuele benadering. ze wekelijks, soms tweemaal per week. Begin hoek van de badkamer een vuile onderbroek, een sterke broeders, was de gedachte. Nu staan de sterke sector. De overheid wordt daarin meegezogen. Als Investeringsbank voelde er niks voor. Het liep uit Nederlandse vliegtuigbouw bijvoorbeeld nooit van deelhouderskapitalisme? Welke topmannen hebben woordelijk zakendoen moeten opnieuw worden Co (17) en Sophie (17) en vijfde klas gymnasi- beetje de kak, op andere scholen zit zeg maar wat van alles. Het University College in Utrecht. Kunst- week.’ ze kosten ook geld. En vrijheid.’ Daar ben ik niet mee bezig.’ had met een oude vlam, en door haar was hij, zoals lid van een salonfähige partij, abonnementen op voor maagdelijke, vergevingsgezinde vrouwen. Ja, zo is Harry. Nog voor haar ontbijt heeft Selma december vraagt zij traditioneel: ‘Jongen, wat overal, een paar werkhandschoenen. En in de broeders in de rij bij overheden om hun kapitaalba- het stof neergedaald is, zal blijken dat de staat weer op een grandioos fiasco. De uiteindelijke ondergang de grond gekomen.’ onverantwoorde risico’s genomen waarvan de staat gedefi nieerd. Dit is een waterscheiding.’ Martien Bos, Lars Brehm, Bob Bronshoff, hij het noemde, tot het besluit gekomen. het Concertgebouw en de VPRO. Een man als een Ook Selma is niet van gisteren: naast haar bed geen zijn zalige kerst tot in detail uitgewerkt. zijn je plannen met de feestdagen?’ om zoals werkkamer, op zijn eikenhouten bureau, ligt een benaderd om gasthoofdredacteur te worden van Folia en Havana, de Rinnooy Kan over geld, stude- 22 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 23 ‘Vanwege alles,’ zei hij. Hij begeleidde de veelomvat- bank met triple A status. En er waren geen tekenen kasteelromannetje, maar Eckart Tolle, A New Earth. altijd, en zonder zijn antwoord af te wachten, te briefje: ‘Lieverd, ben even klussen, tot vanavond, 20 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 21 tende reden met een verontschuldigend lachje. geweest die ergens op hadden gewezen. Hoe kon ‘Het gaat er niet om of iets werkelijk waar is, het 24 'PMJBt)BWBOB Het is vierentwintig december voor ze het weet. vervolgen: ‘O, nee, ik doe niets bijzonders. Kijk dikke kus, Harry.’ ‘Alles?’ wilde Selma verbijsterd weten, terwijl ze alles zo ineens anders zijn? gaat erom hoe je het ervaart. Want God zit in je, Ondanks de crisis, onheilsberichten over de maar of je tijd hebt om langs te komen, kijk maar En zo eindigt dit moderne kerstverhaal. Niet probeerde het tot zich door te laten dringen. ‘Alles’ Wel, Een zalige kerst voor Harry is een modern God dat ben je zelf.’ recessie, is het een drukte van belang in alle of het je uitkomt.’ Zodat Ben weet dat als hij op alleen met gerechtigheid, maar ook met een he- schijnt u ook een van de drukst bezette Nederlanders in economische groei? Denk eens aan de uitdagin- behelsde heel veel meer dan kleine irritaties – haren kerstverhaal. Hier geen plaats voor ezels, kribben Op dit specifieke moment, zo vroeg in de och- winkelstraten. ‘Het gaat er niet om wat werkelijk eerste kerstdag niet stipt om twaalf uur verschijnt dendaagse kerstboodschap: Het maakt niet uit of in het doucheputje, gebruikte tandenstokers op het en wekenlange, handmatige volkstellingen. Nee, dit tend, kan ze wel wat met die wetenschap. Eckarts waar is, het gaat erom hoe je het ervaart,’ grinnikt het hem tot april, mei, zal worden nagedragen. hij werkelijk bestaat, het gaat erom dat je in zijn nachtkastje. En dát het alles was, kwam als een don- verhaal speelt anno nu. Ten tijde van de krediet- belijdenis in haar handen, zich extra bewust van de Selma, terwijl ze, aan de hand van een van tevo- De Vlam meenemen lijkt hem wat snel, net voor bestaan gelooft, al is het maar voor even. derslag: had hij haar niet onlangs nog verteld hoe crisis, het is een onzekere tijd: wat gisteren nog scheppende kracht in zichzelf, gaan haar gedachten ren zorgvuldig opgestelde lijst, winkels in en uit elven stapt hij alleen in de auto, op naar de zachte Tom Binnendijk, Rick van der Ploeg, Joost van Liere, bladen van de UvA en HvA. Ik vond het een eer om op het aanbod in geweldig hij haar vond, hoe dol hij op haar was? bestond, kan morgen ineens verdwenen zijn. verder met Harry. loopt. Met twee propvolle boodschappentassen witte bolletjes, de aspergesoep en zelfgebakken Hoe kon het dat nu plotseling alles anders was? Harry de homo is grotendeels een bouwvakker fietst ze aan het einde van de middag naar huis. kerststol. Toch, ondanks de voorspelbaarheid van Bregje Bleeker (1970) is schrijver en organisatie- Met emotieloze ogen, een strakke blik, nog steeds Tussen de glazen wijn door belt Selma met vrien- zoals wij ons bouwvakkers voorstellen. Stevige Daar zet ze de tassen onder de kapstok om er pas de middaguren, zal Ben zich deze kerst blijven adviseur. Ze studeerde geschiedenis en politico- ren en het belang van bèta’s. een bankkussen afstand tussen hen, bevestigde hij dinnen. Als een gedupeerde Icesave-spaarder vertelt vent, altijd vroeg uit de veren, rookt zware shag. de volgende dag naar om te kijken. herinneren als de kerst waarop door zijn komst logie aan de UvA. Ze debuteerde in 2008 met De dat het inderdaad snel was gegaan. ze die avond keer op keer haar verhaal. De vrien- Dat laatste mag sinds het rookverbod niet meer in ineens alles anders was. Walrus, een roman over haar leven als gangster- te zijn. Hoe ziet een gemiddelde dag eruit? gen van een structureel krapper wordende arbeids- 20/21. Hoopvol voorspelt econoom Arie van 22/23. Baarnsche jongeren over financiën 24. De portemonnee 25. Cadeautje van ons ‘Maar, maar.’ Waarom was hij er niet eerder over dinnen leven verontwaardigd mee, spreken troos- Het Zwalkende Zwaantje. Rollen mag binnen, een Voor Selma zal kerst dit jaar rustig verlopen. Het is niet druk op de weg. Rond vijf uur rijdt liefje in de jaren negentig. 26 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 27 Bas Kocken, Ruud Gosse, Tjebbe Venema te gaan, mede omdat het de eerste keer is dat de bladen uitkomen als der Zwan een ‘renaissance van de staat’. en hun toekomst. van... deel1 ‘Of ik echt de allerdrukste ben, dat weet ik niet. markt; van het verwezenlijken van een eersteklas één titel; Fh, die gemaakt is door de beide redacties samen. ‘Het is eigenlijk ﬁjn om een bèta 26/27. Kerstverhaal Anderen hebben volgens mij ook een volle agenda, kenniseconomie en van een verduurzaming van

‘Geld is beter dan armoede, al was het alleen maar vanwege de financiën.’Woody Allen (1935), Amerikaans filmmaker ‘Geld alleen maakt niet gelukkig. Je hebt ook aandelen, obligaties, goud en onroerend goed nodig.’ Danny Kaye (1913-1987), Amerikaans acteur, zanger en komiek ‘Het kost erg veel geld om comfortabel te sterven.’ Samuel Butler (1835-1902), Brits schrijver Art direction: Pascal Tieman, te zijn.’ ‘Tijd is geld.’ Benjamin Franklin (1706-1790), Amerikaans politicus maar bij mij loopt het ook altijd door. Vooral nu, productie- en consumptiepatronen? We kunnen Als ik `15.000 had… Taxman Beleggen voor Death Valley, Amsterdam door Pierre de Winter | beeld Lars Brehm door Annemarie Vissers | beeld Bram Belloni dummies Als hoogleraar financiële markten, nu er op financieel gebied van alles gebeurt. Neem ook op de arbeidsmarkt een proces van ‘creatieve door Ben Jacobsen interviews de Postcodekanjers, oudejaars- ‘Wat over is gaat naar Amnesty’ goed beginbedrag om voorzichtig weer eens wat portemonnee loten of een setje krasloten kaal Raisa ter Smitte (24), vierdejaars HRM te proberen. Een andere gedeelte ga ik vastzetten aan de HvA, pre-master arbeids- en op een depositorekening, tegen een mooie rente de dag van vandaag als voorbeeld. Ik heb net een destructie’ vormgeven, zodat we de huidige crisis krabben: je moet íéts als je niet Daags voor het interview wordt bekend dat Alexan- organisatiesociologie UvA van 4,5 procent of zo. Daar kun je dan een tijd niet van met een gouden lepel in je mond ‘Dat is een mak- aankomen, wat op zich handig is. Zo kan ik volgend geboren bent. Havana en Folia kie: 5000 euro gaat jaar mijn collegegeld meteen betalen. Ben ik erg Never a dull moment met Arthur onverwacht melden bij de president. Laffer pro- De kunst voor overheden is nu het belastingpercen- Wat te doen met uw geld? Vei- Hoe hoger het risico van een belegging, hoe hoger feuille waardeloos wordt, is bijna nul. In dat geval meteen door naar verstandig? Ja, ik zou gewoon niet dat hele bedrag beerde zijn toehoorder ervan te overtuigen dat de tage te vinden waarbij de parabool zijn maximum het te verwachten rendement. Let wel: te verwachten moeten twintig bedrijven tegelijkertijd failliet gaan. Opmaak: Carl Zevenboom en Pascal Tieman lieten het geld – ﬁctief – rollen Laffer, de theoretische vader van lig in de matras of in de ouwe mijn spaarrekening, in een keer stukslaan. Nou vooruit: ik zou ook met aanstaande belastingverhoging met 5 procent van bereikt en dus de belastinginkomsten maximaal rendement. Risico betekent dat het daadwerkelijke Dan verkeert waarschijnlijk de hele wereld in zulke Paul Lieben en vroeg vier studenten 15.000 voor noodgevallen. een groep vrienden op wintersport gaan. Ski’s en het economische beleid onder de toenmalige regering-Ford een slecht idee was. zijn. Een punt dat per economie verschilt en dat aan sok? Of zijn aandelen zo goed- rendement kan afwijken. Laat u niet gek maken met problemen dat geld geen rol meer speelt. (21) studeert bouwkunde (HvA) Niet dat ik die andere kleding heb ik al, dus dat ga ik niet nieuw aanschaf- gespecialiseerd in de financiële crisis, euro stuk te slaan. ‘Een ﬁnanci- George Bush. Met de komst van En om hem duidelijk te maken waarom, tekende hij veel theoretische speculatie onderhevig is. koop dat u moet instappen? Een de oude vuistregel dat op een termijn van vijf jaar u Let wel, wetenschappelijk gezien staat dit idee van verliesrekeningen, enzovoort. tax revenue ‘Ik vind geld belangrijk. Het liefst had ik veel geld, 10.000 euro ga ver- fen. Met het uurloon dat ik verdien op de kartbaan een curve op een servetje. Belangrijk hier is te vermelden dat je de Laffer- altijd beter af bent met aandelen of met dooddoeners spreiding nog steeds als een huis, maar eerlijkheid eel adviseur schakel ik pas in brassen, maar het lijkt in Mijdrecht verdien ik niet gek, maar je kunt er Obama verwacht hij het einde spoedcursus. want zonder geld kun je niets. Geld maakt niet per voordracht gehouden voor de CNV Onderwijsbond uitkomen met in de volle breedte beter opgeleide Tegenwoordig wordt dat moment in Amerika om- curve ook kunt gebruiken als argument om de als ‘wie geschoren wordt moet stilzitten’. Financiële gebiedt op te merken dat ik twijfel. Warren Buffett der Rinnooy Kan, die bekendstaat als een inne- se gelukkig, maar wel gelukkiger. Ik wil liever wel vanaf tien miljoen.’ me heerlijk eens niet bij lange na niet mee naar Saalbach, dus dat komt van de voorspoed. En dat terwijl schreven als een van de belangrijkste economische belastingen te verhogen. Bevindt een economie markten hebben soms tientallen jaren nodig om noemt spreiding ‘de strategie van de ongeïnformeerde na te hoeven denken mooi uit. En nu ik toch aan het uitgeven ben: mijn dan niet een goedbetaalde baan. het allemaal net zo lekker ging. gebeurtenissen van de twintigste eeuw. Dat had niet zich op een punt waar het belastingtarief laag is In augustus 2007 schreef The Economist over de zich te herstellen. In die tijd, zo stelde de Nobel- belegger’. En sinds ik voor de eerste en enige maal Nu heb ik een bijbaantje in de horeca, in de be- over ‘wel of niet dat zus krijgt dan voor kerst het dure horloge dat ze zo alleen met de vermeende genialiteit van die curve te en de belastinginkomsten links vóór de top van de financiële crisis: Nobody‘ knows.’ Nu, ruim een jaar prijswinnende econoom Paul Samuelson, kunnen in mijn leven in januari 2005 in een column in het tweede truitje kopen’. graag wil. Dat kan ik normaal niet betalen. Een ca- diening. Als ik veel uurtjes maak, verdient dat wel maken, maar ook met de identiteit van de bewuste parabool liggen, dan kan volgens de curve alleen later, geldt dat nog steeds. In deze turbulente tijden ze ook verder crashen. Blijven zitten omdat u al zo Algemeen Dagblad een aandeel adviseerde (Apple), aardig. En ik krijg studiefi nanciering, waardoor ik ‘Een rondreis door Azië, dat zou mooi zijn’ Nu koop ik vaak twee goedkopere shirtjes. Met dat deau voor mijn ouders moet ook nog wel in zitten.’ overheidsdienaar, die ogenblikkelijk ‘om’ ging. Diens een belastingverhoging hogere inkomsten teweeg- kunnen aandelen net zo makkelijk in waarde verdub- veel hebt verloren en de koersen toch echt niet veel ben ik zelf een beetje van die spreiding teruggeko- Sophie de Behault (30), eerstejaars bedrag koop ik dan lekker een dure winterjas of zo. niet hoef te lenen. Er komt zo’n 500 euro per maand Je moet het Arthur Laffer nageven: hij is conse- naam was namelijk Dick Cheney, en zijn baas heette brengen. Critici van het model zeggen daarnaast belen als halveren, en eenieder die daar zekerheid lager kunnen, is dan ook een slecht advies. Als u niet men. Wie gespreid belegt en niet te veel handelt binnen, maar dat gaat er ook weer uit. Soms zit ik master restauratiekunde UvA Of wat: doe maar twee duurdere kledingstukken of quent in zijn boodschap en nooit te beroerd om die Donald Rumsfeld – beide 25 jaar later prominent lid dat de overheid zich bij het formuleren van beleid over meent te kunnen geven, is a fool volgens dezelf- rustig meer slaapt, is er niets mis mee om uw verlies volgt een buy and hold-strategie. Als u een gezonde ‘Moeilijk! Ik kan me mooie laarzen, dat kan dan gewoon. Ik zou ook – ‘Je kunt er niet eens een nieuwe auto van kopen’ de laatste week van de maand krap, dan moet ik zo luidruchtig mogelijk de wereld in te slingeren. van de kabinetten-Bush. Ze slaagden er indertijd niet niet alleen mag laten leiden door de omvang van de Economist. Helaas, de media zullen straks de helft te nemen. Zoals Bob Dylan al zong in ‘Tryin’ to Get buy and hold-aanpak volgt, zult u het jaar in jaar even zuiniger leven. mende en bescheiden man, voor de tweede maal en ben op weg naar Arnhem waar ik een opening werknemers en duurzamer banen. Deze crisis kan het bedrag eigenlijk puur voor de lol – gaan shoppen in de PC Hooft- Attilla de Groot (24), eenjarige master Ook niet als dat hem de status van party pooper zou meer in om de voorgenomen plannen voor belas- de overheidsinkomsten. Uiteindelijk is in moderne van deze gekken tot goeroes uitroepen en uitgebreid to Heaven’: ‘When you think that you lost everything, uit ongeveer net zo goed doen als de AEX-index; Ik geef mijn geld uit aan op stap gaan, eten en niet goed voorstellen, straat. Niet eens omdat dat mijn smaak is, maar System & Network Engineering UvA kunnen opleveren. tingverhoging te torpederen, maar Laffer had er twee economieën de private sector veel omvangrijker verslag doen van hun gewauwel. Om te voorkomen you find out you can always lose a little more.’ Al zal dat is niets anders dan de prijs van een zelfde soort het is echt veel geld. omdat je het geld toch hebt. Mocht ik wat leuks ‘Ik heb net een kleding. Ik wil wel fatsoenlijke, goede kleding, Laffer verwacht weinig goeds van Barack Obama, discipelen voor het leven bij en de Laffercurve werd dan de collectieve en moet dus vooral worden ge- dat u zich laat misleiden door deze ‘goeroes’, kan het het pijn doen, want aan verlies nemen hebben beleg- mandje aandelen als dat van u, waar ook bijna maar het hoeft niet van een bepaald merk te zijn. Ik heb nooit zo’n zien, dan kan ik het kopen. Maar de focus zou toch nieuwe laptop, dus zo blijkt uit zijn wekelijkse column in The Wall een van de pijlers van de neoconservatieve revolutie zocht naar een tarief dat optimaal is voor beide. geen kwaad als u zelf iets weet van beleggen. gers een hekel, helemaal als de markt vervolgens nooit iets in wordt veranderd. Geen resultaat waar- Druk: Hollandia Printing Heerhugowaard Ik vind het ook belangrijk om lekker te eten, dus bedrag gehad. Ik zou wel liggen op een backpackreis met mijn vriend. daar hoef ik het Street Journal. Hij wijdde er zelfs een boek aan: in het Amerika van de jaren tachtig. Allemaal geen probleem voor Arthur Laffer. Juist omhoog gaat. En volgens Murphy’s Law gebeurt dat voor u zich hoeft te schamen: driekwart van de er in ieder geval mijn Maar dan niet zo’n heel armzalige, met alleen maar niet meer aan uit te tax rate doe ik mijn boodschappen bij Albert Heijn. Ik ga The End of Prosperity, dat hij samen schreef met met de private sector in het achterhoofd betoogt 1 Voorspellen is onzin, maar wel leuk de dag nadat u verkocht hebt. Of beleggen in aan- professionele beleggers weet de AEX-index niet bij heb je het drukker dan druk om alles minimaal twee keer per week op stap, dus daar gaat master mee betalen, gare guesthouses. Het slapen in tentjes of op het geven. Ik vind 15.000 consultant Peter Tanous en WSJ-redacteur Stephen Laffercurve hij dat goed gebruik van de curve maar tot één Veranderingen in rente, beurs-, dollar- of goud- delen iets voor u is, hangt ervan af hoe veel risico u te benen. Dat komt doordat ze hun eigen voorspel- Lawrence H. Summers later over hem zeggen, om defensie is de nationale schuld gestegen van 700 fer, die in augustus 2006 in een tv-debat op CNBC veel geld naartoe. Om op vakantie te gaan, moet je nu betaal ik ongeveer strand kunnen we dan afwisselen met een hotel af euro wel gewoon een Moore en dat niet geheel toevallig drie weken voor Ondanks de bijna mythische verhalen eromheen, is conclusie leidt: belastingverlaging. Een goed belas- koersen zijn nauwelijks te voorspellen. Weten- aankunt. Ligt u al wakker bij het idee dat er van uw lingen serieus nemen en daar ook naar handelen. 1800 euro. Restaura- en toe. Dat lijkt me helemaal goed. Als er dan nog ‘leuk bedrag’, waar je droog te vervolgen: ‘Hij heeft inderdaad impact miljard naar 3 biljoen. En dat gat wordt met lenin- nog vol vertrouwen de loftrompet blaast over de sparen. Ik ga één keer per jaar op vakantie en dan moet verrichten. Daarna heb ik eind van de dag leiden tot het verhogen van kennis bij werknemers de historische presidentsverkiezingen uitkwam. de Laffercurve een zeer simpel economisch model. tingtarief is een tarief dat lager ligt dan het vorige. schappelijk onderzoek bevestigt dat keer op keer, geld over een maand nog maar de helft over is, dan Het aan- en verkopen van aandelen kost geld en in successie tot meest invloedrijke Nederlander is teweeggebracht, en hij was inderdaad inaccuraat.’ gen gefinancierd. De VS zijn van ’s werelds grootste dan al onder de eerste tekenen van een kredietcrisis gaat er veel geld doorheen. tiekunde is een twee- iets over is – het gaat vrij rap eruit op deze manier iets mee gaat doen. Je Centraal betoog: ‘Als de Verenigde Staten onder een Het geeft de verhouding weer tussen de hoogte Dat stimuleert immers de economische activiteit en al suggereren professionele beleggers graag iets is dit niet het moment om in te stappen. Mocht u dat gaat weer ten koste van het rendement. Zeven jaar na zijn beroemde tête à tête met Dick crediteur de grootste debiteur geworden. Iets wat krakende Amerikaanse economie. ‘There’s nothing In mijn portemonnee zitten alleen maar pasjes: jarige master die ik – dan zou ik meer geld doneren aan goede doelen. kunt er bijvoorbeeld nieuwe president het stimulerende fiscaal beleid van het belastingpercentage dat in een land wordt dus de economische groei, waardoor de totale taart anders. Met verfijnde technieken en meer data zijn met een gedeelte van uw geld een gok willen wagen, Cheney zal Laffer de kans krijgen zijn gelijk te be- zelfs Reagan achteraf zeer zegt te betreuren. there that says there’s gonna be a crash,’ zegt hij tegen pinpas, verzekeringspasje, een pasje van een of an- binnen één jaar wil afronden. Heel veel tijd voor Nu geef ik al aan Dierproefvrij en stichting Wakker niet eens een nieuwe (lees: almaar lagere belastingen) loslaten, dat het geheven en de belastingopbrengst die uiteindelijk in omvang toeneemt. En een lager percentage van wetenschappers ondertussen iets aan voorspelbaar- dan komt het derde uitgangspunt van pas. Tot slot wijzen. In 1981 treedt hij toe tot de adviesraad voor Zo niet Arthur Laffer, die na Reagan niet meer in zijn opponent Peter Schiff, die de bui dan al lang dere discotheek en mijn studentenpas. Ik heb alleen een bijbaantje heb ik niet, dus dat zou veel stress Dier. Wat over is gaat naar Amnesty. Dan is het op!’ auto van kopen. Ja, land de meest dynamische en welvarende economie in de schatkist verdwijnt. Het idee is dat een over- een grotere taart kan tóch voor grotere overheids- heid op het spoor, maar niet met de analysetechnie- Mochten deze lessen te vroeg (geen geld) of te economisch beleid van de dat jaar tot president overheidsdienst zal terugkeren, maar de publiciteit ziet hangen. maar een dingetje om pasjes in te doen. Contant schelen. Wat normaal gesproken ook heel duur een Polo, maar dat ter wereld heeft gebracht, lopen we het risico die heid het belastingpercentage dat geheven wordt inkomsten zorgen. Een prachtige win-winsituatie. ken die de praktijk suggereert. Zo blijkt een van de 3 Spreid uw risico’s laat (geen geld meer) komen: er klinkt een steeds gekozen Ronald Reagan en Laffers evangelie wordt blijft zoeken. Laffer gelooft in schuld als middel Nu, twee jaar later en midden in een crash die geld heb ik in mijn broekzak.’ (ARH) is, is het ‘openen’ van een eigen atelier. Omdat we wil je niet. Kijk, we hebben het niet over tien levensstandaard, waar ieder ander op deze aardbol maar tot een bepaald punt kan laten stijgen, wil die Laffer meent dan ook dat de rijken zwaarder belas- beste strategieën te zijn om niet te beleggen in de Wie in aandelen belegt, loopt altijd risico. Dat valt sterker geluid dat dankzij de financiële crisis de gehoord. De regering Reagan voert op federaal ni- om mensen bij de les te houden, zodat ze waarde angstaanjagende proporties begint aan te nemen, straks op stage in opdracht van een museum wer- ‘Volgend jaar mijn collegegeld meteen betalen’ miljoen, dat is wel wat anders. Pas dan zou ik een jaloers op is, kwijt te raken.’ stijging nog een positief effect hebben op de totale ten om de armen te helpen een vergissing is, inge- periode mei tot en met oktober. Ook dit jaar ging echter te beperken. U kunt uw geld in aandelen aandacht van mensen verschuift naar wat echt veau meteen al in 1981 een grote belastingverlaging blijven creëren in plaats van op hun louweren zou je denken dat Laffer – nu 68 – een tijdje wijse- ken aan schilderijen, kunnen we werkmateriaal Jean Paul Vonk (20), derdejaars financieel adviseur inschakelen. O, krijg je die Het boek mocht niet baten, maar ‘the father of sup- belastingopbrengst. Verhoogt ze het percentage geven door een misplaatst rechtvaardigheidsgevoel. dat weer op, maar waarom dat zo is, weten we niet. van één bedrijf steken, maar dat is – tenzij u over belangrijk is in het leven. Het schijnt – en dat gekozen. Het stemt de voorzitter van de Sociaal een prijsuitreiking in Haarlem, voor jong talent, en en zorgen voor meer duurzaamheid.’ – de zogenaamde Kemp-Roth tax cut – door. te rusten. En hij laat nooit na te roepen dat de lijk zijn mond houdt. Helaas, dan ken je hem nog tijdens werktijd lenen. Normaal gesproken moet commerciële economie HvA al bij één miljoen erbij? Als je het me nu, direct, ply side economics’ staat weer volop in de belang- daarna verder, dan zal de opbrengst omlaag gaan ‘Je kunt de situatie van de armen niet verbeteren Dat veranderingen niet te voorspellen zijn, wil voorkennis beschikt – onverstandig. Aangezien waren kennelijk veel mensen in hun geldzucht In 2003 doet het US department of the Treasury Reagan-jaren een zegen zijn geweest voor de Ame- niet. Laffer houdt namelijk nooit zijn mond. In zijn je naast je collegegeld en studieboeken ook nog ‘Beleggen zou ik zou geven trakteer ik de hele werkgroep op een stelling. Weer, want Arthur Laffer heeft – weliswaar omdat burgers op een zeker moment zo weinig van door de rijken armer te maken. Je moet de rijken niet zeggen dat u het moet laten. U zou een van de aandelenkoersen niet te voorspellen zijn, loopt u vergeten – dat veel daarvan bijna gratis en voor onderzoek naar wat Reagans fiscale politiek heeft rikaanse economie. columns in The Wall Street Journalkraakt hij de extra restauratiemateriaal aanschaffen. Die mesjes even laten voor wat weekendje weg. Een deel van mijn studielening met tussenpozen – het licht van de schijnwerpers hun inspanningen meer terugzien, dat ze zullen juist in staat stellen nog meer geld te verdienen, weinigen zijn. Voorspellen wat koersen, rente of dol- het gevaar dat u een nieuw ‘Fortis’ treft, zodat u snel niets beschikbaar is. Van investeren in levens- betekend voor de belastinginkomsten en blijkt reddingsoperaties van de Amerikaanse overheid af en dergelijke zijn best duur, dus daar zou ik ook het is nu. Wat ik uit terugbetalen zou ook fijn zijn, ik kan door deze nooit geschuwd. Dat begon in de jaren zeventig stoppen nieuwe initiatieven te nemen. Bijgevolg zodat iedereen erop vooruit gaat.’ lar gaan doen, is het leukste spelletje dat er bestaat. bijna al uw geld kwijtraakt. Een verstandig opge- geluk of beleggen in een goed boek of mooie Advertentiewerving: Bureau Van Vliet, Laffers theorie – dat een belastingverlaging zichzelf Crash met het argument dat een financiële crisis door- geld aan uitgeven. Blijft er ook nog een gedeelte had staan, is door de drukke master geen bijbaan hebben. Ik zou ook toen hij op het schild werd gehesen als de uitvinder dicteert de curve bij een belastingpercentage van Zolang u uw prognoses maar niet serieus neemt – en bouwde aandelenportefeuille bestaat uit minstens muziek hebben maar weinig mensen spijt. over voor een goed doel. Ik vind dat kinderen kredietcrisis vrijwel meer naar conferenties gaan, die hotelkamers kan terugbetaalt – niet op te zijn gegaan. Integendeel, de Klinkt het allemaal bekend in de oren? Inderdaad. gaans nauwelijks impact heeft op de reële economie en iedereen van advies te voorzien van wat sindsdien de Laffer-curve heet. 100 procent een opbrengst van 0 – omdat niemand Belastingverlaging die van anderen al helemaal niet – is er weinig aan de tien beursfondsen, maar vijftien of twintig is nog ‘Geld maakt tax cut van 1981 kost de overheid in de daaropvol- Onder de regering-Bush hebben Laffers discipelen en trekt hij fris van leer tegen het te verwachten het meest geholpen moeten worden, dus iets als niks meer waard. ik dan makkelijk betalen. Of backpacken. Spullen nog de intentie heeft om (legaal) werk te verrich- Dat de win-winsituatie aan de linkerkant van zijn hand. Gaat het goed, dan is dat natuurlijk te danken beter. Natuurlijk loopt u dan nog steeds risico, maar Ben Jacobsen is hoogleraar financiering aan de gende jaren zo’n 3 procent van het bruto nationaal die lijn doorgetrokken. Er zijn twee belastingverla- fiscale beleid onder Barack Obama. CliniClowns of Unicef zou ik ook sponsoren. Het Maar op den duur, daarvoor heb ik al door mijn reis door de Hi- Op 4 december 1974, om 4 uur ’s middags in hotel ten. Logischerwijs is de totale opbrengst bij een curve niet opgaat, zegt hij er nooit bij. In eco- aan uw geniale inzicht. Gaat het fout, wijt het aan u zou daarvoor op den duur – volgens les twee – Massey universiteit in Auckland, Nieuw-Zeeland. product, wat neerkomt op zo’n 90 miljard dollar op gingen doorgevoerd die vooral gunstig waren voor Het einde van de voorspoed heeft hij al verklaard. geld aan kunst spenderen? Nee, ik restaureer een laten we zeggen over malaya. Dat reis was erg duur, voor het ticket en belastingpercentage van 0 ook 0 – er wordt immers nomische kringen levert hem dat een wankele gecompenseerd moeten worden door een gemiddeld U pleitte vorig jaar bij minster Plasterk voor een Washington, midden in de hoofdstad, had Laf- omstandigheden die niemand had kunnen voorzien. Zijn academische publicaties verschenen in gelukkiger’ Economische Raad (SER) hoorbaar optimistisch, tussendoor rijd ik langs Amsterdam waar ik ook jaarbasis. Als na acht jaar Reaganomics de balans de hogere inkomensgroepen, de defensie-uitgaven Dat dat einde wel eens te danken kon zijn aan de schilderij liever dan dat ik het aan de muur heb een halfjaartje, zou ik speciaal materiaal was ik 3000 euro kwijt. Maar fer een ontmoeting met de toenmalige adjunct- geen belasting geheven – zodat er een parabool ont- wetenschappelijke reputatie op. ‘Hij zocht poli- hoger rendement dan op een spaarrekening. Wel een tijdschriften als de American Economic Review, wordt opgemaakt, blijken er wat betreft economi- zijn enorm verhoogd en de nationale schuld is consequente uitvoering van zijn eigen economische hangen. En een rondreis door Azië, dat zou ook wel een deel van die goed, dan zijn die 15.000 euro wel op vrees ik. Ik stafchef van het Witte huis – diens baas, met wie hij staat waarvan de top – ergens tussen 0 en 100 – de tieke impact ten koste van wetenschappelijke en 2 Hoger risico = hoger rendement beetje slim spreiden: liefst internationaal en niet alles de Journal of Financial Economics en de Journal of sche groei en banencreatie behoorlijke resultaten geëxplodeerd tot een schrikbarende 50 procent van leerstellingen, laat hij wederom met benijdenswaar- mooi zijn. Ben ik nu trouwens niet allang door het 15.000 euro gebrui- kan gelukkig in real wel even vooruit. Ik heb mijn eigenlijk had afgesproken, kon niet want moest zich maximaal mogelijke belastingopbrengst weergeeft. economische accuratesse,’ zal Harvard-econoom Er is altijd een relatie tussen risico en rendement. in de financiële sector. De kans dat uw hele porte- Banking and Finance. bedrag heen?’ ken. 2000 euro is een oude laptop uiteindelijk maar verkocht.’ te zijn behaald. Maar door enorme uitgaven aan het BNP. Allemaal tot grote tevredenheid van Laf- dig gemak achterwege. Zandvoort.

30 'PMJBt)BWBOB 32 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 29 'PMJBt)BWBOB 31 'PMJBt)BWBOB 33

28 'PMJBt)BWBOB maar naar eigen zeggen heeft hij bijna altijd wel een een korte afspraak heb. De avond heb ik vrij want forse salarisverhoging voor leerkrachten. Dat klinkt Als volstrekt onafhankelijk persoon zonder politieke affiliatie, en als goede bui. mijn jongste broer is vandaag vijftig geworden. Dan de HvA, met vijfduizend docenten in opleiding, als 28. Cadeautje van ons 29. Geld moet rollen 30/31. De financiële koers van de VS werd op 32/33. Beleggen voor dummies www.folia.nl www.havanaweb.nl hoogleraar financiële markten gespecialiseerd in de financiële crisis, heb deel2 Vier studenten slaan een servetje gekrabbeld. 34 'PMJBt)BWBOB doe ik even niets, behalve aandacht besteden aan de muziek in de oren. je het drukker dan druk om alles en iedereen te adviseren, en dan al die 15.000 fictieve euro’s stuk. 34. De portemonnee Het is maar een raar predicaat: de meest invloedrijke familie.’ ‘Het is aardig dat u daar naar vraagt, want ik kom

Door het nummer heen vindt u de beste quotes ‘Ik zou wel willen leven als een armoedzaaier met heel veel geld.’ Pablo Picasso (1881-1973) Spaans schilder en kunstenaar ‘De deugd komt na het geld.’ Horatius (65 v.C. - 8 v.C.), Romeins dichter media nog. Met die drukte moet alles wat je doet wel echt leuk zijn. Je de portemonnee van... Nederlander. net van de CNV Onderwijsbond en ik heb het idee ‘Ik kan altijd Snel rijk van Over de balk moet er niet aan denken dat je elke dag opnieuw moet vullen met zaken door Jobien Groen | beeld Bas Kocken door Dirk Wolthekker | beeld Bas Kocken Sabine Westra nog gaan beleggen’ (20) studeert psychologie (UvA) ‘Ik kan me voorstellen dat u daar zo over denkt. De financiële crisis die Nederland al maanden in dat er stappen worden gemaakt. Op onderwijs- ‘Ik woon op kamers in Oost en ik betaal 368 euro ‘De meeste vrouwen kunnen beter geld opmaken dan bedden.’ Cees Buddingh’ (1918-1985), Nederlands letterkundige door Annemarie Vissers | beeld Bob Mulder aan huur. Ik werk als oppas van twee meisjes, van wie het jongste meisje een persoonsgebonden budget krijgt [pgb, red.] omdat ze spraakproblemen waar je niks van vindt of erger, waar je een hekel aan hebt. Als mijn heeft . Ik werk daar ongeveer tien uur per week en ik verdien 15 euro per uur. Ik leen nu niets, omdat UvA en HvA geven enorme som- dat zo lang duurt voordat het is gerealiseerd loopt volgens betrokkenen ook de vele mislukt afnames ik best goed verdien. Maar als ze in het pgb gaan men geld uit aan projecten, grote kans bij de oplevering gedateerd te zijn. Zo van de test omdat de IT-omgeving van de HvA niet ‘Het gaat ten koste van je privéleven’ snijden, raak ik in januari misschien mijn baan wordt nu gedacht dat de grote hoeveelheid studie- geschikt bleek om deze af te nemen bij groepen verbouwingen of mensen. Niet plekken die in het pand is gepland in de toekomst van meer dan dertig studenten tegelijk. Niettemin Ik heb de neiging om het erg te relativeren. Ik ben haar greep heeft, zorgt voor onzekerheid. Zelfs pre- gebied wordt er gewerkt aan een kwalitatieve en kwijt en dan moet ik wel lenen. Crisis? Seb van Dijk (25) Ik geef mijn geld uit aan kleding, eten en schoenen. alleen onderwijs en onderzoek is helemaal niet nodig is. Probleem met dit soort grote moest de halve HvA geschoold worden om de test Vierdejaars Interactieve Media aan de HvA interview De laatste maand heb ik veel kleding gekocht. Om- projecten is dat het prestige van de initiatiefne- af te nemen en ving het bureau dat de test had ont- een specialiteit van UvA en HvA, Bedrijf: Seb van Dijk webdevelopment (eenmanszaak) www.sebvandijk.nl dat ik best goed verdien, hoef ik qua geld nergens mende bestuurder ermee is gemoeid. Maar als die wikkeld ook nog eens een vast bedrag voor elke stu- je neus in de witte poeder hangen, naakt rondren- Je deal met Sony BMG, waar je cd Life is a Festival maar ook geld over de balk eenmaal vertrokken is, wordt het plan niet zelden dent die de test wél deed. HvA’ers die bij het project omgeving mij bezig ziet is er toch enige verbijstering. Eigenlijk is op elk rekening mee te houden. Ik hoef niet naar de Aldi, nend met hordes chickies om me heen, zoiets. Men- is uitgekomen heeft een jaar lang onderhandelen ‘Ik verhuur mezelf als webdeveloper. Ik bouw websites en maak software gericht op het internet. Daarnaast maar ik koop ook geen heel dure dingen. Hoewel, smijten. geruisloos van de agenda afgevoerd. Naar verluidt betrokken waren, spreken van ‘een godsvermogen’ sen hebben toch een bepaald beeld bij het leven van gekost. Gaat het dan ook zoals jij het wilt? Ondernemen maar! host ik ook veel websites.’ als ik iets leuks zie, is het vaak wel erg duur. Ik heb staat dit ook te gebeuren met de bieb. wat het project gekost heeft en noemen een bedrag een dj of artiest. Toen heb ik dat wat zwaar aangezet ‘Die onderhandeling was inderdaad nog wel een nu eenmaal een dure smaak. Een gebouw dat er wel is gekomen – of liever ge- van ‘meer dan een miljoen voor een instrument dat en geroepen dat dat inderdaad “natuurlijk elke week “dingetje”. In eerste instantie wilde ik helemaal Hoe is het bedrijf ontstaan? bedrijf eist wel veel van je. Klanten bellen je rustig Mijn portemonnee is zwart met een paarse streep. ‘Wij zijn een bestedingsorganisatie,’ antwoordde zegd: er al stond – was het ‘UvA-filiaal’ in New York, nauwelijks is gebruikt’. drie studenten over hun eigen bedrijf voorzitter van de SER en die is van grote invloed mier Balkenende gebruikte onlangs de term ‘recessie’. kwantitavieve inhaalslag en dat is hard nodig. De aan de orde was, maar alleen op woensdagen”. Neem niet meer bij een label tekenen. Ik had mijn eigen ‘Ik heb wat advies ingewonnen bij een kennis over om elf uur ’s avonds of in het weekend, want ze Je hebt een idee voor internet, Hyves vinden. Het resultaat was een gebruiksvriendelijke Ik heb hem pas nieuw, omdat mijn oude portemon- voormalig collegevoorzitter Sijbolt Noorda altijd op het Amsterdam House: een zes verdiepingen tel- In de categorie ‘overschrijding bouwkosten’ valt het vooral niet serieus!’ labeltje en samen met mijn manager regelde ik het opzetten van een eigen bedrijf. In juni 2007 ben willen dat hun website 24 uur per dag werkt. Dat Het begin: Drie ex-UvA studenten, Raymond Span- pagina vol nuttige links. nee is gestolen op een terrasje in Barcelona. We heb- de vraag waarom het financieel jaarverslag van de lend kantoorflatje bij University Place in New York, naar verwachting de nieuwbouw van de bètafacul- Geen rock-’n-roll voor deze dj? alles zelf: produceren, mixen, albums uitbrengen, je voert het uit, het wordt opge- ik voor mezelf begonnen. Op dat moment had ik vraagt om discipline en het gaat deels ten koste van jar (1977), Koen Kam (1968) en Floris Rost van ben nog in alle vuilnisbakken gekeken om te zien of UvA een tekort vertoonde of de UvA-begroting op in 2000 aangeschaft voor – u leest het goed – twintig teit, begroot op 160 miljoen, een bedrag overigens door Iris Böhm | beeld Henk Thomas ‘Kijk, wat werk betreft: dat is wel degelijk fuckin’ optredens. Enorm veel werk, maar ik vond het ook pikt en opeens heb je een suc- via via al een paar klanten. Het was eigenlijk mijn je privéleven.’ Tonningen (1977) waren bezig met digitale sociale Tegenslag: Startpagina.nl kende een moeizaam ze mijn tas daarin gegooid hadden. Tevergeefs. In een tekort vooruitliep. miljoen dollar. Bedoeling van het flatje was om dat werd begroot nadat voormalig vice-voorzitter moment zelf kunnen bepalen wat je doet en daar ook nog heel goed voor rock-’n-roll. Alles wat ik daarin meemaak, en wat ik fijn alles in eigen hand te hebben en geen conces- bedoeling om af en toe een klusje te doen, maar cesvol miljoenenbedrijf onder netwerken uit Amerika. Als ze daar vrienden voor begin. ‘Op een gegeven moment ging mijn halve mijn oude portemonnee had ik heel veel fotootjes. In zekere zin klopte de constatering van Noorda de uitwisseling van Amsterdamse en New Yorkse van de UvA-HvA Rob Scheerens het oorspronkelij- allemaal doe. Maar privé totaal niet. Mijn werk als sies te hoeven doen. Maar toch, die deal werd toen ging het balletje ineens rollen. Mijn vader zit Hoe veel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? uitnodigden, wilde niemand lid worden. Dat kon salaris naar Startpagina.’ Nu heb ik twee foto’s in mijn portemonnee, van natuurlijk wel: jaarlijks maakt de minister een flinke studenten en onderzoekers te faciliteren en ‘repre- ke bedrag van een kwart miljard naar beneden had artiest neem ik serieus, de rest eromheen is minder steeds interessanter, juist omdat ik kan blijven je kont. Het overkwam deze vijf in een soortgelijke branche en stuurt veel klanten ‘Normaal gesproken zo’n 24 tot 30 uur per week, beter dachten ze, dus startten ze in oktober 2004 mijn oppaskindjes. Verder zit er een beetje losgeld som geld over naar het Maagdenhuis (395 miljoen sentatieve UvA-activiteiten’ onderdak te bieden. ‘We bijgesteld (‘een herijking’), tot woede van de inmid- belangrijk.’ doen wat ik zelf wil en nu mijn internationale internetgoden. naar mij door. Nu heb ik het heel druk.’ maar momenteel loop ik stage en heb ik er maar Hyves. Eerst werden alleen vrienden en kennis- Het succes: Het is goed gekomen. Startpagina.nl is in en pasjes; mijn bonuskaart natuurlijk en mijn voor de UvA plus 160 miljoen voor de HvA, zo hebben behoefte aan een faciliteit die goedkoper is dels gepensioneerde decaan Walter Hoogland. Ie- Nog even over dat imago. Dat was op je twintigste ambities kan gaan waarmaken.’ sen lid, in de derde maand werd er voor het eerst nu een van de best bezochte Nederlandse websites blijkt uit de respectievelijke Jaarverslagen 2007), dat dan de commerciële markt,’ was het argument van dereen is benieuwd waar het eindbedrag op uit zal Hoe kwam je op het idee? zo’n tien uur in de week tijd voor. In januari, als lerarenopleiding, dus ook zeker die van de HvA, Wat kunnen we van ze leren? op het overheidsbeleid. Daardoor scoor ik heel veel Gasthoofdredacteur Arnoud Boot meent dat deze biebpasje. O, shit, ik bedenk me nu dat ik vrijdag heel anders, naar het schijnt: je was dertig kilo dik- We gaan richting barre crisistijden. Ligt de muziekin- ‘Ik had een paar jaar geleden een bijbaantje waarbij Werk je alleen? mijn stage klaar is, ga ik weer volop aan de slag met iemand lid die niemand kende. Al gauw werden dat en werd in 2000 overgenomen voor VNU tijd- een boek terug had moeten brengen!’ (ARH) dit geld vervolgens mag ‘besteden’ aan personeel, het College van Bestuur. Vermoedelijk was de com- komen, maar een kostenoverschrijding van twintig ker, bleek als een vampier en droeg truien met poezen dustrie niet geheel op z’n gat? ik precies hetzelfde werk deed. Daar zag ik hoe ‘Ja, maar ik huur wel eens freelancers in, vooral mijn bedrijf.’ er meer dan honderd per dag. schriften. aan onderwijs en onderzoek, aan verbouwingen merciële markt toch goedkoper geweest, want het miljoen wordt niet voor onmogelijk gehouden. Af Kredietcrisis? Daar hebben deze studenten geen last van. erop. Nu doet een date met jou een kleine 1800 euro, ‘De muziekbusiness zit al veel langer in een neer- of aan leuke en gewichtige projecten. Hoe goed of project kwam totaal niet van de grond, daarbij een te boeken op de balans van de UvA Holding. veel de klanten per uur moesten betalen en wat ik voor design. Ik ben niet zo goed in de vormgeving ben je de Meest Begeerde Vrijgezel en werd je vorig waartse spiraal. Kijk ik naar mezelf, dan gaat het Bellen.com Tegenslag: Met de invoering van een ‘gold’ mem- Quote: ‘Ondernemen op internet is anders dan ge- slecht het geld wordt besteed en hoe veel te veel handje geholpen door 9/11, waardoor participanten Het onderwerp ‘branchevreemde activiteiten’ komt Ze hebben een eigen bedrijf en zeggen niks van de economische daarvan per uur terugkreeg. Toen dacht ik: dat kan van websites, dus dat besteed ik uit.’ Kun je ervan rondkomen? betaald worden toch wel aardig. Maar de leukste dingen zijn juist die jaar uitgeroepen tot Best Geklede Man. Het was tijd juist opwaarts. Ik ben een van de tien elektronische Het begin: Ben Woldring (1985) was 13 jaar toen hij bership, konden mensen precies zien wie er alle- woon ondernemen. Je moet niet te lang nadenken er wordt besteed met het excuus dat UvA en HvA zich uit het project terugtrokken. En zo werd de ook geregeld terug in de besteding van geld. Of malaise te merken. ik ook!’ ‘Ja, maar op dit moment niet omdat ik stage loop. Ik voor een transformatie? acts in de wereld die een contract bij een major kon voor zijn school een webpagina maakte om een te- maal op hun profiel hadden gekeken. De klachten- of testen voordat je iets op de markt brengt, maar ‘bestedingsorganisaties’ zijn, is vaak onderwerp van toko in 2003 weer verkocht, nadat toenmalig colle- de kunstaankopen van UvA en HvA tot de core Is een eigen bedrijf starten moeilijk? leen dus weer geld van de IB-Groep. Ik heb name- ‘Dat is nu inderdaad moeilijk voor te stellen. tekenen. Dat betekent in deze tijden wel iets, zelfs lefoonabonnement uit te zoeken. De media kreeg er regen was niet te overzien en ze vreesden even het gewoon beginnen. Wel is een goed idee en uithou- discussie. gevoorzitter Noorda met zijn aanstaande echtgenote business horen van beide instellingen is daarbij ‘Nee, het moeilijkste is om alle belastingzaken op lijk ook een leasecontract voor een webserver dat ik Toentertijd zat ik hele dagen binnen, was ik continu het Amerikaanse Billboard schreef erover. Maar lucht van en hij werd uitgenodigd in het consumen- einde van Hyves. De functie is uitgezet, Raymond dingsvermogen essentieel.’ Neem de inmiddels meer dan tien jaar slepende een bezoekje aan New York had gebracht om het natuurlijk de vraag. Duidelijk is dat als een schil- de rails te krijgen en te houden. Maar een eigen maandelijks moet betalen. ’ bezig met muziek. Ik voelde totaal niet de nood- goed, we zullen wel gaan merken dat mensen min- punten en daarom is de uitverkiezing eigenlijk geen tenprogramma Kassa. Hij was in één klap beroemd. bood Hyvers met een persoonlijke krabbel zijn discussie over de bouw van een nieuwe bibliotheek ‘verkoopproces’ te begeleiden. Volgens de UvA werd derij of beeldhouwwerk wordt aangeschaft voor Het heeft even geduurd voordat zaak om buiten te komen en dus ook niet om iets der geld uitgeven aan uitgaan en optredens.’ excuses aan en Hyves kocht op grote schaal enorme ‘Ik heb geesteswetenschappen op het BG-terrein. Er is nog het flatje met winst doorverkocht, maar er werd onderzoeksdoeleinden of een gift is – zoals bij het dj Don Diablo (28) de balans tus- aan mijn uiterlijk te doen. Totdat ik een hit kreeg Soms voel je je schuldig, zei je eerder eens, omdat je Tegenslag: Niet elke site van Ben was meteen bossen rozen in die beschikbaar werden gesteld aan Marktplaats.nl geen muur gemetseld, maar een kind kan bedenken wel doodleuk een persbericht naar buiten gebracht AMC veel voorkomt – er in principe geen sprake in Londen en meer in de belangstelling kwam. Ik zo veel geld verdient. Waarom? succesvol. Het heeft 5 jaar geduurd tot dat www. iedereen die door de situatie ruzie had gekregen. Het begin: Frank Crébas (1976) kwam bij het bedrijf dat er al bakken geld aan zijn uitgegeven: er zijn waarin werd erkend dat er een kostenpost van 1,6 is van geld-over-de-balk-smijterij. Maar wat geldt dingen waarvoor je niet voor wordt betaald, zoals hoofdredacteur spelen sen creativiteit en zakelijkheid zag mezelf terug op foto’s, keek eens in de spiegel en ‘Als ik kijk naar bandjes, hoe hard ze moeten wer- gaslicht.com eindelijk winst begon te maken. Later van zijn ouders werken als verkoper van banners. honderden vergaderuren in het plan gaan zitten en miljoen euro was ontstaan ‘wegens gederfde rente- voor van de vijftig mille die adviseurs een paar jaar dacht: ik zie er niet uit zoals ik me voel. Het is een ken voor hun geld, en dat ook nog onderling moe- een dure had gevonden. ‘In deze business is gaslicht.com alsnog uitgegroeid tot een van de Het succes: Na een jaar telt Hyves wereldwijd 1,2 Zijn familie had zojuist Marktplaats.nl gekocht voor architectenbureau Cruz Y Ortiz heeft al lang een inkomsten en het inzakken van de dollarkoers’. geleden opstreken voor de teksten die op de gevels komen ze het geld niet uit zich- compleet creatief proces. In de VS is het: music, art, ten verdelen… Ik heb ook gezien hoe hard mijn meest winstgevende websites van Bencom. miljoen gebruikers. Met honderd miljoen bekeken 650.000 gulden. Het doel van marktplaats.nl: bak- gepeperde rekening gestuurd voor een gebouw dat van de Oudemanhuispoort en het Binnengasthuis ‘Een kant-en-klare kerstboom voor één dag’ fashion. In Nederland is dat veel minder gangbaar. ouders moesten werken om brood op de plank te webpagina’s per maand staat het in de top-vijftien ken met geld binnenhalen met advertenties. er misschien nooit komt. Immers: de minister is Godsvermogen moesten worden aangebracht ter ere van het vier- ‘Ik kan niets uit handen geven’ zelf naar je toe brengen, dat heb Maar ik heb geen stylist. Ik doe, op alle gebieden, krijgen. Dan realiseer ik me mijn luxepositie. Maar Het succes: Bencom bestaat op dit moment uit acht van meest bezochte sites van ons land. Inmiddels is smaak’ tegen, Monumentenzorg is tegen, de buurt is tegen Ook bij de HvA kunnen ze er wat van. Neem het honderdjarig bestaan van de OMP? Bas Merkies (21) verrassing. Dat is trouwens niet mijn persoonlijke álles zelf.’ in tegenstelling tot wat mensen wel eens denken, is ik wel geleerd.’ succesvolle vergelijkingssites, waarvan Bellen.com, de site vertaald in het Frans, Duits, Spaans, Engels Tegenslag: Al snel bleek dat daar geen markt voor en als het stadsdeelbestuur er desondanks toch mee Spiegel-project. Het idee achter Spiegel is een uit- En wat te denken van de op Britse leest geschoeide Sandy Dekker (27) Derdejaars Technische Bedrijfskunde aan de HvA Je hebt ook jarenlang je eigen zaken geregeld. Dat het me zéker niet aan komen waaien. Ik werk zeven Internetten.nl en Gaslicht.com de drie bekend- en Italiaans. was en dat Marktplaats vooral geld kostte in plaats akkoord gaat, wachten er (opnieuw) jarenlange pro- gebreide test voor alle eerstejaarsstudenten aan de Academische Club Verschillende bezoekjes aan deze Vijfdejaars bachelor fiscale economie aan de UvA ging je minder goed af. Sluit creativiteit zakelijkheid dagen per week, zeventien uur per dag. En dan doe ste zijn. Door de sites van Bencom werden grote van dat het geld opleverde. cedures via de Raad van State, laten tegenstanders hand waarvan vastgesteld kan worden of iemand de club voor hooggeleerde dames en heren op de Oude- Bedrijf: Trendy Den (vof) www.trendyden.nl In een blog schrijf je: ‘Na een Don Diablo Woensdag uit? ik het nog wat rustiger aan dan vorig jaar. Ik inves- bedrijven gedwongen om opener te zijn over hun Quote: ‘Hyves is opgezet omdat we het leuk vonden, alvast met geslepen messen weten. Maar goed, stel juiste studie heeft gekozen en op welke punten hij zijds Achterburgwal leert dat er nooit een kip zit. ‘Wat Bedrijf: Dekker Fashion Outlet (eenmanszaak) van de gezamenlijke editie van Folia en Havana, voor een nummer dan. is het altijd even bijkomen in huiselijke sferen.’ Wat ‘Laat ik het zo zeggen: ik had te veel wolken in teer alles meteen terug in mijn muziek. Ik ga er niet tarieven. Zo werkte Bencom mee aan het transpa- niet omdat we er per se geld mee moesten verdie- Het succes: In maart 2003 heeft marktplaats het dat het gebouw er toch komt, dan zal het, zo ver- zich verder zou moeten ontwikkelen. Er kwam een moeten we met zo’n club in een land waar er geen www.dekkerfashion.nl ‘Trendy Den is een bedrijf dat gespecialiseerd is in het opzetten en decoreren van kerstbomen bij particu- in hemelsnaam is een ‘Don Diablo Woensdag?’ mijn hoofd om de zakelijke zonneschijn te kun- wekenlang van op een strand hangen.’ ranter maken van deze markten. nen. Dat merken mensen. Ik denk ook dat dit het betaalmodel ingevoerd, wat inhield dat bedrijven wachten betrokkenen, bij oplevering alweer te klein test, bedacht door een extern bureau, die maar liefst standsverschil is tussen hoogleraren, docenten en lieren en bedrijven. Wij verkopen en verhuren kerstbomen in verschillende hippe, trendy stijlen.’ (Bulderend gelach) ‘Dat is echt een uit de hand gelo- nen blijven zien. Maar het gaat me ook niet om het Als ze je morgen alles af zouden nemen, wat zou je succes is.’ en particulieren 6 euro moesten betalen als ze waar zijn, waardoor niet elk geesteswetenschappelijk acht uur duurde. Tijd is geld, dachten studenten. studenten? Zo’n club snapt niemand. Zonde van het pen grap, een urban legend die een heel eigen leven geld. Muziek en alle creativiteit eromheen, dat is dan gaan doen? Quote: ‘Ik zou alleen investeren in bedrijven met zouden aanbieden van boven de 200 euro. Het boek zal kunnen worden ‘meeverhuisd’. Geld-over- Laten we zeggen dat een gemiddelde student een geld,’ zeggen mensen die er nooit een bezoekje bren- En dan de categorie pekelzonden, zoals de rond- universiteitsbibliotheek inmiddels zijn gehuisvest. Toch is er een sprankje hoop bij al deze geldsmijte- ‘Ik verkoop kleding via mijn website. Ik verkoop voornamelijk spijkerbroeken, maar ook jassen, tops, jurk- Hoe kwam je op het idee? Werk je alleen? Schoolstrijd is gaan leiden. Er is nog net geen hit over geschreven oprecht altijd mijn uitgangspunt geweest. En nog ‘Ik zou me zeker niet vervelen. (Lachend) Als mijn vlucht van wijlen Jankarel Gevers, voormalig col- Dezelfde collegevoorzitter was dermate nijdig toen rij: de twee jaar geleden aangetreden collegevoorzit- verdienste, maar die van de SER en de drieëndertig niet al te ingewikkelde concepten. Snap je het zelf Startpagina.nl eerste jaar sloten ze met een winst van 1 miljoen. de-balk-smijterij? In zekere zin natuurlijk niet, want bijbaantje heeft dat twaalf euro per uur oplevert, gen, maar daar qua functie wel voor in aanmerking jes, schoenen, lingerie en sjaals. Mensen kunnen bij mij thuis komen passen.’ ‘Ik doe de minor Ondernemerschap. Met twee ‘Ik heb twee vennoten. We vergaderen één keer per en ik zie ook nog geen T-shirts met die tekst erop steeds doe ik het precies zoals ik het wil, op mijn creativiteit helemaal tot het nulpunt gezakt is, kan niet, steek er dan vooral geen geld in.’ Het begin: Durk Jan de Bruin (1963) wilde internet Marktplaats.nl werd in 2004 voor 224,5 miljoen als het maken van plannen steeds wordt beschouwd dan is de inkomstenderving per student al snel zouden komen. Overigens speelt de club quitte en kan legevoorzitter van de UvA, die een privé-vliegtuigje de KLM haar royal class afschafte op de route van ter Karel van der Toorn heeft volgens iedereen de anderen moest ik een ondernemingsplan schrijven. week op vrijdagmiddag, drie uur lang. gedrukt, maar het scheelt niet veel. Ik zat onlangs bij manier. Maar: in deze business komen ze het geld, ik altijd nog gaan beleggen, daar heb ik in het verle- toegankelijk maken voor zijn vader. Hij zocht naar euro overgenomen door eBay. als geld-over-de-balk-smijterij komt er nooit meer honderd euro. U begrijpt het al: weinig studenten zichzelf bedruipen door middel van de inkomsten uit huurde om een rondvlucht te maken boven de stad Amsterdam naar New York, dat hij voortaan eerst hand op de knip. ‘Karel is de degelijkheid zelve, die Hoe is het bedrijf ontstaan? ik naar een seminar van de Kamer van Koophandel De vader van een van mijn vennoten heeft een Ieder heeft zijn eigen taken, maar we steken er Pauw & Witteman in de uitzending. Ze vroegen me of waar je recht op hebt, niet uit zichzelf naar je toe den over het algemeen geen verkeerde beslissingen een soort afstandbediening om handige sites snel te een plan van de grond. Aan de andere kant: een plan hadden zin om die test te maken. Legendarisch zijn het lidmaatschap. en zo ideeën op te doen voor de verbouwing van naar Londen vloog, waar een vliegtuig van British geeft geen cent te veel uit.’ UvA en HvA blijven ove- ‘Ik wilde steeds grotere partijen kleding inkopen gegaan en heb een aantal hoogleraren economie op groothandel in bloemen. Daar verkopen ze kerst- niet allemaal evenveel tijd in. Dat zou eigenlijk wel Toch weer een nieuwe ervaring en dat is waar ik energie van krijg. of het leven van Don Diablo bestaat uit elke dag met brengen, dat heb ik wel geleerd.’ in genomen.’ het pand waarin nu de Bijzondere Collecties van de Airways klaar stond dat wél royal class had. rigens ook in de toekomst ‘bestedingsorganisaties’. en dan moet je wel geregistreerd staan als bedrijf, de UvA wat vragen gesteld. Tot nu toe gaat het nog artikelen. Wij wilden daar iets mee doen, maar de moeten.’ anders willen andere bedrijven niet aan je verko- steeds goed.’ kerstpakkettenmarkt bleek verzadigd. We kwamen 'PMJBt)BWBOB 37 40 'PMJBt)BWBOB 36 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 41 pen. Twee jaar geleden heb ik me ingeschreven bij uit bij kerstbomen.’ Is een eigen bedrijf starten moeilijk? over geld, het aardse slijk; ofwel poen, ping- 'PMJBt)BWBOB 39 de Kamer van Koophandel. Eigenlijk ben ik er zo Hoe veel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? ‘Nee. Er komt wel meer bij kijken dan je denkt. ingerold.’ ‘In totaal zo’n veertig uur per week, elke dag zo’n zes Hoe is het bedrijf ontstaan? Maar je moet ervoor gaan, volhouden en doorzet- slimme mannen en vrouwen die daar dagelijks hard Als voorzitter van de SER spreekt Rinnooy Kan zich begin december in de Volkskrant uit voor een Hoe kwam je op het idee? uur, maar wel zeven dagen in de week. Ik denk dat ‘Je kunt met de minor die ik volg kiezen om bij het ten. Je moet vooral geloven in het product dat je ‘Al een jaar of zeven geleden begon ik met tweede- Werk je alleen? ik zo’n vijftig tot zestig bestellingen per week krijg.’ ondernemingsplan te blijven of ook daadwerkelijk je levert, dan hou je het ook langer vol. Omdat wij Kun je ervan rondkomen? hands kleding te kopen op Marktplaats. Als ik mijn ‘Ja, ik werk helemaal alleen. Ik kan geen din- bedrijf op te zetten. Wij kozen voor het laatste en zijn een exclusief product aanbieden, moet alles wat we ‘Nee, op dit moment niet. We hebben alle drie Special over de financiële crisis bestelling thuisgestuurd had gekregen, was het vaak gen uit handen geven, ook niet mijn financiële Kun je ervan rondkomen? aan de slag gegaan. We hebben gaandeweg wel onze leveren ook van hoge kwaliteit zijn. Dat vind ik een 500 euro geïnvesteerd. Het grootste doel is om De vraag van de beide hoofdredacteuren of ik ze voor deze special toch niet wat ik ervan verwacht had. Dan zette ik administratie. Ik studeer niet voor niets fiscale ‘Ja, met gemak, vorig jaar verdiende ik 1700 euro bedrijfsfocus veranderd. Eerst richtten we ons op de van de moeilijkste dingen, want daar gaat veel tijd onze investering aan het eind van het jaar terug te Met Arnoud Boot, Alexander Rinnooy Kan, Don Diablo, het artikel weer te koop op Marktplaats. Ik fotogra- economie.’ netto per maand. Dit jaar is het meer, maar pas aan particuliere koopbomen maar nu zijn we terechtge- in zitten.’ winnen. De voorspelling is dat we er binnen drie feerde het kledingstuk opnieuw, maar mooier, en het eind van het jaar weet ik precies hoe veel. Mijn komen bij verhuurbomen voor één dag aan bedrijven. jaar gemakkelijk van rond kunnen komen. Maar Femke Halsema, Arthur Laffer, Alexander Pechtold, zette er een leuker tekstje bij. Dan verkocht ik het Is een eigen bedrijf starten moeilijk? investering van ongeveer 7.500 euro had ik er na Particuliere aanvragen kregen we namelijk absoluut Hoeveel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? eerst zullen we onze klantenkring verder moeten voor werken.’ vaak voor meer. Op een gegeven moment werd het ‘Nee, het starten was niet moeilijk. Ik heb alles zelf drie maanden al uit.’ niet. Bedrijven willen hun kerstborrel juist opleuken ‘Tussen de 25 en 40 uur per week.’ opbouwen.’ Mark Rutte, Arie van der Zwan en Rick van der Ploeg tweede schoolstrijd in het onderwijs. Ontwikkelingen als de opkomst van internet en globalisering 36. Doe-het-zelf dj 37. Snel rijk 39. De portemonnee 40/41. Smijten maar winstgevend.’ uitgezocht op site van de Belastingdienst. Ook ben met een kant-en-klare kerstboom voor één dag.’ wilde vervangen, overviel me, maar ik hoefde er niet lang over na te 42 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 43 Toch bent u als voorzitter van de SER eigenlijk slechts nopen tot veranderingen. De ambities zijn duidelijk en staan niet ter discussie: niet-talentgerela- Don Diablo heeft een van... Geldverslindende projecten van ‘bestedings- denken. Een beetje hoofdredacteur is toch een god in het diepst van ‘Ik zie bij hogescholen contract bij een grote organisaties’ UvA en HvA. 42/43. Jonge Ondernemers Coverbeeld: Fred van Diem in staat marginale beslissingen te nemen. Klopt dat? teerde verschillen tussen leerlingen, zoals sociaaleconomische afkomst, dienen geminimaliseerd ‘Ben ik te min, ben ik te min? Omdat je pa in een grotere kar rijdt, dan de mijne?’ Armand (1946), Nederlands protestzanger ‘Geld praat niet, het vloekt.’ Bob Dylan (1941), Amerikaans zanger zijn gedachten, en dat gevoel wilde ik ook wel eens ervaren. weekgast platenmaatschappij,de Rick van der Ploeg ‘portemonnee’ ‘Dat valt wel mee. Ik denk dat de manier van te worden, terwijl wel talentgerelateerde verschillen gemaximaliseerd moeten worden. De verant- (1956) is hoogleraar economie in Oxford en aan de UvA ‘Ik hebmaar geen houdtvan het liefst Een winnende Van twee kanten Achterpagina: Tjebbe Venema In deze speciale glossy komt van alles aan bod. Zo laten middelbare door Nadine Böke | beeld Bob Bronshoff portemonnee’ Wout-Jan Maas (20) studeert sociologie (UvA) en universiteiten besluiten past bij dit land. We zijn van de coali- woordelijkheid voor het onderwijs dient over alle betrokken partijen verdeeld te worden. Ouders- ‘Ik woon nu bij een vriendin van mijn vader in combinatie alles in eigenUtrecht, maar ik ben met een hand.paar vrienden op zoek naar een kamer in Amsterdam. Ik hoef nu door Rob Hartgers | beeld Henk Thomas scholieren zich uit over hun toekomstperspectief, terwijl de meest geen huur te betalen, maar wel huisgeld aan mijn hospita. Zij grapt altijd: ‘Dit is een vorm van zelfstandig begeleid wonen.’ Dat vind ik heel erg gê- nant. Ik moet me ook aan haar huisregels houden. Als ik het douchegordijn niet uithang of de wc-bril tiepolitiek en dat gaat met kleine stapjes. Maar verzorgers, docenten, scholen en werkgevers, de lokale gemeenschap en natuurlijk leerlingen niet naar beneden doe, kost dat me een euro. Ik ben heel verstrooid. Als ik iets interessants heb gelezen, ondernemen reportage denk ik daarover na. Dan zit ik op de wc in een Special over de financiële crisis intern debat en vergeet ik, als ik klaar ben, het licht Afgestudeerde ondernemers zijn bedrijf oprichtten. Het meest aansprekende Neder- ratie haalt Boer uit Amerika, waar universiteiten De financiële wereld is zowel naar de risico’s van de zakelijke kredietportefeuille Maar Toussaint sluit niet uit dat zoiets ooit nog zal ge- invloedrijke Nederlander –Alexander Rinnooy Kan – openlijk sollici- Maandag 8 december bepaalde variabelen zijn terwijl consumptie van wisselkoersen, cultuur, religie en politiek in het uit te doen. Als het zo doorgaat, kost het me 40 succesvoller dan collega’s zon- landse voorbeeld is Raymond Spanjar, die tijdens een lange traditie hebben van entrepreneursop- aan de UvA als aan de HvA van een financiële instelling. Weer een andere beuren. ‘We zouden veel aan elkaar kunnen hebben.’ Nog steeds zit het historische Oxford onder bevroren kapitalisten afhangt van verwachtingen in de Midden-Oosten, met name de politicoloog Michael zijn studietijd aan de UvA samen met medestudent leidingen en alumninetwerken van ondernemers. student kijkt naar de gevolgen van de kredietcrisis euro per maand. der diploma. Case wil dat meer object van onderzoek, zij het op sneeuw. Fietsend langs de Bodleian bibliotheek zien toekomst en dus de onstabiliteit veroorzaken. Na Ross van UCLA was erg goed met zijn verhaal Ik geef mijn geld uit aan twee dingen. Vijft ig pro- Floris Rost van Tonningen de beleggingssite IEX.nl In Nederland moeten eerst nog wat vooroordelen voor de kredietverstrekking van een bepaald be- Sexy zelfs alle oerlelijke gargouilles – koppen van oude een gesprek met een Japanse master of philosophy- dat de lage arbeidsparticipatie van vrouwen in het cent gaat naar eten. Ik moet eten in verband met Amsterdamse studenten een oprichtte. Later stonden de twee aan de wieg van worden overwonnen. Onder ondernemers wordt verschillende manieren. drijf. Dit zijn allemaal heel recente, praktijkgerichte ‘Vergeleken met andere business schools is onze mannen – er vriendelijk uit. Ik snap niet waarom deze student direct door naar het prachtige huis van de Midden Oosten niet zo zeer te maken heeft met de suikerziekte. De andere helft van mijn geld gaat het succesvolle Hyves. de titel drs. of MA op een visitekaartje vaak met onderwerpen. Op de universiteit is het onderzoek kantoorruimte niet erg sexy,’ zegt Ludovic Phalippou, we zetten altijd door en zolang we dat consistent en studenten zelf dienen hun verantwoordelijkheid te dragen, maar tevens de vruchten van het eigen bedrijf beginnen. wereldberoemde bibliotheek negen van die gargouil- ontwikkelingseconoom Paul Collier in de chique islam als met de olie! Sowieso, bizar dat alleen een op aan kleding. Dat hoeft niet per se merkkleding Erik Boer, directeur van het onlangs gestarte hoongelach ontvangen. Self made ondernemers minder praktijkgericht. Het wo schuift wel steeds universitair hoofddocent bij de Finance Group (FG) les wil vervangen door vriendelijke versies ontworpen wijk Noord-Oxford, waar ook de schrijvers Tolkien land stinkend rijk van de olie als Saoedi-Arabië zich te zijn, maar ik vind het wel belangrijk om mooie Centrum van Amsterdamse Scholen voor En- als Joop van den Ende (opleiding tot timmerman) Het is een modern en kleurrijk pand waar de oplei- meer op naar de praktijk en het hbo steeds meer van de Amsterdam Business School. Hij gebaart naar door kinderen. Het hele idee van die afgrijselijke gar- en Iris Murdoch woonden. Vanwege zijn boek The een apartheidsstaat voor vrouwen en mannen kan kleding te hebben. Bill Gates was student aan Harvard toen hij met trepreneurship (Case), somt deze voorbeelden en John de Mol (havo, met moeite) zijn de echte ding Financial Services Management (FSM) huist. naar de onderzoekskant.’ de sobere witte gang met grijze deuren in gebouw gouilles is immers dat ze kwade geesten afschrikken. Bottom Billion is Paul is nu bijna net zo beroemd veroorloven. In de avond van een copieus islamitisch Ik heb geen baantje, dus er komt nu ongeveer 200 vriend Paul Allen Microsoft oprichtte. Facebook- moeiteloos op. Studeren en ondernemen zijn een helden. Ten onrechte, stelt Boer. Hij verwijst Overal in het HES-gebouw aan de Fraijlemaborg, E van het Roeterseiland. FG heeft hier een eigen teert in het interview op pagina acht. Die andere Alexander, Pechtold, In de ochtend gewoon saai gewerkt: een recensie als Jeff Sachs of Bono, maar zijn ideeën zijn een eetfestijn genoten met baklava, khadaifi en nog drie euro binnen aan stufi en zakgeld. Ik ga bijna nooit oprichter Mark Zuckerberg studeerde ook aan winnende combinatie, wil hij maar zeggen. Met naar onderzoek van UvA-prof Mirjam van Praag, vlakbij station Bijlmer, staat of hangt kunst. En alle Internationaler gang op de vierde verdieping. ‘Business schools in gedaan voor een nieuw handboek van de Econo- stuk verstandiger en inspiratiebron voor de omslag heerlijke zoetigheden toe. uit. Tenminste niet naar de discotheek of zo, dat Harvard. Google-miljardairs Larry Page en Sergey Case, een samenwerkingsverband van de UvA, die vaststelde dat 90 procent van de succesvolle binnenruimtes zijn voorzien van grote ramen, wat Er zijn bij FSM ongeveer dertig docenten betrok- bijvoorbeeld de VS zijn vaak chiquer, met veel groen mics of Art and Culture, drie referentiebrieven naar langdurige hulp aan conflictgebieden in vind ik niks. Ik drink ook niet. Met suikerziekte is Brin waren promovendi aan Stanford toen ze hun VU, HvA, Hogeschool InHolland, de Kamer van Nederlandse ondernemers hoger onderwijs heeft het een open karakter geeft. Docenten hebben geen ken. Anders dan hun universitaire collega’s doen de en kunst. Maar wat betreft ruimte en hier licht zijn geen sporen van grote geschreven, en een artikel ‘gerefereed’ voor een of Afrika die Bert Koenders nu aan het maken is. Al Donderdag 11 december het niet echt verstandig om te drinken. Koophandel, de Kenniskring en de gemeente gevolgd. Helaas is het meeste onderwijsmateriaal eigen kamer; zij moeten het doen met de grote, FSM-docenten zelf geen onderzoek. Toussaint: ‘Zij wij behoorlijk bevoorrecht. Bij ons hoeven alleen de doen, leggen we grote afstanden af. Als ik naar de onderwijs te kunnen plukken. Als een onderwijsinstelling de relatie met deze vijf groepen op orde ander prestigieus tijdschrift. Voordat ik het weet het eten en vooral die verrukkelijke Britse toetjes Vandaag hebben we onze conferentie en moet dus Als ik geld bij me heb, geef ik aan het alle kanten uit Amsterdam, wil Boer het ondernemerschap onder over ondernemerschap gebaseerd op Amerikaanse gezamenlijke docentenruimtes. ‘Het gebouw is zo geven meestal voltijd les. En ongeveer de helft van promovendi kantoorruimte te delen. En hier hebben zit ik aan High Table voor de lunch: soep van zoete bij Paul thuis doen me aan de kookkunsten van goed voor alle gasten zorgen. Een prachtverhaal aan allerlei onbelangrijke zaken. Ik denk dat als ik Amsterdamse studenten stimuleren en bestaande voorbeelden. Boer wil daarom business cases ingericht om de laagdrempeligheid te benadrukken de kerndocenten komt uit de financiële wereld.’ alle ruimtes ramen. In business schools in de VS Met Arnoud Boot, Alexander Rinnooy Kan, Don Diablo, aardappelen en pastinaak, dan een vooraf van heil- mijn lieve Britse moeder denken. Met een paar over de rol van de Chinezen in Afrika. Die doen echt uit huis ga, dat ik vaak de laatste week van de entrepreneursopleidingen ondersteunen. Daar- laten uitwerken over Nederlandse en Europese en het persoonlijke contact tussen studenten en Een ander verschil tussen FSM en de Finance zitten ook postdocs nog in gezamenlijke ruimtes. ping, pecunia, centen, doekoe, duiten, pegels, bot, zalm en gamba’s, gevolgd door een overheer- glaasjes op en ietsje te zwierend fiets ik naar mijn niet moeilijk: geef ons je olie en dan bouwen wij toe heeft Case zes miljoen euro gekregen van het ondernemers – inclusief voorbeelden van ‘mislukt’ docenten te bevorderen,’ vertelt leerplancoördinator Group van de UvA is dat FSM minder internatio- En dan meestal zonder raam. In een kelder of op de maand geen eten zal hebben. geeft het liefst geld uit aan dure pakken en wijn, terwijl Don Diablo lijk wildgerecht met rode kool, afgerond met een huis op een eilandje in de Theems. een luchthaven, spoorlijn, haven of weg voor jullie. Ik heb al twee maanden geen portemonnee. Ik stop Ministerie van Economische Zaken, de gemeente, ondernemerschap. Ed Toussaint. naal georiënteerd is. Toussaint: ‘Het onderzoek van zolder. Als je een stapje hoger komt krijg je een eigen cranberry-crumble en een bordje met vijf verschil- We hebben met zijn allen naar de Idfa-filmPoison al het geld, mijn pinpas en alles gewoon los in mijn en enkele bedrijven. Ook de vier onderwijsinstel- De timing van Case, zo aan het begin van een De opleiding FSM van de HvA/HES is met tweehon- onze studenten is vooral nationaal georiënteerd ruimte, maar ook meestal nog zonder raam. Iemand lende kazen. Daarna naar andere kamer met open Woensdag 10 december Fire van Lars Johanson en Ilfie Lott gekeken over broekzak. In mijn broekzak zit ook mijn paspoort, lingen dragen hun steentje bij. Over vier jaar, als economische crisis, lijkt wat ongelukkig, maar Boer derd studenten verspreid over de vier studiejaren of vindt plaats bij bedrijven in de regio. Maar we van mijn positie zou in de VS wel een kamer met een haard voor de koffie en de krant. Er zit veel stroom in de Theems – die hier in Oxford de onverkwikkelijke activiteiten van Shell in de mijn insulinepennen en naalden. Ik moet drie keer de subsidie van Case afloopt, wil Boer bereikt heb- is een optimist: ‘Het zou ongelukkig zijn als wij een van de grootste van Nederland. Na de opleiding zijn wel bezig om de opleiding een meer interna- raam krijgen. Maar dan wel een ruimte die de helft In de middag gewerkt aan een artikel met Tony opsplitst in een aantal takken – en ik kan de eendjes Nigerdelta. Niet alleen wordt de olie gejat van de per dag insuline spuiten. Dat kan in je arm, maar ik ben dat meer studenten geïnteresseerd zijn in het nog onze financiering rond moesten krijgen, maar kunnen de studenten aan de slag bijvoorbeeld in tionaal karakter te geven. We willen dat studenten zo klein is als ik nu heb.’ SER kijk, is er de afgelopen vijfentwintig jaar veel heeft, kan de huidige verantwoording aan de rijksoverheid heel goed vervangen worden door een Venables over wat ontwikkelingslanden het beste amper bijhouden. Ik mis water – de grachten, de lokale bevolking, maar de natuur en dus de bron doe het liever in mijn buik of been, omdat je anders ondernemerschap als mogelijke carrière. Nu lopen dat is al geregeld. Dit is juist een goed moment om het banken verzekeringswezen of als assuran- internationale oriëntatie opdoen door middel van Waarom zijn groep internationaal zo goed scoort, kunnen doen met olie-inkomsten. In de avond Noordzee, Brighton, Livorno, Barcelona – en ben van levensonderhoud sterft af door olielekkages vaak rare gezichten krijgt.’ (ARH) Nederlandse studenten daarin volgens hem achter nieuwe bedrijvigheid te stimuleren. Startende on- tietussenpersoon. ‘Wij kijken vooral naar wat het bijvoorbeeld een stage of afstudeeropdracht in is Phalippou eigenlijk een raadsel. Onlangs werd High Table met een verrukkelijke Gewürztrami- dus toch een beetje Nederlander. Op de fiets naar en de mensen worden ziek vanwege het branden bij hun buitenlandse collega’s. dernemers leggen de fundamenten voor een nieuwe bedrijfsleven wil van onze studenten,’ vertelt Tous- het buitenland. De financiële wereld wordt steeds de groep door het Social Science Research Net- ner en een van de betere Siciliaanse wijnen. In het Oxford Centrum voor Islamic Studies voor (in plaats van het afvangen van) gas. Ik schaam De eerste concrete actie van Case is de opening economische orde.’ saint, die zich bezighoudt met de invulling van het internationaler. En in andere landen is de weten work uitgeroepen tot de een na beste finance group het helemaal niet over geld wil hebben. Wat rest is dat we dieper in diep gesprek met een diepserieuze logicageleerde een conferentie over de politieke economie van het me om Nederlander te zijn en heb mijn Shell- van een bedrijfsruimte voor startende student- curriculum. ‘We proberen de praktijk daarom zo snel regelgeving anders. Het is goed als studenten daar buiten de VS. ‘De salarissen liggen hier lager, dus uit Duitsland die bezig is de waarheid in taal te Midden-Oosten. Goede koffie voor de verandering. aandeeltjes direct van de hand gedaan. Wat moet de ondernemers in het voormalige hoofdkantoor mogelijk in de opleiding te introduceren. Dat begint iets van meekrijgen.’ daar heeft het niet mee te maken. En we werken De FSM (l) en de Finance Group onderzoeken. En tijdens dessert, koffie en brandy in Ben discussiant van een artikel van de Wereldbank- Nederlandse politiek toch met al die Shell-heren. van ABN Amro aan de Vijzelstraat, op 31 okto- al in het tweede jaar. Studenten doen dan onderzoek En heeft een gebeurtenis als de financiële crisis wel hard, met weken van ongeveer zestig uur. Maar gesprek met een van de grote mierenexperts in de econoom Kirk Hamilton over de houdbaarheid van Tony Venables presenteerde ons een paper en ik ber. Binnenkort komt er een soortgelijke ruimte Volgens Erik Boer van Case wil slechts 7 procent naar echte problemen bij bestaande bedrijven.’ nog invloed op het programma van FSM? Tous- dat gebeurt op andere plekken ook. Ik denk dat ons verbeterd.’ passende horizontale verantwoording. De geldstroom kan hierdoor gedecentraliseerd worden, wereld over de geniale Bill Hamilton, altruïstische olie- en gasextractie in Iran. Driekwart van het nati- begreep nu eindelijk een aantal dingen beter die beschikbaar in het voormalige Paroolgebouw aan van de Nederlandse studenten na hun studie on- Onderzoek speelt een belangrijke rol binnen de saint: ‘Het is niet zo dat we gelijk vakken anders succes vooral een kwestie is van geluk. Er zijn hier bekijken wie wat wanneer koopt, en waarom. Of je de eerste plaats op gericht om te publiceren in we- ‘De meesten hier werken aan heel andere onderwer- mieren die andere mieren hun buiken met honing onale vermogen van Iran bestaat uit olie en gas, maar we samen hadden uitgevogeld. Het gaat wel snel de Wibautstraat. Dit zijn tijdelijke locaties. Als het dernemer worden. Uit een recent onderzoek van opleiding. Het komt terug in het derde en vierde gaan inrichten. De theorie blijft grotendeels een paar mensen geweest die hele goede onder- kunt je richten op een onderzoeksvraag als wie het tenschappelijke tijdschriften. Het is ook niet altijd pen.’ De medewerkers van FG besteden gemiddeld of water laten leegslurpen en vervolgens de pijp het wordt verkwanseld door de opbrengsten daarvan want allerlei politici, ngo’s en anderen zijn naar aan Boer ligt, heeft Case over vier jaar een eigen de Postbank onder 800 studenten blijkt echter jaar, tijdens de praktijkstage, de minor en de afstu- hetzelfde. Wel worden de consequenties van som- zoeksresultaten hebben geboekt. Dat heeft ertoe beter doen, mensen die veel in effecten handelen direct toepasbaar.’ de helft van hun tijd aan onderzoek. Ongeveer vijf Oxford gekomen om te werken aan een Grondstof- aan Maarten geven, en over de opmars van kleine niet in te zetten voor investeringen in onderwijs en gebouw. Hij noemt het Science Park in de Water- dat meer dan de helft van de studenten droomt deeropdracht. ‘Het onderzoek dat onze studenten mige dingen nu duidelijker en dat wordt zeker geleid dat andere goede onderzoekers hier ook of mensen die dit minder vaak doen. Anders dan Een ander verschil met de hbo-opleiding is dat FG weken per jaar gaan op aan het geven van onder- gaan op de relatie tussen geld en popmuziek en tevens komen studen- Femke Halsema, Arthur Laffer, Alexander Pechtold, buitengaatse mieren in Continentaal Europa. Dat ander productief kapitaal. Productief kapitaal had fen Handvest, dat gedeeltelijk gebaseerd is op ons graafsmeer, de Wibautstraat en de Noordelijke doen is geen wetenschappelijk onderzoek,’ aldus besproken. Ook wordt er in het vierde jaar één dag wilden komen werken.’ je zou denken scoren mensen die veel handelen sterk internationaal georiënteerd is. Het grootste wijs. FG verzorgt vrij veel onderwijs, zowel binnen van een eigen bedrijf. Drie procent van hen heeft laatste was het hoogtepunt van mijn dag. makkelijk twee keer zo groot kunnen zijn als er niet academische werk. Vanavond eten we met zijn allen IJ-oever als mogelijke locaties. Verder organi- Toussaint. ‘Het is heel vraaggericht. Toch gebeurt in de week een workshop gegeven over een actueel Wat voor onderzoek er precies wordt gedaan bij slechter, zij maken vaker verlies. Omdat ze minder deel van de ruim twintig vaste stafleden komt uit reguliere bachelor- en masteropleidingen als binnen geldverslinding’ die droom al tijdens de studie verwezenlijkt. zoveel verloren gaat door inefficiëntie en gigantische in St. Anthony’s College, waar de islamdeskundige seerde Case afgelopen zomer met ABN Amro een het soms dat een student geïnteresseerd is in een onderwerp. Daarbij komen ontwikkelingen als FG vindt Phalippou lastig om uit te leggen ‘Het aandacht kunnen besteden aan de individuele het buitenland. Phalippou: ‘We hebben hier mensen de particuliere mba-opleiding en executive masters Acht op de tien student-ondernemers stelt dat Dinsdag 9 december olie- en gassubsidies aan eigen volk. Echte probleem Tariq Ramadan werkt bekend van zijn debatten summer school voor studenten van alle instellin- bepaald onderwerp en we aan bedrijven vragen of deze ook terug. Zo hebben we afgelopen jaar in meeste is heel specialistisch. Maar het draait al- transacties.’ uit Italië, Oostenrijk, Tunesië, Rusland, Noord- van de Amsterdam Business School. Na cafe latte plus croissant bij mijn vaste koffie- is dat het rendement op investeringen in Iran bela- met Bolkestein en Sarkozy die hem beschuldigen gen met een goed businessidee. Onder begeleiding een studie en een eigen bedrijf lastig te combine- ze er iets mee kunnen.’ die workshops aandacht besteed aan de rol van lemaal om proberen te begrijpen hoe de financiële Amerika, Zuid-Amerika en Singapore. Ikzelf kom Er is volgens Phalippou een duidelijk verschil tussen De ‘meest invloedrijke Nederlander’ wordt volgens politieke verantwoordelijkheid voor het onderwijs komt zo dicht mogelijk bij direct betrokkenen te zaakje. Veel gepriegel en gesleutel met het bereke- chelijk laag is en dat veel van die investeringen een met twee tongen – een voor de westerse wereld en van door de wol geverfde ondernemers konden ren zijn. Zij vinden dat hun opleiding meer zou Toussaint pakt de lijst met afstudeerprojecten van financiële toezichthouders en aan de overname wereld werkt. Laat ik een hypothetisch voorbeeld Abstract niveau uit Frankrijk. De voertaal hier op de afdeling is lesgeven bij de reguliere opleidingen en de andere nen van zadelpuntoplossingen voor een stelsel van belabberde kwaliteit hebben. Smakelijke conferen- een andere voor de moslims – te spreken. Interes- ze hun plannen verder uitwerken. Ook stimuleert moeten doen om ondernemerschap tijdens de vierdejaars erbij. ‘Hier staat bijvoorbeeld iemand van ABN Amro.’ geven. Je zou de data van verschillende online Het onderzoek van FG is algemener dan het hbo- Engels. En ons onderzoek is niet gericht op de Ne- – veel duurdere – masters. ‘De reguliere studenten vier nonlineaire differentiaalvergelijkingen, waarbij tiesandwiches! Later op de dag nog kunnen genieten sante dag en veel geleerd, maar eten was helaas niet Case workshops en netwerken voor alumni-on- studie te stimuleren. die onderzoek doet naar de klanttevredenheid van Op dit moment is er nog geen samenwerking tussen effectenhandelaren kunnen verzamelen en daar onderzoek. ‘Wij kijken naar een grotere schaal, en derlandse markt of op Nederlandse kwesties. Ons zijn vaak behoorlijk passief. De mensen die de mba staatsschuld en buitenlandse schuld historische van interessante presentaties over arbeidsmarkten, uitzonderlijk. Cursus creativiteit en interactie bij Case dernemers en student-ondernemers. Zijn inspi- een bepaalde tussenpersoon. Iemand anders kijkt FSM van de HvA en de Finance Group van de UvA. dan analyses op loslaten. Je kunt dan bijvoorbeeld soms ook op een vrij abstract niveau,’ licht Joost speelgebied beslaat de hele wereld.’ of een executive master volgen, hebben vaak al een ten aan het woord die uitweiden over de fantasie dat ze 15.000 euro Driessen, het hoofd van FG, toe. ‘Bij het hbo- Omdat het onderzoek niet heel praktijkgericht is, aantal jaar werkervaring. Zij weten beter welke ken- 44 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 47 48 'PMJBt)BWBOB onderzoek worden gedetailleerde analyses gemaakt heeft een gebeurtenis als de huidige financiële crisis nis ze nodig hebben en ze vragen veel meer van je. voor specifieke bedrijven. Ons onderzoek is er in geen directe invloed op het werk bij FG. Phalippou: Zij willen echt waar voor hun geld.’ 'PMJBt)BWBOB 45 kringen rondom u vooral geïnspireerd door ‘zelf col- liggen, en lokaal en regionaal maatwerk wordt maximaal bevorderd. (HvdM) 'PMJBt)BWBOB 49 vrij mogen spenderen. Als u zich afvraagt hoe de cover, waar ik zelf op Mark Rutte, Arie van der Zwan en Rick van der Ploeg lege geven en kritische studenten’. Verklaar u nader. 44. Weekgast 45. De portemonnee 47. Brother, can you spare a dime? 48/49. De afdeling sta, tot stand is gekomen, verwijs ik u naar de achterkant van dit blad. Rick van der Ploeg van... En andere liedjes om de crisis mee te bezweren. 52. The making of Arnoud Boot ● 'PMJBt)BWBOB 7 knikkers, fl appen, slappe was, klinkende munt, 4 'PMJBt)BWBOB de cover 6 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 5 contanten, specie, spijkers, kasmiddelen. 1. 4. 5. 6/7. Alexander Rinnooy Kan relativeert de hem toegedichte almacht. ‘Het is de verdienste van de SER.’

‘Het heeft me een godsvermogen gekost om er zo goedkoop uit te zien.’Dolly Parton (1946), Amerikaans countryzangeres ‘Hij‘De die tijd gebrek dat ik heeftzelf geld aan meenam geld, middelen is al heel en lang tevredenheid geleden. Ik mistneem drie altijd goede de naamvrienden.’ en het William gezicht Shakespeare mee.’ Johan (1564-1616), Cruijff (1947), Brits dichterNederlands en toneelschrijvervoetballer de Loyaliteit van werknemers portemonnee Ieder voor zich: kan niet bestaan zonder van Het beste salaris loyaliteit van Jelmer Hoogeboom (21) studeert culturele het management antropologie (UvA) van het schoolplein het kapitalisme ‘Ik leen maximaal, omdat ik geen tijd heb om te werken. Ik ben voorzitter van de feestcommissie door Jim Jansen | beeld: Martyn F. Overweel van onze studievereniging Kwakiutl. Ik wil mijn studie ook goed doen en met die bestuursfunctie ernaast heb ik geen tijd voor een bijbaantje. Van de IB-groep krijg ik nu dus 775 euro en van mijn ten einde? ouders nog 125. Ik woon in een appartement in de Bijlmer met huishoudboekje door Arnoud W.A. Boot | beeld Pascal Tieman mijn vriendin en een vriend. Samen betalen we 520 hun eigen ideologieën bevestigd. Niets is minder gelegenheid in de kabinetten Balkenende I en II. ik opgroeide vergelijkt met de huidige generatie, euro aan huur, maar we krijgen ook nog huursub- waar. Ook liberalen geloven niet in ongebreideld In 2004 wordt Rutte benoemd tot staatssecretaris dan is die wel veranderd. In de jaren zeventig sidie, dus uiteindelijk kom je op zo’n 125 euro per Hoe reageren vooraanstaande minder geld dan nu. Daar word je creatief van. Ik een grote meerderheid verkozen. Als op 24 maart kapitalisme, maar het marktgeoriënteerde systeem van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Na de was het vanzelfsprekend dat wij het beter zouden persoon. Daar komt nog wel stroom en internet bij, politici van verschillende po- zorgde er altijd voor dat ik bijbaantjes had, en dan 2005 Thom de Graaf aftreedt als minister van zoals wij dat in Europa kennen, heeft zijn func- verloren gemeenteraadsverkiezingen van 2006 hebben en meer keuzes zouden krijgen dan onze het liefst goedbetaalde. In die tijd was ik suppoost Bestuurlijke Vernieuwing volgt Pechtold hem op. maar het is superrelaxed. litieke partijen op de ﬁnanci- tie op meerdere fronten bewezen. Ik durf zelfs volgt Rutte Jozias van Aartsen op als lijsttrekker. ouders. Jongeren van nu hebben meer en terechte Ik geef het meeste geld uit aan eten. Meestal eet ik in een museum waar je in het weekend 150 procent Na de val van het kabinet gaat Pechtold verder als te stellen dat de kredietcrisis niet veroorzaakt is In 2007 zet hij Rita Verdonk uit de fractie, na zorgen over hun toekomst. Als ik naar mijn gezin essay met mijn huisgenoten samen. Ik hou van goede ele crisis? En in het verlengde betaald kreeg. Je kan wel raden waar ik elke zondag oppositieleider. (HvdM) door “onbeperkte marktwerking”, maar doordat de openlijke kritiek op de partijkoers. (HvdM) en mijzelf kijk, dan spendeer ik graag geld aan uit wijn, dus daar gaat ook wel geld naar toe. Ik vind daarvan: hoe gaan ze met geld was. Als je naar ons partijprogramma kijkt, dan staat heeft gefaald als marktmeester. De werkelijke eten gaan en vakanties. Afgelopen jaar waren we het belangrijk dat je over eten niet moeilijk hoeft te gaat het er bij ons niet om dat mensen welvaren- Mark Rutte (VVD): oorzaken van de crisis zijn vooral het gevolg van Femke Halsema (GroenLinks): in Marokko en we zijn een paar jaar geleden in Er meer aan de hand. De dynamiek is veel groter Sommigen gaan er met ‘de buit’ vandoor. Een voor- om en wat is hun bestedingspa- Wereldverbeteraars hebben we doen. En af en toe ga ik naar de kroeg of naar een der worden, maar dat ze kansen krijgen. Daarom ‘De staat is een falend marktmeester’ overheidsbeleid – zoals de Amerikaanse overheid, ‘Die dure jas moest ik per se hebben.’ Indonesië geweest. Dat kost natuurlijk wat, zeker geworden. Als we bijvoorbeeld kijken naar de beeld is manipulatie en twijfelachtige zelfverrijking borrel. Voor een goed feest is de entree vaak al 20 troon? pompen we veel geld in onderwijs. Onderwijs zorgt die de rente kunstmatig laag heeft gehouden en met twee kinderen, maar dat heb ik er graag voor nodig. Jonge mensen vooral, die samenstelling van de Standards & Poor’s 500-index door het management van ondernemingen zelf. Het euro, dus dat schiet wel op. ervoor dat mensen kansen krijgen om verder te heeft toegelaten dat banken steeds meer kapitaal over. Mijn kinderen zitten op een achterstands- niet bang zijn om tegen heilige van de grootste Amerikaanse ondernemingen zien management laat zich soms letterlijk omkopen. Zie Ik koop meestal gewoon wat ik leuk vind. Soms is komen en succesvol te worden. uitzetten ten opzichte van hun eigen vermogen en school hier in de buurt en waarschijnlijk heb ik het we daarin tot de jaren negentig van de vorige eeuw bijvoorbeeld de excessieve beloning die bestuurders huisjes aan te schoppen. Alleen Blijkbaar is het snelle financiële dat iets duurs voor mijn motor. Maar soms is mijn Alexander Pechtold (fractievoorzitter D66): Mijn privé-uitgavenpatroon fluctueert. Op vrij- daarmee hebben bijgedragen aan het ontstaan van beste salaris van het schoolplein. Dat betekent niet een grotere stabiliteit dan nu. De mutaties in deze van het Duitse bedrijf Mannesman verkregen in geld op. Dan moet ik even met mijn creditcard pin- ‘Aan lekker eten en goede wijn geef ik graag geld dagavond doe ik met mijn vrouw boodschappen de zogenoemde ninja-hypotheken: no income, no dat ze meer speelgoed krijgen dan hun vriendjes. als je jong bent, kun je echt pro- groep van 500 grootste ondernemingen waren mi- ruil voor hun instemming met een overname door nen en het geld later weer terugstorten. uit.’ en dan let ik meer op het geld dan zij. Ik ben ook jobs or assets, maar wél een hypotheek. De vrije Je kan kinderen al van jongs af aan leren wat de beren de wereld te veranderen. niem; na midden jaren negentig ligt dit percentage het Engelse Vodafone, of, wat minstens net zo veel gewin te verleidelijk Met antropologie ga ik waarschijnlijk niet zo veel niet iemand die bijvoorbeeld voor drie euro een markt heeft een zelfreinigend vermogen, zoals in waarde van geld is. Mijn relatief duurste aankoop structureel hoger. Het is interessant te filosoferen voorkomt, het management stuurt aan op een over- Naarmate je ouder wordt, geldt verdienen. Dat is niet erg. Ik vind het belangrijker cappuccino op het station koopt. Daarnaast geef de huidige crisis blijkt. Hoe vervelend dit ook is ooit was een leren jas, die ik kocht aan het eind van over de oorzaken van de toegenomen dynamiek. Is name of andere verkooptransactie, waarbij het een dat ik een baan heb die ik leuk vind. Maar als ik nu ik wel graag geld uit aan een mooi pak. Ook aan voor bedrijven die nu in de problemen dreigen te mijn studententijd. Dat ding kostte toen 900 gulden voor velen dat de gezapigheid deze veroorzaakt door de globalisering en dere- piece of the action voor zichzelf heeft gereserveerd. een bijbaantje zou nemen, ga ik niet voor 6 euro per goede wijn of lekker eten wil ik graag geld spen- komen; het kan natuurlijk niet zo zijn dat de staat – en dat was veel meer dan mijn maandelijkse beurs. toeslaat. En als het geen geza- gulering? Of ligt de technologische innovatie ten uur werken. deren. Zelf heb ik twee jonge kinderen, op die die enkel mag functioneren als marktmeester – per Toch moest ik hem per se hebben. Als ik naar mijn grondslag aan de toegenomen dynamiek? Of zijn Mijn eigen vakgebied is alles wat met de financie- pigheid is, is het wel angst, of In mijn portemonnee zitten, naast geld, veel pasjes: manier word je ook weer met de waarde van geld direct ingrijpt met maatregelen zoals het collectief actuele situatie kijk, is ons koophuis een enorme de globalisering, deregulering en technologische ring van ondernemingen en de werking van financi- essay mijn creditcard, mijn bankpas, mijn OV-kaart, mijn geconfronteerd. In de sinterklaasperiode mochten financieren van vraaguitval (werktijdverkorting). uitgave geweest. Dat is een grote schuld die je torst, een zoektocht naar ﬁnanciële innovatie zelf gevolgen van een onderliggende ele markten van doen heeft. Een gebied dat aardig in identiteitskaart, mijn rijbewijs, mijn ANWB-pasje, ze niet elke dag hun schoen zetten, terwijl anderen Slecht functionerende bedrijven worden hiermee maar ik ben wel blij dat ik het gekocht heb. zekerheid die vernieuwings- grotere dynamiek? Of zijn ze een gevolg van de het nieuws is geweest (en midden in al dit gerommel neming die permanent deelbaar is? Zij heeft geen manifesteren. En dat is precies wat een transactie- no-nonsense benadering. Politieke partijen waren mijn studentenkaart, mijn Melkwegabonnement, op school dat wel mochten. Over dat soort zaken kunstmatig op de been gehouden en verworden zo Als fractievoorzitter van GroenLinks vind ik het be- emancipatie van het individu? Oorzaak en gevolg zit), getuige de financiële schandalen bij Ahold en ziel, maar is een losgeraakt zooitje. En hoe ontkom maatschappij uitlokt. De kredietcrisis is een ander (zijn) amper van elkaar te onderscheiden, met een drang en de daaraan verbonden zorgpasje en bonuskaart. Af en toe zit er eens een bon- moet je als ouder goed nadenken. Als privépersoon tot valse concurrenten van de ondernemingen die langrijk dat wij investeren in onze jongeren, in hun zijn moeilijk uit elkaar te halen. Wat wel duidelijk Enron een paar jaar geleden, en de huidige krediet- je hieraan? Het is een onomkeerbaar proces. Als mooi voorbeeld hiervan. Waarom kwamen de vergrootglas moet je op zoek naar de verschillen. netje in voor als ik iets moet ruilen, maar ik leg geen en als fractievoorzitter van D66 hanteer ik dezelfde het wel goed doen. De VVD houdt dit soort ingre- onderwijs, de AOW en de gezondheidszorg. En het risico’s in toom houdt. Of men is, is dat vele van deze effecten zelfversterkend zijn. crisis die de financiële wereld in haar greep houdt. een baas van een groot Nederlands advocatenkan- banken in de problemen? Ze gingen hun relatie- Hetzelfde geldt voor het bedrijfsleven. Het kent verzamelingen aan in mijn portemonnee.’ (ARH)● financiële normen en waarden. Dat geldt niet voor pen liever achter de hand voor het geval dat deze op geld dat met de aanschaf van de JSF over de balk is wordt onderdeel van het esta- Deregulering die afgedwongen is door de dynamiek Mijn vakgebied heeft sterk aan belang gewonnen. toor zegt dat hij de Nederlandse wortels van het oriëntatie negeren; het doen van transacties in de nog maar één bloedgroep. Het denkt hetzelfde, het iedereen in de Kamer. Het valt me op dat Kamer- lange termijn écht noodzakelijk blijken te zijn. In gesmeten, is in één woord absurd.’ ● die uitgaat van globalisering, kan bijvoorbeeld weer Financiële markten passen dan ook mooi in dat bedrijf – en de klantrelaties – optimaal wil waarbor- financiële markten was het echte spel. En dat is een gedraagt zich hetzelfde, het is een kudde die de hele blishment – en ook dat maakt leden bepaalde uitgaven – op het niveau van hun tegenstelling tot de kortetermijnoplossingen die dit zelfversterkend werken op het veranderingsproces. doorgeslagen individualistische denken. gen en dus niet gaat fuseren met een Angelsaksisch beetje alles of niets. tijd dezelfde kant op rent. En dat is precies wat een eigen hypotheek – tot in detail uitpluizen, maar kabinet aandraagt – en die enkel schade opleveren Femke Halsema (Haarlem, 1966) is fractievoor- behoudend. Het eens zo prudente Nederland heeft zich hier niet collega-kantoor omdat die Angelsaksische prak- Het alleen gericht zijn op transacties maakt foot- crisis veroorzaakt: allemaal tegelijk fout zitten! tegelijkertijd zonder na te denken “ja” zeggen op in- op de lange termijn – pleit ik voor maatregelen die zitter van GroenLinks. Na haar havodiploma in Dit veranderingsproces brengt grote onzekerheid aan weten te onttrekken. Wie herinnert zich niet de tijk het kantoor zal doen vervreemden van haar loose en geeft geen houvast. Saamhorigheid –social Vandaar mijn oproep: er zijn wereldverbeteraars vesteringen als de JSF. Dat vind ik jammer. Toen de Nederland over 24 tot 36 maanden sterker uit de 1984 begint ze in 1985 aan de lerarenopleiding met zich mee, en belangrijker: het heeft allerlei lobbyactie van ondernemingsbestuurders aan het Nederlandse relaties, dan is dat hartverwarmend. fabric – vereist vastigheid, alles los kan niet. In een nodig. Hoe sturen we de veranderingen in de ‘Ik leen maximaal’ kredietcrisis in volle hevigheid losbarstte, hadden ‘Liberalen geloven in de kracht van het individu. crisis laten komen. We moeten voorwaarden schep- ‘Ik vind het niet gepast om de waarde van geld te Nederlands en geschiedenis in Utrecht, maar ze uitwassen tot gevolg. Onze ondernemingen bij- adres van de toenmalige minister-president Kok om Maar wat koop je ervoor? Er is maar één toevallig maatschappij zonder vastigheden is alles bedrei- goede richting? En wat is die richting? Als we over heel veel Kamerleden in no time hun opinie klaar. Deze kracht komt het best tot zijn recht in het pen voor een gezonde arbeidsmarkt, we moeten relativeren, omdat ik zelf een goed salaris heb. Dat switcht naar algemene sociale wetenschappen aan Is er iets te verbeteren? Zeker, heel veel. Het voorbeeld lijken bijna als warme broodjes over de vooral toch niets te veranderen aan de belasting- moment in de toekomst nodig waarin met een pen- gend. Is het dan raar dat velen globalisering zien als honderdvijftig jaar terugkijken, denk ik niet dat Bij D66 denken we net iets langer na. Ik ben met systeem van de vrije marktorde. Dit economische economische groei laten samengaan met duurzame is een logisch gevolg van mijn kamerlidmaatschap. de Universiteit Utrecht, waarbij ze zich speciali- aardige, maar ook bedreigende van deze tijd is dat toonbank te gaan. Nu is het absoluut niet erg dat on- voordelen en gebrekkige transparantie van opties liesrekening gedraagt? Hoe is het om in een wereld wenselijk? Deze ontwikkeling is slecht voor de so- altijd. De geweldige fees die in de VS verdiend kon- nenstreek een onomkeerbare transactie plaatsvindt bedreiging? En wat te denken over de kredietcrisis, we trots zullen zijn over de afgelopen periode in experts als Alexander Rinnooy Kan, Arnoud Boot systeem gaat uit van de gedachtegang dat het indi- energievormen (groen rechts) en er moet een supe- Daarom vind ik het ook niet op zijn plaats om te seert in criminologie. In 1998 wordt ze door Paul alles los lijkt te zitten; oude vaste verbanden staan dernemingen van tijd tot tijd nieuwe eigenaren (aan- als beloningsinstrument? Inderdaad, het ultieme te leven waar het gedrag van bestuurders telkens de cial fabric van een organisatie. Niet alleen weet het den worden met het verpakken, doorverkopen en en het kantoor is verdwenen. Als je erover nadenkt: toch een ultiem symptoom van de footloose society, de menselijke geschiedenis. Zoals het toenemende en Bas Jacobs gaan praten. Van die mensen kan ik vidu zo veel mogelijk naar eigen keuze over zijn of rieur marktmeesterschap komen in Nederland en melden dat geld “totaal niet belangrijk” is. Wel weet Rosenmöller gevraagd voor de lijst van Groen- ter discussie. Dat geldt bijvoorbeeld voor politieke deelhouders) krijgen. Nieuwe eigenaren kunnen de instrument van zelfverrijking. Blijkbaar is het snelle vraag oproept of ze iets doen omdat ze er zelf beter management zich meestal financieel veilig te stellen dus verhandelbaar maken van hypotheken nodigde de verankering is verdwenen, alles is footloose. en volstrekt ongrijpbaar? overgewicht van de bevolking en global warming veel leren, want zij kunnen bepaalde zaken op een haar lot moet kunnen beschikken en zich daardoor Europa. Niet meer, wel beter.’ ● ik hoe het is om met weinig geld te leven. Ik heb Links. In 2002 wordt ze vicefractievoorzitter, partijen. Elke verkiezing leidt tot aardverschuivin- onderneming een positieve impuls geven. Dit is vaak financiële gewin dat in de financiële markten moge- van worden, of dat ze iets doen in het belang van de in deze transacties en vergroot dit de afstand tussen uit tot onverantwoorde hypotheekverlening, en zijn Bestuurders als passanten zijn eveneens footloose, een directe aanslag op het menselijke bestaan vor- heldere manier duiden.’ ● ten volle kan ontwikkelen. Een vrije markt garan- een tijd in cultuurcentrum de Balie gewerkt en toen waarna ze na Rosenmöllers vertrek in november gen. Maar het geldt ook meer in het algemeen. De heel goed. Zoals altijd geldt ook hier: alles met mate. lijk is te verleidelijk. onderneming? De loyaliteitsvraag ligt dus perma- management en rest van de organisatie, maar er is een directe aanleiding voor de huidige kredietcrisis. en hoe managen zij? Als een soort voetbaltrainers Laten we weer kritisch gaan nadenken. Wat we men, zou de footloose society – zonder saamhorig- deert de meest efficiënte toedeling van arbeid, ka- Mark Rutte (Den Haag, 1967) is fractievoorzitter kwam ik gewoon rond met een minimuminkomen. 2002 hem opvolgt als fractievoorzitter. In 2006 terminologie individualisering wordt vaak gebruikt, Teveel wispelturigheid ondermijnt de onderneming nent op tafel. Loyaliteit van werknemers kan echter nog een veel fundamentelere observatie. We leven van topclubs. In korte tijd moeten ze resultaat moeten hopen is dat de wal het schip gaat keren. De heid maar mét ongeremde zelfverrijking – wel eens Alexander Pechtold (Delft, 1965) is fractievoor- pitaal, goederen en diensten en is een voorwaarde van de VVD. Na zijn gymnasiumdiploma stu- Geld is wel gewoon belangrijk. Het stelt je in staat wordt ze herkozen. (HvdM) en wijst op een steeds minder grijpbaar individu als samenwerkingsverband. Samenwerken vereist nu Voor de onderneming als samenwerkingsverband niet bestaan zonder loyaliteit van het management. in een maatschappij waar alles verhandelbaar is ge- De ‘verhandelbaarheid’ van ondernemingen tast in laten zien, en vaak zijn ze even snel weer weg als kredietcrisis en de maatschappelijke ontworteling een directe aanslag kunnen zijn op de inrichting zitter van D66. Na zijn gymnasiumdiploma gaat voor een optimaal welvaartsniveau. Socialisten en deert hij geschiedenis in Leiden. In 2002 wordt om je zelf te voorzien in je primaire levensbe- dat niet meer makkelijk in hokjes is te plaatsen. Dus eenmaal een bepaalde mate van stabiliteit. lijkt dit het begin van het einde. Hoe kan van Maar dit gaat verder dan zelfverrijking en loyali- worden: ondernemingen, bedrijfsonderdelen, en ja, wezen het hart van diezelfde ondernemingen aan. die toptrainers. Transacties leiden vaak sneller tot als katalysator voor een fundamenteel debat over van onze maatschappij. Grote onrust en instabiliteit ‘Geld maakt het leven in verschillende opzichten hij kunstgeschiedenis en archeologie studeren andere lieden met een linkse signatuur grijpen de hij staatssecretaris van Sociale Zaken en Werk- hoeftes. Als je de rol die geld speelt in de tijd dat ‘verzamelinstituten’ zoals politieke partijen, omroe- werknemers worden gevraagd loyaal te zijn aan de teitsvraagstukken omtrent bestuurders. Wat bete- ook allerlei financiële instrumenten zoals hypothe- Om optimaal verhandelbaar te zijn, moeten onder- een zichtbaar resultaat dan het van binnenuit laten de inrichting van de maatschappij. Ideologische zijn dan te verwachten. Ik heb goede hoop op een een stuk gemakkelijker. Dat merk je vooral als je het in Leiden. In 2002 stelt hij zich verkiesbaar voor huidige financiële crisis aan om te pleiten voor een pen, werknemersorganisaties en kerken lijken aan Maar het grote veranderingsproces waar we in onderneming, als het management zich als een op kent het als ondernemingen als ‘warme broodjes ken die eerst rustig op de bankbalans bleven staan. nemingen overzichtelijk in mootjes te hakken zijn. groeien van een bedrijf; dat kost meer tijd. Juist discussies komen hopelijk terug. Om een of andere keer ten goede, maar net als bij global warming kan niet hebt. In mijn studententijd had ik aanmerkelijk het partijvoorzitterschap van D66, en wordt met omslag in het economische denken en zien hierin belang in te boeten. zitten betekent ook dat manipulatie mogelijk is. zelfverrijking gerichte persoonlijke winsten ver- over de toonbank’ kunnen worden verkocht? Is dat Verhandelbaarheid lijkt een goed iets. Maar niet Transparantie boven alles. Maar wat is een onder met dit soort (riskant) machogedrag kan men zich reden hadden we ons allemaal neergelegd bij een het even duren voordat het kookpunt is bereikt.● 'PMJBt)BWBOB 17

beeld Fred van Diem van Fred beeld 16 'PMJBt)BWBOB 10 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 11 12 'PMJBt)BWBOB 10, 11. Gasthoofdredacteur Arnoud Boot ziet 12. Vervolg 13. De portemonnee 16/17. Halsema, Pechtold en Rutte bezien mogelijkheden in de krapte. Essay pagina11 van... hun uitgavenpatronen.

‘Trouw niet om het geld. Lenen is goedkoper.’ Schots gezegde. ‘Ik heb een groot deel van mijn geld besteed aan gokken, drinken en mooie vrouwen. De rest heb ik over de balk gesmeten.’ George Best (1946-2005), voetballer de portemonnee De renaissance Fors geld van Ellen Smit (19) studeert management, verdienen economie en recht (HvA) CV ‘Ik krijg dit jaar een bestuursbeurs, omdat ik in het van de staat 1935 geboren te Scheveningen door Floor Boon | beeld Bob Bronshoff bestuur zit van de ASVL, de Amsterdamse Studen- 1964-1972 directeur Nederlands tenvereniging Leeuwenburg. Hier ben ik 20 tot 30 door Rob Hartgers | beeld Martien Bos Centrum voor Marketing en uur per week mee bezig. In het weekend ga ik naar Analyse mijn ouders om hen en mijn zussen weer te zien, 1968 promotie aan de economische dus ik heb geen tijd voor een bijbaan. Ik krijg bijna faculteit van de UvA 450 euro per maand van de IB-groep. Dat is mijn 1972-1983 hoogleraar commerciële uitwonende beurs, omdat mijn ouders niet genoeg economie Erasmus Universiteit scholieren verdienen. 1980-1982 lid Wetenschappelijke interview Ik ben aan het sparen voor mijn rijbewijs, waarvoor Raad voor het Regeringsbeleid Ook middelbare scholieren ast Janneke (16) over geld, de kredietcrisis en de ik steeds geld opzij zet. Verder geef ik geld uit aan Het superkapitalisme heeft sis te versterken en blijken gerapporteerde winsten een veel belangrijkere rol speelt in het economische 1983-1988 president-directeur toekomst. kleding, mijn telefoonabonnement en cadeautjes schijnwinsten te zijn. Economen gingen met die leven.’ Nationale Investeringsbank worden geconfronteerd met een zijn langste tijd gehad, betoogt voor vrienden en vriendinnen. Ik ben zuinig en ik schijnvertoning akkoord vanuit de globale notie dat En dat is goed? 1988-1989 vicevoorzitter hoofd- teruglopende economie waarin Ben je door de kredietcrisis op een andere manier koop bijvoorbeeld kleding vooral bij H&M. Ik ben econoom Arie van der Zwan. concurrentie altijd goed is. Dat concurrentie ook ‘Als de overheid niet had ingegrepen, hadden we de directie Vendex zij over een paar jaar aan het over geld gaan nadenken? tevreden zolang ik maar genoeg geld heb om eten De overheid is bezig aan een kan leiden tot misbruik hoorde je niet.’ totale ineenstorting meegemaakt van de financiële 1989 president-directeur World Co: ‘Nee. Ik heb veel vrienden die ook aande- te kopen. Klopten de theoretische modellen van de economen sector. Het toont het belang van de staat. “Hoe Software Group werk gaan. Heeft dit invloed op comeback. len hebben, dus de koersen worden regelmatig Mijn portemonnee is goed gebruikt, een beetje niet? minder overheid, hoe beter,” predikten Reagan en 1992 zelfstandig adviseur voor de manier waarop zij over geld gecheckt. We hebben het er daarom ook veel over, viezig. Ik heb er een heleboel pasjes in zitten, ‘Die modellen laten ideologie buiten beschouwing. Thatcher. Die theorie is nu gelogenstraft.’ beleid en management nadenken? ‘De kredietcrisis maar dat heeft voor mij niets veranderd.’ visitekaartjes, waaronder mijn eigen kaartje, een De zeventiger Arie van der Zwan vindt het niet Terwijl de manier waarop een economie wordt Moet de overheid nauw betrokken blijven bij de 1996-1997 rector magnificus Janneke: ‘Ik werk in een ijssalon waar behoorlijk afspraakkaartje van de tandarts, en foto’s. Foto’s van goed dat juist híj geïnterviewd wordt over de gerund sterk afhankelijk is van ideologie. De kre- financiële instellingen waar het een belang in heeft? Nijenrode gaat vooral rijke mensen aan. prijzige dingen worden verkocht. Mensen vinden mijn zussen, van mezelf en van vriendinnen. Ik hou economische crisis. ‘Hier had een veertiger moeten dietcrisis is de uitwas van een sluipende ontwik- Arnoud Boot pleit voor zo veel mogelijk afstand, 1997-nu publicist Het interesseert me dus niet dat nu al gauw te duur en dat is wel opvallend. er niet van om veel geld op zak te hebben, dus ik zitten, zoals ik zelf was toen in de jaren zeventig keling die is ingezet door Thatcher en Reagan. bijvoorbeeld door een onafhankelijke organisatie in echt.’ Maar zelf merk ik er niets van. Ik zie wel dingen op pin alles. Ik heb hooguit tien euro in mijn porte- het economendebat op het scherp van de snede Neem de geweldige belastingconcessies die werden het leven te roepen als tussenpersoon. Van der Zwan schreef meerdere het nieuws, maar mijn bankrekening is er niet door monnee zitten.’ (ARH)● gevoerd werd.’ De emeritus hoogleraar economie en gedaan aan grootverdieners. Economen kwamen ‘Zo’n organisatie hebben we gehad, dat was de boeken, waaronder Van Drees tot omlaag gegaan.’ oud-topman van Vendex (het toenmalige moeder- aandragen met prachtige redeneringen, alsof dit Nationale Investeringsbank, waarvan ik president- Bos, De uitdaging van het populis- Sophie: ‘Met vrienden praat ik er eigenlijk niet over, bedrijf van V&D) ergert zich aan de afwezigheid ook vanuit economisch oogpunt een wenselijke directeur was. In de periode tussen 1945 en 1998 me, en Hij overwon iedereen op een De patatgeneratie, de generatie Nix en de zapgene- maar mijn ouders weten er heel veel van. Thuis van economen in het politieke debat. Zijn jongere ontwikkeling was. In werkelijkheid ging het om lichtte die bank bedrijven door die in de problemen vrouw na, een biografie van tycoon ratie. Allemaal termen om de generatie te beschrij- praten we er daarom veel over. Zij zien in hun werk vakbroeders hebben zich ‘teruggetrokken op hun een politiek-maatschappelijke revolte. Neem het kwamen en versterkte met langlopende leningen, Frits Fentener van Vlissingen. ven die jong was in de jaren negentig. Gebrek aan de effecten van de kredietcrisis, maar ik niet hoor.’ theoretische modellen’. En dat terwijl de econo- marktgedrag van banken en andere financiële participaties en door de overheid gegarandeerde idealisme werd ze verweten. Ze waren bezig met Co: ‘Het is rottig dat mensen zo veel geld kwijt zijn mische crisis volgens Van der Zwan, die ook een instellingen. Waar was de onzichtbaar sturende achtergestelde kredieten de kapitaalsbasis van zichzelf en pragmatisme voerde de boventoon. Zo- geraakt, maar het is een risico. Of het is hun eigen geschiedenis schreef van de Partij van de Arbeid, hand, door Adam Smith gepropageerd als resultaat noodlijdende ondernemingen. Toen ik in 1983 lang ze het zelf maar leuk hadden, was er niets aan schuld.’ geen dipje is dat we na een jaar of twee weer te van het onafhankelijke gedrag van de marktpar- aantrad bij de bank, hadden we vrijwel alle grote de hand. Sinds een paar jaar is er een verschuiving Janneke: ‘Het gaat, denk ik, vooral rijke mensen boven komen. Het is volgens hem het einde van een tijen? Als lemmingen zijn de topmannen van de Nederlandse ondernemingen in de boeken staan. van RSV was aanaanleidingleiding voor een parlementaireparlementaire Moet er een parlementaire onderzoek komen naar de dderer NederlandenNederla de gevolgen moet dragen? Ook de zichtbaar, zo concludeerde onderzoeksbureau Moti- aan en dus interesseert het me niet echt. Het is lange periode van ‘superkapitalisme’ die begon met financiële wereld achter elkaar aan gegaan, hun Helaas heeft Gerrit Zalm als minister van Financiën enquête die tot de beëindiging van dit soort finan- kredietcrisis? rol van de toezichthouders moet worden onderzocht. vaction in 2003, maar hoewel het maatschappelijke een keuze om geld te beleggen, je hoeft het niet meer het gewone volk. Dat zie je ook terug in de geschiedenis leek me ook heel leuk, maar ik wil ook Sophie: ‘Ik wil gewoon graag een combinatie. Een Zijn er dingen die belangrijk zijn naast materieel bezit? Thatcher en Reagan en gekenmerkt werd door een ondergang tegemoet.’ de bank in 1999 geprivatiseerd, waardoor deze zijn ciering leidde. ‘Daar ben ik erg voor. Aan deze crisis liggen concrete Die verdedigen zich door te wijzen naar Amerikaan- engagement van twintigers en dertigers sterk is te doen. Met veel geld op je spaarrekening kun je gesprekken.’ een mooi huis. Een topsalaris is niet nodig, maar ik goede baan en het leuk hebben privé.’ Janneke: ‘Ja. Maar ik hoef niet per se op reis naar de terugtrekkende overheid. Hoopvol voorspelde Van functie niet meer kon vervullen en een speelbal Door een rechtstreeks belang te nemen in bedrijven beslissingen ten grondslag. De baas van verzeke- se toezichthouders, die ook niet ingrepen. Maar als toegenomen, blijven de termen in de lucht hangen. ook van de rente leven. Het beleggen daarvan is wil wel graag makkelijk leven.’ VS ofzo. België vind ik persoonlijk ver genoeg.’ der Zwan in een debat met UvA-econoom Arnoud U spreekt over een renaissance van de staat. Is dat werd van speculanten. De Nationale Investerings- manoeuvreert de overheid zichzelf in een riskante ringsmaatschappij Delta Lloyd zei laatst in een ze wisten wat de risico’s waren, waarom deden ze dan ‘Ik spaar voor Inmiddels is er een nieuwe generatie scholieren een risico. En het geld dat nu in de banken wordt Is geld verdienen een overweging om een studie te Co: ‘Als je bijvoorbeeld een koophuis wilt en leuke Het woord leuk valt vaak. Wat is dan een leuk leven Sophie: ‘Maar ook daar is een middenweg.’ Boot onlangs een ‘renaissance van de staat’. In een een constatering of een wens? Als het aan Wouter bank was rendabel, er was geen urgentie om de positie. Ze moet nog maar zien dat ze het geïnves- interview dat hij weigert om een beleid te voeren niks? Dat is een prangende vraag.’ aangetreden. Ten tijde van de heersende krediet- gestoken, is belastinggeld. Ook van degenen die kiezen? dingen wilt blijven doen dan moet je wel fors geld hebben? Co: ‘Soms denk ik wel: wow, dat is een groot huis. nog te verschijnen artikel in vakblad Socialisme & Bos ligt, is de overheidsbemoeienis met de financiële zaak te verkopen. Dat is enkel gedaan op basis van teerde vermogen in ABN AMRO terugverdient. dat alleen in het belang is van de aandeelhouders. De macht van de aandeelhouders moet worden crisis moeten zij kiezen voor een studie. Maken zij niets met de crisis te maken hebben. Dat is best Janneke: ‘Nee, totaal niet. Ik ga echt doen wat ik gaan verdienen.’ Sophie: ‘Nou gewoon. Een leuk huis en kinderen. Mijn ouders zijn net een week weggeweest en toen Democratie roept hij op om ‘het kapitalisme (op- sector slechts tijdelijk. de filosofie dat de staat zich zo min mogelijk met de De oplopende overheidsschuld moet gefinancierd Het merendeel van het kapitaal van zijn bedrijf is af- ingeperkt? andere afwegingen dan jongeren tien jaar geleden? oneerlijk.’ leuk vind. Vroeger wilde ik altijd kapster worden. En die naar een goede school kunnen sturen. Niet heb ik wel gezien hoeveel werk dat is. Schoonma- mijn rijbewijs’ nieuw) te beteugelen en dienstbaar te maken aan ‘De verzorgingsstaat die na de oorlog ontstond, is economie moet bemoeien. Zo zie je maar weer hoe worden, wat weer kan leiden tot rentestijgingen. komstig van polishouders, slechts een klein deel van ‘Het lijkt me evident dat de oorzaak van de el- En speelt geld een grotere rol bij de keuzes die zij Nu lijkt het me heel leuk om een bedrijf op te zetten Hoeveel geld wil je dan verdienen? altijd op de centen hoeven letten.’ ken enzo. Ik woon liever in een rijtjeshuis en dat ik bredere maatschappelijke belangen dan het enge niet geboren uit een weloverwogen opvatting over belangrijke beslissingen worden ingegeven door Interventies kunnen verkeerd uitpakken.’ aandeelhouders. Dat vind ik een juiste observatie. lende ligt bij de onevenredig grote macht van de maken? Schrijver Thomas Mann beschreef honderd Er zitten veel rijke mensen op jullie school, is geld ook met schoonheidsproducten. Of tandheelkunde te Co: ‘Modaal. Zo tussen de 30.000 en de 35.000.’ Janneke: ‘Je maakt het wel heel erg overdreven.’ dan ook nog leuke dingen kan doen.’ aandeelhoudersbelang’. hoe de staat zich zou moeten gedragen. Eigenlijk ideologieën, niet door rationele argumenten.’ Wat voor rol moet de overheid dan spelen in het Het is de vraag of de bestuurders van ING en Aegon aandeelhouders, waardoor voorbij wordt gegaan jaar geleden in zijn boek Buddenbrooks hoe gene- meer een onderwerp van gesprek? studeren.’ Janneke: ‘Natuurlijk wil ik genoeg verdienen om te Co: ‘Ja, maar jij wilt kapster worden.’ Janneke: ‘Ik woon in een vrijstaand huis. Ik zou het De kredietcrisis komt niet uit de lucht vallen, bena- was het een opeenstapeling van ad-hoc-maatrege- Het ministerie van Financiën kan de rol van de Nati- economische leven? dat ook vinden. Je krijgt de indruk dat ze onnodig aan de belangen van de andere stakeholders. Ik raties in cycli verlopen. De eerste generatie is op Janneke: ‘Ja, je ziet het veel om je heen. Grote hui- Co: ‘Je kiest je studie uit op vakgebied. Ik wil ma- leven, maar niet als ik iets doe wat ik niet leuk vind.’ Janneke: ‘Je overdrijft echt. Natuurlijk zijn er slecht later wel moeilijk vinden om te kiezen tussen een drukt Van der Zwan tijdens het gesprek meerdere len waarin je achteraf de trekken van een verzor- onale Investeringsbank niet overnemen? ‘Een stimulerende en vernieuwende rol. Net als grote risico’s hebben genomen. Als je het risico dat denk dat we het einde beleven van dit aandeel- zoek naar geld, de tweede naar macht en de derde zen, rijke mensen. Kinderen van rijke ouders voelen nager worden en tegenwoordig moet je daarvoor Sophie: ‘Daar ben ik het mee eens. Je moet niet betaalde banen, maar dat is echt niet zo erg als een vrijstaand huis en een rijtjeshuis.’ malen. Economen stonden erbij en keken ernaar. gingsstaat herkent. Er lag geen blauwdruk aan ten ‘Ik denk niet dat het verstandig is als ambtena- in de jaren tachtig moet de overheid een premie een ander loopt moedwillig in de wind slaat, ben je houderskapitalisme.’ zoekt zijn heil in de kunsten, om het door eerdere zich ook beter dan anderen.’ ook iets van techniek weten. Je hoort van iedereen veertig jaar iets doen wat je niet leuk vindt. Maar uitkering.’ Of erger nog: ze praatten misstanden goed. Van der grondslag. Ik denk dat het nu weer zo gaat. Er is een ren dat werk doen. Zij missen de expertise om te zetten op innovatie. Ze moet risicodragend ver- aanvechtbaar bezig. Deze mensen hebben gespeeld We keren niet terug naar de oude situatie? generaties opgebouwde imperium zonder schroom Sophie: ‘In ons jaar is dat niet zo, maar het speelt dat je het moeilijk gaat krijgen als student en als ik wil ook een leuk leven, en niet in een krot thuis- Sophie: ‘Ik zeg ook niet dat mensen na een univer- Maakt geld ook gelukkig? Zwan: ‘De idiote beloningscondities in de financiële opeenstapeling van maatregelen die zijn ingegeven beoordelen of een onderneming gezond is. Je kunt mogen beschikbaar stellen voor mensen die een met het geld van polishouders en de soliditeit van ‘Ik denk het niet. We gaan een flinke recessie tege- te verkwisten. wel een beetje. Sommigen hebben gewoon een tas beginnend werknemer. Ik heb ook gekeken naar komen.’ sitaire opleiding vijfhonderd euro per maand gaan Co: ‘Gedeeltelijk.’ sector, de overwoekering van de reële sector door door reële gebeurtenissen. De hele financiële sector daar grote fouten mee maken. Kijk maar naar de interessante onderneming oprichten. Na de oorlog hun bedrijven op het spel gezet. Ik vind dat zij daar- moet, gevolgd door jaren van depressie. We zullen Met de patatgeneratie was de cirkel rond. Is de van vierhonderd euro. Maar ik ken ook ouders met het aantal studenten dat na hun opleiding meteen Janneke: ‘Nou, als je hard genoeg werkt kun je echt verdienen, maar ik heb het zelf wel in overweging Janneke: ‘Geld is wel gemakkelijk, maar het maakt de financiële, dehedgefunds – dat alles was volgens wordt momenteel overgenomen of gefinancierd miljardenverslindende pogingen in de jaren zeven- heeft de staat een grote rol gespeeld in de financie- voor de verantwoordelijkheid dienen te dragen en wel een enkele opleving zien zoals ook in de jaren nieuwe generatie weer op zoek naar geld? Drie veel minder geld. Zo moesten sommige klasgenoten een baan vond. Bij technische bedrijfskunde aan wel gewoon normaal leven.’ genomen dat ik iets meer wil verdienen.’ niet gelukkig.’ veel economen geweldig. Zwakke broeders werden door overheden. Nu is er alweer sprake van een tig om scheepsbouwconcern RSV te redden. Dat ring van onderzoeks- en ontwikkelingstrajecten. dat die verantwoordelijkheid duidelijk gemarkeerd tachtig, maar binnen korte tijd wordt die gevolgd middelbare scholieren van het Baarnsch Lyceum hun reis naar Rome zelf betalen.’ de Universiteit Twente was dat percentage hoog.’ Co: ‘Ja, maar dan moet je je drie keer over de kop Co: ‘Ik wil een goede baan, een leuk huis en een Co: ‘Geen geld maakt niet gelukkig.’ door toedoen van hedgefunds overgenomen door de tweede ronde in de financiering van de financiële was door ambtenaren bekokstoofd. De Nationale Zonder het Nederlands Vliegtuiginstituut was de moet worden. Waar liggen de grenzen van het aan- door een terugval. De grondslagen van verant- in Baarn, de eindexamenscholieren gymnasium Co: ‘Ja, ik zie het ook wel. Op onze school zit een Sophie: ‘Ik heb een studie gekozen die het leukste is werken. Niet veertig, maar zestig of tachtig uur per vrouwtje erbij. Kinderen zijn hartstikke leuk, maar Janneke: ‘Uiteindelijk kijk ik absoluut niet naar geld. sterke broeders, was de gedachte. Nu staan de sterke sector. De overheid wordt daarin meegezogen. Als Investeringsbank voelde er niks voor. Het liep uit Nederlandse vliegtuigbouw bijvoorbeeld nooit van deelhouderskapitalisme? Welke topmannen hebben woordelijk zakendoen moeten opnieuw worden Co (17) en Sophie (17) en vijfde klas gymnasi- beetje de kak, op andere scholen zit zeg maar wat van alles. Het University College in Utrecht. Kunst- week.’ ze kosten ook geld. En vrijheid.’ Daar ben ik niet mee bezig.’ ● broeders in de rij bij overheden om hun kapitaalba- het stof neergedaald is, zal blijken dat de staat weer op een grandioos fiasco. De uiteindelijke ondergang de grond gekomen.’ onverantwoorde risico’s genomen waarvan de staat gedefinieerd. Dit is een waterscheiding.’●

22 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 23 Diem van Fred beeld 20 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 21 24 'PMJBt)BWBOB

'PMJBt)BWBOB 25 20/21. Hoopvol voorspelt econoom Arie van 22/23. Baarnsche jongeren over fi nanciën 24. De portemonnee 25. Wij pakken uit, der Zwan een ‘renaissance van de staat’. en hun toekomst. van... jullie pakken in.

‘Tijd is geld.’ Benjamin Franklin (1706-1790), Amerikaans politicus Als ik `15.000 had… Taxman Beleggen voor door Pierre de Winter | beeld Lars Brehm door Annemarie Vissers | beeld Bram Belloni dummies door Ben Jacobsen interviews

Postcodekanjers, oudejaars- ‘Wat over is gaat naar Amnesty’ goed beginbedrag om voorzichtig weer eens wat loten of een setje krasloten kaal Raisa ter Smitte (24), vierdejaars HRM te proberen. Een andere gedeelte ga ik vastzetten aan de HvA, pre-master arbeids- en op een depositorekening, tegen een mooie rente krabben: je moet íéts als je niet organisatiesociologie UvA van 4,5 procent of zo. Daar kun je dan een tijd niet analyse met een gouden lepel in je mond ‘Dat is een mak- aankomen, wat op zich handig is. Zo kan ik volgend geboren bent. Havana en Folia kie: 5000 euro gaat jaar mijn collegegeld meteen betalen. Ben ik erg Never a dull moment met Arthur onverwacht melden bij de president. Laffer pro- De kunst voor overheden is nu het belastingpercen- Wat te doen met uw geld? Vei- Hoe hoger het risico van een belegging, hoe hoger feuille waardeloos wordt, is bijna nul. In dat geval meteen door naar verstandig? Ja, ik zou gewoon niet dat hele bedrag lieten het geld – ﬁctief – rollen Laffer, de theoretische vader van beerde zijn toehoorder ervan te overtuigen dat de tage te vinden waarbij de parabool zijn maximum lig in de matras of in de ouwe het te verwachten rendement. Let wel: te verwachten moeten twintig bedrijven tegelijkertijd failliet gaan. mijn spaarrekening, in een keer stukslaan. Nou vooruit: ik zou ook met aanstaande belastingverhoging met 5 procent van bereikt en dus de belastinginkomsten maximaal rendement. Risico betekent dat het daadwerkelijke Dan verkeert waarschijnlijk de hele wereld in zulke en vroeg vier studenten 15.000 voor noodgevallen. een groep vrienden op wintersport gaan. Ski’s en het economische beleid onder de toenmalige regering-Ford een slecht idee was. zijn. Een punt dat per economie verschilt en dat aan sok? Of zijn aandelen zo goed- rendement kan afwijken. Laat u niet gek maken met problemen dat geld geen rol meer speelt. euro stuk te slaan. ‘Een ﬁnanci- Niet dat ik die andere kleding heb ik al, dus dat ga ik niet nieuw aanschaf- George Bush. Met de komst van En om hem duidelijk te maken waarom, tekende hij veel theoretische speculatie onderhevig is. koop dat u moet instappen? Een de oude vuistregel dat op een termijn van vijf jaar u Let wel, wetenschappelijk gezien staat dit idee van 10.000 euro ga ver- fen. Met het uurloon dat ik verdien op de kartbaan revenue tax eel adviseur schakel ik pas in Obama verwacht hij het einde een curve op een servetje. Belangrijk hier is te vermelden dat je de Laffer- spoedcursus. altijd beter af bent met aandelen of met dooddoeners spreiding nog steeds als een huis, maar eerlijkheid brassen, maar het lijkt in Mijdrecht verdien ik niet gek, maar je kunt er Tegenwoordig wordt dat moment in Amerika om- curve ook kunt gebruiken als argument om de als ‘wie geschoren wordt moet stilzitten’. Financiële gebiedt op te merken dat ik twijfel. Warren Buffett vanaf tien miljoen.’ me heerlijk eens niet bij lange na niet mee naar Saalbach, dus dat komt van de voorspoed. En dat terwijl schreven als een van de belangrijkste economische belastingen te verhogen. Bevindt een economie markten hebben soms tientallen jaren nodig om noemt spreiding ‘de strategie van de ongeïnformeerde na te hoeven denken mooi uit. En nu ik toch aan het uitgeven ben: mijn het allemaal net zo lekker ging. gebeurtenissen van de twintigste eeuw. Dat had niet zich op een punt waar het belastingtarief laag is In augustus 2007 schreef The Economist over de zich te herstellen. In die tijd, zo stelde de Nobel- belegger’. En sinds ik voor de eerste en enige maal over ‘wel of niet dat zus krijgt dan voor kerst het dure horloge dat ze zo alleen met de vermeende genialiteit van die curve te en de belastinginkomsten links vóór de top van de financiële crisis: Nobody‘ knows.’ Nu, ruim een jaar prijswinnende econoom Paul Samuelson, kunnen in mijn leven in januari 2005 in een column in het tweede truitje kopen’. graag wil. Dat kan ik normaal niet betalen. Een ca- maken, maar ook met de identiteit van de bewuste parabool liggen, dan kan volgens de curve alleen later, geldt dat nog steeds. In deze turbulente tijden ze ook verder crashen. Blijven zitten omdat u al zo Algemeen Dagblad een aandeel adviseerde (Apple), ‘Een rondreis door Azië, dat zou mooi zijn’ Nu koop ik vaak twee goedkopere shirtjes. Met dat deau voor mijn ouders moet ook nog wel in zitten.’ overheidsdienaar, die ogenblikkelijk ‘om’ ging. Diens een belastingverhoging hogere inkomsten teweeg- kunnen aandelen net zo makkelijk in waarde verdub- veel hebt verloren en de koersen toch echt niet veel ben ik zelf een beetje van die spreiding teruggeko- Sophie de Behault (30), eerstejaars bedrag koop ik dan lekker een dure winterjas of zo. Je moet het Arthur Laffer nageven: hij is conse- naam was namelijk Dick Cheney, en zijn baas heette brengen. Critici van het model zeggen daarnaast belen als halveren, en eenieder die daar zekerheid lager kunnen, is dan ook een slecht advies. Als u niet men. Wie gespreid belegt en niet te veel handelt master restauratiekunde UvA Of wat: doe maar twee duurdere kledingstukken of quent in zijn boodschap en nooit te beroerd om die Donald Rumsfeld – beide 25 jaar later prominent lid dat de overheid zich bij het formuleren van beleid over meent te kunnen geven, is a fool volgens dezelf- rustig meer slaapt, is er niets mis mee om uw verlies volgt een buy and hold-strategie. Als u een gezonde ‘Moeilijk! Ik kan me mooie laarzen, dat kan dan gewoon. Ik zou ook – ‘Je kunt er niet eens een nieuwe auto van kopen’ zo luidruchtig mogelijk de wereld in te slingeren. van de kabinetten-Bush. Ze slaagden er indertijd niet niet alleen mag laten leiden door de omvang van de Economist. Helaas, de media zullen straks de helft te nemen. Zoals Bob Dylan al zong in ‘Tryin’ to Get buy and hold-aanpak volgt, zult u het jaar in jaar het bedrag eigenlijk puur voor de lol – gaan shoppen in de PC Hooft- Attilla de Groot (24), eenjarige master Ook niet als dat hem de status van party pooper zou meer in om de voorgenomen plannen voor belas- de overheidsinkomsten. Uiteindelijk is in moderne van deze gekken tot goeroes uitroepen en uitgebreid to Heaven’: ‘When you think that you lost everything, uit ongeveer net zo goed doen als de AEX-index; niet goed voorstellen, straat. Niet eens omdat dat mijn smaak is, maar System & Network Engineering UvA kunnen opleveren. tingverhoging te torpederen, maar Laffer had er twee economieën de private sector veel omvangrijker verslag doen van hun gewauwel. Om te voorkomen you find out you can always lose a little more.’ Al zal dat is niets anders dan de prijs van een zelfde soort het is echt veel geld. omdat je het geld toch hebt. Mocht ik wat leuks ‘Ik heb net een Laffer verwacht weinig goeds van Barack Obama, discipelen voor het leven bij en de Laffercurve werd dan de collectieve en moet dus vooral worden ge- dat u zich laat misleiden door deze ‘goeroes’, kan het het pijn doen, want aan verlies nemen hebben beleg- mandje aandelen als dat van u, waar ook bijna Ik heb nooit zo’n zien, dan kan ik het kopen. Maar de focus zou toch nieuwe laptop, dus zo blijkt uit zijn wekelijkse column in The Wall een van de pijlers van de neoconservatieve revolutie zocht naar een tarief dat optimaal is voor beide. geen kwaad als u zelf iets weet van beleggen. gers een hekel, helemaal als de markt vervolgens nooit iets in wordt veranderd. Geen resultaat waar- bedrag gehad. Ik zou wel liggen op een backpackreis met mijn vriend. daar hoef ik het Street Journal. Hij wijdde er zelfs een boek aan: in het Amerika van de jaren tachtig. Allemaal geen probleem voor Arthur Laffer. Juist omhoog gaat. En volgens Murphy’s Law gebeurt dat voor u zich hoeft te schamen: driekwart van de er in ieder geval mijn Maar dan niet zo’n heel armzalige, met alleen maar niet meer aan uit te The End of Prosperity, dat hij samen schreef met met de private sector in het achterhoofd betoogt tax rate 1 Voorspellen is onzin, maar wel leuk de dag nadat u verkocht hebt. Of beleggen in aan- professionele beleggers weet de AEX-index niet bij master mee betalen, gare guesthouses. Het slapen in tentjes of op het geven. Ik vind 15.000 consultant Peter Tanous en WSJ-redacteur Stephen Laffercurve hij dat goed gebruik van de curve maar tot één Veranderingen in rente, beurs-, dollar- of goud- delen iets voor u is, hangt ervan af hoe veel risico u te benen. Dat komt doordat ze hun eigen voorspel- Lawrence H. Summers later over hem zeggen, om defensie is de nationale schuld gestegen van 700 fer, die in augustus 2006 in een tv-debat op CNBC nu betaal ik ongeveer strand kunnen we dan afwisselen met een hotel af euro wel gewoon een Moore en dat niet geheel toevallig drie weken voor Ondanks de bijna mythische verhalen eromheen, is conclusie leidt: belastingverlaging. Een goed belas- koersen zijn nauwelijks te voorspellen. Weten- aankunt. Ligt u al wakker bij het idee dat er van uw lingen serieus nemen en daar ook naar handelen. droog te vervolgen: ‘Hij heeft inderdaad impact miljard naar 3 biljoen. En dat gat wordt met lenin- nog vol vertrouwen de loftrompet blaast over de 1800 euro. Restaura- en toe. Dat lijkt me helemaal goed. Als er dan nog ‘leuk bedrag’, waar je de historische presidentsverkiezingen uitkwam. de Laffercurve een zeer simpel economisch model. tingtarief is een tarief dat lager ligt dan het vorige. schappelijk onderzoek bevestigt dat keer op keer, geld over een maand nog maar de helft over is, dan Het aan- en verkopen van aandelen kost geld en teweeggebracht, en hij was inderdaad inaccuraat.’ gen gefinancierd. De VS zijn van ’s werelds grootste dan al onder de eerste tekenen van een kredietcrisis tiekunde is een twee- iets over is – het gaat vrij rap eruit op deze manier iets mee gaat doen. Je Centraal betoog: ‘Als de Verenigde Staten onder een Het geeft de verhouding weer tussen de hoogte Dat stimuleert immers de economische activiteit en al suggereren professionele beleggers graag iets is dit niet het moment om in te stappen. Mocht u dat gaat weer ten koste van het rendement. Zeven jaar na zijn beroemde tête à tête met Dick crediteur de grootste debiteur geworden. Iets wat krakende Amerikaanse economie. ‘There’s nothing jarige master die ik – dan zou ik meer geld doneren aan goede doelen. kunt er bijvoorbeeld nieuwe president het stimulerende fiscaal beleid van het belastingpercentage dat in een land wordt dus de economische groei, waardoor de totale taart anders. Met verfijnde technieken en meer data zijn met een gedeelte van uw geld een gok willen wagen, Cheney zal Laffer de kans krijgen zijn gelijk te be- zelfs Reagan achteraf zeer zegt te betreuren. there that says there’s gonna be a crash,’ zegt hij tegen binnen één jaar wil afronden. Heel veel tijd voor Nu geef ik al aan Dierproefvrij en stichting Wakker niet eens een nieuwe (lees: almaar lagere belastingen) loslaten, dat het geheven en de belastingopbrengst die uiteindelijk in omvang toeneemt. En een lager percentage van wetenschappers ondertussen iets aan voorspelbaar- dan komt het derde uitgangspunt van pas. Tot slot wijzen. In 1981 treedt hij toe tot de adviesraad voor Zo niet Arthur Laffer, die na Reagan niet meer in zijn opponent Peter Schiff, die de bui dan al lang een bijbaantje heb ik niet, dus dat zou veel stress Dier. Wat over is gaat naar Amnesty. Dan is het op!’ auto van kopen. Ja, land de meest dynamische en welvarende economie in de schatkist verdwijnt. Het idee is dat een over- een grotere taart kan tóch voor grotere overheids- heid op het spoor, maar niet met de analysetechnie- Mochten deze lessen te vroeg (geen geld) of te economisch beleid van de dat jaar tot president overheidsdienst zal terugkeren, maar de publiciteit ziet hangen. schelen. Wat normaal gesproken ook heel duur een Polo, maar dat ter wereld heeft gebracht, lopen we het risico die heid het belastingpercentage dat geheven wordt inkomsten zorgen. Een prachtige win-winsituatie. ken die de praktijk suggereert. Zo blijkt een van de 3 Spreid uw risico’s laat (geen geld meer) komen: er klinkt een steeds gekozen Ronald Reagan en Laffers evangelie wordt blijft zoeken. Laffer gelooft in schuld als middel Nu, twee jaar later en midden in een crash die is, is het ‘openen’ van een eigen atelier. Omdat we wil je niet. Kijk, we hebben het niet over tien levensstandaard, waar ieder ander op deze aardbol maar tot een bepaald punt kan laten stijgen, wil die Laffer meent dan ook dat de rijken zwaarder belas- beste strategieën te zijn om niet te beleggen in de Wie in aandelen belegt, loopt altijd risico. Dat valt sterker geluid dat dankzij de financiële crisis de gehoord. De regering Reagan voert op federaal ni- om mensen bij de les te houden, zodat ze waarde angstaanjagende proporties begint aan te nemen, straks op stage in opdracht van een museum wer- ‘Volgend jaar mijn collegegeld meteen betalen’ miljoen, dat is wel wat anders. Pas dan zou ik een jaloers op is, kwijt te raken.’ stijging nog een positief effect hebben op de totale ten om de armen te helpen een vergissing is, inge- periode mei tot en met oktober. Ook dit jaar ging echter te beperken. U kunt uw geld in aandelen aandacht van mensen verschuift naar wat echt veau meteen al in 1981 een grote belastingverlaging blijven creëren in plaats van op hun louweren zou je denken dat Laffer – nu 68 – een tijdje wijse- ken aan schilderijen, kunnen we werkmateriaal Jean Paul Vonk (20), derdejaars financieel adviseur inschakelen. O, krijg je die Het boek mocht niet baten, maar ‘the father of sup- belastingopbrengst. Verhoogt ze het percentage geven door een misplaatst rechtvaardigheidsgevoel. dat weer op, maar waarom dat zo is, weten we niet. van één bedrijf steken, maar dat is – tenzij u over belangrijk is in het leven. Het schijnt – en dat – de zogenaamde Kemp-Roth tax cut – door. te rusten. En hij laat nooit na te roepen dat de lijk zijn mond houdt. Helaas, dan ken je hem nog tijdens werktijd lenen. Normaal gesproken moet commerciële economie HvA al bij één miljoen erbij? Als je het me nu, direct, ply side economics’ staat weer volop in de belang- daarna verder, dan zal de opbrengst omlaag gaan ‘Je kunt de situatie van de armen niet verbeteren Dat veranderingen niet te voorspellen zijn, wil voorkennis beschikt – onverstandig. Aangezien waren kennelijk veel mensen in hun geldzucht In 2003 doet het US department of the Treasury Reagan-jaren een zegen zijn geweest voor de Ame- niet. Laffer houdt namelijk nooit zijn mond. In zijn je naast je collegegeld en studieboeken ook nog ‘Beleggen zou ik zou geven trakteer ik de hele werkgroep op een stelling. Weer, want Arthur Laffer heeft – weliswaar omdat burgers op een zeker moment zo weinig van door de rijken armer te maken. Je moet de rijken niet zeggen dat u het moet laten. U zou een van de aandelenkoersen niet te voorspellen zijn, loopt u vergeten – dat veel daarvan bijna gratis en voor onderzoek naar wat Reagans fiscale politiek heeft rikaanse economie. columns in The Wall Street Journalkraakt hij de extra restauratiemateriaal aanschaffen. Die mesjes even laten voor wat weekendje weg. Een deel van mijn studielening met tussenpozen – het licht van de schijnwerpers hun inspanningen meer terugzien, dat ze zullen juist in staat stellen nog meer geld te verdienen, weinigen zijn. Voorspellen wat koersen, rente of dol- het gevaar dat u een nieuw ‘Fortis’ treft, zodat u snel niets beschikbaar is. Van investeren in levens- betekend voor de belastinginkomsten en blijkt reddingsoperaties van de Amerikaanse overheid af en dergelijke zijn best duur, dus daar zou ik ook het is nu. Wat ik uit terugbetalen zou ook fijn zijn, ik kan door deze nooit geschuwd. Dat begon in de jaren zeventig stoppen nieuwe initiatieven te nemen. Bijgevolg zodat iedereen erop vooruit gaat.’ lar gaan doen, is het leukste spelletje dat er bestaat. bijna al uw geld kwijtraakt. Een verstandig opge- geluk of beleggen in een goed boek of mooie Laffers theorie – dat een belastingverlaging zichzelf Crash met het argument dat een financiële crisis door- geld aan uitgeven. Blijft er ook nog een gedeelte had staan, is door de drukke master geen bijbaan hebben. Ik zou ook toen hij op het schild werd gehesen als de uitvinder dicteert de curve bij een belastingpercentage van Zolang u uw prognoses maar niet serieus neemt – en bouwde aandelenportefeuille bestaat uit minstens muziek hebben maar weinig mensen spijt.● terugbetaalt – niet op te zijn gegaan. Integendeel, de Klinkt het allemaal bekend in de oren? Inderdaad. gaans nauwelijks impact heeft op de reële economie over voor een goed doel. Ik vind dat kinderen kredietcrisis vrijwel meer naar conferenties gaan, die hotelkamers kan van wat sindsdien de Laffer-curve heet. 100 procent een opbrengst van 0 – omdat niemand Belastingverlaging die van anderen al helemaal niet – is er weinig aan de tien beursfondsen, maar vijftien of twintig is nog tax cut van 1981 kost de overheid in de daaropvol- Onder de regering-Bush hebben Laffers discipelen en trekt hij fris van leer tegen het te verwachten het meest geholpen moeten worden, dus iets als niks meer waard. ik dan makkelijk betalen. Of backpacken. Spullen nog de intentie heeft om (legaal) werk te verrich- Dat de win-winsituatie aan de linkerkant van zijn hand. Gaat het goed, dan is dat natuurlijk te danken beter. Natuurlijk loopt u dan nog steeds risico, maar Ben Jacobsen is hoogleraar financiering aan de gende jaren zo’n 3 procent van het bruto nationaal die lijn doorgetrokken. Er zijn twee belastingverla- fiscale beleid onder Barack Obama. CliniClowns of Unicef zou ik ook sponsoren. Het Maar op den duur, daarvoor heb ik al door mijn reis door de Hi- Op 4 december 1974, om 4 uur ’s middags in hotel ten. Logischerwijs is de totale opbrengst bij een curve niet opgaat, zegt hij er nooit bij. In eco- aan uw geniale inzicht. Gaat het fout, wijt het aan u zou daarvoor op den duur – volgens les twee – Massey universiteit in Auckland, Nieuw-Zeeland. product, wat neerkomt op zo’n 90 miljard dollar op gingen doorgevoerd die vooral gunstig waren voor Het einde van de voorspoed heeft hij al verklaard. geld aan kunst spenderen? Nee, ik restaureer een laten we zeggen over malaya. Dat reis was erg duur, voor het ticket en Washington, midden in de hoofdstad, had Laf- belastingpercentage van 0 ook 0 – er wordt immers nomische kringen levert hem dat een wankele omstandigheden die niemand had kunnen voorzien. gecompenseerd moeten worden door een gemiddeld Zijn academische publicaties verschenen in tijd- jaarbasis. Als na acht jaar Reaganomics de balans de hogere inkomensgroepen, de defensie-uitgaven Dat dat einde wel eens te danken kon zijn aan de schilderij liever dan dat ik het aan de muur heb een halfjaartje, zou ik speciaal materiaal was ik 3000 euro kwijt. Maar fer een ontmoeting met de toenmalige adjunct- geen belasting geheven – zodat er een parabool ont- wetenschappelijke reputatie op. ‘Hij zocht poli- hoger rendement dan op een spaarrekening. Wel een schriften als de American Economic Review, de wordt opgemaakt, blijken er wat betreft economi- zijn enorm verhoogd en de nationale schuld is consequente uitvoering van zijn eigen economische hangen. En een rondreis door Azië, dat zou ook wel een deel van die goed, dan zijn die 15.000 euro wel op vrees ik. Ik stafchef van het Witte huis – diens baas, met wie hij staat waarvan de top – ergens tussen 0 en 100 – de tieke impact ten koste van wetenschappelijke en 2 Hoger risico = hoger rendement beetje slim spreiden: liefst internationaal en niet alles Journal of Financial Economics en de Journal of sche groei en banencreatie behoorlijke resultaten geëxplodeerd tot een schrikbarende 50 procent van leerstellingen, laat hij wederom met benijdenswaar- mooi zijn. Ben ik nu trouwens niet allang door het 15.000 euro gebrui- kan gelukkig in real wel even vooruit. Ik heb mijn eigenlijk had afgesproken, kon niet want moest zich maximaal mogelijke belastingopbrengst weergeeft. economische accuratesse,’ zal Harvard-econoom Er is altijd een relatie tussen risico en rendement. in de financiële sector. De kans dat uw hele porte- Banking and Finance. bedrag heen?’ ken. 2000 euro is een oude laptop uiteindelijk maar verkocht.’● te zijn behaald. Maar door enorme uitgaven aan het BNP. Allemaal tot grote tevredenheid van Laf- dig gemak achterwege. ●

30 'PMJBt)BWBOB 32 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 29 'PMJBt)BWBOB 31 'PMJBt)BWBOB 33

28 'PMJBt)BWBOB 28. Wij pakken uit, 29. Vier studenten slaan 30/31. De fi nanciële koers van de VS werd op 32/33. Lessen in investeren van Ben Jacobsen jullie pakken in. 15.000 fi ctieve euro’s stuk. een servetje gekrabbeld.

‘Ik zou wel willen leven als een armoedzaaier met heel veel geld.’ Pablo Picasso (1881-1973) Spaans schilder en kunstenaar ‘De deugd komt na het geld.’ Horatius (65 v.C. - 8 v.C.), Romeins dichter de portemonnee ‘Ik kan altijd Snel rijk van Over de balk door Jobien Groen | beeld Bas Kocken door Dirk Wolthekker | beeld Bas Kocken Sabine Westra nog gaan beleggen’ (20) studeert psychologie (UvA) ‘Ik woon op kamers in Oost en ik betaal 368 euro door Annemarie Vissers | beeld Bob Mulder aan huur. Ik werk als oppas van twee meisjes, van wie het jongste meisje een persoonsgebonden budget krijgt [pgb, red.] omdat ze spraakproblemen heeft. Ik werk daar ongeveer tien uur per week en ik verdien 15 euro per uur. Ik leen nu niets, omdat UvA en HvA geven enorme som- dat zo lang duurt voordat het is gerealiseerd loopt volgens betrokkenen ook de vele mislukte afnames ik best goed verdien. Maar als ze in het pgb gaan men geld uit aan projecten, grote kans bij de oplevering gedateerd te zijn. Zo van de test omdat de IT-omgeving van de HvA niet wordt nu gedacht dat de grote hoeveelheid studie- geschikt bleek om deze af te nemen bij groepen snijden, raak ik in januari misschien mijn baan verbouwingen en mensen. Niet kwijt en dan moet ik wel lenen. plekken die in het pand is gepland in de toekomst van meer dan dertig studenten tegelijk. Niettemin interview Ik geef mijn geld uit aan kleding, eten en schoenen. alleen onderwijs en onderzoek is helemaal niet nodig is. Probleem met dit soort grote moest de halve HvA geschoold worden om de test De laatste maand heb ik veel kleding gekocht. Om- een specialiteit van UvA en HvA, projecten is dat het prestige van de initiatiefne- af te nemen en ving het bureau dat de test had ont- dat ik best goed verdien, hoef ik qua geld nergens mende bestuurder ermee is gemoeid. Maar als die wikkeld ook nog eens een vast bedrag voor elke stu- je neus in de witte poeder hangen, naakt rondren- Je deal met Sony BMG, waar je cd Life is a Festival maar ook geld over de balk rekening mee te houden. Ik hoef niet naar de Aldi, eenmaal vertrokken is, wordt het plan niet zelden dent die de test wél deed. HvA’ers die bij het project nend met hordes chickies om me heen, zoiets. Men- is uitgekomen heeft een jaar lang onderhandelen maar ik koop ook geen heel dure dingen. Hoewel, smijten. geruisloos van de agenda afgevoerd. Naar verluidt betrokken waren, spreken van ‘een godsvermogen’ sen hebben toch een bepaald beeld bij het leven van gekost. Gaat het dan ook zoals jij het wilt? als ik iets leuks zie, is het vaak wel erg duur. Ik heb staat dit ook te gebeuren met de bieb. wat het project gekost heeft en noemen een bedrag een dj of artiest. Toen heb ik dat wat zwaar aangezet ‘Die onderhandeling was inderdaad nog wel een nu eenmaal een dure smaak. Een gebouw dat er wel is gekomen – of liever ge- van ‘meer dan een miljoen voor een instrument dat en geroepen dat dat inderdaad “natuurlijk elke week “dingetje”. In eerste instantie wilde ik helemaal Mijn portemonnee is zwart met een paarse streep. ‘Wij zijn een bestedingsorganisatie,’ antwoordde zegd: er al stond – was het ‘UvA-filiaal’ in New York, nauwelijks is gebruikt’. aan de orde was, maar alleen op woensdagen”. Neem niet meer bij een label tekenen. Ik had mijn eigen Je hebt een idee voor internet, Hyves vinden. Het resultaat was een gebruiksvriendelijke Ik heb hem pas nieuw, omdat mijn oude portemon- voormalig collegevoorzitter Sijbolt Noorda altijd op het Amsterdam House: een zes verdiepingen tel- In de categorie ‘overschrijding bouwkosten’ valt het vooral niet serieus!’ labeltje en samen met mijn manager regelde ik Het begin: Drie ex-UvA studenten, Raymond Span- pagina vol nuttige links. nee is gestolen op een terrasje in Barcelona. We heb- de vraag waarom het financieel jaarverslag van de lend kantoorflatje bij University Place in New York, naar verwachting de nieuwbouw van de bètafacul- Geen rock-’n-roll voor deze dj? alles zelf: produceren, mixen, albums uitbrengen, je voert het uit, het wordt opge- jar (1977), Koen Kam (1968) en Floris Rost van ben nog in alle vuilnisbakken gekeken om te zien of UvA een tekort vertoonde of de UvA-begroting op in 2000 aangeschaft voor – u leest het goed – twintig teit, begroot op 160 miljoen, een bedrag overigens ‘Kijk, wat werk betreft: dat is wel degelijkfuckin’ optredens. Enorm veel werk, maar ik vond het ook pikt en opeens heb je een suc- Tonningen (1977) waren bezig met digitale sociale Tegenslag: Startpagina.nl kende een moeizaam ze mijn tas daarin gegooid hadden. Tevergeefs. In een tekort vooruitliep. miljoen dollar. Bedoeling van het flatje was om dat werd begroot nadat voormalig vice-voorzitter rock-’n-roll. Alles wat ik daarin meemaak, en wat ik fijn alles in eigen hand te hebben en geen conces- cesvol miljoenenbedrijf onder netwerken uit Amerika. Als ze daar vrienden voor begin. ‘Op een gegeven moment ging mijn halve mijn oude portemonnee had ik heel veel fotootjes. In zekere zin klopte de constatering van Noorda de uitwisseling van Amsterdamse en New Yorkse van de UvA-HvA Rob Scheerens het oorspronkelij- allemaal doe. Maar privé totaal niet. Mijn werk als sies te hoeven doen. Maar toch, die deal werd uitnodigden, wilde niemand lid worden. Dat kon salaris naar Startpagina.’ Nu heb ik twee foto’s in mijn portemonnee, van natuurlijk wel: jaarlijks maakt de minister een flinke studenten en onderzoekers te faciliteren en ‘repre- ke bedrag van een kwart miljard naar beneden had artiest neem ik serieus, de rest eromheen is minder steeds interessanter, juist omdat ik kan blijven je kont. Het overkwam deze vijf beter dachten ze, dus startten ze in oktober 2004 mijn oppaskindjes. Verder zit er een beetje losgeld som geld over naar het Maagdenhuis (395 miljoen sentatieve UvA-activiteiten’ onderdak te bieden. ‘We bijgesteld (‘een herijking’), tot woede van de inmid- belangrijk.’ doen wat ik zelf wil en nu mijn internationale internetgoden. Hyves. Eerst werden alleen vrienden en kennis- Het succes: Het is goed gekomen. Startpagina.nl is in en pasjes; mijn bonuskaart natuurlijk en mijn voor de UvA plus 160 miljoen voor de HvA, zo hebben behoefte aan een faciliteit die goedkoper is dels gepensioneerde decaan Walter Hoogland. Ie- Nog even over dat imago. Dat was op je twintigste ambities kan gaan waarmaken.’ sen lid, in de derde maand werd er voor het eerst nu een van de best bezochte Nederlandse websites biebpasje. O, shit, ik bedenk me nu dat ik vrijdag blijkt uit de respectievelijke Jaarverslagen 2007), dat dan de commerciële markt,’ was het argument van dereen is benieuwd waar het eindbedrag op uit zal heel anders, naar het schijnt: je was dertig kilo dik- We gaan richting barre crisistijden. Ligt de muziekin- iemand lid die niemand kende. Al gauw werden dat en werd in 2000 overgenomen voor VNU tijd- een boek terug had moeten brengen!’ (ARH)● dit geld vervolgens mag ‘besteden’ aan personeel, het College van Bestuur. Vermoedelijk was de com- komen, maar een kostenoverschrijding van twintig ker, bleek als een vampier en droeg truien met poezen dustrie niet geheel op z’n gat? Bellen.com er meer dan honderd per dag. schriften. aan onderwijs en onderzoek, aan verbouwingen merciële markt toch goedkoper geweest, want het miljoen wordt niet voor onmogelijk gehouden. Af erop. Nu doet een date met jou een kleine 1800 euro, ‘De muziekbusiness zit al veel langer in een neer- Het begin: Ben Woldring (1985) was 13 jaar toen hij of aan leuke en gewichtige projecten. Hoe goed of project kwam totaal niet van de grond, daarbij een te boeken op de balans van de UvA Holding. ben je de Meest Begeerde Vrijgezel en werd je vorig waartse spiraal. Kijk ik naar mezelf, dan gaat het voor zijn school een webpagina maakte om een te- Tegenslag: Met de invoering van een ‘gold’ mem- Quote: ‘Ondernemen op internet is anders dan ge- slecht het geld wordt besteed en hoe veel te veel handje geholpen door 9/11, waardoor participanten Het onderwerp ‘branchevreemde activiteiten’ komt jaar uitgeroepen tot Best Geklede Man. Het was tijd juist opwaarts. Ik ben een van de tien elektronische lefoonabonnement uit te zoeken. De media kreeg er bership, konden mensen precies zien wie er alle- woon ondernemen. Je moet niet te lang nadenken er wordt besteed met het excuus dat UvA en HvA zich uit het project terugtrokken. En zo werd de ook geregeld terug in de besteding van geld. Of voor een transformatie? acts in de wereld die een contract bij een major kon lucht van en hij werd uitgenodigd in het consumen- maal op hun profiel hadden gekeken. De klachten- of testen voordat je iets op de markt brengt, maar ‘bestedingsorganisaties’ zijn, is vaak onderwerp van toko in 2003 weer verkocht, nadat toenmalig colle- de kunstaankopen van UvA en HvA tot de core ‘Dat is nu inderdaad moeilijk voor te stellen. tekenen. Dat betekent in deze tijden wel iets, zelfs tenprogramma Kassa. Hij was in één klap beroemd. regen was niet te overzien en ze vreesden even het gewoon beginnen. Wel is een goed idee en uithou- discussie. gevoorzitter Noorda met zijn aanstaande echtgenote business horen van beide instellingen is daarbij Toentertijd zat ik hele dagen binnen, was ik continu het Amerikaanse Billboard schreef erover. Maar einde van Hyves. De functie is uitgezet, Raymond dingsvermogen essentieel.’ Neem de inmiddels meer dan tien jaar slepende een bezoekje aan New York had gebracht om het natuurlijk de vraag. Duidelijk is dat als een schil- bezig met muziek. Ik voelde totaal niet de nood- goed, we zullen wel gaan merken dat mensen min- Tegenslag: Niet elke site van Ben was meteen bood Hyvers met een persoonlijke krabbel zijn discussie over de bouw van een nieuwe bibliotheek ‘verkoopproces’ te begeleiden. Volgens de UvA werd derij of beeldhouwwerk wordt aangeschaft voor Het heeft even geduurd voordat zaak om buiten te komen en dus ook niet om iets der geld uitgeven aan uitgaan en optredens.’ succesvol. Het heeft 5 jaar geduurd tot dat www. excuses aan en Hyves kocht op grote schaal enorme ‘Ik heb geesteswetenschappen op het BG-terrein. Er is nog het flatje met winst doorverkocht, maar er werd onderzoeksdoeleinden of een gift is – zoals bij het dj Don Diablo (28) de balans tus- aan mijn uiterlijk te doen. Totdat ik een hit kreeg Soms voel je je schuldig, zei je eerder eens, omdat je gaslicht.com eindelijk winst begon te maken. Later bossen rozen in die beschikbaar werden gesteld aan Marktplaats.nl geen muur gemetseld, maar een kind kan bedenken wel doodleuk een persbericht naar buiten gebracht AMC veel voorkomt – er in principe geen sprake in Londen en meer in de belangstelling kwam. Ik zo veel geld verdient. Waarom? is gaslicht.com alsnog uitgegroeid tot een van de iedereen die door de situatie ruzie had gekregen. Het begin: Frank Crébas (1976) kwam bij het bedrijf dat er al bakken geld aan zijn uitgegeven: er zijn waarin werd erkend dat er een kostenpost van 1,6 is van geld-over-de-balk-smijterij. Maar wat geldt sen creativiteit en zakelijkheid zag mezelf terug op foto’s, keek eens in de spiegel en ‘Als ik kijk naar bandjes, hoe hard ze moeten wer- meest winstgevende websites van Bencom. van zijn ouders werken als verkoper van banners. honderden vergaderuren in het plan gaan zitten en miljoen euro was ontstaan ‘wegens gederfde rente- voor van de vijftig mille die adviseurs een paar jaar dacht: ik zie er niet uit zoals ik me voel. Het is een ken voor hun geld, en dat ook nog onderling moe- een dure had gevonden. ‘In deze business Het succes: Na een jaar telt Hyves wereldwijd 1,2 Zijn familie had zojuist Marktplaats.nl gekocht voor architectenbureau Cruz Y Ortiz heeft al lang een inkomsten en het inzakken van de dollarkoers’. geleden opstreken voor de teksten die op de gevels komen ze het geld niet uit zich- compleet creatief proces. In de VS is het: music, art, ten verdelen… Ik heb ook gezien hoe hard mijn Het succes: Bencom bestaat op dit moment uit acht miljoen gebruikers. Met honderd miljoen bekeken 650.000 gulden. Het doel van marktplaats.nl: bak- gepeperde rekening gestuurd voor een gebouw dat van de Oudemanhuispoort (OMP) en het Binnen- fashion. In Nederland is dat veel minder gangbaar. ouders moesten werken om brood op de plank te succesvolle vergelijkingssites, waarvan Bellen.com, webpagina’s per maand staat het in de top-vijftien ken met geld binnenhalen met advertenties. er misschien nooit komt. Immers: de minister is Godsvermogen gasthuis moesten worden aangebracht ter ere van zelf naar je toe brengen, dat heb Maar ik heb geen stylist. Ik doe, op alle gebieden, krijgen. Dan realiseer ik me mijn luxepositie. Maar Internetten.nl en Gaslicht.com de drie bekend- van meest bezochte sites van ons land. Inmiddels is smaak’ tegen, Monumentenzorg is tegen, de buurt is tegen Ook bij de HvA kunnen ze er wat van. Neem het het vierhonderdjarig bestaan van de OMP? ik wel geleerd.’ álles zelf.’ in tegenstelling tot wat mensen wel eens denken, is ste zijn. Door de sites van Bencom werden grote de site vertaald in het Frans, Duits, Spaans, Engels Tegenslag: Al snel bleek dat daar geen markt voor en als het stadsdeelbestuur er desondanks toch mee Spiegel-project. Het idee achter Spiegel is een uit- En wat te denken van de op Britse leest geschoeide Je hebt ook jarenlang je eigen zaken geregeld. Dat het me zéker niet aan komen waaien. Ik werk zeven bedrijven gedwongen om opener te zijn over hun en Italiaans. was en dat Marktplaats vooral geld kostte in plaats akkoord gaat, wachten er (opnieuw) jarenlange pro- gebreide test voor alle eerstejaarsstudenten aan de Academische Club? Verschillende bezoekjes aan ging je minder goed af. Sluit creativiteit zakelijkheid dagen per week, zeventien uur per dag. En dan doe tarieven. Zo werkte Bencom mee aan het transpa- van dat het geld opleverde. cedures via de Raad van State, laten tegenstanders hand waarvan vastgesteld kan worden of iemand de deze club voor hooggeleerde dames en heren aan de In een blog schrijf je: ‘Na een Don Diablo Woensdag uit? ik het nog wat rustiger aan dan vorig jaar. Ik inves- ranter maken van deze markten. Quote: ‘Hyves is opgezet omdat we het leuk vonden, alvast met geslepen messen weten. Maar goed, stel juiste studie heeft gekozen en op welke punten hij Oudezijds Achterburgwal leert dat er nooit een kip is het altijd even bijkomen in huiselijke sferen.’ Wat ‘Laat ik het zo zeggen: ik had te veel wolken in teer alles meteen terug in mijn muziek. Ik ga er niet niet omdat we er per se geld mee moesten verdie- Het succes: In maart 2003 heeft marktplaats het dat het gebouw er toch komt, dan zal het, zo ver- zich verder zou moeten ontwikkelen. Er kwam een zit. ‘Wat moeten we met zo’n club in een land waar er in hemelsnaam is een ‘Don Diablo Woensdag?’ mijn hoofd om de zakelijke zonneschijn te kun- wekenlang van op een strand hangen.’ Quote: ‘Ik zou alleen investeren in bedrijven met nen. Dat merken mensen. Ik denk ook dat dit het betaalmodel ingevoerd, wat inhield dat bedrijven wachten betrokkenen, bij oplevering alweer te klein test, bedacht door een extern bureau, die maar liefst geen standsverschil is tussen hoogleraren, docenten (Bulderend gelach) ‘Dat is echt een uit de hand gelo- nen blijven zien. Maar het gaat me ook niet om het Als ze je morgen alles af zouden nemen, wat zou je niet al te ingewikkelde concepten. Snap je het zelf succes is.’ en particulieren 6 euro moesten betalen als ze waar zijn, waardoor niet elk geesteswetenschappelijk acht uur duurde. Tijd is geld, dachten studenten. en studenten? Zo’n club snapt niemand. Zonde van pen grap, een urban legend die een heel eigen leven geld. Muziek en alle creativiteit eromheen, dat is dan gaan doen? niet, steek er dan vooral geen geld in.’ zouden aanbieden van boven de 200 euro. Het boek zal kunnen worden ‘meeverhuisd’. Geld-over- Laten we zeggen dat een gemiddelde student een het geld,’ zeggen mensen die er nooit een bezoekje En dan de categorie pekelzonden, zoals de rond- universiteitsbibliotheek inmiddels zijn gehuisvest. Toch is er een sprankje hoop bij al deze geldsmijte- is gaan leiden. Er is nog net geen hit over geschreven oprecht altijd mijn uitgangspunt geweest. En nog ‘Ik zou me zeker niet vervelen. (Lachend) Als mijn Startpagina.nl eerste jaar sloten ze met een winst van 1 miljoen. de-balk-smijterij? In zekere zin natuurlijk niet, want bijbaantje heeft dat twaalf euro per uur oplevert, brengen, maar daar qua functie wel voor in aanmer- vlucht van wijlen Jankarel Gevers, voormalig col- Dezelfde collegevoorzitter was dermate nijdig toen rij: de twee jaar geleden aangetreden collegevoorzit- en ik zie ook nog geen T-shirts met die tekst erop steeds doe ik het precies zoals ik het wil, op mijn creativiteit helemaal tot het nulpunt gezakt is, kan Het begin: Durk Jan de Bruin (1963) wilde internet Marktplaats.nl werd in 2004 voor 224,5 miljoen als het maken van plannen steeds wordt beschouwd dan is de inkomstenderving per student al snel king zouden komen. Overigens speelt de club quitte legevoorzitter van de UvA, die een privé-vliegtuigje de KLM haar royal class afschafte op de route van ter Karel van der Toorn heeft volgens iedereen de gedrukt, maar het scheelt niet veel. Ik zat onlangs bij manier. Maar: in deze business komen ze het geld, ik altijd nog gaan beleggen, daar heb ik in het verle- toegankelijk maken voor zijn vader. Hij zocht naar euro overgenomen door eBay.● als geld-over-de-balk-smijterij komt er nooit meer honderd euro. U begrijpt het al: weinig studenten en kan hij zichzelf bedruipen door middel van de huurde om een rondvlucht te maken boven de stad Amsterdam naar New York, dat hij voortaan eerst hand op de knip. ‘Karel is de degelijkheid zelve, die Pauw & Witteman in de uitzending. Ze vroegen me of waar je recht op hebt, niet uit zichzelf naar je toe den over het algemeen geen verkeerde beslissingen een soort afstandbediening om handige sites snel te een plan van de grond. Aan de andere kant: een plan hadden zin om die test te maken. Legendarisch zijn inkomsten uit het lidmaatschap. en zo ideeën op te doen voor de verbouwing van naar Londen vloog, waar een vliegtuig van British geeft geen cent te veel uit.’ UvA en HvA blijven ove- of het leven van Don Diablo bestaat uit elke dag met brengen, dat heb ik wel geleerd.’ in genomen.’ ● het pand waarin nu de Bijzondere Collecties van de Airways klaar stond dat wél royal class had. rigens ook in de toekomst ‘bestedingsorganisaties’.●

'PMJBt)BWBOB 37 Diem van Fred beeld 40 'PMJBt)BWBOB 36 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 41 'PMJBt)BWBOB 39 36. Doe-het-zelf dj 37. Internetsuccessen 39. De portemonnee 40/41. Geldverslindende projecten van Don Diablo van... ‘bestedingsorganisaties’ UvA en HvA.

‘Ben ik te min, ben ik te min? Omdat je pa in een grotere kar rijdt, dan de mijne?’ Armand (1946), Nederlands protestzanger ‘Geld praat niet, het vloekt.’ Bob Dylan (1941), Amerikaans zanger weekgast de Rick van der Ploeg ‘portemonnee’e (1956) is hoogleraar economie in Oxford en aan de UvA ‘Alles zit los in van Klaar is Case Van twee kanten door Nadine Böke | beeld Bob Bronshoff door Rob Hartgers | beeld Henk Thomas m’n broekzak’ Wout-Jan Maas (20) studeert sociologie (UvA)

‘Ik woon nu bij een vriendin van mijn vaderr in Utrecht, maar ik ben met een paar vrienden op zoek naar een kamer in Amsterdam. Ik hoeff nu geen huur te betalen, maar wel huisgeld aan mijn ondernemen hospita. Zij grapt altijd: ‘Dit is een vorm van zelfstandig begeleid wonen.’ Dat vind ik heellerg erg gê- Afgestudeerde ondernemers zijn winnende combinatie, wil hij maar zeggen. Met gebouw. Hij noemt het Science Park in de Water- nant. Ik moet me ook aan haar huisregels houden. succesvoller dan collega’s zon- Case, een samenwerkingsverband van de UvA, graafsmeer, de Wibautstraat en de Noordelijke Als ik het douchegordijn niet uithang of de wc-bril VU, HvA, Hogeschool InHolland, de Kamer van IJ-oever als mogelijke locaties. Verder organiseerde niet naar beneden doe, kost dat me een euro. Ik ben der diploma. Case wil dat meer Koophandel, de Kenniskring en de gemeente Case afgelopen zomer met ABN Amro een summer heel verstrooid. Als ik iets interessants heb gelezen, Amsterdamse studenten een Amsterdam, wil Boer het ondernemerschap onder school voor studenten van alle instellingen met een reportage Amsterdamse studenten stimuleren en bestaande goed businessidee. Onder begeleiding van door de beeld Rob Judges Judges Rob beeld denk ik daarover na. Dan zit ik op de wc in een eigen bedrijf beginnen. intern debat en vergeet ik, als ik klaar ben, het licht entrepreneursopleidingen ondersteunen. Daar- wol geverfde ondernemers konden ze hun plannen De ﬁnanciële wereld is zowel naar de risico’s van de zakelijke kredietportefeuille Maar Toussaint sluit niet uit dat zoiets ooit nog zal ge- Maandag 8 december bepaalde variabelen zijn terwijl consumptie van wisselkoersen, cultuur, religie en politiek in het uit te doen. Als het zo doorgaat, kost het me 40 toe heeft Case zes miljoen euro gekregen van het verder uitwerken. Ook stimuleert Case work- aan de UvA als aan de HvA van een financiële instelling. Weer een andere beuren. ‘We zouden veel aan elkaar kunnen hebben.’ Nog steeds zit het historische Oxford onder bevroren kapitalisten afhangt van verwachtingen in de Midden-Oosten, met name de politicoloog Michael Ministerie van Economische Zaken, de gemeente, shops en netwerken voor alumni-ondernemers en student kijkt naar de gevolgen van de kredietcrisis euro per maand. object van onderzoek, zij het op sneeuw. Fietsend langs de Bodleian bibliotheek zien toekomst en dus de onstabiliteit veroorzaken. Na Ross van UCLA was erg goed met zijn verhaal Ik geef mijn geld uit aan twee dingen. Vijftig pro- Bill Gates was student aan Harvard toen hij met en enkele bedrijven. Ook de vier onderwijsinstel- student-ondernemers. Zijn inspiratie haalt Boer voor de kredietverstrekking van een bepaald be- Sexy zelfs alle oerlelijke gargouilles – koppen van oude een gesprek met een Japanse master of philosophy- dat de lage arbeidsparticipatie van vrouwen in het cent gaat naar eten. Ik moet eten in verband met vriend Paul Allen Microsoft oprichtte. Facebook- lingen dragen hun steentje bij. Over vier jaar, als uit Amerika, waar universiteiten een lange traditie verschillende manieren. drijf. Dit zijn allemaal heel recente, praktijkgerichte ‘Vergeleken met andere business schools is onze mannen – er vriendelijk uit. Ik snap niet waarom deze student direct door naar het prachtige huis van de Midden Oosten niet zo zeer te maken heeft met de suikerziekte. De andere helft van mijn geld gaat oprichter Mark Zuckerberg studeerde ook aan de subsidie van Case afloopt, wil Boer bereikt heb- hebben van entrepreneursopleidingen en alumni- onderwerpen. Op de universiteit is het onderzoek kantoorruimte niet erg sexy,’ zegt Ludovic Phalippou, wereldberoemde bibliotheek negen van die gargouil- ontwikkelingseconoom Paul Collier in de chique islam als met de olie! Sowieso, bizar dat alleen een op aan kleding. Dat hoeft niet per se merkkleding Harvard. Google-miljardairs Larry Page en Sergey ben dat meer studenten geïnteresseerd zijn in het netwerken van ondernemers. In Nederland moeten minder praktijkgericht. Het wo schuift wel steeds universitair hoofddocent bij de Finance Group (FG) les wil vervangen door vriendelijke versies ontworpen wijk Noord-Oxford, waar ook de schrijvers Tolkien land stinkend rijk van de olie als Saoedi-Arabië zich te zijn, maar ik vind het wel belangrijk om mooie Brin waren promovendi aan Stanford toen ze hun ondernemerschap als mogelijke carrière. Nu lopen eerst nog wat vooroordelen worden overwonnen. Het is een modern en kleurrijk pand waar de oplei- meer op naar de praktijk en het hbo steeds meer van de Amsterdam Business School. Hij gebaart naar door kinderen. Het hele idee van die afgrijselijke gar- en Iris Murdoch woonden. Vanwege zijn boek The een apartheidsstaat voor vrouwen en mannen kan kleding te hebben. bedrijf oprichtten. Het meest aansprekende Neder- Nederlandse studenten daarin volgens hem achter Onder ondernemers wordt de titel drs. of MA op ding Financial Services Management (FSM) huist. naar de onderzoekskant.’ de sobere witte gang met grijze deuren in gebouw gouilles is immers dat ze kwade geesten afschrikken. Bottom Billion is Paul is nu bijna net zo beroemd veroorloven. In de avond van een copieus islamitisch Ik heb geen baantje, dus er komt nu ongeveer 200 landse voorbeeld is Raymond Spanjar, die tijdens bij hun buitenlandse collega’s. een visitekaartje vaak met hoongelach ontvangen. Overal in het HES-gebouw aan de Fraijlemaborg, E van het Roeterseiland. FG heeft hier een eigen In de ochtend gewoon saai gewerkt: een recensie als Jeff Sachs of Bono, maar zijn ideeën zijn een eetfestijn genoten met baklava, khadaifi en nog drie euro binnen aan stufi en zakgeld. Ik ga bijna nooit zijn studietijd aan de UvA samen met medestudent De eerste concrete actie van Case is de opening Self made ondernemers als Joop van den Ende vlakbij station Bijlmer, staat of hangt kunst. En alle Internationaler gang op de vierde verdieping. ‘Business schools in gedaan voor een nieuw handboek van de Econo- stuk verstandiger en inspiratiebron voor de omslag heerlijke zoetigheden toe. uit. Tenminste niet naar de discotheek of zo, dat Floris Rost van Tonningen de beleggingssite IEX.nl van een bedrijfsruimte voor startende student- (opleiding tot timmerman) en John de Mol (havo, binnenruimtes zijn voorzien van grote ramen, wat Er zijn bij FSM ongeveer dertig docenten betrok- bijvoorbeeld de VS zijn vaak chiquer, met veel groen mics of Art and Culture, drie referentiebrieven naar langdurige hulp aan conflictgebieden in vind ik niks. Ik drink ook niet. Met suikerziekte is oprichtte. Later stonden de twee aan de wieg van ondernemers in het voormalige hoofdkantoor met moeite) zijn de echte helden. Ten onrechte, het een open karakter geeft. Docenten hebben geen ken. Anders dan hun universitaire collega’s doen de en kunst. Maar wat betreft ruimte en hier licht zijn geschreven, en een artikel ‘gerefereed’ voor een of Afrika die Bert Koenders nu aan het maken is. Al Donderdag 11 december het niet echt verstandig om te drinken. het succesvolle Hyves. van ABN Amro aan de Vijzelstraat, op 31 okto- stelt Boer. Hij verwijst naar onderzoek van UvA- eigen kamer; zij moeten het doen met de grote, FSM-docenten zelf geen onderzoek. Toussaint: ‘Zij wij behoorlijk bevoorrecht. Bij ons hoeven alleen de ander prestigieus tijdschrift. Voordat ik het weet het eten en vooral die verrukkelijke Britse toetjes Vandaag hebben we onze conferentie en moet dus Als ik geld bij me heb, geef ik aan het alle kanten uit Erik Boer, directeur van het onlangs gestarte ber. Binnenkort komt er een soortgelijke ruimte prof Mirjam van Praag, die vaststelde dat 90 gezamenlijke docentenruimtes. ‘Het gebouw is zo geven meestal voltijd les. En ongeveer de helft van promovendi kantoorruimte te delen. En hier hebben zit ik aan High Table voor de lunch: soep van zoete bij Paul thuis doen me aan de kookkunsten van goed voor alle gasten zorgen. Een prachtverhaal aan allerlei onbelangrijke zaken. Ik denk dat als ik Centrum van Amsterdamse Scholen voor En- beschikbaar in het voormalige Paroolgebouw aan procent van de succesvolle Nederlandse onderne- ingericht om de laagdrempeligheid te benadrukken de kerndocenten komt uit de financiële wereld.’ alle ruimtes ramen. In business schools in de VS aardappelen en pastinaak, dan een vooraf van heil- mijn lieve Britse moeder denken. Met een paar over de rol van de Chinezen in Afrika. Die doen echt uit huis ga, dat ik vaak de laatste week van de trepreneurship (Case), somt deze voorbeelden de Wibautstraat. Dit zijn tijdelijke locaties. Als het mers hoger onderwijs heeft gevolgd. Helaas is het en het persoonlijke contact tussen studenten en Een ander verschil tussen FSM en de Finance zitten ook postdocs nog in gezamenlijke ruimtes. bot, zalm en gamba’s, gevolgd door een overheer- glaasjes op en ietsje te zwierend fiets ik naar mijn niet moeilijk: geef ons je olie en dan bouwen wij maand geen eten zal hebben. moeiteloos op. Studeren en ondernemen zijn een aan Boer ligt, heeft Case over vier jaar een eigen meeste onderwijsmateriaal over ondernemerschap docenten te bevorderen,’ vertelt leerplancoördinator Group van de UvA is dat FSM minder internatio- En dan meestal zonder raam. In een kelder of op de lijk wildgerecht met rode kool, afgerond met een huis op een eilandje in de Theems. een luchthaven, spoorlijn, haven of weg voor jullie. Ik heb al twee maanden geen portemonnee. Ik stop gebaseerd op Amerikaanse voorbeelden. Boer Ed Toussaint. naal georiënteerd is. Toussaint: ‘Het onderzoek van zolder. Als je een stapje hoger komt krijg je een eigen cranberry-crumble en een bordje met vijf verschil- We hebben met zijn allen naar de Idfa-film Poison al het geld, mijn pinpas en alles gewoon los in mijn wil daarom business cases laten uitwerken over De opleiding FSM van de HvA/HES is met tweehon- onze studenten is vooral nationaal georiënteerd ruimte, maar ook meestal nog zonder raam. Iemand lende kazen. Daarna naar andere kamer met open Woensdag 10 december Fire van Lars Johanson en Ilfie Lott gekeken over broekzak. In mijn broekzak zit ook mijn paspoort, Nederlandse en Europese ondernemers – inclusief derd studenten verspreid over de vier studiejaren of vindt plaats bij bedrijven in de regio. Maar we van mijn positie zou in de VS wel een kamer met een haard voor de koffie en de krant. Er zit veel stroom in de Theems – die hier in Oxford de onverkwikkelijke activiteiten van Shell in de mijn insulinepennen en naalden. Ik moet drie keer voorbeelden van ‘mislukt’ ondernemerschap. een van de grootste van Nederland. Na de opleiding zijn wel bezig om de opleiding een meer interna- raam krijgen. Maar dan wel een ruimte die de helft In de middag gewerkt aan een artikel met Tony opsplitst in een aantal takken – en ik kan de eendjes Nigerdelta. Niet alleen wordt de olie gejat van de per dag insuline spuiten. Dat kan in je arm, maar ik De timing van Case, zo aan het begin van een kunnen de studenten aan de slag bijvoorbeeld in tionaal karakter te geven. We willen dat studenten zo klein is als ik nu heb.’ Venables over wat ontwikkelingslanden het beste amper bijhouden. Ik mis water – de grachten, de lokale bevolking, maar de natuur en dus de bron doe het liever in mijn buik of been, omdat je anders economische crisis, lijkt wat ongelukkig, maar Boer het banken verzekeringswezen of als assuran- internationale oriëntatie opdoen door middel van Waarom zijn groep internationaal zo goed scoort, kunnen doen met olie-inkomsten. In de avond Noordzee, Brighton, Livorno, Barcelona – en ben van levensonderhoud sterft af door olielekkages vaak rare gezichtenten kkrijgt.’rijgt. (ARH)● is een optimist: ‘Het zou ongelukkig zijn als wij tietussenpersoon. ‘Wij kijken vooral naar wat het bijvoorbeeld een stage of afstudeeropdracht in is Phalippou eigenlijk een raadsel. Onlangs werd High Table met een verrukkelijke Gewürztrami- dus toch een beetje Nederlander. Op de fiets naar en de mensen worden ziek vanwege het branden nog onze financiering rond moesten krijgen, maar bedrijfsleven wil van onze studenten,’ vertelt Tous- het buitenland. De financiële wereld wordt steeds de groep door het Social Science Research Net- ner en een van de betere Siciliaanse wijnen. In het Oxford Centrum voor Islamic Studies voor (in plaats van het afvangen van) gas. Ik schaam dat is al geregeld. Dit is juist een goed moment om saint, die zich bezighoudt met de invulling van het internationaler. En in andere landen is de weten work uitgeroepen tot de een na beste finance group diep gesprek met een diepserieuze logicageleerde een conferentie over de politieke economie van het me om Nederlander te zijn en heb mijn Shell- nieuwe bedrijvigheid te stimuleren. Startende on- curriculum. ‘We proberen de praktijk daarom zo snel regelgeving anders. Het is goed als studenten daar buiten de VS. ‘De salarissen liggen hier lager, dus uit Duitsland die bezig is de waarheid in taal te Midden-Oosten. Goede koffie voor de verandering. aandeeltjes direct van de hand gedaan. Wat moet de dernemers leggen de fundamenten voor een nieuwe mogelijk in de opleiding te introduceren. Dat begint iets van meekrijgen.’ daar heeft het niet mee te maken. En we werken De FSM (l) en de Finance Group onderzoeken. En tijdens dessert, koffie en brandy in Ben discussiant van een artikel van de Wereldbank- Nederlandse politiek toch met al die Shell-heren. economische orde.’● al in het tweede jaar. Studenten doen dan onderzoek En heeft een gebeurtenis als de financiële crisis wel hard, met weken van ongeveer zestig uur. Maar gesprek met een van de grote mierenexperts in de econoom Kirk Hamilton over de houdbaarheid van Tony Venables presenteerde ons een paper en ik naar echte problemen bij bestaande bedrijven.’ nog invloed op het programma van FSM? Tous- dat gebeurt op andere plekken ook. Ik denk dat ons wereld over de geniale Bill Hamilton, altruïstische olie- en gasextractie in Iran. Driekwart van het nati- begreep nu eindelijk een aantal dingen beter die Onderzoek speelt een belangrijke rol binnen de saint: ‘Het is niet zo dat we gelijk vakken anders succes vooral een kwestie is van geluk. Er zijn hier bekijken wie wat wanneer koopt, en waarom. Of je de eerste plaats op gericht om te publiceren in we- ‘De meesten hier werken aan heel andere onderwer- mieren die andere mieren hun buiken met honing onale vermogen van Iran bestaat uit olie en gas, maar we samen hadden uitgevogeld. Het gaat wel snel Volgens Erik Boer van Case wil slechts 7 procent opleiding. Het komt terug in het derde en vierde gaan inrichten. De theorie blijft grotendeels een paar mensen geweest die hele goede onder- kunt je richten op een onderzoeksvraag als wie het tenschappelijke tijdschriften. Het is ook niet altijd pen.’ De medewerkers van FG besteden gemiddeld of water laten leegslurpen en vervolgens de pijp het wordt verkwanseld door de opbrengsten daarvan want allerlei politici, ngo’s en anderen zijn naar van de Nederlandse studenten na hun studie on- jaar, tijdens de praktijkstage, de minor en de afstu- hetzelfde. Wel worden de consequenties van som- zoeksresultaten hebben geboekt. Dat heeft ertoe beter doen, mensen die veel in effecten handelen direct toepasbaar.’ de helft van hun tijd aan onderzoek. Ongeveer vijf aan Maarten geven, en over de opmars van kleine niet in te zetten voor investeringen in onderwijs en Oxford gekomen om te werken aan een Grondstof- dernemer worden. Uit een recent onderzoek van deeropdracht. ‘Het onderzoek dat onze studenten mige dingen nu duidelijker en dat wordt zeker geleid dat andere goede onderzoekers hier ook of mensen die dit minder vaak doen. Anders dan Een ander verschil met de hbo-opleiding is dat FG weken per jaar gaan op aan het geven van onder- buitengaatse mieren in Continentaal Europa. Dat ander productief kapitaal. Productief kapitaal had fen Handvest, dat gedeeltelijk gebaseerd is op ons de Postbank onder 800 studenten blijkt echter doen is geen wetenschappelijk onderzoek,’ aldus besproken. Ook wordt er in het vierde jaar één dag wilden komen werken.’ je zou denken scoren mensen die veel handelen sterk internationaal georiënteerd is. Het grootste wijs. FG verzorgt vrij veel onderwijs, zowel binnen laatste was het hoogtepunt van mijn dag. makkelijk twee keer zo groot kunnen zijn als er niet academische werk. Vanavond eten we met zijn allen dat meer dan de helft van de studenten droomt Toussaint. ‘Het is heel vraaggericht. Toch gebeurt in de week een workshop gegeven over een actueel Wat voor onderzoek er precies wordt gedaan bij slechter, zij maken vaker verlies. Omdat ze minder deel van de ruim twintig vaste stafleden komt uit reguliere bachelor- en masteropleidingen als binnen zoveel verloren gaat door inefficiëntie en gigantische in St. Anthony’s College, waar de islamdeskundige van een eigen bedrijf. Drie procent van hen heeft het soms dat een student geïnteresseerd is in een onderwerp. Daarbij komen ontwikkelingen als FG vindt Phalippou lastig om uit te leggen ‘Het aandacht kunnen besteden aan de individuele het buitenland. Phalippou: ‘We hebben hier mensen de particuliere mba-opleiding en executive masters Dinsdag 9 december olie- en gassubsidies aan eigen volk. Echte probleem Tariq Ramadan werkt bekend van zijn debatten die droom al tijdens de studie verwezenlijkt. bepaald onderwerp en we aan bedrijven vragen of deze ook terug. Zo hebben we afgelopen jaar in meeste is heel specialistisch. Maar het draait al- transacties.’ uit Italië, Oostenrijk, Tunesië, Rusland, Noord- van de Amsterdam Business School. Na cafe latte plus croissant bij mijn vaste koffie- is dat het rendement op investeringen in Iran bela- met Bolkestein en Sarkozy die hem beschuldigen Acht op de tien student-ondernemers stelt dat ze er iets mee kunnen.’ die workshops aandacht besteed aan de rol van lemaal om proberen te begrijpen hoe de financiële Amerika, Zuid-Amerika en Singapore. Ikzelf kom Er is volgens Phalippou een duidelijk verschil tussen zaakje. Veel gepriegel en gesleutel met het bereke- chelijk laag is en dat veel van die investeringen een met twee tongen – een voor de westerse wereld en een studie en een eigen bedrijf lastig te combine- Toussaint pakt de lijst met afstudeerprojecten van financiële toezichthouders en aan de overname wereld werkt. Laat ik een hypothetisch voorbeeld Abstract niveau uit Frankrijk. De voertaal hier op de afdeling is lesgeven bij de reguliere opleidingen en de andere nen van zadelpuntoplossingen voor een stelsel van belabberde kwaliteit hebben. Smakelijke conferen- een andere voor de moslims – te spreken. Interes- ren zijn. Zij vinden dat hun opleiding meer zou vierdejaars erbij. ‘Hier staat bijvoorbeeld iemand van ABN Amro.’ geven. Je zou de data van verschillende online Het onderzoek van FG is algemener dan het hbo- Engels. En ons onderzoek is niet gericht op de Ne- – veel duurdere – masters. ‘De reguliere studenten vier nonlineaire differentiaalvergelijkingen, waarbij tiesandwiches! Later op de dag nog kunnen genieten sante dag en veel geleerd, maar eten was helaas niet moeten doen om ondernemerschap tijdens de die onderzoek doet naar de klanttevredenheid van Op dit moment is er nog geen samenwerking tussen effectenhandelaren kunnen verzamelen en daar onderzoek. ‘Wij kijken naar een grotere schaal, en derlandse markt of op Nederlandse kwesties. Ons zijn vaak behoorlijk passief. De mensen die de mba staatsschuld en buitenlandse schuld historische van interessante presentaties over arbeidsmarkten, uitzonderlijk.● Cursus creativiteit en interactie bij Case studie te stimuleren. een bepaalde tussenpersoon. Iemand anders kijkt FSM van de HvA en de Finance Group van de UvA. dan analyses op loslaten. Je kunt dan bijvoorbeeld soms ook op een vrij abstract niveau,’ licht Joost speelgebied beslaat de hele wereld.’ of een executive master volgen, hebben vaak al een Driessen, het hoofd van FG, toe. ‘Bij het hbo- Omdat het onderzoek niet heel praktijkgericht is, aantal jaar werkervaring. Zij weten beter welke ken-

44 'PMJBt)BWBOB Diem van Fred beeld 'PMJBt)BWBOB 47 48 'PMJBt)BWBOB onderzoek worden gedetailleerde analyses gemaakt heeft een gebeurtenis als de huidige financiële crisis nis ze nodig hebben en ze vragen veel meer van je. voor specifieke bedrijven. Ons onderzoek is er in geen directe invloed op het werk bij FG. Phalippou: Zij willen echt waar voor hun geld.’ ● 'PMJBt)BWBOB 45

'PMJBt)BWBOB 49 44. Weekgast 45. De portemonnee 47. Studeren en onder- 48/49. Financieel onderzoek aan HvA en UvA Rick van der Ploeg van... nemen: een winnende combinatie. 4 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4 115-12-20085-12-2008 21:53:2021:53:20 ‘Cause I don’t care too much for money, money can’t buy me love.’ The Beatles (1964), Britse popgroep

‘ Ik vind het goed dat promoties uit de levenstaakvervullende sfeer zijn gehaald’

moet daar een rol in spelen. Er zijn afspraken Als ik naar de situatie in Nederland kijk, zie ik geen aan een bepaald salaris. Je kan er een andere taal gemaakt door staatssecretaris Bijsterveld en de sporen van grote geldverslinding.’ leren; je bent in een andere cultuur en het onder- lerarenopleidingen dat het probleem nu serieus Hoe kijkt u terug op uw studietijd? wijs is op een andere manier ingericht. Kortom: moet worden aangepakt. Ik ga dat proces nauwlet- ‘Ik heb veel van mijn studie en promotie opge- de ideale leerschool.’ tend volgen.’ stoken. Niettemin, een groot gedeelte van wat ik U doelt zeker ook op de participatie van jongeren bij Vindt u dat hogescholen en universiteiten onverant- tijdens mijn wiskundestudie heb geleerd, gebruik ik uw organisatie. woord met geld omgaan? Extreem hoge salarissen, niet meer. Wat ik van mijn jaren aan de universiteit ‘Onder meer, en daar heb ik ook zelf mijn best bonussen en afkoopsommen? vooral heb geleerd, is een permanente waardering voor gedaan. Als er zaken zijn die jongeren echt ‘Nee, zeker niet. Maar als je het hebt over inkomens voor onderwijs en onderzoek. Het enige waar ik nu raken, dan proberen we de jongerenafdelingen begeef je je als snel op een emotioneel gebied waar echt spijt van heb is dat ik op de universiteit nooit van de werkgevers- en werknemersorganisaties iedereen een mening over heeft. Ik ben blij dat de boekhouden heb geleerd. Daarin heb ik me later daarbij te betrekken. Die groep kreeg op deze minister bepaalt wat er wel en niet acceptabel is. moeten bijscholen.’ manier een beter beeld waarmee we bezig waren Wat is een promotie voor u? en we hadden oprecht iets aan elkaar.’ ‘Voor wie echt verder wil gaan in de wetenschap, is U heeft zelf drie kinderen. Bespreekt u zakelijke een promotie noodzakelijk. Het is de meesterproef, beslommeringen met hen? Cv Alexander Rinnooy Kan de ultieme test om te bewijzen dat je de wetenschap ‘Zeker. Ik ga hen natuurlijk niet eindeloos Alexander Rinnooy Kan (1949) studeerde onder de knie hebt. Het overgrote deel van de gere- bezighouden met mijn eigen werk, maar we wiskunde in Leiden en econometrie in Am- nommeerde onderzoekers is natuurlijk ook gepro- hebben het er zeker over en ze hebben interesse.’ sterdam, werkte een jaar voor de Spectrum moveerd, maar ik vind het goed dat promoties uit (Lachend) ‘Niet voor niets hebben ze allemaal in Encyclopedie (redacteur wiskunde) en drie de levenstaakvervullende sfeer zijn gehaald. Kort Amsterdam gestudeerd.’ jaar aan de universiteit Delft. In 1977 ging hij en snel. Het hoeft niet het finale onderzoek te zijn, U heeft een zeer diverse carrière achter de rug. In de naar de Erasmus Universiteit Rotterdam waar maar wel het eerste grote. Het moet het startschot wetenschap, bij het VNO, de ING en nu bij de SER. hij in 1980 hoogleraar operationeel onderzoek zijn voor verder wetenschappelijk onderzoek.’ Wat gaat u doen na 2010? werd, in 1983 directeur van het Econome- Tijdens spreekbeurten en in opiniestukken breekt u ‘Ik heb de vurige hoop dat ik herbenoemd word. trisch Instituut en in 1986 rector magnificus. steevast een lans voor de bèta’s. Waarom? Ik vind het SER-voorzitterschap een fantastische Tussendoor bekleedde hij gasthoogleraar- ‘Ooit zei ik over mezelf: “Het is eigenlijk fijn om baan.’ ● een bèta te zijn.” Met ongeveer honderddertig schappen in onder andere Californië (Berke- anderen die er ook zo over denken, hebben we de ley) en Boston (MIT). Na zijn voorzitterschap handen ineen geslagen om de belangstelling voor van VNO (vanaf 1991) en VNO-NCW (vanaf bèta en techniek te bevorderen. Wetenschappers, 1995) trad Rinnooy Kan in 1996 toe tot de vakdidactici en communicatiespecialisten heb- raad van bestuur van bank-verzekeraar ING, ben zich verenigd in het Bèta-Ambassadeursnet- een functie die hij tot juni 2006 bekleedde. Hij werk. Het netwerk wil met vernieuwende ideeën, is sinds augustus 2006 kroonlid en voorzitter initiatieven en projecten de wetenschappelijke van de Sociaal-Economische Raad. Verder nieuwsgierigheid prikkelen.’ bekleedt hij tal van nevenfuncties. Hij is voor- U vindt ook dat iedere student naar het buitenland zitter van de Raad van Toezicht van het AMC; moet gaan. de Raad van commissarissen van het Concert- ‘Als ik terugkijk naar mijn eigen studententijd, gebouw NV; en de Koninklijke Hollandsche heb ik oprecht spijt dat ik niet naar het buiten- Maatschappij der Wetenschappen, lid van land ben gegaan. Gelukkig het ik het in mijn talloze adviescommissies en hoogleraar Policy latere leven gecompenseerd, maar toch vind ik Analysis in the Private and Public Sectors aan het jammer. Studenten moeten juist in die peri- de Universiteit van Amsterdam. (HvdM) ode vertrekken, want ze hebben tijd. Ze hebben nog geen baan en gezin en zijn nog niet gewend

8 'PMJBt)BWBOB 8. Vervolg pagina 6,7

Fh is een speciale kersteditie van Folia en Havana ‘Ik zou heel graag als geldwolf gezien worden, als ik daar ook naar betaald werd.’ Andy Warhol (1928-1987), Amerikaans kunstenaar onder gasthoofdredacteurschap van Arnoud Boot. ‘ Gokken gaf een roes’ door Annemarie Vissers | beeld Hollandse Hoogte Hoofdredactie: Arnoud Boot, Jim Jansen, Paul van de interview

40.000 euro schuld staat er on- zijn spijkerbroek en een typische one size fits all een college of werkgroep moest zitten, zat ik achter der de streep. Graag af te be- gestreepte trui kan hij door voor een doodgewone de kast. Iedereen dacht dat ik in die uren met mijn student waarvan er elke dag honderden braaf naar studie bezig was. Dan speelde ik urenlang door, tot talen vanaf komende maand. college gaan en in werkgroepjes zitten. Met dat zes uur ’s avonds. Daarna richting huis of naar mijn Water Acht jaar studie, geen diploma: verschil dat de ex-student op een gegeven moment kroegbijbaantje en dan begon het zogenaamde “so- ex-student Jaap verzweeg jaren- helemaal niet meer naar college kwam, maar zijn ciale leven”. Als ik te laat kwam op een afspraak was dagen sleet achter een gokkast. ‘Ik dacht altijd ik doodleuk “tijdens het studeren de tijd vergeten”. lang een ernstige gokverslaving. als ik er binnenstapte en die mensen daar zo zag Daarnaast zat ik op kamers in een groot studen- ‘Iedere keer als de bel ging dook zitten: zo ben ik niet, zo wil ik niet zijn en zo zal tencomplex. Ik kon doen en laten wat ik wilde, ik weg achter de bank. Bang ik ook nooit worden. Maar het is een simpel feit: niemand die me controleerde, voor een gokker wel ik was net als die mensen daar. Je spreekt elkaar zo fijn.’ voor weer een deurwaarder.’ nooit aan. Niemand let op jou en jij let Niet alleen zorgde die setting voor de nodige ano- op niemand.’ nimiteit, maar ook voor de financiële middelen: de IB-groep sponsorde maandelijks het gokprobleem, ‘Zal ik de koffie afrekenen?’ klinkt het vriendelijk. Spelenderwijs de Postbank en ouders financierden eveneens Dat hoeft niet. Twintig euro heeft hij meegekregen. Zestien was hij, toen hij voor de lol eens wat ongemerkt mee, met studentenkredieten, huur en Daarvan kan hij het retourtje naar onze afspraak muntjes in een gokkast gooide. ‘Elke drie secon- ouderbijdragen. ‘Ik ben geloof ik de student met de betalen. Wie besluit zijn gokverslaving achter zich den heb je kans dat het raak is, die spanning van meeste “studieboeken” in dit land. Als ik geld nodig te laten, levert zijn privéleven er meteen bij in: wel of niet winnen trok me. Het is alles of niets. had – en dat had ik steeds vaker, want ik vergokte bankrekening, pasjes, salaris, identiteitsbewijs: het Dat is ook meteen het verschil met bijvoorbeeld op het dieptepunt honderden euro’s per dag – zei ik ligt allemaal in de handen van zijn vriendin. Salaris de staats loterij, dan zit er behoorlijk wat tijd tus- dat ik boeken moest aanschaffen. Dat slikten mijn Eindredactie: Mirna van Dijk, Wim de Jong wordt rechtstreeks op haar rekening gestort, eigen sen meedoen en weten of je iets gewonnen hebt. ouders. Won ik 1500 euro, dan vergokte ik dat weer rekeningen werden acuut geblokkeerd. Bijna drie Die spanning had ik als kind al. Stond ik voor de binnen een dag’. Met het hardnekkiger worden van Een biecht aan zijn ouders volgde, evenals een kelijk zijn gokprobleem aan te pakken. Vrijwil- Je wordt hard aangepakt, dat werkt voor mij maanden is hij nu ‘gokvrij’. Het gaat goed. Maar: ‘De muntjesschuiver op de kermis te spelen voor een zijn gokprobleem, groeide ook de stapel incasso’s bezoek aan de studentendecaan: ‘Mijn vader lig meldt hij zich alsnog bij stichting AGOG. goed. Een van de programmaonderdelen is dat je eerste drie maanden lukt het op wilskracht. Daarna simpel knuffelbeest.’ De bezoeken aan de gokhal en de paniek. ‘Je zit niet heel lekker als je weet dat heeft me er letterlijk afgeleverd. Daar kwam ik Daar kan hij zijn verhaal wél kwijt. ‘Daar zitten anderen helpt. Dat doe ik bij deze. Er zijn zeker wordt het lastiger.’ werden frequenter, maar te overzien. Bovendien er naast je tien brieven van schuldeisers liggen. in een begeleidingstraject terecht.’ Een stappen- mensen die weten wat ik doormaak, omdat ze studenten die net zo diep in de problemen zitten Nee, Jaap (28, gefingeerde naam) is geen morsige geloofde ook hij in de hardnekkige overtuiging die Elke keer als de bel ging dook ik zowat achter de plan werd gemaakt, schulden geïnventariseerd jarenlang zelf een gokprobleem hebben gehad. op dit moment. ● zestiger met te veel tijd die zijn complete AOW verslaafden zo eigen is: ‘als ik wil stop ik meteen.’ bank, doodsbang voor deurwaarders.’ De dage- en doorverwijzingen geregeld. Zo ook die naar in de plaatselijke gokhal erdoorheen jaagt. Met Dat lukte vooralsnog ook: Jaap deed eindexamen en lijkse praktijk bleef echter stug bestaan uit gokken, een studentenpsycholoog. Geen groot succes: ‘Ik vertrok voor een jaartje naar Amerika. Exit gokken. bijverdienen en vervolgens weer gokken, hopend ben er drie keer geweest. Ze bleef maar doorgaan Wat doet de HvA/UvA? Eenmaal terug in Nederland begon hij aan een op winst. ‘Alleen voor de gokkast vergat ik alles, zat over het waarom van mijn verslaving.’ Er was ook Na een rondvraag blijkt dat gokverslaafde studenten de deur niet platlopen bij studentendecanen. Dat 40.000 probleemspelers hbo-studie International Business. Al snel bleek dat ik in een roes.’ geen controle op het traject, dus ik kon makkelijk betekent echter niet dat ze er niet zijn, zeggen ook studentendecanen Lydie van de Laar (HvA) en Karin In Nederland spelen zo’n 800.000 personen wel hij daar niet het verwachte vuur van in zijn sloffen verdergaan met waar ik gebleven was.’ Ook de van Spriel (UvA). Van de Laar: ‘Ze zijn er zeker. Het moeilijke met verslaafden is dat ze pas hulp zoeken eens op een fruitautomaat, waarvan de helft kreeg. Een switch naar een studie communicatie Rock bottom doorverwijzing van de studentpsycholoog naar de als er al behoorlijke problemen zijn. Schaamte speelt bij verslaving – wat overigens een ziekte is – zeker regelmatig. Recente cijfers laten zien dat er bood eveneens geen soelaas: ‘Ik vond het allemaal Totdat het klaar was. Het dubbelleven bleek moei- Anonieme Gokkers Omgeving Gokkers (AGOG) een rol. Hulp vragen hiervoor is toch iets anders dan voor, bijvoorbeeld, dyslexie. Het is lastig aanbie- rond de 400.000 mensen gokken via internet. niks, dus al vrij snel ging ik niet meer naar colleges lijk vol te houden. ‘Ik was op. Moe. Doodmoe van ‘hulpverleent niet lekker’: recht tegenover zijn den als mensen hun problemen verzwijgen.’ De laatste jaren is er wel eerder zicht op studieontwijkend Ongeveer 40.000 mensen vallen in de catego- of werkgroepjes.’ De fruitautomaat kwam weer in de schulden, het bedonderen van mensen, de schijn studentenhuis. ‘Achteraf gezien was ik nog niet gedrag zegt Van Spriel: ‘Studievoortganggesprekken of een dreigend bindend studieadvies helpen bij rie probleemspelers. Dubbel zo veel mensen zicht. ‘Een gokprobleem ontwikkelt zich letterlijk ophouden, die studie die niet lukte, het móéten diep genoeg gegaan.’ Dat dieptepunt bereikt hij het boven water krijgen van mogelijke problemen. Schuldenproblematiek onder studenten komt zeker een flinke tijd later, als een vriend hem letterlijk voor, maar of dat door een gokprobleem komt is lastiger te achterhalen. Specifieke hulp speelt daar beter Redactie: Nadine Böke, Dirk Wolthekker, kunnen als risicospeler worden aangemerkt. De “spelenderwijs”. Dat had overigens niemand in de gokken. Ik was compleet de weg kwijt, sliep niet Jellinek biedt online zelfhulpprogramma’s aan gaten. Ik was een meester in het om de tuin leiden meer. Dronk dan maar om te kunnen slapen, de van de vloer opraapt en naar zijn ouders brengt: op in. Peter Dekker (Bureau Studentenpsychologen van de HvA/UvA) beaamt dat: ‘Het probleem is dat voor risicospelers. van de buitenwereld, zelfs mijn toenmalige vriendin stress niet te voelen. Bovendien lag ik financieel ‘Nu weet ik dat een verslaafde met elke vezel in mensen die lijden aan een verslaving – alcohol, drugs, maar ook gokken – zeer lang denken er zelf wel heeft nooit iets vermoed.’ volledig in de goot.’ zijn lijf moet willen stoppen, anders helpt hulp met hun verslaving uit te komen. Als ze niet al in een begeleidingstraject zitten, is doorverwijzen naar Bron: AGOG De gang naar de gokhal werd er één met een strak Het in één klap vergokken van een compleet niet. Ik schaamde me bovendien enorm.’ Het professionele instanties bij verslavingsproblematiek in veel gevallen het meest effectief. Dat is wat we als ritme: ‘Om elf uur ’s ochtends, als ik eigenlijk bij maandloon bracht de student tot rock bottom. besluit om te stoppen met zijn sukkelende studie psychologen ook doen.’ wordt genomen, evenals het besluit nu daadwer-

18 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 19 Annemarie Vissers, Jobien Groen, 18/19. Ex-student verzweeg jarenlang een Harmen van der Meulen, Linde Arts ernstige gokverslaving. Redactionele ondersteuning: ‘Op school zeiden ze dat geld niet alles is, maar dat het om geluk gaat. Maar zodra mijn moeder dat hoorde, stuurde ze me naar een andere school.’ Zsa Zsa Gabor (1917 ), , Amerikaans actrice Margot Riedstra Een zalige kerst voor Harry door Bregje Bleeker Medewerkers: Bram Belloni, Tom Binnendijk, Bregje verhaal Fh Achteraf realiseerde Selma zich dat ze wat aan de begonnen? En vooral: wie was die Vlam, waarom tende woorden. Toch gaat ze verward en verdrietig stem van Ben had gehoord. Aan het begin van de had hij nooit over haar verteld? naar bed. ’s Nachts ligt ze te woelen en om vier uur avond, toen hij belde, met de vraag of hij langs kon Dat deed er niet toe. Een tikkeltje verdedigend be- is ze klaarwakker. Nog steeds verdrietig, nu ook komen. argumenteerde hij dat de Vlam er goedbeschouwd boos, spoelt ze in haar hoofd de afscheidsfilm nog Bleeker, Iris Böhm, Floor Boon, Martien Bos, Lars ‘Natuurlijk,’ had ze gezegd. Ze had er enigszins volledig buiten stond. Het was zijn eigen inzicht, eens terug. Een slapeloos uur later neigt de woede verbaasd aan toegevoegd dat hij daar toch niet zijn eigen – oké, misschien wat abrupte – realisatie naar wraak – voor haar alles anders, voor Ben ook over hoefde te bellen, maar sloeg er verder geen dat Selma bij nader inzien helemaal zijn type niet alles anders! – en dan gaan haar gedachten voor het acht op en vertelde enthousiast een anekdote was. eerst naar Harry. over wat zij die dag had meegemaakt. Halverwege Met stomheid geslagen zweeg ze. Harry is bouwvakker. Overdag stuukt hij muren onderbrak hij haar met de overbodige en wat Had ze geen vragen meer? Dan leek het hem een en is vaardig met de waterpas bij het plaatsen van aarzelend uitgesproken constatering dat ze thuis goed moment om te vertrekken. kozijnen. ’s Avonds, in de weekenden, klust hij bij. was, en stelde een tijd voor waarop hij langs zou Het Etos-tasje met haar spullen – sleutels, wat Hij heeft drie potige Poolse jongens, leeftijd zestien Brehm, Bob Bronshoff , Marc Deurloo, Fred van Diem, komen. Snel daarna hing hij op, terwijl zij nog aan kleding, toiletartikelen – had hij bij binnenkomst tot drieëntwintig, voor zich werken, al klaagt hij Geld. Motivatie. De fi nanciële crisis en maatschappelijke verandering. het praten was. Het had haar humeur niet echt al onder de kapstok gezet. Dat zou ze later wel regelmatig over hun gebrek aan vakmanschap. Een verstoord, de anekdote ging over een persoonlijk vinden. Hij deed zijn jas aan, das om, schraapte goede Nederlandse schilder, moppert hij, die pakt succesje op haar werk, en op de bank voor de tv zijn keel. Hij zocht naar de juiste woorden om alles een kwast, hup, twee, drie streken en zo’n deur zit was de tijd op een aangename manier voorbij- mee af te sluiten. strak in de lak. Maar echte vaklui zijn schaars, en gegaan tot hij binnenkwam. ‘We bellen,’ zei hij, voordat hij haar deur uitliep. wat ook meetelt: de potige Polen zijn mooie, forsge- Achteraf constateerde ze dat behalve zijn wat warri- bouwde jongens. Met alledrie heeft hij wel eens een enkel trekje wordt oogluikend toegestaan: met een Haar enige activiteit zal bestaan uit een fiets- Ben zijn straat weer in, het plekje voor de deur ge stem en gedrag ook ‘eventjes’ een signaal was ge- En zo laat hij Selma een week voor kerst alleen robbertje gestoeid. Al was dat ook niet wat hij ervan pilsje staat hij kleumend onder het afdakje. Harry tochtje naar Buitenveldert. De tassen aan het is gelukkig nog vrij. Eenmaal binnen, snakkend weest. Hij had gevraagd of hij ‘eventjes’ langs mocht achter op de bank. Nadat ze de deur in het slot verwachtte. Oppervlakkig, een beetje goedkoop, is een goeie gozer met een piepklein hartje. Type stuur, ze zullen leeg zijn wanneer ze terugrijdt. naar een borrel, opent hij de ijskast. Daar vindt Ruud Gosse, Rob Hartgers, Anne Rose Haverkamp, Zo maar een paar thema’s die door het hoofd schoten toen ik werd komen. Maar die constatering kwam pas na zijn hoort vallen loopt ze naar de koelkast en haalt er recht-op-en-neer, boers. ruwe bolster blanke pit. Hondstrouw, en als-ie voor Voor Harry zal deze kerst, zoals al verklapt, een hij zijn favoriete Chardonnay bedolven onder vertrek, toen ze de avond als een film terugspoelde. een volle fles witte wijn uit. Peinzend klokt ze de je gaat, dan gaat-ie voor je. Alleen, Harry is meer, heerlijke zijn. pijpjes bier. Naast de biologische rucola een kilo- Zo begint Een zalige kerst voor Harry: bij Selma op alcohol in grote glazen naar binnen. Ben. Hij leek Zoals gezegd, Een zalige kerst voor Harry is een anders en zoekt daarom ook naar meer en anders. En voor Ben is eerste kerstdag, als voor velen, bak stampot boerenkool, half leeggegeten. Ver- de bank terwijl Ben naast haar komt zitten. zo betrouwbaar, trouw, stabiel. Accountant uit een modern kerstverhaal. Passend bij een tijd waarin Op z’n werk, in de keet, leest hij De Telegraaf, maar een jaarlijks terugkerend ritueel. Zolang hij het ward holt hij naar boven. Het tweepersoonsbed Zijn arm op de leuning, met een rechte rug in de keurige familie. Doorzonwoning in Buitenveldert. we massaal de geboorte vieren van iemand van wie thuis, achter de computer, spelt hij De Groene Am- zich kan herinneren rijdt hij op die feestdag naar is aan één kant omgewoeld, op de grond ernaast hoek van de bank. Zonder inleiding was hij direct Verantwoorde kunst aan de ene muur, een boe- we even massaal het bestaan betwijfelen. In zo’n sterdammer. Hij smacht naar gezelligheid, maar wil zijn moeder in Velp. Gedurende het jaar bellen een asbak, vol peuken en plukjes shag. In de van wal gestoken. Hij had de laatste tijd contact ge- kenkast vol literatuur aan de andere. Prominent hedendaagse versie is vanzelfsprekend geen plaats ook diepgang, een intellectuele benadering. ze wekelijks, soms tweemaal per week. Begin hoek van de badkamer een vuile onderbroek, een had met een oude vlam, en door haar was hij, zoals lid van een salonfähige partij, abonnementen op voor maagdelijke, vergevingsgezinde vrouwen. Ja, zo is Harry. Nog voor haar ontbijt heeft Selma december vraagt zij traditioneel: ‘Jongen, wat overal, een paar werkhandschoenen. En in de Ben Jacobsen, Bas Kocken, Joost van Liere, Rick van hij het noemde, tot het besluit gekomen. het Concertgebouw en de VPRO. Een man als een Ook Selma is niet van gisteren: naast haar bed geen zijn zalige kerst tot in detail uitgewerkt. zijn je plannen met de feestdagen?’ om zoals werkkamer, op zijn eikenhouten bureau, ligt een benaderd om gasthoofdredacteur te worden van Folia en Havana, de ‘Vanwege alles,’ zei hij. Hij begeleidde de veelomvat- bank met triple A status. En er waren geen tekenen kasteelromannetje, maar Eckart Tolle, A New Earth. altijd, en zonder zijn antwoord af te wachten, te briefje: ‘Lieverd, ben even klussen, tot vanavond, tende reden met een verontschuldigend lachje. geweest die ergens op hadden gewezen. Hoe kon ‘Het gaat er niet om of iets werkelijk waar is, het Het is vierentwintig december voor ze het weet. vervolgen: ‘O, nee, ik doe niets bijzonders. Kijk dikke kus, Harry.’ ‘Alles?’ wilde Selma verbijsterd weten, terwijl ze alles zo ineens anders zijn? gaat erom hoe je het ervaart. Want God zit in je, Ondanks de crisis, onheilsberichten over de maar of je tijd hebt om langs te komen, kijk maar En zo eindigt dit moderne kerstverhaal. Niet probeerde het tot zich door te laten dringen. ‘Alles’ Wel, Een zalige kerst voor Harry is een modern God dat ben je zelf.’ recessie, is het een drukte van belang in alle of het je uitkomt.’ Zodat Ben weet dat als hij op alleen met gerechtigheid, maar ook met een he- behelsde heel veel meer dan kleine irritaties – haren kerstverhaal. Hier geen plaats voor ezels, kribben Op dit specifieke moment, zo vroeg in de och- winkelstraten. ‘Het gaat er niet om wat werkelijk eerste kerstdag niet stipt om twaalf uur verschijnt dendaagse kerstboodschap: Het maakt niet uit of in het doucheputje, gebruikte tandenstokers op het en wekenlange, handmatige volkstellingen. Nee, dit tend, kan ze wel wat met die wetenschap. Eckarts waar is, het gaat erom hoe je het ervaart,’ grinnikt het hem tot april, mei, zal worden nagedragen. hij werkelijk bestaat, het gaat erom dat je in zijn nachtkastje. En dát het alles was, kwam als een don- verhaal speelt anno nu. Ten tijde van de krediet- belijdenis in haar handen, zich extra bewust van de Selma, terwijl ze, aan de hand van een van tevo- De Vlam meenemen lijkt hem wat snel, net voor bestaan gelooft, al is het maar voor even.● derslag: had hij haar niet onlangs nog verteld hoe crisis, het is een onzekere tijd: wat gisteren nog scheppende kracht in zichzelf, gaan haar gedachten ren zorgvuldig opgestelde lijst, winkels in en uit elven stapt hij alleen in de auto, op naar de zachte der Ploeg, Margot Riedstra, Henk Th omas, Tjebbe bladen van de UvA en HvA. Ik vond het een eer om op het aanbod in geweldig hij haar vond, hoe dol hij op haar was? bestond, kan morgen ineens verdwenen zijn. verder met Harry. loopt. Met twee propvolle boodschappentassen witte bolletjes, de aspergesoep en zelfgebakken Hoe kon het dat nu plotseling alles anders was? Harry de homo is grotendeels een bouwvakker fietst ze aan het einde van de middag naar huis. kerststol. Toch, ondanks de voorspelbaarheid van Bregje Bleeker (1970) is schrijver en organisatie- Met emotieloze ogen, een strakke blik, nog steeds Tussen de glazen wijn door belt Selma met vrien- zoals wij ons bouwvakkers voorstellen. Stevige Daar zet ze de tassen onder de kapstok om er pas de middaguren, zal Ben zich deze kerst blijven adviseur. Ze studeerde geschiedenis en politico- een bankkussen afstand tussen hen, bevestigde hij dinnen. Als een gedupeerde Icesave-spaarder vertelt vent, altijd vroeg uit de veren, rookt zware shag. de volgende dag naar om te kijken. herinneren als de kerst waarop door zijn komst logie aan de UvA. Ze debuteerde in 2008 met De dat het inderdaad snel was gegaan. ze die avond keer op keer haar verhaal. De vrien- Dat laatste mag sinds het rookverbod niet meer in ineens alles anders was. Walrus, een roman over haar leven als gangster- ‘Maar, maar.’ Waarom was hij er niet eerder over dinnen leven verontwaardigd mee, spreken troos- Het Zwalkende Zwaantje. Rollen mag binnen, een Voor Selma zal kerst dit jaar rustig verlopen. Het is niet druk op de weg. Rond vijf uur rijdt liefje in de jaren negentig. 26 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 27 Venema, Pierre de Winter te gaan, mede omdat het de eerste keer is dat de bladen uitkomen als één titel; Fh, die gemaakt is door de beide redacties samen. 26/27. Kerstverhaal door Bregje Bleeker Art direction: Pascal Tieman, Death Valley, Amsterdam Als hoogleraar fi nanciële markten, de ‘Problemen kan je het beste oplossen met iemand anders geld.’ Paul Getty (1892-1976), Amerikaans oliemagnaat portemonnee van Opmaak: Carl Zevenboom en Pascal Tieman Paul Lieben (21) studeert bouwkunde (HvA) gespecialiseerd in de fi nanciële crisis, ‘Ik vind geld belangrijk. Het liefst had ik veel geld, want zonder geld kun je niets. Geld maakt niet per se gelukkig, maar wel gelukkiger. Ik wil liever wel dan niet een goedbetaalde baan. Nu heb ik een bijbaantje in de horeca, in de be- diening. Als ik veel uurtjes maak, verdient dat wel aardig. En ik krijg studiefinanciering, waardoor ik niet hoef te lenen. Er komt zo’n 500 euro per maand binnen, maar dat gaat er ook weer uit. Soms zit ik de laatste week van de maand krap, dan moet ik even zuiniger leven. Ik geef mijn geld uit aan op stap gaan, eten en kleding. Ik wil wel fatsoenlijke, goede kleding, Kredietcrisis en muziek maar het hoeft niet van een bepaald merk te zijn. Druk: Hollandia Printing Heerhugowaard Ik vind het ook belangrijk om lekker te eten, dus door Joost van Liere | beeld Freek van de Ven doe ik mijn boodschappen bij Albert Heijn. Ik ga heb je het drukker dan druk om alles minimaal twee keer per week op stap, dus daar gaat veel geld naartoe. Om op vakantie te gaan, moet je Liza Minelli wist het al: ‘Money escapistische behoefte te voorzien met nummers als dankbaar gebruikt door onder andere Otis Red- sparen. Ik ga één keer per jaar op vakantie en dan ‘Mo money’, ‘Spendin’ money’ en ‘Money makes the ding, Sam Cooke en Janis Joplin. Voor de liefheb- gaat er veel geld doorheen. makes the world go ‘round.’ En world go ‘round’. ber van muziek over mensen die weinig hebben is In mijn portemonnee zitten alleen maar pasjes: mindere goden als R Kelly en Een cynische benadering van het koketteren met het verder uitstekend grasduinen in het prachtige pinpas, verzekeringspasje, een pasje van een of an- G-Unit traden in haar voetspo- rijkdom is mooi terug te vinden in Randy New- oeuvre van Woody Guthrie. Guthrie bracht in 1940 dere discotheek en mijn studentenpas. Ik heb alleen mans ‘It’s money that I love’. Hierin zingt hij dat je met ‘Dust Bowl Ballads’ zelfs een heel album over maar een dingetje om pasjes in te doen. Contant ren. Maar wat als die ﬁnanci- met geld weliswaar geen liefde kan kopen, maar de depressie uit. geld heb ik in mijn broekzak.’ (ARH)● ele wereld niet meer draait, en gelukkig wel een half pond cocaïne, een meisje van het leven zonder ‘that clinking, zestien en een limousine. Ook ‘all right’, volgens Blut en gelukkig clanking, clunking sound of Newman. Pink Floyd droomt in het klassieke ‘Mo- Maar niet iedereen zoekt toevlucht bij escapisme money’ gewoon doorgaat? Dan ney’ over kaviaar en het kopen van een football- en cynisme of vindt houvast bij andermans ellende. team, maar wil met het cynische nummer vooral Er zijn genoeg muzikanten die doorhebben dat het is er gelukkig altijd nog muziek. laten horen dat geld juist de wortel van het kwaad echte geluk in niet-materiële zaken schuilt. En geef Muzikale houvast om de krediet- is. Ironisch genoeg leverde het de band natuurlijk ze eens ongelijk: het is tenslotte kerstmis. Treffender Advertentiewerving: Bureau Van Vliet, crisis te overleven. Of, om met wel een hoop geld op. dan Nina Simones Hair-mash-up ‘Ain’t got no, I got life’ wordt het niet. Hoewel ze geen huis, schoenen, en iedereen van advies te voorzien ‘Geld maakt Postmen te spreken: ‘No matter Down and out geld, bed, parfum, verstand, cultuur, school, liefde what the crisis. I refuse to live Tijdens de Grote Depressie van de jaren dertig van en god heeft, heeft ze aan haar hoofd, haar, hersens gelukkiger’ like this.’ de twintigste eeuw bleken vooral nummers over ar- en vooral haar vrijheid en het leven genoeg. moede en verlies populair. Gedeelde zorgen bieden Ook tijdens de depressie bestond het besef dat er houvast. Het mooiste voorbeeld is misschien wel meer is dan geld. In het luchtige en populaire ‘Life Escapisme ‘Brother can you spare a dime?’ van Yip Harburg uit is just a bowl of cherries’ van Ray Henderson wordt Zandvoort. Wat nou crisis? Soms is het vooral lekker om je 1931. Het hartverscheurende verhaal van een man gesteld dat het leven slechts een kom kersen is. Je zorgen te vergeten. Droom van het luxe leven of die werk, vrienden en geld had, maar alles door de kan wel werken, sparen en je zorgen maken, ‘But romantiseer je precrisistijd. Escapisme noemen depressie verloor. ‘Once I built a railroad, I made it you can’t take your dough, when you go, go, go.’ we dat, en het gaat uitstekend in combinatie met run, made it race against time. (...) Now it’s done. De Beatles weten in ‘Can’t buy me love’ dat geld niet hiphop. Luister bijvoorbeeld eens ‘A Milli’ van Lil Brother, can you spare a dime?’ Het nummer was belangrijk is aangezien je er geen liefde mee kan Wayne. Hierin krijgt ’s werelds populairste rap- een enorm succes en werd in versies van zowel Bing kopen. Hoewel ze in ‘Money, that’s what I want’ ook per het voor elkaar om in vier minuten maar liefst Crosby als Rudy Vallee een nummer 1-hit. Later scherp constateren dat je van liefde weer geen re- 272 keer ‘een miljoen’ (a milli) de revue te laten werd het nummer nog prachtig gecoverd door Tom keningen kunt betalen. De fijnste logica vinden we passeren. Ook weet hij op geheel eigen wijze zijn Waits en minder gelukkig door George Michael. overigens terug bij een eend. Alfred Jodokus Kwak Als volstrekt onafh ankelijk persoon zonder politieke affi liatie, en als succes te romantiseren met de even typerende als Minstens zo treurig is ‘Nobody knows you when weet namelijk heel goed dat er belangrijkere zaken absurde strofe: ‘A million here, a million there, Sici- you’re down and out.’ Het nummer over een zaken- zijn dan geld, wanneer hij zingt: ‘Wat heb je nou lian bitch with long hair, with coke in her derriere.’ man die alles verliest tijdens de drooglegging werd aan geld, als je niet kan zwemmen/ook al zeggen ze: Ook het oeuvre van 50 Cent (‘The only excuse for in 1923 gezongen door Bessie Smith en is nu vooral hij zwemt in het geld.’ ● being broke is being in jail’; ‘Get rich or die trying’) bekend door de unplugged versie van Eric Clapton. is weldadiger dan zijn naam doet vermoeden. En Het aanstekelijke thema dat je zonder geld ook geen Het merendeel van de besproken muziek is te voor de echte doorzetter weet ook R Kelly in de aanzien, vrienden en geluk meer kent werd later bekijken/beluisteren op www.folia.nl.

beeld Fred van Diem van Fred beeld www.folia.nl www.havanaweb.nl hoogleraar fi nanciële markten gespecialiseerd in de fi nanciële crisis, heb 'PMJBt)BWBOB 35 34 'PMJBt)BWBOB je het drukker dan druk om alles en iedereen te adviseren, en dan al die 34. De portemonnee 35. Liedjes om de cri- van... sis mee te bezweren. media nog. Met die drukte moet alles wat je doet wel echt leuk zijn. Je moet er niet aan denken dat je elke dag opnieuw moet vullen met zaken

Uitgave van Folia en Havana, weekbladen van de UvA en HvA ‘De meeste vrouwen kunnen beter geld opmaken dan bedden.’ Cees Buddingh’ (1918-1985), Nederlands letterkundige waar je niks van vindt of erger, waar je een hekel aan hebt. Als mijn ‘Het gaat ten koste van je privéleven’ Crisis? Seb van Dijk (25) Vierdejaars interactieve media aan de HvA Bedrijf: Seb van Dijk webdevelopment (eenmanszaak) www.sebvandijk.nl omgeving mij bezig ziet is er toch enige verbijstering. Eigenlijk is op elk ‘Ik verhuur mezelf als webdeveloper. Ik bouw websites en maak software gericht op internet. Daarnaast Ondernemen maar! host ik ook veel websites.’ drie studenten over hun eigen bedrijf Hoe is het bedrijf ontstaan? bedrijf eist wel veel van je. Klanten bellen je rustig ‘Ik heb wat advies ingewonnen bij een kennis over om elf uur ’s avonds of in het weekend, want ze het opzetten van een eigen bedrijf. In juni 2007 ben willen dat hun website 24 uur per dag werkt. Dat door Iris Böhm | beeld Henk Thomas ik voor mezelf begonnen. Op dat moment had ik vraagt om discipline en het gaat deels ten koste van via via al een paar klanten. Het was eigenlijk mijn je privéleven.’ moment zelf kunnen bepalen wat je doet en daar ook nog heel goed voor bedoeling om af en toe een klusje te doen, maar toen ging het balletje ineens rollen. Mijn vader zit Hoe veel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? in een soortgelijke branche en stuurt veel klanten ‘Normaal gesproken zo’n 24 tot 30 uur per week, naar mij door. Nu heb ik het heel druk.’ maar momenteel loop ik stage en heb ik er maar Hoe kwam je op het idee? zo’n tien uur in de week tijd voor. In januari, als ‘Ik had een paar jaar geleden een bijbaantje waarbij Werk je alleen? mijn stage klaar is, ga ik weer volop aan de slag met ik precies hetzelfde werk deed. Daar zag ik hoe ‘Ja, maar ik huur wel eens freelancers in, vooral mijn bedrijf.’ Kredietcrisis? Daar hebben deze studenten geen last van. veel de klanten per uur moesten betalen en wat ik voor design. Ik ben niet zo goed in de vormgeving Ze hebben een eigen bedrijf en zeggen niks van de economische daarvan per uur terugkreeg. Toen dacht ik: dat kan van websites, dus dat besteed ik uit.’ Kun je ervan rondkomen? betaald worden toch wel aardig. Maar de leukste dingen zijn juist die malaise te merken. ik ook!’ ‘Ja, maar op dit moment niet omdat ik stage loop. Ik Is een eigen bedrijf starten moeilijk? leen dus weer geld van de IB-Groep. Ik heb name- ‘Nee, het moeilijkste is om alle belastingzaken op lijk ook een leasecontract voor een webserver.’ de rails te krijgen en te houden. Maar een eigen dingen waarvoor je niet wordt betaald, zoals hoofdredacteur spelen van ‘Een kant-en-klare kerstboom voor één dag’ ‘Ik kan niets uit handen geven’ Bas Merkies (21) Sandy Dekker (27) Derdejaars technische bedrijfskunde aan de HvA Vijfdejaars bachelor ﬁscale economie aan de UvA Bedrijf: Trendy Den (vof) www.trendyden.nl Bedrijf: Dekker Fashion Outlet (eenmanszaak) de gezamenlijke editie van Folia en Havana, voor één nummer dan. Toch www.dekkerfashion.nl ‘Trendy Den is een bedrijf dat gespecialiseerd is in het opzetten en decoreren van kerstbomen bij particulieren en bedrijven. Wij verkopen en verhuren kerstbomen in verschillende hippe, trendy stijlen.’

‘Ik verkoop kleding via mijn website. Ik verkoop voornamelijk spijkerbroeken, maar ook jassen, tops, jurk- Hoe kwam je op het idee? Werk je alleen? jes, schoenen, lingerie en sjaals. Mensen kunnen bij mij thuis komen passen.’ ‘Ik doe de minor Ondernemerschap. Met twee ‘Ik heb twee vennoten. We vergaderen één keer per anderen moest ik een ondernemingsplan schrijven. week op vrijdagmiddag, drie uur lang. Hoe is het bedrijf ontstaan? ik naar een seminar van de Kamer van Koophandel De vader van een van mijn vennoten heeft een Ieder heeft zijn eigen taken, maar we steken er ‘Ik wilde steeds grotere partijen kleding inkopen gegaan en heb een aantal hoogleraren economie op groothandel in bloemen. Daar verkopen ze kerst- niet allemaal evenveel tijd in. Dat zou eigenlijk wel weer een nieuwe ervaring en dat is waar ik energie van krijg. en dan moet je wel geregistreerd staan als bedrijf, de UvA wat vragen gesteld. Tot nu toe gaat het nog artikelen. Wij wilden daar iets mee doen, maar de moeten.’ anders willen andere bedrijven niet aan je verko- steeds goed.’ kerstpakkettenmarkt bleek verzadigd. We kwamen pen. Twee jaar geleden heb ik me ingeschreven bij uit bij kerstbomen.’ Is een eigen bedrijf starten moeilijk? de Kamer van Koophandel. Eigenlijk ben ik er zo Hoe veel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? ‘Nee. Er komt wel meer bij kijken dan je denkt. ingerold.’ ‘In totaal zo’n veertig uur per week, elke dag zo’n zes Hoe is het bedrijf ontstaan? Maar je moet ervoor gaan, volhouden en doorzet- Hoe kwam je op het idee? uur, maar wel zeven dagen in de week. Ik denk dat ‘Je kunt met de minor die ik volg kiezen om bij het ten. Je moet vooral geloven in het product dat je ‘Al een jaar of zeven geleden begon ik met tweede- Werk je alleen? ik zo’n vijftig tot zestig bestellingen per week krijg.’ ondernemingsplan te blijven of ook daadwerkelijk je levert, dan hou je het ook langer vol. Omdat wij Kun je ervan rondkomen? hands kleding te kopen op Marktplaats. Als ik mijn ‘Ja, ik werk helemaal alleen. Ik kan geen din- bedrijf op te zetten. Wij kozen voor het laatste en zijn een exclusief product aanbieden, moet alles wat we ‘Nee, op dit moment niet. We hebben alle drie Special over de ﬁnanciële crisis bestelling thuisgestuurd had gekregen, was het vaak gen uit handen geven, ook niet mijn financiële Kun je ervan rondkomen? aan de slag gegaan. We hebben gaandeweg wel onze leveren ook van hoge kwaliteit zijn. Dat vind ik een 500 euro geïnvesteerd. Het grootste doel is om De vraag van de beide hoofdredacteuren of ik ze voor deze special toch niet wat ik ervan verwacht had. Dan zette ik administratie. Ik studeer niet voor niets fiscale ‘Ja, met gemak, vorig jaar verdiende ik 1700 euro bedrijfsfocus veranderd. Eerst richtten we ons op de van de moeilijkste dingen, want daar gaat veel tijd onze investering aan het eind van het jaar terug te Met Arnoud Boot, Alexander Rinnooy Kan, Don Diablo, het artikel weer te koop op Marktplaats. Ik fotogra- economie.’ netto per maand. Dit jaar is het meer, maar pas aan particuliere koopbomen maar nu zijn we terechtge- in zitten.’ winnen. De voorspelling is dat we er binnen drie feerde het kledingstuk opnieuw, maar mooier, en het eind van het jaar weet ik precies hoe veel. Mijn komen bij verhuurbomen voor één dag aan bedrijven. jaar gemakkelijk van rond kunnen komen. Maar Femke Halsema, Arthur Laffer, Alexander Pechtold, zette er een leuker tekstje bij. Dan verkocht ik het Is een eigen bedrijf starten moeilijk? investering van ongeveer 7.500 euro had ik er na Particuliere aanvragen kregen we namelijk absoluut Hoeveel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? eerst zullen we onze klantenkring verder moeten vaak voor meer. Op een gegeven moment werd het ‘Nee, het starten was niet moeilijk. Ik heb alles zelf drie maanden al uit.’ niet. Bedrijven willen hun kerstborrel juist opleuken ‘Tussen de 25 en 40 uur per week.’ opbouwen.’● Mark Rutte, Arie van der Zwan en Rick van der Ploeg winstgevend.’ uitgezocht op site van de Belastingdienst. Ook ben met een kant-en-klare kerstboom voor één dag.’ wilde vervangen, overviel me, maar ik hoefde er niet lang over na te 42 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 43 denken. Een beetje hoofdredacteur is toch een god in het diepst van 42/43. Jonge ondernemers Coverbeeld: Fred van Diem zijn gedachten, en dat gevoel wilde ik ook wel eens ervaren. Achterpagina: Tjebbe Venema In deze speciale glossy komt van alles aan bod. Zo laten middelbare

‘Succes is je over letterlijk alles zorgen maken, behalve over geld.’ Johnny Cash (1932-2003), Amerikaans zanger ‘Geld maakt niet gelukkig, maar soms kan ik mijn portemonnee wel wurgen.’ Loesje (1983), club van wereldverbeteraars scholieren zich uit over hun toekomstperspectief, terwijl de meest Kerstpuzzel Annonces

TVTTUBSUKBOVBSJXXX KPVSOBMJTUJFLFWFSEJFQJOH4UBSU KBOVBSJ`WPPSXFLFO [POEFSNPFJMJKLFDIPSFPHSB¾F FFOXFSLCF[PFL7FSTDIJMMFOEF ATTENTIE TLDBPSH JOGP!TLDBPSH GFCS EFFMOBNFJTHSBUJT TUVEFOUFO YQX 1BMNTUSBBU NFUOBB¿PPQLSBDIUPFGFOJO HBTUTQSFLFSTWVMMFOEFUSBJOJO )FUFFSTUWPMHFOEFOVNNFSWBO %VVSIBMGKBBS5JKETCFMBTUJOH "µEBN HFO EBUJT#PNNFO7PPSBMMF HFOBBONFUUJQTFOFSWBSJO 'PMJBXPSEUWFSTQSFJEPQXPFOT NJOVVSQN(FuOUFSFT XXXTLDBPSH JOGP!TLDBPSH 64$TQPSULBBSUIPVEFST-PDB HFOVJUIFUXFSLWFME*OUFSFTTF EBHKBOVBSJ ;POEBHOBBSEFLFSL TFFSE 4UVVSFFOCFSJDIUOBBS UJF64$%F#PFMFMBBO $IFDLEFXFCTJUFWPPSEF XXXTUVEFOUFOFLLMFTJBOM "OOJDL.BOUPVB BOOJDL! WPPSXBBSEFXXXNPWFZPVS KERST VVS%F3PEF)PFE QVCMJFLF[BBLOM STUDENTEN SPORT VERDIENEN XPSMEOM CENTRUM USC ,FSTUBWPOEEJFOTUJOIFU ,FJ[FSTHSBDIU"µEBN %FBEMJOFBBONFMEFOEFD 8FMLF&OHMJTIOBUJWFTQFBLFSXJM *OEPPSLMJNNFO SFHFMNBUJHUPFSJTUJTDIF /FEFS "BOEBDIUPWFS 8PSECVEEZ invloedrijke Nederlander – Alexander Rinnooy Kan – openlijk $PODFSUHFCPVX(SBUJTFOUSFF +FCFOUWBOIBSUFXFMLPNJOEF 3PC*OF["SHFOUJKOTFUBOHP 4UBSUEFDFNCFS MFTTFOWPM MBOETFUFLTUPN[FUUFOOBBS WPPSEBLMP[FOPGWFSTMBBGEFOCJK ,FSTUBWPOEEJFOTUPQXPFOTEBH MFTTFO(SBUJTQSPF¿FTTFOPQ 1SPFGDPMMFHF*OUFSEJTDJQMJOBJSF LMJNCBTJTQSJODJQFT4UVEFO DBTVBM&OHMJTI 1MFBTFDBMM %F3FHFOCPPH(SPFQ;JFXXX EFDFNCFSJOIFU$PODFSUHF NBBOEBHFOEJOTEBHKBOVBSJ IPOPVSTXFSLHSPFQFOKBOV UFODVSTVTQSJKT` $IFDL PSTFOEBOFNBJMUP BBOEBDIUPWFSOMPG PNVVS)PHFTUVEFOUFO BSJ4QSFFLUFFOFYUSBJOUFM XXXVTDVWBOM +PIOLSJNNFS!IPUNBJMDPN CPVX BBOWBOHVVS%F WONEN EFVSFOHBBOPQFOPNVVS LPSUJOHFOPQEFDVSTVT-PDBUJF MFDUVFMFVJUEBHJOHKFBBO LPN *FEFSFFOJTXFMLPN EVTOFFN 6OJEPT 4UBEIPVEFSTLBEF EBOOBBSIFUQSPFGDPMMFHFWBO *OGSBSPPETBVOFSFOFO[POOF 1SPFGQFSTPOFOHF[PDIUWPPS %VXPOFST EFCFMBOHFOWFS HFMJFGEFO WSJFOEFOFOGBNJMJF "µEBN*OGPXXXSPCJOF[ EFJOUFSEJTDJQMJOBJSFIPOPVST [VJMFO NFEJTDIXFUFOTDIBQQFMJKL FOJHJOHWPPSTUVEFOUFOEJFCJK NFF%FFOUSFFJTHSBUJT.FFS DPN BNTUFSEBN!SPCJOF[ XFSLHSPFQFOWBOIFU**40Q +BBHEFLPVVJUKFMJKGJOEFJOGSB POEFS[PFL".$KBBS %VXPIVSFO [PFLUOJFVXF JOGPXXXENCBNTUFSEBNOM DPN KBOVBSJWBO SPPEDBCJOFWBOIFU64$PGEF HF[POEPGBMMFSHJTDINFUTPNT CFTUVVSTMFEFO8JMKJKKFCF[JH VVS 3PFUFSTFJMBOE LSJKHKFBMWBTU [POOF[VJM-PDBUJF64$%F QJFQFOEFBEFNIBMJOH3VJNF IPVEFONFUJOUFSOBUJPOBMFTUV "EWFOUJOEF,FJ[FSTHSBDIULFSL (FuOUFSFTTFFSEJO"NTUFSEBNT FFOWPPSQSPFGKFWBOEFIPOPVST #PFMFMBBOXXXVTDVWBOM WFSHPFEJOH*OGP%BWJE:JDL EFOUFOPGCFOKJKPO[FOJFVXF solliciteert in het interview op pagina acht. Die andere Alexander, (PEUPF[JOHFO*OEFUJKEWBO OJFVXT "MUJKEBMSBEJPQSPHSBN XFSLHSPFQFO8BOUSPVXFO DZZJDL!BND QFOOJOHNFFTUFS .BJMEBOOBBS "EWFOUJTTQSBLFWBOWFFMMPG NBµTXJMMFONBLFOPWFSQPMJUJFL 5PFLPNTUJOIFUHSPPU %BSL 'ZTJPUIFSBQJF VWBOM JOGP!EVXPOFSTOMPGLJKLPQ NV[JFL DVMUVVSPGTQPSU 8PSEU 4JEFPG%FNPDSBDZ .BBUTDIBQ (SBUJTJOMPPQTQSFFLVVSFMLF XXXEVXPOFSTOM MJFEFSFO.BSJBFOEFFOHFMFO VRIJWILLIGERSWERK, CF[JOHFOIVOFSWBSJOHFONFU EBOWSJKXJMMJHFSCJK"NTUFSEBN QFMJKLWFSBOUXPPSEPOEFSOFNFO NBBOEBHLVOKFWBOUPU (PE;FQSPCFSFOIVOCMJKE '.,JKLWPPSNFFSJOGPSNBUJF FO*OUFSDVMUVSBM$PNQFUFO VVSUFSFDIUCJK64$'ZTJP STAGES, e.d. *FUTUFWFSIVJ[FO *LLPNNFU TDIBQPWFSXBU[JKWFSXBDIUFO PQXXXBNTUFSEBNGNOM DJFT & 7PPSNFFSJOGPPWFSEF UIFSBQJFPQ64$%F#PFMFMBBO 8JMKJKBMMFTMFSFOPWFSIFU FFOHSPUFCVTWPPSSJKEFO4UV IPOPVSTXFSLHSPFQFOLJKLPQ WPPSFFOHSBUJTBEWJFT(FFGKF EFOUFOWFSIVJ[JOHFOCJOOFO EBULPNFOHBBU POEFSXPPSEFO STUDENTEN EN TDISJKWFOFOVJUWPFSFOWBOFFO XXXJJTVWBOMLFV[FPOEFSXJKT PQWJBUFMPGNFMEKFCJK QSPKFDUQMBO PWFSDPNNVOJDB "µEBN7BOTUPFQUPUTUPFQ` UFCSFOHFO8BBSPWFS[PVEFO STUDIE XJK(PEXJMMFOUPF[JOHFO &O EFTQPSUCBMJFWBO64$%F#PFMF UJF NFEJB GPOETFOXFSWJOHFO 0PLNFUWFSIVJTNBOOFOFO IPFEPFKFEBU EFDFNCFS %F"DBEFNZWBO%F1VCMJFLF (FTUPQUNFUKFTUVEJF 0OEFS MBBO$IFDLXXXVTDVWBOMPG ESBBHWMBLWFSTUFSLJOH %F.:8 UPVXFOCMPL0PLCVJUFO"µEBN 8FMLPNPNVVS ,FJ[FST ;BBL.BTUFSDMBTTFTWPMHFO CFHFMFJEJOHPQ[PFLOBBSFFO XXXVTDGZTJPUIFSBQJFOM "DBEFNZMFJEUFOUIPVTJ NPHFMJKL#FM5BDP Pechtold, geeft het liefst geld uit aan dure pakken en wijn, terwijl HSBDIULFSL ,FJ[FSTHSBDIU WBOHFSFOPNNFFSEFTDISJKWFST BOEFSFTUVEJF XXXIFSPSJFOUB BTUFKPOHFSFOPQUPUQSPGFTTJ XXXWSBDIUUBYJOM "µEBN SBEJPFOUFMFWJTJFNBLFST (FuO UJFUSBKFDUOM #PNNFO POFMFQSPKFDUPOUXJLLFMBBSTJO TQJSFFSEXPSEFOPQNBBUTDIBQ /JFVXCJKIFU64$7BOBGKBOV DIVERSEN SPORT IFUWFMEWBOPOUXJLLFMJOHTTB CULTUUR QFMJKLFUIFNBµTEPPSNFOTFO BSJLVOKFFMLFNBBOEBH NFOXFSLJOH.PWF:PVS8PSME 77"0WFSFOJHJOHIPPHPQHFMFJEF 6JUHBBOLVOKFPWFSBM,BSBUF NFUFFOWJTJF %F1VCMJFLF;BBL 4QPSUFOLVOKFPWFSBM,BSBUF VVSLPNFO#FXFHFO0Q PSHBOJTFFSUJTNFFOQSPGFT WSPVXFODPOUBDUFOOFUXFSL EPFKFCJK4,$"#FHJOOFSTDVS [PFLUTUVEFOUFOEJFPQ[PFL[JKO EPFKFCJK4,$"0OUEFLEFLBSB .V[JFL-FLLFS[XFUFO ¾UXPS TJPOFFMUSBJOJOHTFOBEWJFT BDUJWJUFJUFOMVTUSVNKBBS OBBSFYUSBNBBUTDIBQQFMJKLFFO UFLBJOKF#FHJOOFSTDVSTVTTUBSU EFOFOKFVJUMFWFOPQNV[JFL CVSFBVWJFSUSBJOJOHTEBHFOFO [JFXXXWWBPOM Don Diablo het helemaal niet over geld wil hebben. Wat rest is dat we dieper ingaan op de relatie tussen geld en popmuziek en tevens komen

ALEXANDER KAARSJES MEDEWERKERS SKISCHOEN UITGLIJDEN IJSMUTS RINNOOY KAN KARAF MIRRE SKISCHOOL UNIVERSITEIT IJSPEGEL studenten aan het woord die uitweiden over de fantasie dat ze 15.000 ALPEN KATALYSATOR NACHTVORST SKISOKKEN VALLEI IJSPRET APPELFLAPPEN KERKKLOK NATUURIJS SKISPRINGEN VERKLEUMEN IJSZEILEN ARNOUD BOOT KERSTBOOM NIEUWJAARSREDE SKISTOKKEN VERWARMING IJZEL BEENWARMERS KERSTDINER NOREN SKIUITRUSTING VORSTVRIJ BELEGGEN KERSTKAART NOVEMBER SLALOM VRIESKOU Helemaal ingevuld? Stuur BERIJPT KERSTKLOK OORWARMERS SLINGER VUURWERK de oplossing (o.v.v. naam DENNENBOOM KERSTKRANS OUDEJAARSAVOND SLIJPEN WANTEN en huisadres) uiterlijk DENNENGEUR KERSTMIS OVERWINTEREN SNEEUWBAL WINTER dinsdag 13 januari op DOOIEN KERSTPAKKET PAKPAPIER SNEEUWBRIL WINTERAKONIET naar Folia, Vendelstraat 2, DOORLOPERS KERSTSTUKJE PEKEL SNEEUWFIT WINTERGAST 1012 XX Amsterdam en DRIEKONINGEN KERSTVERHAAL PIEK SNEEUWGRENS WINTERHARD maak kans op het nieuwste DWEILPAUZE KERSTVERLICHTING POLITICUS SNEEUWHOEN WINTERJAS boekje van Fokke & Sukke ENGEL KERSTVERSIERING POPMUZIEK SNEEUWKETTINGEN WINTERKOREN euro vrij mogen spenderen. Als u zich afvraagt hoe de cover, waar ik EZEL KERSTVIERING REUZENSLALOM SNEEUWLANDSCHAP WINTERKOST GESCHENK KINDEKE RICK VAN DER PLOEG SNEEUWPOP WINTERMAAND GEZELLIGHEID KLAPSCHAATS SCHAAPJES SNEEUWRUIMEN WINTERPALEIS GLIJBAAN KLAUWEN SCHAATSBAND SNEEUWSTORM WINTERSPORT GOKVERSLAVING KLOKGELUI SCHAATSEN SNEEUWVLOK WINTERSTOP HANDSCHOENEN KLUNEN SCHAATSENRIJDER STAMPPOT WINTERTENEN HERBEZINNING KOUWELIJK SKIBINDING STEENKOUD WITTE KERST HERDER KUNSTSCHAATS SKIBRIL STOL WOUTER BOS HIELBAND KWAKKELWINTER SKIGEBIED STRO IJSBLOEMEN HOGESCHOOL LANGLAUFSKI SKILERAAR TINTELEN IJSKEGEL JONGE ONDER NEMERS MARK RUTTE SKIPAS TOEKOMST IJSKOUD zelf op sta, tot stand is gekomen, verwijs ik u naar de achterkant van 50 'PMJBt)BWBOB 'PMJBt)BWBOB 51 dit blad. 50. Kerstpuzzel 51. Annonces 52. Th e making of de cover Arnoud Boot ● Folia • Havana 5

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 5 115-12-20085-12-2008 21:55:3821:55:38 ‘Ik zie bij hogescholen en universiteiten geen sporen van grote geldverslinding’

6 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 6 115-12-20085-12-2008 21:56:1221:56:12 ‘Een bank is een plaats waar je geld kunt lenen als je kunt bewijzen dat je het niet nodig hebt.’ Bob Hope (1903-2003), Amerikaans entertainer ‘ We moeten vooral niet te somber zijn’ door Jim Jansen | beeld Bob Bronshoff

interview

Hij studeerde econometrie aan ‘Ik heb heel lang in het onderwijs gezeten en heb fi nanciële crisis ook een katalysator voor verandering de UvA en is de meest invloed- het gevoel dat ik mijn halve leven op de universiteit zal zijn. heb gewoond. En er is nog steeds niets leukers dan ‘Boot heeft gelijk als hij zegt dat hij mogelijkheden rijke Nederlander. Een gesprek studenten iets te leren en ook van studenten iets te ziet. Van nature ben ik optimistisch en ook nu met SER-voorzitter Alexander leren.’ moeten we vooral niet te somber zijn. Ik vraag mij Rinnooy Kan over geld, stude- Naast dat u de meest invloedrijke Nederlander bent, serieus af: welke kans biedt deze tijdelijke teruggang schijnt u ook een van de drukst bezette Nederlanders in economische groei? Denk eens aan de uitdagin- ren en het belang van bèta’s. te zijn. Hoe ziet een gemiddelde dag eruit? gen van een structureel krapper wordende arbeids- ‘Het is eigenlijk ﬁ jn om een bèta ‘Of ik echt de allerdrukste ben, dat weet ik niet. markt; van het verwezenlijken van een eersteklas te zijn.’ Anderen hebben volgens mij ook een volle agenda, kenniseconomie en van een verduurzaming van maar bij mij loopt het ook altijd door. Vooral nu, productie- en consumptiepatronen? We kunnen nu er op fi nancieel gebied van alles gebeurt. Neem ook op de arbeidsmarkt een proces van ‘creatieve Daags voor het interview wordt bekend dat Alexan- de dag van vandaag als voorbeeld. Ik heb net een destructie’ vormgeven, zodat we de huidige crisis der Rinnooy Kan, die bekendstaat als een inne- voordracht gehouden voor de CNV Onderwijsbond uitkomen met in de volle breedte beter opgeleide mende en bescheiden man, voor de tweede maal en ben op weg naar Arnhem waar ik een opening werknemers en duurzamer banen. Deze crisis kan in successie tot meest invloedrijke Nederlander is moet verrichten. Daarna heb ik eind van de dag leiden tot het verhogen van kennis bij werknemers gekozen. Het stemt de voorzitter van de Sociaal een prijsuitreiking in Haarlem, voor jong talent, en en zorgen voor meer duurzaamheid.’ Economische Raad (SER) hoorbaar optimistisch, tussendoor rijd ik langs Amsterdam waar ik ook U pleitte vorig jaar bij minster Plasterk voor een maar naar eigen zeggen heeft hij bijna altijd wel een een korte afspraak heb. De avond heb ik vrij want forse salarisverhoging voor leerkrachten. Dat klinkt goede bui. mijn jongste broer is vandaag vijft ig geworden. Dan de HvA, met vijfduizend docenten in opleiding, als doe ik even niets, behalve aandacht besteden aan de muziek in de oren. Het is maar een raar predicaat: de meest invloedrijke familie.’ ‘Het is aardig dat u daar naar vraagt, want ik kom Nederlander. net van de CNV Onderwijsbond en ik heb het idee ‘Ik kan me voorstellen dat u daar zo over denkt. De fi nanciële crisis die Nederland al maanden in dat er stappen worden gemaakt. Op onderwijs- Ik heb de neiging om het erg te relativeren. Ik ben haar greep heeft , zorgt voor onzekerheid. Zelfs pre- gebied wordt er gewerkt aan een kwalitatieve en voorzitter van de SER en die is van grote invloed mier Balkenende gebruikte onlangs de term ‘recessie’. kwantitavieve inhaalslag en dat is hard nodig. De op het overheidsbeleid. Daardoor scoor ik heel veel Gasthoofdredacteur Arnoud Boot meent dat deze lerarenopleiding, dus ook zeker die van de HvA, punten en daarom is de uitverkiezing eigenlijk geen verrassing. Dat is trouwens niet mijn persoonlijke verdienste, maar die van de SER en de drieëndertig Schoolstrijd slimme mannen en vrouwen die daar dagelijks hard Als voorzitter van de SER spreekt Rinnooy Kan zich begin december in de Volkskrant uit voor een voor werken.’ tweede schoolstrijd in het onderwijs. Ontwikkelingen als de opkomst van internet en globalisering Toch bent u als voorzitter van de SER eigenlijk slechts nopen tot veranderingen. De ambities zijn duidelijk en staan niet ter discussie: niet-talentgerela- in staat marginale beslissingen te nemen. Klopt dat? teerde verschillen tussen leerlingen, zoals sociaaleconomische afk omst, dienen geminimaliseerd ‘Dat valt wel mee. Ik denk dat de manier van te worden, terwijl wel talentgerelateerde verschillen gemaximaliseerd moeten worden. De verant- besluiten past bij dit land. We zijn van de coali- woordelijkheid voor het onderwijs dient over alle betrokken partijen verdeeld te worden. Ouders- tiepolitiek en dat gaat met kleine stapjes. Maar verzorgers, docenten, scholen en werkgevers, de lokale gemeenschap en natuurlijk leerlingen we zetten altijd door en zolang we dat consistent en studenten zelf dienen hun verantwoordelijkheid te dragen, maar tevens de vruchten van het doen, leggen we grote afstanden af. Als ik naar de onderwijs te kunnen plukken. Als een onderwijsinstelling de relatie met deze vijf groepen op orde SER kijk, is er de afgelopen vijfentwintig jaar veel heeft , kan de huidige verantwoording aan de rijksoverheid heel goed vervangen worden door een verbeterd.’ passende horizontale verantwoording. De geldstroom kan hierdoor gedecentraliseerd worden, De ‘meest invloedrijke Nederlander’ wordt volgens politieke verantwoordelijkheid voor het onderwijs komt zo dicht mogelijk bij direct betrokkenen te kringen rondom u vooral geïnspireerd door ‘zelf col- liggen, en lokaal en regionaal maatwerk wordt maximaal bevorderd. (HvdM) lege geven en kritische studenten’. Verklaar u nader.

Folia • Havana 7

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 7 115-12-20085-12-2008 21:56:1621:56:16 ‘Cause I don’t care too much for money, money can’t buy me love.’ Th e Beatles (1964), Britse popgroep

‘ Ik vind het goed dat promoties uit de levenstaakvervullende sfeer zijn gehaald’

moet daar een rol in spelen. Er zijn afspraken Als ik naar de situatie in Nederland kijk, zie ik geen aan een bepaald salaris. Je kan er een andere taal gemaakt door staatssecretaris Bijsterveld en de sporen van grote geldverslinding.’ leren; je bent in een andere cultuur en het onder- lerarenopleidingen dat het probleem nu serieus Hoe kijkt u terug op uw studietijd? wijs is op een andere manier ingericht. Kortom: moet worden aangepakt. Ik ga dat proces nauwlet- ‘Ik heb veel van mijn studie en promotie opge- de ideale leerschool.’ tend volgen.’ stoken. Niettemin, een groot gedeelte van wat ik U doelt zeker ook op de participatie van jongeren bij Vindt u dat hogescholen en universiteiten onverant- tijdens mijn wiskundestudie heb geleerd, gebruik ik uw organisatie. woord met geld omgaan? Extreem hoge salarissen, niet meer. Wat ik van mijn jaren aan de universiteit ‘Onder meer, en daar heb ik ook zelf mijn best bonussen en afk oopsommen? vooral heb geleerd, is een permanente waardering voor gedaan. Als er zaken zijn die jongeren echt ‘Nee, zeker niet. Maar als je het hebt over inkomens voor onderwijs en onderzoek. Het enige waar ik nu raken, dan proberen we de jongerenafdelingen begeef je je als snel op een emotioneel gebied waar echt spijt van heb is dat ik op de universiteit nooit van de werkgevers- en werknemersorganisaties iedereen een mening over heeft . Ik ben blij dat de boekhouden heb geleerd. Daarin heb ik me later daarbij te betrekken. Die groep kreeg op deze minister bepaalt wat er wel en niet acceptabel is. moeten bijscholen.’ manier een beter beeld waarmee we bezig waren Wat is een promotie voor u? en we hadden oprecht iets aan elkaar.’ ‘Voor wie echt verder wil gaan in de wetenschap, is U heeft zelf drie kinderen. Bespreekt u zakelijke een promotie noodzakelijk. Het is de meesterproef, beslommeringen met hen? Cv Alexander Rinnooy Kan de ultieme test om te bewijzen dat je de wetenschap ‘Zeker. Ik ga hen natuurlijk niet eindeloos Alexander Rinnooy Kan (1949) studeerde onder de knie hebt. Het overgrote deel van de gere- bezighouden met mijn eigen werk, maar we wiskunde in Leiden en econometrie in Am- nommeerde onderzoekers is natuurlijk ook gepro- hebben het er zeker over en ze hebben interesse.’ sterdam, werkte een jaar voor de Spectrum moveerd, maar ik vind het goed dat promoties uit (Lachend) ‘Niet voor niets hebben ze allemaal in Encyclopedie (redacteur wiskunde) en drie de levenstaakvervullende sfeer zijn gehaald. Kort Amsterdam gestudeerd.’ jaar aan de universiteit Delft . In 1977 ging hij en snel. Het hoeft niet het fi nale onderzoek te zijn, U heeft een zeer diverse carrière achter de rug. In de naar de Erasmus Universiteit Rotterdam waar maar wel het eerste grote. Het moet het startschot wetenschap, bij het VNO, de ING en nu bij de SER. hij in 1980 hoogleraar operationeel onderzoek zijn voor verder wetenschappelijk onderzoek.’ Wat gaat u doen na 2010? werd, in 1983 directeur van het Econome- Tijdens spreekbeurten en in opiniestukken breekt u ‘Ik heb de vurige hoop dat ik herbenoemd word. trisch Instituut en in 1986 rector magnifi cus. steevast een lans voor de bèta’s. Waarom? Ik vind het SER-voorzitterschap een fantastische Tussendoor bekleedde hij gasthoogleraar- ‘Ooit zei ik over mezelf: “Het is eigenlijk fi jn om baan.’ ● een bèta te zijn.” Met ongeveer honderddertig schappen in onder andere Californië (Berke- anderen die er ook zo over denken, hebben we de ley) en Boston (MIT). Na zijn voorzitterschap handen ineen geslagen om de belangstelling voor van VNO (vanaf 1991) en VNO-NCW (vanaf bèta en techniek te bevorderen. Wetenschappers, 1995) trad Rinnooy Kan in 1996 toe tot de vakdidactici en communicatiespecialisten heb- raad van bestuur van bank-verzekeraar ING, ben zich verenigd in het Bèta-Ambassadeursnet- een functie die hij tot juni 2006 bekleedde. Hij werk. Het netwerk wil met vernieuwende ideeën, is sinds augustus 2006 kroonlid en voorzitter initiatieven en projecten de wetenschappelijke van de Sociaal-Economische Raad. Verder nieuwsgierigheid prikkelen.’ bekleedt hij tal van nevenfuncties. Hij is voor- U vindt ook dat iedere student naar het buitenland zitter van de Raad van Toezicht van het AMC; moet gaan. de Raad van commissarissen van het Concert- ‘Als ik terugkijk naar mijn eigen studententijd, gebouw NV; en de Koninklijke Hollandsche heb ik oprecht spijt dat ik niet naar het buiten- Maatschappij der Wetenschappen, lid van land ben gegaan. Gelukkig het ik het in mijn talloze adviescommissies en hoogleraar Policy latere leven gecompenseerd, maar toch vind ik Analysis in the Private and Public Sectors aan het jammer. Studenten moeten juist in die peri- de Universiteit van Amsterdam. (HvdM) ode vertrekken, want ze hebben tijd. Ze hebben nog geen baan en gezin en zijn nog niet gewend

8 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 8 115-12-20085-12-2008 21:56:1721:56:17 www.hva.nl/februaristart

Niet wachten, maar starten! In februari.

Na een paar studiemaanden is het tijd om de balans op te maken. Op 8 januari 2009 vindt de Informatiemarkt Februaristart plaats. Bevalt je huidige studie en stromen de studiepunten binnen? Alle deelnemende opleidingen zullen zich daar presenteren en Ga dan zeker met datzelfde enthousiasme door met je opleiding. jouw vragen beantwoorden. De informatiemarkt is op de HvA- En maak er een succesvol studiejaar van. locatie: Weesperzijde 190 in Amsterdam (naast het Amstelstation).

Heb je echter twijfels over je studiekeuze? Lijkt het erop dat je Wil je alvast meer weten over de februaristart? Neem dan studie niet goed bij je past? Dan biedt Economie en Management / contact op met Studievoorlichting: telefoon 020 – 525 67 77 HES uitkomst: de februaristart. De meeste economische opleidingen of e-mail [email protected]. Of kijk op de website: beginnen namelijk ook in de week van 2 februari. Je kunt kiezen uit www.hva.nl/februaristart. Daar staat ook hoe je je direct kunt drie vormen: voltijd, duaal en deeltijd. aanmelden.

Folia • Havana 9

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 9 115-12-20085-12-2008 21:56:1721:56:17 Ieder voor zich: het kapitalisme ten einde?

door Arnoud W.A. Boot | beeld Pascal Tieman

essay

Wereldverbeteraars hebben we Er meer aan de hand. De dynamiek is veel groter Sommigen gaan er met ‘de buit’ vandoor. Een voor- geworden. Als we bijvoorbeeld kijken naar de beeld is manipulatie en twijfelachtige zelfverrijking nodig. Jonge mensen vooral, die samenstelling van de Standards & Poor’s 500-index door het management van ondernemingen zelf. Het niet bang zijn om tegen heilige van de grootste Amerikaanse ondernemingen zien management laat zich soms letterlijk omkopen. Zie huisjes aan te schoppen. Alleen we daarin tot de jaren negentig van de vorige eeuw bijvoorbeeld de excessieve beloning die bestuurders een grotere stabiliteit dan nu. De mutaties in deze van het Duitse bedrijf Mannesman verkregen in als je jong bent, kun je echt pro- groep van 500 grootste ondernemingen waren mi- ruil voor hun instemming met een overname door beren de wereld te veranderen. niem; na midden jaren negentig ligt dit percentage het Engelse Vodafone, of, wat minstens net zo veel Naarmate je ouder wordt, geldt structureel hoger. Het is interessant te fi losoferen voorkomt, het management stuurt aan op een over- over de oorzaken van de toegenomen dynamiek. Is name of andere verkooptransactie, waarbij het een voor velen dat de gezapigheid deze veroorzaakt door de globalisering en dere- piece of the action voor zichzelf heeft gereserveerd. toeslaat. En als het geen geza- gulering? Of ligt de technologische innovatie ten pigheid is, is het wel angst, of grondslag aan de toegenomen dynamiek? Of zijn Mijn eigen vakgebied is alles wat met de fi nancie- de globalisering, deregulering en technologische ring van ondernemingen en de werking van fi nanci- een zoektocht naar ﬁ nanciële innovatie zelf gevolgen van een onderliggende ele markten van doen heeft . Een gebied dat aardig in zekerheid die vernieuwings- grotere dynamiek? Of zijn ze een gevolg van de het nieuws is geweest (en midden in al dit gerommel drang en de daaraan verbonden emancipatie van het individu? Oorzaak en gevolg zit), getuige de fi nanciële schandalen bij Ahold en zijn moeilijk uit elkaar te halen. Wat wel duidelijk Enron een paar jaar geleden, en de huidige krediet- risico’s in toom houdt. Of men is, is dat vele van deze eff ecten zelfversterkend zijn. crisis die de fi nanciële wereld in haar greep houdt. wordt onderdeel van het esta- Deregulering die afgedwongen is door de dynamiek Mijn vakgebied heeft sterk aan belang gewonnen. blishment – en ook dat maakt die uitgaat van globalisering, kan bijvoorbeeld weer Financiële markten passen dan ook mooi in dat zelfversterkend werken op het veranderingsproces. doorgeslagen individualistische denken. behoudend. Het eens zo prudente Nederland heeft zich hier niet Dit veranderingsproces brengt grote onzekerheid aan weten te onttrekken. Wie herinnert zich niet de met zich mee, en belangrijker: het heeft allerlei lobbyactie van ondernemingsbestuurders aan het uitwassen tot gevolg. Onze ondernemingen bij- adres van de toenmalige minister-president Kok om Is er iets te verbeteren? Zeker, heel veel. Het voorbeeld lijken bijna als warme broodjes over de vooral toch niets te veranderen aan de belasting- aardige, maar ook bedreigende van deze tijd is dat toonbank te gaan. Nu is het absoluut niet erg dat on- voordelen en gebrekkige transparantie van opties alles los lijkt te zitten; oude vaste verbanden staan dernemingen van tijd tot tijd nieuwe eigenaren (aan- als beloningsinstrument? Inderdaad, het ultieme ter discussie. Dat geldt bijvoorbeeld voor politieke deelhouders) krijgen. Nieuwe eigenaren kunnen de instrument van zelfverrijking. Blijkbaar is het snelle partijen. Elke verkiezing leidt tot aardverschuivin- onderneming een positieve impuls geven. Dit is vaak fi nanciële gewin dat in de fi nanciële markten moge- gen. Maar het geldt ook meer in het algemeen. De heel goed. Zoals altijd geldt ook hier: alles met mate. lijk is te verleidelijk. terminologie individualisering wordt vaak gebruikt, Teveel wispelturigheid ondermijnt de onderneming en wijst op een steeds minder grijpbaar individu als samenwerkingsverband. Samenwerken vereist nu Voor de onderneming als samenwerkingsverband dat niet meer makkelijk in hokjes is te plaatsen. Dus eenmaal een bepaalde mate van stabiliteit. lijkt dit het begin van het einde. Hoe kan van ‘verzamelinstituten’ zoals politieke partijen, omroe- werknemers worden gevraagd loyaal te zijn aan de pen, werknemersorganisaties en kerken lijken aan Maar het grote veranderingsproces waar we in onderneming, als het management zich als een op belang in te boeten. zitten betekent ook dat manipulatie mogelijk is. zelfverrijking gerichte persoonlijke winsten ver-

10 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1010 115-12-20085-12-2008 21:56:1921:56:19 Loyaliteit van werknemers kan niet bestaan zonder loyaliteit van het management

liesrekening gedraagt? Hoe is het om in een wereld wenselijk? Deze ontwikkeling is slecht voor de so- altijd. De geweldige fees die in de VS verdiend kon- te leven waar het gedrag van bestuurders telkens de cial fabric van een organisatie. Niet alleen weet het den worden met het verpakken, doorverkopen en vraag oproept of ze iets doen omdat ze er zelf beter management zich meestal fi nancieel veilig te stellen dus verhandelbaar maken van hypotheken nodigde van worden, of dat ze iets doen in het belang van de in deze transacties en vergroot dit de afstand tussen uit tot onverantwoorde hypotheekverlening, en zijn onderneming? De loyaliteitsvraag ligt dus perma- management en rest van de organisatie, maar er is een directe aanleiding voor de huidige kredietcrisis. nent op tafel. Loyaliteit van werknemers kan echter nog een veel fundamentelere observatie. We leven niet bestaan zonder loyaliteit van het management. in een maatschappij waar alles verhandelbaar is ge- De ‘verhandelbaarheid’ van ondernemingen tast in Maar dit gaat verder dan zelfverrijking en loyali- worden: ondernemingen, bedrijfsonderdelen, en ja, wezen het hart van diezelfde ondernemingen aan. teitsvraagstukken omtrent bestuurders. Wat bete- ook allerlei fi nanciële instrumenten zoals hypothe- Om optimaal verhandelbaar te zijn, moeten onder- kent het als ondernemingen als ‘warme broodjes ken die eerst rustig op de bankbalans bleven staan. nemingen overzichtelijk in mootjes te hakken zijn. over de toonbank’ kunnen worden verkocht? Is dat Verhandelbaarheid lijkt een goed iets. Maar niet Transparantie boven alles. Maar wat is een onder

Folia • Havana 11

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1111 115-12-20085-12-2008 21:56:1921:56:19 ‘Hij‘De die tijd gebrek dat ik heeftzelf geld aan meenamgeld, middelen is al heel en langtevredenheid geleden. Ikmist neem drie altijd goede de vrienden.’ naam en het William gezicht Shakespeare mee.’ Johan (1564-1616), Cruijff (1947), Brits Nederlands dichter en voetballertoneelschrijver

Blijkbaar is het snelle fi nanciële gewin te verleidelijk

essay

neming die permanent deelbaar is? Zij heeft geen manifesteren. En dat is precies wat een transactie- no-nonsense benadering. Politieke partijen waren ziel, maar is een losgeraakt zooitje. En hoe ontkom maatschappij uitlokt. De kredietcrisis is een ander (zijn) amper van elkaar te onderscheiden, met een je hieraan? Het is een onomkeerbaar proces. Als mooi voorbeeld hiervan. Waarom kwamen de vergrootglas moet je op zoek naar de verschillen. een baas van een groot Nederlands advocatenkan- banken in de problemen? Ze gingen hun relatie- Hetzelfde geldt voor het bedrijfsleven. Het kent toor zegt dat hij de Nederlandse wortels van het oriëntatie negeren; het doen van transacties in de nog maar één bloedgroep. Het denkt hetzelfde, het bedrijf – en de klantrelaties – optimaal wil waarbor- fi nanciële markten was het echte spel. En dat is een gedraagt zich hetzelfde, het is een kudde die de hele gen en dus niet gaat fuseren met een Angelsaksisch beetje alles of niets. tijd dezelfde kant op rent. En dat is precies wat een collega-kantoor omdat die Angelsaksische prak- Het alleen gericht zijn op transacties maakt foot- crisis veroorzaakt: allemaal tegelijk fout zitten! tijk het kantoor zal doen vervreemden van haar loose en geeft geen houvast. Saamhorigheid – social Vandaar mijn oproep: er zijn wereldverbeteraars Nederlandse relaties, dan is dat hartverwarmend. fabric – vereist vastigheid, alles los kan niet. In een nodig. Hoe sturen we de veranderingen in de Maar wat koop je ervoor? Er is maar één toevallig maatschappij zonder vastigheden is alles bedrei- goede richting? En wat is die richting? Als we over moment in de toekomst nodig waarin met een pen- gend. Is het dan raar dat velen globalisering zien als honderdvijft ig jaar terugkijken, denk ik niet dat nenstreek een onomkeerbare transactie plaatsvindt bedreiging? En wat te denken over de kredietcrisis, we trots zullen zijn over de afgelopen periode in en het kantoor is verdwenen. Als je erover nadenkt: toch een ultiem symptoom van de footloose society, de menselijke geschiedenis. Zoals het toenemende de verankering is verdwenen, alles is footloose. en volstrekt ongrijpbaar? overgewicht van de bevolking en global warming Bestuurders als passanten zijn eveneens footloose, een directe aanslag op het menselijke bestaan vor- en hoe managen zij? Als een soort voetbaltrainers Laten we weer kritisch gaan nadenken. Wat we men, zou de footloose society – zonder saamhorig- van topclubs. In korte tijd moeten ze resultaat moeten hopen is dat de wal het schip gaat keren. De heid maar mét ongeremde zelfverrijking – wel eens laten zien, en vaak zijn ze even snel weer weg als kredietcrisis en de maatschappelijke ontworteling een directe aanslag kunnen zijn op de inrichting die toptrainers. Transacties leiden vaak sneller tot als katalysator voor een fundamenteel debat over van onze maatschappij. Grote onrust en instabiliteit een zichtbaar resultaat dan het van binnenuit laten de inrichting van de maatschappij. Ideologische zijn dan te verwachten. Ik heb goede hoop op een groeien van een bedrijf; dat kost meer tijd. Juist discussies komen hopelijk terug. Om een of andere keer ten goede, maar net als bij global warming kan met dit soort (riskant) machogedrag kan men zich reden hadden we ons allemaal neergelegd bij een het even duren voordat het kookpunt is bereikt.●

12 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1212 115-12-20085-12-2008 21:56:2121:56:21 FFH-special#3.indd 13 H - s p

e beeld Fred van Diem c i a l # 3 . i n d d

1 3 ‘Ik leenmaximaal’ portemonnee de verzamelingen aan inmijn portemonnee.’ maarnetje invoor ikleggeen ruilen, alsikietsmoet zorgpasje enbonuskaart. zit Afentoe ereens eenbon- mijn studentenkaart, mijn Melkwegabonnement, identiteitskaart, mijn mijn rijbewijs, ANWB-pasje, mijn creditcard, mijn bankpas, mijn OV-kaart, mijn In mijn portemonnee zitten, naastgeld, veel pasjes: uur werken. een bijbaantje zou nemen,gaiknietvoor 6euro per dat ikeenbaan hebdieikleukvind. Maar alsiknu verdienen. Dat isnieterg. Ikvindhetbelangrijker Met antropologie gaikwaarschijnlijk nietzoveel nen enhetgeld later weer terugstorten. geld op. ikeven metmijn Dan moet creditcard pin- dat ietsduurs voor mijn motor. Maar soms ismijn gewoonIk koop wat meestal ikleukvind. Soms is euro, dus dat wel schiet op. borrel. Voor eengoedfeest isdeentree vaakal20 Enaf gaiknaardoen. entoe dekroeg of naar een het belangrijk dat jeover eten nietmoeilijk hoeft wijn, dus daar gaat wel ook geld naar toe. Ikvind met mijn huisgenoten samen. Ikhou van goede Ik geef hetmeeste geld uit aan eten. Meestal eetik maar hetissuperrelaxed. Daar komtpersoon. nogwel stroom eninternet bij, sidie, dus uiteindelijk kom jeop zo’n 125euro per euro aan huur, maar we krijgen noghuursub- ook wemijn 520 eneenvriend. Samen vriendin betalen Ik woon ineenappartement indeBijlmer met ouders nog125. de IB-groep krijg iknu dus 775euro envan mijn hebikgeen tijdernaast voor eenbijbaantje. Van enmetdiebestuursfunctie studie doen goed ook van onze studievereniging Kwakiutl. Ikwilmijn werken. voorzitter Ikben van defeestcommissie ‘Ik leenmaximaal, omdat ikgeen tijd hebom te antropologie (UvA) (21) studeertculturele Jelmer Hoogeboom van (ARH) 115-12-2008 21:56:23 5 - 1 2 ● - 2 te 0 0 8

2 1 : 5 6 : 2 3 50% korting op de Volkskrant plus 1 jaar gratis pasta

Ben je uitwonend student en niet ouder dan 27 jaar, ga dan nu naar naar eenjaargratispasta.nl

De actie loopt tot en met 28 februari 2009

De Museum Shop van het Van Gogh Museum zoekt voor tijdens de tentoonstelling -.78)6/MWIIRTVSJIWWMSRIPISVKERMWEXMIQIXHMZIVWI[IVOWSSVXIRIR[IVOPSGEXMIW HMISZIVHIWXEHWHIPIR'IRXVYQIR;IWXIVTEVOZER%QWXIVHEQ^MNRZIVWTVIMH 3R^IHMIRWXIRPMKKIRSTLIXXIVVIMRZEROMRHIVSTZERKSTZSIHMRKWSRHIVWXIYRMRK IRWSGMEEPGYPXYVIIP[IVO Van Gogh en de kleuren van de nacht

;MN^SIOIRZSSVSR^ISVKERMWEXMITIVHMVIGX Van 13-02-2009 tot 07-06-2009

3463)41)();)6/)676)')48-)&),))6 1: kYYVT[ enthousiaste en klantvriendelijke winkelmedewerkers -RXIVIWWI# /MNOSTSR^I[IFWMXIZSSVEERZYPPIRHIMRJSVQEXMI[[[MNWXIVORP voor minimaal 24 uur per week. :SSVMRJSVQEXMISZIVHIJYRGXMIOYRXYGSRXEGXSTRIQIRQIXHILIIV.&PSO XIPIJSSRSJQIZVSY[0/VSSWXIPIJSSR Openingstijden Museum Shop: Zo-Wo 09:00 - 18:00 Do-Za 09:00 - 22:00 (I^IEHZIVXIRXMIZIVWGLMNRXKIPMNOXMNHMK^S[IPMRXIVREPWIRI\XIVR Inlichtingen en sollicitaties plus cv vòòr 15 januari 2009 naar: &MNKIPMNOIKIWGLMOXLIMHKIRMIXIRMRXIVRIOERHMHEXIRHIZSSVOIYV %GUYMWMXMI[SVHXRMIXSTTVMNWKIWXIPH [email protected]

De Academie voor Wetgeving verzorgt een geaccrediteerde opleiding tot wetgevingsjurist. Ieder jaar wordt een groep nieuwe Zoek jij de ideale mix juristen, waaronder ﬁscalisten, toegelaten en tevens aangesteld als trainee bij een ministerie, de Raad van State of de Tweede Kamer. Daarmee biedt de Academie een aantrekkelijke combinatie van van techniek recht? opleiding en werk, beloond met een goed salaris.

Heb je net een exacte studie, zoals (werktuig)bouwkunde, natuurkunde, industrieel ontwerpen Word jij ook een meester in of een vergelijkbare studie, afgerond en wil je hier meer uit halen? Dan zit je goed bij EP&C. Bij ons vind je de ideale combinatie van techniek en recht. het maken van wetten? Wij zoeken een: Werken en studeren als aankomend wetgevingsjurist Octrooigemachtigde m/v in opleiding Wetgeven leer je in de praktijk, ondersteund door een gedegen opleiding. Trainees van de Academie werken 70% van hun werktijd EP&C helpt ondernemingen bij het omgaan met intellectuele eigendom door middel van het in een wetgevingsfunctie. De overige 30% besteden zij aan adviseren over, het verkrijgen en handhaven van octrooien, merken en modellen. Samen met modules waarin juridische, politiek-bestuurlijke en Europese onze cliënt bepalen we de sterkste strategie. EP&C heeft 28 enthousiaste en inspirerende onderwerpen de revue passeren en vaardigheden worden octrooigemachtigden in dienst. getraind. Ook vinden werkbezoeken en stages bij (inter)nationale instellingen plaats. Bescherming en advisering Bij EP&C werk je met de nieuwste uitvindingen en adviseer je bedrijven over wereldwijde Toelating tot de opleiding beschermingsmogelijkheden. Je zit in een vroeg stadium met uitvinders aan tafel. Je adviseert De toelating tot de opleiding is afhankelijk van een strenge selec- en ziet mogelijkheden voor het product of proces. Je denkt met jouw technische achtergrond tie. Je moet, als (bijna) afgestudeerd jurist, een sollicitatieformulier mee in alle fasen van de commercialisering. Je komt te werken in een enthousiast team op invullen, deelnemen aan een psychologische test in twee delen, het kantoor van EP&C in Amsterdam-Zuid. Hiervandaan bedienen wij grote, internationaal een schrijfproef aﬂeggen en spreken met selectiecommissies. Als je wordt geselecteerd, word je aangesteld bij een organisatie georiënteerde ondernemingen. Tevens werken wij veel samen met de beste IE-advocaten van van de rijksoverheid. De aanstelling geldt voor een duur van twee Nederland, die vaak op loopafstand van ons kantoor gevestigd zijn. Alleen al om deze reden jaar en is in salarisschaal 10. Het met goed gevolg afronden van de doen zij vaak een beroep op EP&C om grote rechtszaken te helpen winnen of om cliënten te opleiding levert de titel ‘Master in Legislation’ op. Ook wordt dan adviseren in gevoelige kwesties met betrekking tot octrooien. bezien of je een vaste aanstelling bij de rijksoverheid krijgt. Beloning en uitdaging Benieuwd? Bij EP&C word je als octrooigemachtigde breed ingezet. Maar ook als je nog niet zover bent, Meer informatie vind je op de website van de Academie voor krijg je bij EP&C alle ruimte. Je doet veel praktijkervaring op, je wordt intensief begeleid en Wetgeving, zie www.academievoorwetgeving.nl, onder ’Trainee- volgt de opleiding tot octrooigemachtigde. Sowieso proӾ teer je van werken in teamverband, opleiding wetgevingsjurist en meld je nu al aan voor inschrijving een prima salaris, dito secundaire arbeidsvoorwaarden en een aantrekkelijke bonusregeling. voor de opleiding en werken per september a.s.. Maar bovenal werk je elke dag aan uitdagende zaken voor onze cliënten. Jouw advies bepaalt Neem contact op met dhr. H.Q.M. Langeveld (070 - 312 98 38, de uitslag voor de cliënt: win or lose, to have lunch or to be lunch. Kun je deze druk aan? Stuur e-mail: [email protected]) voor een informatiebrochure of het sollicitatieformulier. dan je sollicitatiebrief en cv naar [email protected]. Voor inhoudelijke vragen kun je contact opnemen met Walter Hart, telefoonnummer 020 - 305 28 80.

Het beste traineeship Rijswijk I Amsterdam www.epc.nl

www.academievoorwetgeving.nl

14 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1414 115-12-20085-12-2008 21:56:3121:56:31

-./# HET NLR is hét instituut in Nederland op het gebied van lucht- en ruimtevaart. Zo doen we onderzoek Scriptie schrijven naar veiliger, milieuvriendelijker en efficiënter iegverkeer.vl Met hypermoderne faciliteiten en excellente medewerkers. Medewerkers die aan de frontlinie willen staan van de technologische .1#$ &- in goed Nederlands innovatie. Je krijgt bij het NLR alle ruimte om je talenten te benutten en je persoonlijk te ontplooien. Het NLR is dé plek voor medewerkers met een passie voor techniek. Is Nederlands niet je moedertaal en heb je daarom 1.(/ moeite met scripties e.d. schrijven? Gepensioneerde academici/ HBO-ers ondersteunen je hiermee graag. Project Controller Junior 3TUDIETWIJFELSõOFõGESTOPTõMETõJEõSTUDIEõ GRATIS! www.gildeamsterdam.nl Wij zoeken een die ENõJEõWEETõNIETõHOEõJEõVERDERõMOET õ nauw betrokken wil zijn bij technisch hoogstaande en :OEKõJEõKOERSõ$OEõDEõ(/4 maatschappelijke relevante projecten? sõ (ERORIÔNTATIEõ4RAINING õWAARINõJEõ õ JEõVERDIEPTõINõJEõEIGENõKWALITEITEN Functie-inhoud sõ $RIEõMAANDEN õVIJFõDAGENõPERõWEEK De afdeling Planning en Control is binnen het NLR de interne sõ 3TARTõJANUARIõ ﬁnancieel deskundige en vervult de rol van adviseur met betrekking tot de ﬁnanciële zaken aan de verschillende divisies. sõ $Eõ(/4õVINDTõPLAATSõINõ$RIEBERGENõ Jij werkt in een team van 6 collega’s en samen met een collega sõ (UISVESTINGõINõDEõBUURTõISõMOGELIJK project controller ben je verantwoordelijk voor een divisie. OOO NJAB=@G?=K;@GGD FD De hoofdtaken van deze functie zijn, het voeren van projectadministratie, genereren van voortgangsrapportages, analyseren en kritisch bekijken van deze rapportages en overleg met de diverse projectleiders. Ook contact met externe accountants in verband met af te geven accountantsverklaringen behoort tot de werkzaamheden.

Heb jij t )&"0#&EJQMPNB PGCFOKFCJKOBBGHFTUVEFFSE t &SWBSJOHNFUIFUXFSLFOJOFFOUFBN t (PFEFNPOEFMJOHFFOTDISJGUFMJKLFVJUESVLLJOHTWBBSEJHIFJE t 1SPBDUJFWFJOTUFMMJOHOBBSEFJOUFSOFLMBOUFO dan is deze veelzijdige startersfunctie precies wat voor jou!

Meer informatie: Manfred Puijk, 020 5113157

SOLLICITEREN? Mail je sollicitatie naar Heidy Wolters, [email protected] o.v.v. vacaturenummer DSPC-2008-01 www.nlr.nl Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium / Amsterdam / Noordoostpolder

Folia • Havana 15

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1515 115-12-20085-12-2008 21:56:3421:56:34 ‘Het heeft me een godsvermogen gekost om er zo goedkoop uit te zien.’ Dolly Parton (1946), Amerikaans countryzangeres Het beste salaris van het schoolplein door Jim Jansen | beeld: Martyn F. Overweel

huishoudboekje

Hoe reageren vooraanstaande minder geld dan nu. Daar word je creatief van. Ik een grote meerderheid verkozen. Als op 24 maart politici van verschillende po- zorgde er altijd voor dat ik bijbaantjes had, en dan 2005 Th om de Graaf aft reedt als minister van het liefst goedbetaalde. In die tijd was ik suppoost Bestuurlijke Vernieuwing volgt Pechtold hem op. litieke partijen op de ﬁ nanci- in een museum waar je in het weekend 150 procent Na de val van het kabinet gaat Pechtold verder als ele crisis? En in het verlengde betaald kreeg. Je kan wel raden waar ik elke zondag oppositieleider. (HvdM) daarvan: hoe gaan ze met geld was. Als je naar ons partijprogramma kijkt, dan gaat het er bij ons niet om dat mensen welvaren- Mark Rutte (VVD): om en wat is hun bestedingspa- der worden, maar dat ze kansen krijgen. Daarom ‘De staat is een falend marktmeester’ troon? pompen we veel geld in onderwijs. Onderwijs zorgt ervoor dat mensen kansen krijgen om verder te komen en succesvol te worden. Alexander Pechtold (fractievoorzitter D66): Mijn privé-uitgavenpatroon fl uctueert. Op vrij- ‘Aan lekker eten en goede wijn geef ik graag geld dagavond doe ik met mijn vrouw boodschappen uit.’ en dan let ik meer op het geld dan zij. Ik ben ook niet iemand die bijvoorbeeld voor drie euro een cappuccino op het station koopt. Daarnaast geef ik wel graag geld uit aan een mooi pak. Ook aan goede wijn of lekker eten wil ik graag geld spenderen. Zelf heb ik twee jonge kinderen, op die manier word je ook weer met de waarde van geld geconfronteerd. In de sinterklaasperiode mochten ze niet elke dag hun schoen zetten, terwijl anderen op school dat wel mochten. Over dat soort zaken moet je als ouder goed nadenken. Als privépersoon en als fractievoorzitter van D66 hanteer ik dezelfde fi nanciële normen en waarden. Dat geldt niet voor iedereen in de Kamer. Het valt me op dat Kamer- leden bepaalde uitgaven – op het niveau van hun eigen hypotheek – tot in detail uitpluizen, maar tegelijkertijd zonder na te denken “ja” zeggen op investeringen als de JSF. Dat vind ik jammer. Toen de kredietcrisis in volle hevigheid losbarstte, hadden ‘Liberalen geloven in de kracht van het individu. heel veel Kamerleden in no time hun opinie klaar. Deze kracht komt het best tot zijn recht in het Bij D66 denken we net iets langer na. Ik ben met systeem van de vrije marktorde. Dit economische experts als Alexander Rinnooy Kan, Arnoud Boot systeem gaat uit van de gedachtegang dat het indi- en Bas Jacobs gaan praten. Van die mensen kan ik vidu zo veel mogelijk naar eigen keuze over zijn of veel leren, want zij kunnen bepaalde zaken op een haar lot moet kunnen beschikken en zich daardoor heldere manier duiden.’ ten volle kan ontwikkelen. Een vrije markt garan- deert de meest effi ciënte toedeling van arbeid, ka- Alexander Pechtold (Delft , 1965) is fractievoor- pitaal, goederen en diensten en is een voorwaarde zitter van D66. Na zijn gymnasiumdiploma gaat voor een optimaal welvaartsniveau. Socialisten en ‘Geld maakt het leven in verschillende opzichten hij kunstgeschiedenis en archeologie studeren andere lieden met een linkse signatuur grijpen de een stuk gemakkelijker. Dat merk je vooral als je het in Leiden. In 2002 stelt hij zich verkiesbaar voor huidige fi nanciële crisis aan om te pleiten voor een niet hebt. In mijn studententijd had ik aanmerkelijk het partijvoorzitterschap van D66, en wordt met omslag in het economische denken en zien hierin

16 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1616 115-12-20085-12-2008 21:56:3621:56:36 ‘Nu ik eindelijk geld heb om een dure jurk te kopen, kan ik er niet meer in.’ Annie M.G. Schmidt (1911-1995), Nederlands schrijfster

hun eigen ideologieën bevestigd. Niets is minder gelegenheid in de kabinetten Balkenende I en II. ik opgroeide vergelijkt met de huidige generatie, waar. Ook liberalen geloven niet in ongebreideld In 2004 wordt Rutte benoemd tot staatssecretaris dan is die wel veranderd. In de jaren zeventig kapitalisme, maar het marktgeoriënteerde systeem van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Na de was het vanzelfsprekend dat wij het beter zouden zoals wij dat in Europa kennen, heeft zijn func- verloren gemeenteraadsverkiezingen van 2006 hebben en meer keuzes zouden krijgen dan onze tie op meerdere fronten bewezen. Ik durf zelfs volgt Rutte Jozias van Aartsen op als lijsttrekker. ouders. Jongeren van nu hebben meer en terechte te stellen dat de kredietcrisis niet veroorzaakt is In 2007 zet hij Rita Verdonk uit de fractie, na zorgen over hun toekomst. Als ik naar mijn gezin door “onbeperkte marktwerking”, maar doordat de openlijke kritiek op de partijkoers. (HvdM) en mijzelf kijk, dan spendeer ik graag geld aan uit staat heeft gefaald als marktmeester. De werkelijke eten gaan en vakanties. Afgelopen jaar waren we oorzaken van de crisis zijn vooral het gevolg van Femke Halsema (GroenLinks): in Marokko en we zijn een paar jaar geleden in overheidsbeleid – zoals de Amerikaanse overheid, ‘Die dure jas moest ik per se hebben.’ Indonesië geweest. Dat kost natuurlijk wat, zeker die de rente kunstmatig laag heeft gehouden en met twee kinderen, maar dat heb ik er graag voor heeft toegelaten dat banken steeds meer kapitaal over. Mijn kinderen zitten op een achterstands- uitzetten ten opzichte van hun eigen vermogen en school hier in de buurt en waarschijnlijk heb ik het daarmee hebben bijgedragen aan het ontstaan van beste salaris van het schoolplein. Dat betekent niet de zogenoemde ninja-hypotheken: no income, no dat ze meer speelgoed krijgen dan hun vriendjes. jobs or assets, maar wél een hypotheek. De vrije Je kan kinderen al van jongs af aan leren wat de markt heeft een zelfreinigend vermogen, zoals in waarde van geld is. Mijn relatief duurste aankoop de huidige crisis blijkt. Hoe vervelend dit ook is ooit was een leren jas, die ik kocht aan het eind van voor bedrijven die nu in de problemen dreigen te mijn studententijd. Dat ding kostte toen 900 gulden komen; het kan natuurlijk niet zo zijn dat de staat – en dat was veel meer dan mijn maandelijkse beurs. die enkel mag functioneren als marktmeester – per Toch moest ik hem per se hebben. Als ik naar mijn direct ingrijpt met maatregelen zoals het collectief actuele situatie kijk, is ons koophuis een enorme fi nancieren van vraaguitval (werktijdverkorting). uitgave geweest. Dat is een grote schuld die je torst, Slecht functionerende bedrijven worden hiermee maar ik ben wel blij dat ik het gekocht heb. kunstmatig op de been gehouden en verworden zo Als fractievoorzitter van GroenLinks vind ik het be- tot valse concurrenten van de ondernemingen die langrijk dat wij investeren in onze jongeren, in hun het wel goed doen. De VVD houdt dit soort ingre- onderwijs, de AOW en de gezondheidszorg. En het pen liever achter de hand voor het geval dat deze op geld dat met de aanschaf van de JSF over de balk is lange termijn écht noodzakelijk blijken te zijn. In gesmeten, is in één woord absurd.’● tegenstelling tot de kortetermijnoplossingen die dit kabinet aandraagt – en die enkel schade opleveren op de lange termijn – pleit ik voor maatregelen die Nederland over 24 tot 36 maanden sterker uit de Femke Halsema (Haarlem, 1966) is fractievoor- crisis laten komen. We moeten voorwaarden schep- ‘Ik vind het niet gepast om de waarde van geld te zitter van GroenLinks. Na haar havodiploma in pen voor een gezonde arbeidsmarkt, we moeten relativeren, omdat ik zelf een goed salaris heb. Dat 1984 begint ze in 1985 aan de lerarenopleiding economische groei laten samengaan met duurzame is een logisch gevolg van mijn kamerlidmaatschap. Nederlands en geschiedenis in Utrecht, maar ze energievormen (groen rechts) en er moet een supe- Daarom vind ik het ook niet op zijn plaats om te switcht naar algemene sociale wetenschappen aan rieur marktmeesterschap komen in Nederland en melden dat geld “totaal niet belangrijk” is. Wel weet de Universiteit Utrecht, waarbij ze zich speciali- Europa. Niet meer, wel beter.’ ik hoe het is om met weinig geld te leven. Ik heb seert in criminologie. In 1998 wordt ze door Paul een tijd in cultuurcentrum de Balie gewerkt en toen Rosenmöller gevraagd voor de lijst van Groen- Mark Rutte (Den Haag, 1967) is fractievoorzitter kwam ik gewoon rond met een minimuminkomen. Links. In 2002 wordt ze vicefractievoorzitter, van de VVD. Na zijn gymnasiumdiploma stu- Geld is wel gewoon belangrijk. Het stelt je in staat waarna ze na Rosenmöllers vertrek in november deert hij geschiedenis in Leiden. In 2002 wordt om je zelf te voorzien in je primaire levensbe- 2002 hem opvolgt als fractievoorzitter. In 2006 hij staatssecretaris van Sociale Zaken en Werk- hoeft es. Als je de rol die geld speelt in de tijd dat wordt ze herkozen. (HvdM)

Folia • Havana 17

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1717 115-12-20085-12-2008 21:56:4021:56:40 ‘Ik zou heel graag als geldwolf gezien worden, als ik daar ook naar betaald werd.’ Andy Warhol (1928-1987), Amerikaans kunstenaar ‘ Gokken gaf een roes’ door Annemarie Vissers | beeld Hollandse Hoogte

interview

18 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1818 115-12-20085-12-2008 21:56:4621:56:46 Een biecht aan zijn ouders volgde, evenals een kelijk zijn gokprobleem aan te pakken. Vrijwil- Je wordt hard aangepakt, dat werkt voor mij bezoek aan de studentendecaan: ‘Mijn vader lig meldt hij zich alsnog bij stichting AGOG. goed. Een van de programmaonderdelen is dat je heeft me er letterlijk afgeleverd. Daar kwam ik Daar kan hij zijn verhaal wél kwijt. ‘Daar zitten anderen helpt. Dat doe ik bij deze. Er zijn zeker in een begeleidingstraject terecht.’ Een stappen- mensen die weten wat ik doormaak, omdat ze studenten die net zo diep in de problemen zitten plan werd gemaakt, schulden geïnventariseerd jarenlang zelf een gokprobleem hebben gehad. op dit moment. ● en doorverwijzingen geregeld. Zo ook die naar een studentenpsycholoog. Geen groot succes: ‘Ik ben er drie keer geweest. Ze bleef maar doorgaan Wat doet de HvA/UvA? over het waarom van mijn verslaving.’ Er was ook Na een rondvraag blijkt dat gokverslaafde studenten de deur niet platlopen bij studentendecanen. Dat geen controle op het traject, dus ik kon makkelijk betekent echter niet dat ze er niet zijn, zeggen ook studentendecanen Lydie van de Laar (HvA) en Karin verdergaan met waar ik gebleven was.’ Ook de van Spriel (UvA). Van de Laar: ‘Ze zijn er zeker. Het moeilijke met verslaafden is dat ze pas hulp zoeken doorverwijzing van de studentpsycholoog naar de als er al behoorlijke problemen zijn. Schaamte speelt bij verslaving – wat overigens een ziekte is – zeker Anonieme Gokkers Omgeving Gokkers (AGOG) een rol. Hulp vragen hiervoor is toch iets anders dan voor, bijvoorbeeld, dyslexie. Het is lastig aanbie- ‘hulpverleent niet lekker’: recht tegenover zijn den als mensen hun problemen verzwijgen.’ De laatste jaren is er wel eerder zicht op studieontwijkend studentenhuis. ‘Achteraf gezien was ik nog niet gedrag zegt Van Spriel: ‘Studievoortganggesprekken of een dreigend bindend studieadvies helpen bij diep genoeg gegaan.’ Dat dieptepunt bereikt hij het boven water krijgen van mogelijke problemen. Schuldenproblematiek onder studenten komt zeker een fl inke tijd later, als een vriend hem letterlijk voor, maar of dat door een gokprobleem komt is lastiger te achterhalen. Specifi eke hulp speelt daar beter van de vloer opraapt en naar zijn ouders brengt: op in. Peter Dekker (Bureau Studentenpsychologen van de HvA/UvA) beaamt dat: ‘Het probleem is dat ‘Nu weet ik dat een verslaafde met elke vezel in mensen die lijden aan een verslaving – alcohol, drugs, maar ook gokken – zeer lang denken er zelf wel zijn lijf moet willen stoppen, anders helpt hulp met hun verslaving uit te komen. Als ze niet al in een begeleidingstraject zitten, is doorverwijzen naar niet. Ik schaamde me bovendien enorm.’ Het professionele instanties bij verslavingsproblematiek in veel gevallen het meest eff ectief. Dat is wat we als besluit om te stoppen met zijn sukkelende studie psychologen ook doen.’ wordt genomen, evenals het besluit nu daadwer-

Folia • Havana 19

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 1919 115-12-20085-12-2008 21:56:4621:56:46 ‘Ik heb een groot deel van mijn geld besteed aan gokken, drinken en mooie vrouwen. De rest heb ik over de balk gesmeten.’ George Best (1946-2005), voetballer De renaissance van de staat door Rob Hartgers | beeld Martien Bos

interview

Het superkapitalisme heeft sis te versterken en blijken gerapporteerde winsten een veel belangrijkere rol speelt in het economische zijn langste tijd gehad, betoogt schijnwinsten te zijn. Economen gingen met die leven.’ schijnvertoning akkoord vanuit de globale notie dat En dat is goed? econoom Arie van der Zwan. concurrentie altijd goed is. Dat concurrentie ook ‘Als de overheid niet had ingegrepen, hadden we de De overheid is bezig aan een kan leiden tot misbruik hoorde je niet.’ totale ineenstorting meegemaakt van de fi nanciële comeback. Klopten de theoretische modellen van de economen sector. Het toont het belang van de staat. “Hoe niet? minder overheid, hoe beter,” predikten Reagan en ‘Die modellen laten ideologie buiten beschouwing. Th atcher. Die theorie is nu gelogenstraft .’ De zeventiger Arie van der Zwan vindt het niet Terwijl de manier waarop een economie wordt Moet de overheid nauw betrokken blijven bij de goed dat juist híj geïnterviewd wordt over de gerund sterk afh ankelijk is van ideologie. De kre- fi nanciële instellingen waar het een belang in heeft ? economische crisis. ‘Hier had een veertiger moeten dietcrisis is de uitwas van een sluipende ontwik- Arnoud Boot pleit voor zo veel mogelijk afstand, zitten, zoals ik zelf was toen in de jaren zeventig keling die is ingezet door Th atcher en Reagan. bijvoorbeeld door een onafh ankelijke organisatie in het economendebat op het scherp van de snede Neem de geweldige belastingconcessies die werden het leven te roepen als tussenpersoon. gevoerd werd.’ De emeritus hoogleraar economie en gedaan aan grootverdieners. Economen kwamen ‘Zo’n organisatie hebben we gehad, dat was de oud-topman van Vendex (het toenmalige moeder- aandragen met prachtige redeneringen, alsof dit Nationale Investeringsbank, waarvan ik president- bedrijf van V&D) ergert zich aan de afwezigheid ook vanuit economisch oogpunt een wenselijke directeur was. In de periode tussen 1945 en 1998 van economen in het politieke debat. Zijn jongere ontwikkeling was. In werkelijkheid ging het om lichtte die bank bedrijven door die in de problemen vakbroeders hebben zich ‘teruggetrokken op hun een politiek-maatschappelijke revolte. Neem het kwamen en versterkte met langlopende leningen, theoretische modellen’. En dat terwijl de econo- marktgedrag van banken en andere fi nanciële participaties en door de overheid gegarandeerde mische crisis volgens Van der Zwan, die ook een instellingen. Waar was de onzichtbaar sturende achtergestelde kredieten de kapitaalsbasis van geschiedenis schreef van de Partij van de Arbeid, hand, door Adam Smith gepropageerd als resultaat noodlijdende ondernemingen. Toen ik in 1983 geen dipje is dat we na een jaar of twee weer te van het onafh ankelijke gedrag van de marktpar- aantrad bij de bank, hadden we vrijwel alle grote boven komen. Het is volgens hem het einde van een tijen? Als lemmingen zijn de topmannen van de Nederlandse ondernemingen in de boeken staan. lange periode van ‘superkapitalisme’ die begon met fi nanciële wereld achter elkaar aan gegaan, hun Helaas heeft Gerrit Zalm als minister van Financiën Th atcher en Reagan en gekenmerkt werd door een ondergang tegemoet.’ de bank in 1999 geprivatiseerd, waardoor deze zijn terugtrekkende overheid. Hoopvol voorspelde Van functie niet meer kon vervullen en een speelbal der Zwan in een debat met UvA-econoom Arnoud U spreekt over een renaissance van de staat. Is dat werd van speculanten. De Nationale Investerings- Boot onlangs een ‘renaissance van de staat’. In een een constatering of een wens? Als het aan Wouter bank was rendabel, er was geen urgentie om de nog te verschijnen artikel in vakblad Socialisme & Bos ligt, is de overheidsbemoeienis met de fi nanciële zaak te verkopen. Dat is enkel gedaan op basis van Democratie roept hij op om ‘het kapitalisme (op- sector slechts tijdelijk. de fi losofi e dat de staat zich zo min mogelijk met de nieuw) te beteugelen en dienstbaar te maken aan ‘De verzorgingsstaat die na de oorlog ontstond, is economie moet bemoeien. Zo zie je maar weer hoe bredere maatschappelijke belangen dan het enge niet geboren uit een weloverwogen opvatting over belangrijke beslissingen worden ingegeven door aandeelhoudersbelang’. hoe de staat zich zou moeten gedragen. Eigenlijk ideologieën, niet door rationele argumenten.’ De kredietcrisis komt niet uit de lucht vallen, bena- was het een opeenstapeling van ad-hoc-maatrege- Het ministerie van Financiën kan de rol van de Nati- drukt Van der Zwan tijdens het gesprek meerdere len waarin je achteraf de trekken van een verzor- onale Investeringsbank niet overnemen? malen. Economen stonden erbij en keken ernaar. gingsstaat herkent. Er lag geen blauwdruk aan ten ‘Ik denk niet dat het verstandig is als ambtena- Of erger nog: ze praatten misstanden goed. Van der grondslag. Ik denk dat het nu weer zo gaat. Er is een ren dat werk doen. Zij missen de expertise om te Zwan: ‘De idiote beloningscondities in de fi nanciële opeenstapeling van maatregelen die zijn ingegeven beoordelen of een onderneming gezond is. Je kunt sector, de overwoekering van de reële sector door door reële gebeurtenissen. De hele fi nanciële sector daar grote fouten mee maken. Kijk maar naar de de fi nanciële, de hedgefunds – dat alles was volgens wordt momenteel overgenomen of gefi nancierd miljardenverslindende pogingen in de jaren zeven- veel economen geweldig. Zwakke broeders werden door overheden. Nu is er alweer sprake van een tig om scheepsbouwconcern RSV te redden. Dat door toedoen van hedgefunds overgenomen door de tweede ronde in de fi nanciering van de fi nanciële was door ambtenaren bekokstoofd. De Nationale sterke broeders, was de gedachte. Nu staan de sterke sector. De overheid wordt daarin meegezogen. Als Investeringsbank voelde er niks voor. Het liep uit broeders in de rij bij overheden om hun kapitaalba- het stof neergedaald is, zal blijken dat de staat weer op een grandioos fi asco. De uiteindelijke ondergang

20 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2020 115-12-20085-12-2008 21:56:4921:56:49 CV 1935 geboren te Scheveningen 1964-1972 directeur Nederlands Centrum voor Marketing en Analyse 1968 promotie aan de economische faculteit van de UvA 1972-1983 hoogleraar commerciële economie Erasmus Universiteit 1980-1982 lid Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid 1983-1988 president-directeur Nationale Investeringsbank 1988-1989 vicevoorzitter hoofd- directie Vendex 1989 president-directeur World Soft ware Group 1992 zelfstandig adviseur voor beleid en management 1996-1997 rector magnifi cus Nijenrode 1997-nu publicist

Van der Zwan schreef meerdere boeken, waaronder Van Drees tot Bos, De uitdaging van het populis- me, en Hij overwon iedereen op een vrouw na, een biografi e van tycoon Frits Fentener van Vlissingen.

vanvan RSV was aanaanleidingleiding voor een parlementaireparlementaire MMoetoet er een parlementaireparlementaire onderzoekonderzoek komenkomen naar dede dderer NederlandenNederla de gevolgen moet dragen? Ook de enquête die tot de beëindiging van dit soort fi nan- kredietcrisis? rol van de toezichthouders moet worden onderzocht. ciering leidde. ‘Daar ben ik erg voor. Aan deze crisis liggen concrete Die verdedigen zich door te wijzen naar Amerikaan- Door een rechtstreeks belang te nemen in bedrijven beslissingen ten grondslag. De baas van verzeke- se toezichthouders, die ook niet ingrepen. Maar als manoeuvreert de overheid zichzelf in een riskante ringsmaatschappij Delta Lloyd zei laatst in een ze wisten wat de risico’s waren, waarom deden ze dan positie. Ze moet nog maar zien dat ze het geïnves- interview dat hij weigert om een beleid te voeren niks? Dat is een prangende vraag.’ teerde vermogen in ABN AMRO terugverdient. dat alleen in het belang is van de aandeelhouders. De macht van de aandeelhouders moet worden De oplopende overheidsschuld moet gefi nancierd Het merendeel van het kapitaal van zijn bedrijf is af- ingeperkt? worden, wat weer kan leiden tot rentestijgingen. komstig van polishouders, slechts een klein deel van ‘Het lijkt me evident dat de oorzaak van de el- Interventies kunnen verkeerd uitpakken.’ aandeelhouders. Dat vind ik een juiste observatie. lende ligt bij de onevenredig grote macht van de Wat voor rol moet de overheid dan spelen in het Het is de vraag of de bestuurders van ING en Aegon aandeelhouders, waardoor voorbij wordt gegaan economische leven? dat ook vinden. Je krijgt de indruk dat ze onnodig aan de belangen van de andere stakeholders. Ik ‘Een stimulerende en vernieuwende rol. Net als grote risico’s hebben genomen. Als je het risico dat denk dat we het einde beleven van dit aandeel- in de jaren tachtig moet de overheid een premie een ander loopt moedwillig in de wind slaat, ben je houderskapitalisme.’ zetten op innovatie. Ze moet risicodragend ver- aanvechtbaar bezig. Deze mensen hebben gespeeld We keren niet terug naar de oude situatie? mogen beschikbaar stellen voor mensen die een met het geld van polishouders en de soliditeit van ‘Ik denk het niet. We gaan een fl inke recessie tege- interessante onderneming oprichten. Na de oorlog hun bedrijven op het spel gezet. Ik vind dat zij daar- moet, gevolgd door jaren van depressie. We zullen heeft de staat een grote rol gespeeld in de fi nancie- voor de verantwoordelijkheid dienen te dragen en wel een enkele opleving zien zoals ook in de jaren ring van onderzoeks- en ontwikkelingstrajecten. dat die verantwoordelijkheid duidelijk gemarkeerd tachtig, maar binnen korte tijd wordt die gevolgd Zonder het Nederlands Vliegtuiginstituut was de moet worden. Waar liggen de grenzen van het aan- door een terugval. De grondslagen van verant- Nederlandse vliegtuigbouw bijvoorbeeld nooit van deelhouderskapitalisme? Welke topmannen hebben woordelijk zakendoen moeten opnieuw worden de grond gekomen.’ onverantwoorde risico’s genomen waarvan de staat gedefi nieerd. Dit is een waterscheiding.’●

Folia • Havana 21

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2121 115-12-20085-12-2008 21:56:4921:56:49 ‘Trouw niet om het geld. Lenen is goedkoper.’ Schots gezegde Fors geld verdienen door Floor Boon | beeld Bob Bronshoff

scholieren

Ook middelbare scholieren ast Janneke (16) over geld, de kredietcrisis en de worden geconfronteerd met een toekomst.

teruglopende economie waarin Ben je door de kredietcrisis op een andere manier zij over een paar jaar aan het over geld gaan nadenken? werk gaan. Heeft dit invloed op Co: ‘Nee. Ik heb veel vrienden die ook aandelen hebben, dus de koersen worden regelmatig de manier waarop zij over geld gecheckt. We hebben het er daarom ook veel over, nadenken? ‘De kredietcrisis maar dat heeft voor mij niets veranderd.’ gaat vooral rijke mensen aan. Janneke: ‘Ik werk in een ijssalon waar behoorlijk prijzige dingen worden verkocht. Mensen vinden Het interesseert me dus niet dat nu al gauw te duur en dat is wel opvallend. echt.’ Maar zelf merk ik er niets van. Ik zie wel dingen op het nieuws, maar mijn bankrekening is er niet door omlaag gegaan.’ Sophie: ‘Met vrienden praat ik er eigenlijk niet over, De patatgeneratie, de generatie Nix en de zapgene- maar mijn ouders weten er heel veel van. Th uis ratie. Allemaal termen om de generatie te beschrij- praten we er daarom veel over. Zij zien in hun werk ven die jong was in de jaren negentig. Gebrek aan de eff ecten van de kredietcrisis, maar ik niet hoor.’ idealisme werd ze verweten. Ze waren bezig met Co: ‘Het is rottig dat mensen zo veel geld kwijt zijn zichzelf en pragmatisme voerde de boventoon. Zo- geraakt, maar het is een risico. Of het is hun eigen lang ze het zelf maar leuk hadden, was er niets aan schuld.’ de hand. Sinds een paar jaar is er een verschuiving Janneke: ‘Het gaat, denk ik, vooral rijke mensen zichtbaar, zo concludeerde onderzoeksbureau Moti- aan en dus interesseert het me niet echt. Het is vaction in 2003, maar hoewel het maatschappelijke een keuze om geld te beleggen, je hoeft het niet meer het gewone volk. Dat zie je ook terug in de engagement van twintigers en dertigers sterk is te doen. Met veel geld op je spaarrekening kun je gesprekken.’ toegenomen, blijven de termen in de lucht hangen. ook van de rente leven. Het beleggen daarvan is Inmiddels is er een nieuwe generatie scholieren een risico. En het geld dat nu in de banken wordt Is geld verdienen een overweging om een studie te aangetreden. Ten tijde van de heersende krediet- gestoken, is belastinggeld. Ook van degenen die kiezen? crisis moeten zij kiezen voor een studie. Maken zij niets met de crisis te maken hebben. Dat is best Janneke: ‘Nee, totaal niet. Ik ga echt doen wat ik andere afwegingen dan jongeren tien jaar geleden? oneerlijk.’ leuk vind. Vroeger wilde ik altijd kapster worden. En speelt geld een grotere rol bij de keuzes die zij Nu lijkt het me heel leuk om een bedrijf op te zetten maken? Schrijver Th omas Mann beschreef honderd Er zitten veel rijke mensen op jullie school, is geld ook met schoonheidsproducten. Of tandheelkunde te jaar geleden in zijn boek Buddenbrooks hoe gene- meer een onderwerp van gesprek? studeren.’ raties in cycli verlopen. De eerste generatie is op Janneke: ‘Ja, je ziet het veel om je heen. Grote hui- Co: ‘Je kiest je studie uit op vakgebied. Ik wil ma- zoek naar geld, de tweede naar macht en de derde zen, rijke mensen. Kinderen van rijke ouders voelen nager worden en tegenwoordig moet je daarvoor zoekt zijn heil in de kunsten, om het door eerdere zich ook beter dan anderen.’ ook iets van techniek weten. Je hoort van iedereen generaties opgebouwde imperium zonder schroom Sophie: ‘In ons jaar is dat niet zo, maar het speelt dat je het moeilijk gaat krijgen als student en als te verkwisten. wel een beetje. Sommigen hebben gewoon een tas beginnend werknemer. Ik heb ook gekeken naar Met de patatgeneratie was de cirkel rond. Is de van vierhonderd euro. Maar ik ken ook ouders met het aantal studenten dat na hun opleiding meteen nieuwe generatie weer op zoek naar geld? Drie veel minder geld. Zo moesten sommige klasgenoten een baan vond. Bij technische bedrijfskunde aan middelbare scholieren van het Baarnsch Lyceum hun reis naar Rome zelf betalen.’ de Universiteit Twente was dat percentage hoog.’ in Baarn, de eindexamenscholieren gymnasium Co: ‘Ja, ik zie het ook wel. Op onze school zit een Sophie: ‘Ik heb een studie gekozen die het leukste is Co (17) en Sophie (17) en vijfde klas gymnasi- beetje de kak, op andere scholen zit zeg maar wat van alles. Het University College in Utrecht. Kunst-

22 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2222 115-12-20085-12-2008 21:56:5121:56:51 geschiedenis leek me ook heel leuk, maar ik wil ook Sophie: ‘Ik wil gewoon graag een combinatie. Een Zijn er dingen die belangrijk zijn naast materieel bezit? een mooi huis. Een topsalaris is niet nodig, maar ik goede baan en het leuk hebben privé.’ Janneke: ‘Ja. Maar ik hoef niet per se op reis naar de wil wel graag makkelijk leven.’ VS ofzo. België vind ik persoonlijk ver genoeg.’ Co: ‘Als je bijvoorbeeld een koophuis wilt en leuke Het woord leuk valt vaak. Wat is dan een leuk leven Sophie: ‘Maar ook daar is een middenweg.’ dingen wilt blijven doen dan moet je wel fors geld hebben? Co: ‘Soms denk ik wel: wow, dat is een groot huis. gaan verdienen.’ Sophie: ‘Nou gewoon. Een leuk huis en kinderen. Mijn ouders zijn net een week weggeweest en toen En die naar een goede school kunnen sturen. Niet heb ik wel gezien hoeveel werk dat is. Schoonma- Hoeveel geld wil je dan verdienen? altijd op de centen hoeven letten.’ ken enzo. Ik woon liever in een rijtjeshuis en dat ik Co: ‘Modaal. Zo tussen de 30.000 en de 35.000.’ Janneke: ‘Je maakt het wel heel erg overdreven.’ dan ook nog leuke dingen kan doen.’ Janneke: ‘Natuurlijk wil ik genoeg verdienen om te Co: ‘Ja, maar jij wilt kapster worden.’ Janneke: ‘Ik woon in een vrijstaand huis. Ik zou het leven, maar niet als ik iets doe wat ik niet leuk vind.’ Janneke: ‘Je overdrijft echt. Natuurlijk zijn er slecht later wel moeilijk vinden om te kiezen tussen een Sophie: ‘Daar ben ik het mee eens. Je moet niet betaalde banen, maar dat is echt niet zo erg als een vrijstaand huis en een rijtjeshuis.’ veertig jaar iets doen wat je niet leuk vindt. Maar uitkering.’ ik wil ook een leuk leven, en niet in een krot thuis- Sophie: ‘Ik zeg ook niet dat mensen na een univer- Maakt geld ook gelukkig? komen.’ sitaire opleiding vijfh onderd euro per maand gaan Co: ‘Gedeeltelijk.’ Janneke: ‘Nou, als je hard genoeg werkt kun je echt verdienen, maar ik heb het zelf wel in overweging Janneke: ‘Geld is wel gemakkelijk, maar het maakt wel gewoon normaal leven.’ genomen dat ik iets meer wil verdienen.’ niet gelukkig.’ Co: ‘Ja, maar dan moet je je drie keer over de kop Co: ‘Ik wil een goede baan, een leuk huis en een Co: ‘Geen geld maakt niet gelukkig.’ werken. Niet veertig, maar zestig of tachtig uur per vrouwtje erbij. Kinderen zijn hartstikke leuk, maar Janneke: ‘Uiteindelijk kijk ik absoluut niet naar geld. week.’ ze kosten ook geld. En vrijheid.’ Daar ben ik niet mee bezig.’ ●

Folia • Havana 23

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2323 115-12-20085-12-2008 21:56:5421:56:54 de portemonnee van

Ellen Smit (19) studeert management, economie en recht (HvA)

‘Ik krijg dit jaar een bestuursbeurs, omdat ik in het bestuur zit van de ASVL, de Amsterdamse Studen- tenvereniging Leeuwenburg. Hier ben ik 20 tot 30 uur per week mee bezig. In het weekend ga ik naar mijn ouders om hen en mijn zussen weer te zien, dus ik heb geen tijd voor een bijbaan. Ik krijg bijna 450 euro per maand van de IB-groep. Dat is mijn uitwonende beurs, omdat mijn ouders niet genoeg verdienen. Ik ben aan het sparen voor mijn rijbewijs, waarvoor ik steeds geld opzij zet. Verder geef ik geld uit aan kleding, mijn telefoonabonnement en cadeautjes voor vrienden en vriendinnen. Ik ben zuinig en ik koop bijvoorbeeld kleding vooral bij H&M. Ik ben tevreden zolang ik maar genoeg geld heb om eten te kopen. Mijn portemonnee is goed gebruikt, een beetje viezig. Ik heb er een heleboel pasjes in zitten, visitekaartjes, waaronder mijn eigen kaartje, een afspraakkaartje van de tandarts, en foto’s. Foto’s van mijn zussen, van mezelf en van vriendinnen. Ik hou er niet van om veel geld op zak te hebben, dus ik pin alles. Ik heb hooguit tien euro in mijn portemonnee zitten.’ (ARH)●

‘Ik spaar voor mijn rijbewijs’ beeld Fred van Diem van Fred beeld 24 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2424 115-12-20085-12-2008 21:57:0021:57:00 FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2525 115-12-20085-12-2008 21:57:2321:57:23 ‘Op school zeiden ze dat geld niet alles is, maar dat het om geluk gaat. Maar zodra mijn moeder dat hoorde, stuurde ze me naar een andere school.’ Zsa Zsa Gabor (1917 ), A Een zalige kerst voor Harry door Bregje Bleeker

kerstverhaal

Achteraf realiseerde Selma zich dat ze wat aan de begonnen? En vooral: wie was die Vlam, waarom tende woorden. Toch gaat ze verward en verdrietig stem van Ben had gehoord. Aan het begin van de had hij nooit over haar verteld? naar bed. ’s Nachts ligt ze te woelen en om vier uur avond, toen hij belde, met de vraag of hij langs kon Dat deed er niet toe. Een tikkeltje verdedigend be- is ze klaarwakker. Nog steeds verdrietig, nu ook komen. argumenteerde hij dat de Vlam er goedbeschouwd boos, spoelt ze in haar hoofd de afscheidsfi lm nog ‘Natuurlijk,’ had ze gezegd. Ze had er enigszins volledig buiten stond. Het was zijn eigen inzicht, eens terug. Een slapeloos uur later neigt de woede verbaasd aan toegevoegd dat hij daar toch niet zijn eigen – oké, misschien wat abrupte – realisatie naar wraak – voor haar alles anders, voor Ben ook over hoefde te bellen, maar sloeg er verder geen dat Selma bij nader inzien helemaal zijn type niet alles anders! – en dan gaan haar gedachten voor het acht op en vertelde enthousiast een anekdote was. eerst naar Harry. over wat zij die dag had meegemaakt. Halverwege Met stomheid geslagen zweeg ze. Harry is bouwvakker. Overdag stuukt hij muren onderbrak hij haar met de overbodige en wat Had ze geen vragen meer? Dan leek het hem een en is vaardig met de waterpas bij het plaatsen van aarzelend uitgesproken constatering dat ze thuis goed moment om te vertrekken. kozijnen. ’s Avonds, in de weekenden, klust hij bij. was, en stelde een tijd voor waarop hij langs zou Het Etos-tasje met haar spullen – sleutels, wat Hij heeft drie potige Poolse jongens, leeft ijd zestien komen. Snel daarna hing hij op, terwijl zij nog aan kleding, toiletartikelen – had hij bij binnenkomst tot drieëntwintig, voor zich werken, al klaagt hij het praten was. Het had haar humeur niet echt al onder de kapstok gezet. Dat zou ze later wel regelmatig over hun gebrek aan vakmanschap. Een verstoord, de anekdote ging over een persoonlijk vinden. Hij deed zijn jas aan, das om, schraapte goede Nederlandse schilder, moppert hij, die pakt succesje op haar werk, en op de bank voor de tv zijn keel. Hij zocht naar de juiste woorden om alles een kwast, hup, twee, drie streken en zo’n deur zit was de tijd op een aangename manier voorbij- mee af te sluiten. strak in de lak. Maar echte vaklui zijn schaars, en gegaan tot hij binnenkwam. ‘We bellen,’ zei hij, voordat hij haar deur uitliep. wat ook meetelt: de potige Polen zijn mooie, forsge- Achteraf constateerde ze dat behalve zijn wat warri- bouwde jongens. Met alledrie heeft hij wel eens een ge stem en gedrag ook ‘eventjes’ een signaal was ge- En zo laat hij Selma een week voor kerst alleen robbertje gestoeid. Al was dat ook niet wat hij ervan weest. Hij had gevraagd of hij ‘eventjes’ langs mocht achter op de bank. Nadat ze de deur in het slot verwachtte. Oppervlakkig, een beetje goedkoop, komen. Maar die constatering kwam pas na zijn hoort vallen loopt ze naar de koelkast en haalt er recht-op-en-neer, boers. vertrek, toen ze de avond als een fi lm terugspoelde. een volle fl es witte wijn uit. Peinzend klokt ze de Zo begint Een zalige kerst voor Harry: bij Selma op alcohol in grote glazen naar binnen. Ben. Hij leek Zoals gezegd, Een zalige kerst voor Harry is een de bank terwijl Ben naast haar komt zitten. zo betrouwbaar, trouw, stabiel. Accountant uit een modern kerstverhaal. Passend bij een tijd waarin Zijn arm op de leuning, met een rechte rug in de keurige familie. Doorzonwoning in Buitenveldert. we massaal de geboorte vieren van iemand van wie hoek van de bank. Zonder inleiding was hij direct Verantwoorde kunst aan de ene muur, een boe- we even massaal het bestaan betwijfelen. In zo’n van wal gestoken. Hij had de laatste tijd contact ge- kenkast vol literatuur aan de andere. Prominent hedendaagse versie is vanzelfsprekend geen plaats had met een oude vlam, en door haar was hij, zoals lid van een salonfähige partij, abonnementen op voor maagdelijke, vergevingsgezinde vrouwen. hij het noemde, tot het besluit gekomen. het Concertgebouw en de VPRO. Een man als een Ook Selma is niet van gisteren: naast haar bed geen ‘Vanwege alles,’ zei hij. Hij begeleidde de veelomvat- bank met triple A status. En er waren geen tekenen kasteelromannetje, maar Eckart Tolle, A New Earth. tende reden met een verontschuldigend lachje. geweest die ergens op hadden gewezen. Hoe kon ‘Het gaat er niet om of iets werkelijk waar is, het ‘Alles?’ wilde Selma verbijsterd weten, terwijl ze alles zo ineens anders zijn? gaat erom hoe je het ervaart. Want God zit in je, probeerde het tot zich door te laten dringen. ‘Alles’ Wel, Een zalige kerst voor Harry is een modern God dat ben je zelf.’ behelsde heel veel meer dan kleine irritaties – haren kerstverhaal. Hier geen plaats voor ezels, kribben Op dit specifi eke moment, zo vroeg in de och- in het doucheputje, gebruikte tandenstokers op het en wekenlange, handmatige volkstellingen. Nee, dit tend, kan ze wel wat met die wetenschap. Eckarts nachtkastje. En dát het alles was, kwam als een don- verhaal speelt anno nu. Ten tijde van de krediet- belijdenis in haar handen, zich extra bewust van de derslag: had hij haar niet onlangs nog verteld hoe crisis, het is een onzekere tijd: wat gisteren nog scheppende kracht in zichzelf, gaan haar gedachten geweldig hij haar vond, hoe dol hij op haar was? bestond, kan morgen ineens verdwenen zijn. verder met Harry. Hoe kon het dat nu plotseling alles anders was? Harry de homo is grotendeels een bouwvakker Met emotieloze ogen, een strakke blik, nog steeds Tussen de glazen wijn door belt Selma met vrien- zoals wij ons bouwvakkers voorstellen. Stevige een bankkussen afstand tussen hen, bevestigde hij dinnen. Als een gedupeerde Icesave-spaarder vertelt vent, altijd vroeg uit de veren, rookt zware shag. dat het inderdaad snel was gegaan. ze die avond keer op keer haar verhaal. De vrien- Dat laatste mag sinds het rookverbod niet meer in ‘Maar, maar.’ Waarom was hij er niet eerder over dinnen leven verontwaardigd mee, spreken troos- Het Zwalkende Zwaantje. Rollen mag binnen, een

26 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2626 115-12-20085-12-2008 21:57:2621:57:26 7 ), Amerikaans actrice

enkel trekje wordt oogluikend toegestaan: met een Haar enige activiteit zal bestaan uit een fi ets- Ben zijn straat weer in, het plekje voor de deur pilsje staat hij kleumend onder het afdakje. Harry tochtje naar Buitenveldert. De tassen aan het is gelukkig nog vrij. Eenmaal binnen, snakkend is een goeie gozer met een piepklein hartje. Type stuur, ze zullen leeg zijn wanneer ze terugrijdt. naar een borrel, opent hij de ijskast. Daar vindt ruwe bolster blanke pit. Hondstrouw, en als-ie voor Voor Harry zal deze kerst, zoals al verklapt, een hij zijn favoriete Chardonnay bedolven onder je gaat, dan gaat-ie voor je. Alleen, Harry is meer, heerlijke zijn. pijpjes bier. Naast de biologische rucola een kilo- anders en zoekt daarom ook naar meer en anders. En voor Ben is eerste kerstdag, als voor velen, bak stampot boerenkool, half leeggegeten. Ver- Op z’n werk, in de keet, leest hij De Telegraaf, maar een jaarlijks terugkerend ritueel. Zolang hij het ward holt hij naar boven. Het tweepersoonsbed thuis, achter de computer, spelt hij De Groene Am- zich kan herinneren rijdt hij op die feestdag naar is aan één kant omgewoeld, op de grond ernaast sterdammer. Hij smacht naar gezelligheid, maar wil zijn moeder in Velp. Gedurende het jaar bellen een asbak, vol peuken en plukjes shag. In de ook diepgang, een intellectuele benadering. ze wekelijks, soms tweemaal per week. Begin hoek van de badkamer een vuile onderbroek, een Ja, zo is Harry. Nog voor haar ontbijt heeft Selma december vraagt zij traditioneel: ‘Jongen, wat overal, een paar werkhandschoenen. En in de zijn zalige kerst tot in detail uitgewerkt. zijn je plannen met de feestdagen?’ om zoals werkkamer, op zijn eikenhouten bureau, ligt een altijd, en zonder zijn antwoord af te wachten, te briefj e: ‘Lieverd, ben even klussen, tot vanavond, Het is vierentwintig december voor ze het weet. vervolgen: ‘O, nee, ik doe niets bijzonders. Kijk dikke kus, Harry.’ Ondanks de crisis, onheilsberichten over de maar of je tijd hebt om langs te komen, kijk maar En zo eindigt dit moderne kerstverhaal. Niet recessie, is het een drukte van belang in alle of het je uitkomt.’ Zodat Ben weet dat als hij op alleen met gerechtigheid, maar ook met een he- winkelstraten. ‘Het gaat er niet om wat werkelijk eerste kerstdag niet stipt om twaalf uur verschijnt dendaagse kerstboodschap: Het maakt niet uit of waar is, het gaat erom hoe je het ervaart,’ grinnikt het hem tot april, mei, zal worden nagedragen. hij werkelijk bestaat, het gaat erom dat je in zijn Selma, terwijl ze, aan de hand van een van tevo- De Vlam meenemen lijkt hem wat snel, net voor bestaan gelooft , al is het maar voor even.● ren zorgvuldig opgestelde lijst, winkels in en uit elven stapt hij alleen in de auto, op naar de zachte loopt. Met twee propvolle boodschappentassen witte bolletjes, de aspergesoep en zelfgebakken fi etst ze aan het einde van de middag naar huis. kerststol. Toch, ondanks de voorspelbaarheid van Bregje Bleeker (1970) is schrijver en organisatie- Daar zet ze de tassen onder de kapstok om er pas de middaguren, zal Ben zich deze kerst blijven adviseur. Ze studeerde geschiedenis en politico- de volgende dag naar om te kijken. herinneren als de kerst waarop door zijn komst logie aan de UvA. Ze debuteerde in 2008 met De ineens alles anders was. Walrus, een roman over haar leven als gangster- Voor Selma zal kerst dit jaar rustig verlopen. Het is niet druk op de weg. Rond vijf uur rijdt liefj e in de jaren negentig.

Folia • Havana 27

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2727 115-12-20085-12-2008 21:57:2721:57:27 ‘Tijd is geld.’ Benjamin Franklin (1706-1790), Amerikaans politicus

28 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2828 115-12-20085-12-2008 21:57:2821:57:28 ‘Het kost erg veel geld om comfortabel te sterven.’ Samuel Butler (1835-1902), Brits schrijver Als ik €15.000 had…

door Annemarie Vissers | beeld Bram Belloni

interviews

Folia • Havana 29

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 2929 115-12-20085-12-2008 21:57:3021:57:30 ‘Geld is beter dan armoede, al was het alleen maar vanwege de fi nanciën.’ Woody Allen (1935), Amerikaans fi lmmaker Taxman door Pierre de Winter | beeld Lars Brehm

analyse

Never a dull moment met Arthur onverwacht melden bij de president. Laff er pro- De kunst voor overheden is nu het belastingpercen- Laffer, de theoretische vader van beerde zijn toehoorder ervan te overtuigen dat de tage te vinden waarbij de parabool zijn maximum aanstaande belastingverhoging met 5 procent van bereikt en dus de belastinginkomsten maximaal het economische beleid onder de toenmalige regering-Ford een slecht idee was. zijn. Een punt dat per economie verschilt en dat aan George Bush. Met de komst van En om hem duidelijk te maken waarom, tekende hij veel theoretische speculatie onderhevig is. Obama verwacht hij het einde een curve op een servetje. Belangrijk hier is te vermelden dat je de Laff er- Tegenwoordig wordt dat moment in Amerika om- curve ook kunt gebruiken als argument om de van de voorspoed. En dat terwijl schreven als een van de belangrijkste economische belastingen te verhogen. Bevindt een economie het allemaal net zo lekker ging. gebeurtenissen van de twintigste eeuw. Dat had niet zich op een punt waar het belastingtarief laag is alleen met de vermeende genialiteit van die curve te en de belastinginkomsten links vóór de top van de maken, maar ook met de identiteit van de bewuste parabool liggen, dan kan volgens de curve alleen overheidsdienaar, die ogenblikkelijk ‘om’ ging. Diens een belastingverhoging hogere inkomsten teweeg- Je moet het Arthur Laff er nageven: hij is conse- naam was namelijk Dick Cheney, en zijn baas heette brengen. Critici van het model zeggen daarnaast quent in zijn boodschap en nooit te beroerd om die Donald Rumsfeld – beide 25 jaar later prominent lid dat de overheid zich bij het formuleren van beleid zo luidruchtig mogelijk de wereld in te slingeren. van de kabinetten-Bush. Ze slaagden er indertijd niet niet alleen mag laten leiden door de omvang van Ook niet als dat hem de status van party pooper zou meer in om de voorgenomen plannen voor belas- de overheidsinkomsten. Uiteindelijk is in moderne kunnen opleveren. tingverhoging te torpederen, maar Laff er had er twee economieën de private sector veel omvangrijker Laff er verwacht weinig goeds van Barack Obama, discipelen voor het leven bij en de Laff ercurve werd dan de collectieve en moet dus vooral worden ge- zo blijkt uit zijn wekelijkse column in Th e Wall een van de pijlers van de neoconservatieve revolutie zocht naar een tarief dat optimaal is voor beide. Street Journal. Hij wijdde er zelfs een boek aan: in het Amerika van de jaren tachtig. Allemaal geen probleem voor Arthur Laff er. Juist Th e End of Prosperity, dat hij samen schreef met met de private sector in het achterhoofd betoogt consultant Peter Tanous en WSJ-redacteur Stephen Laffercurve hij dat goed gebruik van de curve maar tot één Moore en dat niet geheel toevallig drie weken voor Ondanks de bijna mythische verhalen eromheen, is conclusie leidt: belastingverlaging. Een goed belas- de historische presidentsverkiezingen uitkwam. de Laff ercurve een zeer simpel economisch model. tingtarief is een tarief dat lager ligt dan het vorige. Centraal betoog: ‘Als de Verenigde Staten onder een Het geeft de verhouding weer tussen de hoogte Dat stimuleert immers de economische activiteit en nieuwe president het stimulerende fi scaal beleid van het belastingpercentage dat in een land wordt dus de economische groei, waardoor de totale taart (lees: almaar lagere belastingen) loslaten, dat het geheven en de belastingopbrengst die uiteindelijk in omvang toeneemt. En een lager percentage van land de meest dynamische en welvarende economie in de schatkist verdwijnt. Het idee is dat een over- een grotere taart kan tóch voor grotere overheids- ter wereld heeft gebracht, lopen we het risico die heid het belastingpercentage dat geheven wordt inkomsten zorgen. Een prachtige win-winsituatie. levensstandaard, waar ieder ander op deze aardbol maar tot een bepaald punt kan laten stijgen, wil die Laff er meent dan ook dat de rijken zwaarder belas- jaloers op is, kwijt te raken.’ stijging nog een positief eff ect hebben op de totale ten om de armen te helpen een vergissing is, inge- Het boek mocht niet baten, maar ‘the father of sup- belastingopbrengst. Verhoogt ze het percentage geven door een misplaatst rechtvaardigheidsgevoel. ply side economics’ staat weer volop in de belang- daarna verder, dan zal de opbrengst omlaag gaan ‘Je kunt de situatie van de armen niet verbeteren stelling. Weer, want Arthur Laff er heeft – weliswaar omdat burgers op een zeker moment zo weinig van door de rijken armer te maken. Je moet de rijken met tussenpozen – het licht van de schijnwerpers hun inspanningen meer terugzien, dat ze zullen juist in staat stellen nog meer geld te verdienen, nooit geschuwd. Dat begon in de jaren zeventig stoppen nieuwe initiatieven te nemen. Bijgevolg zodat iedereen erop vooruit gaat.’ toen hij op het schild werd gehesen als de uitvinder dicteert de curve bij een belastingpercentage van van wat sindsdien de Laff er-curve heet. 100 procent een opbrengst van 0 – omdat niemand Belastingverlaging nog de intentie heeft om (legaal) werk te verrich- Dat de win-winsituatie aan de linkerkant van zijn Op 4 december 1974, om 4 uur ’s middags in hotel ten. Logischerwijs is de totale opbrengst bij een curve niet opgaat, zegt hij er nooit bij. In eco- Washington, midden in de hoofdstad, had Laf- belastingpercentage van 0 ook 0 – er wordt immers nomische kringen levert hem dat een wankele fer een ontmoeting met de toenmalige adjunct- geen belasting geheven – zodat er een parabool ont- wetenschappelijke reputatie op. ‘Hij zocht poli- stafchef van het Witte huis – diens baas, met wie hij staat waarvan de top – ergens tussen 0 en 100 – de tieke impact ten koste van wetenschappelijke en eigenlijk had afgesproken, kon niet want moest zich maximaal mogelijke belastingopbrengst weergeeft . economische accuratesse,’ zal Harvard-econoom

30 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3030 115-12-20085-12-2008 21:57:3521:57:35 tax revenue tax

tax rate

Lawrence H. Summers later over hem zeggen, om defensie is de nationale schuld gestegen van 700 fer, die in augustus 2006 in een tv-debat op CNBC droog te vervolgen: ‘Hij heeft inderdaad impact miljard naar 3 biljoen. En dat gat wordt met lenin- nog vol vertrouwen de loft rompet blaast over de teweeggebracht, en hij was inderdaad inaccuraat.’ gen gefi nancierd. De VS zijn van ’s werelds grootste dan al onder de eerste tekenen van een kredietcrisis Zeven jaar na zijn beroemde tête à tête met Dick crediteur de grootste debiteur geworden. Iets wat krakende Amerikaanse economie. ‘Th ere’s nothing Cheney zal Laff er de kans krijgen zijn gelijk te be- zelfs Reagan achteraf zeer zegt te betreuren. there that says there’s gonna be a crash,’ zegt hij tegen wijzen. In 1981 treedt hij toe tot de adviesraad voor Zo niet Arthur Laff er, die na Reagan niet meer in zijn opponent Peter Schiff , die de bui dan al lang economisch beleid van de dat jaar tot president overheidsdienst zal terugkeren, maar de publiciteit ziet hangen. gekozen Ronald Reagan en Laff ers evangelie wordt blijft zoeken. Laff er gelooft in schuld als middel Nu, twee jaar later en midden in een crash die gehoord. De regering Reagan voert op federaal ni- om mensen bij de les te houden, zodat ze waarde angstaanjagende proporties begint aan te nemen, veau meteen al in 1981 een grote belastingverlaging blijven creëren in plaats van op hun louweren zou je denken dat Laff er – nu 68 – een tijdje wijse- – de zogenaamde Kemp-Roth tax cut – door. te rusten. En hij laat nooit na te roepen dat de lijk zijn mond houdt. Helaas, dan ken je hem nog In 2003 doet het US department of the Treasury Reagan-jaren een zegen zijn geweest voor de Ame- niet. Laff er houdt namelijk nooit zijn mond. In zijn onderzoek naar wat Reagans fi scale politiek heeft rikaanse economie. columns in Th e Wall Street Journal kraakt hij de betekend voor de belastinginkomsten en blijkt reddingsoperaties van de Amerikaanse overheid af Laff ers theorie – dat een belastingverlaging zichzelf Crash met het argument dat een fi nanciële crisis door- terugbetaalt – niet op te zijn gegaan. Integendeel, de Klinkt het allemaal bekend in de oren? Inderdaad. gaans nauwelijks impact heeft op de reële economie tax cut van 1981 kost de overheid in de daaropvol- Onder de regering-Bush hebben Laff ers discipelen en trekt hij fris van leer tegen het te verwachten gende jaren zo’n 3 procent van het bruto nationaal die lijn doorgetrokken. Er zijn twee belastingverla- fi scale beleid onder Barack Obama. product, wat neerkomt op zo’n 90 miljard dollar op gingen doorgevoerd die vooral gunstig waren voor Het einde van de voorspoed heeft hij al verklaard. jaarbasis. Als na acht jaar Reaganomics de balans de hogere inkomensgroepen, de defensie-uitgaven Dat dat einde wel eens te danken kon zijn aan de wordt opgemaakt, blijken er wat betreft economi- zijn enorm verhoogd en de nationale schuld is consequente uitvoering van zijn eigen economische sche groei en banencreatie behoorlijke resultaten geëxplodeerd tot een schrikbarende 50 procent van leerstellingen, laat hij wederom met benijdenswaar- te zijn behaald. Maar door enorme uitgaven aan het BNP. Allemaal tot grote tevredenheid van Laf- dig gemak achterwege.●

Folia • Havana 31

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3131 115-12-20085-12-2008 21:57:3521:57:35 ‘Geld alleen maakt niet gelukkig. Je hebt ook aandelen, obligaties, goud en onroerend goed nodig.’ Danny Kaye (1913-1987), Amerikaans acteur, zanger en komiek Beleggen voor dummies door Ben Jacobsen

Wat te doen met uw geld? Vei- Hoe hoger het risico van een belegging, hoe hoger feuille waardeloos wordt, is bijna nul. In dat geval lig in de matras of in de ouwe het te verwachten rendement. Let wel: te verwachten moeten twintig bedrijven tegelijkertijd failliet gaan. rendement. Risico betekent dat het daadwerkelijke Dan verkeert waarschijnlijk de hele wereld in zulke sok? Of zijn aandelen zo goed- rendement kan afwijken. Laat u niet gek maken met problemen dat geld geen rol meer speelt. koop dat u moet instappen? Een de oude vuistregel dat op een termijn van vijf jaar u Let wel, wetenschappelijk gezien staat dit idee van spoedcursus. altijd beter af bent met aandelen of met dooddoeners spreiding nog steeds als een huis, maar eerlijkheid als ‘wie geschoren wordt moet stilzitten’. Financiële gebiedt op te merken dat ik twijfel. Warren Buff ett markten hebben soms tientallen jaren nodig om noemt spreiding ‘de strategie van de ongeïnformeerde In augustus 2007 schreef Th e Economist over de zich te herstellen. In die tijd, zo stelde de Nobel- belegger’. En sinds ik voor de eerste en enige maal fi nanciële crisis: ‘Nobody knows.’ Nu, ruim een jaar prijswinnende econoom Paul Samuelson, kunnen in mijn leven in januari 2005 in een column in het later, geldt dat nog steeds. In deze turbulente tijden ze ook verder crashen. Blijven zitten omdat u al zo Algemeen Dagblad een aandeel adviseerde (Apple), kunnen aandelen net zo makkelijk in waarde verdub- veel hebt verloren en de koersen toch echt niet veel ben ik zelf een beetje van die spreiding teruggeko- belen als halveren, en eenieder die daar zekerheid lager kunnen, is dan ook een slecht advies. Als u niet men. Wie gespreid belegt en niet te veel handelt over meent te kunnen geven, is a fool volgens dezelf- rustig meer slaapt, is er niets mis mee om uw verlies volgt een buy and hold-strategie. Als u een gezonde de Economist. Helaas, de media zullen straks de helft te nemen. Zoals Bob Dylan al zong in ‘Tryin’ to Get buy and hold-aanpak volgt, zult u het jaar in jaar van deze gekken tot goeroes uitroepen en uitgebreid to Heaven’: ‘When you think that you lost everything, uit ongeveer net zo goed doen als de AEX-index; verslag doen van hun gewauwel. Om te voorkomen you fi nd out you can always lose a little more.’ Al zal dat is niets anders dan de prijs van een zelfde soort dat u zich laat misleiden door deze ‘goeroes’, kan het het pijn doen, want aan verlies nemen hebben beleg- mandje aandelen als dat van u, waar ook bijna geen kwaad als u zelf iets weet van beleggen. gers een hekel, helemaal als de markt vervolgens nooit iets in wordt veranderd. Geen resultaat waar- omhoog gaat. En volgens Murphy’s Law gebeurt dat voor u zich hoeft te schamen: driekwart van de 1 Voorspellen is onzin, maar wel leuk de dag nadat u verkocht hebt. Of beleggen in aan- professionele beleggers weet de AEX-index niet bij Veranderingen in rente, beurs-, dollar- of goud- delen iets voor u is, hangt ervan af hoe veel risico u te benen. Dat komt doordat ze hun eigen voorspel- koersen zijn nauwelijks te voorspellen. Weten- aankunt. Ligt u al wakker bij het idee dat er van uw lingen serieus nemen en daar ook naar handelen. schappelijk onderzoek bevestigt dat keer op keer, geld over een maand nog maar de helft over is, dan Het aan- en verkopen van aandelen kost geld en al suggereren professionele beleggers graag iets is dit niet het moment om in te stappen. Mocht u dat gaat weer ten koste van het rendement. anders. Met verfi jnde technieken en meer data zijn met een gedeelte van uw geld een gok willen wagen, wetenschappers ondertussen iets aan voorspelbaar- dan komt het derde uitgangspunt van pas. Tot slot heid op het spoor, maar niet met de analysetechnie- Mochten deze lessen te vroeg (geen geld) of te ken die de praktijk suggereert. Zo blijkt een van de 3 Spreid uw risico’s laat (geen geld meer) komen: er klinkt een steeds beste strategieën te zijn om niet te beleggen in de Wie in aandelen belegt, loopt altijd risico. Dat valt sterker geluid dat dankzij de fi nanciële crisis de periode mei tot en met oktober. Ook dit jaar ging echter te beperken. U kunt uw geld in aandelen aandacht van mensen verschuift naar wat echt dat weer op, maar waarom dat zo is, weten we niet. van één bedrijf steken, maar dat is – tenzij u over belangrijk is in het leven. Het schijnt – en dat Dat veranderingen niet te voorspellen zijn, wil voorkennis beschikt – onverstandig. Aangezien waren kennelijk veel mensen in hun geldzucht niet zeggen dat u het moet laten. U zou een van de aandelenkoersen niet te voorspellen zijn, loopt u vergeten – dat veel daarvan bijna gratis en voor weinigen zijn. Voorspellen wat koersen, rente of dol- het gevaar dat u een nieuw ‘Fortis’ treft , zodat u snel niets beschikbaar is. Van investeren in levens- lar gaan doen, is het leukste spelletje dat er bestaat. bijna al uw geld kwijtraakt. Een verstandig opge- geluk of beleggen in een goed boek of mooie Zolang u uw prognoses maar niet serieus neemt – en bouwde aandelenportefeuille bestaat uit minstens muziek hebben maar weinig mensen spijt.● die van anderen al helemaal niet – is er weinig aan de tien beursfondsen, maar vijft ien of twintig is nog hand. Gaat het goed, dan is dat natuurlijk te danken beter. Natuurlijk loopt u dan nog steeds risico, maar Ben Jacobsen is hoogleraar fi nanciering aan de aan uw geniale inzicht. Gaat het fout, wijt het aan u zou daarvoor op den duur – volgens les twee – Massey universiteit in Auckland, Nieuw-Zeeland. omstandigheden die niemand had kunnen voorzien. gecompenseerd moeten worden door een gemiddeld Zijn academische publicaties verschenen in tijd- hoger rendement dan op een spaarrekening. Wel een schrift en als de American Economic Review, de 2 Hoger risico = hoger rendement beetje slim spreiden: liefst internationaal en niet alles Journal of Financial Economics en de Journal of Er is altijd een relatie tussen risico en rendement. in de fi nanciële sector. De kans dat uw hele porte- Banking and Finance.

32 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3232 115-12-20085-12-2008 21:57:3621:57:36 Folia • Havana 33

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3333 115-12-20085-12-2008 21:57:3721:57:37 FFH-special#3.indd 34 H - s p

e beeld Fred van Diem 34 c i a l # Folia •Havana 3 . i n d d

3 4 gelukkiger’ ‘Geld maakt portemonnee de geld hebikinmijn broekzak.’ maar eendingetje om Contant pasjesinte doen. dere enmijn discotheek studentenpas. Ikheballeen pinpas, verzekeringspasje, eenpasjevan eenof an- In mijn portemonnee zitten alleenmaar pasjes: gaat erveel geld doorheen. sparen. jaar Ikgaéénkeer per op vakantie endan veel geld naartoe. Omop vakantie te je gaan, moet minimaal twee week op keer per stap, dus daar gaat doe ikmijn belangrijkIk vindhetook om te lekker eten, dus maar hethoeft kleding. Ikwilwel fatsoenlijke, goede kleding, Ik geef mijn geld uit aan op stap gaan, eten en even zuiniger leven. de laatste week van demaand krap, ik dan moet binnen, maar dat gaat weer erook uit. Soms zit ik te lenen.Erkomtniet hoef zo’n 500euro maand per aardig. Enikkrijg studiefi diening. Alsikveel uurtjes maak,verdient dat wel Nu hebikeenbijbaantje indehoreca, indebe- baan.dan nieteengoedbetaalde gelukkig,se maar wel gelukkiger. Ikwilliever wel want zonder geld kun maakt jeniets.Geld nietper ‘Ik vindgeld belangrijk. Het liefst hadikveel geld, (21) studeertbouwkunde(HvA) Paul Lieben van boodschappen bij Al nietvan merkte zijn. eenbepaald nanciering, waardoor ik (ARH)

bert Heijn.bert Ikga ● 115-12-2008 21:57:41 5 - 1 2 - 2 0 0 8

2 1 : 5 7 : 4 1 ‘Problemen kan je het beste oplossen met iemand anders geld.’ Paul Getty (1892-1976), Amerikaans oliemagnaat

Kredietcrisis en muziek

door Joost van Liere | beeld Freek van de Ven

Liza Minelli wist het al: ‘Money escapistische behoeft e te voorzien met nummers als dankbaar gebruikt door onder andere Otis Red- makes the world go ‘round.’ En ‘Mo money’, ‘Spendin’ money’ en ‘Money makes the ding, Sam Cooke en Janis Joplin. Voor de liefh eb- mindere goden als R Kelly en world go ‘round’. ber van muziek over mensen die weinig hebben is Een cynische benadering van het koketteren met het verder uitstekend grasduinen in het prachtige G-Unit traden in haar voetspo- rijkdom is mooi terug te vinden in Randy New- oeuvre van Woody Guthrie. Guthrie bracht in 1940 ren. Maar wat als die ﬁ nanci- mans ‘It’s money that I love’. Hierin zingt hij dat je met ‘Dust Bowl Ballads’ zelfs een heel album over ele wereld niet meer draait, en met geld weliswaar geen liefde kan kopen, maar de depressie uit. gelukkig wel een half pond cocaïne, een meisje van het leven zonder ‘that clinking, zestien en een limousine. Ook ‘all right’, volgens Blut en gelukkig clanking, clunking sound of Newman. Pink Floyd droomt in het klassieke ‘Mo- Maar niet iedereen zoekt toevlucht bij escapisme money’ gewoon doorgaat? Dan ney’ over kaviaar en het kopen van een football- en cynisme of vindt houvast bij andermans ellende. team, maar wil met het cynische nummer vooral Er zijn genoeg muzikanten die doorhebben dat het is er gelukkig altijd nog muziek. laten horen dat geld juist de wortel van het kwaad echte geluk in niet-materiële zaken schuilt. En geef Muzikale houvast om de krediet- is. Ironisch genoeg leverde het de band natuurlijk ze eens ongelijk: het is tenslotte kerstmis. Treff ender crisis te overleven. Of, om met wel een hoop geld op. dan Nina Simones Hair-mash-up ‘Ain’t got no, I got life’ wordt het niet. Hoewel ze geen huis, schoenen, Postmen te spreken: ‘No matter Down and out geld, bed, parfum, verstand, cultuur, school, liefde what the crisis. I refuse to live Tijdens de Grote Depressie van de jaren dertig van en god heeft , heeft ze aan haar hoofd, haar, hersens like this.’ de twintigste eeuw bleken vooral nummers over ar- en vooral haar vrijheid en het leven genoeg. moede en verlies populair. Gedeelde zorgen bieden Ook tijdens de depressie bestond het besef dat er houvast. Het mooiste voorbeeld is misschien wel meer is dan geld. In het luchtige en populaire ‘Life Escapisme ‘Brother can you spare a dime?’ van Yip Harburg uit is just a bowl of cherries’ van Ray Henderson wordt Wat nou crisis? Soms is het vooral lekker om je 1931. Het hartverscheurende verhaal van een man gesteld dat het leven slechts een kom kersen is. Je zorgen te vergeten. Droom van het luxe leven of die werk, vrienden en geld had, maar alles door de kan wel werken, sparen en je zorgen maken, ‘But romantiseer je precrisistijd. Escapisme noemen depressie verloor. ‘Once I built a railroad, I made it you can’t take your dough, when you go, go, go.’ we dat, en het gaat uitstekend in combinatie met run, made it race against time. (...) Now it’s done. De Beatles weten in ‘Can’t buy me love’ dat geld niet hiphop. Luister bijvoorbeeld eens ‘A Milli’ van Lil Brother, can you spare a dime?’ Het nummer was belangrijk is aangezien je er geen liefde mee kan Wayne. Hierin krijgt ’s werelds populairste rap- een enorm succes en werd in versies van zowel Bing kopen. Hoewel ze in ‘Money, that’s what I want’ ook per het voor elkaar om in vier minuten maar liefst Crosby als Rudy Vallee een nummer 1-hit. Later scherp constateren dat je van liefde weer geen re- 272 keer ‘een miljoen’ (a milli) de revue te laten werd het nummer nog prachtig gecoverd door Tom keningen kunt betalen. De fi jnste logica vinden we passeren. Ook weet hij op geheel eigen wijze zijn Waits en minder gelukkig door George Michael. overigens terug bij een eend. Alfred Jodokus Kwak succes te romantiseren met de even typerende als Minstens zo treurig is ‘Nobody knows you when weet namelijk heel goed dat er belangrijkere zaken absurde strofe: ‘A million here, a million there, Sici- you’re down and out.’ Het nummer over een zaken- zijn dan geld, wanneer hij zingt: ‘Wat heb je nou lian bitch with long hair, with coke in her derriere.’ man die alles verliest tijdens de drooglegging werd aan geld, als je niet kan zwemmen/ook al zeggen ze: Ook het oeuvre van 50 Cent (‘Th e only excuse for in 1923 gezongen door Bessie Smith en is nu vooral hij zwemt in het geld.’● being broke is being in jail’; ‘Get rich or die trying’) bekend door de unplugged versie van Eric Clapton. is weldadiger dan zijn naam doet vermoeden. En Het aanstekelijke thema dat je zonder geld ook geen Het merendeel van de besproken muziek is te voor de echte doorzetter weet ook R Kelly in de aanzien, vrienden en geluk meer kent werd later bekijken/beluisteren op www.folia.nl.

Folia • Havana 35

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3535 115-12-20085-12-2008 21:57:5221:57:52 ‘De deugd komt na het geld.’ Horatius (65 v.C. - 8 v.C.), Romeins dichter ‘Ik kan altijd nog gaan beleggen’

door Annemarie Vissers | beeld Bob Mulder

interview

je neus in de witte poeder hangen, naakt rondren- Je deal met Sony BMG, waar je cd Life is a Festival nend met hordes chickies om me heen, zoiets. Men- is uitgekomen heeft een jaar lang onderhandelen sen hebben toch een bepaald beeld bij het leven van gekost. Gaat het dan ook zoals jij het wilt? een dj of artiest. Toen heb ik dat wat zwaar aangezet ‘Die onderhandeling was inderdaad nog wel een en geroepen dat dat inderdaad “natuurlijk elke week “dingetje”. In eerste instantie wilde ik helemaal aan de orde was, maar alleen op woensdagen”. Neem niet meer bij een label tekenen. Ik had mijn eigen het vooral niet serieus!’ labeltje en samen met mijn manager regelde ik Geen rock-’n-roll voor deze dj? alles zelf: produceren, mixen, albums uitbrengen, ‘Kijk, wat werk betreft : dat is wel degelijk fuckin’ optredens. Enorm veel werk, maar ik vond het ook rock-’n-roll. Alles wat ik daarin meemaak, en wat ik fi jn alles in eigen hand te hebben en geen conces- allemaal doe. Maar privé totaal niet. Mijn werk als sies te hoeven doen. Maar toch, die deal werd artiest neem ik serieus, de rest eromheen is minder steeds interessanter, juist omdat ik kan blijven belangrijk.’ doen wat ik zelf wil en nu mijn internationale Nog even over dat imago. Dat was op je twintigste ambities kan gaan waarmaken.’ heel anders, naar het schijnt: je was dertig kilo dik- We gaan richting barre crisistijden. Ligt de muziekin- ker, bleek als een vampier en droeg truien met poezen dustrie niet geheel op z’n gat? erop. Nu doet een date met jou een kleine 1800 euro, ‘De muziekbusiness zit al veel langer in een neer- ben je de Meest Begeerde Vrijgezel en werd je vorig waartse spiraal. Kijk ik naar mezelf, dan gaat het jaar uitgeroepen tot Best Geklede Man. Het was tijd juist opwaarts. Ik ben een van de tien elektronische voor een transformatie? acts in de wereld die een contract bij een major kon ‘Dat is nu inderdaad moeilijk voor te stellen. tekenen. Dat betekent in deze tijden wel iets, zelfs Toentertijd zat ik hele dagen binnen, was ik continu het Amerikaanse Billboard schreef erover. Maar bezig met muziek. Ik voelde totaal niet de nood- goed, we zullen wel gaan merken dat mensen min- Het heeft even geduurd voordat zaak om buiten te komen en dus ook niet om iets der geld uitgeven aan uitgaan en optredens.’ aan mijn uiterlijk te doen. Totdat ik een hit kreeg Soms voel je je schuldig, zei je eerder eens, omdat je dj Don Diablo (28) de balans tus- in Londen en meer in de belangstelling kwam. Ik zo veel geld verdient. Waarom? sen creativiteit en zakelijkheid zag mezelf terug op foto’s, keek eens in de spiegel en ‘Als ik kijk naar bandjes, hoe hard ze moeten wer- had gevonden. ‘In deze business dacht: ik zie er niet uit zoals ik me voel. Het is een ken voor hun geld, en dat ook nog onderling moe- compleet creatief proces. In de VS is het: music, art, ten verdelen… Ik heb ook gezien hoe hard mijn komen ze het geld niet uit zich- fashion. In Nederland is dat veel minder gangbaar. ouders moesten werken om brood op de plank te zelf naar je toe brengen, dat heb Maar ik heb geen stylist. Ik doe, op alle gebieden, krijgen. Dan realiseer ik me mijn luxepositie. Maar ik wel geleerd.’ álles zelf.’ in tegenstelling tot wat mensen wel eens denken, is Je hebt ook jarenlang je eigen zaken geregeld. Dat het me zéker niet aan komen waaien. Ik werk zeven ging je minder goed af. Sluit creativiteit zakelijkheid dagen per week, zeventien uur per dag. En dan doe In een blog schrijf je: ‘Na een Don Diablo Woensdag uit? ik het nog wat rustiger aan dan vorig jaar. Ik inves- is het altijd even bijkomen in huiselijke sferen.’ Wat ‘Laat ik het zo zeggen: ik had te veel wolken in teer alles meteen terug in mijn muziek. Ik ga er niet in hemelsnaam is een ‘Don Diablo Woensdag?’ mijn hoofd om de zakelijke zonneschijn te kun- wekenlang van op een strand hangen.’ (Bulderend gelach) ‘Dat is echt een uit de hand gelo- nen blijven zien. Maar het gaat me ook niet om het Als ze je morgen alles af zouden nemen, wat zou je pen grap, een urban legend die een heel eigen leven geld. Muziek en alle creativiteit eromheen, dat is dan gaan doen? is gaan leiden. Er is nog net geen hit over geschreven oprecht altijd mijn uitgangspunt geweest. En nog ‘Ik zou me zeker niet vervelen. (Lachend) Als mijn en ik zie ook nog geen T-shirts met die tekst erop steeds doe ik het precies zoals ik het wil, op mijn creativiteit helemaal tot het nulpunt gezakt is, kan gedrukt, maar het scheelt niet veel. Ik zat onlangs bij manier. Maar: in deze business komen ze het geld, ik altijd nog gaan beleggen, daar heb ik in het verle- Pauw & Witteman in de uitzending. Ze vroegen me of waar je recht op hebt, niet uit zichzelf naar je toe den over het algemeen geen verkeerde beslissingen of het leven van Don Diablo bestaat uit elke dag met brengen, dat heb ik wel geleerd.’ in genomen.’●

36 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3636 115-12-20085-12-2008 21:57:5421:57:54 ‘I cried all the way to the bank.’ Liberace (1919-1987), Amerikaans pianist en entertainer Snel rijk door Jobien Groen | beeld Bas Kocken

Je hebt een idee voor internet, Hyves vinden. Het resultaat was een gebruiksvriendelijke je voert het uit, het wordt opge- Het begin: Drie ex-UvA studenten, Raymond Span- pagina vol nuttige links. jar (1977), Koen Kam (1968) en Floris Rost van pikt en opeens heb je een suc- Tonningen (1977) waren bezig met digitale sociale Tegenslag: Startpagina.nl kende een moeizaam cesvol miljoenenbedrijf onder netwerken uit Amerika. Als ze daar vrienden voor begin. ‘Op een gegeven moment ging mijn halve je kont. Het overkwam deze vijf uitnodigden, wilde niemand lid worden. Dat kon salaris naar Startpagina.’ beter dachten ze, dus startten ze in oktober 2004 internetgoden. Hyves. Eerst werden alleen vrienden en kennis- Het succes: Het is goed gekomen. Startpagina.nl is sen lid, in de derde maand werd er voor het eerst nu een van de best bezochte Nederlandse websites iemand lid die niemand kende. Al gauw werden dat en werd in 2000 overgenomen voor VNU tijd- Bellen.com er meer dan honderd per dag. schrift en. Het begin: Ben Woldring (1985) was 13 jaar toen hij voor zijn school een webpagina maakte om een te- Tegenslag: Met de invoering van een ‘gold’ mem- Quote: ‘Ondernemen op internet is anders dan ge- lefoonabonnement uit te zoeken. De media kreeg er bership, konden mensen precies zien wie er alle- woon ondernemen. Je moet niet te lang nadenken lucht van en hij werd uitgenodigd in het consumen- maal op hun profi el hadden gekeken. De klachten- of testen voordat je iets op de markt brengt, maar tenprogramma Kassa. Hij was in één klap beroemd. regen was niet te overzien en ze vreesden even het gewoon beginnen. Wel is een goed idee en uithou- einde van Hyves. De functie is uitgezet, Raymond dingsvermogen essentieel.’ Tegenslag: Niet elke site van Ben was meteen bood Hyvers met een persoonlijke krabbel zijn succesvol. Het heeft 5 jaar geduurd tot dat www. excuses aan en Hyves kocht op grote schaal enorme gaslicht.com eindelijk winst begon te maken. Later bossen rozen in die beschikbaar werden gesteld aan Marktplaats.nl is gaslicht.com alsnog uitgegroeid tot een van de iedereen die door de situatie ruzie had gekregen. Het begin: Frank Crébas (1976) kwam bij het bedrijf meest winstgevende websites van Bencom. van zijn ouders werken als verkoper van banners. Het succes: Na een jaar telt Hyves wereldwijd 1,2 Zijn familie had zojuist Marktplaats.nl gekocht voor Het succes: Bencom bestaat op dit moment uit acht miljoen gebruikers. Met honderd miljoen bekeken 650.000 gulden. Het doel van marktplaats.nl: bak- succesvolle vergelijkingssites, waarvan Bellen.com, webpagina’s per maand staat het in de top-vijft ien ken met geld binnenhalen met advertenties. Internetten.nl en Gaslicht.com de drie bekend- van meest bezochte sites van ons land. Inmiddels is ste zijn. Door de sites van Bencom werden grote de site vertaald in het Frans, Duits, Spaans, Engels Tegenslag: Al snel bleek dat daar geen markt voor bedrijven gedwongen om opener te zijn over hun en Italiaans. was en dat Marktplaats vooral geld kostte in plaats tarieven. Zo werkte Bencom mee aan het transpa- van dat het geld opleverde. ranter maken van deze markten. Quote: ‘Hyves is opgezet omdat we het leuk vonden, niet omdat we er per se geld mee moesten verdie- Het succes: In maart 2003 heeft marktplaats het Quote: ‘Ik zou alleen investeren in bedrijven met nen. Dat merken mensen. Ik denk ook dat dit het betaalmodel ingevoerd, wat inhield dat bedrijven niet al te ingewikkelde concepten. Snap je het zelf succes is.’ en particulieren 6 euro moesten betalen als ze waar niet, steek er dan vooral geen geld in.’ zouden aanbieden van boven de 200 euro. Het Startpagina.nl eerste jaar sloten ze met een winst van 1 miljoen. Het begin: Durk Jan de Bruin (1963) wilde internet Marktplaats.nl werd in 2004 voor 224,5 miljoen toegankelijk maken voor zijn vader. Hij zocht naar euro overgenomen door eBay.● een soort afstandbediening om handige sites snel te

Folia • Havana 37

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3737 115-12-20085-12-2008 21:57:5621:57:56 Studentenzaken

#2%!ISDECULTURELEORGANISATIEVANDE5V!EN(V! 4URFDRAAGSTERPAD 84!MSTERDAM EN OPENINGSTIJDEN STUDENTENZAKEN IN DECEMBER 2008 In december 2008 is Studentenzaken een aantal dagen beperkt toegankelijk:

- Donderdag 18 december zijn we vanaf 11.00 uur gesloten. De telefonische spreekuren van de Studentendecanen, het Loopbaan Advies Centrum en Bureau Internationale Studentenzaken zijn de 18de wel bereikbaar van 9-10 uur, telefoon 020-525 8080.

- Vrijdag 19 december zijn we OPEN (standaard tijden en spreekuren)

- Donderdag 25 december t/m vrijdag 2 januari 2009 zijn we gesloten.

WAARVOOR KUN JE BIJ STUDENTENZAKEN TERECHT ? Met al je studie en loopbaan gerelateerde vragen, zoals: studeren aan de UvA of in het buitenland, in- en uitschrijving, collegegeld, studiekeuze, financiële problemen, beroepsprocedures, psychische of studiegerelateerde problemen (zoals faalangst), het vinden van een baan, het schrijven van een brief en cv, promoveren kun je terecht tijdens de spreekuren van het Service & Informatiecentrum, de Studentendecanen, Bureau Internationale Studentenzaken, Studentenpsychologen en het Loopbaan Advies Centrum. Meer informatie: www.uva.nl/studentenzaken of via 020-525 8080 ma t/m vr van 9-17 uur, [email protected].

Daarnaast kun je je vaardigheden met betrekking tot het maken van een goede studiekeuze, het studeren of het leren solliciteren (verder) ontwikkelen, door het volgen van de workshops, trainingen en voorlichtingsbijeenkomsten van het Trainingscentrum Studentenzaken. THEATERMUZIEKDANSBEELDENDFOTOGRAlE Een selectie uit het aanbod: Plan je studie, Studiekeuze, Stapel te lijf, Scriptie starten, Afstuderen een probleem, Hanteren van studiestress, Studeren in LITERATUURlLMRADIODIGITALEMEDIA het buitenland, ‘Ik wil weg’, Effectief Solliciteren, Brief en cv, Studeren met dyslexie. Het gehele aanbod en de startdata staan op: PROGRAMMASOVERWETENSCHAP POLITIEKCULTUUR www.uva.nl/trainingscentrum. 3CHRIJFJENÞINVOORDECURSUSSENDIE Studentenzaken is er voor studenten, afgestudeerden en BEGINFEBRUARIVANSTARTGAAN promovendi van de UvA en HvA. Binnengasthuisstraat 9, 1012 ZA Amsterdam 020 - 525 8080 WWWCREAUVANL www.uva.nl/studentenzaken

Vacatures van de week:

BI WP 3 Op dit moment hebben wij Consultant of Functioneel Nog op zoek naar een werkperiode? Bijna afgestudeerd HBO? verschillende stages beschikbaar Ontwerper Wij hebben nog verschillende en op zoek naar een richting CE en MER! Deze functies hebben plekken beschikbaar! starterfunctie? ( Bij een bank en een makelaar ) wij beschikbaar bij Bekijk onze website of bel ons op! Neem contact met Ben jij nog op zoek, wacht niet onze opdrachtgevers in 020-4352610! ons op! en reageer direct! Amsterdam en Utrecht. Momenteel hebben wij Wij zijn op zoek naar jou! in verschillende studierichtingen vacatures beschikbaar.

CE WP 3 per feb 2009! Commercieel medewerker, Sales Consultant, Sales Executive en Marketing NaastOp deze zoek functies naar eenhebben bijbaan? wij Afstudeerstages stages, werkplekken en medewerker. Wij hebben verschillende Ben jij nog op zoek vaste banen in verschillende Ben jij geïnteresseerd in één studiegerelateerde plekken naar een studierichtingen beschikbaar. van deze functies? beschikbaar! Laatafstudeerstage? het ons weten op telnr. : Op onze website tref je meer Neem dan contact Bekijk onze website voor 020-4352610! informatie! met ons op! een overzicht ! www.thetalentcompany.nlwww.thetalentcompany.nl

kijk op: www.thetalentcompany.nl voor meer informatie en overige vacatures

38 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3838 115-12-20085-12-2008 21:57:5721:57:57 de portemonnee van

Sabine Westra (20) studeert psychologie (UvA)

‘Ik woon op kamers in Oost en ik betaal 368 euro aan huur. Ik werk als oppas van twee meisjes, van wie het jongste meisje een persoonsgebonden budget krijgt [pgb, red.] omdat ze spraakproblemen heeft . Ik werk daar ongeveer tien uur per week en ik verdien 15 euro per uur. Ik leen nu niets, omdat ik best goed verdien. Maar als ze in het pgb gaan snijden, raak ik in januari misschien mijn baan kwijt en dan moet ik wel lenen. Ik geef mijn geld uit aan kleding, eten en schoenen. De laatste maand heb ik veel kleding gekocht. Om- dat ik best goed verdien, hoef ik qua geld nergens rekening mee te houden. Ik hoef niet naar de Aldi, maar ik koop ook geen heel dure dingen. Hoewel, als ik iets leuks zie, is het vaak wel erg duur. Ik heb nu eenmaal een dure smaak. Mijn portemonnee is zwart met een paarse streep. Ik heb hem pas nieuw, omdat mijn oude portemonnee is gestolen op een terrasje in Barcelona. We hebben nog in alle vuilnisbakken gekeken om te zien of ze mijn tas daarin gegooid hadden. Tevergeefs. In mijn oude portemonnee had ik heel veel fotootjes. Nu heb ik twee foto’s in mijn portemonnee, van mijn oppaskindjes. Verder zit er een beetje losgeld in en pasjes; mijn bonuskaart natuurlijk en mijn biebpasje. O, shit, ik bedenk me nu dat ik vrijdag een boek terug had moeten brengen!’ (ARH)●

‘Ik heb een dure smaak’ beeld Fred van Diem van Fred beeld Folia • Havana 39

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 3939 115-12-20085-12-2008 21:57:5921:57:59 ‘Ik zou wel willen leven als een armoedzaaier met heel veel geld.’ Pablo Picasso (1881-1973) Spaans schilder en kunstenaar Over de balk door Dirk Wolthekker | beeld Bas Kocken

analyse

UvA en HvA geven enorme som- dat zo lang duurt voordat het is gerealiseerd loopt volgens betrokkenen ook de vele mislukte afnames men geld uit aan projecten, grote kans bij de oplevering gedateerd te zijn. Zo van de test omdat de IT-omgeving van de HvA niet wordt nu gedacht dat de grote hoeveelheid studie- geschikt bleek om deze af te nemen bij groepen verbouwingen en mensen. Niet plekken die in het pand is gepland in de toekomst van meer dan dertig studenten tegelijk. Niettemin alleen onderwijs en onderzoek is helemaal niet nodig is. Probleem met dit soort grote moest de halve HvA geschoold worden om de test een specialiteit van UvA en HvA, projecten is dat het prestige van de initiatiefne- af te nemen en ving het bureau dat de test had ont- mende bestuurder ermee is gemoeid. Maar als die wikkeld ook nog eens een vast bedrag voor elke stu- maar ook geld over de balk eenmaal vertrokken is, wordt het plan niet zelden dent die de test wél deed. HvA’ers die bij het project smijten. geruisloos van de agenda afgevoerd. Naar verluidt betrokken waren, spreken van ‘een godsvermogen’ staat dit ook te gebeuren met de bieb. wat het project gekost heeft en noemen een bedrag Een gebouw dat er wel is gekomen – of liever ge- van ‘meer dan een miljoen voor een instrument dat ‘Wij zijn een bestedingsorganisatie,’ antwoordde zegd: er al stond – was het ‘UvA-fi liaal’ in New York, nauwelijks is gebruikt’. voormalig collegevoorzitter Sijbolt Noorda altijd op het Amsterdam House: een zes verdiepingen tel- In de categorie ‘overschrijding bouwkosten’ valt de vraag waarom het fi nancieel jaarverslag van de lend kantoorfl atje bij University Place in New York, naar verwachting de nieuwbouw van de bètafacul- UvA een tekort vertoonde of de UvA-begroting op in 2000 aangeschaft voor – u leest het goed – twintig teit, begroot op 160 miljoen, een bedrag overigens een tekort vooruitliep. miljoen dollar. Bedoeling van het fl atje was om dat werd begroot nadat voormalig vice-voorzitter In zekere zin klopte de constatering van Noorda de uitwisseling van Amsterdamse en New Yorkse van de UvA-HvA Rob Scheerens het oorspronkelij- natuurlijk wel: jaarlijks maakt de minister een fl inke studenten en onderzoekers te faciliteren en ‘repre- ke bedrag van een kwart miljard naar beneden had som geld over naar het Maagdenhuis (395 miljoen sentatieve UvA-activiteiten’ onderdak te bieden. ‘We bijgesteld (‘een herijking’), tot woede van de inmid- voor de UvA plus 160 miljoen voor de HvA, zo hebben behoeft e aan een faciliteit die goedkoper is dels gepensioneerde decaan Walter Hoogland. Ie- blijkt uit de respectievelijke Jaarverslagen 2007), dat dan de commerciële markt,’ was het argument van dereen is benieuwd waar het eindbedrag op uit zal dit geld vervolgens mag ‘besteden’ aan personeel, het College van Bestuur. Vermoedelijk was de com- komen, maar een kostenoverschrijding van twintig aan onderwijs en onderzoek, aan verbouwingen merciële markt toch goedkoper geweest, want het miljoen wordt niet voor onmogelijk gehouden. Af of aan leuke en gewichtige projecten. Hoe goed of project kwam totaal niet van de grond, daarbij een te boeken op de balans van de UvA Holding. slecht het geld wordt besteed en hoe veel te veel handje geholpen door 9/11, waardoor participanten Het onderwerp ‘branchevreemde activiteiten’ komt er wordt besteed met het excuus dat UvA en HvA zich uit het project terugtrokken. En zo werd de ook geregeld terug in de besteding van geld. Of ‘bestedingsorganisaties’ zijn, is vaak onderwerp van toko in 2003 weer verkocht, nadat toenmalig colle- de kunstaankopen van UvA en HvA tot de core discussie. gevoorzitter Noorda met zijn aanstaande echtgenote business horen van beide instellingen is daarbij Neem de inmiddels meer dan tien jaar slepende een bezoekje aan New York had gebracht om het natuurlijk de vraag. Duidelijk is dat als een schil- discussie over de bouw van een nieuwe bibliotheek ‘verkoopproces’ te begeleiden. Volgens de UvA werd derij of beeldhouwwerk wordt aangeschaft voor geesteswetenschappen op het BG-terrein. Er is nog het fl atje met winst doorverkocht, maar er werd onderzoeksdoeleinden of een gift is – zoals bij het geen muur gemetseld, maar een kind kan bedenken wel doodleuk een persbericht naar buiten gebracht AMC veel voorkomt – er in principe geen sprake dat er al bakken geld aan zijn uitgegeven: er zijn waarin werd erkend dat er een kostenpost van 1,6 is van geld-over-de-balk-smijterij. Maar wat geldt honderden vergaderuren in het plan gaan zitten en miljoen euro was ontstaan ‘wegens gederfde rente- voor van de vijft ig mille die adviseurs een paar jaar architectenbureau Cruz Y Ortiz heeft al lang een inkomsten en het inzakken van de dollarkoers’. geleden opstreken voor de teksten die op de gevels gepeperde rekening gestuurd voor een gebouw dat van de Oudemanhuispoort (OMP) en het Binnen- er misschien nooit komt. Immers: de minister is Godsvermogen gasthuis moesten worden aangebracht ter ere van tegen, Monumentenzorg is tegen, de buurt is tegen Ook bij de HvA kunnen ze er wat van. Neem het het vierhonderdjarig bestaan van de OMP? en als het stadsdeelbestuur er desondanks toch mee Spiegel-project. Het idee achter Spiegel is een uit- En wat te denken van de op Britse leest geschoeide akkoord gaat, wachten er (opnieuw) jarenlange pro- gebreide test voor alle eerstejaarsstudenten aan de Academische Club? Verschillende bezoekjes aan cedures via de Raad van State, laten tegenstanders hand waarvan vastgesteld kan worden of iemand de deze club voor hooggeleerde dames en heren aan de alvast met geslepen messen weten. Maar goed, stel juiste studie heeft gekozen en op welke punten hij Oudezijds Achterburgwal leert dat er nooit een kip dat het gebouw er toch komt, dan zal het, zo ver- zich verder zou moeten ontwikkelen. Er kwam een zit. ‘Wat moeten we met zo’n club in een land waar er wachten betrokkenen, bij oplevering alweer te klein test, bedacht door een extern bureau, die maar liefst geen standsverschil is tussen hoogleraren, docenten zijn, waardoor niet elk geesteswetenschappelijk acht uur duurde. Tijd is geld, dachten studenten. en studenten? Zo’n club snapt niemand. Zonde van boek zal kunnen worden ‘meeverhuisd’. Geld-over- Laten we zeggen dat een gemiddelde student een het geld,’ zeggen mensen die er nooit een bezoekje de-balk-smijterij? In zekere zin natuurlijk niet, want bijbaantje heeft dat twaalf euro per uur oplevert, brengen, maar daar qua functie wel voor in aanmer- als het maken van plannen steeds wordt beschouwd dan is de inkomstenderving per student al snel king zouden komen. Overigens speelt de club quitte als geld-over-de-balk-smijterij komt er nooit meer honderd euro. U begrijpt het al: weinig studenten en kan hij zichzelf bedruipen door middel van de een plan van de grond. Aan de andere kant: een plan hadden zin om die test te maken. Legendarisch zijn inkomsten uit het lidmaatschap.

40 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4040 115-12-20085-12-2008 21:58:1621:58:16 En dan de categorie pekelzonden, zoals de rond- universiteitsbibliotheek inmiddels zijn gehuisvest. Toch is er een sprankje hoop bij al deze geldsmijte- vlucht van wijlen Jankarel Gevers, voormalig col- Dezelfde collegevoorzitter was dermate nijdig toen rij: de twee jaar geleden aangetreden collegevoorzit- legevoorzitter van de UvA, die een privé-vliegtuigje de KLM haar royal class afschaft e op de route van ter Karel van der Toorn heeft volgens iedereen de huurde om een rondvlucht te maken boven de stad Amsterdam naar New York, dat hij voortaan eerst hand op de knip. ‘Karel is de degelijkheid zelve, die en zo ideeën op te doen voor de verbouwing van naar Londen vloog, waar een vliegtuig van British geeft geen cent te veel uit.’ UvA en HvA blijven ove- het pand waarin nu de Bijzondere Collecties van de Airways klaar stond dat wél royal class had. rigens ook in de toekomst ‘bestedingsorganisaties’.●

Folia • Havana 41

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4141 115-12-20085-12-2008 21:58:1721:58:17 ‘De meeste vrouwen kunnen beter geld opmaken dan bedden.’ Cees Buddingh’ (1918-1985), Nederlands letterkundige Crisis? Ondernemen maar! drie studenten over hun eigen bedrijf

door Iris Böhm | beeld Henk Th omas

Kredietcrisis? Daar hebben deze studenten geen last van. Ze hebben een eigen bedrijf en zeggen niks van de economische malaise te merken.

‘Ik kan niets uit handen geven’

Sandy Dekker (27) Vijfdejaars bachelor ﬁ scale economie aan de UvA Bedrijf: Dekker Fashion Outlet (eenmanszaak) www.dekkerfashion.nl

‘Ik verkoop kleding via mijn website. Ik verkoop voornamelijk spijkerbroeken, maar ook jassen, tops, jurk- jes, schoenen, lingerie en sjaals. Mensen kunnen bij mij thuis komen passen.’

Hoe is het bedrijf ontstaan? ik naar een seminar van de Kamer van Koophandel ‘Ik wilde steeds grotere partijen kleding inkopen gegaan en heb een aantal hoogleraren economie op en dan moet je wel geregistreerd staan als bedrijf, de UvA wat vragen gesteld. Tot nu toe gaat het nog anders willen andere bedrijven niet aan je verko- steeds goed.’ pen. Twee jaar geleden heb ik me ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Eigenlijk ben ik er zo Hoe veel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? ingerold.’ ‘In totaal zo’n veertig uur per week, elke dag zo’n zes Hoe kwam je op het idee? uur, maar wel zeven dagen in de week. Ik denk dat ‘Al een jaar of zeven geleden begon ik met tweede- Werk je alleen? ik zo’n vijft ig tot zestig bestellingen per week krijg.’ hands kleding te kopen op Marktplaats. Als ik mijn ‘Ja, ik werk helemaal alleen. Ik kan geen din- bestelling thuisgestuurd had gekregen, was het vaak gen uit handen geven, ook niet mijn fi nanciële Kun je ervan rondkomen? toch niet wat ik ervan verwacht had. Dan zette ik administratie. Ik studeer niet voor niets fi scale ‘Ja, met gemak, vorig jaar verdiende ik 1700 euro het artikel weer te koop op Marktplaats. Ik fotogra- economie.’ netto per maand. Dit jaar is het meer, maar pas aan feerde het kledingstuk opnieuw, maar mooier, en het eind van het jaar weet ik precies hoe veel. Mijn zette er een leuker tekstje bij. Dan verkocht ik het Is een eigen bedrijf starten moeilijk? investering van ongeveer 7.500 euro had ik er na vaak voor meer. Op een gegeven moment werd het ‘Nee, het starten was niet moeilijk. Ik heb alles zelf drie maanden al uit.’ winstgevend.’ uitgezocht op site van de Belastingdienst. Ook ben

42 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4242 115-12-20085-12-2008 21:58:2221:58:22 ‘Het gaat ten koste van je privéleven’

Seb van Dijk (25) Vierdejaars interactieve media aan de HvA Bedrijf: Seb van Dijk webdevelopment (eenmanszaak) www.sebvandijk.nl

‘Ik verhuur mezelf als webdeveloper. Ik bouw websites en maak soft ware gericht op internet. Daarnaast host ik ook veel websites.’

Hoe is het bedrijf ontstaan? bedrijf eist wel veel van je. Klanten bellen je rustig ‘Ik heb wat advies ingewonnen bij een kennis over om elf uur ’s avonds of in het weekend, want ze het opzetten van een eigen bedrijf. In juni 2007 ben willen dat hun website 24 uur per dag werkt. Dat ik voor mezelf begonnen. Op dat moment had ik vraagt om discipline en het gaat deels ten koste van via via al een paar klanten. Het was eigenlijk mijn je privéleven.’ bedoeling om af en toe een klusje te doen, maar toen ging het balletje ineens rollen. Mijn vader zit Hoe veel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? in een soortgelijke branche en stuurt veel klanten ‘Normaal gesproken zo’n 24 tot 30 uur per week, naar mij door. Nu heb ik het heel druk.’ maar momenteel loop ik stage en heb ik er maar Hoe kwam je op het idee? zo’n tien uur in de week tijd voor. In januari, als ‘Ik had een paar jaar geleden een bijbaantje waarbij Werk je alleen? mijn stage klaar is, ga ik weer volop aan de slag met ik precies hetzelfde werk deed. Daar zag ik hoe ‘Ja, maar ik huur wel eens freelancers in, vooral mijn bedrijf.’ veel de klanten per uur moesten betalen en wat ik voor design. Ik ben niet zo goed in de vormgeving daarvan per uur terugkreeg. Toen dacht ik: dat kan van websites, dus dat besteed ik uit.’ Kun je ervan rondkomen? ik ook!’ ‘Ja, maar op dit moment niet omdat ik stage loop. Ik Is een eigen bedrijf starten moeilijk? leen dus weer geld van de IB-Groep. Ik heb name- ‘Nee, het moeilijkste is om alle belastingzaken op lijk ook een leasecontract voor een webserver.’ de rails te krijgen en te houden. Maar een eigen

‘Een kant-en-klare kerstboom voor één dag’

Bas Merkies (21) Derdejaars technische bedrijfskunde aan de HvA Bedrijf: Trendy Den (vof) www.trendyden.nl

‘Trendy Den is een bedrijf dat gespecialiseerd is in het opzetten en decoreren van kerstbomen bij particulieren en bedrijven. Wij verkopen en verhuren kerstbomen in verschillende hippe, trendy stijlen.’

Hoe kwam je op het idee? Werk je alleen? ‘Ik doe de minor Ondernemerschap. Met twee ‘Ik heb twee vennoten. We vergaderen één keer per anderen moest ik een ondernemingsplan schrijven. week op vrijdagmiddag, drie uur lang. De vader van een van mijn vennoten heeft een Ieder heeft zijn eigen taken, maar we steken er groothandel in bloemen. Daar verkopen ze kerst- niet allemaal evenveel tijd in. Dat zou eigenlijk wel artikelen. Wij wilden daar iets mee doen, maar de moeten.’ kerstpakkettenmarkt bleek verzadigd. We kwamen uit bij kerstbomen.’ Is een eigen bedrijf starten moeilijk? ‘Nee. Er komt wel meer bij kijken dan je denkt. Hoe is het bedrijf ontstaan? Maar je moet ervoor gaan, volhouden en doorzet- ‘Je kunt met de minor die ik volg kiezen om bij het ten. Je moet vooral geloven in het product dat je ondernemingsplan te blijven of ook daadwerkelijk je levert, dan hou je het ook langer vol. Omdat wij Kun je ervan rondkomen? bedrijf op te zetten. Wij kozen voor het laatste en zijn een exclusief product aanbieden, moet alles wat we ‘Nee, op dit moment niet. We hebben alle drie aan de slag gegaan. We hebben gaandeweg wel onze leveren ook van hoge kwaliteit zijn. Dat vind ik een 500 euro geïnvesteerd. Het grootste doel is om bedrijfsfocus veranderd. Eerst richtten we ons op de van de moeilijkste dingen, want daar gaat veel tijd onze investering aan het eind van het jaar terug te particuliere koopbomen maar nu zijn we terechtge- in zitten.’ winnen. De voorspelling is dat we er binnen drie komen bij verhuurbomen voor één dag aan bedrijven. jaar gemakkelijk van rond kunnen komen. Maar Particuliere aanvragen kregen we namelijk absoluut Hoeveel tijd ben je kwijt aan je bedrijf? eerst zullen we onze klantenkring verder moeten niet. Bedrijven willen hun kerstborrel juist opleuken ‘Tussen de 25 en 40 uur per week.’ opbouwen.’● met een kant-en-klare kerstboom voor één dag.’

Folia • Havana 43

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4343 115-12-20085-12-2008 21:58:2721:58:27 weekgast Rick van der Ploeg (1956) is hoogleraar economie in Oxford en aan de UvA beeld Rob Judges Judges Rob beeld

Maandag 8 december bepaalde variabelen zijn terwijl consumptie van wisselkoersen, cultuur, religie en politiek in het Nog steeds zit het historische Oxford onder bevroren kapitalisten afh angt van verwachtingen in de Midden-Oosten, met name de politicoloog Michael sneeuw. Fietsend langs de Bodleian bibliotheek zien toekomst en dus de onstabiliteit veroorzaken. Na Ross van UCLA was erg goed met zijn verhaal zelfs alle oerlelijke gargouilles – koppen van oude een gesprek met een Japanse master of philosophy- dat de lage arbeidsparticipatie van vrouwen in het mannen – er vriendelijk uit. Ik snap niet waarom deze student direct door naar het prachtige huis van de Midden Oosten niet zo zeer te maken heeft met de wereldberoemde bibliotheek negen van die gargouil- ontwikkelingseconoom Paul Collier in de chique islam als met de olie! Sowieso, bizar dat alleen een les wil vervangen door vriendelijke versies ontworpen wijk Noord-Oxford, waar ook de schrijvers Tolkien land stinkend rijk van de olie als Saoedi-Arabië zich door kinderen. Het hele idee van die afgrijselijke gar- en Iris Murdoch woonden. Vanwege zijn boek Th e een apartheidsstaat voor vrouwen en mannen kan gouilles is immers dat ze kwade geesten afschrikken. Bottom Billion is Paul is nu bijna net zo beroemd veroorloven. In de avond van een copieus islamitisch In de ochtend gewoon saai gewerkt: een recensie als Jeff Sachs of Bono, maar zijn ideeën zijn een eetfestijn genoten met baklava, khadaifi en nog drie gedaan voor een nieuw handboek van de Econo- stuk verstandiger en inspiratiebron voor de omslag heerlijke zoetigheden toe. mics of Art and Culture, drie referentiebrieven naar langdurige hulp aan confl ictgebieden in geschreven, en een artikel ‘gerefereed’ voor een of Afrika die Bert Koenders nu aan het maken is. Al Donderdag 11 december ander prestigieus tijdschrift . Voordat ik het weet het eten en vooral die verrukkelijke Britse toetjes Vandaag hebben we onze conferentie en moet dus zit ik aan High Table voor de lunch: soep van zoete bij Paul thuis doen me aan de kookkunsten van goed voor alle gasten zorgen. Een prachtverhaal aardappelen en pastinaak, dan een vooraf van heil- mijn lieve Britse moeder denken. Met een paar over de rol van de Chinezen in Afrika. Die doen bot, zalm en gamba’s, gevolgd door een overheer- glaasjes op en ietsje te zwierend fi ets ik naar mijn niet moeilijk: geef ons je olie en dan bouwen wij lijk wildgerecht met rode kool, afgerond met een huis op een eilandje in de Th eems. een luchthaven, spoorlijn, haven of weg voor jullie. cranberry-crumble en een bordje met vijf verschil- We hebben met zijn allen naar de Idfa-fi lm Poison lende kazen. Daarna naar andere kamer met open Woensdag 10 december Fire van Lars Johanson en Ilfi e Lott gekeken over haard voor de koffi e en de krant. Er zit veel stroom in de Th eems – die hier in Oxford de onverkwikkelijke activiteiten van Shell in de In de middag gewerkt aan een artikel met Tony opsplitst in een aantal takken – en ik kan de eendjes Nigerdelta. Niet alleen wordt de olie gejat van de Venables over wat ontwikkelingslanden het beste amper bijhouden. Ik mis water – de grachten, de lokale bevolking, maar de natuur en dus de bron kunnen doen met olie-inkomsten. In de avond Noordzee, Brighton, Livorno, Barcelona – en ben van levensonderhoud sterft af door olielekkages High Table met een verrukkelijke Gewürztrami- dus toch een beetje Nederlander. Op de fi ets naar en de mensen worden ziek vanwege het branden ner en een van de betere Siciliaanse wijnen. In het Oxford Centrum voor Islamic Studies voor (in plaats van het afvangen van) gas. Ik schaam diep gesprek met een diepserieuze logicageleerde een conferentie over de politieke economie van het me om Nederlander te zijn en heb mijn Shell- uit Duitsland die bezig is de waarheid in taal te Midden-Oosten. Goede koffi e voor de verandering. aandeeltjes direct van de hand gedaan. Wat moet de onderzoeken. En tijdens dessert, koffi e en brandy in Ben discussiant van een artikel van de Wereldbank- Nederlandse politiek toch met al die Shell-heren. gesprek met een van de grote mierenexperts in de econoom Kirk Hamilton over de houdbaarheid van Tony Venables presenteerde ons een paper en ik wereld over de geniale Bill Hamilton, altruïstische olie- en gasextractie in Iran. Driekwart van het nati- begreep nu eindelijk een aantal dingen beter die mieren die andere mieren hun buiken met honing onale vermogen van Iran bestaat uit olie en gas, maar we samen hadden uitgevogeld. Het gaat wel snel of water laten leegslurpen en vervolgens de pijp het wordt verkwanseld door de opbrengsten daarvan want allerlei politici, ngo’s en anderen zijn naar aan Maarten geven, en over de opmars van kleine niet in te zetten voor investeringen in onderwijs en Oxford gekomen om te werken aan een Grondstof- buitengaatse mieren in Continentaal Europa. Dat ander productief kapitaal. Productief kapitaal had fen Handvest, dat gedeeltelijk gebaseerd is op ons laatste was het hoogtepunt van mijn dag. makkelijk twee keer zo groot kunnen zijn als er niet academische werk. Vanavond eten we met zijn allen zoveel verloren gaat door ineffi ciëntie en gigantische in St. Anthony’s College, waar de islamdeskundige Dinsdag 9 december olie- en gassubsidies aan eigen volk. Echte probleem Tariq Ramadan werkt bekend van zijn debatten Na cafe latte plus croissant bij mijn vaste koffi e- is dat het rendement op investeringen in Iran bela- met Bolkestein en Sarkozy die hem beschuldigen zaakje. Veel gepriegel en gesleutel met het bereke- chelijk laag is en dat veel van die investeringen een met twee tongen – een voor de westerse wereld en nen van zadelpuntoplossingen voor een stelsel van belabberde kwaliteit hebben. Smakelijke conferen- een andere voor de moslims – te spreken. Interes- vier nonlineaire diff erentiaalvergelijkingen, waarbij tiesandwiches! Later op de dag nog kunnen genieten sante dag en veel geleerd, maar eten was helaas niet staatsschuld en buitenlandse schuld historische van interessante presentaties over arbeidsmarkten, uitzonderlijk.●

44 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4444 115-12-20085-12-2008 21:58:3021:58:30 de ‘portemonnee’ ‘Alles zit los in van

m’n broekzak’ Wout-Jan Maas (20) studeert sociologie (UvA)

‘Ik woon nu bij een vriendin van mijn vaderr in Utrecht, maar ik ben met een paar vrienden oopp zoek naar een kamer in Amsterdam. Ik hoeff nu geen huur te betalen, maar wel huisgeld aan mimijnjn hospita. Zij grapt altijd: ‘Dit is een vorm van zelfstandig begeleid wonen.’ Dat vind ik heell eerg gê- nant. Ik moet me ook aan haar huisregels houden. Als ik het douchegordijn niet uithang of de wc-bril niet naar beneden doe, kost dat me een euro. Ik ben heel verstrooid. Als ik iets interessants heb gelezen, denk ik daarover na. Dan zit ik op de wc in een intern debat en vergeet ik, als ik klaar ben, het licht uit te doen. Als het zo doorgaat, kost het me 40 euro per maand. Ik geef mijn geld uit aan twee dingen. Vijft ig procent gaat naar eten. Ik moet eten in verband met suikerziekte. De andere helft van mijn geld gaat op aan kleding. Dat hoeft niet per se merkkleding te zijn, maar ik vind het wel belangrijk om mooie kleding te hebben. Ik heb geen baantje, dus er komt nu ongeveer 200 euro binnen aan stufi en zakgeld. Ik ga bijna nooit uit. Tenminste niet naar de discotheek of zo, dat vind ik niks. Ik drink ook niet. Met suikerziekte is het niet echt verstandig om te drinken. Als ik geld bij me heb, geef ik aan het alle kanten uit aan allerlei onbelangrijke zaken. Ik denk dat als ik echt uit huis ga, dat ik vaak de laatste week van de maand geen eten zal hebben. Ik heb al twee maanden geen portemonnee. Ik stop al het geld, mijn pinpas en alles gewoon los in mijn broekzak. In mijn broekzak zit ook mijn paspoort, mijn insulinepennen en naalden. Ik moet drie keer per dag insuline spuiten. Dat kan in je arm, maar ik doe het liever in mijn buik of been, omdat je anders vaak rare gezichtenten krijgt.’krijgt. (ARH)● beeld Fred van Diem van Fred beeld Folia • Havana 45

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4545 115-12-20085-12-2008 21:58:3121:58:31 Een bijzondere workshop door Henk Keilman over ondernemen! Durf jij de discussie aan? 22 januari 2009 om 13.00 uur.

launchingevent Design: www.crasborn.nl Job Cohen burgemeester van Amsterdam Alexander Rinnooy Kan invloedrijkste Nederlander 2008, voorzitter SER Arko van Brakel (Nieuwe Helden), Annemarie van Gaal (jury Dragons’ Den), Peter van Gorsel (HvA), Gregor van der Made (winnaar van de ABN AMRO Summerschool Ondernemen), Mirjam van Praag (hoogleraar Ondernemerschap en Organisatie) en Nicole Verhoeven (Coke van Jou). Waar? Wanneer? Contact Aanmelden Pakhuis de Zwijger 22 januari 2009. www.case-amsterdam.nl Via het aanmeldformulier Piet Heinkade 179 13.00 -1500 Workshop Henk Keilman T 020 525 6354 of 6303 op www.case-amsterdam.nl. Amsterdam 15.30 -1700 uur Launching Event E [email protected] Na aanmelding ontvangt u Plaatsen zijn beperkt. 17.00 uur Netwerkborrel een toegangskaart.

46 Folia • Havana This case takes you to a higher entrepreneurial level

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4646 115-12-20085-12-2008 21:58:4121:58:41 ‘Ben ik te min, ben ik te min? Omdat je pa in een grotere kar rijdt, dan de mijne?’ Armand (1946), Nederlands protestzanger Klaar is Case door Rob Hartgers | beeld Henk Th omas

ondernemen

Afgestudeerde ondernemers zijn winnende combinatie, wil hij maar zeggen. Met gebouw. Hij noemt het Science Park in de Water- succesvoller dan collega’s zon- Case, een samenwerkingsverband van de UvA, graafsmeer, de Wibautstraat en de Noordelijke VU, HvA, Hogeschool InHolland, de Kamer van IJ-oever als mogelijke locaties. Verder organiseerde der diploma. Case wil dat meer Koophandel, de Kenniskring en de gemeente Case afgelopen zomer met ABN Amro een summer Amsterdamse studenten een Amsterdam, wil Boer het ondernemerschap onder school voor studenten van alle instellingen met een eigen bedrijf beginnen. Amsterdamse studenten stimuleren en bestaande goed businessidee. Onder begeleiding van door de entrepreneursopleidingen ondersteunen. Daar- wol geverfde ondernemers konden ze hun plannen toe heeft Case zes miljoen euro gekregen van het verder uitwerken. Ook stimuleert Case work- Ministerie van Economische Zaken, de gemeente, shops en netwerken voor alumni-ondernemers en Bill Gates was student aan Harvard toen hij met en enkele bedrijven. Ook de vier onderwijsinstel- student-ondernemers. Zijn inspiratie haalt Boer vriend Paul Allen Microsoft oprichtte. Facebook- lingen dragen hun steentje bij. Over vier jaar, als uit Amerika, waar universiteiten een lange traditie oprichter Mark Zuckerberg studeerde ook aan de subsidie van Case afl oopt, wil Boer bereikt heb- hebben van entrepreneursopleidingen en alumni- Harvard. Google-miljardairs Larry Page en Sergey ben dat meer studenten geïnteresseerd zijn in het netwerken van ondernemers. In Nederland moeten Brin waren promovendi aan Stanford toen ze hun ondernemerschap als mogelijke carrière. Nu lopen eerst nog wat vooroordelen worden overwonnen. bedrijf oprichtten. Het meest aansprekende Neder- Nederlandse studenten daarin volgens hem achter Onder ondernemers wordt de titel drs. of MA op landse voorbeeld is Raymond Spanjar, die tijdens bij hun buitenlandse collega’s. een visitekaartje vaak met hoongelach ontvangen. zijn studietijd aan de UvA samen met medestudent De eerste concrete actie van Case is de opening Self made ondernemers als Joop van den Ende Floris Rost van Tonningen de beleggingssite IEX.nl van een bedrijfsruimte voor startende student- (opleiding tot timmerman) en John de Mol (havo, oprichtte. Later stonden de twee aan de wieg van ondernemers in het voormalige hoofdkantoor met moeite) zijn de echte helden. Ten onrechte, het succesvolle Hyves. van ABN Amro aan de Vijzelstraat, op 31 okto- stelt Boer. Hij verwijst naar onderzoek van UvA- Erik Boer, directeur van het onlangs gestarte ber. Binnenkort komt er een soortgelijke ruimte prof Mirjam van Praag, die vaststelde dat 90 Centrum van Amsterdamse Scholen voor En- beschikbaar in het voormalige Paroolgebouw aan procent van de succesvolle Nederlandse onderne-

Design: www.crasborn.nl trepreneurship (Case), somt deze voorbeelden de Wibautstraat. Dit zijn tijdelijke locaties. Als het mers hoger onderwijs heeft gevolgd. Helaas is het moeiteloos op. Studeren en ondernemen zijn een aan Boer ligt, heeft Case over vier jaar een eigen meeste onderwijsmateriaal over ondernemerschap gebaseerd op Amerikaanse voorbeelden. Boer wil daarom business cases laten uitwerken over Nederlandse en Europese ondernemers – inclusief voorbeelden van ‘mislukt’ ondernemerschap. De timing van Case, zo aan het begin van een economische crisis, lijkt wat ongelukkig, maar Boer is een optimist: ‘Het zou ongelukkig zijn als wij nog onze fi nanciering rond moesten krijgen, maar dat is al geregeld. Dit is juist een goed moment om nieuwe bedrijvigheid te stimuleren. Startende ondernemers leggen de fundamenten voor een nieuwe economische orde.’●

Volgens Erik Boer van Case wil slechts 7 procent van de Nederlandse studenten na hun studie on- dernemer worden. Uit een recent onderzoek van de Postbank onder 800 studenten blijkt echter dat meer dan de helft van de studenten droomt van een eigen bedrijf. Drie procent van hen heeft die droom al tijdens de studie verwezenlijkt. Acht op de tien student-ondernemers stelt dat een studie en een eigen bedrijf lastig te combine- ren zijn. Zij vinden dat hun opleiding meer zou moeten doen om ondernemerschap tijdens de Cursus creativiteit en interactie bij Case studie te stimuleren.

Folia • Havana 47

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4747 115-12-20085-12-2008 21:58:4521:58:45 ‘Geld praat niet, het vloekt.’ Bob Dylan (1941), Amerikaans zanger Van twee kanten door Nadine Böke | beeld Bob Bronshoff

reportage De ﬁ nanciële wereld is zowel naar de risico’s van de zakelijke kredietportefeuille Maar Toussaint sluit niet uit dat zoiets ooit nog zal ge- van een fi nanciële instelling. Weer een andere beuren. ‘We zouden veel aan elkaar kunnen hebben.’ aan de UvA als aan de HvA student kijkt naar de gevolgen van de kredietcrisis object van onderzoek, zij het op voor de kredietverstrekking van een bepaald be- Sexy verschillende manieren. drijf. Dit zijn allemaal heel recente, praktijkgerichte ‘Vergeleken met andere business schools is onze onderwerpen. Op de universiteit is het onderzoek kantoorruimte niet erg sexy,’ zegt Ludovic Phalippou, minder praktijkgericht. Het wo schuift wel steeds universitair hoofddocent bij de Finance Group (FG) Het is een modern en kleurrijk pand waar de oplei- meer op naar de praktijk en het hbo steeds meer van de Amsterdam Business School. Hij gebaart naar ding Financial Services Management (FSM) huist. naar de onderzoekskant.’ de sobere witte gang met grijze deuren in gebouw Overal in het HES-gebouw aan de Fraijlemaborg, E van het Roeterseiland. FG heeft hier een eigen vlakbij station Bijlmer, staat of hangt kunst. En alle Internationaler gang op de vierde verdieping. ‘Business schools in binnenruimtes zijn voorzien van grote ramen, wat Er zijn bij FSM ongeveer dertig docenten betrok- bijvoorbeeld de VS zijn vaak chiquer, met veel groen het een open karakter geeft . Docenten hebben geen ken. Anders dan hun universitaire collega’s doen de en kunst. Maar wat betreft ruimte en hier licht zijn eigen kamer; zij moeten het doen met de grote, FSM-docenten zelf geen onderzoek. Toussaint: ‘Zij wij behoorlijk bevoorrecht. Bij ons hoeven alleen de gezamenlijke docentenruimtes. ‘Het gebouw is zo geven meestal voltijd les. En ongeveer de helft van promovendi kantoorruimte te delen. En hier hebben ingericht om de laagdrempeligheid te benadrukken de kerndocenten komt uit de fi nanciële wereld.’ alle ruimtes ramen. In business schools in de VS en het persoonlijke contact tussen studenten en Een ander verschil tussen FSM en de Finance zitten ook postdocs nog in gezamenlijke ruimtes. docenten te bevorderen,’ vertelt leerplancoördinator Group van de UvA is dat FSM minder internatio- En dan meestal zonder raam. In een kelder of op de Ed Toussaint. naal georiënteerd is. Toussaint: ‘Het onderzoek van zolder. Als je een stapje hoger komt krijg je een eigen De opleiding FSM van de HvA/HES is met tweehon- onze studenten is vooral nationaal georiënteerd ruimte, maar ook meestal nog zonder raam. Iemand derd studenten verspreid over de vier studiejaren of vindt plaats bij bedrijven in de regio. Maar we van mijn positie zou in de VS wel een kamer met een een van de grootste van Nederland. Na de opleiding zijn wel bezig om de opleiding een meer interna- raam krijgen. Maar dan wel een ruimte die de helft kunnen de studenten aan de slag bijvoorbeeld in tionaal karakter te geven. We willen dat studenten zo klein is als ik nu heb.’ het banken verzekeringswezen of als assuran- internationale oriëntatie opdoen door middel van Waarom zijn groep internationaal zo goed scoort, tietussenpersoon. ‘Wij kijken vooral naar wat het bijvoorbeeld een stage of afstudeeropdracht in is Phalippou eigenlijk een raadsel. Onlangs werd bedrijfsleven wil van onze studenten,’ vertelt Tous- het buitenland. De fi nanciële wereld wordt steeds de groep door het Social Science Research Net- saint, die zich bezighoudt met de invulling van het internationaler. En in andere landen is de weten work uitgeroepen tot de een na beste fi nance group curriculum. ‘We proberen de praktijk daarom zo snel regelgeving anders. Het is goed als studenten daar buiten de VS. ‘De salarissen liggen hier lager, dus mogelijk in de opleiding te introduceren. Dat begint iets van meekrijgen.’ daar heeft het niet mee te maken. En we werken al in het tweede jaar. Studenten doen dan onderzoek En heeft een gebeurtenis als de fi nanciële crisis wel hard, met weken van ongeveer zestig uur. Maar naar echte problemen bij bestaande bedrijven.’ nog invloed op het programma van FSM? Tous- dat gebeurt op andere plekken ook. Ik denk dat ons Onderzoek speelt een belangrijke rol binnen de saint: ‘Het is niet zo dat we gelijk vakken anders succes vooral een kwestie is van geluk. Er zijn hier opleiding. Het komt terug in het derde en vierde gaan inrichten. De theorie blijft grotendeels een paar mensen geweest die hele goede onder- jaar, tijdens de praktijkstage, de minor en de afstu- hetzelfde. Wel worden de consequenties van som- zoeksresultaten hebben geboekt. Dat heeft ertoe deeropdracht. ‘Het onderzoek dat onze studenten mige dingen nu duidelijker en dat wordt zeker geleid dat andere goede onderzoekers hier ook doen is geen wetenschappelijk onderzoek,’ aldus besproken. Ook wordt er in het vierde jaar één dag wilden komen werken.’ Toussaint. ‘Het is heel vraaggericht. Toch gebeurt in de week een workshop gegeven over een actueel Wat voor onderzoek er precies wordt gedaan bij het soms dat een student geïnteresseerd is in een onderwerp. Daarbij komen ontwikkelingen als FG vindt Phalippou lastig om uit te leggen ‘Het bepaald onderwerp en we aan bedrijven vragen of deze ook terug. Zo hebben we afgelopen jaar in meeste is heel specialistisch. Maar het draait al- ze er iets mee kunnen.’ die workshops aandacht besteed aan de rol van lemaal om proberen te begrijpen hoe de fi nanciële Toussaint pakt de lijst met afstudeerprojecten van fi nanciële toezichthouders en aan de overname wereld werkt. Laat ik een hypothetisch voorbeeld vierdejaars erbij. ‘Hier staat bijvoorbeeld iemand van ABN Amro.’ geven. Je zou de data van verschillende online die onderzoek doet naar de klanttevredenheid van Op dit moment is er nog geen samenwerking tussen eff ectenhandelaren kunnen verzamelen en daar een bepaalde tussenpersoon. Iemand anders kijkt FSM van de HvA en de Finance Group van de UvA. dan analyses op loslaten. Je kunt dan bijvoorbeeld

48 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4848 115-12-20085-12-2008 21:58:4821:58:48 De FSM (l) en de Finance Group

bekijken wie wat wanneer koopt, en waarom. Of je de eerste plaats op gericht om te publiceren in we- ‘De meesten hier werken aan heel andere onderwer- kunt je richten op een onderzoeksvraag als wie het tenschappelijke tijdschrift en. Het is ook niet altijd pen.’ De medewerkers van FG besteden gemiddeld beter doen, mensen die veel in eff ecten handelen direct toepasbaar.’ de helft van hun tijd aan onderzoek. Ongeveer vijf of mensen die dit minder vaak doen. Anders dan Een ander verschil met de hbo-opleiding is dat FG weken per jaar gaan op aan het geven van onder- je zou denken scoren mensen die veel handelen sterk internationaal georiënteerd is. Het grootste wijs. FG verzorgt vrij veel onderwijs, zowel binnen slechter, zij maken vaker verlies. Omdat ze minder deel van de ruim twintig vaste stafl eden komt uit reguliere bachelor- en masteropleidingen als binnen aandacht kunnen besteden aan de individuele het buitenland. Phalippou: ‘We hebben hier mensen de particuliere mba-opleiding en executive masters transacties.’ uit Italië, Oostenrijk, Tunesië, Rusland, Noord- van de Amsterdam Business School. Amerika, Zuid-Amerika en Singapore. Ikzelf kom Er is volgens Phalippou een duidelijk verschil tussen Abstract niveau uit Frankrijk. De voertaal hier op de afdeling is lesgeven bij de reguliere opleidingen en de andere Het onderzoek van FG is algemener dan het hbo- Engels. En ons onderzoek is niet gericht op de Ne- – veel duurdere – masters. ‘De reguliere studenten onderzoek. ‘Wij kijken naar een grotere schaal, en derlandse markt of op Nederlandse kwesties. Ons zijn vaak behoorlijk passief. De mensen die de mba soms ook op een vrij abstract niveau,’ licht Joost speelgebied beslaat de hele wereld.’ of een executive master volgen, hebben vaak al een Driessen, het hoofd van FG, toe. ‘Bij het hbo- Omdat het onderzoek niet heel praktijkgericht is, aantal jaar werkervaring. Zij weten beter welke ken- onderzoek worden gedetailleerde analyses gemaakt heeft een gebeurtenis als de huidige fi nanciële crisis nis ze nodig hebben en ze vragen veel meer van je. voor specifi eke bedrijven. Ons onderzoek is er in geen directe invloed op het werk bij FG. Phalippou: Zij willen echt waar voor hun geld.’●

Folia • Havana 49

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 4949 115-12-20085-12-2008 21:58:4921:58:49 ‘Succes is je over letterlijk alles zorgen maken, behalve over geld.’ Johnny Cash (1932-2003), Amerikaans zanger Kerstpuzzel

ALEXANDER KAARSJES MEDEWERKERS SKISCHOEN UITGLIJDEN IJSMUTS RINNOOY KAN KARAF MIRRE SKISCHOOL UNIVERSITEIT IJSPEGEL ALPEN KATALYSATOR NACHTVORST SKISOKKEN VALLEI IJSPRET APPELFLAPPEN KERKKLOK NATUURIJS SKISPRINGEN VERKLEUMEN IJSZEILEN ARNOUD BOOT KERSTBOOM NIEUWJAARSREDE SKISTOKKEN VERWARMING IJZEL BEENWARMERS KERSTDINER NOREN SKIUITRUSTING VORSTVRIJ BELEGGEN KERSTKAART NOVEMBER SLALOM VRIESKOU Helemaal ingevuld? Stuur BERIJPT KERSTKLOK OORWARMERS SLINGER VUURWERK de oplossing (o.v.v. naam DENNENBOOM KERSTKRANS OUDEJAARSAVOND SLIJPEN WANTEN en huisadres) uiterlijk DENNENGEUR KERSTMIS OVERWINTEREN SNEEUWBAL WINTER dinsdag 13 januari op DOOIEN KERSTPAKKET PAKPAPIER SNEEUWBRIL WINTERAKONIET naar Folia, Vendelstraat 2, DOORLOPERS KERSTSTUKJE PEKEL SNEEUWFIT WINTERGAST 1012 XX Amsterdam en DRIEKONINGEN KERSTVERHAAL PIEK SNEEUWGRENS WINTERHARD maak kans op het nieuwste DWEILPAUZE KERSTVERLICHTING POLITICUS SNEEUWHOEN WINTERJAS boekje van Fokke & Sukke ENGEL KERSTVERSIERING POPMUZIEK SNEEUWKETTINGEN WINTERKOREN EZEL KERSTVIERING REUZENSLALOM SNEEUWLANDSCHAP WINTERKOST GESCHENK KINDEKE RICK VAN DER PLOEG SNEEUWPOP WINTERMAAND GEZELLIGHEID KLAPSCHAATS SCHAAPJES SNEEUWRUIMEN WINTERPALEIS GLIJBAAN KLAUWEN SCHAATSBAND SNEEUWSTORM WINTERSPORT GOKVERSLAVING KLOKGELUI SCHAATSEN SNEEUWVLOK WINTERSTOP HANDSCHOENEN KLUNEN SCHAATSENRIJDER STAMPPOT WINTERTENEN HERBEZINNING KOUWELIJK SKIBINDING STEENKOUD WITTE KERST HERDER KUNSTSCHAATS SKIBRIL STOL WOUTER BOS HIELBAND KWAKKELWINTER SKIGEBIED STRO IJSBLOEMEN HOGESCHOOL LANGLAUFSKI SKILERAAR TINTELEN IJSKEGEL JONGE ONDERNEMERS MARK RUTTE SKIPAS TOEKOMST IJSKOUD

50 Folia • Havana

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 5050 115-12-20085-12-2008 21:58:5921:58:59 ‘Geld maakt niet gelukkig, maar soms kan ik mijn portemonnee wel wurgen.’ Loesje (1983), club van wereldverbeteraars Annonces

sus start 12 januari 2009. www. journalistieke verdieping. Start: 12 januari. €40 voor 12 weken zonder moeilijke choreografi e, een werkbezoek. Verschillende ATTENTIE skca.org, [email protected], 020 febr. 2009 (deelname is gratis). (studenten), 2x p.w., Palmstraat met na afl oop krachtoefenin- gastsprekers vullen de trainin- Het eerstvolgende nummer van 618 2342. Duur: half jaar. Tijdsbelasting: 13 A’dam. gen, dat is Bommen. Voor alle gen aan met tips en ervarin- Folia wordt verspreid op woens- min. 8 uur p./m. Geïnteres- www.skca.org, [email protected], USC-sportkaarthouders. Loca- gen uit het werkveld. Interesse? dag 14 januari 2009. Zondag naar de kerk? seerd? Stuur een bericht naar 020 618 2342. tie: USC De Boelelaan. Check de website voor de www.studentenekklesia.nl Annick Mantoua (annick@ voorwaarde. www.moveyour- KERST 11.00 uur - De Rode Hoed publiekezaak.nl/020 568 4179). STUDENTEN SPORT VERDIENEN world.nl CENTRUM USC Kerstavonddienst 2008 in het Keizersgracht 102 - A’dam Deadline aanmelden: 24 dec. Welke English native speaker wil Concertgebouw. Gratis entree. 2008 Indoorklimmen regelmatig toeristische, Neder- Aandacht over? Word buddy Je bent van harte welkom in de Rob & Inez Argentijnse tango- Start 22 december, 5 lessen vol landse tekst omzetten naar voor daklozen of verslaafden bij Kerstavonddienst op woensdag lessen. Gratis proefl essen op Proefcollege Interdisciplinaire klimbasisprincipes. Studen- casual English? Please call 043 De Regenboog Groep! Zie www. 24 december in het Concertge- maandag 5 en dinsdag 6 januari honourswerkgroepen - 14 janu- tencursusprijs €40,50. Check 321 5116 or send an email to: aandachtover.nl of 020 531 7600. om 19.00 uur. Hoge studenten- ari 2009. Spreekt een extra intel- www.usc.uva.nl [email protected] bouw, aanvang 20.00 uur. De WONEN deuren gaan open om 19.30 uur. kortingen op de cursus! Locatie: lectuele uitdaging je aan, kom Iedereen is welkom, dus neem Unidos, Stadhouderskade 160, dan naar het proefcollege van Infrarood sauneren en zonne- Proefpersonen gezocht voor Duwoners, de belangenver- geliefden, vrienden en familie A’dam. Info: www.rob-inez. de interdisciplinaire honours- zuilen medisch wetenschappelijk eniging voor studenten die bij mee! De entree is gratis. Meer com, amsterdam@rob-inez. werkgroepen van het IIS. Op 14 Jaag de kou uit je lijf in de infra- onderzoek AMC: 18-50 jaar, Duwo huren, zoekt nieuwe info: www.dmbamsterdam.nl com, 06 5138 1924. januari 2009 van 18.00-20.00 rood cabine van het USC of de gezond of allergisch met soms bestuursleden. Wil jij je bezig- uur, Roeterseiland, krijg je alvast zonnezuil. Locatie: USC De piepende ademhaling. Ruime houden met internationale stu- Advent in de Keizersgrachtkerk: Geïnteresseerd in Amsterdams een voorproefje van de honours- Boelelaan. www.usc.uva.nl vergoeding. Info: David Yick, denten of ben jij onze nieuwe God toezingen. In de tijd van nieuws? Altijd al radioprogram- werkgroepen: Wantrouwen, 020 566 4359, c.y.yick@amc. penningmeester? Mail dan naar Advent is sprake van veel lof- ma’s willen maken over politiek, Toekomst in het groot, Dark Fysiotherapie uva.nl [email protected] of kijk op muziek, cultuur of sport? Wordt Side of Democracy, Maatschap- Gratis inloopspreekuur - elke www.duwoners.nl liederen: Maria en de engelen VRIJWILLIGERSWERK, bezingen hun ervaringen met dan vrijwilliger bij Amsterdam pelijk verantwoord ondernemen maandag kun je van 16.00 tot God. Ze proberen hun blijd- FM. Kijk voor meer informatie en Intercultural Competen- 17.00 uur terecht bij USC Fysio- STAGES, e.d. Iets te verhuizen? Ik kom met schap over wat zij verwachten op www.amsterdamfm.nl cies (E). Voor meer info over de therapie op USC De Boelelaan Wil jij alles leren over het een grote bus voorrijden. Stu- honourswerkgroepen kijk op: voor een gratis advies. Geef je dentenverhuizingen binnen dat komen gaat, onder woorden STUDENTEN EN schrijven en uitvoeren van een www.iis.uva.nl/keuzeonderwijs. op via tel 301 3519 of meld je bij projectplan, over communica- A’dam. Van stoep tot stoep: €35. te brengen. Waarover zouden STUDIE wij God willen toezingen? En de sportbalie van USC De Boele- tie, media, fondsenwerving en Ook met verhuismannen en hoe doe je dat? 21 december. De Academy van De Publieke Gestopt met je studie? Onder laan. Check www.usc.uva.nl of draagvlakversterking? De MYW touw en blok. Ook buiten A’dam Welkom om 10.30 uur, Keizers- Zaak - Masterclasses volgen begeleiding op zoek naar een www.uscfysiotherapie.nl Academy leidt 20 enthousi- mogelijk. Bel Taco: 06 4486 grachtkerk, Keizersgracht 566, van gerenommeerde schrijvers, andere studie? www.herorienta- aste jongeren op tot professi- 4390; www.vrachttaxi.nl A’dam. radio- en televisiemakers? Geïn- tietraject.nl Bommen onele projectontwikkelaars in spireerd worden op maatschap- Nieuw bij het USC! Vanaf 1 janu- DIVERSEN SPORT het veld van ontwikkelingssa- CULTUUR pelijke thema’s door mensen ari kun je elke maandag 17.00- menwerking! Move Your World VVAO vereniging hoogopgeleide Uitgaan kun je overal. Karate met een visie? De Publieke Zaak Sporten kun je overal. Karate 18.00 uur komen Bewegen Op organiseert i.s.m. een profes- vrouwen: contacten-netwerk- doe je bij SKCA! Beginnerscur- zoekt studenten die op zoek zijn doe je bij SKCA! Ontdek de kara- Muziek. Lekker zweten, fi t wor- sioneel trainings- en advies- activiteiten-2008 lustrumjaar naar extra maatschappelijke en teka in je. Beginnerscursus start den en je uitleven op muziek bureau vier trainingsdagen en zie:www.vvao.nl

Folia • Havana 51

FFH-special#3.inddH-special#3.indd 5151 115-12-20085-12-2008 21:59:0021:59:00 FFH-special#3.inddH-special#3.indd 5252 115-12-20085-12-2008 21:59:0121:59:01