Հհ Շիրակի Մարզ Ra Shirak Marz
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ՀՀ ՇԻՐԱԿԻ ՄԱՐԶ RA SHIRAK MARZ Մարզկենտրոնը` Marz centre ք. Գյումրի Gyumri town Տարածաշրջանները` Territories Արթիկ, Artik, Ախուրյան, Akhuryan, ք.Գյումրի Անի, Ani, s.Gyumri Ամասիա, Amasia, Աշոցք Ashotsk Քաղաքները` Towns Գյումրի, Gyumri, Արթիկ, Artik, Մարալիկ Maralik Տարածքը 2 680 քառ.կմ/ Territory sq. km ՀՀ տարածքում մարզի տարածքի տեսակարար կշիռը 9.0 % Territory share of the marz in the territory of RA Քաղաքային համայնքներ 3 Urban communities Գյուղական համայնքներ 116 Rural communities Քաղաքներ 3 Towns Գյուղեր 128 Villages Բնակչության թվաքանակը 2013թ. տարեվերջին 248.3 հազ.մարդ/ Population number in the end of 2013 ths. persons այդ թվում` including: քաղաքային 144.5 հազ.մարդ/ urban ths. persons գյուղական 103.8 հազ.մարդ rural ths. persons ՀՀ բնակչության ընդհանուր թվաքանակում մարզի բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը, 2013թ. 8.2% Share of marz population size in RA population size, 2013 Քաղաքային բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը 58.2% Share of urban population size Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր 214 546.0 հա/ Agricultural land ha այդ թվում`վարելահողեր 78 700.8 հա/ including: arable land ha 287 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014 ՀՀ Շիրակի մարզը գտնվում է հանրապետության RA Shirak marz is situated in the north-west of the հյուսիս-արևմուտքում: republic. Պետական սահմանով արևմուտքից սահմանակից է In the West it borders with Turkey, in the North it borders Թուրքիային, հյուսիսից` Վրաստանին, արևելքից սահ- with Georgia, in the East – RA Lori marz and in the South – մանակից է ՀՀ Լոռու մարզին և հարավից` ՀՀ Արագա- RA Aragatsotn marz. ծոտնի մարզին: ՀՀ Շիրակի մարզը, լինելով ծովի մակերևույթից մոտ Being at the height of 1 500-2 000 m above sea level (52 1500-2000 մ բարձրության վրա (մարզի 52 գյուղեր villages of the marz are at the height of 1 500-1 700 m above գտնվում են ծովի մակերևութից մոտ 1 500-1 700 մ, իսկ sea level and 55 villages – 2 000 m), the marz is the coldest 55-ը`2 000մ բարձրության վրա), հանդիսանում է Հայաս- region of Armenia, where the air temperature sometimes տանի ամենացրտաշունչ տարածաշրջանը, որտեղ reaches -460C in winter. ձմռանը օդի ջերմաստիճանը երբեմն հասնում է -460C-ի: Մարզի տարածքով են անցնում Հայաստանը The main railway and automobile highway connecting Վրաստանին կապող գլխավոր երկաթգիծը և ավտո- Armenia with Georgia pass through the marz territory. The մոբիլային խճուղին: Այստեղ իրար են միանում Հայաս- railway and motor-road networks of Armenia and Turkey տանի և Թուրքիայի երկաթուղային և ավտոճանապար- are connected here. հային ցանցերը: Թուրքիայի հետ սահմանային Ախուրյան գետի վրա On the Akhuryan river frontier with Turkey the գործում է Ախուրյանի ջրամբարը, որն իր 526 մլն. մ3 ծա- Akhuryan reservoir was built that is the biggest in the վալով խոշորագույնն է հանրապետությունում: country by its volume of 526 mln. m3. ՀՀ Շիրակի մարզի արդյունաբերության առաջա- The leading branches of industry of RA Shirak marz are տար ճյուղերն են սննդամթերքի, ներառյալ խմիչքների, production of food, including beverages and production of մանածագործական արտադրությունը և այլ ոչ մետա- other non-metal mineral products. Tufa and pumice of Artik ղական հանքային արտադրատեսակների արտադրու- and Ani are well-known. թյունը: Հայտնի են Արթիկի, Անիի տուֆն ու պեմզան: Բեռնաուղևորափոխադրումները մարզում իրակա- Freight and passenger transportations in the marz are նացվում են ավտոմոբիլային տրանսպորտով (մարզում implemented by road transport (the airport is situated in the գործում է օդանավակայան, որն ապահովում է օդային marz that provides air connection with external world). կապ արտաքին աշխարհի հետ): 2013թ.-ին մարզի տնտեսության հիմնական հատ- The share of economy main branches of RA Shirak marz վածների տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան in 2013 in total volume of correspondent branches of the ճյուղերի ընդհանուր ծավալում կազմել են. republic comprised: ¾ արդյունաբերություն` 3.4 %, ¾ industry 3.4 %, ¾ գյուղատնտեսություն ` 11.6 %, ¾ agriculture 11.6 %, ¾ շինարարություն` 3.7 %, ¾ construction 3.7 %, ¾ մանրածախ առևտուր` 2.0 %, ¾ retail trade 2.0 %, ¾ ծառայություններ` 2.0 %: ¾ services 2.0 %. Մարզկենտրոն Գյումրի քաղաքը (2013թ. տարե- Marz center Gyumri town 119.9 ths. inhabitants in the end վերջին`119.9 հազ. բնակիչ) գտնվում է Երևանից 118 կմ of 2013) is situated in 118 km distance from Yerevan, the հեռավորության վրա, բարձրությունը ծովի մակերևույ- height above sea level is about 1 550 m. թից շուրջ 1 550 մ է: Քաղաքը գտնվում է Ախուրյան գետի ձախ ափին: The town is situated on the left bank of Akhuryan river. It Այն բնակչության թվաքանակով և իր նշանակությամբ is continued to be the second town of the Republic of շարունակվում է համարվել Հայաստանի Հանրապե- Armenia by its population number and importance. տության երկրորդ քաղաքը: Արթիկ քաղաքը (2013թ. տարեվերջին` 19.1 հազ. Artik town (19.1 ths. inhabitants in the end of 2013, is բնակիչ, Երևանից 100 կմ հեռավորության վրա) գըտ- situated in 100 km distance from Yerevan) is situated on the նվում է Արագած լեռնազանգվածի հյուսիս-արևմտյան North-West breast of Aragats massif, the height above sea լանջին, բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1 760 մ է: level is 1 760 m. Maralik-Gyumri railway and Aparan-Gyumri Քաղաքով անցնում են Մարալիկ-Գյումրի երկաթգիծը և highway pass through the town. Ապարան-Գյումրի խճուղին: Քաղաքի արդյունաբերական արտադրանքի հզո- Supports of town industrial produce capacity are food, րության հենարաններն են սննդի, ապակյա կաղապար- glass block, machine equipments and quailified equipments ների, մեքենասարքավորանքների և հատուկ նշանա- production. կության սարքերի արտադրությունը: Մարալիկ քաղաքը (2013թ. տարեվերջին`5.5 հազ. Maralik town (in the end of 2013– 5.5 ths.) Inhabitants, is մարդ, Երևանից 90 կմ հեռավորության վրա) գտնվում է situated in 90 km distance from Yerevan is situated on the Արագած լեռնազանգվածի արևմտյան լանջին, բարձրու- western breast of Aragats massif, the height above sea level 288 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014 թյունը ծովի մակերևույթից 1 920 մ է: Քաղաքով է անց- is 1 920 m. Gyumri-Talin-Yerevan highway passes through նում Գյումրի-Թալին-Երևան մայրուղին: the town. Քաղաքում զարգացած են տեքստիլ արդյունաբե- The textile industry, mining of building materials and րությունը, շինանյութերի արդյունահանումը և գյուղա- agriculture are developed in the town. տնտեսությունը: ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, 2014թ. հունվարի 1-ի դրությամբ DE JURE POPULATION BY AGE –SPECIFIC GROUPS, 2014 as of January 1 % տղամարդ տարիք կին man age woman 1. 4 80+ 80+ 2.9 1. 9 75-79 3.1 2.2 70-7470-74 3.1 2.3 65-69 2.9 4.1 60-6460-64 5.0 6.1 55-59 7.0 7.7 50-5450-54 8.0 6.4 45-49 6.8 5.5 40-4440-44 5.9 5.9 35-39 6.0 7.5 30-3430-34 7.3 9.4 25-29 8.8 10 . 4 20-2420-24 9.6 7.8 15-19 6.6 6.4 10-1410 - 14 5.1 7.1 5-9 5.6 7.9 0-4 0-4 6.3 12 10 8 6 4 2 0 024681012 ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐ RETAIL TRADE UNITS Քանակը Number 2009 2010 2011 2012 2013 Մանրածախ առևտրի օբյեկտներ, 982 1 017 1 029 950 1 031 Retail trade units, total ընդամենը այդ թվում` including խանութներ 592 611 582 494 599 shops կրպակներ 349 361 402 406 386 kiosks գյուղատնտեսական 2 2 2 2 2 markets of agricultural produce արտադրանքի շուկաներ սպառողական ապրանքների 8 4 4 4 6 markets of consumer goods շուկաներ առևտրի այլ օբյեկտներ 31 39 39 44 38 other trade units 289 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014 ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ EDUCATIONAL INSTITUTIONS Քանակը Number 2009 2010 2011 2012 2013 Պետական նախադպրոցական 45 45 38 37 50 State pre-school Ոչ պետական - - 8 8 - Non-state pre-school նախադպրոցական Պետական հանրակրթական 171 171 170 168 169 State general educational Ոչ պետական հանրակրթական 4 4 4 5 4 Non-state general educational Երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի դպրոցներ, Music and art school youth creative 26 27 27 27 27 մանկապատանեկան (cultural) centre ստեղծագործական կենտրոններ Պետական նախնական մասնա- State preliminary vocational գիտական (արհեստագոր- 6 6 5 6 6 educational1 ծական) ուսումնական1 Պետական միջին 9 9 10 9 9 State middle vocational educational մասնագիտական ուսումնական Ոչ պետական միջին Non-state middle vocational 3 3 3 3 3 մասնագիտական ուսումնական educational Պետական բարձրագույն 1 1 1 1 1 State higher educational ուսումնական Պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատության 5 5 5 5 5 Branch of state higher educational մասնաճյուղ Ոչ պետական բարձրագույն 2 2 2 2 1 Non-state higher educational ուսումնական ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ URBAN COMMUNITIES Համայնքի Community Բնակավայրի Settlement Մշտական բնակչության թվաքանակը 2014թ. անվանումը name անվանումը name հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ* Number of dejure population as of January 1, 2014, people * Գյումրի Gyumri ք. Գյումրի t. Gyumri 119 885 Արթիկ Artik ք. Արթիկ t. Artik 19 159 Մարալիկ Maralik ք. Մարալիկ t. Maralik 5 471 1 Ներառյալ այն միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունները, որոնք իրականացնում են նախնական (արհեստագործական) ծրագիր: Including those middle vocational educational institutions, which implement preliminary vocational program. 290 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2014 MARZES AND YEREVAN CITY OF THE REPUBLIC OF ARMENIA IN FIGURES, 2014 ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ RURAL COMMUNITIES Համայնքի Community Բնակավայրի Մշտական բնակչության թվաքանակը անվանումը name անվանումը 2014թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ ** Settlement name Number of dejure population of January 1, 2014, people** 1 Ազատան Azatan 5 728 2 Ալվար Alvar • Ալվար 245 Alvar •Արավետ Aravet 3 Ախուրիկ Akhurik 1 243 4 Ախուրյան Akhuryan 9 884 5 Աղին Aghin •Աղին 620 Aghin •Աղին կայարան Aghin kayaran 6 Աղվորիկ