Van Flex Naar Vast
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
VAN FLEX NAAR VAST UITGAVE VAN HET WETENSCHAPPELIJK BUREAU VAN DE SP jaargang 19, nummer 1, januari 2017 VAN FLEX NAAR VAST INHOUD ‘Hoogste tijd voor een ferm tegen is voor arbeidsproductiviteit en geluid. Want flexwerk betekent ook: innovatie. Spanning sprak met hem permanente bestaansonzekerheid, over de opkomst van flex en over 3 MYTHES OVER FLEX minder rechten en druk op de gezin oplossingen om het tij te keren. 7 FLEXCONTRACT IS EEN POLITIEKE nen.’ Deze profetische woorden schreef Het Centraal Planbureau is altijd een KEUZE de Tribune al in november 1997. ‘Een van grootste pleitbezorgers van 12 ALLEEN BEDRIJVEN WINNEN BIJ GROEI ferm tegengeluid’ is nu misschien wel flexibilisering geweest. Gezien een AANTAL ZZP’ERS harder nodig dan ooit. Het aantal recente publicatie lijkt daar nu 16 FLEXWERK IS VOORTZETTING flexwerkers is sinds 1997 immers fors verandering in te komen. Eduard van VAN LOONMATIGING toegenomen en een groot deel van hen Scheltinga maakt duidelijk dat schijn MET ANDERE MIDDELEN verkeert inderdaad in permanente bedriegt. 19 UNIVERSITEITEN DRAAIEN OP bestaansonzekerheid. Op universiteiten heeft maar liefst VRIJWILLIGERS Mythevorming heeft een belangrijke 60 procent van de wetenschappers een 22 GROOTSCHALIGE rol gespeeld bij de flexibilisering van de flexcontract. Sandra Beckerman laat ARBEIDSMIGRATIE DRUKT LONEN arbeidsmarkt. Argumenten als ‘globali zien dat deze ontwikkeling slecht is 24 CPB: FLEXIBILISERINGSPROFEET TOT sering maakt flexibilisering noodzake voor wetenschappers, studenten en de INKEER? lijk’, ‘de arbeidsmarkt is te star’ en ‘het wetenschap zelf. 25 WE ZIJN SOCIALE DIEREN, ontslagrecht is te rigide’, gingen er bij Grootschalige arbeidsmigratie uit WE HEBBEN DE ANDER NODIG politici en beleidsmakers in als zoete Midden en OostEuropese landen 28 VIJF KEER WINNEN VAN FLEX! koek en hebben ervoor gezorgd dat flex heeft geleid tot verdringing en uit 31 MAAK FLEX DUURDER DAN VAST zo’n hoge vlucht kon nemen. buiting. Met als gevolg werknemers die Remco Bouma laat zien hoe flexwerk in tegen elkaar uitgespeeld worden en de jaren tachtig en negentig opkwam toenemende druk op de lonen en als antwoord op de economische arbeidsvoorwaarden. De SP wil daarom recessie en als beleid om nieuwe banen malafide uitzendbureaus in de ban te creëren. Maar omdat flexibele doen en weer tewerkstellingsvergun COLOFON contractvormen veel goedkoper zijn ningen invoeren. Spanning wordt uitgegeven door het dan vast werk, zagen ondernemers kans De Belgische psychoanalyticus Paul Wetenschappelijk Bureau van de SP Een abonnement kost 12 euro per jaar voor om te bezuinigen. Werk dat eerst door Verhaeghe stelt in een interview dat we SP-leden en 25 euro voor niet-leden. De vaste krachten werd gedaan, wordt zo op ons werk als concurrenten tegen betaling gaat per incasso. steeds vaker flex. Het gevolg is dat elkaar worden opgezet en dat we dat Abonnementenadministratie arbeidsvoorwaarden en bestaans mee naar huis nemen. Daardoor Snouckaertlaan 70 3811 MB Amersfoort zekerheid voor grote groepen werken verdwijnt onze onderlinge verbonden T (088) 243 55 40 den steeds meer onder druk komen te heid en dat heeft gevolgen voor onze E [email protected] staan. gezondheid. Een andere economie zou Redactieadres Naast het aantal flexwerkers is ook het ons daarom erg goed doen, aldus Snouckaertlaan 70 3811 MB Amersfoort aantal zelfstandigen zonder personeel Verhaeghe. T (088) 243 55 35 (zzp’ers) sterk gegroeid. Bart Linssen Flexibilisering verzwakt de positie van E [email protected] betoogt dat zzp’ers goedkoper zijn dan werknemers en zorgt voor grote Redactie werknemers, minder belasting betalen bestaansonzekerheid. Maar de jonge Tijmen Lucie en dat als ze ziek worden of er minder ren van Young & United, Poolse en Sandra Beckerman Bart Linssen werk is, je zo van ze af bent. Werkgevers Nederlandse vrachtwagenchauffeurs, Eduard van Scheltinga schakelen steeds vaker zzp’ers in, personeel en familie van bewoners van Remco Bouma waardoor cao’s minder worden verzorgingshuizen, medewerkers van Tekstredactie toegepast en werknemers moeilijker fastfoodketens in de VS en arbeiders in Daniël de Jongh Beeldredactie goede collectieve afspraken kunnen de kabelfabriek van DRAKA in Nynke Vissia maken. De overheid moet het speelveld Emmen, laten zien dat je niet alleen Redactieraad eerlijker maken, bijvoorbeeld door terug kunt vechten tegen flexibilise Ron Meyer risico’s die zzp’ers lopen te beperken ring, maar dat je die strijd ook kunt Hans van Heijningen en belastingvoordelen af te schaffen. winnen. Diederik Olders Lieke Smits Een van de weinige economen die al Om de groeiende flexibilisering van Basisontwerp vroeg de risico’s van flexibilisering zag, werk een halt toe te roepen, moet het Thonik en BENG.biz was Alfred Kleinknecht. Uit zijn vaste contract weer de norm worden. Vormgeving onderzoek bleek dat flexibilisering Daar zal de SP zowel in het parlement Robert de Klerk Gonnie Sluijs vooral leidt tot lagere lonen en slecht als daarbuiten voor blijven strijden. Foto's omslag Nynke Vissia Tenzij anders vermeld, is op de inhoud van deze publicatie de Creative Commons Naamsvermelding-Niet Commercieel-GeenAfgeleideWerken 3.0 Nederland licentie van toepassing. creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/nl 2 SPANNING JANUARI 2017 MYTHES OVER FLEX Tekst: Tijmen Lucie Illustratie Len Munnik Flexibilisering van de arbeidsmarkt is door politici en werkgevers jarenlang gepresenteerd als een onvermij- delijk, rationeel en economisch proces. De Nederlandse arbeidsmarkt zou te star zijn en daardoor onvol- doende in kunnen spelen op economische schommelingen, technologische ontwikkelingen en globalisering. Flexibilisering zou goed zijn voor de werkgelegenheid en economische groei en voorzien in de behoefte van mensen om werk en privé beter op elkaar af te stemmen. Nu blijkt dat veel flexwerkers worden uitgebuit, wordt gesteld dat vaste krachten moeten inleveren om de positie van flexwerkers te verbeteren. Opvallend is dat voor al deze aannames over flexibilisering weinig tot geen empirisch bewijs is, terwijl ze wel als feit gepresenteerd worden. mythe Daar moeten ondernemers flexibel en maken van flexibele arbeid. Doen ze ZONDER FLEXIBILISERING snel op kunnen reageren. Ze werken dit niet, dan gaan ze ten onder. Deze GAAN WE INTERNATIONAAL daarom met verschillende vormen van redenering klinkt logisch, maar klopt KOPJE ONDER flexibele arbeid, zoals nulurencon niet. Het idee dat de groei van flexibel tracten, oproepkrachten, tijdelijke werk onvermijdelijk is vanwege “Voor veel bedrijven is flexibiliteit een contracten, uitzendkrachten en internationale concurrentie komt in noodzaak om te kunnen overleven. zzp’ers.” Dat zeggen de PvdAecono elk geval niet overeen met de data van Economische ontwikkelingen zijn men Van der Ploeg en Vermeend in de verschillende Nederlandse bedrijfs grillig en steeds minder voorspelbaar. Telegraaf. Flexibilisering wordt in sectoren. Zo heeft onderzoek van Door globalisering en nieuwe deze veelgehoorde redenering als arbeidseconoom Paul de Beer technologie neemt ook de wereldwijde onontkoombaar voorgesteld. Om zich aangetoond dat sectoren met een concurrentie sterk toe. Op internatio staande te kunnen houden in de sterkere exportoriëntatie over het nale markten is er bovendien steeds harde concurrentiestrijd moeten algemeen minder met flexibele meer sprake van pieken en dalen. bedrijven wel op grote schaal gebruik arbeidskrachten werken dan sectoren SPANNING JANUARI 2017 3 die sterk op de binnenlandse markt 25 ligt dit percentage zelfs op 70 deze stelling echter in twijfel getrok gericht zijn. Dat maakt duidelijk dat procent. In de vleesverwerkende ken. Zij wijzen er op dat het voor de oorzaak van de groei van flexibel industrie heeft 80 procent van de werkgevers voordeliger zal blijven om werk in Nederland vooral gezocht mensen op de werkvloer een tijdelijk te werken met tijdelijke contracten, moet worden in binnenlandse contract. Ook het aantal mensen dat omdat deze nog altijd makkelijker factoren en geen natuurverschijnsel of van baan verandert, ligt in Nederland verbroken kunnen worden dan een onvermijdelijke trend is, maar hoog. Per jaar gaat het om miljoenen contracten voor onbepaalde tijd. Een beïnvloed kan worden door overheids baanstarts en baanbeëindigingen. belangrijke reden voor het aangaan beleid. Kijkend naar het aantal werkende van flexibele contracten is bovendien Tot eenzelfde conclusie komt verras mensen dat minder dan een jaar in niet het ontslagrecht, maar andere send genoeg het Centraal Planbureau, dienst is, is Nederland voor wat betreft verplichtingen van de werkgever, zoals groot pleitbezorger van flexibilisering, arbeidsmobiliteit in Europees verband de verplichting bij ziekte twee jaar in de beleidsbrief Lusten en lasten ‘een goede middenmotor’, volgens loon door te betalen. Deze verplich ongelijk verdeeld: Verklein verschillen vast, econoom Ronald Dekker. tingen blijven bij een versoepeling van flex en zzp. Daarin staat dat de extreme De Nederlandse arbeidsmarkt kent het ontslagrecht bestaan. Zeker groei van flexwerk in Nederland een dus al veel flexibiliteit en dynamiek, eenvoudig vervangbare arbeids uniek verschijnsel is. Zowel het ook in vergelijking met andere krachten zullen daarom geen vast aandeel flexibele arbeidscontracten (Europese) arbeidsmarkten. Ondanks contract krijgen. De juristen en als het aandeel zzp’ers groeit harder dat gerenommeerde economen als De economen vrezen zelfs dat kansarme dan in andere Europese landen. Beer en Kleinknecht er op gewezen insiders, zoals 55plussers