ΛLICHADAιχάδα 202 203 204 Λιχάδες: Οι Σεϋχέλλες του Μαλιακού

Λιχάδα είναι οικισμός της Εύβοιας ο οποίος βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού, σε πλαγιά του όρους Λιχάς και σε απόσταση 137 Η χιλιομέτρων από τη Χαλκίδα. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 140 μέτρων και ο πληθυσμός της, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, αγγίζει τους 190 κατοίκους. Η μοναδικότητα του φυσικού τοπίου της Λιχάδας έγκειται στη θέα που προσφέρει προς τον Δίαυλο Ωρεών, τον Μαλιακό, αλλά και τον Βόρειο Ευβοϊκό Κόλπο. Σε συνθήκες καλής ορατότητας μπορεί κάποιος να δει την Αρκίτσα, τον Άγιο Κωνσταντίνο, τις Θερμοπύλες, καθώς και μεγάλο τμήμα από τις ανατολικές ακτές του Νομού Φθιώτιδας. Δυτικά της Λιχάδας βρίσκεται ο παραθεριστικός οικισμός Κάβος, ενώ το παραθαλάσσιο θέρετρο του Αγίου Γεωργίου αποτελεί το επίνειό της. Απέναντι από τη Λιχάδα βρίσκονται οι Λιχάδες ή Λιχαδονήσια, που είναι παρακείμενες νησίδες. Πρόκειται για μια συστάδα Προέλευση του τοπωνυμίου μικρών νησίδων στα βορειοδυτικά της Εύβοιας, μεταξύ του Μαλιακού και του Βόρειου Ευβοϊκού Κόλπου. Τοποθετούνται Το τοπωνύμιο Λιχάδα, εκτός από την ονομασία του οικισμού, μεταξύ της Λιχάδας από τη μεριά του νησιού της Εύβοιας, απαντά τόσο ως όνομα του βουνού της ίδιας περιοχής (όρος καθώς και των Καμένων Βούρλων από τη μεριά της Φθιώτιδας. Λιχάς) όσο και ως ονομασία των παρακείμενων νησίδων (Λιχάδες Η μεγαλύτερη νησίδα των Λιχάδων είναι η Μονολιά, η οποία ή Λιχαδονήσια). Η ετυμολογία του πρέπει να αναζητηθεί στη είναι και η βορειότερη του συμπλέγματος, ενώ η δεύτερη μυθολογική παράδοση, και συγκεκριμένα στον Λίχα, τον υπηρέτη μεγαλύτερη είναι η Μεγάλη Στρογγύλη, η νοτιότερη της του Ηρακλή. Η Δηιάνειρα, σύζυγος του Ηρακλή, νομίζοντας συστάδας. Ανάμεσά τους βρίσκονται μικρότερες νησίδες, δηλαδή ότι εκείνος την απατούσε, του έστειλε μέσω του Λίχα έναν η Μικρή Στρογγύλη, το Στενό, η Βαγιά, ο Βορηάς και το Λιμάνι, δηλητηριασμένο χιτώνα. καθώς και μικροί σκόπελοι οι οποίοι φέρουν την ονομασία Ο Ηρακλής, όταν τον φόρεσε, άρχισε να υποφέρει από Ποντικονήσια. φρικτούς πόνους και, εξαγριωμένος, αφού άρπαξε τον Λίχα, τον

205 Lichades: The so-called Seychelles of Maliakos

ichada is a settlement of Evia, located at the northwest end of the island, on a slope of Mount Leha, 137 km from Chalkida. It is built at an altitude of 140 L meters and its population, as provided by the 2001 Census, reaches 240 inhabitants. Opposite Lichada settlement lies a cluster of islands named Lehades or Lichadonisia. These are a series of small islands in the northwest of Evia, between Maliakos and the North Gulf of Evia. They are located between Lichada on the side of Evia, and Kamena Vourla on the side of Fthiotida. The largest islet of the cluster is called Monola; this is the northernmost of the complex, while the second largest one is called Megali Strongyli, being the southernmost of the cluster. Among them the following smaller islands are located: Mikri Strongyli, Steno, Vagia, Vorias and Limani, as well as small reef known as Pontikonisia.

The area of Lichada in the ancient times

Remnants of settlements have been identified in the area of Northern Evia have been uncovered, dated back to the Neolithic Period (6500 - 3000 BC). Two of them are known as Lichada and Kirinthos. In addition to the afore mentioned settlements, remnants of a town called Athinai - Diades were also uncovered in the area of Lichada.

Η Λιχάδα, χάρη στις όμορφες τοποθεσίες της, όπως το γραφικό λιμάνι της, αποτελεί πόλο τουριστικής έλξης (φωτογραφία του Π. Βλαχάκη). Lichada, thanks to its beauty spots, as is the case with its picturesque harbor, is an important tourist attraction for everybody visiting the area (photo by P. Vlachakis).

206 εκσφενδόνισε στη θάλασσα. Σύμφωνα λοιπόν με τον λαϊκό θρύλο, από τα μέλη του σώματός του Λίχα σχηματίστηκαν οι Λιχάδες. Η Μεγάλη Στρογγύλη, μάλιστα, υποτίθεται ότι αποτελεί το κεφάλι του άτυχου υπηρέτη.

Η περιοχή της Λιχάδας κατά την αρχαιότητα

Στη Λιχάδα σημειώνεται ανθρώπινη παρουσία ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, δεδομένου ότι είναι ένας από τους οικισμούς της Νεολιθικής Περιόδου (6500 – 3000 π.Χ.) που έχουν εντοπιστεί στη Βόρεια Εύβοια. Επιπλέον, στην ευρύτερη περιοχή υπήρξε κατά την αρχαιότητα η πόλη Αθήναι – Διάδες, σε κοντινή απόσταση από την Ιστιαία, η οποία χτίστηκε σύμφωνα με την παράδοση από τον Κέκροπα, βασιλιά της Αθήνας. Η περίπτωση του οικισμού αυτού παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς γνώρισε ευημερία στα χρόνια που ακολούθησαν τον 8ο αιώνα π.Χ. Η συγκεκριμένη πόλη υποστηρίζεται ότι υφίστατο ήδη από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Ωστόσο, η διπλή ονομασία της υποδηλώνει ότι σε αυτήν μάλλον εγκαταστάθηκαν Αθηναίοι κατά τις μεταγενέστερες περιόδους. Οι Αθήναι – Διάδες, Το τοπωνύμιο «Λιχάδα» συνδέεται με τον μυθολογικό κύκλο του Ηρακλή. όπως και το Δίον, το οποίο ήταν μικρή πόλη της Βόρειας Εύβοιας, αποτελούσαν ανεξάρτητα οικιστικά συγκροτήματα από την Ιστιαία. The place name «Lichada» is linked to the mythological circle of Hercules. Οι δεσμοί τους με την Αθήνα αποδεικνύονται από το ότι είχαν προσχωρήσει στη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία ένα έτος νωρίτερα από Η Λιχάδα στην Ελληνική Επανάσταση αυτό της ίδρυσής της (377 π.Χ.). Σε ό,τι αφορά στο σύμπλεγμα των νησιών των Λιχάδων, αυτά Τα ιστορικά τεκμήρια, τα οποία μας επιτρέπουν να είναι δημιούργημα ηφαιστειακής δραστηριότητας κατά τους συγκροτήσουμε σαφή εικόνα για τη δραστηριότητα στην προϊστορικούς χρόνους και αποτελούν έναν ενιαίο ηφαιστειακό περιοχή της Λιχάδας στο πέρασμα των αιώνων, είναι ελλιπή. σχηματισμό. Εικάζεται ότι, προτού λάβει χώρα το τεκτονικό Συνεπώς, δεν έχουμε ασφαλείς πληροφορίες για την εξέλιξη καταβύθισμα του Μαλιακού Κόλπου, τα Λιχαδονήσια ήταν της περιοχής από την αρχαιότητα μέχρι και τον 19ο αιώνα. Ένα ενωμένα με τη Χερσόνησο της Λιχάδας. Μεγάλο τμήμα των από τα ενδιαφέροντα περιστατικά που αφορούν στη Λιχάδα νησιών βυθίστηκε από τον μεγάλο σεισμό του 426 π.Χ. Πέρα τοποθετείται την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης (1821 από τα ενδιαφέροντα γεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, – 1829). Συγκεκριμένα, στην περιοχή αυτή εγκαταστάθηκε για υπάρχουν αρχαιολογικά τεκμήρια που καταδεικνύουν ότι στα νησιά μία τριετία (1831 – 1823) η Ανώτατη Διοίκηση της Ανατολικής αυτά υπήρχε ανθρώπινη δραστηριότητα στην αρχαία εποχή. Το Χέρσου Ελλάδος με την ονομασία «Άρειος Πάγος». Επιπλέον, πιο γνωστό είναι το ρωμαϊκό υδραγωγείο, του οποίου λείψανα τον Φεβρουάριο του 1829 οι επαναστατημένοι Έλληνες, με διασώζονται στη Μεγάλη Στρογγύλη. ταυτόχρονη επίθεση από στεριά και θάλασσα, κατέστρεψαν το

207 Athinai - Diades is an urban structure in Northern Evia, a short Lichada settlement in the modern times distance from Istiaia; its foundation is attributed to Kekropas. With respect to Lichades, the island complex was formed as a result of During the Greek Revolution (1821-1829), Lichada was used as the base volcanic activity and they constitute a single volcanic formation. The for the “Supreme Administration of Eastern Continental Greece”, named volcano was still active during in prehistoric times. Before the tectonic “Arios Pagos”, per the eponymous Athenian institution, operating precipitation of the Maliakos Gulf took place, Lichadonisia constituted for a total of three years (1831 - 1823). In February 1829, the Greek a segment of the Lichada Peninsula. A large part of the islands was revolutionary forces, simultaneously attacked from land and sea and sunk by a major earthquake that occurred in 426 BC. The remains of a succeeded in destroying the fortification in the Cape of Lichada, which Roman aqueduct are preserved in Megali Strongyli, another indication served as an observation post in support of the free movement of the that the island was inhabited since antiquity. enemy forces between Evia and Thessaly. After this successful action,

Κάποια από τα Λιχαδονήσια είχαν μόνιμους κατοίκους μέχρι τη δεκαετία του 1960 (φωτογραφία του Π. Βλαχάκη). Some of the islands that are part of the complex of Lichadonisia hosted permanent residents until the 60s (photo by P. Vlachakis).

208 οχύρωμα στο ακρωτήριο της Λιχάδας, το οποίο χρησίμευε στις δυνάμεις του εχθρού για την ελεύθερη διακίνηση μεταξύ της Εύβοιας και της Θεσσαλίας. Χάρη λοιπόν στη συγκεκριμένη πολεμική ενέργεια στη Λιχάδα, ο διάπλους των πλοίων των Ελλήνων επαναστατών διεξαγόταν εκ νέου χωρίς εμπόδια.

Η Λιχάδα τον 19ο αιώνα

Όπως έχουμε αναφέρει, το 1836 πραγματοποιήθηκε η πρώτη απογραφή των δήμων του βασιλείου της Ελλάδας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του ίδιου έτους. Από την απογραφή αυτή πληροφορούμαστε, μεταξύ άλλων, ότι ένας από τους δήμους που υπάγονταν στη διοίκηση της Εύβοιας είναι οι «Λιχαδείς». Ως οικισμοί που συναποτελούσαν τον συγκεκριμένο δήμο εμφανίζονται η Λιχάδα, η οποία ήταν και έδρα του δήμου, τα Γιάλτρα και Λιχαδονήσια. Το 1836 είναι σημαντικό έτος για την περιοχή για τον επιπλέον λόγο ότι τότε λειτούργησε υποτελωνείο στο νησί Μονολιά των Λιχάδων, το οποίο υπαγόταν διοικητικά στο τελωνείο Λαμίας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 1840, τα Λιχαδονήσια, ύστερα από την κατάργηση του Δήμου Λιχαδείων, εντάχθηκαν στον Δήμο Αιδηψίων, όπου υπάγονταν μέχρι το 1912. Στη Λιχάδα του 19ου αιώνα εντοπιζόταν ένας από τους πιο παλιούς, παραδοσιακούς φάρους της Ελλάδας, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1892. Η πρόσβαση σε αυτόν γίνεται σήμερα με σκάφος από τον Άγιο Γεώργιο.

Αυτοδιοικητική εξέλιξη

Η Λιχάδα συγκροτήθηκε ως κοινότητα κατά την εφαρμογή του νόμου ΔΝΖ΄ / 1912 «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων». Η κοινότητα αυτή, της οποίας ο οικισμός της Λιχάδας υπήρξε έδρα της, διατηρήθηκε αμετάβλητη μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα. Το ίδιο έτος, τα Λιχαδονήσια, τα οποία αποτελούσαν ως τότε τμήμα του Δήμου Αιδηψίων, εντάχθηκαν στην κοινότητα Λιχάδας. Το εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης Σωτήρος στα Γιάλτρα (φωτογραφία του Π. Τον Δεκέμβριο του 1920, οι Λιχάδες αναγνωρίστηκαν ως ενιαίος Βλαχάκη). οικισμός μέχρι τον Οκτώβριο του 1940, οπότε ο οικισμός The chapel the Transfiguration of the Savior in Gialtra (photo by P. Vlachakis).

209 Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου στη Λιχάδα (φωτογραφία του Π. Βλαχάκη). The church of St George in Lichada (photo by P. Vlachakis).

210 καταργήθηκε και αναγνωρίστηκαν ως αυτόνομοι οικισμοί της εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Χτισμένο σε δύσβατη τοποθεσία, κοινότητας Λιχάδας η Στρογγύλη και η Μονολιά. σε υψόμετρο 674 μέτρων, προσφέρει μοναδική θέα στη θάλασσα. Τα Λιχαδονήσια στο παρελθόν είχαν κατοίκους, οι οποίοι μάλιστα, Σήμα κατατεθέν της Λιχάδας είναι η παραλία της Βασιλίνας, που το 1928, ανέρχονταν για όλα τα νησιά συνολικά στους 70. Ειδικά αποτελεί το πιο κοντινό σημείο της Βόρειας Εύβοιας με τον Νομό ο οικισμός της Μονολιάς διατηρούνταν μέχρι το 1960, αλλά στη Φθιώτιδας. Στο κέντρο της Λιχάδας, τέλος, βρίσκεται ο Ιερός Ναός συνέχεια εγκαταλείφθηκε, προφανώς λόγω της αστυφιλίας. Στο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με την εικόνα της Παναγίας, που νότιο τμήμα του νησιού πάντως διασώζονται ακόμα κτίσματα. Το γιορτάζει τρεις φορές τον χρόνο. μεγαλύτερο μέρος της Μονολιάς ανήκει στην οικογένεια Τσορβατζή Εκτός όμως από τη Λιχάδα, ενδιαφέροντα αξιοθέατα εντοπίζονται από το Καρπενήσι της Ευρυτανίας. και στα Λιχαδονήσια, και κυρίως στη Μεγάλη Στρογγύλη, της Το 1997, σύμφωνα με τον νόμο 2539 για τη «Συγκρότηση της οποίας το όνομα οφείλεται στο στρογγυλό σχήμα της. Στο νησί Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης», η νεοσύστατη κοινότητα αυτό διασώζονται ερείπια τειχών, θεμέλια σπιτιών, καθώς και Λιχάδος αποτέλεσε μέρος των εδαφών της παλαιάς επαρχίας ερείπια χριστιανικής εκκλησίας στον βυθό της θάλασσας. Στη Ιστιαίας. Το 2010, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Προγράμματος βορειοανατολική ακτή εντοπίζεται ο ερειπωμένος Ναός του «Καλλικράτης» (ν. 3852/2010), η μέχρι πρότινος κοινότητα Λιχάδος Αγίου Γρηγορίου, ο οποίος φέρεται ότι λειτουργούσε παλιά ως αποτέλεσε δημοτική ενότητα του Δήμου Ιστιαίας - Αιδηψού στην μονή. Σήμερα διατηρούνται μόνο η κόγχη του ιερού, καθώς και ο οποία ανήκουν: οχυρωματικός περίβολος. Κοντά σε αυτόν βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Τοπική Κοινότητα Λιχάδας Πέρα όμως από τα αξιοθέατα που προσφέρει, η Μεγάλη Στρογγύλη • Άγιος Γεώργιος διαθέτει ένα μοναδικής ομορφιάς φυσικό περιβάλλον. Το κατάφυτο • Βασιλίνα νησί εξέχει απότομα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, • Γρεγολίμανο γεγονός που υποδηλώνει ότι ενδεχομένως αποτελεί την κορυφή • Κάβος ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου. • Κοκκινιάς Γενικά, τα Λιχαδονήσια έχουν εξελιχθεί σε έναν ιδιαίτερα • Λιχάδα δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Ο χαρακτηρισμός «Σεϋχέλλες • Μονολιά (νησίδα) της Ελλάδας», που τους έχει αποδοθεί τα τελευταία χρόνια, • Στρογγυλή (νησίδα) μόνο τυχαίος δεν είναι, αφού διαθέτουν ένα πραγματικά μαγευτικό τοπίο. Κατά τη θερινή περίοδο αναχωρούν τακτικά Οι Σεϋχέλλες της Ελλάδας από τα Καμένα Βούρλα και από τον Κάβο Λιχάδας μικρά πλοιάρια προς τις μεγαλύτερες νησίδες του συμπλέγματος Οι παραγωγικές δραστηριότητες που απαντούν σήμερα στη και τις παραλίες που διαθέτουν. Τα σκάφη που επισκέπτονται Λιχάδα περιλαμβάνουν ως επί το πλείστον τη γεωργία, την τα νησιά διαθέτουν και οπτική πρόσβαση στον βυθό, έτσι κτηνοτροφία και την αλιεία. Ωστόσο, χάρη στη φυσική της ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να παρατηρούν την πλούσια ομορφιά, τα τελευταία χρόνια η περιοχή γνωρίζει και μια μάλλον υποθαλάσσια περιοχή. Χάρη σε αυτήν, οι Λιχάδες αποτελούν ήπια –προς το παρόν τουλάχιστον– τουριστική ανάπτυξη. ιδανικό μέρος για υποβρύχιο ψάρεμα και θαλάσσια σπορ, Ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής είναι το προσελκύοντας επισκέπτες από όλον τον κόσμο.

211 Άνω και δεξιά σελίδα. Οι εξωτικές παραλίες της Λιχάδας και των παρακείμενων νησιών αποτελούν τόπο έλξης επισκεπτών. Up and right page. The almost exotic beaches of Lichada and the nearby islands attract more visitors year after year.

212 213 governance reform of 1912 Lichadonisia, which until then were part of the Municipality of Edipsos, were assigned to to the Community of Lichada. A series of buildings which used to consist the settlement of the island are preserved at the southern part of Monolia. Large part of the plot to which the specific structures are built in belongs to the Tsarvatzi family from Karpenissi, Evritania. As provided by Law 2539/1997, the newly founded community of Lichada was part of the former Istiaia province.

Contemporary Lichades - otherwise known as the “Seychelles of Greece”

The Community of Lichada, constituted in 1997 remained unchanged until 2010. That year, the Law 3852/2010, which became known as “Kallikratis Program” was voted by the Greek Parliament. As provided by Τα Λιχαδονήσια ξεχωρίζουν για το απαράμιλλης ομορφιάς φυσικό τοπίο και τα the new legislative framework, one of the Municipalities that constitute καταγάλανα νερά τους (φωτογραφία της Σοφίας Χύτου). the Prefecture of Evia is the Municipality of Istiaia - Edipsos. As a result, Lichadonisia stand out for the unique beauty of their landscape, as well as for the former Community of Lichada was abolished in order to constitute their blue waters (photo by Sophia Chitos). an integral part of the newly founded Municipality of Istiaia - Edipsos. Lichada has been experiencing a rather slow-building, at present at the crossing of the ships of the revolutionary is conducted without any least, tourist growth during the past few years. threat on behalf of the opposing fleet. One man-made beauty spot is the chapel of Profitis Ilias Outside The first census of the Municipalities consisting the newly-established of the Lichada settlement, some interesting sights are also found in Kingdom of Greece took place in 1836. The results of the specific census Lichadonisia, and especially in Megali Strongili, whose name is due to its suggest that one of the Municipalities that belong to the Administration round shape. On this island remnants of fortification walls, foundations of Evia is that of “Lichada”. The villages that make up this municipality of houses, whereas remnants of a church are visible on the seabed. are Lichada, Gialtra and Lichadonisia, with the seat of the municipality In addition to the man-made sights located at Megali Stroggili its located in Lichada. In the same year, under the ruling of King Otto amazingly beautiful landscape genuinely captures the eye and the of the Wittelsbach Dynasty , a customs office was operating on the imagination of the visitor. This verdant island rises sharply above the Monolia island of the Lichades cluster, reporting to the Customs office sea level, which may indicate that it is the top of an undersea volcano. of Lamia. Four years later, namely in November 1840, after the abolition As a result of their amazing landscapes Lichadonisia have become of the Municipality of Lichades, the Lichadonisia were assigned to the a particularly popular tourist destination. The name “Seychelles of Municipality of Edipsos, a part of which would be until 1912. Greece”, which has been attributed to them in recent years, is a Following the implementation of Law LNZ/1912 “On the Establishment rather apt one, when taking into consideration their truly enchanting of Municipalities and Communities”, Lichada became a Community. landscape. During the summer season, small boats regularly depart Its status remained unchanged until the end of the 20th century, from Kamena Vourla and Cape Lichada with their destinations mainly with the settlement of Lichada serving as its seat. Following the self- being the beaches of the largest islets of the cluster.

214 Τα Λιχαδονήσια, εκτός από φυσικό κάλλος, διαθέτουν και οικιστικά κατάλοιπα διαφορετικών χρονικών περιόδων (φωτογραφία του Π. Βλαχάκη). Besides natural beauty, Lichadonisia also host traces of residential buildings built in different time periods (photo by P. Vlachakis).

215 216 217 Άνω και δεξιά σελίδα. Οι παραλίες της Λιχάδας και των παρακείμενων νησιών εντυπωσιάζουν με το φυσικό κάλλος τους (φωτογραφίες της Σοφίας Χύτου). Up and left page. The beaches of Lichada and of the nearby islands offer an impressive sight because of the beauty of the landscape (photos of Sophia Chitos).

218 219