ՀՀ ՇԻՐԱԿԻ ՄԱՐԶ RA SHIRAK MARZ

Մարզկենտրոնը` Marz centre ք. Գյումրի town Տարածաշրջանները` Territories Արթիկ, , Ախուրյան, , ք.Գյումրի Անի, Ani, s.Gyumri Ամասիա, Amasia, Աշոցք Քաղաքները` Towns

Գյումրի, Gyumri,

Արթիկ, Artik,

Մարալիկ

Տարածքը 2 680 քառ.կմ/ Territory sq. km ՀՀ տարածքում մարզի տարածքի տեսակարար կշիռը 9.0 % Territory share of the marz in the territory of RA Քաղաքային համայնքներ 3 Urban communities Գյուղական համայնքներ 116 Rural communities Քաղաքներ 3 Towns Գյուղեր 128 Villages Բնակչության թվաքանակը 2013թ. տարեվերջին 248.3 հազ.մարդ/ Population number in the end of 2013 ths. persons այդ թվում`

including: քաղաքային 144.5 հազ.մարդ/ urban ths. persons գյուղական 103.8 հազ.մարդ rural ths. persons ՀՀ բնակչության ընդհանուր թվաքանակում մարզի բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը, 2013թ. 8.2% Share of marz population size in RA population size, 2013 Քաղաքային բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը 58.2% Share of urban population size Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր 214 546.0 հա/ Agricultural land ha այդ թվում`վարելահողեր 78 700.8 հա/ including: arable land ha

287 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF IN FIGURES, 2014

ՀՀ Շիրակի մարզը գտնվում է հանրապետության RA Shirak marz is situated in the north-west of the հյուսիս-արևմուտքում: republic. Պետական սահմանով արևմուտքից սահմանակից է In the West it borders with Turkey, in the North it borders Թուրքիային, հյուսիսից` Վրաստանին, արևելքից սահ- with Georgia, in the East – RA Lori marz and in the South – մանակից է ՀՀ Լոռու մարզին և հարավից` ՀՀ Արագա- RA Aragatsotn marz. ծոտնի մարզին: ՀՀ Շիրակի մարզը, լինելով ծովի մակերևույթից մոտ Being at the height of 1 500-2 000 m above sea level (52 1500-2000 մ բարձրության վրա (մարզի 52 գյուղեր villages of the marz are at the height of 1 500-1 700 m above գտնվում են ծովի մակերևութից մոտ 1 500-1 700 մ, իսկ sea level and 55 villages – 2 000 m), the marz is the coldest 55-ը`2 000մ բարձրության վրա), հանդիսանում է Հայաս- region of Armenia, where the air temperature sometimes տանի ամենացրտաշունչ տարածաշրջանը, որտեղ reaches -460C in winter. ձմռանը օդի ջերմաստիճանը երբեմն հասնում է -460C-ի: Մարզի տարածքով են անցնում Հայաստանը The main railway and automobile highway connecting Վրաստանին կապող գլխավոր երկաթգիծը և ավտո- Armenia with Georgia pass through the marz territory. The մոբիլային խճուղին: Այստեղ իրար են միանում Հայաս- railway and motor-road networks of Armenia and Turkey տանի և Թուրքիայի երկաթուղային և ավտոճանապար- are connected here. հային ցանցերը: Թուրքիայի հետ սահմանային Ախուրյան գետի վրա On the Akhuryan river frontier with Turkey the գործում է Ախուրյանի ջրամբարը, որն իր 526 մլն. մ3 ծա- Akhuryan reservoir was built that is the biggest in the վալով խոշորագույնն է հանրապետությունում: country by its volume of 526 mln. m3. ՀՀ Շիրակի մարզի արդյունաբերության առաջա- The leading branches of industry of RA Shirak marz are տար ճյուղերն են սննդամթերքի, ներառյալ խմիչքների, production of food, including beverages and production of մանածագործական արտադրությունը և այլ ոչ մետա- other non-metal mineral products. Tufa and pumice of Artik ղական հանքային արտադրատեսակների արտադրու- and Ani are well-known. թյունը: Հայտնի են Արթիկի, Անիի տուֆն ու պեմզան: Բեռնաուղևորափոխադրումները մարզում իրակա- Freight and passenger transportations in the marz are նացվում են ավտոմոբիլային տրանսպորտով (մարզում implemented by road transport (the airport is situated in the գործում է օդանավակայան, որն ապահովում է օդային marz that provides air connection with external world). կապ արտաքին աշխարհի հետ): 2013թ.-ին մարզի տնտեսության հիմնական հատ- The share of economy main branches of RA Shirak marz վածների տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան in 2013 in total volume of correspondent branches of the ճյուղերի ընդհանուր ծավալում կազմել են. republic comprised: ¾ արդյունաբերություն` 3.4 %, ¾ industry 3.4 %, ¾ գյուղատնտեսություն ` 11.6 %, ¾ agriculture 11.6 %, ¾ շինարարություն` 3.7 %, ¾ construction 3.7 %, ¾ մանրածախ առևտուր` 2.0 %, ¾ retail trade 2.0 %, ¾ ծառայություններ` 2.0 %: ¾ services 2.0 %. Մարզկենտրոն Գյումրի քաղաքը (2013թ. տարե- Marz center Gyumri town 119.9 ths. inhabitants in the end վերջին`119.9 հազ. բնակիչ) գտնվում է Երևանից 118 կմ of 2013) is situated in 118 km distance from Yerevan, the հեռավորության վրա, բարձրությունը ծովի մակերևույ- height above sea level is about 1 550 m.

թից շուրջ 1 550 մ է: Քաղաքը գտնվում է Ախուրյան գետի ձախ ափին: The town is situated on the left bank of Akhuryan river. It Այն բնակչության թվաքանակով և իր նշանակությամբ is continued to be the second town of the Republic of շարունակվում է համարվել Հայաստանի Հանրապե- Armenia by its population number and importance. տության երկրորդ քաղաքը: Արթիկ քաղաքը (2013թ. տարեվերջին` 19.1 հազ. Artik town (19.1 ths. inhabitants in the end of 2013, is բնակիչ, Երևանից 100 կմ հեռավորության վրա) գըտ- situated in 100 km distance from Yerevan) is situated on the նվում է Արագած լեռնազանգվածի հյուսիս-արևմտյան North-West breast of Aragats massif, the height above sea լանջին, բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1 760 մ է: level is 1 760 m. Maralik-Gyumri railway and Aparan-Gyumri Քաղաքով անցնում են Մարալիկ-Գյումրի երկաթգիծը և highway pass through the town. Ապարան-Գյումրի խճուղին: Քաղաքի արդյունաբերական արտադրանքի հզո- Supports of town industrial produce capacity are food, րության հենարաններն են սննդի, ապակյա կաղապար- glass block, machine equipments and quailified equipments ների, մեքենասարքավորանքների և հատուկ նշանա- production. կության սարքերի արտադրությունը: Մարալիկ քաղաքը (2013թ. տարեվերջին`5.5 հազ. Maralik town (in the end of 2013– 5.5 ths.) Inhabitants, is մարդ, Երևանից 90 կմ հեռավորության վրա) գտնվում է situated in 90 km distance from Yerevan is situated on the Արագած լեռնազանգվածի արևմտյան լանջին, բարձրու- western breast of Aragats massif, the height above sea level 288 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014

թյունը ծովի մակերևույթից 1 920 մ է: Քաղաքով է անց- is 1 920 m. Gyumri-Talin-Yerevan highway passes through նում Գյումրի-Թալին-Երևան մայրուղին: the town. Քաղաքում զարգացած են տեքստիլ արդյունաբե- The textile industry, mining of building materials and րությունը, շինանյութերի արդյունահանումը և գյուղա- agriculture are developed in the town. տնտեսությունը:

ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, 2014թ. հունվարի 1-ի դրությամբ DE JURE POPULATION BY AGE –SPECIFIC GROUPS, 2014 as of January 1

%

տղամարդ տարիք կին man age woman

1. 4 80+ 80+ 2.9 1. 9 75-79 3.1 2.2 70-7470-74 3.1 2.3 65-69 2.9 4.1 60-6460-64 5.0 6.1 55-59 7.0 7.7 50-5450-54 8.0 6.4 45-49 6.8 5.5 40-4440-44 5.9 5.9 35-39 6.0 7.5 30-3430-34 7.3 9.4 25-29 8.8 10 . 4 20-2420-24 9.6 7.8 15-19 6.6 6.4 10-1410 - 14 5.1 7.1 5-9 5.6 7.9 0-4 0-4 6.3

12 10 8 6 4 2 0 024681012

ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐ RETAIL TRADE UNITS

Քանակը Number 2009 2010 2011 2012 2013 Մանրածախ առևտրի օբյեկտներ, 982 1 017 1 029 950 1 031 Retail trade units, total ընդամենը այդ թվում` including խանութներ 592 611 582 494 599 shops կրպակներ 349 361 402 406 386 kiosks գյուղատնտեսական 2 2 2 2 2 markets of agricultural produce արտադրանքի շուկաներ սպառողական ապրանքների 8 4 4 4 6 markets of consumer goods շուկաներ առևտրի այլ օբյեկտներ 31 39 39 44 38 other trade units

289 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014

ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ EDUCATIONAL INSTITUTIONS

Քանակը Number 2009 2010 2011 2012 2013 Պետական նախադպրոցական 45 45 38 37 50 State pre-school Ոչ պետական - - 8 8 - Non-state pre-school նախադպրոցական Պետական հանրակրթական 171 171 170 168 169 State general educational Ոչ պետական հանրակրթական 4 4 4 5 4 Non-state general educational Երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի դպրոցներ, Music and art school youth creative 26 27 27 27 27 մանկապատանեկան (cultural) centre ստեղծագործական կենտրոններ Պետական նախնական մասնա- State preliminary vocational գիտական (արհեստագոր- 6 6 5 6 6 educational1 ծական) ուսումնական1 Պետական միջին 9 9 10 9 9 State middle vocational educational մասնագիտական ուսումնական Ոչ պետական միջին Non-state middle vocational 3 3 3 3 3 մասնագիտական ուսումնական educational Պետական բարձրագույն 1 1 1 1 1 State higher educational ուսումնական Պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատության 5 5 5 5 5 Branch of state higher educational մասնաճյուղ Ոչ պետական բարձրագույն 2 2 2 2 1 Non-state higher educational ուսումնական

ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ URBAN COMMUNITIES

Համայնքի Community Բնակավայրի Settlement Մշտական բնակչության թվաքանակը 2014թ. անվանումը name անվանումը name հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ* Number of dejure population as of January 1, 2014, people * Գյումրի Gyumri ք. Գյումրի t. Gyumri 119 885 Արթիկ Artik ք. Արթիկ t. Artik 19 159 Մարալիկ Maralik ք. Մարալիկ t. Maralik 5 471

1 Ներառյալ այն միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունները, որոնք իրականացնում են նախնական (արհեստագործական) ծրագիր: Including those middle vocational educational institutions, which implement preliminary vocational program. 290 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014

ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ RURAL COMMUNITIES

Համայնքի Community Բնակավայրի Մշտական բնակչության թվաքանակը անվանումը name անվանումը 2014թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ ** Settlement name Number of dejure population of January 1, 2014, people** 1 Ազատան 5 728 2 Ալվար Alvar • Ալվար 245 Alvar •Արավետ 3 Ախուրիկ 1 243 4 Ախուրյան Akhuryan 9 884 5 Աղին •Աղին 620 Aghin •Աղին կայարան Aghin kayaran 6 Աղվորիկ 139 7 Ամասիա Amasia 2 061 8 Այգաբաց 827 9 Անիավան Aniavan 506 10 Անիպեմզա 411 11 Անուշավան 2 146 12 Աշոցք Ashotsk 2 843 13 Առափի Arapi 1 984 14 Արդենիս 197 15 Արեգնադեմ 540 16 Արփենի 399 17 Արևիկ Arevik 1 837 18 Արևշատ Arevshat 2 124 19 Բայանդուր Bayandur 775 20 Բանդիվան 264 21 Բաշգյուղ Bashgyugh 54 22 Բավրա 593 23 Բասեն Basen 1 778 24 Բենիամին 752 25 Բերդաշեն • Բերդաշեն 309 Berdashen • Պաղակն Paghkn 26 Բյուրակն 745 27 Գառնառիճ •Գառնառիճ 280 Garnarich •Եղնաջուր Eghnajur 28 Գեղանիստ Geghanist 1 321 29 Գետափ Getap 851 30 Գետք Getk 618 31 Գոգհովիտ 370 32 Գտաշեն • Գտաշեն 284 Gtashen • Կամխուտ Kamkhut 33 Գուսանագյուղ 930 34 Երազգավորս Erazgavors 1 664 35 Զարիշատ •Զարիշատ 69 Zarishat •Երիզակ

291 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014

Համայնքի Community Բնակավայրի Մշտական բնակչության թվաքանակը անվանումը name անվանումը 2014թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ ** Settlement name Number of dejure population of January 1, 2014, people** Erizak 36 Զորակերտ •Զորակերտ 174 Zorakert •Դարիկ 37 Զույգաղբյուր 570 38 Թավշուտ 384 39 Թորոսգյուղ 302 40 Իսահակյան • Իսահակյան 1 132 Isahakyan •Բարձրաշեն Bardzrashen 41 Լանջիկ 1 078 42 Լեռնագյուղ Lernagyugh 35 43 Լեռնակերտ Lernakert 1 541 44 Լեռնուտ 198 45 Լուսակերտ Lusakert 774 46 Լուսաղբյուր Lusaghbyur 731 47 Ծաղկուտ • Ծաղկուտ 264 Tsaghkut • Լորասար Lorasar 48 Կամո Kamo 1 554 49 Կապս 1 022 50 Կառնուտ 1 185 51 Կարմրավան 249 52 Կարմրաքար Karmraqar 49 53 Կաքավասար Kaqavasar 132 54 Կրաշեն 291 55 Կրասար 555 56 Հայկաձոր 512 57 Հայկասար 263 58 Հայկավան Haykavan 1 537 59 Հայրենյաց 839 60 Հառիճ Harich 1 539 61 Հարթաշեն Hartashen 145 62 Հացիկ Hatsik • Հացիկ 1 051 Hatsik • Հացիկավան (Մայիսյան կայարան) Hatsikavan (Mayisyan kayaran) 63 Հողմիկ 518 64 Հոռոմ Horom 2 531 65 Հովիտ 585 66 Հովտաշեն Hovtashen 299 67 Հովտուն 196 68 Հովունի 730 69 Ձիթհանքով Dzithanqov 1 528 70 Ձորակապ 1 243 71 Ձորաշեն 156 72 Ղազանչի 637 73 Ղարիբջանյան • Ղարիբջանյան 1 052 Gharibjanyan •Ախուրյան 292 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014

Համայնքի Community Բնակավայրի Մշտական բնակչության թվաքանակը անվանումը name անվանումը 2014թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ ** Settlement name Number of dejure population of January 1, 2014, people** կայարան Akhuryan kayaran 74 Մայիսյան Mayisyan 2 003 75 Մարմաշեն 2 196 76 Մեծ Մանթաշ 2 601 77 Մեծ Սարիար Mets Sariar 402 78 Մեծ Սեպասար 888 79 Մեղրաշատ 541 80 Մեղրաշեն 1 497 81 Մուսայելյան Musayelyan 381 (Աշոցքի (Ashotsk region) տարածաշրջան) 82 Նահապետավան Nahapetakan 1 251 83 Նոր կյանք Nor kyank 1 968 84 Բագրավան • Բագրավան 927 Bagravan • Նորշեն Norshen 85 Շաղիկ 136 86 Շիրակ Shirak 1 139 87 Շիրակավան Shirakavan 819 88 Ողջի Voghji 574 89 Ոսկեհասկ 2 134 90 Պեմզաշեն 3 364 91 Ջաջուռ 1 009 92 Ջաջուռավան Jajuravan 243 93 Ջրաձոր 296 94 Ջրառատ Jrarat 1 270 95 Ջրափի 1 091 96 Սալուտ Salut 101 97 Սառնաղբյուր 3 510 98 Սարագյուղ 215 99 Սարալանջ Saralanj 1 260 100 Սարակապ Sarakap 617 101 Սարապատ 106 102 Սարատակ 1 470 103 Սիզավետ 389 104 Սպանդարյան Spandaryan 1 793 105 Վահրամաբերդ 1 908 106 Վարդաղբյուր Vardaghbyur 126 107 Վարդաքար Vardaqar 779 108 Տուֆաշեն Tufashen 425 109 Ցողամարգ 574 110 Փանիկ Panik 3 210 111 Փոքրաշեն Poqrashen 237 112 Փոքր Մանթաշ Poqr Mantash 3 012 113 Փոքր Սարիար Poqr Sariar 240 114 Փոքր Սեպասար Poqr Sepasar 257 115 Քարաբերդ Qaraberd 1 240 116 Քեթի Qeti 1 112

293 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014

ՀՀ ՇԻՐԱԿԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՅՄԱՆԱԿԱՆ 10 000 ԲՆԱԿԻՉ ՈՒՆԵՑՈՂ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՄԻ ՇԱՐՔ ԲՆՈՒԹԱԳՐԻՉՆԵՐ, 2013թ. SOME SOCIAL INDICATORS OF DISTRICT COMMUNITY WITH 10 000 POPULATION IN RA SHIRAK MARZ, 2013

Ընդա- նրանցից` մենը including: Total կանայք 1 տղա- women1 մարդիկ1 men1 Բնակչությունը, մարդ 10 000 5 194 4 806 Population, person Ծնվածներ, մարդ 141 65 76 Births, person Մահացածներ, մարդ 102 50 52 Deaths, person Ամուսնություններ 54 X X Marriages Ամուսնալուծություններ 11 X X Divorces Մեկ բնակչի ապահովվածությունն ընդհանուր Total area of housing stock provided 40.3 X X բնակմակերեսով, քառ.մ per inhabitant, square metre Կրթության ոլորտ, հաճախումը Education sphere, attendance to

կրթօջախներ, մարդ` educational institutions, person նախադպրոցական 165 79 86 pre-school հանրակրթական 1 238 592 646 general schools երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի դպրոց- musical, art schools, creative centers ներ, մանկապատանեկան ստեղծագործական 117 80 37 for children կենտրոններ նախնական մասնագիտական 46 13 33 preliimary vocational (արհեստագործական) միջին մասնագիտական 101 52 49 middle vocational բարձրագույն մասնագիտական 190 111 79 higher vocational Առողջապահության ոլորտ` Public health sphere հաճախել են պոլիկլինիկա տարվա ընթացքում annual attendance to polyclinic during 32 047 … … (հաճախումների քանակը) the year (number of attendances) Մարզիկներ, մարդ 295 43 252 Athletes, person Զբաղվածներ, մարդ 3 228 1 650 1 578 Employed, person նրանցից` գիտական հիմնարկներում 3 1 2 of which - in Science establishments նրանցից` գիտության դոկտոր 0.0 0.0 0.0 of which - doctors of Science գիտության թեկնածուներ 1 0.0 1 candidates of Science ուսուցիչներ 144 125 19 teachers բժիշկներ 22 … … physicians միջին բուժանձնակազմ 58 … … paramedical personnel Գործազուրկներ, մարդ 893 407 486 Unemployed, person Սոցիալական ապահովության ոլորտ Social insurance sphere ընդամենը կենսաթոշակառուներ, total pensioners/ as of the end of 1 884 … … տարեվերջի դրությամբ, մարդ the year/ person աղքատության ընտանեկան նպաստ և միանվագ families that get poverty family 667 X X դրամական օգնություն ստացող ընտանիքներ benefit and one-time benefit Հաճախումների քանակը տարվա ընթացքում Annual attendance during the year գրադարան 26 987 … … library թատրոն 1 064 … … theatre համերգ 875 … … concert թանգարան 2 857 … … museum Իրավական ոլորտ Law sphere հանցագործության դեպքերի քանակը, տարվա 45 X X total crimes, during the year ընթացքում այդ թվում` ոչ մեծ ծանրության 25 X X of which - not grave crime միջին ծանրության 16 X X medium crime ծանր 4 X X grave crime առանձնապես ծանր 0.0 X X special grave crime

1 Ցուցանիշները հաշվարկային են:/ The indicators are accountable. 294 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014