Veiligheidsbeleving in Rotterdam Een Onderzoek Naar Percepties, Ervaringen En Waardering Van Beleid
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Veiligheidsbeleving in Rotterdam Een onderzoek naar percepties, ervaringen en waardering van beleid Dr. Vasco Lub en Drs. Tom de Leeuw Rotterdam, 2015 Inhoud 1. Inleiding ........................................................................................................................................... 3 1.1. Aanleiding van het onderzoek ................................................................................................. 3 1.2. Probleemstelling en deelthema’s ............................................................................................ 5 1.3. Veiligheidsbeleving sociaal wetenschappelijk bezien ............................................................. 6 1.4. Methodologische verantwoording: selectie van wijken en werkwijze ................................... 8 1.5. Opbouw van het rapport ....................................................................................................... 13 2. Resultaten ..................................................................................................................................... 15 2.1. Agniesebuurt ......................................................................................................................... 15 2.2. Hillegersberg-Noord .............................................................................................................. 24 2.3. Beverwaard ........................................................................................................................... 33 2.4. Hoek van Holland .................................................................................................................. 43 3. Conclusies ...................................................................................................................................... 53 3.1. Wijkgerelateerde conclusies ................................................................................................. 53 3.2. Wijkoverstijgende conclusies ................................................................................................ 55 4. Denkrichtingen voor beleid en onderzoek .................................................................................... 59 4.1. Vier uitdagingen voor de stad Rotterdam ............................................................................. 59 4.2. Over de-kwantificatie: naar een kwalitatieve monitoring van veiligheid ............................. 61 4.3. Veiligheid met het oog op de gefragmenteerde burger ....................................................... 61 Literatuur ............................................................................................................................................... 64 Bijlage: overzicht bewonersrespondenten............................................................................................ 68 2 Veiligheidsbeleving in Rotterdam . 1. Inleiding 1.1. Aanleiding van het onderzoek Stad van de rijtjes Rotterdam is recentelijk sterk gestegen in (inter)nationaal aanzien. Mede door architectonische hoogstandjes als de Markthal heeft de Maasstad zich een positie verworven in de top van aansprekende rijtjes. Onlangs werd Rotterdam door ingenieursbureau Arcadis zelfs tot een van de meest sustainable cities ter wereld uitgeroepen. De transformatie is opmerkelijk. In kringen van beleidsmakers en bestuurders en in de media stond Rotterdam juist jarenlang bekend als de stad van de ‘verkeerde’ rijtjes. Maar wie verder kijkt dan alleen architectuur, ziet dat veel problemen nog niet zijn verdwenen. Of het nu gaat om armoede, schooluitval, percentage lagere inkomensgroepen of kindermishandeling; Rotterdam staat niet zelden bovenin de nationale probleemstatistieken. Ook op het gebied van criminaliteit en overlast kampt de stad nog altijd met een negatief imago. Vaak is dat imago op het recente verleden gebaseerd. Zo schetst misdaadjournalist Gerhard Mulder in Rotterdamse Penoze (2014) een treffend tijdsbeeld van de criminaliteit in de stad. Rotterdam kende tot en met de jaren negentig talloze illegale gokhuizen die soms met grof geweld werden overvallen, er was veel openbare prostitutie (G.J. de Jonghweg en de Keileweg) en drugsoverlast in wijken als Spangen, het Witte de Withkwartier, het Oude Westen en de Millinxbuurt (vgl. o.a. Van der Torre, 1996; Visser, 1996; Van der Torre & Hulshof, 2000), en gewelddadige straatrovers waren in veel delen van de stad een normaal verschijnsel geworden. Na veiligheidsverbetering een terugval? Hoewel Rotterdam op veel sociale indicatoren nog altijd onder het landelijke gemiddelde presteert, is de stad de laatste vijftien jaar aantoonbaar veiliger geworden. In de jaren negentig is gestart met integraal veiligheidsbeleid (vgl. De Haan 1997; Rood-Pijpers, Rovers, Van Gemert & Fijnaut 1995). Sinds de politiek-bestuurlijke ‘regimeverandering’ in 2002 is bovendien extra geïnvesteerd in het terugdringen van criminaliteit en overlast (Tops, 2007). Veel criminaliteits- en overlastcijfers zijn sinds die tijd sterk gedaald. De illegale gokhuizen waar Gerhard Mulder over schreef, zijn verdwenen. Het Witte Withkwartier is nog steeds een hot spot maar nu voor hip uitgaanspubliek. En bij het nieuwe centraal station is nu geen drugsverslaafde meer te zien. In weerwil van deze positieve ontwikkelingen is er sinds enkele jaren toch weer een lichte verslechtering zichtbaar in de subjectieve veiligheidsscores, de zogenaamde ‘knik’ in de cijfers (zie figuur 1). De trend gaat in tegen de verbeterde objectieve scores. Uit de gegevens van de Rotterdamse veiligheidsmonitor blijkt dat het aantal delicten in Rotterdam tussen 2005 en 2012 (objectieve veiligheid) is gedaald met ruim 20%, maar dat de onveiligheidsgevoelens (subjectieve veiligheid) juist weer zijn toegenomen. Het percentage respondenten in de veiligheidsmonitor dat zich ‘vaak’ of ‘altijd’ onveilig voelt, laat sinds 2007 een stijgende lijn zien, hoewel haar totale aandeel in de monitor beperkt is (het betreft een toename van 3,7% naar 5,5%). Daarnaast blijkt uit de gegevens van het nieuwe Wijkprofiel van de gemeente dat in veel wijken de ontwikkeling van buurtproblemen tussen 2011 en 2013 negatiever wordt gepercipieerd dan de feitelijke ontwikkeling ervan. Uit nieuwe kwantitatieve analyses van de vakgroep sociologie van de Erasmus Universiteit blijkt dat dit vooral geldt voor de hondenpoep op straat, inbraak in woningen, rommel op straat en drugsoverlast. 3 1 Inleiding Figuur 1: Geregistreerde criminaliteit versus onveiligheidsgevoelens in de eigen buurt in Rotterdam 160 7,0 140 6,0 120 5,0 100 4,0 80 3,0 60 40 2,0 20 1,0 0 0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Misdrijven per 1000 inwoners (linkeras) % altijd/vaak onveilig in eigen buurt (rechteras) Bron: Rotterdamse Veiligheidsindex 2003-2013. Figuur van: ’t Hart, Snel en Leerkes (2015). Het blootleggen van veiligheidsbeleving Burgemeester Ahmed Aboutaleb wil de gemeenteraad informeren over deze op het eerste gezicht paradoxale situatie. Waarom voelt een deel van de Rotterdammers zich minder veilig dan op basis van de cijfers mag worden verwacht? Hoe ervaren zij de veiligheidsontwikkeling van de laatste jaren? En hoe beoordelen zij de vele investeringen in het terugdringen van criminaliteit en overlast volgens het dominante ‘Schoon, heel en veilig’ beleid? Gezien het huidige tijdvak zijn deze vragen extra relevant. Rotterdam maakt een beleidstransitie door waarin de periode van veel top-down investeringen op het gebied van leefbaarheid en veiligheid enigszins wordt afgesloten en er een nieuwe periode aanbreekt: die van een verminderde capaciteit van het toezicht- en handhavingsapparaat, een nationalisatie van de politie en een toenemend beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Om de veiligheidsbeleving van burgers evenwel adequaat bloot te leggen, is een kwantitatieve meta- analyse van de beschikbare aangiftecijfers en het enquêtemateriaal uit de Rotterdamse veiligheidsmonitor niet voldoende. Want wat zeggen de dalende onveiligheidsgevoelens in bepaalde buurten en wijken eigenlijk? En in hoeverre dwingen ze tot een heroverweging of bijsturing van beleidsinterventies? Voor een goed begrip van betekenissen van de (on)veiligheidsbeleving van Rotterdamse burgers is het noodzakelijk dat zij ook persoonlijk worden gesproken en dat observaties worden gedaan in hun ‘natuurlijke’ leefomgeving; de wijken zelf (vgl. Lub, 2014a; Beuving & De Vries, 2014). Naast een verdiepende analyse van de officiële meldingen, aangiftecijfers en enquêtegegevens van het Wijkprofiel, is daarom gekozen voor een naturalistisch, kwalitatief veldonderzoek naar veiligheidsbeleving in vier verschillende wijken in Rotterdam. De Directie Veiligheid heeft het Bureau voor Sociale Argumentatie hiertoe opdracht gegeven. In dit rapport presenteren we de resultaten van dit onderzoek. 4 Veiligheidsbeleving in Rotterdam . 1.2. Probleemstelling en deelthema’s De probleemstelling van het onderzoek luidt: Wat verstaan Rotterdammers onder het begrip ‘veiligheid’ en welke betekenissen geven zij aan de ruimtelijke, temporele en beleidsmatige aspecten hiervan? Gegeven de probleemstelling laat het onderzoek zich opsplitsen in de volgende deelthema’s: 1. Perceptie van (wijk)veiligheid: wat verstaan Rotterdammers eigenlijk onder het begrip ‘veiligheid’? Wat maakt dat zij zich meer of minder veilig voelen? En welk verband leggen zij hierbij met de eigen woonomgeving? 2. Eigen buurt ten opzichte van andere plekken in de stad: hoe taxeren Rotterdammers de veiligheidssituatie en/of ontwikkeling in hun eigen buurt ten opzichte van andere