magazine voor beleggers mrt 2017 – veb.net

DE BEURS FINANCIËLE ZAKEN 7 INTERVIEWS EOnder RutteFFECT II De belangrijkste standpunten op een rij Kandidaten voor de Tweede Kamer INHOUD

TERUGBLIK OVERZICHT DE BEURS ONDER RUTTE II “It sounds like the good life”, zo begon een artikel in de Financial 06 Times begin maart van dit jaar. Dat artikel ging over Nederland, waar mensen in relatieve rijkdom leven, met op het eerste oog een prima balans tussen werk en privé, een lage werkloosheid en gelijke kansen voor iedereen. DE BELANGRIJKSTE FINANCIËLE KWESTIES

Verkiezingsprogramma’s zijn 04 soms maar één A4-tje lang, zoals dat van de PVV. De meeste zijn echter lijvig en gedetailleerd. Effect zette voor u de belangrijkste kwesties die uw beleggingen aangaan per partij op een rij.

2 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 INTERVIEWS

Effect sprak met 7 financieel Voorwoord 27 specialisten over de belangrijkste kwesties voor beleggers Verkiezingen ‘HET MOET OVER DE GROTE KEUZES GAAN’ Op 15 maart 2017 mag u naar de stembus. De laatste dagen van de campagne zijn aangebroken. 11 (7) • PVDA en blik op het electorale milieubeleid dat onze gehele E veld toont een wereld economie zal beïnvloeden en van verschil met de vori- een impact heeft op de toe- ge Tweede Kamerverkiezingen. komst van komende generaties. 12 De financiële crisis ligt achter En gaat een volgend kabinet ons, Nederland heeft econo- het belastingstelsel hervormen misch de wind meer in de zeilen met aandacht voor opgebouwd en de overheid noteert voor vermogen. het eerst in jaren een begro- tingsoverschot. Tegelijkertijd Daarom hebben wij voor u de maken veel kiezers zich zorgen verkiezingsprogramma’s ge- RIK GRASHOFF (5) • GL 13 over immigratie, de bekostiging analyseerd op maatregelen die van onze gezondheidszorg voor beleggers van belang zijn. (2) • SGP en de houdbaarheid van onze Denkt u aan een rechtvaardige pensioenen. vermogensrendementsheffing, het faciliteren van innovatie in 14 Dit zien we duidelijk terug in de de financiële sector en plannen campagnes en de verkiezings- voor een Financial Transaction programma’s. In tegenstelling Tax (FTT). Aan het woord komen tot vier jaar geleden hebben de financieel specialisten van partijen relatief weinig aandacht de (middel)grote partijen in voor de financiële sector en de Tweede Kamer die gehoor thema’s die met beleggen en konden geven aan onze oproep (18) • VVD 15 de beurs te maken hebben. inzicht te verschaffen in hun Blijkbaar vergeet men uit welke ideeën. In korte interviews (2) • CU turbulente tijd we zijn opgeklom- praten zij u bij over hun plannen men. De AOW-leeftijd, de zorg, voor de komende jaren. onze nationale identiteit en de 16 persoonlijkheid van de lijsttrek- Deze verkiezingsspecial toont kers domineren het debat. u de verschillen tussen de par- tijen en brengt een helder beeld Toch staat er ook voor beleg- naar voren: voor beleggers gers veel op het spel. valt er op 15 maart echt wat te Europa bevindt zich op een kiezen. kruispunt en in het Witte Huis (3)• D66 17 is het inmiddels America First. Protectionisme dreigt, net als (17) • CDA extra belastingen en beide zijn niet in het belang van beleggers. Verder vraagt het Klimaatak- PAUL KOSTER is directeur van de VEB koord van Parijs om ambitieus

EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 - 3 TERUGBLIK De beurs onder Rutte II

“It sounds like the good life”, zo begon een artikel in de Financial Times begin maart van dit jaar. Dat artikel ging over Nederland, waar mensen in relatieve rijkdom leven, met op het eerste oog een prima balans tussen werk en privé, een lage werkloosheid en gelijke kansen voor iedereen.

r zijn dit jaar verkie- de van andere ontwikkelde landen zingen in Nederland, op 6,5 ligt. Het nationale inkomen schreven de Britten, ligt rond 53.000 dollar per hoofd en het ziet er deson- van de bevolking, 38 procent Edanks naar uit dat een groot deel boven dat in Spanje en Italië en 21 van de kiezers uiterst ontevreden procent hoger dan in het Verenigd is. Een radicale anti-islampartij Koninkrijk. De relatief hoge lijkt zelfs de grootste te kunnen welvaart is bovendien meer worden. De krant noemde dit de gelijkmatig verdeeld dan in de Dutch Paradox, want de feiten meeste landen. tonen aan dat Nederlanders maar weinig reden tot klagen hebben. PRIMA BEURSKLIMAAT De krant haalt ook een aardige Nederland staat er dus goed voor. anekdote aan van Alexander Over de beurs hebben Nederlan- Pechtold, die zich als lid van een ders ook niet zo veel te klagen. parlementaire delegatie voorstelde Onderzoek van BinckBank wijst aan de Afghaanse president uit dat beleggers met het einde Karzai. Naast hem stond Marian- van het kabinet-Rutte II in zicht ne Thieme, die zich voorstelde en kunnen terugkijken op een prima vertelde van welke partij zij was. beursklimaat in de afgelopen AANTAL BELEGGENDE HUISHOUDENS (MLN) “Interessant, interessant”, zou vierenhalf jaar. 2 Karzai gezegd hebben. “Laten we De AEX-index steeg sinds het beginnen met een partij voor aantreden van het kabinet in 1,5 mensen, maar misschien over een november 2012 met ruim 48 1,3 1,1 jaar of vijftig…” procent. Wanneer over die periode 1 Misschien zijn wij als Neder- alle dividenden en andere landers inderdaad wat verwend uitkeringen werden herbelegd, is 0,5 geraakt, de afgelopen vijftig jaar. zelfs sprake van een plus van ruim Nederlanders geven de kwaliteit 67 procent, berekende BinckBank. van hun leven het cijfer 7,3 (op een Als we kijken naar de individu- schaal van 10), waar het gemiddel- ele fondsen uit de Amsterdamse 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016

4 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 RENDEMENTEN niet zozeer individuele aandelen niet van. Tenzij je belegde, zo van alle aandelen die de en obligaties, maar vooral berekende BinckBank. hele kabinetsperiode indexfondsen (etf’s) en beleg- Wie eind 2012 een bedrag van (november 2012 tot maart gingsfondsen populair. 6000 euro in Nederlandse 2017) beursgenoteerd De aantrekkende huizenmarkt, aandelen had gestoken zou waren én op enig moment toenemende koopkracht en hogere gemiddeld jaarlijks een rendement in de AEX zaten, bestedingen deden middelgrote van 1000 euro hebben gemaakt. inclusief (herbelegd) Nederlandse bedrijven goed. Wie de juiste keuzes had gemaakt, dividend Bedrijven, particulieren en had zelfs nog veel meer kunnen aandelenkoersen profiteerden verdienen. Aperam 349% natuurlijk sterk van de extreem “It sounds like the good life”, Galapagos 284% lage rente. Het beleid van de begon een artikel in de Financial ASML 231% Europese Centrale Bank zorgde er Times begin maart van dit jaar. Zo Wolters Kluwer echter ook voor dat het rendement klinkt het, zo ziet het eruit, zo 202% op staatsleningen en de rente op wordt het bevestigd door de Reed Elsevier 174% spaarrekeningen naar nul cijfers. Misschien is het dan ook Aalberts 150% tendeerde. Beleggers moesten wel zo. Maar zelfs in dit mooie Randstad 136% actief op zoek naar een alternatief, land zijn verbeteringen mogelijk, Ahold 133% en dat leidde in een aantal en zelfs noodzakelijk. De financië- ING Groep 107% gevallen naar de aandelenbeur- le specialisten van de politieke Unilever 81% zen, waar gemiddelde divi- partijen die hierna aan het woord DSM 73% dendrendementen nu hoger zijn komen, hebben stuk voor stuk een Heineken 70% dan de vergoeding voor spaargeld. uitgesproken mening over allerlei Akzo Nobel 65% Dat is historisch een tamelijk onderwerpen die voor de Neder- Philips 63% uitzonderlijke situatie. landse belegger van groot belang PostNL 61% Uit gegevens van Kantar/ zijn. Houd er bij het bepalen van Unibail-Rodamco Millward Brown blijkt dat het uw stem rekening mee! 56% aantal beleggende huishoudens SBM Offshore 51% toenam tot 1,2 miljoen (zie Boskalis 36% grafiek), nog wel een stuk Aegon 35% lager dan het niveau van Shell 20% rond de eeuwwisseling, KPN 13% toen de internethype ArcelorMittal -3% vrijwel iedereen naar de Air France-KLM beurs lokte. De dalende -7% trend lijkt wat te draaien, Gemalto -17% want van de 5 miljoen Vopak -20% Nederlanders die momen- Fugro -69% teel wel sparen maar niet beleggen, gaf eind 2016 8 (Bron: BinckBank) procent aan te overwegen de komende 12 maanden (weer) te starten met beleggen. En dat is verstandig, want met hoofdindex dan waren Aperam, risicoloos sparen alleen Galapagos, en ASML de grootste zijn beleggingsdoelen zeer positieve uitschieters. Imtech - dat moeilijk te realiseren. failliet ging - en Fugro maakten de grootste val. DE 1000 EURO VAN TERUG NAAR DE BEURS Mark Rutte werd er in de Een andere gunstige ontwikkeling huidige verkiezingscam- is dat Nederlanders tijdens de pagne al vaak aan herinnerd dat afgelopen kabinetsperiode voor hij in de vorige campagne de het eerst in jaren weer wat meer werkende Nederlanders 1000 euro Bron: http://paulvanbuuren.nl/ zijn gaan beleggen. Daarbij waren extra beloofde. Daar kwam het creatief-met-vvd-poster

EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017- 5 OVERZICHT PARTIJPROGRAMMA’S DE BELANGRIJKSTE FINANCIËLE KWESTIES Verkiezingsprogramma’s zijn soms maar één A4-tje lang, zoals dat van de PVV. De meeste zijn echter lijvig en gedetailleerd. Effect zette voor u de belangrijkste kwesties die uw beleggingen aangaan per partij op een rij.

ONDERWERP Europa / eurozone Box 3 / Fiscaal Fintech Europa richt zich op de kerntaken: interne Verlaging van de vermogensrendements- Nederland moet voorloper zijn markt, internationale handel, energie en heffing en in nieuw belastingstelsel heffing op klimaat en innovatie het reële en niet op het Bankvergunning-light voor fictieve rendement financiële start-ups Geen nieuwe directe belastingen uit Brussel, ook geen FTT Algehele belastingverlaging (ook Bij evaluatie en aanpassing Wft spaargeld en vermogens) nadrukkelijk rekening houden met Strikte naleving van het Stabiliteits- en Fintech Groeipact. Voorkomen van een transferunie Alternatieve financieringsvormen Probleemlanden die weigeren te hervormen krijgen zelfde toegang tot garantie- uit de eurozone regeling voor bancaire financiering Vervolmaking van de Europese Mensen met vermogen betalen niet langer Automatisering moet er niet toe bankenunie over hun fictieve rendement in Box 3, maar leiden dat bepaalde groepen over het werkelijke behaalde rendement over consumenten geen financiële Voorstander van een FTT, mits hun spaargelden en beleggingen diensten meer kunnen afnemen pensioenfondsen worden gevrijwaard Progressieve vermogensbelasting. Voor Innovatie kan producten en Een door de banken zelf gefinancierd Europees vermogens boven de 1 miljoen euro gaat het diensten verbeteren, maar privacy depositogarantiestelsel tarief in box 3 van 30% naar 40% blijft een zorgpunt

Stabiliteits- en Groeipact biedt meer ruimte voor extra investeringen Geen FTT Vermogensrendementsheffing op basis van het reële rendement (niet in programma, maar Nederland uit de eurozone en partij heeft zich hiervoor hard gemaakt) uit de Europese Unie Beter handhaven van strengere Vermogensrendementsheffing die aansluit bij Lichter toegangsregime voor begrotingsregels en gelijke behandeling van het werkelijke rendement. Kleine spaarders start-ups lidstaten worden ontzien, van vermogenden wordt iets meer gevraagd Ruimte voor bankvergunning- Bankenunie versterken en oprichting van een light bij kleinschalige initiatieven Europees depositogarantiestelsel en een Lagere belasting kleine spaarders met weinig publieke risico’s Europees Monetair Fonds (EMF) Ook grootbanken mogen Einddoel van een economische en een innoveren monetaire unie

Europa concentreert zich op zijn kerntaken. Vermogensrendementsheffing op basis van het Vaker kopgroepen van landen bij nieuwe reële rendement. Daarop vooruitlopend wordt beleidsinitiatieven de belasting op spaargeld verlaagd. Zo wordt sparen aangemoedigd

Verlaging van de vermogensbelasting

Voorstander van een FTT Invoering van een Piketty-belasting: een Financiële innovatie gericht op progressieve belasting op basis van reëel duurzame investeringen. Kapitaal Oprichting Europees Monetair Fonds en rendement. vrijmaken voor groene start-ups euro-obligaties en duurzame bedrijven Grote vermogens gaan meer belasting betalen, Gezamenlijk Europees belastingbeleid kleine spaarders minder Nieuwe financiële producten voor consumenten worden vooraf Hervorming van het Stabiliteits- en Groeipact. getoetst door de toezichthouder Meer investeringsruimte op begrijpelijkheid en risico’s

6 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 Europa / eurozone Box 3 / Fiscaal Fintech Herontwerp voor Europa. Onder andere Vermogensrendementsheffing wordt Schenkingsvrijstelling voor gedwongen exit-criteria en draaiboeken voor vervangen door een vermogensaanwas- investeringen in start-ups de euro of vermogenswinstbelasting.

Begrotingsregels handhaven en Belasting heffen op daadwerkelijke vereenvoudigen vermogenstoename

Griekenland uit de eurozone met gedeeltelijke schuldkwijtschelding

Geen Europees economisch bestuur

Einde aan transferunie door opsplitsen van de Invoering sociale vlaktaks eurozone Vermogensrendementsheffing gebaseerd Wanneer landen als Griekenland de eurozone op het daadwerkelijk behaald rendement niet verlaten, moet Nederland onderzoeken hoe het met landen als Oostenrijk, Duitsland Lagere belasting kleine spaarders en de Scandinavische landen tot nieuwe monetaire samenwerking komt Nederland moet zich voorbereiden op Invoering miljonairsbelasting Nieuwe financiële producten eventuele ontvlechting van de eurozone. worden louter toegelaten na De eurolanden maken hiervoor een Lagere belasting kleine spaarders toetsing door de toezichthouders gemeenschappelijk plan Heffing op het echte rendement (niet in Europese begrotingsregels moeten plaats- programma, maar partij heeft zich hiervoor maken voor een beleid dat meer investeringen hard gemaakt) in de samenleving mogelijk maakt

Voorstander van een FTT Nexit-referendum Sociale vlaktaks van 25%

EU terug naar de kern: alleen nog economische Verlaging van de vermogensbelasting van samenwerking 30% naar 25%. Heffing op daadwerkelijk behaalde winst Splitsing van de euro in een noordelijke en een zuidelijke munt

FvD Nexit-referendum en een referendum over Hogere belastingvrije voet en invoering de euro tweetaks (20 en 35 procent) Voorstander van een FTT Vermogensrendementsheffing op basis van Geen complexe financiële een fictief rendement wordt geschrapt. producten Geen nieuwe bevoegdheden naar Europa Gemiddeld rendement over de laatste vijf jaar zonder instemming bevolking wordt de nieuwe heffingsgrondslag

Geen Europese minister van Financiën

Ruimte voor alternatieve scenario’s om de eurocrisis op te lossen, waaronder een mogelijke splitsing tussen noord en zuid

Geen uitbreiding EU of andere vergaande Belasting op vermogen in Box 3 met 4% is Nieuwe financiële producten maatregelen diefstal. worden louter toegelaten na toetsing door de toezichthouders Europa heeft drie kerntaken: economisch en Belasting heffen op werkelijk genoten monetair beleid, milieubeleid en grensbeleid rendement

EU-voorstander met een kritische blik Vermogensbelasting op basis van het werkelijk rendement Voor uitbreiding rechten van het Europese Parlement Vermogensrendementsheffing waarbij vermogens tussen de 25.000 en 50.000 euro 5% minder worden belast; vermogens boven de 1 miljoen euro 10% meer belasten

EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017- 7 OVERZICHT PARTIJPROGRAMMA’S

ONDERWERP Vestigingsklimaat Financiële sector Klimaatbeleid Protectionisme Versterken vestigingsklimaat Geen verdere regelgeving, Parijs-akkoord nakomen VVD-minister Kamp diende door verlaging van de eerder deregulering kort voor het reces een vennootschapsbelasting Geen extra regels of subsidies wetsvoorstel in dat het bovenop de internationale afspraken kabinet de mogelijkheid geeft Geen Europese om ongewenste overnames vennootschapsbelasting in de telecomsector tegen te (CCCTB) houden

PvdA Hardere aanpak van belasting- Verhogen bankenbuffers naar CO2-uitstoot reduceren naar Staat kan voorgenomen ontwijking door multinationals 10% van het kapitaal 55% in 2030. Volledig duurzame overname van een bedrijf energievoorziening in 2050 tegenhouden als een vitaal Uniforme Europese grondslag Verhogen van de banken- publiek belang in het geding voor bepaling van winst belasting en stoppen met Overheid verankert klimaatambities is of dreigt te komen fiscale bevoordeling van coco’s in een Klimaatwet en geeft daarmee Nederland moet inzetten op jarenlange zekerheid aan bedrijven en Kritische blik op private- een zwarte lijst van belasting- Banken mogen betaalgegevens investeerders equitypartijen en paradijzen en publieke niet meer verkopen activistische aandeelhouders. rapportage per land over de Kolencentrales zo snel Beperken van excessieve betaalde winstbelasting door SNS Bank blijft in staatshanden mogelijk dicht schuldfinanciering en multinationals verzwakken van de balans Splitsen van zakelijke en Investeringsbank voor duurzame van ondernemingen Verhoging van de particuliere activiteiten van investeringen vennootschapsbelasting banken

Voorstander van het aanpakken van belastingontwijking

Introductie van een Financieel consument 25% minder CO2-uitstoot in 2020, 55% geconsolideerde moet met behoud van in 2030 en klimaatneutraal in 2050 heffingsgrondslag voor de bankrekeningnummer, inclusief vennootschapsbelasting op alle bijbehorende klantdata, Bewindspersoon voor klimaat en Europees niveau (CCCTB) kunnen overstappen naar een energie, een ambitieus nationaal andere bank Klimaatakkoord en een Klimaatwet Zwarte lijst van belastingparadijzen D66 wil maatregelen en Kolencentrales dicht voor 2025 prikkels bij banken om te grote Publieke transparantie van risico’s te verkleinen of te Consumenten moeten duurzame bedrijven over omzet, winst en diversifiëren beleggingsproducten beter kunnen belastingafdracht per land vergelijken Banken moeten transparant zijn over hun investerings- en beloningsbeleid

Europese afspraken om vast Dienstbare banken met eerlijke Parijs-akkoord nakomen. Op- Hardere opstelling van de te leggen dat bedrijven hun en simpele producten stellen geloofwaardig meerjarenplan overheid richting hedge activiteiten daar concentreren om de doelstellingen daadwerkelijk te funds en durfkapitalisten. waar de waarde wordt Afstand nemen van behalen Niet lijdzaam toekijken hoe toegevoegd. Geen toevlucht bonuscultuur Nederlandse bedrijven ten meer naar belastingparadijzen Verduurzaming van de economie door prooi vallen aan internationale

Banken die binnen Europa een energiebesparing, CO2-reductie en overnames, speculaties of Nederland treedt strenger op bij systeemrisico vormen, moeten investeringen in het opwekken van winstbejag op de korte termijn misbruik van het eigen netwerk hun risicovolle activiteiten duurzame energie van belastingverdragen staken of afsplitsen Preventieve toets bij Oprichting van een Ontwikke­lingsbank overnamebod op Nederlandse Aanpakken lege brieven­ voor Technologie, Duurzaamheid en bedrijven met een strategisch busfirma’s Innovatie belang Einde aan belastingontwijking SNS Bank blijft in handen Nederland neemt voortouw door multinationals en van de Staat en krijgt in de energietransitie belastingparadijzen als voorbeeldbank een maatschappelijke missie Klimaatwet zorgt voor een verlaging van

Geharmoniseerde de CO2-uitstoot van ten minste 25% in Europese grondslag voor Banken moeten hun buffers 2020, 55% in 2030 en 95% vennootschapsbelasting fors verhogen in 2050

Multinationals verplicht tot Risicovolle Oprichting van Groene Investeringsbank publieke rapportage per land zakenbankenactiviteiten en sparen worden gescheiden Ministerie voor Klimaat en Duurzame Speciale belastingafspraken Economie met de fiscus worden openbaar Fiscale stimulans op groene beleggingen

8 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 Vestigingsklimaat Financiële sector Klimaatbeleid ChristenUnie Belastingontwijking bestrijden. Banken moeten hun solvabiliteitsrisico’s verhogen Snelle en volledige energie­transitie binnen * Geen extra belastingvoordelen naarmate hun risico’s hoger worden één generatie voor multinationals Strengere kapitaaleisen aan banken, verdergaand dan Wettelijke tussendoelen per vijf jaar voor

Europees plan over belastingen Basel III CO2-reductie (55% in 2030), schone energie voor bedrijven met als (45% in 2030) en energiebesparing (40% in uitgangspunt: betalen waar de Depositogarantiestelsel terug naar 50.000 euro. 2030) winst wordt gemaakt of inkomen Banken met een hoger risicoprofiel of een lagere wordt verkregen rating dragen meer bij aan het stelsel Nationaal Plan Energietransitie onder regie van een Energiecommissaris Verlaging van de venoootschapsbelasting met 2,5% Schenkingsvrijstelling voor investeringen in sociale ondernemingen Belastingheffing vindt plaats Europese banken en overheden moeten hun financiën waar de kosten en winst worden saneren en grondige hervormingen doorvoeren gerealiseerd. Winstverschuiving via speciale constructies wordt tegengegaan

SP* Aanpakken van Eisen aan de maximale omvang van een bank en CO2-neutrale samenleving in 2050 belastingontwijking verhoging van de bankbelasting door multinationals en Flinke inzet op windenergie brievenbusfirma’s, door Scheiden van spaar- en zakenbanken en een verbod op verplichtende afspraken tussen de combinatie bank-verzekeraar Invoeren van een Klimaat- en Energiewet landen in Europa Inperking topinkomens bij banken. Deze komen onder Einde aan tax rulings, de cao speciale afspraken met belastingparadijzen en Betaalgegevens mogen niet meer commercieel worden brievenbusfirma’s gebruikt

Spaarders krijgen het recht te weten wat banken met hun spaargeld doen

Regulering financiële markten door inperking van derivatenhandel en aanpakken marktmanipulatie VNL* Stoppen met subsidiëring van windenergie FvD* Beschermen nationale bedrijven Steun voor de energietransitie in vitale sectoren zoals: luchtvaart, water, energie en Nul-tarief BTW voor elektrisch rijden en de innovatie. Meer Nederlandse deeleconomie zeggenschap over KLM ten opzichte van AirFrance. Stimuleren van onderzoek naar duurzaam- Nutsbedrijven zoals Nuon heid, milieu en innovatieve technologie terugkopen van buitenlandse investeerders Meer financierings­mogelijkheden voor duurzame start-ups PvdD* Nederland stopt met het faciliteren Banken worden opgedeeld in nutsbanken en zakenbanken Groene staatsbalans: verlies- en van grootschalige belastingontwij- winstrekening die de effecten van beleid king door multinationals, en maakt Kapitaalbuffers banken naar 15% op mens, dier, klimaat en milieu laat zien alle deals (tax rulings) die gesloten zijn met bedrijven openbaar Banken worden verplicht om investeringen, beleggingen Oprichten Groene Investeringsbank en speculaties openbaar te maken

Belastingwetgeving en belas- Klimaatwet die regelt dat de C02-uitstoot tingverdragen worden zo herzien Banken mogen geen risico’s nemen die los staan van het met 40% wordt verlaagd in 2020 en met 65%

dat ontwikkelingslanden geen klantbelang en bieden alleen begrijpelijke producten aan in 2030. In 2040 is Nederland CO2-neutraal miljarden mislopen via belasting- ontwijking door multinationals Banken moeten stoppen met bonussen Waarborgen nutsfunctie bij banken Ministerie voor Innovatie & Duurzaamheid

DENK* Belastingontwijking bij Wettelijk vastgelegd doel van 40% multinationals aanpakken duurzame energievoorziening in 2030 en 100% in 2050

EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017- 9 ‘Het moet over de grote keuzes gaan’ 7 INTERVIEWS De fractiespecialisten over hun plannen voor de komende kabinetsperiode.

10 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 INTERVIEW HENK NIJBOER

speelt beleggen hierbij volgens u? komende kabinetsperiode nog 10 “Wij willen de collectiviteit in het miljard euro aan toevoegen.” pensioenstelsel handhaven. Alle werkenden sparen mee, we Financiële dienstverlening beleggen samen en delen de wordt steeds verder geautoma- risico’s. Dat is de beste garantie tiseerd. Hoe kijkt u naar deze voor een goed pensioen voor ieder- ontwikkeling? een. Individuele pensioenpotjes 6“De PvdA is voorstander van tasten de waarde van de totale innovatie in de financiële sector. belegging aan en zijn onverstan- Dit kan voor klanten betere dig. Alle risico’s komen immers te diensten en producten opleveren, liggen bij het individu en worden bijvoorbeeld via apps. Toch moeten niet meer samen gedeeld.” we voorzichtig zijn. Automatise- ring mag er niet toe leiden dat European Investors, onze bepaalde groepen consumenten Europese zusterorganisatie, geen financiële diensten meer HENK NIJBOER (7) • PVDA strijdt tegen de FTT, een kunnen afnemen. Ook zien we dat belasting op financiële Europese wetgeving vanaf 2018 3transacties. Wat vindt uw partij hiervan? toestaat om betaaldata te delen “Een kopgroep van lidstaten is met partijen overal in Europa. Het bezig met de FTT en dat vordert voordeel is dat nieuwe innovatieve matig. De PvdA zal in ieder geval spelers betaaldiensten gaan rekening houden met de effecten aanbieden. Tegelijkertijd hebben op de pensioenfondsen. We willen wij zorgen over de privacy van niet dat zij een onredelijk hoge consumenten en hoe er met hun rekening gepresenteerd krijgen.” data wordt omgegaan in andere Europese landen.” Vindt u de nieuwe regeling voor de vermogensrendementshef- De protectionistische teneur ‘BELEGGERS fing onrechtvaardig? op het wereldtoneel lijkt over “De PvdA wil zo snel te slaan naar Nederland. Hoe ZIJN OOK GEWOON 4mogelijk naar een heffing geba- kijkt uw partij aar deze seerd op reële rendementen. We 7ontwikkeling? zijn voorstander van een progres- “We zien de polarisatie toenemen INWONERS’ sieve rendementsheffing. De in de wereld. Met Trump, een grootste vermogens betalen meer Brexit, Le Pen in Frankrijk en belasting dan de kleinste.” Wilders in Nederland. We zien Waarom is uw partij voor dat mensen zekerheid nodig beleggers de beste keuze? Duurzaam beleggen is voor hebben. Iedereen is er daarom bij “De PvdA is voor duur- steeds meer beleggers een gebaat dat alle inwoners profite- zaamheid, diversiteit en belangrijk selectiecriterium. ren van onze welvaart. Alleen als 1langetermijnwaardecreatie Wat is de visie van uw partij op we het samen doen en de boel bij binnen bedrijven. Dat is ook in het 5dit thema? elkaar houden, blijven we een belang van beleggers. Aandeel- “De keuzes van beleggers hebben welvarend en gelukkig land.” houders plezieren met dividenden een enorme potentie om onze die soms zelfs met geleend geld economie duurzamer te maken. Waar moeten beleggers nog worden gefinancierd, is geen De PvdA vindt dat er op dat vlak extra rekening mee houden bij strategie die op de lange termijn een verantwoordelijkheid voor de het bepalen van hun stem? werkt. Het uithollen van financië- overheid ligt. Door het oprichten “Beleggers zijn ook le posities maakt bedrijven van een investeringsbank willen 8gewoon inwoners. Ik geloof ik een fragieler en zet uiteindelijk ook ‘DE PVDA wij duurzame investeringen fors sterk en sociaal land. Je moet sterk het rendement van beleggers IS VOOR laten toenemen. Deze bank zijn om sociaal te zijn. Daarom onder druk.” versnelt de verduurzaming van de moeten we investeren in goede WAARDE- Nederlandse economie en zorg, onderwijs en kennis, en De overheid treedt terug en CREATIE ondersteunt innoverende vooroplopen in de wereld. We Nederlanders moeten steeds start-ups. De overheid levert moeten omkijken naar mensen, meer zelf beslissen voor hun OP DE LANGE daarvoor een startkapitaal van 2,5 zodat niemand achterblijft. Dat is 2oudedagsvoorziening. Welke rol TERMIJN’ miljard euro. De PvdA wil daar de in het belang van ons allen.” INTERVIEW RIK GRASHOFF

voorstel. Wij zullen het eindresul- precies weten wat zij doen en taat kritisch beoordelen om te waarvoor zij kiezen. Verder steunt ‘DUURZAAM bezien of het doel van de FTT wordt GroenLinks een fiscale stimulans bereikt: een stabieler financieel op groene beleggingen.” systeem door het ontmoedigen van BELEGGEN HEEFT speculatief gedrag, risicovolle Financiële dienstverlening transacties en flitskapitaal.” wordt steeds verder geautoma- tiseerd. Hoe kijkt u naar deze DE TOEKOMST’ Vindt u de nieuwe regeling voor ontwikkeling? “Wij vinden de vermogensrendementshef- 6het in principe geen probleem dat fing onrechtvaardig? “Nee, nieuwe partijen met innovatieve Waarom is uw partij voor want de nieuwe regeling dienstverlening de markt betreden. beleggers de beste keuze? “Ik 4is een verbetering ten opzichte van GroenLinks vindt het wel belangrijk heb een heldere boodschap: het oude stelsel. In de oude dat hun producten en diensten veilig GroenLinks is geen partij regeling werden kleine spaarders zijn voor de klant en het collectieve 1voor kiezers die zuiver vanuit een veel te zwaar belast op basis van belang dienen. Verder willen wij dat beleggingsperspectief naar de een fictief rendement dat zij niet nieuwe toetreders fiscaal op dezelfde wereld kijken. Wil je een zo hoog konden behalen. Dát was echt wijze worden behandeld als de mogelijk rendement op de korte onrechtvaardig. Tegelijkertijd gevestigde partijen.” termijn en zo weinig mogelijk vinden wij de huidige regeling nog belasting betalen? Dan moet je niet ‘WIJ ZIJN steeds niet ideaal. GroenLinks pleit De protectionistische teneur op bij GroenLinks zijn. Wij zijn er voor ER VOOR voor een vermogensrendements- het wereldtoneel lijkt over te beleggers die hun maatschappelijke BELEGGERS heffing puur op basis van het reëel slaan naar Nederland. Hoe kijkt verantwoordelijkheid nemen en rendement.” uw partij naar deze ontwikke- naar het collectieve belang kijken. MET OOG 7ling? “Het is logisch dat wij kritisch Wij steunen keuzes voor duur- VOOR HET Duurzaam beleggen is voor beoordelen hoe bepaalde overnames zaamheid, een financieel houdbare COLLECTIEVE steeds meer beleggers een uitpakken voor de gehele samenle- samenleving en rendement op de belangrijk selectiecriterium. Hoe ving. Sommige transacties moet je lange termijn.” BELANG’ kijkt u naar deze ontwikkeling? kunnen tegenhouden als de positie 5“GroenLinks is buitengewoon blij van burgers in het geding komt. Ik De overheid treedt terug en dat deze beweging is ontstaan. Wij vind het wel belangrijk dat we niet Nederlanders moeten steeds moedigen duurzaam beleggen van louter vanuit een nationalistisch meer zelf beslissen voor hun harte aan, bijvoorbeeld met perspectief gaan handelen. We oudedagvoorziening. Welke initiatieven zoals de duurzame hoeven KLM niet voor buitenlandse 2rol speelt beleggen hierbij volgens u? bankenwijzer. Het is belangrijk inmenging te behoeden omdat het “GroenLinks steunt het collectieve dat er transparantie ontstaat voor onze nationale trots is. PostNL vind systeem van pensioenfondsen het publiek. Beleggers die kiezen ik een ander verhaal. Het is goed dat waarin mensen kunnen participe- voor duurzaamheid moeten we ons afvragen of een overname ren. Het is ieders keuze om van zulke belangrijke dienstverle- daarnaast wat voor zichzelf op te ning een positieve of negatieve bouwen, maar wij gaan dat vanuit ontwikkeling is. de overheid niet faciliteren. GroenLinks vindt het huidige Waar moeten beleggers nog extra stelsel voor AOW en pensioen wel rekening mee houden bij het te star en wil op een beheerste bepalen van hun stem? wijze flexibiliteit inbouwen. Er GroenLinks voorstaat een moet meer ruimte komen voor 8progressieve belasting op vermo- maatwerk, bijvoorbeeld door de gen. Grote vermogens worden bij AOW-leeftijd te flexibiliseren.” ons zwaarder belast. Wij vinden dat in de afgelopen jaren te veel European Investors, onze Europese belastingdruk is gelegd op arbeid en zusterorganisatie, strijdt tegen de te weinig op kapitaal en bedrijven. FTT, een belasting op financiële • GROENLINKS GroenLinks wil de inkomensver- transacties. Wat vindt uw partij schillen verkleinen en belastingont- 3van de FTT? “GroenLinks steunt de wijking door grote ondernemingen FTT en wil dat Nederland meedoet. aanpakken. En wat ons betreft ons Op dit moment wordt in Europa nog betreft heeft duurzaam beleggen de onderhandeld over het uiteindelijke RIK GRASHOFF (5) toekomst.

12 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 INTERVIEW ELBERT DIJKGRAAF

De overheid treedt terug en Duurzaam beleggen is voor Nederlanders moeten steeds steeds meer beleggers een meer zelf beslissen voor hun belangrijk selectiecriterium. oudedagsvoorziening. Welke rol Wat is de visie van uw partij op 2speelt beleggen hierbij volgens u? 5dit thema? “Het is zorgelijk dat spaargeld “Het is een hele mooie ontwikke- momenteel zo weinig rendeert. ling dat er meer en meer gestreefd Zeker nu de inflatie hard begint wordt naar duurzaam en maat- te stijgen. Het is te hopen dat de schappelijk verantwoord onder­ Europese Centrale Bank snel nemen en beleggen. De overheid haar opkoopbeleid gaat verande- heeft een belangrijke rol in het ren. Beleggen kan een mooi stimuleren van deze tendens. alternatief zijn, een goede Bijvoorbeeld door een nationale investering. Wel vindt de SGP investeringsbank. De SGP vindt dat het een vrijwillige en niet dat er verplichtingen van welover­wogen keuze moet zijn. bovenaf moeten worden ELBERT DIJKGRAAF (2) • SGP De gemiddeld hogere rendemen- opgelegd.” ten zijn een compensatie voor een hoger risico.” Financiële dienstverlening wordt steeds verder geautoma- European Investors, onze tiseerd. Hoe kijkt u naar deze Europese zusterorganisatie, ontwikkeling? strijdt tegen de FTT, een 6“Automatisering vindt plaats in belasting op financiële vele sectoren. Enerzijds biedt dit 3transacties. Wat vindt uw partij van kansen, zoals goedkopere de FTT? dienstverlening. Anderzijds kan “Wat de SGP betreft komt er geen het ook onzekerheden met zich FTT. Onze vertegenwoordiging meebrengen voor personeel.” in het Europees Parlement heeft zich hier duidelijk over uitgespro- De protectionistische teneur ‘DE SGP STAAT ken. De belastingdruk mag niet op het mondiale toneel lijkt onnodig stijgen. Laat staan dat over te slaan naar Nederland. er behoefte zou zijn aan een Hoe kijkt uw partij naar deze VOOR LAGERE Europese belasting waarvan de 7ontwikkeling? opbrengst deels naar de Europese “Uitgangspositie voor de SGP Unie gaat en waar uiteindelijk is dat de markt dit bepaalt. LASTEN’ burgers en bedrijven voor betalen.” Belangrijke uitzonderingen daarop zijn bedrijven die een Vindt u de nieuwe regeling strategisch nationaal belang voor de vermogensrende- dienen, waaronder de nationale Waarom is uw partij voor mentsheffing onrechtvaardig? veiligheid.” beleggers de beste keuze? “De grenzen van het “Omdat de SGP het 4aanvaardbare worden duidelijk Waar moeten beleggers nog extra rekening onrechtvaardig en slecht opgezocht. Zelfs de rechter komt mee houden bij het bepalen van hun stem? 1voor de belastingmoraal vindt dat heel dicht bij een negatief oordeel. “De belegger profiteert ook als de vermogensrendementsheffing De SGP-fractie heeft tegen de ondernemers ruim baan wordt steeds meer een heffing is nieuwe regeling voor de vermo- gegeven. De SGP staat geworden op wat niet verdiend is. gensrendementsheffing gestemd. voor lagere lasten. Zowel Er zijn beleggers die een rende- Fictie op fictie stapelen is een als het gaat om bureau- ment van 5,39% of meer weten te slecht plan. Ouderen die vermo- cratie als om belasting. Je behalen, maar velen komen daar ‘BELEGGERS gen hebben opgebouwd als 8zou het misschien niet verwach- bij lange na niet aan. De SGP heeft PROFITEREN pensioenvoorziening zullen ten, maar ook op dit punt scoort diverse pogingen gedaan om de minder risico willen en kunnen de SGP stukken beter dan vermogensrendementsheffing te ALS ONDERNE- nemen. Alle individuen op een bijvoorbeeld VVD en D66. In verlagen. Maar het ideaal blijft: zo MERS RUIM hoop gooien en veronderstellen ons programma staat een lasten- snel mogelijk naar het belasten dat zij 79 procent van hun verlichting van 700 miljoen euro, van daadwerkelijk rendement en BAAN WORDT vermogen boven de 75.000 euro het hoogste van alle politieke een hogere vrijstelling.” GEGEVEN’ zullen beleggen, is ridicuul.” partijen.”

EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017- 13 INTERVIEW AUKJE DE VRIES

dat we onze verantwoordelijkheid ‘BELEGGERS MOETEN HUN moeten nemen voor duurzaamheid en dat je daarmee ook een goede boterham kunt verdienen. Maar EIGEN KEUZES KUNNEN MAKEN’ beleggers moeten zelf besluiten of zij duurzaam willen beleggen of niet. Dat gaan wij niet opleggen.”

Waarom is uw partij voor ”Vindt u de nieuwe regeling voor Financiële dienstverlening beleggers de beste keuze? de vermogensrendementshef- wordt steeds verder “De VVD kiest voor fing onrechtvaardig? geautomatiseerd. Hoe kijkt u beleggersbescherming en “De nieuwe regeling is naar deze ontwikkeling? 1transparantie, zodat beleggers 4voor 90 procent van de mensen 6“FinTech is een feit, geen keuze. risico’s goed kunnen afwegen en een verbetering, maar zeker niet We moeten technologische geïnformeerde beslissingen nemen. ideaal. Ik besef heel goed dat er vooruitgang zien als kans en deze Beleggers moeten hun eigen keuzes ook mensen zijn die erop achter- DE VVD omarmen en stimuleren. Dat is kunnen maken, maar hebben zeker uitgaan. De VVD wil zo snel ook de reden dat ik in 2016 een ook een eigen verantwoordelijk- mogelijk naar een heffing op basis KIEST VOOR FinTech-actieplan heb gepresen- heid. Maatregelen vanuit de van het werkelijk rendement. Wij BELEGGERS- teerd. Want de ontwikkeling politiek moeten daarom proportio- willen bovendien niet dat grotere BESCHERMING vraagt wel het nodige van de neel en effectief zijn.” vermogens zwaarder worden wetgever en toezichthouder. Als belast dan kleinere. De VVD trekt EN TRANSPA- bij beleggen automatisch overal De overheid treedt terug en ook 300 miljoen euro uit om de RANTIE hetzelfde wordt “geadviseerd” of Nederlanders moeten steeds heffing direct te verlagen, door de in gang gezet, bijvoorbeeld om te meer zelf beslissen voor hun vrijstellingsgrens te verhogen verkopen, kun je hele rare, elkaar oudedagsvoorziening. Welke rol naar 35.000 euro.” versterkende ontwikkelingen 2speelt beleggen hierbij volgens u? krijgen. Dat kan risico’s opleveren “Beleggen is cruciaal voor de Duurzaam beleggen is voor voor de stabiliteit van het stelsel.” pensioenen. Het zorgt ervoor dat steeds meer beleggers een de inleg voor het pensioen kan belangrijk selectiecriterium. De protectionistische teneur groeien. Wij willen wel dat het Wat is de visie van uw partij op op het wereldtoneel lijkt over te pensioen persoonlijker wordt. Een 5dit thema? slaan naar Nederland. Hoe kijkt eigen pensioenpotje, dat wel “Duurzaamheid en MVO worden uw naar deze ontwikkeling? collectief kan worden beheerd. Zo steeds belangrijker. De VVD vindt 7“Natuurlijk moeten we behoud je de voordelen van een de vitale infrastructuur van collectief, tweede pijler pensioen, Nederland beschermen. In andere namelijk dat je risico‘s kunt delen gevallen moeten bedrijven zelf en als consument geen ingewik- bepalen hoe en of ze zich willen kelde beleggingskeuzes hoeft te beschermen tegen overnames.” maken als je dat niet wilt. Als je vrijwillig een groter deel van je Waar moeten beleggers nog salaris wilt sparen door te extra rekening mee houden bij beleggen, dan kan dit natuurlijk.” het bepalen van hun stem? “De VVD wil dat het European Investors, onze 8bedrijfsleven minder afhankelijk Europese zusterorganisatie, wordt van bankfinanciering. strijdt tegen de FTT, een Daarom moet er meer ruimte belasting op financiële komen voor nieuwe en alternatieve 3transacties. Wat vindt uw partij van de FTT? financieringsvormen. Beleggers en “De VVD is tegen directe Europese aandeelhouders spelen een belang- belastingen en dus ook tegen de • VVD rijke rol als kapitaalverstrekker, dat FTT. Europese belastingen zijn moeten we koesteren. Vandaar dat schadelijk voor ons vestigingskli- de VVD bijvoorbeeld inzet op maat, waardoor banen onnodig mkb-aandelen en -obligaties.” verdwijnen. Bovendien worden onze pensioenfondsen door de FTT ook nog eens onevenredig geraakt.” AUKJE DE VRIES (18)

14 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 INTERVIEW CAROLA SCHOUTEN

om een vermogen op te bouwen. Wij Financiële dienstverlening laten mensen de vrijheid om zelf te wordt steeds verder geautoma- bepalen hoe zij dat willen doen.” tiseerd. Hoe kijkt u naar deze ontwikkeling? European Investors, onze 6“Nederland scoort hoog als het Europese zusterorganisatie, gaat om digitalisering van de strijdt tegen een FTT, een economie, zoals internetbankie- belasting op financiële ren. Maar we zijn ook kwetsbaar 3transacties. Wat vindt uw partij van de FTT? voor nieuwe dreigingen. Het is “Wij zijn tegenstander van de FTT. daarom belangrijk dat privacy- Europa moet terughoudend zijn met bescherming goed in het oog het invoeren van allerlei belastingen. wordt gehouden.” Dat raakt aan de autonomie van de CAROLA SCHOUTEN (2) • CU lidstaten. Wij vermoeden dat Europa De protectionistische teneur de invoering van een FTT wil op het wereldtoneel lijkt gebruiken om eigen belastinginkom- over te slaan naar sten te genereren. Bovendien vallen Nederland. Hoe kijkt uw ‘WIJ RENNEN NIET ook beleggingen van pensioenfond- 7partij naar deze ontwikkeling? sen onder het huidige voorstel en dat “Wij steunen het uitgangspunt raakt iedere Nederlander.” dat er meer bescherming moet WEG ALS HET komen voor bedrijven die opereren Vindt u de nieuwe regeling in cruciale economische sectoren MOEILIJK WORDT’ voor de vermogensrende- of beschikken over vitale infra- mentsheffing onrechtvaardig? structuur, aan telecom of “Als je in Nederland snel energie. Ik vind het prima dat de 4een klein vermogen wilt hebben, overheid toetst of in bepaalde moet je met een groot vermogen overnamesituaties niet meer op beginnen. Ik zeg dat een beetje het spel staat en onze strategische Waarom is uw partij voor gek­scherend, maar het is wel de positie in het geding komt. beleggers de beste keuze? realiteit. De huidige vermogenshef- Een bedrijf is er niet alleen voor de “Beleggers hebben belang fing staat niet in verhouding tot het aandeelhouders, maar zit in een bij economische stabiliteit behaalde rendement. Nederland breder speelveld waarin het ook 1en rust. De ChristenUnie heeft in moet zo snel mogelijk naar een rekening moet houden met het de afgelopen jaren laten zien dat vermogensaanwas- of een vermo- milieu en de werkgelegenheid. wij onze verantwoordelijkheid genswinstbelasting. Je bekijkt welk Grote beleggers kunnen een nemen om de overheidsfinanciën vermogen erbij is gekomen en bedrijf als Unilever vanuit hun rol in het gareel te houden. Wij daarover hef je belasting.” als aandeelhouder op het belang rennen niet weg als het moeilijk van duurzaamheid wijzen.” wordt en laten het land niet Duurzaam beleggen is voor zomaar in een crisis zitten.” steeds meer beleggers een Waar moeten beleggers nog extra belangrijk selectiecriterium. rekening mee houden bij het bepalen van De overheid treedt terug en Wat is de visie van uw partij hun stem? Nederlanders moeten steeds ‘BELEGGERS op5 dit thema? “Het aanpassen van de meer zelf beslissen voor hun HEBBEN “Wij komen de duurzame vermogensrendements- oudedagvoorziening. Welke rol BELANG BIJ belegger tegemoet door het heffing is een belangrij- 2speelt beleggen hierbij volgens u? milieubewustzijn bij grote ke maatregel. Verder zet “Voor onze oude dag is beleggen STABILITEIT EN bedrijven met allerlei maatrege- 8de ChristenUnie in op een buitengewoon belangrijk. Denk RUST’ len te stimuleren en een schen- vereenvoudiging en hervorming alleen al aan de talrijke pensioen- kingsvrijstelling te introduceren van het belastingstelsel. Wij fondsen die namens miljoenen voor investeringen in sociale realiseren een lastenverlichting Nederlanders beleggen. Daarnaast ondernemingen. Ook willen wij van vijf miljard euro en intro­ zien we dat mensen steeds vaker ook heldere codes betreffende de duceren twee belastingtarieven: zelf wat willen regelen. De Christen- rapportageplicht van bedrijven een laag tarief van (op termijn) Unie vindt niet dat de overheid op het gebied van arbeid, 32 procent en een hoog tarief beleggen voor het aanvullende mensenrechten en het milieu.” van 49 procent.” pensioen specifiek moet faciliteren, want er zijn verschillende manieren

EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017- 15 INTERVIEW WOUTER KOOLMEES

Financiële dienstverlening wordt steeds verder geautoma- ‘D66 WIL GEEN tiseerd. Hoe kijkt u naar deze ontwikkeling? “Het is goed 6dat er steeds meer mogelijk is binnen de financiële sector BOETE OP VERMOGEN’ waardoor mensen en bedrijven makkelijker gebruik kunnen maken van allerlei financiële diensten. Regels moeten beter aansluiten bij innovaties in de financiële sector en Fintech. Met Waarom is uw partij voor financiële last voor banken en alle digitale gegevens is het wel van beleggers de beste keuze? investeerders, bovenop de al groot belang dat consumenten zelf “Omdat D66 voor stabiliteit ingevoerde bankenbelasting.” eigenaar zijn en blijven van hun zorgt en daar hebben persoonlijke gegevens. Iedere 1beleggers veel baat bij. We houden Vindt u de nieuwe regeling voor consument moet toestemming de overheidsfinanciën op orde, de vermogensrendementshef- geven als die gegevens gedeeld zetten ons in voor een stabiel en fing onrechtvaardig? “Ja, D66 worden met derden.” gunstig vestigingsklimaat en wil dat belasting wordt zorgen voor een stabiele financiële 4geheven op basis van het daadwer- De protectionistische teneur op sector. We vinden het ook belang- kelijk behaald rendement en niet het wereldtoneel lijkt over te rijk dat beleggingsproducten goed op basis van een fictief rendement slaan naar Nederland. Hoe kijkt te vergelijken zijn zodat beleggers dat door de lage rentes nu vaak niet uw partij naar deze ontwikke- een goede keuze kunnen maken.” meer behaald wordt. Wij willen 7ling? “D66 waakt voor protectionis- geen boete op vermogen.” ‘BELEGGERS me. Bedrijven hebben zelf verant- De overheid treedt terug en MOETEN woordelijkheid om zich te Nederlanders moeten steeds Duurzaam beleggen is voor beschermen en langetermijn‑ meer zelf beslissen voor hun steeds meer beleggers een PRODUCTEN doelen te verankeren. Op bepaalde oudedagsvoorziening. Welke rol belangrijk selectiecriterium. GOED KUNNEN terreinen kunnen er publieke 2speelt beleggen hierbij volgens u? Wat is de visie van uw partij op belangen in het geding zijn waar we VERGELIJKEN’ “Het is nodig dat mensen meer grip 5dit thema? “D66 is erg blij met deze serieus naar moeten blijven kijken. hebben op hun oudedagsvoorzie- trend. Wij stimuleren door Dat doen we bijvoorbeeld met ning. Wij willen het pensioenstelsel beleggingsproducten beter deelnemingenbeleid van de hervormen waardoor er meer vergelijkbaar te maken. Zo kunnen rijksoverheid. Laten we ook niet keuzevrijheid komt en dat het beleggers een goed geïnformeerde vergeten dat Nederlandse bedrijven eigendom van het gespaarde keuze maken.” nogal eens bedrijven overnemen in pensioenvermogen duidelijk vastligt het buitenland. Dus laten we ons per deelnemer. Wil iemand nog niet in de eigen voet schieten.” extra pensioen opbouwen, dan kan dat natuurlijk nog altijd via extra Waar moeten beleggers nog extra individuele beleggingen in de derde rekening mee houden bij het pijler van het pensioenstelsel.” bepalen van hun stem? “Er moet ook aandacht zijn voor European Investors, onze Europese 8eerlijke belastingheffing en het zusterorganisatie, strijdt tegen de tegengaan van belastingontwijking. FTT, een belasting op financiële We willen niet dat mensen of transacties. Wat vindt uw partij bedrijven gebruik kunnen maken 3van de FTT? “D66 wil geen belasting van schimmige belastingconstruc- invoeren op alle losse financiële ties. Beleggers kunnen hierin een transacties. De Nederlandse belangrijke rol spelen door te inves‑ pensioenfondsen zouden door deze • D66 teren in bedrijven die inzichtelijk belasting erg hard worden geraakt. maken hoe zij op een eerlijke manier Bovendien zou de belasting niet belasting betalen. Het is goed om te wereldwijd gelden, waardoor de zien dat steeds meer beleggers ook transacties alleen worden verplaatst. hierop letten bij het maken van hun Dit is in het nadeel van Europa en keuze voor beleggingsproducten.” Nederland. Ook geeft deze belasting een extra administratieve en WOUTER KOOLMEES (3)

16 - EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017 INTERVIEW ERIK RONNES

en met de politieke verlegenheid Financiële dienstverlening om morele keuzes te maken.” wordt steeds verder geautoma- tiseerd. Hoe kijkt u naar deze De overheid treedt terug en ontwikkeling? Nederlanders moeten steeds 6“Het is een niet te keren ontwikke- meer zelf beslissen voor hun ling. Het CDA ziet technologische oudedagsvoorziening. Welke rol innovatie als kans voor het 2speelt beleggen hierbij volgens u? Nederlands bedrijfsleven. Tege­ “Een pensioen zonder beleggingen lijkertijd zien we ook risico’s. is niet mogelijk, zeker niet met de Datalekken en hacks zijn aan de lage renteomgeving van de laatste orde van de dag. Ook zien we dat jaren. Het CDA wil een robuust onlinedienstverlening keerzijdes pensioenstelsel, met meer heeft: mensen die niet aan een persoonlijke pensioenpotjes. standaardprofiel voldoen, vallen Tegelijkertijd moet de solidariteit tussen wal en schip. Kunnen in het huidige stelsel behouden bijvoorbeeld geen hypotheek meer ERIK RONNES (17) • CDA blijven.” krijgen. De menselijke maat moet behouden blijven.” European Investors, onze Europese zusterorganisatie, De protectionistische teneur strijdt tegen de FTT, een belasting op het wereldtoneel lijkt over op financiële transacties. Wat te slaan naar Nederland. 3vindt uw partij van de FTT? Hoe kijkt uw partij naar deze “Het CDA is tegen een financial 7ontwikkeling? transaction tax (FTT). Vooral Het CDA wil voorkomen dat ‘HET GAAT IN omdat het de Nederlandse belangrijke Nederlandse bedrijven pensioenfondsen heel hard zou worden overgenomen door treffen. Dat wil het CDA niet voor buitenlandse concerns. ‘Vitale DE POLITIEK TE zijn rekening nemen.” sectoren’ van de Nederlandse economie, zoals voedsel en WEINIG OVER DE Vindt u de nieuwe regeling voor veiligheid, zouden daartoe de vermogensrendementshef- wettelijk beschermd moeten fing onrechtvaardig? worden. Een volgend kabinet zou GROTE VRAAG- “Ja, het CDA heeft ook dit zo snel mogelijk moeten 4aangegeven tegen deze wijzigin- regelen. gen in Box 3 te zijn. Het CDA wil STUKKEN’ heffing op basis van reëel rende- Waar moeten beleggers nog extra rekening ment. Aangezien dat technisch en mee houden bij het bepalen van hun stem? praktisch nog niet mogelijk is, ver- “Ons programma heeft niet de hoogt het CDA de vrijstelling in pretentie om voor de komende vier Waarom is uw partij voor box 3 naar 30.000 euro. Zo wordt jaar alle mogelijke problemen en beleggers de beste keuze? vermogen iets minder belast.” uitdagingen te voorspellen “Omdat de politiek te en van een pasklaar weinig over de grote vraag- Duurzaam beleggen is voor steeds meer antwoord te voorzien. 1stukken gaat, die er voor mensen beleggers een belangrijk Daarvoor verandert onze werkelijk toe doen. Dat is een ‘HET CDA WIL selectiecriterium. Wat is de 8wereld veel te snel. Wel bieden we belangrijke oorzaak van de VOORKOMEN visie van uw partij een fundamentele analyse van wat onvrede die veel mensen voelen bij DAT BELANGRIJ- op dit thema? er vanuit onze visie op de samenle- de politiek van vandaag. Het 5“Het CDA wil de afspraken van ving misgaat, beter kan of anders politieke debat loopt vast in KE NEDERLAND- het klimaatakkoord uit Parijs in moet. Dat zijn de grote keuzes die managementtaal, doorrekeningen SE BEDRIJVEN Nederland waarmaken. Hiervoor we maken voor het land dat we door en vastgeroeste standpunten. Wij WORDEN investeren we jaarlijks in duurzame willen geven aan onze kinderen en willen in plaats daarvan een technologie en inno­vatie, via een kleinkinderen.” stevig debat over onze gedeelde OVERGENOMEN innovatiebank. Dit moet beleggers waarden, de betekenis van DOOR BUITEN- ook interesseren om mee te doen, burgerschap of rechtvaardigheid zeker als de overheid risicodragend in onze samenleving. Wij willen LANDSE kapitaal verstrekt.” breken met die oppervlakkigheid CONCERNS’

EFFECT VERKIEZINGSSPECIAL // MRT 2017- 17 Collectieve acties: VEB-leden zijn verzekerd van Bredere aandeelhoudersbelangen: De VEB Effect: Nederlands grootste beleggingsmagazine, Beleggersservice: Op de VEB-website geen deelname aan openstaande VEB-acties. De volgt Nederlandse beursfondsen en beïnvloedt boordevol nieuws, kritische analyses en VEB- antwoord gevonden op uw vraag? Raadpleeg afgelopen jaren bereikte de VEB miljarden euro’s maatschappelijke ontwikkelingen die de belegger onderzoeken. Maandelijks in uw brievenbus of dan telefonisch of per e-mail onze deskundigen. compensatie voor beleggers in verschillende raken. Zo lobbyt de VEB in Brussel en Den Haag, inbox. beleggingsschandalen zoals World Online, Ahold en werkt zij aan transparantere informatie- Nieuwsbrief: Wekelijks houden we u op de en Fortis. voorziening door marktpartijen VEB-website: Informatie en tools helpen elke hoogte van belangrijke nieuwe beurs- belegger verder, of u nu een gevorderde of ontwikkelingen en VEB-nieuws. Aandeelhoudersvergaderingen: Als belegger beginnende belegger bent. Gebruikt u eens de heeft u een stem. De VEB zorgt ervoor dat u Beleggingsfondsenrating of wellicht heeft u iets Beleggingsstudieclubs: Leer samen met familie, gehoord wordt door bij aandeelhouders- aan onze beleggingseducatie. vrienden of collega’s over beleggen in al zijn vergaderingen namens u het woord te voeren. facetten. Onderzoek: Kritische onderzoeken gericht op beursgenoteerde ondernemingen, Events: Bezoek kennissessies en exclusieve VEB IN ACTIE VOOR U beleggingsdienstverlening en -producten, bedrijfsbezoeken over allerlei onderwerpen, van selectie van aandelen en marktontwikkelingen. portefeuillemanagement tot trendbeleggen en - Imtech faillissement - SNS - Volkswagen - BP U leest erover in onze media. aandelenselectie. www.veb.net/events U registreert zich via onze website.

Meld u dan direct aan via: www.veb.net/lidworden Collectieve acties: VEB-leden zijn verzekerd van Bredere aandeelhoudersbelangen: De VEB Effect: Nederlands grootste beleggingsmagazine, Beleggersservice: Op de VEB-website geen deelname aan openstaande VEB-acties. De volgt Nederlandse beursfondsen en beïnvloedt boordevol nieuws, kritische analyses en VEB- antwoord gevonden op uw vraag? Raadpleeg afgelopen jaren bereikte de VEB miljarden euro’s maatschappelijke ontwikkelingen die de belegger onderzoeken. Maandelijks in uw brievenbus of dan telefonisch of per e-mail onze deskundigen. compensatie voor beleggers in verschillende raken. Zo lobbyt de VEB in Brussel en Den Haag, inbox. beleggingsschandalen zoals World Online, Ahold en werkt zij aan transparantere informatie- Nieuwsbrief: Wekelijks houden we u op de en Fortis. voorziening door marktpartijen VEB-website: Informatie en tools helpen elke hoogte van belangrijke nieuwe beurs- belegger verder, of u nu een gevorderde of ontwikkelingen en VEB-nieuws. Aandeelhoudersvergaderingen: Als belegger beginnende belegger bent. Gebruikt u eens de heeft u een stem. De VEB zorgt ervoor dat u Beleggingsfondsenrating of wellicht heeft u iets Beleggingsstudieclubs: Leer samen met familie, gehoord wordt door bij aandeelhouders- aan onze beleggingseducatie. vrienden of collega’s over beleggen in al zijn vergaderingen namens u het woord te voeren. facetten. Onderzoek: Kritische onderzoeken gericht op beursgenoteerde ondernemingen, Events: Bezoek kennissessies en exclusieve VEB IN ACTIE VOOR U beleggingsdienstverlening en -producten, bedrijfsbezoeken over allerlei onderwerpen, van selectie van aandelen en marktontwikkelingen. portefeuillemanagement tot trendbeleggen en - Imtech faillissement - SNS - Volkswagen - BP U leest erover in onze media. aandelenselectie. www.veb.net/events U registreert zich via onze website.

Meld u dan direct aan via: www.veb.net/lidworden COLOFON VERKIEZINGSSPECIAL, MAART 2017

Beleggingsmagazine Effect Lidmaatschap verschijnt maandelijks en is een Het lidmaatschap van de VEB kost uitgave van de VEB. Verstrekking voor Nederland en België € 75,00 via lidmaatschap van de VEB. (accept), voor landen binnen Europa € 125,00 en voor landen buiten 8,50 – veb.net – € #12 – dec 2016/jan 2017 Aan dit nummer werkten mee Europa € 155,00 per jaar. Zie voor magazine voor beleggers Patrick Beijersbergen, Pieter Hanson, meer informatie onze website Paul Koster, Niels Lemmers www.veb.net/lidmaatschap. U kunt magazine voor beleggers ONDERZOEK BELONINGEN Meer transparantie graag! SECTORANALYSE zich opgeven via www.veb.net/ Zonnepanelen CEO-INTERVIEW ASR-topmanFFECT Jos Baeten #11 – nov/dec 2016 E – veb.net – € Redactionele ondersteuning lidworden. 8,50 heid en vormgeving Het rekeningnummer hiervoor CEO-INTERVIEW Duurzaam EBasic-Fit topmanFFECT René Moos SECTORANALYSE RedactiePartners is NL90INGB0004470100. Deze en Europa Informatiedienstverleners dividen d FINANCIAL PLANNING NEUTRA IG AL Omgaan met gouden beleggingstips ZIJN DE THEMA’S VOOR 2017 ST (www.redactiepartners.nl) rekening is alleen bestemd voor N G U U G N VEB PRESENTEERT DE BAROMETER: N S O T I G Welke ondernemingen RELX Willemijn van Haeften, Brad Kokke, contributies. Het lidmaatschap creëren ard wa ecrea echt waarde? tie Suzanne Lommers, Daphna van wordt automatisch verlengd, NEUTRAA divide IG L nd ST N G EUTR U U N AAL N IG Maarschalkerweerd tenzij uiterlijk vier weken voor G ST N S N G T U U O I G N G N S T O I G de vervaldatum schriftelijk een TOMTOM POSTNL

a b lans Adverteren in Effect of opzegging is ontvangen. Voor balans 8,50 NEUTRA NEUTRA – veb.net – € AL IG AL IG ST #2 – feb/mrt 2017 ST N G G U U ard N G N wa ec U U N S r T e N O a G I t G ie N S T O de VEB-nieuwsbrief uitgebreide informatie over het I magazine voor beleggers NEUTRAA G RANDSTAD IG L ST WOLTERS KLUWER N G U U G N N S T Voor informatie of vragen: lidmaatschap en het doorgeven van O I G

UNILEVER groei www.veb.net/adverteren adreswijzigingen en opzeggingen NEUTRAA IG L ST N G groei U U aar G N BELEGGERSPUZZEL w dec N S NEUTR r T G AAL ea O TI I S ti G Great Britain N G e U U FONDSEN G N N S O T I verwijzen wij u naar onze website, China onder de loep G INTERVIEW NEUTRA ASML AKZONOBEL G AL ESMA-voorzitterFFECT Steven Maijoor TI S E G N U U N Directie www.veb.net/lidmaatschap. G SHELL N S T O I G P.M. Koster, directeur mr. dr. P.W.J. Coenen, adjunct-directeur ir. E. Keyner, adjunct-directeur

Raad van Toezicht mr. P. Arlman, voorzitter, Disclaimer ACTIE Deze editie is met de grootst mogelijke update mevr. A. Gram MBA, vice-voorzitter, 9 MYTHES NEDERLANDS mevr. drs. M. Beijer RC, zorgvuldigheid samengesteld. De VEB aan- rond etf’s mr. J.A.J. Peeters, vaardt echter geen enkele aansprakelijkheid Prof. dr. D.A. de Waard RA MA voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen GROOTSTE voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. De VEB 50 – veb.net – € 8, #10 – okt/nov 2016BELEGGINGSMAGAZINE VEB behoudt zich het recht voor aangeboden magazine voor beleggers Postadres: Postbus 240, Boordevol nieuws, kritische advertenties te weigeren. Een in deze editie 2501 CE Den Haag geplaatste advertentie betekent geen analyses en VEBonderzoeken. FINANCIAL PLANNING Bezoekadres: Amaliastraat 7, aanbeveling van de VEB. Roze bril ondermijnt beleggingsdoel CEO-INTERVIEW GRONDSTOFFEN Sif Group-topman Jan Bruggenthijs BeleggenFFECT in zilver 2514 JC Den Haag E Maandelijks in uw Teneinde de daaraan verbonden rechten ten brievenbus of inbox. Tel. 070-3130000 / Fax 070-3130099 behoeve van de belangenbehartiging voor E-mail [email protected] haar leden uit te kunnen oefenen, houdt website www.veb.net de VEB in alle in Nederland genoteerde Geopend werkdagen beursfondsen een belang van één of enkele aandelen. De VEB houdt deze belangen ADVERTENTIE 9.00–17.00 uur voor lange termijn en doet daarvan slechts magazine voor beleggers

#9 – sep/okt 2016 afstand na daartoe door een gerechtelijke – veb.net – € 8,50 Beleggersservice uitspraak of anderszins te zijn gedwongen. INFORMATIE OVER Telefonisch spreekuur: HET RENDEMENT OP Tenzij anders vermeld houden VEB-

CEO-INTERVIEW EBrunel-topman Jan Arie van Barneveld 070-313 00 00 medewerkers geen belang in de bedrijven FFECTFINANCIAL PLANNING Inkomen uit beleggen ANALYSE R&D De telecomsector Maandag 10.00-13.00 uur of beleggingsproducten waar zij in Effect kan beter Donderdag 10.00-13.00 uur of op de website over schrijven.

Druk Roularta, België Effect BEURSFONDSEN SCOREN dikke onvoldoende ISSN 0165-6341 voor dividendbeleid