Հհ Շիրակի Մարզ Ra Shirak Marz
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ՀՀ ՇԻՐԱԿԻ ՄԱՐԶ RA SHIRAK MARZ Մարզկենտրոնը` Marz centre ք. Գյումրի Gyumri town Տարածաշրջանները` Territories Արթիկ Artik Ախուրյան Akhuryan Անի Ani ք.Գյումրի Ամասիա Amasia t.Gyumri Աշոցք Ashotsk Քաղաքները` Towns Գյումրի Gyumri Արթիկ Artik Մարալիկ Maralik Տարածքը 2 680 քառ.կմ/ Territory sq. km ՀՀ տարածքում մարզի տարածքի տեսակարար կշիռը 9.0 % Territory share of the marz in the territory of RA Համայնքներ, 2017թ. տարեսկզբի դրությամբ 79 Communities, as of the beginning of 2017 Քաղաքներ 3 Towns Գյուղեր 128 Villages Բնակչության թվաքանակը 2017թ. տարեսկզբի դրությամբ 239.3 հազ.մարդ/ Population number as of the beginning of the year, 2017 ths. person այդ թվում` of which: քաղաքային 139.9 հազ. մարդ/ urban ths. person գյուղական 99.4 հազ.մարդ rural ths. person ՀՀ բնակչության ընդհանուր թվաքանակում մարզի բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը 8.0 % Share of marz population size in RA population size Քաղաքային բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը 58.5 % Share of urban population size Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր 210 938.6 հա/ Agricultural land ha այդ թվում`վարելահողեր 78 162.7 հա/ of which: arable land ha ՀՀ Շիրակի մարզը գտնվում է հանրապետության RA Shirak marz is situated in the north-west of the republic. հյուսիս-արևմուտքում: In the West it borders with Turkey, in the North it borders Պետական սահմանով արևմուտքից սահմանակից է with Georgia, in the East – RA Lori marz and in the South – Թուրքիային, հյուսիսից` Վրաստանին, արևելքից սահ- RA Aragatsotn marz. մանակից է ՀՀ Լոռու մարզին և հարավից` ՀՀ Արագա- ծոտնի մարզին: ՀՀ Շիրակի մարզը, լինելով ծովի մակերևույթից մոտ Being at the height of 1 500-2 000 m above sea level (52 320 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2017 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2017 1 500-2 000 մ բարձրության վրա (մարզի 52 գյուղեր villages of the marz are at the height of 1 500-1 700 m above գտնվում են ծովի մակերևութից մոտ 1 500-1 700 մ, իսկ sea level and 55 villages – 2 000 m), the marz is the coldest 55-ը`2 000մ բարձրության վրա), հանդիսանում է Հայաս- region of Armenia, where the air temperature sometimes տանի ամենացրտաշունչ տարածաշրջանը, որտեղ reaches -460C in winter. ձմռանը օդի ջերմաստիճանը երբեմն հասնում է -460C-ի: Մարզի տարածքով են անցնում Հայաստանը The main railway and automobile highway connecting Վրաստանին կապող գլխավոր երկաթգիծը և ավտո- Armenia with Georgia pass through the marz territory. The մոբիլային խճուղին: Այստեղ իրար են միանում Հայաս- railway and motor-road networks of Armenia and Turkey տանի և Թուրքիայի երկաթուղային և ավտոճանապար- are connected here. հային ցանցերը: Թուրքիայի հետ սահմանային Ախուրյան գետի վրա On the Akhuryan river frontier with Turkey the Akhuryan գործում է Ախուրյանի ջրամբարը, որն իր 526 մլն. մ3 reservoir was built that is the biggest in the country by its ծավալով խոշորագույնն է հանրապետությունում: volume of 526 mln. m3. ՀՀ Շիրակի մարզի արդյունաբերության առաջա- The leading branches of industry of RA Shirak marz are տար ճյուղերն են սննդամթերքի, ներառյալ խմիչքների, production of food, including beverages and production of մանածագործական արտադրությունը և այլ ոչ մետա- other non-metal mineral products. Tufa and pumice of Artik ղական հանքային արտադրատեսակների արտադրու- and Ani are well-known. թյունը: Հայտնի են Արթիկի, Անիի տուֆն ու պեմզան: Բեռնաուղևորափոխադրումները մարզում իրակա- Freight and passenger transportations in the marz are նացվում են ավտոմոբիլային տրանսպորտով (մարզում implemented by road transport (the airport is situated in the գործում է օդանավակայան, որն ապահովում է օդային marz that provides air connection with external world). կապ արտաքին աշխարհի հետ): 2016թ.-ին մարզի տնտեսության հիմնական հատ- The share of economy main branches of RA Shirak marz in վածների տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան 2016 in total volume of correspondent branches of the ճյուղերի ընդհանուր ծավալում կազմել են. republic comprised: արդյունաբերություն` 2.8 % industry 2.8 % գյուղատնտեսություն ` 11.6 % agriculture 11.6 % շինարարություն` 3.3 % construction 3.3 % մանրածախ առևտուր` 3.8 % retail trade 3.8 % ծառայություններ` 1.7 % services 1.7 % Մարզկենտրոն Գյումրի քաղաքը (2017թ. տարե- Marz center Gyumri town (116.0 ths. inhabitants as of the սկզբին 116.0 հազ. բնակիչ) գտնվում է Երևանից 118 կմ beginning of 2017) is situated in 118 km distance from հեռավորության վրա, բարձրությունը ծովի մակերևույ- Yerevan, the height above sea level is about 1 550 m. թից շուրջ 1 550 մ է: Քաղաքը գտնվում է Ախուրյան գետի ձախ ափին: The town is situated on the left bank of Akhuryan river. It is Այն բնակչության թվաքանակով և իր նշանակությամբ continued to be the second town of the Republic of Armenia շարունակվում է համարվել Հայաստանի Հանրապե- by its population number and importance. տության երկրորդ քաղաքը: Արթիկ քաղաքը (2017թ. տարեսկզբին՝ 18.4 հազ. Artik town (18.4 ths. inhabitants as of the beginning of 2017, բնակիչ, Երևանից 100 կմ հեռավորության վրա) գըտ- is situated in 100 km distance from Yerevan) is situated on the նվում է Արագած լեռնազանգվածի հյուսիս-արևմտյան North-West breast of Aragats massif, the height above sea լանջին, բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1 760 մ է: level is 1 760 m. Maralik-Gyumri railway and Aparan-Gyumri Քաղաքով անցնում են Մարալիկ-Գյումրի երկաթգիծը և highway pass through the town. Ապարան-Գյումրի խճուղին: Քաղաքի արդյունաբերական արտադրանքի հզո- Supports of town industrial produce capacity are food, glass րության հենարաններն են սննդի, ապակյա կաղապար- block, machine equipments and quailified equipments ների, մեքենասարքավորանքների և հատուկ նշանա- production. կության սարքերի արտադրությունը: Մարալիկ քաղաքը (2017թ. տարեսկզբին` 5.5 հազ. Maralik town (5.5 ths. Inhabitants as of the beginning of մարդ, Երևանից 90 կմ հեռավորության վրա) գտնվում է 2017, is situated in 90 km distance from Yerevan )is situated Արագած լեռնազանգվածի արևմտյան լանջին, բարձ- on the western breast of Aragats massif, the height above sea րությունը ծովի մակերևույթից 1 920 մ է: Քաղաքով է level is 1 920 m. Gyumri-Talin-Yerevan highway passes անցնում Գյումրի-Թալին-Երևան մայրուղին: through the town. Քաղաքում զարգացած են տեքստիլ արդյունաբե- The textile industry, mining of building materials and րությունը, շինանյութերի արդյունահանումը և գյուղա- agriculture are developed in the town. տնտեսությունը: 321 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2017 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2017 ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, 2017թ. հունվարի 1-ի դրությամբ DE JURE POPULATION BY AGE –SPECIFIC GROUPS, 2017 as of January 1 % տղամարդ տարիք կին male age famale 80+ 2.9 1.5 80+ 2.1 75-79 3.4 1.5 70-7470-74 2.0 3.1 65-69 4.1 4.9 60-6460-64 6.1 6.9 55-59 7.8 6.5 50-5450-54 7.1 5.5 45-49 5.9 5.4 40-4440-44 5.9 6.4 35-39 6.5 8.5 30-3430-34 8.3 9.9 25-29 9.4 7.8 20-2420-24 7.4 6.5 15-19 5.2 7.0 10-1410-14 5.4 8.2 5-9 6.2 8.3 0-4 0-4 6.4 12 10 8 6 4 2 0 024681012 ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐ RETAIL TRADE UNITS Քանակը Number 2012 2013 2014 2015 2016 Մանրածախ առևտրի օբյեկտներ, 950 1 031 1 092 1 247 1 196 Retail trade units, total ընդամենը այդ թվում` of which: խանութներ 494 599 674 841 910 shops կրպակներ 406 386 374 329 212 kiosks գյուղատնտեսական 2 2 2 2 2 markets of agricultural produce արտադրանքի շուկաներ սպառողական ապրանքների 4 6 5 5 3 markets of consumer goods շուկաներ առևտրի այլ օբյեկտներ 44 38 37 70 69 other trade units 322 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2017 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2017 ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ EDUCATIONAL INSTITUTIONS Քանակը Number 2012 2013 2014 2015 2016 Պետական նախադպրոցական 37 50 51 51 50 State pre-school Ոչ պետական 8 - - - - Non-state pre-school նախադպրոցական Պետական հանրակրթական 168 169 167 167 165 State general educational Ոչ պետական հանրակրթական 5 4 4 5 4 Non-state general educational Երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի դպրոցներ, Music and art school youth creative 27 27 28 28 28 մանկապատանեկան (cultural) centre ստեղծագործական կենտրոններ Պետական նախնական մասնա- State preliminary vocational գիտական (արհեստագործական) 6 6 5 5 5 educational1 ուսումնական1 Պետական միջին 9 9 9 9 9 State middle vocational educational մասնագիտական ուսումնական Ոչ պետական միջին Non-state middle vocational 3 3 3 3 3 մասնագիտական ուսումնական educational Պետական բարձրագույն 1 1 1 1 1 State higher educational ուսումնական Պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատության 5 5 5 5 5 Branch of state higher educational մասնաճյուղ Ոչ պետական բարձրագույն 2 1 1 2 2 Non-state higher educational ուսումնական ՔԱՂԱՔՆԵՐ TOWNS/CITIES Մշտական բնակչության թվաքանակը 2017թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ* Անվանումը Town name Number of dejure population as of January 1, 2017, person * Գյումրի Gyumri 116 031 Արթիկ Artik 18 414 Մարալիկ Maralik 5 462 ԳՅՈՒՂԵՐ VILLAGES Մշտական բնակչության թվաքանակը 2017թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ ** Անվանումը Name Number of dejure population of January 1, 2017, person ** Ախուրյանի տարածաշրջան Axuryan district 1 Ազատան Azatan 5 676 2 Ախուրիկ Akhurik 1 234 3 Ախուրյան Akhuryan 9 613 1 Ներառյալ այն միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունները, որոնք իրականացնում են նախնական (արհեստագործական) ծրագիր: Including those middle vocational educational institutions, which implement preliminary vocational program. 323 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2017 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2017 Մշտական բնակչության թվաքանակը 2017թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ ** Անվանումը Name Number of dejure population of January 1, 2017, person ** 4 Այգաբաց Aygabats 806 5 Առափի Arapi 1 917 6 Արևիկ Arevik 1 851 7 Բայանդուր Bayandur 735 8 Բասեն Basen 1 780 9 Բենիամին Beniamin 720 10 Գետք