Zał ącznik nr 1 do Uchwały XXXVII/170/2017 Rady Gminy Chynów z dnia 10.05.2017 r.

Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Maj 2017

Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Projekt „Opracowanie Programu Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014–2020 oraz ze środków bud żetu pa ństwa przyznanych w ramach konkursu dotacji na działania wspieraj ące gminy w zakresie przygotowania programów rewitalizacji na terenie Województwa Mazowieckiego

InicjatywaLokalna.pl ul. Targowa 18/609, 25-520 Kielce tel./fax 41 343 01 24 e-mail: [email protected] www.inicjatywalokalna.pl

2 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Spis tre ści

Wst ęp ...... 5 I. Cz ęść wprowadzaj ąca ...... 8 1. Metodologia prac nad dokumentem ...... 8 2. Powi ązanie Programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi ...... 10 II. Cz ęść diagnostyczno-analityczna ...... 17 1. Metodologia delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji ...... 17 2. Zasi ęg przestrzenny obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji ...... 20 3. Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych ...... 24 III. Cz ęść programowa ...... 66 1. Zało żenia Programu Rewitalizacji ...... 66 1.1. Misja i wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji...... 66 1.2. Cele rewitalizacji wraz z odpowiadaj ącymi im kierunkami działa ń...... 69 2. Projekty i przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne ...... 71 2.1. Lista planowanych podstawowych projektów/przedsi ęwzi ęć ...... 71 2.2. Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsi ęwzi ęć ...... 86 2.3. Mechanizmy zapewnienia komplementarności oraz integrowania działa ń i przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych ...... 91 3. Szacunkowe ramy finansowe dokumentu wraz ze wskazaniem źródeł finansowania 102 IV. Cz ęść wdro żeniowa ...... 104 1. System realizacji Programu Rewitalizacji ...... 104 1.1. Struktura zarz ądzania dokumentem wraz z jego kosztami ...... 104 1.2. Harmonogram realizacji Programu ...... 107 1.3. Public relations dokumentu ...... 110 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do Programu ...... 111 2.1. Sposoby monitorowania i sprawozdawczo ści ...... 111 2.2. Sposób ewaluacji i wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu ...... 117 3. Mechanizmy wł ączenia ró żnych grup interesariuszy w proces rewitalizacji ...... 119 4. Procedura strategicznej oceny oddziaływania dokumentu na środowisko ...... 123 Spis fotografii ...... 125

3 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Spis map ...... 125 Spis schematów ...... 125 Spis tabel...... 126 Spis wykresów ...... 127 Zał ączniki ...... 129

4 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wst ęp

Rewitalizacja stanowi odpowied ź na szereg zjawisk kryzysowych wyst ępuj ących na obszarach gmin, takich jak degradacja techniczna oraz narastaj ące problemy w sferach społecznej i gospodarczej. W zwi ązku z tym niezb ędne jest planowanie i realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych odpowiadaj ących na zidentyfikowane problemy oraz potencjały danego obszaru zdegradowanego, a tak że wynikaj ącą z nich skal ę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Na potrzeby prowadzenia procesu rewitalizacji współfinansowanego środkami Unii Europejskiej, rewitalizacj ę nale ży rozumie ć jako: „kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania cało ściowe (powi ązane wzajemnie przedsi ęwzi ęcia obejmuj ące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno- -funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integruj ące interwencj ę na rzecz społeczno ści lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany (…). Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowa ń danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym tak że kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokaln ą społeczno ści ą”1. Podstawowym narz ędziem tworz ącym ramy operacyjne i płaszczyzn ę koordynacji działa ń rewitalizacyjnych jest program rewitalizacji , który jest inicjowany, sporz ądzany oraz uchwalany przez Rad ę Gminy na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z pó źn. zm.). Jest to „wieloletni program działa ń w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzaj ący do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównowa żonego rozwoju, stanowi ący narz ędzie planowania, koordynowania i integrowania ró żnorodnych aktywno ści w ramach rewitalizacji” 2. Dokument obejmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzgl ędnieniem projektów współfinansowanych ze środków UE oraz innych publicznych lub prywatnych), poniewa ż tylko taka ró żnorodna konstrukcja warunkuje osi ągni ęcie efektów.

1 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020, Minister Rozwoju, Warszawa, 02.08.2016, s. 5–6. 2 jw ., s. 7–8. 5 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Obj ęcie danego obszaru zdegradowanego Programem Rewitalizacji b ędzie stanowiło podstaw ę wspierania go poprzez instrumenty i narz ędzia dedykowane rewitalizacji (programy unijne oraz krajowe) lub korzystania z preferencji w innych instrumentach, programach i działaniach sektorowych. Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 (PR) stanowi spójny dokument strategiczny maj ący na celu wyprowadzenie ze stanu kryzysowego obszaru zdegradowanego maj ącego istotne znaczenie dla rozwoju gminy poprzez przedsi ęwzi ęcia kompleksowe (uwzgl ędniaj ące aspekt społeczny, gospodarczy, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny i środowiskowy), skoncentrowane terytorialnie oraz prowadzone w sposób zaplanowany i zintegrowany. Niniejszy dokument opracowany został zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020 , wydanych na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 11 Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójno ści finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (Dz. U. z 2016 r. poz. 217 z pó źn. zm.) oraz z uwzgl ędnieniem Instrukcji dotycz ącej przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata 2014–2020 oraz preferencji dla projektów maj ących na celu przywrócenia ładu przestrzennego (wersja 1.2), wydanej w 2016 roku przez Urz ąd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Dokument składa si ę z czterech zasadniczych cz ęś ci, a mianowicie: cz ęś ci wprowadzaj ącej, diagnostyczno-analitycznej, programowej oraz wdro żeniowej. Cz ęść wprowadzaj ąca zawiera ogólne informacje dotycz ące metodologii opracowania dokumentu, a tak że jego uwarunkowania zewn ętrzne, tj. strategiczno-programowe, wskazuj ące na powi ązanie rewitalizacji z cało ściow ą wizj ą rozwoju gminy. Cz ęść diagnostyczno-analityczna obejmuje metodologi ę delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji oraz okre ślenie ich zasi ęgów przestrzennych poprzez wskazanie przebiegu granic na terenie gminy. Ponadto zawiera szczegółow ą diagnoz ę wyznaczonego obszaru rewitalizacji w sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej wraz ze skwantyfikowanymi danymi i ich analiz ą w celu przedstawienia skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych. Cz ęść programowa przedstawia najwa żniejsze zało żenia procesu rewitalizacji na wyznaczonym obszarze Gminy Chynów, tj. wizj ę wyprowadzenia go ze stanu kryzysowego (planowany efekt), cele rewitalizacji wraz z kierunkami działa ń maj ącymi na celu eliminacj ę

6 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 lub ograniczenie zidentyfikowanych negatywnych zjawisk i wykorzystanie potencjałów lokalnych. Ponadto zostały tutaj zawarte podstawowe (główne) oraz uzupełniaj ące (komplementarne) projekty rewitalizacyjne powi ązane ze sob ą i wspólnie oddziałuj ące na obszar rewitalizacji. Wa żnym elementem s ą równie ż szacunkowe ramy finansowe dokumentu wraz ze wskazaniem ró żnych źródeł ich finansowania. Cz ęść wdro żeniowa składa si ę z systemu realizacji (wdra żania) dokumentu, a tak że systemu monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do Programu w reakcji na zmiany w otoczeniu. Ponadto w niniejszej cz ęś ci zawarte zostały mechanizmy wł ączenia mieszka ńców, przedsi ębiorców, organizacji pozarz ądowych, instytucji publicznych i innych podmiotów oraz grup nieformalnych aktywnych na terenie gminy na każdym etapie procesu rewitalizacji, tj. diagnozowania, programowania, wdra żania, monitorowania i ewaluacji. Ostatnim elementem jest opis przebiegu procesu strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

7 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

I. Cz ęść wprowadzaj ąca 1. Metodologia prac nad dokumentem

Metodologi ę sporz ądzenia Programu Rewitalizacji warunkowały przede wszystkim Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z pó źn. zm.), a tak że obowi ązuj ące Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020 , wydane przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 roku. Dokument opracowany został z wykorzystaniem modelu ekspercko-partycypacyjnego, polegaj ącego na mo żliwie szerokim udziale wszystkich interesariuszy we wszystkich etapach prac, przy jednoczesnym zaanga żowaniu ekspertów zewn ętrznych, odpowiadaj ących mi ędzy innymi za zorganizowanie procesu konsultacji społecznych oraz przygotowanie ko ńcowej wersji dokumentu. Na wybór takiego podej ścia decyduj ący wpływ miała idea rewitalizacji, w której kluczow ą rol ę odgrywa realizacja zasady partnerstwa i partycypacji społecznej. Metodologia prac obejmowała dwie zasadnicze cz ęś ci (podzielone na poszczególne etapy), składaj ące si ę na efekt ko ńcowy w postaci dokumentu Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024, a mianowicie: I. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie gminy – obejmowało nast ępuj ące etapy: 1) podj ęcie na sesji Rady Gminy Chynów Uchwały Nr XVI/112/2016 z dnia 22 czerwca 2016 r. w sprawie przyst ąpienia do opracowania Programu Rewitalizacji Gminy na lata 2016–2024 oraz ogłoszenie tej informacji na stronie internetowej gminy, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogłosze ń Urz ędu Gminy w Chynowie; 2) zgromadzenie danych statystycznych do diagnozy w podziale na ustalone jednostki referencyjne gminy (sołectwa gminy) we wszystkich sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej, zarówno z Urz ędu Gminy jak i instytucji zewn ętrznych; 3) wykonanie wielokryterialnej analizy przestrzennej ustalonych wska źników oraz opracowanie diagnozy gminy na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji wraz z mapami pogl ądowymi koncentracji problemów we wszystkich ww. sferach; 4) przeprowadzenie w dniach od 18.10 do 31.10.2016 roku konsultacji społecznych dokumentu Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru

8 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

rewitalizacji na terenie Gminy Chynów wraz z mapami pogl ądowymi przedstawiaj ącymi granice ww. obszarów. II. Opracowanie Programu Rewitalizacji wraz z przeprowadzeniem procesu Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko – obejmowało nast ępuj ące etapy: 1) powołanie Zarz ądzeniem Nr 52/2016 Wójta Gminy Chynów z dnia 23.08.2016 r. Zespołu ds. Programu Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024; 2) przeprowadzenie ró żnorodnych form partycypacji społecznej słu żą cych wspólnemu wypracowaniu przez wszystkich interesariuszy rewitalizacji głównych zało żeń dokumentu (wizji, celów, kierunków działa ń), a tak że „zbudowaniu” bazy planowanych do realizacji projektów (w tym partnerskich), maj ących na celu wyprowadzenie obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego; 3) opracowanie i przeprowadzenie konsultacji projektu 1.0 dokumentu z Zespołem ds. rewitalizacji; 4) opracowanie i przeprowadzenie zewn ętrznych konsultacji społecznych projektu 2.0 dokumentu; 5) wyst ąpienie z wnioskiem do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (RDO Ś) o uzgodnienie braku konieczno ści przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko na podstawie art. 47 i 49 Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 roku o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z pó źn. zm.) wraz z uzyskaniem stanowiska ww. instytucji; 6) przekazanie i uchwalenie projektu dokumentu na sesji przez Rad ę Gminy.

Szczegółowy opis działa ń partycypacyjnych przeprowadzonych na poszczególnych etapach prac przedstawiono w cz ęś ci IV niniejszego dokumentu, w rozdziale pn. „Mechanizmy wł ączenia ró żnych grup interesariuszy w proces rewitalizacji”. Dokument powstał w wyniku prac przedstawicieli samorz ądu, instytucji publicznych oraz kluczowych dla rozwoju gminy partnerów z sektorów społecznego i gospodarczego przy współudziale (w postaci wsparcia merytorycznego) ekspertów i specjalistów zewn ętrznych, a tak że mieszka ńców wyznaczonego obszaru, jako głównych interesariuszy procesu rewitalizacji.

9 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2. Powi ązanie Programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi

Program Rewitalizacji odnosz ąc si ę w swych zało żeniach do okre ślonych problemów społecznych mieszka ńców na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji, realizuje zało żenia innych dokumentów strategicznych i planistycznych na szczeblu lokalnym (stanowi ąc istotny element cało ściowej wizji rozwoju gminy), a tak że zało żenia dokumentów reguluj ących działania w przedmiotowym obszarze na szczeblu subregionalnym, regionalnym, krajowym oraz europejskim. W zwi ązku z tym komplementarno ść z celami, działaniami czy priorytetami innych dokumentów wpływa na skuteczno ść i efektywno ść procesu rewitalizacji. Zestawienie dokumentów ponadlokalnych wraz z nawi ązaniem Programu Rewitalizacji do ich zało żeń przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1 Nawi ązanie Programu Rewitalizacji do dokumentów strategicznych i planistycznych Nawi ązanie PR do zapisów dokumentów Lp. Nazwa dokumentu strategicznych i planistycznych 3

POZIOM EUROPEJSKI Priorytet III. Rozwój sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniaj ącej spójno ść społeczn ą i terytorialn ą. Ponadto wpływa na osi ągni ęcie 3 z 5 celów głównych: Europa 2020. CEL 1 Osi ągni ęcie wska źnika zatrudnienia na poziomie 75% w śród Strategia na rzecz kobiet i m ęż czyzn w wieku 20–64 lata. inteligentnego 1. CEL 4 Podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez d ąż enie i zrównowa żonego do zmniejszenia odsetka osób zbyt wcze śnie ko ńcz ących nauk ę rozwoju sprzyjaj ącego do poni żej 10% oraz poprzez zwi ększenie do co najmniej 40% osób wł ączeniu społecznemu w wieku 30–34 lat maj ących wykształcenie wy ższe lub równowa żne. CEL 5 Wspieranie wł ączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, maj ąc na celu wyd źwigni ęcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 mln obywateli. POZIOM KRAJOWY Obszar Konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki: Innowacyjno ść gospodarki i kreatywno ść indywidualna: Cel 3 Poprawa dost ępno ści i jako ści edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjno ści nauki; Polska 2030. Kapitał Ludzki: Cel 6 Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost Trzecia fala zatrudnienia i stworzenie „workfare state”; 2. nowoczesno ści. Obszar Równowa żenia potencjału rozwojowego regionów Polski : Długookresowa Strategia Rozwój regionalny: Cel 8 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego Rozwoju Kraju równowa żenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych; Obszar Efektywno ści i sprawno ści pa ństwa: Kapitał społeczny: Cel 11 Wzrost społecznego kapitału rozwoju.

3 Zapis zało żeń dokumentów przytoczono w niezmienionej formie. 10 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Obszar strategiczny : Sprawne i efektywne pa ństwo, Cel 3 Wzmocnienie warunków sprzyjaj ących realizacji indywidualnych potrzeb i aktywno ści obywateli, kierunek interwencji: rozwój kapitału społecznego. Obszar strategiczny : Konkurencyjna gospodarka, Cel 4 Rozwój kapitału Strategia Rozwoju Kraju ludzkiego, kierunki interwencji: zwi ększenie aktywno ści zawodowej oraz 3. 2020 poprawa jako ści kapitału ludzkiego. Obszar strategiczny: Spójno ść społeczna i terytorialna, Cel 1 Integracja społeczna, kierunki interwencji : zwi ększenie aktywno ści osób wykluczonych i zagro żonych wykluczeniem społecznym oraz zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej zagro żonych. Cel główny: Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych Krajowa Strategia i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osi ągania celów Rozwoju Regionalnego rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójno ści w horyzoncie 4. 2010–2020: Regiony, długookresowym. Miasta, Obszary wiejskie Cel 2 Budowanie spójno ści terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych („spójno ść ”). Wizja : Makroregion Polski Centralnej awangard ą Europy XXI wieku. Cel główny : Wzrost znaczenia Polski Centralnej w skali mi ędzynarodowej jako przestrzeni przyjaznej generowaniu oraz transferowi wiedzy i innowacji. Cel szczegółowy II. Przestrze ń przyjazna twórcom i projektantom. Kierunek działa ń: Udost ępnianie przestrzeni twórcom i projektantom w obszarach rewitalizowanych. Wa żnym elementem tworzenia przyjaznych warunków dla kreatywnych jednostek, twórców i projektantów b ędzie dbanie o wysokiej jako ści przestrze ń publiczn ą. Planowane działania rewitalizacyjne prowadzone Strategia Rozwoju Polski będą z uwzgl ędnieniem potrzeb środowisk twórczych. Projektanci Centralnej do roku 2020 5. zostan ą wł ączeni w proces rewitalizacji, aby dzi ęki ich innowacyjnym z perspektyw ą 2030 ideom powstała atrakcyjna i inspiruj ąca przestrze ń publiczna. Przestrzenie publiczne i rewitalizowane tereny staną si ę miejscem spotka ń artystów ze społecze ństwem, co ułatwi realizacj ę i percepcj ę awangardowych działa ń twórczych. Działania administracji publicznej przyczyni ą si ę do aktywizacji społecznej mieszka ńców i zaanga żowania ich w proces zagospodarowania terenów rewitalizowanych, przestrzeni publicznych i tworzenia miejsc symbolicznych. Taka postawa (w szczególno ści samorz ądów) przyczynia ć si ę będzie do wzrostu poziomu zaufania społecznego, poczucia to żsamo ści terytorialnej oraz skłonno ści do współpracy w ramach lokalnych społeczno ści.

POZIOM REGIONALNY I SUBREGIONALNY Cele rewitalizacji s ą spójne w szczególno ści z nast ępuj ącymi elementami struktury celów Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego 2020. Cel nadrz ędny: wzrost konkurencyjno ści gospodarki i równowa żenie rozwoju społeczno-gospodarczego w regionie jako podstawa poprawy Strategia Rozwoju jako ści życia mieszka ńców. Województwa 6. Cel strategiczny – Budowa społecze ństwa informacyjnego i poprawa Mazowieckiego jako ści życia mieszka ńców województwa. do roku 2020 Cel strategiczny – Poprawa spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu w warunkach zrównowa żonego rozwoju. 1. Cel po średni – Rozwój kapitału społecznego. 1.1. Rozwój społecze ństwa informacyjnego i teleinformatyzacji.

11 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

1.2. Wzrost poziomu wykształcenia i poprawa jako ści kadr. 1.3. Wzrost zatrudnienia w regionie i przeciwdziałanie bezrobociu. 1.5. D ąż enie do poprawy warunków i zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. 1.6. Intensyfikacja działa ń na rzecz rozwi ązywania problemów społecznych. 2. Cel po średni – Wzrost innowacyjno ści i konkurencyjno ści gospodarki regionu. 2.1. Rozwój MSP oraz wzrost ich innowacyjno ści i konkurencyjno ści. 2.2. Wspieranie instytucji otoczenia biznesu. 5. Cel po średni – Rozwój społecze ństwa obywatelskiego oraz kształtowanie wizerunku regionu. 5.1. Rozwój społecze ństwa obywatelskiego i integracji regionalnej. 5.2. Poprawa i promocja atrakcyjno ści inwestycyjnej w regionie. Cele rewitalizacji s ą spójne w szczególno ści z nast ępuj ącymi elementami struktury celów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014–2020 : Cel główny: Inteligentny, zrównowa żony rozwój zwi ększaj ący spójno ść społeczn ą i terytorialn ą przy wykorzystaniu potencjału mazowieckiego Regionalny Program rynku pracy. Operacyjny Cele strategiczne: 7. Województwa − Rozwój konkurencyjnej gospodarki regionu opartej na Mazowieckiego innowacyjno ści, przedsi ębiorczo ści, chłonnym rynku pracy na lata 2014–2020 i zrównowa żonych zasobach. − Przeciwdziałanie dysproporcjom regionalnym prowadz ące do zwi ększenia chłonno ści regionalnego rynku pracy poprzez wyrównywanie dost ępu do zatrudnienia, wł ączenie społeczne i edukacj ę. Cele rewitalizacji s ą spójne w szczególno ści z nast ępuj ącymi elementami struktury celów Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego : Cele rozwojowe: Plan Zagospodarowania Gospodarka – Wzrost konkurencyjno ści regionu poprzez rozwój Przestrzennego działalno ści gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych 8. Województwa technologii. Mazowieckiego Społecze ństwo – Poprawa jako ści życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki. Cele ramowe: Kultura i dziedzictwo – Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jako ści życia mieszka ńców.

12 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Cele rewitalizacji s ą spójne w szczególno ści z nast ępuj ącymi elementami struktury celów Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Grójeckiego na lata 2014–2020 : Priorytet 1: Wspieranie powstawania na terenie powiatu grójeckiego miejsc pracy wysokiej jako ści. Strategia Rozwoju Cel 1.1: Powołanie systemu instytucjonalnego wsparcia dla małych Lokalnego Powiatu 9. i średnich przedsi ębiorców, w szczególno ści – rozpoczynaj ących Grójeckiego działalno ść . na lata 2014–2020 Priorytet 2: Pobudzanie w śród mieszka ńców aktywno ści i postawy przedsi ębiorczej. Cel 2.2: Kształtowanie postaw przedsi ębiorczych młodzie ży. Priorytet 3: Lepsza oferta usług społecznych w powiecie, adresowanych szczególnie do młodzie ży. Cel 3.1 Nowe podej ście do oferty kulturalnej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie ww. dokumentów planistycznych i strategicznych

W Lokalnej Strategii Rozwoju Gminy Chynów na lata 2007–2020 (aktualizacja) zatwierdzonej uchwał ą Nr X/57/07 Rady Gminy w Chynowie z dnia 11 wrze śnia 2007 roku nie ma zapisów odnosz ących si ę wprost do rewitalizacji, jednak wi ększo ść wymienionych w dokumencie problemów i kierunków działa ń maj ących na celu ich niwelacj ę w znacznym stopniu wpisuje si ę w rewitalizacj ę. W analizie SWOT zawartej w ww. Strategii zdiagnozowano mocne i słabe strony gminy w sferach: ekologicznej i turystycznej, infrastrukturze drogowej i technicznej, gospodarczej i społecznej. Wynikaj ące z analizy problemy na terenie Gminy Chynów to m.in.: − w sferze społecznej: niedostateczna ilo ść obiektów sportowych, brak o środków kultury, niski standard życia, migracje młodych i wykształconych mieszka ńców, niska aktywno ść społeczna; − w sferze gospodarczej: post ępuj ące starzenie si ę ludno ści wiejskiej, niski udział dochodów mieszka ńców spoza sektora rolniczego; − w sferze ekologicznej i turystycznej: niedostateczna świadomo ść ekologiczna mieszka ńców, słabo rozwini ęta baza turystyczna, obci ąż enie środowiska naturalnego komunikacj ą drogow ą; − w sferze infrastruktury drogowej i technicznej: brak parkingów i miejsc postojowych, niewystarczaj ące skanalizowanie gminy, brak chodników. W dokumencie okre ślono, że nadrz ędnym celem strategicznym Gminy Chynów jest „poprawa jako ści życia mieszka ńców i zrównowa żony rozwój gminy”. Dodatkowo wydzielono 6 strategicznych celów gminy: 1. Rozwój usług publicznych; 13 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2. Poprawa jako ści usług komunalnych świadczonych przez Gmin ę; 3. Modernizacja i restrukturyzacja rolnictwa; 4. Rozwój przedsi ębiorczo ści; 5. Ochrona środowiska naturalnego; 6. Rozwój turystyki i rekreacji.

Wszystkie te cele w mniejszym b ądź wi ększym stopniu odpowiadaj ą głównemu celowi rewitalizacji, czyli o żywieniu społeczno-gospodarczemu gminy i poprawie jako ści życia mieszka ńców. Najbardziej powi ązane z rewitalizacj ą cele operacyjne wynikaj ące z celów strategicznych gminy to: cel 1.2 wzrost bezpiecze ństwa obywateli , cel 1.4 rozwój bazy oświatowej , cel 1.5 rozwój opieki społecznej , cel 1.6 rozwój systemu ochrony zdrowia , cel 2.1 budowa i modernizacja sieci wodno-kanalizacyjnej i burzowej , cel 2.4 modernizacja systemów grzewczych i elektroenergetycznych , cel 3.3 rozwój i promocja agroturystyki , cel 4.2 tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach pozarolniczych , cel 4.3 rozwój sektora małych i średnich przedsi ębiorstw , cel 4.5 promocja samozatrudnienia osób bezrobotnych i absolwentów , cel 5.1 edukacja ekologiczna mieszka ńców i estetyzacja wsi , cel 5.3 poprawa stanu środowiska naturalnego.

Potrzeb ę rewitalizacji uwzgl ędniono równie ż w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Chynów na lata 2015–2024 4. W dokumencie tym wskazano, że „maj ąc na wzgl ędzie zapewnienie spójnego rozwoju Gminy Chynów konieczne jest tak że podj ęcie działa ń rewitalizacyjnych terenów zdegradowanych”. Przykładem istotnego problemu jest przestrze ń społeczna i środowiskowa terenów po PGR-owskich, w obr ębie której planowane s ą inwestycje wpisane w Wieloletni ą Prognoz ę Inwestycyjn ą, ale tak że podj ęcie działa ń pozainwestycyjnych, a „prawidłowa inwentaryzacja terenów zdegradowanych oraz okre ślenie ich przyszłego potencjału pozwoli na bardziej precyzyjny proces planowania inwestycji. Działania inwestycyjne na tych terenach b ędą cz ęś ci ą procesu rewitalizacji”. W dokumencie znajduje si ę równie ż zapis dotycz ący głównych potrzeb mieszka ńców na terenie gminy: „Ka żdy człowiek powinien integrowa ć si ę z miejscem, w którym żyje, a zapewnienie ku temu odpowiednich warunków nieodzownie wi ąż e si ę z dobrze rozbudowan ą infrastruktur ą społeczn ą. Konieczna jest adekwatna do potrzeb baza o światowa, rozwini ęte o środki kultury czy te ż zapewnienie mo żliwo ści aktywnego sp ędzania czasu wolnego”.

4Uchwała Rady Gminy Chynów Nr XII/77/2016 z dnia 28 stycznia 2016 r. w sprawie przyj ęcia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy Chynów na lata 2015–2024. 14 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Podstawowym dokumentem ustalaj ącym i okre ślaj ącym polityk ę zagospodarowania przestrzennego jest Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chynów 5, w którym wskazano najwa żniejsze wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej analizy stanu istniej ącego terenu, m.in.: - konieczno ść zachowania i wzmocnienia wszystkich powi ąza ń z otoczeniem: ekologicznych, komunikacyjnych, funkcjonalnych i infrastrukturalnych; - niezb ędne jest wyznaczanie i wła ściwe kształtowanie przestrzeni publicznych w wa żniejszych o środkach osadniczych – Chynów, Wola Chynowska, Drwalew, Sułkowice, Grobice oraz wykształcenie innych elementów okre ślaj ących struktur ę przestrzenn ą – szczególnie dotyczy terenów nowych inwestycji; - nale ży wyznaczy ć tereny rekreacyjne i okre śli ć mo żliwo ści oraz zasady ich realizacji i eksploatowania – na całym terenie powinna by ć rozwijana funkcja usług turystyki i rekreacji, w tym agroturystyka; - wody powierzchniowe nara żone są na zanieczyszczenia pochodz ące z tych samych źródeł co wody podziemne – istotnym zagro żeniem wód powierzchniowych s ą wyloty sieci kanalizacji deszczowej, a przede wszystkim „dzikie” wylewy ścieków produkcyjnych b ądź komunalnych; - nale ży rozbudowa ć sie ć szlaków turystycznych i system ście żek dydaktycznych, popularyzuj ących walory kulturowe i przyrodnicze; - wiele terenów budowlanych to nadal grunty nieuzbrojone, co pogarsza jako ść zamieszkiwania i zwi ększa koszty inwestowania – trzeba okre śli ć zasady uzbrojenia i pełnego wyposa żenia terenów w media; - niezb ędne s ą dalsze działania modernizacyjne zmierzaj ące do poprawy bezpiecze ństwa i warunków jazdy na drodze krajowej nr 50. W Studium okre ślono, że w celu trwałego, zrównowa żonego rozwoju Gminy Chynów przyjmuje si ę zmiany w strukturze przestrzennej gminy, takie jak m.in. stworzenie hierarchicznej sieci o środków handlowo-usługowych, w których najsilniejsz ą pozycj ę b ędą zajmowały o środki wiejskie o charakterze lokalnym – Chynów i Drwalew. Ponadto miejscowo ści te zostały wskazane jako jedne z najwa żniejszych obszarów dla zabudowy o charakterze strefy rozwoju osadnictwa, a tak że ustalono dla nich priorytet dla lokalizacji obiektów u żyteczno ści publicznej.

5 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chynów przyj ęte uchwał ą Nr IV/32/2015 Rady Gminy Chynów z dnia 21 kwietnia 2015 r. 15 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

W Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2017–2021 6 okre ślono nast ępuj ące cele strategiczne: 1) Strategia pomocy wobec problemu ubóstwa i bezrobocia – cel strategiczny: Wspieranie osób bezrobotnych w poszukiwaniu pracy oraz przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnych skutków psychospołecznych oraz społecznych, czyli ubóstwa; 2) Strategia pomocy wobec rodzin z problemem opieku ńczo-wychowawczym – cel strategiczny: Wiod ącą my ślą strategii pomocy rodzinie z problemem opieku ńczo- wychowawczym jest konieczno ść systemowego podej ścia do pracy z rodzin ą i kompleksowe oddziaływanie na ni ą; 3) Strategia pomocy wobec problemów staro ści – cel strategiczny: Integracja osób starszych; 4) Strategia pomocy wobec problemu długotrwałej choroby i niepełnosprawno ści – cel strategiczny: Dąż enie do integracji społecznej, poprzez: − zwi ększenie aktywno ści życiowej ludzi niepełnosprawnych tj. pomoc w łagodzeniu trudno ści wynikających z inwalidztwa i stworzenie mo żliwo ści uczestniczenia w życiu społecznym; − stworzenie systemu informacyjno-pomocowego dla osób niepełnosprawnych; − doskonalenie systemu pomocy osobom niepełnosprawnym. 5) Strategia pomocy wobec problemu alkoholizmu – cel strategiczny: Efektywne rozwi ązywanie problemów alkoholowych i narkomanii. W analizie SWOT przeprowadzonej na potrzeby powstania ww. Strategii wskazano, że słabymi stronami w sferze społecznej s ą m.in.: występowanie postaw roszczeniowych i bierno ść w śród osób korzystaj ących z pomocy społecznej, słaba aktywno ść społeczna mieszka ńców, dziedziczenie ubóstwa i niezaradno ści życiowej, odpływ młodych, najlepiej wykształconych kadr, bariery architektoniczne, niedoinwestowanie w zakresie gospodarki ściekowej.

6 Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2017–2021 przyj ęta uchwał ą Nr XXII/146/2017 Rady Gminy Chynów z dnia 27 stycznia 2017 r. 16 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

II. Cz ęść diagnostyczno-analityczna 1. Metodologia delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

Metodologi ę wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji oraz szczegółowy przebieg procesu diagnostycznego gminy zawiera Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów, stanowi ąca zał ącznik 1 do niniejszego dokumentu . Zgodnie z pkt 1 z rozdziału 3 ww. Wytycznych, rewitalizacja to „kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych”, dlatego przy wyznaczaniu zasi ęgu obszaru zdegradowanego wzi ęto pod uwag ę zestaw kryteriów zawarty w pkt 2, który wskazuje na istnienie stanu kryzysowego na danym terenie. Stan kryzysowy zdefiniowany został jako „stan spowodowany koncentracj ą negatywnych zjawisk społecznych (w szczególno ści bezrobocia, ubóstwa, przest ępczo ści, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczaj ącego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwyst ępuj ących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z nast ępuj ących sfer: 1) gospodarczej – w szczególno ści niskiego stopnia przedsi ębiorczo ści, słabej kondycji lokalnych przedsi ębiorstw; 2) środowiskowej – w szczególno ści w zakresie przekroczenia standardów jako ści środowiska, obecno ści odpadów stwarzaj ących zagro żenie dla życia, zdrowia ludzi b ądź stanu środowiska; 3) przestrzenno -funkcjonalnej – w szczególno ści niewystarczaj ącego wyposa żenia w infrastruktur ę techniczn ą i społeczn ą, braku dost ępu do podstawowych usług lub ich niskiej jako ści, niedostosowania rozwi ąza ń urbanistycznych do zmieniaj ących si ę funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jako ści terenów publicznych; 4) technicznej – w szczególno ści degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym oraz braku funkcjonowania rozwi ąza ń technicznych umo żliwiaj ących efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególno ści w zakresie energooszcz ędno ści i ochrony środowiska.

17 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Skal ę negatywnych zjawisk odzwierciedlaj ą mierniki rozwoju opisuj ące powy ższe sfery, które wskazuj ą na niski poziom rozwoju lub dokumentuj ą siln ą dynamik ę spadku poziomu rozwoju, w odniesieniu do warto ści dla całej gminy” 7. W zwi ązku z powy ższym w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego Gmina Chynów podzielona została na jednostki strukturalne (referencyjne) , w sposób odpowiadaj ący istniej ącym powi ązaniom funkcjonalnym. W procesie diagnostycznym przyj ęto podział gminy na sołectwa. Analiza danych ilo ściowych w ustalonych jednostkach strukturalnych pozwoliła na stosunkowo łatwe zidentyfikowanie lokalizacji problemów i wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego. Zgodnie z ww. Wytycznymi, w przeprowadzonej diagnozie na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego dokonano analizy porównawczej jednostek referencyjnych, opartej na zestawie wska źników cz ąstkowych oraz syntetycznych wska źników degradacji we wszystkich sferach pozwalaj ących na obiektywne okre ślenie stopnia zró żnicowania zjawisk kryzysowych i potencjałów lokalnych na terenie gminy. Syntetyczne wska źniki koncentracji zjawisk kryzysowych w poszczególnych sferach przedstawione zostały na mapach pogl ądowych Gminy Chynów z podziałem na jednostki strukturalne. Jako główne kryteria delimitacji obszaru zdegradowanego przyj ęto 31 wska źników ustalonych na podstawie danych statystycznych gromadzonych w zasobach Urz ędu Gminy w Chynowie, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Chynowie oraz instytucji zewn ętrznych, m.in.: Powiatowego Urz ędu Pracy w Grójcu, Komendy Powiatowej Policji w Grójcu, Urz ędu Statystycznego w Warszawie, a tak że ogólnodost ępnych danych z Banku Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego i Okr ęgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie. Cz ęść pozyskanych danych została wykorzystana do porównawczej analizy ilo ściowej wska źników ze średni ą warto ści ą dla całej gminy, a cz ęść posłu żyła do dokonania analizy jako ściowej, charakteryzuj ącej wa żne dla rewitalizacji deficyty i problemy obszarów i lokalne potencjały. W procesie delimitacji obszaru zdegradowanego wykorzystano ró żnorodne źródła informacji, dzi ęki czemu zastosowane podej ście ma charakter kompleksowy i łączy wykorzystanie metod ilo ściowych z jako ściowymi. Delimitacja obszaru rewitalizacji dokonana została przy uwzgl ędnieniu zapisów pkt 4 z rozdziału 3 Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020, który stanowi, że jest to „obszar obejmuj ący cało ść lub cz ęść obszaru

7 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020, Minister Rozwoju, 02.08.2016, s. 6–7. 18 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 zdegradowanego, cechuj ący si ę szczególn ą koncentracj ą negatywnych zjawisk (…), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzi ć rewitalizacj ę”. Zgodnie z powy ższym wyznaczenie granic podobszarów rewitalizacji nast ąpiło w oparciu o dwie przesłanki. Pierwsz ą z nich było stwierdzenie, że na wybranych obszarach uznanych wcze śniej jako zdegradowane istnieje szczególna koncentracja negatywnych zjawisk. Drug ą z przesłanek było uznanie, że wybrane podobszary mają istotne znaczenie dla rozwoju gminy. Takie uzasadnienie obejmuje przedstawienie mo żliwych do wykorzystania w procesie rewitalizacji lokalnych potencjałów, a tak że nawi ązanie do gminnych dokumentów strategicznych i planistycznych, w których wybrane podobszary będą uj ęte jako o środki koncentracji aktywno ści społeczno-gospodarczej w gminie. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a nast ępnie podobszarów rewitalizacji w Gminie Chynów, przedstawiona została na schemacie 1.

Schemat 1 Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów

Źródło: Opracowanie własne 19 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2. Zasi ęg przestrzenny obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

Zgodnie z pkt 3 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar zdegradowany to „obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy. Dotyczy to najcz ęś ciej obszarów miejskich, ale tak że wiejskich. Obszar zdegradowany mo że by ć podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadaj ące ze sob ą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na ka żdym z podobszarów”. Na podstawie przeprowadzonego audytu gminnego wyznaczono obszar zdegradowany, na który składaj ą si ę jednostki referencyjne charakteryzuj ące si ę problemami w sferze społecznej przy jednoczesnym wyst ępowaniu problemów przynajmniej w jednej innej sferze oraz najwi ększ ą liczb ą zidentyfikowanych negatywnych zjawisk, tj. ≥ 10. Zgodnie z przedstawionymi zało żeniami obszar zdegradowany na terenie Gminy Chynów obejmuje sołectwa: Ostrowiec (18), Rososz (18), Martynów (17), Budziszyn (15), D ąbrowa Du ża (15), Jakubowizna (15), Drwalew (14), Wola Chynowska (14), Kukały (14), Milanów (14), Henryków (13), Jurandów (13), Zawady (13), W ęszelówka (13), Drwalewice (12), Grobice (12), Nowe Grobice (12), Marynin (12), Watraszew (12), Zalesie (12), Machcin (12), Adamów Rososki (11), Barcice Drwalewskie (11), Barcice Rososkie (11), Franciszków (11), Gaj Żelechowski (11), Lasopole (11), Pieczyska (11), Widok (11), Wola Żyrowska (11), Żelazna (11), Budy Sułkowskie (10), Budziszynek (10), Chynów (10), Dobiecin (10), Janów (10), Marianów (10), Staniszewice (10) oraz Wola Kukalska (10). Wskazany obszar zajmuje 98,4 km 2, co stanowi 73,5% powierzchni gminy i jest zamieszkiwany przez 7 649 osób, tj. 74,1% ogółu mieszka ńców gminy. Zgodnie z pkt 4 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar rewitalizacji to „obszar obejmuj ący cało ść lub cz ęść obszaru zdegradowanego, cechuj ący si ę szczególn ą koncentracj ą negatywnych zjawisk (…), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzi ć rewitalizacj ę. Obszar rewitalizacji mo że by ć podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadaj ące ze sob ą wspólnych granic , lecz nie mo że obejmowa ć terenów wi ększych ni ż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez wi ęcej ni ż 30% mieszka ńców gminy”.

20 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Na podstawie ww. zapisów Wytycznych wyznaczony został obszar, na którym wyst ępuje wysokie nat ęż enie negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, a jednocze śnie maj ący istotne znaczenie dla rozwoju gminy, i planowane jest na nim przeprowadzenie działa ń rewitalizacyjnych. W wyniku przeprowadzonej diagnozy w podziale na jednostki referencyjne gminy i delimitacji obszaru zdegradowanego wyznaczono obszar rewitalizacji składaj ący si ę z dwóch podobszarów: pierwszy to zamieszkałe tereny sołectwa Chynów, a tak że niewielki fragment sołectwa Chynów Wola, na którym znajduj ą si ę budynki Urz ędu Gminy w Chynowie – Podobszar Chynów ; drugi to zamieszkałe tereny sołectwa Drwalew (bez mniejszej cz ęś ci tego sołectwa przedzielonego miejscowo ści ą Ostrowiec) – Podobszar Drwalew . Wyznaczony obszar rewitalizacji zajmuje łącznie powierzchni ę 3,16 km 2 (2,36% powierzchni ogółem gminy) i jest zamieszkały przez 1 999 mieszka ńców (19,35% ludno ści ogółem gminy), wi ęc nie przekracza limitów okre ślonych w pkt 4 w rozdziale 3 Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020. Podobszar Chynów zajmuje powierzchni ę 0,83 km 2 (0,6% ogólnej powierzchni gminy) i jest zamieszkały przez 1 064 osoby (10,3% ogółu mieszka ńców gminy). Podobszar Drwalew zajmuje powierzchni ę 2,33 km 2 (1,7% ogólnej powierzchni gminy) i jest zamieszkały przez 935 osób (9,1% ogółu mieszka ńców gminy). Lokalizacj ę podobszarów rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego przedstawia mapa 1, natomiast przebieg granic podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Chynów prezentuje mapa 2.

21 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Mapa 1 Lokalizacja podobszarów rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego w Gminie Chynów

Źródło: Opracowanie własne

22 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Mapa 2 Granice wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Google Maps 23

3. Szczegółowa diagnoza podobszarów rewitalizacji oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych

Jednym z najwa żniejszych elementów Programu Rewitalizacji wynikaj ącym z zapisów Wytycznych jest pogł ębiona diagnoza obszaru rewitalizacji, która obejmuje analiz ę czynników i zjawisk kryzysowych oraz lokalnych potencjałów we wszystkich sferach, tj. społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej. Jednak nale ży wzi ąć pod uwag ę fakt, że problemy analizowane we wszystkich aspektach wzajemnie si ę przenikaj ą i podział na sfery tematyczne ma charakter umowny. Takie szerokie rozpoznanie oraz identyfikacja skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych pozwoli na przygotowanie projektów o bardziej zło żonym, kompleksowym charakterze i wi ększym oddziaływaniu.

Schemat 2 Sfery tematyczne analizowane w szczegółowej diagnozie podobszarów rewitalizacji

- trendy demograficzne (depopulacja, starzenie się społeczności lokalnej), - sytuacja na rynku pracy/bezrobocie, - skala problemów społecznych, - stan bezpieczeństwa i porządku publicznego, - poziom edukacji lub kapitału społecznego, - poziom uczestnictwa w ż yciu publicznym i kulturalnym.

- stopień przedsiębiorczości, - kondycja lokalnych przedsiębiorstw.

- stan i wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną, - dostęp do podstawowych usług lub ich jakość, - dostosowanie rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, - poziom obsługi komunikacyjnej, - dostępność i jakość terenów publicznych.

- stan techniczny obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, - funkcjonowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska.

- standard jakości środowiska, - obecność odpadów stwarzających zagrożenie, dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska.

Źródło: Opracowanie własne

24 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wyznaczone podobszary rewitalizacji są obszarami wiejskimi i obejmuj ą głównie zamieszkałe tereny sołectw: Chynów (z niewielkim fragmentem sołectwa Chynów Wola) i Drwalew. Wyznaczone podobszary rewitalizacji usytuowane są mi ędzy centraln ą a północno- zachodni ą cz ęś ci ą gminy i stanowi ą jej centrum społeczno-gospodarcze. Przebiega t ędy droga krajowa nr 50, która tworzy niepełny pier ście ń wokół aglomeracji warszawskiej w odległo ści od 30 km do ponad 80 km od centrum Warszawy 8. Z uwagi na to, że jest to główny o środek gminy, dominuj ą tutaj funkcje centrotwórcze: publiczne, usługowe, handlowe, edukacyjne, kulturalne, rekreacyjne. Na podobszarach znajduj ą si ę takie miejsca i obiekty, jak m.in.: • Chynów i fragment sołectwa Wola Chynowska: Urz ąd Gminy w Chynowie, sklepy spo żywczo-przemysłowe, apteki, bank, kościół pw. Św. Trójcy (najstarszy ko ściół modrzewiowy na Mazowszu, pochodz ący z przełomu XVI i XVII wieku), Publiczne Gimnazjum im. W. Reymonta w Chynowie, Szkoła Podstawowa Publiczna im. K. Makuszy ńskiego w Chynowie, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Chynowie, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chynowie; • Drwalew: kościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, Zespół Szkół w Drwalewie, O środek Zdrowia w Drwalewie, Zespół pałacowo-parkowy, Zakład Produkcji Leków Weterynaryjnych „BIOWET”.

Według danych Urz ędu Gminy w Chynowie podobszary rewitalizacji zamieszkałe s ą przez łącznie przez 1 999 mieszka ńców (19,35% ludno ści ogółem gminy). Procesy demograficzne zwi ązane z ruchem naturalnym ludno ści, takie jak: urodzenia, zgony i migracje wpływaj ą nie tylko na liczb ę ludno ści, ale tak że na jej struktur ę wiekow ą. Analizuj ąc udział ludno ści według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludno ści ogółem podobszarów rewitalizacji nale ży wskaza ć, że w badanym okresie (2010–2016) zauwa żalna jest tendencja spadkowa udziału osób w wieku produkcyjnym przy jednoczesnym, systematycznym wzro ście udziału osób w wieku poprodukcyjnym (wykresy 1 i 2). Świadczy to o procesie starzenia si ę ludno ści . Porównuj ąc wska źniki podobszarów rewitalizacji do średnich warto ści dla gminy w analizowanym 2014 roku mo żna zauwa żyć, że podobszary charakteryzuje mniejszy ni ż średni w gminie udział osób w wieku przedprodukcyjnym, ale te ż wy ższy udział osób b ędących w wieku zdolno ści do pracy (wykres 3).

8 Strona internetowa Stowarzyszenia Integracji Stołecznej Komunikacji siskom.waw.pl, inf. z dnia 12.10.2016. 25 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 1 Udział ludno ści według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludno ści ogółem na Podobszarze Chynów w latach 2010–2016 100,0% 11,9% 12,4% 12,7% 13,0% 12,9% 13,5% 90,0% 14,8% 80,0% 70,0% 60,0% 68,8% 68,4% 68,1% 50,0% 68,1% 68,7% 67,5% 65,7% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 19,3% 19,2% 19,2% 18,9% 18,5% 19,0% 19,5% 0,0% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Chynów

Wykres 2 Udział ludno ści według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludno ści ogółem na Podobszarze Drwalew w latach 2010–2016

100,0% 90,0% 15,3% 15,2% 15,5% 15,6% 15,5% 15,4% 16,8% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 65,8% 66,2% 66,9% 67,2% 67,2% 66,8% 66,6% 40,0% 30,0% 20,0%

10,0% 18,9% 18,6% 17,6% 17,2% 17,3% 17,8% 16,6% 0,0% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Chynów

26 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 3 Udział ludno ści według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludno ści ogółem w 2014 roku – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów 100% 12,9 15,5 16,7 80%

60% 68,7 67,2 63,6

40%

20% 18,5 17,3 19,7 0% Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Chynów

Sytuacja demograficzna (poza zdiagnozowanym procesem starzenia si ę społecze ństwa) jest w stosunku do gminy oceniana pozytywnie, co potwierdza wska źnik obci ąż enia demograficznego (udział osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym), który w 2014 roku dla Podobszaru Chynów wynosił 45,7, dla Podobszaru Drwalew – 48,9, dla całej gminy – 57,3, dla powiatu grójeckiego – 60,4, a dla województwa mazowieckiego – 61,4 (wykres 4). Świadczy to o du żym potencjale zasobów ludzkich i „r ąk do pracy”.

Wykres 4 Wska źnik obci ąż enia demograficznego w 2014 roku – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Chynów, powiatu grójeckiego i województwa mazowieckiego

60,0

50,0

40,0

30,0 57,3 60,4 61,4 45,7 48,9 20,0

10,0

0,0 Podobszar Podobszar Gmina powiat woj. Chynów Drwalew Chynów grójecki mazowieckie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Chynów

27 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Pomimo wysokiego udziału osób w wieku zdolno ści do pracy oraz dobrego poł ączenia komunikacyjnego z o środkami miejskimi i usytuowania w sferze aktywizacji gospodarczej, stanowi ącej efekt oddziaływania miasta stołecznego Warszawy, sytuacja na rynku pracy dla Podobszaru Drwalew nie kształtuje si ę korzystnie. Zgodnie z danymi Powiatowego Urz ędu Pracy w Grójcu, udział osób bezrobotnych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym zamieszkuj ących obszar rewitalizacji w roku 2014 wynosił 2,7% dla Podobszaru Chynów i 8,1% dla Podobszaru Drwalew (wykres 5), przy średniej warto ści dla gminy 4,3%. Warto ść wska źnika dla Drwalewa była niekorzystna równie ż w porównaniu do powiatu, województwa i kraju (wykres 6).

Wykres 5 Udział osób bezrobotnych w stosunku do ludno ści w wieku produkcyjnym – dane dla Podobszaru Chynów i Podobszaru Drwalew w latach 2010–2015

10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 8,5% 8,0% 8,1% 7,4% 7,0% 3,0% 2,0% 3,7% 4,1% 3,4% 3,4% 2,9% 2,9% 1,0% 2,7% 0,0% 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Podobszar Chynów Podobszar Drwalew

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Grójcu

Wykres 6 Udział osób bezrobotnych w stosunku do ludno ści w wieku produkcyjnym w 2014 roku – porównanie podobszarów rewitalizacji do gminy, powiatu, województwa i kraju

9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0%

4,0% 8,1% 7,6% 7,5% 3,0% 2,0% 4,3% 4,4% 2,7% 1,0% 0,0% Podobszar Podobszar Gmina powiat woj. Polska Chynów Drwalew Chynów grójecki mazowieckie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Grójcu 28 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 6 pokazuje jak ró żne pod wzgl ędem bezrobocia s ą podobszary rewitalizacji. Podobszar Chynów stanowi ący centrum administracyjne i społeczno-gospodarcze gminy charakteryzuje si ę korzystn ą sytuacj ą i stosunkowo niewielkim bezrobociem. Zdecydowanie inaczej kształtowała si ę w 2014 r. (roku bazowym) sytuacja mieszka ńców Podobszaru Drwalew, gdzie udział osób bezrobotnych w ludno ści w wieku produkcyjnym przekracza warto ści dla gminy, powiatu, województwa i kraju. Wynika to ze specyfiki tego obszaru. Drwalew jest miejscowo ści ą popegeerowsk ą, w której po zmianach na rynku pracy doszło do bezrobocia strukturalnego . Pozytywnym aspektem jest fakt znacznego spadku udziału osób bezrobotnych w stosunku do ludno ści w wieku produkcyjnym w Drwalewie w 2015 r. Bezrobocie jako zjawisko społeczne ma znacz ący wpływ na ekonomiczn ą i psychospołeczn ą sfer ę życia człowieka, zwłaszcza w przypadku długookresowości. Pierwsze odczuwalne skutki wi ążą si ę z natur ą ekonomiczn ą – utrat ą źródła utrzymania, id ącym za tym ubo żeniem, a w dalszej kolejno ści problemami społecznymi czy nawet z przest ępczo ści ą. Mo że te ż prowadzi ć do rozpadu rodziny czy przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji do dziedziczenia statusu bezrobotnego. Warto nadmieni ć, że wpływ na rozmiar bezrobocia ma wiele czynników, głównie społecznych. Bardzo cz ęsto dane statystyczne w tym zakresie nie odzwierciedlaj ą w pełni rzeczywistej sytuacji. Wi ąż e si ę to na przykład z faktem, że s ą osoby, które pracuj ą nielegalnie i rejestruj ą si ę jako bezrobotne celem osi ągni ęcia korzy ści z systemu pomocy społecznej. Gmina Chynów jest gmin ą wiejsk ą, w której wielu mieszka ńców utrzymuje si ę z rolnictwa (głównie sadownictwa). W zwi ązku z tym wyst ępuje tutaj sytuacja bezrobocia nieujmowanego w ewidencji statystycznej, czyli bezrobocia ukrytego (agrarnego ). Jest to podstawa by twierdzi ć, że rzeczywisty poziom bezrobocia na wyznaczonym obszarze mo że by ć wy ższy ni ż pokazuj ą statystyki. Ze wzgl ędu na rolniczy charakter gminy (sadownictwo) oraz poprzemysłowy charakter Drwalewa, bezrobotni mieszka ńcy najch ętniej podj ęliby prac ę w zakładach pa ństwowych, ze wzgl ędu na bezpiecze ństwo socjalne. Obawiaj ą si ę ryzykowa ć podj ęcia pracy na własny rachunek z powodu konkurencji i braku kapitału. Konieczne jest wi ęc podj ęcie działa ń aktywizuj ących mieszka ńców do podejmowania własnych działalno ści oraz tworzenie ku temu odpowiednich warunków i mo żliwo ści rozwoju.

Kryterium ubóstwa i skali problemów społecznych na podobszarach rewitalizacji zastało zmierzone przy pomocy wska źnika „udział osób w gospodarstwach domowych korzystaj ących ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludno ści ogółem”. Zgodnie z danymi Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Chynowie warto ści tego wska źnika dla 29 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Podobszaru Chynów w latach 2010–2016 były stosunkowo niewielkie i korzystne w stosunku do średnich dla gminy. Nale ży jednak zwróci ć uwag ę, że w okresie 2013–2016 warto ść ta systematycznie i dynamicznie wzrastała (udział osób w gospodarstwach domowych korzystaj ących ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludno ści ogółem dla Podobszaru Chynów w 2016 roku był ponad czterokrotnie wy ższy ni ż w 2013 r.). Zdecydowanie wy ższymi i niekorzystnymi warto ściami opisywanego wska źnika, przy wyst ępuj ącej jednocze śnie tendencji wzrostowej (z wyj ątkiem w 2015 r.) charakteryzuje si ę Podobszar Drwalew (wykres 7). W analizowanym 2014 r. wska źnik ten był dla Podobszaru Chynów ni ższy, a dla Podobszaru Drwalew wy ższy ni ż średnia jego warto ść dla gminy (wykres 8).

Wykres 7 Udział osób w gospodarstwach domowych korzystaj ących ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludno ści ogółem – dane dla podobszarów rewitalizacji w latach 2010–2016 12,0%

10,0%

8,0%

6,0% 11,0% 10,1% 10,3% 9,2% 9,4% 9,5% 9,3% 4,0% 5,5% 6,1% 2,0% 1,6% 2,0% 1,9% 1,5% 2,1% 0,0% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Podobszar Chynów Podobszar Drwalew

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Chynowie

Wykres 8 Udział osób w gospodarstwach domowych korzystaj ących ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludno ści ogółem – dane dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów w 2014 roku

12,0%

10,0%

8,0%

6,0% 10,3% 4,0% 8,7%

2,0% 2,1% 0,0% Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Chynowie

30 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Negatywne zjawiska społeczne wyst ępuj ą wewn ątrz podobszarów rewitalizacji z ró żną intensywno ści ą i nieco inne s ą tak że ich przyczyny. Nie zmienia to faktu, że rozproszenie koncentracji problemów społecznych wpływa na jako ść życia całej społeczno ści zamieszkuj ącej na tych podobszarach i osób korzystaj ących z ró żnych usług czy aktywno ści na ich terenie. W tabeli 2 przedstawione zostały najczęstsze powody korzystania ze świadcze ń pomocy społecznej na podobszarach rewitalizacji w latach 2010–2016. Zarówno na Podobszarze Chynów jak i Podobszarze Drwalew najcz ęstszymi powodami korzystania ze świadcze ń w ostatnich latach były: ubóstwo (zwi ązane z bezrobociem i niskimi dochodami z rolnictwa), niepełnosprawno ść , bezrobocie i ci ęż ka lub długotrwała choroba (cz ęste zjawisko w miejscowo ściach, w których wyst ępuje proces starzenia si ę ludno ści). Na wykresie 9 przedstawione zostały najcz ęstsze powody korzystania ze świadcze ń na podobszarach rewitalizacji w 2014 r. w porównaniu ze średni ą dla gminy. Niepokoj ący jest w przypadku obu podobszarów nagły i du ży wzrost liczby osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1 000 mieszka ńców w latach 2015–2016 w stosunku do lat poprzednich. Poni ższe dane potwierdzaj ą te ż opisan ą wcze śniej sytuacj ę mieszka ńców na rynku pracy. Ilo ść osób z Podobszaru Drwalew korzystaj ących z pomocy społecznej z powodu bezrobocia była w ka żdym analizowanym roku znacznie wy ższa ni ż w Podobszarze Chynów.

W 2014 roku ka żdy z poni ższych wska źników (oprócz ubóstwa i alkoholizmu) dla Podobszaru Drwalew osi ągał wy ższ ą warto ść w stosunku do średniej dla gminy. W przypadku Podobszaru Chynów wy ższ ą warto ść od średniej dla gminy osi ągn ął wska źnik dotycz ący liczby osób korzystających z pomocy społecznej z powodu bezradno ści w sprawach opieku ńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego

Tabela 2 Najcz ęstsze powody korzystania ze świadcze ń na podobszarach rewitalizacji w latach 2010–2016 (liczba osób, którym przyznano świadczenie z danego powodu na 1 000 mieszka ńców) PODOBSZAR CHYNÓW 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 3 4 5 3 3 19 20 1 000 mieszka ńców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezrobocia na 2 3 5 2 3 7 8 1 000 mieszka ńców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu 2 2 2 2 2 10 9 niepełnosprawno ści na 1 000 mieszka ńców

31 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub 4 5 4 3 5 9 8 ci ęż kiej choroby na 1 000 mieszka ńców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradno ści w sprawach opieku ńczo-wychowawczych 3 4 2 0 6 4 6 i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1 000 mieszka ńców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu na 2 2 2 2 2 6 7 1 000 mieszka ńców PODOBSZAR DRWALEW 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba osób którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 2 2 2 2 2 27 24 1 000 mieszka ńców Liczba osób którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezrobocia na 15 16 16 17 18 8 11 1 000 mieszka ńców Liczba osób którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu 9 10 9 9 11 19 15 niepełnosprawno ści na 1 000 mieszka ńców Liczba osób którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub 20 21 22 23 21 15 16 ci ęż kiej choroby na 1 000 mieszka ńców Liczba osób którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradno ści w sprawach opieku ńczo-wychowawczych 2 2 2 2 4 5 3 i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1 000 mieszka ńców Liczba osób którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu na 2 2 2 2 2 8 5 1 000 mieszka ńców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Chynowie

32 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 9 Najcz ęstsze powody korzystania ze świadcze ń na podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w 2014 roku (liczba osób, którym przyznano świadczenie z danego powodu na 1 000 mieszka ńców)

2 2 alkoholizm 2 bezradno ść w sprawach opieku ńczo- 6 wychowawczych i prowadzenia 4 gospodarstwa domowego 2 3 2 ubóstwo 7 2 11 niepełnosprawno ść 7 3 18 bezrobocie 8 5 21 długotrwała lub ci ęż ka choroba 12 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22

Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Chynowie

W zwi ązku z powy ższym nale ży podj ąć kompleksowe działania społeczne na obszarze rewitalizacji słu żą ce rozwi ązaniu zidentyfikowanych problemów społecznych oraz integracji i aktywizacji mieszka ńców. Zaplanowanie działa ń społecznych o charakterze wyprzedzaj ącym będzie miało na celu podniesienie skuteczno ści i trwało ści projektów rewitalizacyjnych oraz gotowo ści i świadomo ści mieszka ńców co do mo żliwo ści partycypacyjnego współdecydowania o obszarze objętym Programem Rewitalizacji. Kolejnym istotnym czynnikiem oceny skali negatywnych zjawisk społecznych jest stan bezpiecze ństwa publicznego. Problemem zidentyfikowanym na podobszarach rewitalizacji s ą dewastacje mienia publicznego oraz inne przest ępstwa, co wywołuje konieczno ść cz ęstych interwencji policji (z powodu braku mo żliwo ści pozyskania aktualniejszych danych, warto ści poni ższego wska źnika zostały przedstawione za 2014 r.). Wykres 10 wyra źnie wskazuje, że problem przest ępstw na terenie podobszarów rewitalizacji jest du ży (wska źnik ilo ści przest ępstw stwierdzonych przez policj ę w 2014 r. był dla nich dwukrotnie wy ższy od średniej warto ści dla gminy ogółem).

33 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 10 Liczba przest ępstw stwierdzonych przez policj ę na 1 000 osób w 2014 roku – porównanie podobszarów rewitalizacji do średniej warto ści dla Gminy Chynów

30

25

20

15 29 28 10 14 5

0 Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Grójcu

Na bezpiecze ństwo publiczne składaj ą si ę tak że inne czynniki ni ż tylko stwierdzone przez policj ę przest ępstwa. Podczas wielu spotka ń z mieszka ńcami podobszarów rewitalizacji uczestnicy poruszali kwesti ę szerz ących si ę aktów wandalizmu wśród młodzie ży. Jako przyczyn ę wskazywano brak odpowiedniego zagospodarowania czasu młodym ludziom po zaj ęciach lekcyjnych, a tak że bardzo cz ęsto złe wzorce wynoszone z domów (dziedziczenie zachowa ń patologicznych). Wskazywano równie ż na zły stan i niedostateczn ą ilo ść infrastruktury drogowej (drogi utwardzone, chodniki, odpowiednie oznakowanie poziome), szczególnie na drogach, którymi dzieci poruszaj ą si ę id ąc do szkoły. Wpływa to na bezpiecze ństwo mieszka ńców na drodze (przede wszystkim brak chodników dla pieszych przy ul. Grójeckiej i ul. Akacjowej w Drwalewie). Wspomnian ą dost ępno ść i zró żnicowanie oferty kulturalnej i sp ędzania czasu wolnego mieszka ńcy podczas przeprowadzonego w dniach 22.06–22.07.2016 r. badania ankietowego ocenili w skali 1–5 (gdzie 1 oznacza „bardzo źle” a 5 – „bardzo dobrze) w wi ększo ści na ocen ę 3 i 2, a wi ęc jako niedostateczn ą (wykres 11). Ankieta została przeprowadzona w wersji online na stronie internetowej gminy w zakładce „Rewitalizacja” oraz w wersji papierowej dost ępnej w Urz ędzie Gminy w Chynowie. Wyniki badania ankietowego zostały opublikowane na stronie chynow.pl/rewitalizacja w dniu 28.07.2016 r. Mieszka ńcy podczas spotka ń otwartych i warsztatów grupowych zwracali równie ż uwag ę na fakt zagro żenia jakim mo że by ć uzale żnienie młodzie ży od u żywek. Spotykane s ą przypadki korzystania przez młodzie ż nie tylko z alkoholu, ale te ż dopalaczy i narkotyków.

34 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 11 Dost ępno ść i zró żnicowanie oferty kulturalnej i sp ędzania czasu wolnego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

W zwi ązku z powy ższym istotne jest prowadzenie adekwatnych działa ń prewencyjnych i operacyjnych we współpracy z Komisariatem Policji w Chynowie, zmierzaj ących do zapewnienia bezpiecze ństwa oraz porządku publicznego mieszka ńców (w szczególno ści na obszarach problemowych). Istotne jest równie ż stworzenie spójnego systemu monitoringu miejsc publicznych oraz rozwój i poprawa infrastruktury drogowej w celu poprawy bezpiecze ństwa uczestników ruchu drogowego. Zasadnicz ą rol ę w podniesieniu jako ści zasobów ludzkich, a tym samym rozwi ązywaniu problemów wyst ępuj ących na podobszarach rewitalizacji, pełni jako ść i poziom edukacji, rozumianej jako wychowanie, wykształcenie, nauka oraz zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści. W zwi ązku z tym istotne jest, aby lokalna społeczno ść miała równy dost ęp do wiedzy przez całe życie i usługa ta świadczona była na wysokim poziomie. Jednym ze wska źników przedstawiaj ących jako ść i efekty kształcenia na wyznaczonym obszarze rewitalizacji s ą wyniki uzyskane ze sprawdzianu szóstoklasistów oraz z wybranych cz ęś ci egzaminu gimnazjalnego, sprawdzaj ące wiedz ę i umiej ętno ści uczniów ko ńcz ących dany poziom nauczania. Na terenie podobszarów rewitalizacji funkcjonuj ą: Publiczna Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszy ńskiego w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Chynowie, Publiczne Gimnazjum im. W. Reymonta w Chynowie oraz Zespół Szkół im. Polskich Patriotów w Drwalewie. W zwi ązku z tym dokonano porównania wyników w 2014 i 2015 roku dla niniejszych szkół ze średni ą warto ści ą dla Gminy Chynów, powiatu grójeckiego oraz województwa mazowieckiego (wykresy 12 i 13, tabela 3).

35 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 12 Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej w 2014 r. – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Chynów, powiatu grójeckiego oraz województwa mazowieckiego

80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 64,6% 66,8% 65,1% 65,2% 64,9% 20,0% 10,0% 0,0% Podobszar Podobszar Gmina powiat woj. Chynów Drwalew Chynów grójecki mazowieckie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okr ęgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie, oke.waw.pl

Wykres 13 Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej w 2015 r. – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Chynów, powiatu grójeckiego oraz województwa mazowieckiego

90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 83,5% 71,2% 72,1% 72,5% 75,1% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Podobszar Podobszar Gmina powiat woj. Chynów Drwalew Chynów grójecki mazowieckie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okr ęgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie, oke.waw.pl

Wyniki ze sprawdzianu szóstoklasisty były w 2014 r. porównywalne dla wszystkich analizowanych jednostek, przy czym najwy ższe osi ągn ęli uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej w Zespole Szkół im. Polskich Patriotów w Drwalewie. W nast ępnym roku sytuacja wygl ądała odwrotnie, poniewa ż wyniki uczniów szkoły w Drwalewie były najni ższe (jednak porównywalne do średniej gminy i powiatu), natomiast uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej im. Kornela Makuszy ńskiego w Chynowie osi ągn ęli najwy ższe i znacznie lepsze wyniki w porównaniu do pozostałych jednostek.

36 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 3 Średnie % wyniki z wybranych cz ęś ci egzaminu gimnazjalnego w latach 2014 i 2015 – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Chynów, powiatu grójeckiego oraz województwa mazowieckiego Podobszar Podobszar Gmina powiat województwo Chynów Drwalew Chynów grójecki mazowieckie Nazwa przedmiotu Średnie % wyniki w 2014 r. Język polski 68,6 67,5 68,0 68,7 68,1 Historia i wiedza 58,0 60,5 59,3 58,2 59,8 o społecze ństwie Matematyka 48,4 54,8 51,6 45,2 48,4 Przedmioty przyrodnicze 51,6 59,5 55,5 51,3 52,8 Język angielski 72,3 66,1 69,2 66,0 67,2 (poziom podstawowy)

Nazwa przedmiotu Średnie % wyniki w 2015 r.

Język polski 61,0 61,9 61,1 61,5 61,3 Historia i wiedza 60,5 63,8 61,0 63,2 62,7 o społecze ństwie Matematyka 47,6 47,5 47,6 45,8 46,7 Przedmioty przyrodnicze 48,3 54,5 49,3 49,1 48,5 Język angielski 65,0 75,8 66,7 65,4 62,5 (poziom podstawowy) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okr ęgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie, oke.waw.pl

Powy ższe dane pokazuj ą, że trudno jednoznacznie okre śli ć jako ść nauki w szkołach podstawowych i gimnazjach na podobszarach rewitalizacji. W tabeli 3 zaznaczono na kolor czerwony wyniki cz ęś ci egzaminu gimnazjalnego, które były mniej korzystne w stosunku do średniej dla gminy. Wy ższe wyniki egzaminów w stosunku do średniej dla gminy i podobszaru Chynów uzyskiwali uczniowie Publicznego Gimnazjum w Zespole Szkół im. Polskich Patriotów w Drwalewie. Dla Podobszaru Chynów jest to sytuacja stanowi ąca jeden z problemów, który nale ży rozwi ąza ć poprzez planowane działania rewitalizacyjne. Natomiast w przypadku Podobszaru Drwalew nale ży podj ąć działania rozwijaj ące kompetencje uczniów i utrzymuj ące ich stosunkowo wysokie wyniki w nauce. Nale ży nadmieni ć, że nie przewiduje si ę likwidacji szkół w zwi ązku z trwaj ącą reform ą szkolnictwa.

Organizacje pozarz ądowe s ą przejawem społecze ństwa obywatelskiego oraz jedn ą z form aktywno ści lokalnej. Odgrywaj ą wa żną rol ę nie tylko w umacnianiu wi ęzi społecznych i organizacyjnym wzmacnianiu władz lokalnych, lecz równie ż zwi ększaj ą mo żliwo ści rozwoju społecznego. Aktywno ść mieszka ńców i ich zaanga żowanie w sprawy lokalne obrazuje wska źnik liczby fundacji, stowarzysze ń i organizacji społecznych na 10 tys. mieszka ńców. Na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji zarejestrowanych jest łącznie 5 organizacji

37 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

pozarz ądowych (według stanu na koniec 2016 roku, mapa 3). Porównanie warto ści wska źnika liczby fundacji, stowarzysze ń i organizacji społecznych na 10 tys. mieszka ńców podobszarów rewitalizacji i gminy, który obrazuje aktywno ść mieszka ńców i ich zaanga żowanie w sprawy lokalne, przedstawia wykres 14.

Mapa 3 Rozmieszczenie organizacji pozarz ądowych w granicach wyznaczonych podobszarów rewitalizacji Gminy Chynów w 2016 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru S ądowego (ems.ms.gov.pl/krs)

Wykres 14 Liczba fundacji, stowarzysze ń i organizacji społecznych przypadaj ących na 10 tys. mieszka ńców na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w 2016 roku

35 30 25 20 15 33

10 20 19 5 0 Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru S ądowego (ems.ms.gov.pl/krs) 38 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Statystyka pokazuje, że sytuacja na podobszarach rewitalizacji pod wzgl ędem aktywno ści mieszka ńców mierzonej ilo ści ą organizacji pozarz ądowych przypadaj ącą na 10 tys. mieszka ńców jest dobra w stosunku do średniej dla gminy. Istotne jest w procesie rewitalizacji wł ączenie istniej ących organizacji do działa ń zwi ązanych z aktywizacj ą mieszka ńców, ich integracj ą i wzrostem poczucia to żsamo ści lokalnej.

Pomimo stosunkowo wysokiego wska źnika „liczby fundacji, stowarzysze ń i organizacji społecznych przypadaj ących na 10 tys. mieszka ńców” aktywno ść mieszka ńców została oceniona przez respondentów przeprowadzonego badania ankietowego na niskim poziomie (wykres 15). Najwi ększym problemem w tym aspekcie jest du ża roszczeniowo ść wielu mieszka ńców wzgl ędem gminy oraz brak mi ędzysektorowej współpracy . Zauwa żalny jest brak inicjatyw oddolnych przy jednocze śnie wysokich wymaganiach i oczekiwaniach wobec władz gminy.

Wykres 15 Aktywno ść i zaanga żowanie mieszka ńców w sprawy lokalne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

Na podstawie analizy zidentyfikowano liczb ę zarejestrowanych działalno ści gospodarczych, która świadczy o przedsi ębiorczo ści mieszka ńców obszaru rewitalizacji. Sfer ę gospodarcz ą przeanalizowano m.in. na podstawie wska źników z lat 2010–2015: „liczba podmiotów nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszka ńców” (wykres 16), „liczba podmiotów wyrejestrowanych z rejestru REGON na 10 tys. mieszka ńców” (wykres 17) oraz „liczba wpisanych do rejestru REGON podmiotów na 100 osób w wieku produkcyjnym” (wykres 18).

39 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 16 Liczba podmiotów nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszka ńców na podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w latach 2010–2015

100 90 80 70 60 50 100 99 40 78 77 71 76 72 75 71 75 64 63 30 62 59 57 51 49 20 30 10 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Chynowie oraz Urz ędu Statystycznego w Warszawie

Wykres 17 Liczba podmiotów wyrejestrowanych z rejestru REGON na 10 tys. mieszka ńców na podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w latach 2010–2015

90 80 70 60 50 86 40 71 71 66 65 68 30 59 63 49 20 42 43 31 30 34 29 10 20 21 10 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Chynowie oraz Urz ędu Statystycznego w Warszawie

40 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 18 Liczba wpisanych do rejestru REGON podmiotów na 100 osób w wieku produkcyjnym na podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w latach 2010–2015

14 12 10 8 21 6 12 12 13 13 1011 1010 10 10 11 1110 11 4 9 9 9 2 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Chynowie oraz Urz ędu Statystycznego w Warszawie Jak wida ć na wykresach 16 i 17 ci ęż ko jednoznacznie zdiagnozowa ć sytuacj ę podobszarów rewitalizacji na podstawie danych statystycznych. Nie ma jednoznacznych tendencji wzrostowych czy spadkowych, tak w przypadku nowo zarejestrowanych jak i wyrejestrowanych działalno ści. Nale ży jednak nadmieni ć, że ka żdorazowo (poza 2014 r.) dla Podobszaru Drwalew wska źnik dotycz ący nowo zarejestrowanych działalno ści był ni ższy ni ż średnio w gminie, przy jednocze śnie najwy ższych warto ściach wska źnika dotycz ącego wyrejestrowanych działalno ści w roku 2014 i 2015 w stosunku do gminy i Podobszaru Chynów. Wykres 18 przedstawia liczb ę wpisanych do rejestru REGON podmiotów na 100 osób w wieku produkcyjnym na podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w latach 2010–2015. Zarówno ogólnie w gminie jak i na Podobszarze Drwalew warto ści były corocznie podobne i nie zmieniały si ę dynamicznie, natomiast dla Podobszaru Chynów widoczna jest od 2011 roku tendencja wzrostowa. Dla Podobszaru Chynów warto ści powy ższego wska źnika w ka żdym analizowanym roku były najwy ższe, natomiast dla Podobszaru Drwalew najni ższe. Na Podobszarze Chynów w 2015 r. zarejestrowane w rejestrze REGON były 142 podmioty gospodarcze (19% wszystkich podmiotów gospodarczych w gminie), podczas gdy na Podobszarze Drwalew było ich 54 (7% wszystkich podmiotów gospodarczych w gminie). Jest to powszechne zjawisko w gminach wiejskich o charakterze rolniczym, gdzie niemal wszystkie obiekty handlowe czy usługi świadczone s ą w centralnych miejscowo ściach gmin.

41 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chynów została oceniona przez wi ększo ść respondentów przeprowadzonego badania ankietowego jako dostateczna (wykres 19). Źle (ale nie najgorzej) ocenione zostały dochody mieszka ńców gminy (wykres 20). Równie ż przedsi ębiorczo ść mieszka ńców została oceniona na niskim poziomie (wykres 21). Jednym z zaplanowanych elementów procesu rewitalizacji mającym na celu o żywienie społeczno- gospodarcze podobszarów jest stworzenie funkcjonalnego placu targowego, na którym b ędzie mo żliwa m.in. dystrybucja i promocja lokalnych produktów.

Wykres 19 Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

Wykres 20 Dochody uzyskiwane przez mieszka ńców

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

42 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 21 Przedsi ębiorczo ść mieszka ńców

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

Istotne jest zaplanowanie działa ń stwarzaj ących warunki do rozwoju przedsi ębiorczo ści mieszka ńców oraz poprawiaj ących infrastruktur ę techniczn ą celem przyci ągni ęcia zewn ętrznych inwestorów, którzy b ędą zatrudnia ć lokaln ą społeczno ść . Wsparciem nale ży obj ąć szczególnie rodziny z dzie ćmi, m.in. poprzez popraw ę dost ępno ści do opieki przedszkolnej. Na terenie Gminy Chynów nie funkcjonuje żaden żłobek, natomiast istnieje jedno przedszkole – Publiczne Przedszkole w Chynowie. W zwi ązku z tym ocena respondentów przeprowadzonego badania ankietowego odno śnie dost ępno ści do opieki przedszkolnej i żłobkowej była niska (wykresy 22 i 23).

Wykres 22 Dost ępno ść opieki przedszkolnej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

43 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 23 Dost ępno ść opieki żłobkowej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

Wyznaczone podobszary rewitalizacji są terenami zamieszkałymi o charakterze zabudowy liniowej (tzw. ulicówka). W wi ększo ści domy mieszkalne znajduj ą si ę wzdłu ż głównych ci ągów komunikacyjnych. Struktura przestrzenna jest nieefektywna ze wzgl ędu na przewa żaj ącą jednorodn ą funkcj ę zabudowy zagrodowej. Pomimo i ż wyznaczony Podobszar Chynów pełni funkcj ę centralnych miejscowo ści gminy i przeznaczony jest pod rozwój funkcji usługowo-handlowych, nie ma przestrzeni publicznej wykreowanej na centrum społeczno- gospodarcze. Brakuje tutaj miejsc rozrywki, sportu i rekreacji, mo żliwo ści aktywno ści społeczno-kulturalnej mieszka ńców czy te ż po porostu miejsc spotka ń i integracji . Na niskim poziomie w stosunku do średniej dla gminy jest dla Podobszaru Chynów wska źnik „powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalno ść sportow ą, rekreacyjn ą, kulturow ą i turystyczn ą przypadaj ąca na 1 000 mieszka ńców” (wykres 24).

Wykres 24 Powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalno ść sportow ą, rekreacyjn ą, kulturow ą i turystyczn ą przypadaj ąca na 1 000 mieszka ńców w 2015 roku – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów

10 [ha] 8 6 8,6 4 7,3 2 2,9 0 Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Chynowie

44 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Namiastk ę centrum gminnego stanowi fragment Woli Chynowskiej wyznaczony jako fragment Podobszaru Chynów. Znajduje si ę tutaj Gminny Dom Kultury w Chynowie (budynek w miejscowo ści Chynów poło żony w obr ębie Wola Chynowska, fotografia 1). Zgodnie ze statutem 9 celem działalno ści GDK jest prowadzenie działalno ści rozwijaj ącej i zaspokajaj ącej potrzeby kulturalne mieszka ńców Gminy Chynów oraz upowszechnianie i promocja lokalnego dziedzictwa kultury, edukacja, wychowanie przez sztuk ę oraz upowszechnianie kultury i wiedzy.

Fotografia 1 Budynek Gminnego Domu Kultury oraz Ochotniczej Stra ży Po żarnej w Chynowie

Źródło: Urz ąd Gminy w Chynowie

Budynek GDK jest potencjalnym miejscem, które powinno by ć wykorzystane do tworzenia warunków do integracji ró żnych środowisk lokalnych, kształtowania wzorców aktywnego uczestnictwa w kulturze, organizacji działa ń edukacyjno-rekreacyjnych dla dzieci i młodzie ży czy te ż organizacji imprez kulturalno-rekreacyjnych. Bior ąc pod uwag ę sfer ę przestrzenno-funkcjonaln ą oraz techniczn ą zauwa ża si ę niedostateczn ą ilo ść lub niezadawalaj ący stan techniczny parkingów oraz ci ągów pieszo- -jezdnych . Wprawdzie wska źnik „udział budynków maj ących bezpo średni dost ęp do dróg asfaltowych w liczbie budynków ogółem” był w 2015 roku dla obszaru rewitalizacji wy ższy ni ż średnia tego wska źnika dla gminy ogółem (wykres 25), ale nadal nie jest to warto ść

9 Zał ącznik do Uchwały Nr VII/43/2011 Rady Gminy Chynów z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie utworzenia Gminnego Domu Kultury w Chynowie. 45 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

zadawalaj ąca, szczególnie jak na obszar stanowi ący centraln ą cz ęść gminy i siedzib ę wielu budynków u żyteczno ści publicznej.

Wykres 25 Udział budynków maj ących bezpo średni dost ęp do dróg asfaltowych w liczbie budynków ogółem w 2015 roku – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów

100,0

80,0

60,0 91,5 40,0 79,0 74,8 20,0

0,0 Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Chynowie

Respondenci badania ankietowego ocenili nie najgorzej dost ępno ść i stan infrastruktury technicznej, jednak wyniki ankiety pokazuj ą, że wyst ępuj ą w tej sferze pewne braki, a stan infrastruktury nie jest jeszcze na zadawalaj ącym poziomie (wykres 26).

Wykres 26 Dost ępno ść i stan infrastruktury technicznej: drogowej, wodoci ągowej, kanalizacyjnej itd.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

Brak odpowiedniej ilo ści i/lub jako ści infrastruktury technicznej w zakresie dróg, chodników dla pieszych czy parkingów przy obiektach u żyteczno ści publicznej jest wa żnym elementem przestrzeni, wpływaj ącym na poziom bezpiecze ństwa publicznego (bezpiecze ństwo na drodze), estetyk ę przestrzeni oraz jej funkcjonalno ść . Konieczne s ą działania zwi ązane z popraw ą jako ści i rozwojem infrastruktury technicznej w celu aktywizacji społecznej i gospodarczej mieszka ńców obszaru oraz poprawy jako ści ich życia. W procesie rewitalizacji

46 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

planuje si ę w tym zakresie m.in. budow ę ci ągów pieszo-jezdnych, w tym ście żek rowerowych przy drodze wojewódzkiej (dawnej drodze krajowej nr 50) na odcinku Drwalew–Chynów (pomi ędzy podobszarami rewitalizacji) oraz wykonanie chodnika dla pieszych przy ul. Akacjowej w Drwalewie (od drogi wojewódzkiej w kierunku cmentarza). Przyczyni si ę to do wzrostu dost ępno ści mieszka ńców Podobszaru Drwalew do centrum społeczno- gospodarczego gminy, którym jest Podobszar Chynów, a tak że do wzrostu atrakcyjno ści tych miejsc dla potencjalnych inwestorów oraz do rozwoju funkcji rekreacyjno-turystycznych gminy (a co za tym idzie o żywienia gospodarczego, wzrostu przedsi ębiorczo ści i dochodów mieszka ńców). Bardzo istotnym i szczególnie doskwieraj ącym problemem mieszka ńców podobszarów rewitalizacji zarówno w sferze technicznej, społecznej, jak i środowiskowej jest bardzo niski poziom skanalizowania i niedostateczny poziom oraz jako ść dostarczania wody bie żą cej . W celu analizy sfery technicznej zbadano wska źniki takie jak: „udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci wodoci ągowej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych” oraz „udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych” (wykres 27).

Wykres 27 Udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci wodoci ągowej oraz udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych w 2014 roku – porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów

100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 100,0% 87,5% 40,0% 78,2% 30,0% 20,0% 10,0% 2,4% 1,4% 13,2% 0,0% Podobszar Chynów Podobszar Drwalew Gmina Chynów

Sie ć wodoci ągowa Sie ć kanalizacyjna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Chynowie

Powy ższy wykres obrazuje sytuacj ę w zakresie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej na podobszarach rewitalizacji i ogółem w gminie. Udział budynków podł ączonych do sieci kanalizacyjnej w Podobszarze Drwalew był w 2014 roku ponad dziewi ęciokrotnie ni ższy ni ż średnia warto ść dla gminy, przy czym wska źnik ten dla ogółu gminy równie ż był bardzo niski. 47 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Zły stan infrastruktury kanalizacyjnej jest bardzo uci ąż liwy i zauwa żalny głównie w miejscowo ści Drwalew (szczególnie osiedle popegeerowskie i osiedle Biowet-Drwalew). Wpływa to nie tylko na niski standard życia mieszka ńców , ale te ż niesie ze sob ą du że zagro żenie dla środowiska i mo że powodowa ć zagro żenie epidemiologiczne.

Konieczna jest poprawa stanu infrastruktury technicznej, która przyczyniłaby si ę nie tylko do wzrostu jako ści życia mieszka ńców oraz funkcjonalno ści i estetyki przestrzeni, ale te ż do wzrostu atrakcyjno ści tego miejsca zarówno pod k ątem turystycznym, jak i tworzenia działalno ści gospodarczych, a co za tym idzie – pobudzenia przedsi ębiorczo ści i tworzenia nowych miejsc pracy.

Na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji zlokalizowane s ą równie ż obiekty dziedzictwa kulturowego (zabytki wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Mazowieckiego)10 :

1) Podobszar Chynów: − ko ściół parafialny pw. Świ ętej Trójcy, drewniany, XVI w., nr rej.: 43/A/54 z 10.05.1954 r. oraz 41/A z 28.04.1980 r.; − cmentarz rzymsko-katolicki z nagrobkami, 2 poł. XIX w., 1948 r., nr rej.: dec.1531/2016 z 15.11.2016 r.; 2) Podobszar Drwalew: − zespół ko ścioła parafialnego pw. św. Piotra i Pawła, XVIII w., nr rej.: 44/A z 28.04.1980 r.: − ko ściół, − dzwonnica, − ogrodzenie z kaplicami, − aleja lipowa do pałacu; − zespół pałacowy, połowa XIX w., nr rej.: 350/A/62 z 2.02.1962 r., 45/A z 28.04.1980 r. oraz 534/A z 1.10.1993 r.: − pałac, − oficyna, − pawilon, − park.

10 Strona internetowa Narodowego Instytutu Dziedzictwa, nid.pl, stan na 31.03.2017 r. 48 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Fotografia 2 Ko ściół parafialny pw. Św. Trójcy w Chynowie

Źródło: Urz ąd Gminy w Chynowie

Fotografia 3 Ko ściół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Drwalewie

Źródło: Urz ąd Gminy w Chynowie

49 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Parafia pw. Św. Trójcy w Chynowie powstała w 1434 r. Zało życielem chynowskiej parafii był Piotr Pilikowicz – dziedzic dóbr Skały i wojewoda mazowiecki. On te ż ufundował pierwszy ko ściół pw. Św. Trójcy, który wybudowano w pewnym oddaleniu od wsi, przy drodze łącz ącej Grójec z Gór ą Kalwari ą. Najstarszy ko ściół został zast ąpiony przez nowy w 1531 r. Obecny najprawdopodobniej wzniesiono w XVII w., z wykorzystaniem drewna z poprzedniej świ ątyni, st ąd słusznie nazywany jest najstarszym modrzewiowym ko ściołem na Mazowszu (fotografia 2). W świ ątyni zachowało si ę bogate, głównie barokowe, wyposa żenie. Zwraca uwag ę rokokowa nastawa ołtarzowa zwie ńczona polichromowanymi figurami św. Józefa i św. Jana Nepomucena, pi ękny, pó źnorenesansowy ołtarz boczny z barokowym obrazem Matki Bo żej (tzw. Umiłowanie, z jednym okiem zasłoni ętym przez główk ę Dzieci ątka) i pełnymi uroku figurami: św. Zofii z trzema córkami oraz św. Marii Magdaleny. Ciekawym elementem wyposa żenia jest belka t ęczowa, niedawno przywrócona na swoje pierwotne miejsce, z figurami świ ętych i krucyfiksem. Z dawnego wystroju ko ścioła zachowała si ę jeszcze barokowa ambona, chrzcielnica oraz prospekt organowy pochodz ący najprawdopodobniej z XVIII wieku 11 .

Ko ściół parafialny w Drwalewie pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła zbudowany został w latach 1768–1774 (fotografia 3). Jest to ko ściół barokowy, posiadaj ący trójprz ęsłow ą naw ę i w ęższe jednoprz ęsłowe prezbiterium. Wn ętrze ko ścioła wyposa żone zostało w stylowe ołtarze barokowe, obrazy z XVII i XVIII w., prospekt organowy rokokowy i ambon ę w kształcie łodzi. Przy ko ściele znajduje si ę dzwonnica z 1774 r. Stoj ąca przed ko ściołem figurka św. Dominika, wykonana z piaskowca, została znaleziona w Pilicy w 1916 r. Powy ższe obiekty zabytkowe stanowi ą potencjał rekreacyjno-turystyczny wyznaczonych podobszarów rewitalizacji. Jest to dziedzictwo kulturowe, które przy stworzeniu odpowiednich warunków technicznych w przestrzeni może by ć wykorzystane do o żywienia społeczno-gospodarczego oraz wzrostu poczucia to żsamo ści lokalnej. Na estetyk ę i funkcjonalno ść przestrzeni publicznych, a tak że popraw ę warunków zamieszkania maj ą zasadniczy wpływ obszary zieleni (przede wszystkim parki, skwery, ziele ńce, ogrody działkowe, tereny zieleni nieurz ądzonej, a nawet drobne elementy zieleni: szpalery, drzewa, trawniki). Na terenie wyznaczonych podobszarów rewitalizacji jest niewiele terenów zieleni urz ądzonej. Chocia ż wyst ępuj ą tu zespoły zieleni, to wymagaj ą

11 Oficjalna strona internetowa parafii pw. Św. Trójcy w Chynowie, trojca-chynow.parafia.info.pl. 50 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

uporz ądkowania w zagospodarowaniu (m.in. park miejski w Chynowie). Tereny zieleni odpowiednio zagospodarowane i piel ęgnowane podnosz ą atrakcyjno ść krajobrazu, tworz ą klimat zwłaszcza obszarów pełni ących funkcj ę centrum gminy oraz pełni ą funkcje wypoczynkowe i ochronne. Jest to szczególnie istotne z uwagi na fakt niewielkiej powierzchni terenów zagospodarowanych pod działalno ść sportow ą, rekreacyjn ą, kulturow ą i turystyczn ą, która wynosi 0,11 km 2, co stanowi 1,1% łącznej powierzchni wyznaczonych podobszarów rewitalizacji. Ponadto na wyznaczonym do rewitalizacji terenie funkcjonuj ą ró żne obiekty użyteczno ści publicznej, m.in. Urz ąd Gminy w Chynowie, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Chynowie, Publiczne Gimnazjum im. Władysława Stanisława Reymonta w Chynowie, Zespół Szkół im. Polskich Patriotów w Drwalewie, Gminna Biblioteka Publiczna w Chynowie, filia biblioteczna w Drwalewie, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej z o środkami w Chynowie i Drwalewie, Komisariat Policji w Chynowie.

Fotografia 4 Centrum Chynowa (obiekty usługowo-handlowe przy ul. Głównej w Chynowie – naprzeciwko kościoła parafialnego pw. Św. Trójcy w Chynowie)

Źródło: Urz ąd Gminy w Chynowie

51 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Fotografia 5 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chynowie

Źródło: Urz ąd Gminy w Chynowie

Fotografia 6 Ośrodek Zdrowia w Drwalewie

Źródło: Urz ąd Gminy w Chynowie

52 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wyznaczone podobszary rewitalizacji w Gminie Chynów nie są obj ęte żadnymi formami ochrony przyrody, takimi jak parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary specjalnej ochrony, obszary chronionego krajobrazu. Ponadto zarówno podobszary rewitalizacji jak i cały obszar Gminy Chynów, nie są terenami zagro żonymi wyst ąpieniem powodzi (mapa 4).

Mapa 4 Obszary zagro żenia powodziowego – Gmina Chynów

Źródło: Hydroportal Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej, mapy.isok.gov.pl

Z uwagi na brak szczegółowych danych, pogł ębiona diagnoza w zakresie przekroczenia standardów jako ści powietrza przeprowadzona została na podstawie corocznie opracowywanych raportów przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, dotycz ących oceny jako ści powietrza w województwie mazowieckim 12 . Z uwagi na ochron ę zdrowia dotyczyła ona wieloetapowej klasyfikacji dla nast ępuj ących parametrów: pył zawieszony PM10 (rok), pył zawieszony PM10 (24-godziny), benzo(a)piren w pyle PM10 (rok), pył zawieszony PM2,5 (rok) oraz ozon (maks. 8-godzin). Na terenie Gminy Chynów nie odnotowano w 2014 roku przekroczenia st ęż enia dla pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5 (mapy 5 i 6).

12 Strona internetowa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, wios.warszawa.pl, inf. z dnia 16.09.2016. 53 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Mapa 5 Rozkład st ęż enia rocznego pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku

Gmina Chynów

Źródło: Roczna ocena jako ści powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2014, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Warszawa 2015, Zał ącznik 3, s. 9

54 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Mapa 6 Rozkład st ęż eń pyłu zawieszonego PM2,5 – st ęż enia roczne na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku

Gmina Chynów

Źródło: Roczna ocena jako ści powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2014, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Warszawa 2015, Zał ącznik 3, s. 10

Na terenie gminy w 2014 roku liczba dni, w których st ęż enie ozonu było wi ększe ni ż 120 µg/m 3, nie przekroczyła 26 dni. W zwi ązku z tym dotrzymany został poziom docelowy. Na terenie całego województwa mazowieckiego poziom docelowy został dotrzymany, liczba dni z przekroczeniem mie ściła si ę w przedziale 3–14 (mapa 7).

55 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Mapa 7 Klasyfikacja stref pod wzgl ędem kryterium ochrony zdrowia dla ozonu – cel długoterminowy na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku

Gmina Chynów

Źródło: Roczna ocena jako ści powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2014, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Warszawa 2015, Zał ącznik 3, s. 19

Udokumentowany pomiarami obszar przekrocze ń poziomu docelowego benzo(a)pirenu obejmował głównie północno-wschodni ą i centraln ą cz ęść województwa mazowieckiego oraz został odnotowany w miastach powiatowych. W Gminie Chynów przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu wyst ąpiły w północnej i centralnej jej cz ęś ci (mapa 8).

56 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Mapa 8 Rozkład st ęż enia rocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10 na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku

Gmina Chynów

Źródło: Roczna ocena jako ści powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2014., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Warszawa 2015, Zał ącznik 3, s. 16

Zdiagnozowanym problemem w sferze środowiskowej, wpływaj ącym na stan jako ści powietrza atmosferycznego na terenie wyznaczonych podobszarów rewitalizacji jest opalanie kotłowni domowych paliwem niskiej jako ści oraz o niskich parametrach grzewczych, a tak że odpadami komunalnymi. Efekt ten pot ęguje u żytkowanie przestarzałych i niesprawnych urz ądze ń grzewczych. Wynika to z braku świadomo ści społecze ństwa o wpływie spalanego paliwa do ogrzewania domów oraz stanie stosowanych w tym celu pieców na jako ść wdychanego przez nich powietrza. W efekcie nieefektywnego spalania paliw stosowanych w kotłowniach domowych do atmosfery uwalnianych jest wiele szkodliwych substancji, w tym głównie: pyły zawieszone, dwutlenek siarki, tlenki azotu, metale ci ęż kie, 57 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne, dioksyny. Ponadto piece w kotłowniach domowych nie s ą przystosowane do spalania odpadów, gdy ż nie posiadaj ą odpowiednich filtrów. W wyniku ich spalania emitowane s ą truj ące i niebezpieczne substancje dla zdrowia i życia człowieka. Nale ży do nich m.in.: benzo(a)piren, tlenek w ęgla, dwutlenek siarki, metale ci ęż kie, kadm, cyjanowodór. Spalanie odpadów, oprócz emisji niebezpiecznych substancji, wi ąż e si ę tak że z ryzykiem zaczadzenia spowodowanego zapchaniem si ę przewodów kominowych. Ponadto głównymi źródłami zanieczyszcze ń powietrza na terenie podobszarów rewitalizacji s ą: Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego „BIOWET” w Drwalewie, droga wojewódzka o przebiegu Sochaczew – Grójec – Góra Kalwaria – Mi ńsk Mazowiecki (dawna droga krajowa nr 50), drogi powiatowe i gminne oraz składowiska materiałów opałowych czy budowlanych. Gmina Chynów nie posiada składowiska odpadów komunalnych na własnym terenie. Dzi ęki zawartemu Zwi ązkowi Mi ędzygminnemu pod nazw ą „Natura”, korzysta ze składowiska w Warce. We wszystkich miejscowo ściach umieszczone s ą kontenery oraz w coraz szerszym zakresie wprowadzane s ą pojemniki na sortowane odpady. W Drwalewie na terenie Zakładów Przemysłu Bioweterynaryjnego „BIOWET” znajduje si ę nieczynne ju ż składowisko przemysłowe, na którym gromadzone były m.in. odpady niebezpieczne tj.: przeterminowane chemikalia i inne. W wyniku przeprowadzonej pogł ębionej diagnozy wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Chynów oraz w oparciu o ró żne formy partycypacji społecznej, zidentyfikowano najwa żniejsze problemy (konieczne do rozwi ązania poprzez działania rewitalizacyjne) i potencjały (których uruchomienie jest istotne do powodzenia procesu rewitalizacji) w podziale na sfery tematyczne (tabela 4) oraz wynikaj ące z nich potrzeby o ró żnym charakterze i skali oddziaływania.

58 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 4 Zidentyfikowane problemy oraz potencjały wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Chynów

Problemy Potencjały

SFERA SPOŁECZNA 1. Niski udział ludno ści w wieku 1. Du ży kapitał społeczny ludzi młodych przedprodukcyjnym w % ludno ści ogółem (dla zamieszkuj ących na podobszarach obu podobszarów średnia w 2014 r. ni ższa od rewitalizacji. średniej dla gminy). 2. Aktywna działalno ść Domu Kultury 2. Post ępuj ący proces starzenia si ę ludno ści. i Biblioteki Publicznej. 3. Dla Podobszaru Drwalew wysoki udział 3. Działalno ść organizacji pozarz ądowych. w 2014 r. bezrobotnych zarejestrowanych 4. Cykliczne imprezy integruj ące mieszka ńców, w ludno ści w wieku produkcyjnym oraz udział m.in. Dni Chynowa. osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostaj ących bez pracy dłu żej ni ż 12 miesi ęcy w % bezrobotnych ogółem. 4. Niedostosowane kompetencje i kwalifikacje mieszka ńców do potrzeb rynku pracy, wynikaj ące z obecnego systemu i kierunku kształcenia młodych ludzi. 5. Migracje osób wykształconych do wi ększych aglomeracji. 6. Wzrost zagro żenia patologiami społecznymi (najcz ęstsze powody korzystania ze świadcze ń pomocy społecznej to: bezrobocie, ubóstwo, długotrwała lub ci ęż ka choroba, niepełnosprawno ść ). 7. Dla Podobszaru Drwalew wysoki udział osób korzystaj ących z pomocy społecznej. 8. Roszczeniowo ść mieszka ńców wobec gminy (oczekiwanie, że gmina zrealizuje wszelkie potrzeby mieszka ńców bez ich udziału społecznego czy finansowego). 9. Brak inicjatyw oddolnych. 10. Brak współpracy mi ędzysektorowej. 11. Akty wandalizmu i niszczenia mienia. 12. Dziedziczenie niezaradno ści życiowej i ubóstwa. 13. Brak odpowiedniej oferty sp ędzania wolnego czasu zarówno dla dzieci i młodzie ży, jak i pozostałych grup wiekowych, a tak że brak miejsc integracji, aktywno ści społecznej, sportowej i kulturalnej. 14. Narastaj ące wykluczenie społeczne w wyniku bezrobocia strukturalnego i popadanie mieszka ńców w uzale żnienia – alkoholizm, narkotyki i inne u żywki (głównie w Podobszarze Drwalew). 15. Niewystarczaj ąca jako ść i dost ępno ść usług publicznych. 16. Brak dost ępu do opieki żłobkowej i niedostateczny dost ęp do opieki przedszkolnej.

59 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

SFERA GOSPODARCZA 1. Niedostateczna przedsi ębiorczo ść mieszka ńców na podobszarach rewitalizacji. 2. Niewystarczaj ący rozwój sfery usług zwi ązanych 1. Tereny przygotowane pod inwestycje dla z obsług ą ruchu rekreacyjnego i turystycznego. du żych i małych podmiotów gospodarczych. 3. Niewystarczaj ąca przestrze ń oraz warunki 2. Brak ogranicze ń formalno-prawnych dla techniczne Placu Targowego do prowadzenia realizacji inwestycji wynikaj ących z przepisów działalno ści handlowej. ochrony środowiska. 4. Słabo rozwini ęta sie ć placówek usługowo- 3. Mo żliwo ść promocji i sprzeda ży lokalnego handlowych. produktu – jabłka. 5. Niewystarczaj ący rozwój przemysłu oraz brak rynku zbytu dla płodów rolnych. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA 1. Niedostateczna powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalno ść sportow ą, rekreacyjn ą, kulturow ą i turystyczn ą przypadaj ąca na 1 000 mieszka ńców. 2. Bariery architektoniczne dla osób starszych oraz niepełnosprawnych w przestrzeniach publicznych i budynkach u żyteczno ści publicznej. 3. Brak spójnego systemu monitoringu. 4. Niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura 1. Poło żenie przy wa żnym szlaku sportowa, rekreacyjna, turystyczna komunikacyjnym: drodze wojewódzkiej (dawna i okołoturystyczna. droga krajowa nr 50). 5. Brak estetycznego, funkcjonalnego 2. Lokalizacja obiektów o światy, ochrony zdrowia, i bezpiecznego zagospodarowania przestrzeni religijnych, rekreacyjnych i innych. publicznej Chynowa (centrum miejscowo ści) 3. „Staw wiejski” w Drwalewie, który po oraz Drwalewa (głównie przestrzenie odpowiednim zagospodarowaniu mo że stanowi ć osiedlowe). du ży potencjał rekreacyjno-wypoczynkowy. 6. Niedostateczne wyposa żenie przestrzeni publicznych w elementy małej architektury oraz infrastruktur ę społeczn ą. 7. Niedostateczny stan techniczny oraz niefunkcjonalny układ cz ęś ci infrastruktury drogowej. 8. Niewystarczaj ący i cz ęś ciowo b ędący w złym stanie technicznym system o świetlenia ulicznego. 9. Brak i/lub zły stan techniczny infrastruktury komunalnej (kanalizacja).

60 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

SFERA TECHNICZNA

1. Bardzo niski udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci kanalizacyjnej. 2. Niezadawalaj ący stan techniczny niektórych dróg, brak odpowiedniej ilo ści oraz jako ści istniej ących miejsc postojowych i chodników dla pieszych. 1. Dziedzictwo kulturowe – zabytkowy, 3. Zły stan techniczny budynków mieszkalnych modrzewiowy ko ściół z XV w. i drewniana na osiedlu popegeerowskim w Drwalewie oraz dzwonnica znajduj ąca si ę przy ko ściele osiedlu Biowet-Drwalew. w Chynowie, pałac z połowy XIX w. 4. Infrastruktura przestrzenna i technologie budowy w Drwalewie oraz zabytkowy ko ściół z lat 50. i 60. XX w. (szczególnie osiedla w Drwalewie. w Drwalewie). 5. Niska efektywno ść energetyczna niektórych budynków u żyteczno ści publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych. 6. Nieodpowiednie warunki techniczne cz ęś ci bazy sportowej.

SFERA ŚRODOWISKOWA 1. Obci ąż enie środowiska naturalnego komunikacj ą drogow ą – emisja spalin i nadmierny hałas. 2. Niedostateczna edukacja ekologiczna 1. Walory środowiska naturalnego sprzyjaj ące i świadomo ść społeczna dotycz ąca ochrony rozwojowi funkcji rekreacyjno-wypoczynkowej. środowiska. 2. Korzystne warunki przyrodnicze dla rozwoju 3. „Dzikie” wysypiska śmieci i problemy rolnictwa ekologicznego. z za śmiecaniem terenów przydro żnych i lasów. 4. Nieurz ądzone skwery, fragmenty zieleni na terenach publicznych.

Źródło: Opracowanie własne

Po dokonaniu cało ściowej analizy problemów oraz potencjałów zidentyfikowanych na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji, poni żej wskazano skal ę i charakter zdiagnozowanych potrzeb , które determinuj ą zakres działa ń rewitalizacyjnych. Zidentyfikowane potrzeby w zakresie przezwyci ęż ania zjawisk kryzysowych w sferze społecznej to: 1. Kompleksowe wsparcie osób wykluczonych i/lub zagro żonych ubóstwem oraz pomoc osobom uzale żnionym, zamieszkuj ącym na podobszarach rewitalizacji (szczególnie wsparcie rodzin prze żywaj ących trudno ści w wypełnianiu funkcji opieku ńczo- -wychowawczych, dotkni ętych długotrwał ą lub ci ęż ką chorob ą b ądź bezrobociem) – niezb ędne jest przerwanie procesu dziedziczenia ubóstwa, bezrobocia i patologii społecznych poprzez ró żnorodne i zindywidualizowane formy pracy, zarówno

61 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

z dorosłymi jak i dzie ćmi czy młodzie żą , m.in. poprzez indywidualne wsparcie, animacj ę społeczn ą, profilaktyk ę społeczn ą czy środowiskowe formy wsparcia zapewniaj ące organizacj ę czasu wolnego. 2. Przeciwdziałanie bezrobociu i zwi ększanie mo żliwo ści zatrudnienia – konieczne jest zmniejszenie poziomu bezrobocia mieszka ńców (szczególnie długotrwałego), spowodowanego zmianami strukturalnymi na rynku pracy, wynikaj ącego z faktu istnienia niegdy ś na tym terenie PGR-u, który prowadzi do wzrostu liczby osób korzystaj ących ze świadcze ń pomocy społecznej. Nale ży wdro żyć model współpracy anga żuj ący w proces udzielania pomocy środowisko lokalne, gminn ą i powiatow ą pomoc instytucjonaln ą oraz system samopomocy obywatelskiej w oparciu o ró żne środki i narz ędzia (np. programy aktywizacji zawodowej we współpracy z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej i Powiatowym Urz ędem Pracy), a tak że stworzenie warunków do powstawania nowych miejsc pracy w wyniku inwestycji słu żą cych rozwojowi sektora okołoturystycznego zwi ązanego z tradycjami ceramicznymi gminy. 3. Zwi ększenie zaanga żowania mieszka ńców w sprawy lokalne oraz integracji we współdziałaniu na rzecz podobszarów rewitalizacji – niezb ędne jest budowanie wspólnoty aktywnych mieszka ńców wokół dobra wspólnego, zach ęcanie do działania w organizacjach pozarz ądowych, wzmacnianie to żsamo ści lokalnej poprzez ró żne formy aktywno ści społecznej (m.in. „oddolne” inicjatywy, wydarzenia, imprezy wzmacniaj ące wi ęzi społeczne) we współpracy z podmiotami czy instytucjami działaj ącymi na podobszarach rewitalizacji. 4. Wyrównanie szans edukacyjnych i kreowanie mo żliwo ści do rozwoju młodych ludzi – istnieje pilna potrzeba zapewnienia odpowiednich warunków technicznych, a tak że mo żliwo ści w zakresie edukacji oraz samorozwoju w celu zwi ększenia szans życiowych dzieci i młodzie ży (m.in. wykształcenie postaw przedsi ębiorczych, wprowadzanie i rozwijanie nowych kierunków i elementów kształcenia, organizacja ró żnorodnych zaj ęć pozalekcyjnych i ró żnych form sp ędzania czasu wolnego, rozwijaj ących pasje i talenty). 5. Zapewnianie udziału w życiu społecznym seniorom oraz osobom niepełnosprawnym – niezb ędne jest zwi ększanie usług opieku ńczych oraz organizacja aktywnych form sp ędzania czasu wolnego (zaspokajanie ich potrzeb kulturalno-społecznych, rekreacyjnych i edukacyjnych poprzez organizowanie cyklicznych wydarze ń i spotka ń integracyjnych, warsztatów mi ędzypokoleniowych, wycieczek itp.).

62 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

6. Zwi ększenie dost ępno ści oraz poprawa jako ści usług publicznych – zdiagnozowane potrzeby dotycz ą przede wszystkim poprawy stanu technicznego infrastruktury, budynków i obiektów u żyteczno ści publicznej oraz zwi ększenia standardu świadczonych usług (m.in. kulturalnych) na rzecz mieszka ńców. 7. Poprawa stanu bezpiecze ństwa publicznego na podobszarach rewitalizacji – okre ślono potrzeby w zakresie przeciwdziałania przest ępczo ści i dewastacji mienia publicznego poprzez zamontowanie monitoringu, a tak że realizacj ę profilaktycznych działa ń edukacyjnych we współpracy z Komisariatem Policji w Chynowie.

Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyci ęż ania zjawisk kryzysowych w sferze gospodarczej to: 1. Pobudzanie przedsi ębiorczo ści mieszka ńców podobszarów rewitalizacji w zakresie handlu i usług – istnieje pilna potrzeba w zakresie stworzenia funkcji centrotwórczych oraz „o żywienia” gospodarczego, szczególnie centrum Chynowa, przez podj ęcie kompleksowych działa ń inwestycyjnych w przestrzeni, tworz ących odpowiedni ą baz ę techniczn ą (Plac Targowy, uzbrojenie terenu) oraz wdro żenie programów ułatwiaj ących podj ęcie działalno ści gospodarczych przez mieszka ńców podobszarów rewitalizacji. 2. Wspieranie rozwoju przedsi ębiorstw i działalno ści gospodarczych mieszka ńców na podobszarach rewitalizacji – zidentyfikowano potrzeby w zakresie uporz ądkowania oraz estetycznego i funkcjonalnego zagospodarowania przestrzeni publicznych do rozwoju i ró żnicowania prowadzonych działalno ści, a tak że kreowania przyjaznego klimatu do rozwoju przedsi ębiorstw (m.in. ułatwienia formalno-prawne, zagospodarowanie przestrzeni i/lub obiektów pod działalno ść gospodarcz ą: biurow ą, usługow ą, handlow ą lub produkcyjn ą). 3. Tworzenie warunków do rozwoju sektorów turystycznego i okołoturystycznego na podobszarach rewitalizacji – niezb ędne jest podj ęcie działa ń zwi ązanych z powstaniem spójnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej, sportowej oraz kulturalnej, słu żą cej aktywnemu wypoczynkowi oraz sp ędzaniu czasu wolnego na terenie podobszarów rewitalizacji, a tak że umo żliwiaj ącej mieszka ńcom zało żenie działalno ści gospodarczej zwi ązanej z sektorem okołoturystycznym.

63 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyci ęż ania zjawisk kryzysowych w sferze przestrzenno-funkcjonalnej to: 1. Uporz ądkowanie oraz stworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych sprzyjaj ących aktywno ści mieszka ńców – zauwa ża si ę szereg potrzeb zwi ązanych z popraw ą estetyki, funkcjonalno ści i bezpiecze ństwa w przestrzeni publicznej (szczególnie centrum Chynowa) dla wzrostu aktywno ści społecznej i gospodarczej (m.in. poprzez tworzenie infrastruktury społecznej, elementów małej architektury, a tak że likwidowanie barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych i starszych). 2. Zwi ększenie funkcjonalno ści układów komunikacyjnych z uwzgl ędnieniem preferencji dla ruchu pieszego i rowerowego – konieczna jest przebudowa i/lub remont niektórych ulic, budowa ście żek rowerowych oraz chodników dla pieszych, co stworzy atrakcyjne i bezpieczne warunki do rozwoju aktywno ści i integracji społecznej oraz wypoczynku i rekreacji mieszka ńców.

Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyci ęż ania zjawisk kryzysowych w sferze technicznej to: 1. Zatrzymanie post ępuj ącej degradacji technicznej i/lub poprawa efektywno ści energetycznej obiektów u żyteczno ści publicznej i budynków mieszkalnych wielorodzinnych – zidentyfikowano na terenie podobszarów rewitalizacji zdegradowane budynki b ędące w zasobach gminy, instytucji publicznych, innych podmiotów oraz będące własno ści ą osób prywatnych (o charakterze mieszkaniowym i słu żą ce prowadzeniu działalno ści gospodarczych), które wymagaj ą przeprowadzenia kompleksowych działa ń zwi ązanych m.in. z ich odbudow ą, przebudow ą, rozbudow ą i/lub remontem oraz uregulowaniem stanu prawnego w celu przywrócenia bądź nadania innych funkcji społecznych. Ponadto na obszarze rewitalizacji zlokalizowane są obiekty zabytkowe o du żej warto ści kulturowej, które wymagają zabezpieczenia poprzez przeprowadzenie działa ń konserwatorskich oraz szerszego udost ępnienia mieszka ńcom na cele społeczne. 2. Uporz ądkowanie i zwi ększenie dost ępu do podstawowej infrastruktury komunalnej dla u żytkowników podobszarów – zdiagnozowano szeroki zakres potrzeb w zakresie uzupełnienia braków lub poprawy stanu technicznego podstawowej infrastruktury komunalnej (zwłaszcza w zakresie sieci kanalizacyjnej), wpływaj ącej na warunki i jako ść zamieszkania czy prowadzenia działalno ści gospodarczej na podobszarach rewitalizacji. 64 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyci ęż ania zjawisk kryzysowych w sferze środowiskowej to: 1. Ograniczenie tzw. „niskiej” emisji zanieczyszcze ń – zdiagnozowano konieczno ść podj ęcia kompleksowych działa ń zmniejszaj ących wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza w zakresie ró żnych projektów pozwalaj ących na zast ąpienie starych, nisko sprawnych urz ądze ń grzewczych bardziej proekologicznymi rozwi ązaniami dostarczaj ącymi ciepło oraz zastosowanie odnawialnych źródeł energii. 2. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców – potrzebne s ą inicjatywy edukacyjne dla mieszka ńców podobszarów rewitalizacji w zakresie świadomo ści, postaw i zachowa ń ekologicznych przyczyniaj ących si ę do ochrony środowiska naturalnego.

65 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

III. Cz ęść programowa 1. Zało żenia Programu Rewitalizacji

Przeprowadzenie cało ściowej analizy zjawisk kryzysowych i potencjałów oraz wskazanie czynników maj ących szczególne znaczenie z punktu widzenia rewitalizacji (tabela 4), pozwoliło okre śli ć strategiczne kierunki działa ń dla wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Chynów. Okre ślono wizj ę (planowany efekt), misj ę oraz cele rewitalizacji, wokół których skoncentrowane zostały kierunki działa ń. Realizacja zaplanowanych projektów i przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych pozwoli na wykonanie misji, a tym samym wyprowadzenie wyznaczonych podobszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego.

1.1. Misja i wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji

Program Rewitalizacji opracowany został w układzie uwzgl ędniaj ącym dwa kluczowe jego elementy, tj. wizj ę – pokazuj ącą wizerunek obszaru rewitalizacji w przyszło ści i misj ę – będącą naczelnym kierunkiem zintegrowanej polityki terytorialnej, wokół której koncentrowa ć si ę b ędą kompleksowe i partnerskie działania wszystkich interesariuszy rewitalizacji. Na podstawie przeprowadzonej pogł ębionej diagnozy, analizy zjawisk kryzysowych i lokalnych potencjałów oraz w wyniku wspólnej pracy warsztatowej interesariuszy rewitalizacji, sformułowano misj ę i wizj ę stanu dla ka żdego wyznaczonego podobszaru po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji.

WIZJA Obszar zrewitalizowany w Gminie Chynów – miejscem atrakcyjnym do zamieszkania, wypoczynku i rekreacji. Poprawiły si ę warunki mieszkaniowe w wysokiej jako ści przestrzeni publicznej. Nast ąpił rozwój usług handlowych, zdrowotnych i edukacyjnych oraz oferty aktywizuj ącej przyjaznej dla mieszka ńców. Post ępuj ąca integracja społeczna przyczynia si ę do minimalizowania zjawisk patologicznych i poprawy bezpiecze ństwa. Zwi ększa si ę liczba inicjatyw „oddolnych”. Dzi ęki aktywno ści mieszka ńców wykorzystuj ących nowoczesn ą infrastruktur ę, dogodne poło żenie oraz dziedzictwo kulturowe i zasoby naturalne gminy nast ępuje rozwój przedsi ębiorczo ści w zakresie przetwórstwa i sprzeda ży produktów lokalnych oraz rekreacji i turystyki.

66 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

MISJA REWITALIZACJI Tworzenie atrakcyjnych warunków do zamieszkania i rekreacji, a tak że rozwoju przedsi ębiorczo ści oraz aktywno ści społecznej mieszka ńców z zawi ązywaniem mi ędzysektorowej współpracy w zakresie wzmacniania potencjału bazuj ącego na lokalnych zasobach dziedzictwa naturalnego

Wizja obszaru rewitalizacji zawiera w sobie opis pożą danego stanu docelowego we wszystkich sferach, tj. społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. W wymiarze społecznym na rewitalizowanych podobszarach nast ąpi: integracja społeczna mieszka ńców, zniwelowanie wykluczenia i izolacji wielu grup społecznych, wzrost aktywno ści społecznej, zwi ększenie dost ępno ści do wysokiej jako ści usług publicznych, wyprowadzenie dzieci i młodzie ży z patologii, wzrost poczucia bezpiecze ństwa, wzrost mo żliwo ści bezpiecznego i atrakcyjnego sp ędzania czasu wolnego. W wymiarze gospodarczym proces rewitalizacji przyczyni si ę w sposób bezpo średni i po średni do: zwi ększenia mo żliwo ści rozwoju przedsi ębiorczo ści, wzrostu ruchu rekreacyjno- wypoczynkowego, wzrostu dochodów mieszka ńców, wzrostu ilo ści ch ętnych osób do osiedlania si ę na wyznaczonych podobszarach. W wymiarze przestrzenno-funkcjonalnym zauwa żalne b ędą nast ępuj ące zmiany: dostosowanie przestrzeni publicznych do osób niepełnosprawnych, likwidacja barier architektoniczno-urbanistycznych, poprawa estetyki przestrzeni, stworzenie infrastruktury rekreacyjno-sportowej, bezpieczna przestrze ń dla mieszka ńców, poprawa bezpiecze ństwa infrastruktury drogowej, poprawa estetyki zabudowy mieszkaniowej oraz otaczaj ących ją terenów. W wymiarze technicznym rewitalizacja przyczyni si ę do: poprawy jako ści i zwi ększenia ilo ści infrastruktury rekreacyjno-sportowej, poprawy stanu technicznego budynków u żyteczno ści publicznej oraz budynków mieszkalnych wielorodzinnych, poprawy stanu technicznego infrastruktury drogowej, stworzenia funkcjonalnej infrastruktury osiedlowej (Drwalew). W wymiarze środowiskowym proces rewitalizacji wpłynie na: redukcj ę emisji gazów cieplarnianych (CO 2), redukcj ę emisji zanieczyszcze ń do powietrza, ochron ę środowiska naturalnego, wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców.

67 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

W zwi ązku z powy ższym wizja obszaru rewitalizacji odnosi si ę do zdiagnozowanych: 1) potrzeb – zwi ązanych z „o żywieniem” społeczno-gospodarczym centrum Chynowa i miejscowo ści Drwalew przy jednoczesnej ochronie środowiska; 2) uwarunkowa ń – wynikaj ących z sadowniczego charakteru gminy oraz ze zmian strukturalnych na rynku pracy w Drwalewie, spowodowanych lokalizacj ą niegdy ś na tym obszarze PGR-u; 3) potencjałów podobszarów rewitalizacji – dogodnego poło żenia komunikacyjnego, mo żliwo ści promocji i sprzeda ży lokalnego produktu, dziedzictwa kulturowego, du żego kapitału ludzi młodych i aktywnej działalno ści Domu Kultury, Biblioteki Publicznej i organizacji pozarz ądowych, których uruchomienie jest istotne do powodzenia procesu rewitalizacji.

Cel rewitalizacji 1. Wzmocnienie kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców wraz z przyczyniaj ącymi si ę do jego realizacji kierunkami działa ń, które dotycz ą: rozwoju przedsi ębiorczo ści opartej na dziedzictwie naturalnym, wł ączania społecznego i zawodowego osób wykluczonych oraz zagro żonych marginalizacj ą, wzmacniania to żsamo ści lokalnej mieszka ńców i integracji społecznej – odpowiada na okre ślone na podstawie diagnozy obszaru rewitalizacji potrzeby zwi ązane z:

1) kompleksowym wsparciem osób wykluczonych i/lub zagro żonych ubóstwem oraz pomoc ą osobom uzale żnionym, zamieszkuj ącym na podobszarach rewitalizacji; 2) przeciwdziałaniem bezrobociu i zwiększaniem mo żliwo ści zatrudnienia; 3) zwi ększeniem zaanga żowania mieszka ńców w sprawy lokalne oraz integracji we współdziałaniu na rzecz podobszarów rewitalizacji; 4) wyrównaniem szans edukacyjnych i kreowaniem mo żliwo ści do rozwoju młodych ludzi; 5) zapewnianiem udziału w życiu społecznym seniorom oraz osobom niepełnosprawnym; 6) zwi ększeniem dost ępno ści oraz popraw ą jako ści usług publicznych; 7) popraw ą stanu bezpiecze ństwa publicznego na podobszarach rewitalizacji; 8) pobudzaniem przedsi ębiorczo ści mieszka ńców podobszarów rewitalizacji w zakresie handlu i usług; 9) wspieraniem rozwoju przedsi ębiorstw i działalno ści gospodarczych mieszka ńców na podobszarach rewitalizacji; 10) tworzeniem warunków do rozwoju sektorów turystycznego i okołoturystycznego na podobszarach rewitalizacji.

68 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Osi ągni ęcie zało żeń celu 1. jest ści śle zwi ązane z planowanym efektem rewitalizacji okre ślonym w wizji stanu obszaru w sferach społecznej i gospodarczej. Cel rewitalizacji 2. Stworzenie atrakcyjnych warunków do zamieszkania i rekreacji wraz przyczyniaj ącymi si ę do jego realizacji kierunkami działa ń, które dotycz ą: poprawy standardu zasobów mieszkaniowych, powstawania publicznej infrastruktury zwi ązanej z rozwojem funkcji rekreacyjnych i sportowych, poprawy funkcjonalno ści struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych, zmniejszania dysproporcji w zagospodarowaniu przestrzeni publicznej, ochrony środowiska oraz likwidacji zjawisk stanowi ących zagro żenie dla środowiska, adaptacji obiektów na cele edukacyjne, gospodarcze, kulturalne – odpowiada na okre ślone na podstawie diagnozy obszaru rewitalizacji potrzeby zwi ązane z:

1) uporz ądkowaniem oraz stworzeniem atrakcyjnych przestrzeni publicznych sprzyjaj ących aktywno ści mieszka ńców; 2) zwi ększeniem funkcjonalno ści układów komunikacyjnych z uwzgl ędnieniem preferencji dla ruchu pieszego i rowerowego; 3) zatrzymaniem post ępuj ącej degradacji technicznej i/lub popraw ą efektywno ści energetycznej obiektów u żyteczno ści publicznej i budynków mieszkalnych wielorodzinnych; 4) uporz ądkowaniem i zwi ększeniem dost ępu do podstawowej infrastruktury komunalnej dla u żytkowników podobszarów; 5) ograniczeniem tzw. „niskiej” emisji zanieczyszcze ń; 6) zwi ększeniem terenów zieleni urz ądzonej słu żą cych wypoczynkowi i rekreacji mieszka ńców; 7) podniesieniem świadomo ści ekologicznej mieszka ńców. Osi ągni ęcie zało żeń celu 2. jest ści śle zwi ązane z planowanym efektem rewitalizacji okre ślonym w wizji stanu obszaru w sferach przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej.

1.2. Cele rewitalizacji wraz z odpowiadaj ącymi im kierunkami działa ń

Wypełnienie przyj ętej wizji i misji jest uwarunkowane realizacj ą postawionych celów rewitalizacji i zaplanowanych do realizacji kierunków działa ń, słu żą cych eliminacji lub ograniczeniu zdiagnozowanych na etapie diagnostycznym negatywnych zjawisk, ści śle odpowiadających przyj ętym celom (schemat 3). 69 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Schemat 3 Zało żenia Programu Rewitalizacji dla obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów

MISJA Tworzenie atrakcyjnych warunków do zamieszkania i rekreacji, a tak że rozwoju przedsi ębiorczo ści oraz aktywno ści społecznej mieszka ńców z zawi ązywaniem mi ędzysektorowej współpracy w zakresie wzmacniania potencjału bazuj ącego na lokalnych zasobach dziedzictwa naturalnego

CEL 1 CEL 2

Wzmocnienie kapitału społecznego, Stworzenie atrakcyjnych warunków do integracji i przedsi ębiorczo ści zamieszkania i rekreacji mieszka ńców

KIERUNEK DZIAŁANIA 2.1.

KIERUNEK DZIAŁANIA 1.1. Poprawa standardu zasobów mieszkaniowych Rozwój przedsi ębiorczo ści opartej na dziedzictwie naturalnym

KIERUNEK DZIAŁANIA 2.2.

Powstanie publicznej infrastruktury, zwi ązanej z rozwojem funkcji rekreacyjnych i sportowych KIERUNEK DZIAŁANIA 1.2. Wł ączenie społeczne i zawodowe osób wykluczonych KIERUNEK DZIAŁANIA 2.3. oraz zagro żonych marginalizacj ą Poprawa funkcjonalno ści struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych

KIERUNEK DZIAŁANIA 1.3.

Wzmocnienie to żsamo ści lokalnej KIERUNEK DZIAŁANIA 2.4. mieszka ńców i integracja społeczna Zmniejszenie dysproporcji w zagospodarowaniu przestrzeni publicznej

KIERUNEK DZIAŁANIA 2.5.

Ochrona środowiska oraz likwidacja zjawisk

stanowi ących zagro żenie dla środowiska

KIERUNEK DZIAŁANIA 2.6.

Adaptacja obiektów na cele edukacyjne, gospodarcze, kulturalne

Źródło: Opracowanie własne

70 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2. Projekty i przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne w latach 2016–2024

Program Rewitalizacji dla Gminy Chynów zło żony jest z listy planowanych, podstawowych projektów i przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych oraz zawiera charakterystyk ę pozostałych rodzajów przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych. Dzi ęki temu dokument jest konstrukcj ą zło żoną z wielu ró żnorodnych projektów, która warunkuje osi ągni ęcie zaplanowanych efektów, a tym samym ich efektywne oddziaływanie na zidentyfikowane na etapie diagnozy zjawiska kryzysowe oraz wykorzystuje lokalne potencjały.

2.1. Lista planowanych podstawowych projektów/przedsi ęwzi ęć

W wyniku prac nad Programem Rewitalizacji oraz w oparciu o zasad ę partycypacji społecznej oraz partnerstwa, zdefiniowano i scharakteryzowano 6 projektów podstawowych , czyli takich, bez których realizacja celów dokumentu nie b ędzie mo żliwa i podobszary rewitalizacji nie b ędą w stanie wyj ść z kryzysowej sytuacji. Główne zało żenia projektów przedstawiaj ą tabele 5–10.

Tabela 5 Projekt podstawowy nr 1 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji Kompleksowa rewitalizacja popegeerowskich i poprzemysłowych terenów Nazwa projektu miejscowo ści Drwalew w celu poprawy warunków życia mieszka ńców

Lokalizacja Podobszar Drwalew Okres realizacji 2017–2024

Środki UE (EFRR), bud żet gminy, Szacowana Źródła 5 240 000 zł środki własne Drwalewskiej warto ść finansowania Spółdzielni Mieszkaniowej Zakres rzeczowy projektu obejmuje nast ępuj ące zadania: 1) adaptacja cz ęś ci budynku w Drwalewie do pełnienia funkcji edukacyjnych (utworzenie punktu przedszkolnego); 2) przebudowa parkingu przy Zespole Szkół wraz z zagospodarowaniem terenu; 3) wykonanie ście żki rowerowej przy drodze wojewódzkiej (dawnej drodze krajowej nr 50) na odcinku Drwalew–Chynów – jako projekt wspieraj ący proces rewitalizacji (poza środkami z UE w ramach RPO WM na lata 2014–2020 z działania 6.2.); Zakres rzeczowy 4) wykonanie chodnika dla pieszych przy ul. Grójeckiej – droga wojewódzka realizowanych (dawna droga krajowa nr 50); zada ń 5) wykonanie chodnika dla pieszych przy ul. Akacjowej w Drwalewie (od drogi wojewódzkiej w kierunku cmentarza); 6) oczyszczenie, pogł ębienie zbiornika wodnego oraz zagospodarowanie terenu wokół wraz z wyposa żeniem w infrastruktur ę społeczn ą i rekreacyjn ą; 7) modernizacja stadionu sportowego w Drwalewie, który b ędzie ogólnodost ępny dla mieszka ńców, i na którym odbywa ć si ę b ędą imprezy sportowe integruj ące lokaln ą społeczno ść;

71 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

8) przebudowa boiska wielofunkcyjnego ze sztuczn ą nawierzchni ą przy Szkole Podstawowej w Drwalewie; 9) wykonanie tematycznych placów zabaw przy osiedlu PGR Drwalew, osiedlu Biowet- Drwalew i nowo powstaj ącym budynku domu kultury; 10) zmiana sposobu podł ączenia osiedla PGR Drwalew i Biowet-Drwalew do kanalizacji – z kanalizacji bezodpływowej na system kanalizacji zbiorowej (kanalizacja grawitacyjno-tłoczna); 11) gł ęboka termomodernizacja wielorodzinnych budynków mieszkalnych wraz z remontem elewacji, klatek schodowych. W zale żno ści od budynku planuje si ę m.in. nast ępuj ące zadania inwestycyjne: − wymian ę okien; − ocieplenie ścian zewn ętrznych; − ocieplenie stropodachu; − wymian ę drzwi zewn ętrznych; − budow ę lub modernizacj ę w ęzła ciepła; − modernizacj ę instalacji c.o.; − modernizacj ę instalacji wentylacji. 12) zagospodarowanie przestrzeni mi ędzyblokowych; 13) działania integracyjne i aktywizacyjne dla mieszka ńców obszaru, prowadz ące do ich bezpo średniego zaanga żowania w wykonanie prac porz ądkowych i prac zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzeni osiedlowych oraz działania podnosz ące świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców. 14) monta ż urz ądze ń małej architektury prowadz ący do zwi ększenia spójno ści i wzrostu estetyki i funkcjonalno ści przestrzeni (ławki, kosze na śmieci, tablice informacyjne itp.) oraz zagospodarowanie terenów zielonych, przy zaanga żowaniu mieszka ńców podobszaru rewitalizacji; 15) monta ż energooszcz ędnego o świetlenia (wykorzystuj ącego OZE) oraz systemu monitoringu poprawiaj ącego bezpiecze ństwo obszaru rewitalizacji. Podmioty realizuj ące Gmina Chynów, spółdzielnie/wspólnoty mieszkaniowe projekt Realizacja projektu oddziaływa ć b ędzie na nast ępuj ące zidentyfikowane problemy (w tabeli 4):

1) w sferze społecznej : 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 16 2) w sferze gospodarczej: 1, 2 3) w sferze przestrzenno-funkcjonalnej : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Oddziaływanie 4) w sferze technicznej: 1, 2, 3, 5, 6 projektu 5) w sferze środowiskowej : 2, 3, 4 na zdiagnozowane problemy Ponadto podczas wdra żania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane b ędą i potencjały nast ępuj ące potencjały (tabela 4):

1) w sferze społecznej : 1 2) w sferze gospodarczej: 1, 2 3) w sferze przestrzenno-funkcjonalnej : 1, 3 4) w sferze środowiskowej : 1

72 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Cel rewitalizacji 1. Wzmocnienie kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców Kierunek działania 1.2. Wł ączanie społeczne i zawodowe osób wykluczonych oraz zagro żonych marginalizacj ą Kierunek działania 1.3. Wzmacnianie to żsamo ści lokalnej mieszka ńców i integracji społecznej Cel rewitalizacji 2. Stworzenie atrakcyjnych warunków do zamieszkania i rekreacji Cele rewitalizacji, Kierunek działania 2.1. Poprawa standardu zasobów mieszkaniowych kierunki działa ń, Kierunek działania 2.2. Powstanie publicznej infrastruktury, zwi ązanej z rozwojem funkcji które realizuje rekreacyjnych i sportowych projekt Kierunek działania 2.3. Poprawa funkcjonalno ści struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych Kierunek działania 2.4. Zmniejszanie dysproporcji w zagospodarowaniu przestrzeni publicznej Kierunek działania 2.5. Ochrona środowiska oraz likwidacja zjawisk stanowi ących zagro żenie dla środowiska Kierunek działania 2.6. Adaptacja obiektów na cele edukacyjne, gospodarcze, kulturalne

Prognozowane rezultaty podj ętych działa ń to: - poprawa dost ępno ści do wysokiej jako ści usług publicznych (punkt przedszkolny); - wzrost poziomu bezpiecze ństwa publicznego; - poprawa funkcjonalno ści i estetyki przestrzeni publicznej, a tak że przestrzeni osiedlowych; - pobudzenie społeczno ści lokalnej do aktywno ści fizycznej; - zwi ększenie integracji mieszka ńców; - przeciwdziałanie marginalizacji obszaru kryzysowego; - zwi ększenie efektywno ści energetycznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych; Prognozowane - ochrona środowiska naturalnego i ograniczenie tzw. „niskiej” emisji zanieczyszcze ń; rezultaty wraz - zwi ększenie oferty sp ędzania wolnego czasu, szczególnie dla dzieci i młodzie ży. ze sposobem ich Wska źniki produktu i rezultatu: oceny i zmierzenia 1. Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych w odniesieniu do obszarach – 6 szt. celów rewitalizacji 2. Powierzchnia obszarów obj ętych projektem – 2 ha. 3. Udział powierzchni projektu znajduj ącego si ę na obszarze obj ętym programem rewitalizacji – 0,53%. 4. Udział kilometrowy projektów realizowanych na obszarze obj ętym programem rewitalizacji – 100% wszystkich inwestycji liniowych (2,5 km). 5. Liczba przedsi ębiorstw ulokowanych na zrewitalizowanych obszarach – 2 szt. Warto ść bazowa wska źników – 0. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV cz ęś ci wdro żeniowej niniejszego dokumentu.

73 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Projekt wykazuje powi ązania i oddziaływanie z nast ępuj ącymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi:

1) Kompleksowa rewitalizacja centralnej miejscowo ści gminy – Chynowa, celem ożywienia społeczno-gospodarczego i poprawy jako ści życia mieszka ńców – projekty uzupełniaj ą si ę, poniewa ż w głównej mierze dotycz ą rozwi ązania głównego problemu jakim jest niedostateczna infrastruktura techniczna wpływaj ąca na standard życia mieszka ńców, ich bezpiecze ństwo publiczne (m.in. monitoring miejsc publicznych i chodniki przy drogach), a tak że atrakcyjno ść dla inwestorów i zagro żenia dla środowiska. Realizacja projektów stworzy wysokiej jako ści przestrze ń i warunki do mieszkania i rozwoju przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. 2) „Razem – mo żemy wi ęcej” – aktywizacja osób zagro żonych wykluczeniem społecznym w Gminie Chynów – osoby obj ęte wsparciem, które uzyskaj ą kompetencje społeczne i zawodowe, będą miały zwi ększon ą mo żliwo ść podj ęcia pracy, m.in. dzi ęki zapewnieniu opieki przedszkolnej ich dzieciom. Działania infrastrukturalne z projektu 1 przyczyni ą si ę do wzrostu atrakcyjno ści inwestycyjnej Podobszaru Drwalew, dzi ęki czemu zwi ększona b ędzie szansa na lokalizacj ę zakładów pracy b ądź przedsi ębiorstw, w których potencjalnymi pracownikami b ędą Powi ązanie osoby obj ęte wsparciem w ramach tego projektu. projektu z innymi 3) Aktywizacja społeczna osób starszych – zaktywizowane osoby starsze, które projektami/ aktywnie b ędą uczestniczy ć w życiu publicznym, m.in. dzi ęki usuni ęciu barier przedsi ęwzi ęciami architektonicznych, b ędą miały dost ęp do wysokiej jako ści usług publicznych oraz rewitalizacyjnymi będą miały zapewnione bezpiecze ństwo i podniesiony zostanie standard ich życia. Dzi ęki chodnikom dla pieszych i ście żkom rowerowym osoby starsze b ędą mogły prowadzi ć bezpiecznie zdrowy tryb życia i uprawia ć sporty (np. jazda rowerem, nordic walking). 4) Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści dzieci i młodzie ży – organizacja aktywnych form wypoczynku, rekreacji i sportowej rywalizacji, imprez i wydarze ń o charakterze kulturalnym i historycznym, promocja i sprzeda ż lokalnych produktów, itp. b ędą mo żliwe dzi ęki dost ępowi do rozwini ętej infrastruktury technicznej. Działania te b ędą mogły si ę odbywa ć m.in. na zmodernizowanym stadionie sportowym i przebudowanym boisku wielofunkcyjnym w Drwalewie. Dost ęp do nich b ędzie zapewniony dzi ęki wysokiej jako ści bezpiecznej infrastrukturze drogowej oraz parkingom. Zaplanowane w projekcie 1 działania integracyjne i aktywizacyjne dla mieszka ńców obszaru, prowadz ące do ich bezpo średniego zaanga żowania w wykonanie prac porz ądkowych i prac zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzeni osiedlowych oraz działania podnosz ące świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców sprawi ą, że dzieci, młodzie ż i cała lokalna społeczno ść wzmocni ą wi ęzi s ąsiedzkie oraz poczucie przynale żno ści, a tak że spowoduj ą, że wi ększa b ędzie ich dbało ść o dobro wspólne, z którego ch ętniej b ędą korzysta ć.

74 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 6 Projekt podstawowy nr 2 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji Kompleksowa rewitalizacja centralnej miejscowo ści gminy – Chynowa, Nazwa projektu celem o żywienia społeczno-gospodarczego i poprawy jako ści życia mieszka ńców

Lokalizacja Podobszar Chynów Okres realizacji 2017–2024

Szacowana Źródła 2 100 000 zł Środki UE (EFRR), bud żet gminy warto ść finansowania Przedmiot projektu obejmuje: 1) zagospodarowanie terenu i przebudow ę parkingu przy Zespole Szkół w Chynowie; 2) stworzenie boiska do piłki no żnej z naturaln ą nawierzchni ą; 3) stworzenie nowego oraz rozbudow ę istniej ącego placu zabaw; 4) przebudow ę sieci wodoci ągowej wraz z przył ączami ze starych rur cementowo- -azbestowych i żeliwnych na rury PE; 5) stworzenie targowiska przeznaczonego na cele promocji lokalnych produktów (jabłka grójeckie). Budowa infrastruktury handlowej ma na celu stworzenie miejsc, gdzie rolnicy b ędą mogli sprzedawa ć produkty wytworzone w gospodarstwie, co doprowadzi do o żywienia społeczno-gospodarczego i stworzenia wspólnej przestrzeni miejskiej, wokół której skoncentrowana b ędzie działalno ść gospodarcza Zakres rzeczowy o charakterze usługowo-handlowym, sprzeda ży produktów regionalnych w tradycyjny realizowanych sposób bezpo średnio od producentów, pozwalaj ących na utworzenie nowych miejsc zada ń pracy. Budowa targowiska ułatwi dystrybucj ę produktów rolnych. 6) działania integracyjne i aktywizacyjne dla mieszka ńców obszaru, prowadz ące do ich bezpo średniego zaanga żowania w wykonanie prac porz ądkowych i prac zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzeni publicznych oraz działania podnosz ące świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców; 7) monta ż urz ądze ń małej architektury prowadz ący do zwi ększenia spójno ści i wzrostu estetyki i funkcjonalno ści przestrzeni (ławki, kosze na śmieci, tablice informacyjne itp.) oraz zagospodarowanie terenów zielonych, przy zaanga żowaniu mieszka ńców podobszaru rewitalizacji; 8) monta ż energooszcz ędnego o świetlenia (wykorzystuj ącego OZE) oraz systemu monitoringu poprawiaj ącego bezpiecze ństwo obszaru rewitalizacji. Podmioty realizuj ące Gmina Chynów, partnerzy społeczni i gospodarczy projekt Realizacja projektu oddziaływa ć b ędzie na nast ępuj ące zidentyfikowane problemy (w tabeli 4):

1) w sferze społecznej : 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16 2) w sferze gospodarczej: 1, 2, 3, 4 3) w sferze przestrzenno-funkcjonalnej : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Oddziaływanie 4) w sferze technicznej: 1, 2, 5, 6 projektu 5) w sferze środowiskowej : 2, 3, 4 na zdiagnozowane problemy Ponadto podczas wdra żania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane b ędą i potencjały nast ępuj ące potencjały (tabela 4):

1) w sferze społecznej : 1, 4 2) w sferze gospodarczej: 1, 2 3) w sferze przestrzenno-funkcjonalnej : 1, 2 4) w sferze środowiskowej : 1, 2

75 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Cel rewitalizacji 1. Wzmocnienie kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców Kierunek działania 1.1. Rozwój przedsi ębiorczo ści opartej na dziedzictwie naturalnym Kierunek działania 1.2. Wł ączanie społeczne i zawodowe osób wykluczonych oraz zagro żonych marginalizacj ą Kierunek działania 1.3. Wzmacnianie to żsamo ści lokalnej mieszka ńców i integracji Cele rewitalizacji, społecznej kierunki działa ń, Cel rewitalizacji 2. Stworzenie atrakcyjnych warunków do zamieszkania i rekreacji które realizuje Kierunek działania 2.2. Powstanie publicznej infrastruktury, zwi ązanej z rozwojem funkcji projekt rekreacyjnych i sportowych Kierunek działania 2.3. Poprawa funkcjonalno ści struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych Kierunek działania 2.4. Zmniejszanie dysproporcji w zagospodarowaniu przestrzeni publicznej Kierunek działania 2.5. Ochrona środowiska oraz likwidacja zjawisk stanowi ących zagro żenie dla środowiska

Prognozowane rezultaty podj ętych działa ń to: - zmiana sposobu u żytkowania wspólnych przestrzeni wiejskich; - poprawa warunków technicznych do prowadzenia działalno ści gospodarczych i stworzenie nowych miejsc pracy; - ożywienie społeczno-gospodarcze i wzrost jako ści usług świadczonych w miejscowo ści stanowi ącej centrum gminy; - promocja lokalnych produktów; - poprawa warunków i jako ści życia mieszka ńców. Prognozowane

rezultaty wraz Wska źniki produktu i rezultatu: ze sposobem ich 1. Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych oceny i zmierzenia obszarach – 3 szt. w odniesieniu 2. Powierzchnia obszarów obj ętych projektem – 0,5 ha. do celów 3. Udział powierzchni projektu znajduj ącego si ę na obszarze obj ętym programem rewitalizacji rewitalizacji – 0,13%. 4. Udział mieszka ńców/uczestników projektu zamieszkałych na obszarze obj ętym programem rewitalizacji (dotyczy projektów społecznych) – 10. 5. Liczba przedsi ębiorstw ulokowanych na zrewitalizowanych obszarach – 2 szt. Warto ść bazowa wska źników – 0. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV cz ęś ci wdro żeniowej niniejszego dokumentu. Projekt wykazuje powi ązania i oddziaływanie z nast ępuj ącymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1) Kompleksowa rewitalizacja popegeerowskich i poprzemysłowych terenów miejscowo ści Drwalew w celu poprawy warunków życia mieszka ńców – projekty Powi ązanie uzupełniaj ą si ę, poniewa ż w głównej mierze dotycz ą rozwi ązania głównego problemu projektu z innymi jakim jest niedostateczna infrastruktura techniczna wpływaj ąca na standard życia projektami/ mieszka ńców, ich bezpiecze ństwo publiczne (m.in. monitoring miejsc publicznych przedsi ęwzi ęciami i chodniki przy drogach), a także atrakcyjno ść dla inwestorów i zagro żenia dla rewitalizacyjnymi środowiska. Realizacja projektów stworzy wysokiej jako ści przestrze ń i warunki do mieszkania i rozwoju przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Planowany do realizacji chodnik i ście żka rowerowa poprawi ą dost ęp do placu targowego, który ma si ę przyczyni ć do o żywienia gospodarczego obszarów, a tak że innych obiektów i przestrzeni publicznych przeznczonych dla mieszka ńć ów.

76 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2) „Razem – mo żemy wi ęcej” – aktywizacja osób zagro żonych wykluczeniem społecznym w Gminie Chynów – osoby obj ęte wsparciem, które uzyskaj ą kompetencje społeczne i zawodowe, b ędą miały zwi ększon ą mo żliwo ść podj ęcia pracy, m.in. dzi ęki zapewnieniu opieki przedszkolnej ich dzieciom. Działania infrastrukturalne z projektu 2 przyczyni ą si ę do wzrostu atrakcyjno ści inwestycyjnej Podobszaru Chynów, dzi ęki czemu zwi ększona b ędzie szansa na lokalizacj ę zakładów pracy b ądź przedsi ębiorstw, w których potencjalnymi pracownikami b ędą osoby obj ęte wsparciem w ramach tego projektu. B ędą mogli równie ż podj ąć prac ę w sektorze usług i handlu, dla którego baz ą b ędzie targowisko. 3) Aktywizacja społeczna osób starszych – zaktywizowane osoby starsze, które aktywnie b ędą uczestniczy ć w życiu publicznym, m.in. dzi ęki usuni ęciu barier architektonicznych b ędą miały dost ęp do wysokiej jako ści usług publicznych oraz będą miały zapewnione bezpiecze ństwo i podniesiony zostanie standard ich życia. 4) Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści dzieci i młodzie ży – organizacja aktywnych form wypoczynku, rekreacji i sportowej rywalizacji, imprez i wydarze ń o charakterze kulturalnym i historycznym, promocja i sprzeda ż lokalnych produktów itp. b ędą mo żliwe dzi ęki dost ępowi do rozwini ętej infrastruktury technicznej. Działania te b ędą mogły si ę odbywa ć m.in. na boisku sportowym lub zagospodarowanym terenie przy Zespole Szkół w Chynowie. Dost ęp do nich b ędzie zapewniony dzi ęki wysokiej jako ści bezpiecznej infrastrukturze drogowej oraz parkingom. Zaplanowane w projekcie 2 działania integracyjne i aktywizacyjne dla mieszka ńców obszaru prowadz ące do ich bezpo średniego zaanga żowania w wykonanie prac porz ądkowych i prac zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzeni osiedlowych oraz działania podnosz ące świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców sprawi ą, że dzieci, młodzie ż i cała lokalna społeczno ść wzmocni ą wi ęzi s ąsiedzkie oraz poczucie przynale żno ści, a tak że spowoduj ą, że wi ększa b ędzie ich dbało ść o dobro wspólne, z którego ch ętniej b ędą korzysta ć.

Tabela 7 Projekt podstawowy nr 3 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji „Razem – mo żemy wi ęcej” – aktywizacja osób zagro żonych wykluczeniem społecznym Nazwa projektu w Gminie Chynów Gmina Chynów (w tym Lokalizacja Okres realizacji 2017–2020 podobszary rewitalizacji)

Szacowana Środki UE (EFS), 300 000 zł Źródła warto ść finansowania bud żet gminy Projekt przewiduje realizacj ę ró żnych instrumentów dla u żytkowników programu oraz członków ich rodzin, maj ących na celu ich aktywizacj ę o charakterze zawodowym, społecznym i edukacyjnym, które b ędą wynika ć z opracowanej diagnozy. Projekt b ędzie cykliczny (coroczny) i b ędzie trwał 3 lata. Elementami projektu b ędą: - praca socjalna; Zakres rzeczowy - kursy i szkolenia obejmuj ące m.in.: podniesienie b ądź zmian ę kompetencji realizowanych i kwalifikacji zawodowych; rozwijanie umiej ętno ści i kompetencji społecznych; zada ń - skierowanie i sfinansowanie terapii psychologicznej, rodzinnej b ądź psychospołecznej dla osób lub rodzin. Użytkownikami projektu b ędą głównie osoby bezrobotne, zarejestrowane w Powiatowym Urz ędzie Pracy w Grójcu oraz osoby niepełnosprawne, korzystaj ące z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Chynowie. Główne zadania w projekcie to:

77 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

1. Rekrutacja uczestników, indywidualna diagnoza oraz opracowanie ście żki reintegracji. 2. Aktywna integracja i aktywizacja – działania o charakterze społeczno-zawodowym. Podmioty realizuj ące Gminny O środek Pomocy Społecznej w Chynowie projekt Realizacja projektu oddziaływa ć b ędzie na nast ępuj ące zidentyfikowane problemy (w tabeli 4): Oddziaływanie 1) w sferze społecznej : 3, 4, 6, 7, 9, 12, 14 projektu 2) w sferze środowiskowej : 2 na zdiagnozowane problemy Ponadto podczas wdra żania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane b ędą i potencjały nast ępuj ące potencjały (tabela 4):

1) w sferze społecznej : 1, 3 Cel rewitalizacji 1. Wzmocnienie kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców Cele rewitalizacji, Kierunek działania 1.1. Rozwój przedsi ębiorczo ści opartej na dziedzictwie naturalnym kierunki działa ń, Kierunek działania 1.2. Wł ączanie społeczne i zawodowe osób wykluczonych oraz które realizuje zagro żonych marginalizacj ą projekt Kierunek działania 1.3. Wzmacnianie to żsamo ści lokalnej mieszka ńców i integracji społecznej Prognozowane rezultaty podj ętych działa ń to: - wzrost aktywno ści społecznej i zawodowej mieszka ńców; - wł ączenie osób zagro żonych wykluczeniem społecznym; - wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej osób wykluczonych i zagro żonych marginalizacj ą; - wzmacnianie inicjatyw oddolnych oraz współpracy mi ędzysektorowej na rzecz obszaru rewitalizacji. Prognozowane Wska źniki produktu i rezultatu: rezultaty wraz 1. Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym obj ętych ze sposobem ich wsparciem w programie – 25 (5 osób rocznie). oceny i zmierzenia 2. Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które uzyskały w odniesieniu kwalifikacje po opuszczeniu programu – 10. do celów 3. Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, poszukuj ących rewitalizacji pracy po opuszczeniu programu – 10. 4. Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, pracuj ących po opuszczeniu programu (ł ącznie z pracuj ącymi na własny rachunek) – 5. Warto ść bazowa wska źników – 0. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV cz ęś ci wdro żeniowej niniejszego dokumentu. Projekt wykazuje powi ązania i oddziaływanie z nast ępuj ącymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: Powi ązanie 1) Kompleksowa rewitalizacja popegeerowskich i poprzemysłowych terenów projektu z innymi miejscowo ści Drwalew w celu poprawy warunków życia mieszka ńców – projekty projektami/ uzupełniaj ą si ę, poniewa ż aktywno ść i integracja mieszka ńców oraz wł ączenie przedsi ęwzi ęciami społeczne osób zagro żonych marginalizacj ą b ędą mo żliwe m.in. dzi ęki powstałej rewitalizacyjnymi infrastrukturze technicznej i zwi ększonemu standardowi życia oraz podniesionej atrakcyjno ści mieszkaniowej i inwestycyjnej Drwalewa.

78 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2) Kompleksowa rewitalizacja centralnej miejscowo ści gminy – Chynowa, celem ożywienia społeczno-gospodarczego i poprawy jako ści życia mieszka ńców – projekty uzupełniaj ą si ę, poniewa ż aktywno ść i integracja mieszka ńców oraz wł ączenie społeczne osób zagro żonych marginalizacj ą b ędą mo żliwe m.in. dzi ęki powstałej infrastrukturze technicznej i zwi ększonemu standardowi życia oraz podniesionej atrakcyjno ści mieszkaniowej i inwestycyjnej Chynowa. 3) Aktywizacja społeczna osób starszych – zarówno projekt 3 jak i 4 dotycz ą aktywizacji osób zagro żonych wykluczeniem społecznym, do których nale żą równie ż osoby starsze. Jednoczesne prowadzenie zaplanowanych w projektach zada ń przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. 4) Rozwój kompetencji kluczowych uczniów – podniesienie u uczniów kompetencji kluczowych oraz wła ściwych postaw i umiej ętno ści niezb ędnych na rynku pracy przyczyni si ę do spadku bezrobocia i migracji oraz powstrzymania zjawiska dziedziczenia biedy i bezrobocia. Cele projektów s ą podobne i dotycz ą aktywizacji społeczno-zawodowej oraz wł ączenia społecznego osób zagro żonych marginalizacj ą. 5) Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści dzieci i młodzie ży – projekty (3 i 6) słu żą osi ągni ęciu przede wszystkim 1 celu rewitalizacji, tj. do wzmocnienia kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Ich realizacja w tym samym okresie czasu przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. Osoby zaktywizowane, które otrzymaj ą kompetencje społeczne i zawodowe ch ętniej i aktywniej b ędą brały udział w działaniach zaplanowanych w projekcie 6. Wi ększa będzie szansa na wzmocnienie wi ęzi mi ędzyludzkich społeczno ści lokalnej oraz ich poczucia przynale żno ści i to żsamo ści lokalnej.

Tabela 8 Projekt podstawowy nr 4 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji

Nazwa projektu Aktywizacja społeczna osób starszych

Gmina Chynów (w tym Lokalizacja Okres realizacji 2018–2024 podobszary rewitalizacji)

Szacowana Źródła środki UE (EFS), 1 000 000 zł warto ść finansowania bud żet gminy Projekt obejmuje działania polegaj ące na: - aktywizacji społecznej osób starszych poprzez organizacj ę zaj ęć edukacyjnych i kulturalnych; - pomocy zdrowotnej dla osób starszych poprzez spotkania z dietetykiem i zaj ęcia w zakresie rehabilitacji ogólnozdrowotnej; Zakres rzeczowy - wyjazdach kulturalnych i turystycznych. realizowanych Świadczone b ędą głównie usługi aktywnej integracji o charakterze: zada ń - społecznym, których celem jest nabycie, przywrócenie lub wzmocnienie kompetencji społecznych, zaradno ści, samodzielno ści i aktywno ści społecznej; - zdrowotnym, których celem jest wyeliminowanie lub złagodzenie barier zdrowotnych utrudniaj ących funkcjonowanie w społecze ństwie lub powoduj ących oddalenie od rynku pracy. Podmioty realizuj ące Gmina Chynów, Gminny O środek Pomocy Społecznej w Chynowie projekt

79 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Realizacja projektu oddziaływa ć b ędzie na nast ępuj ące zidentyfikowane problemy (w tabeli 4): Oddziaływanie 1) w sferze społecznej : 2, 6, 7, 9, 15 projektu na zdiagnozowane Ponadto podczas wdra żania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane b ędą problemy i potencjały nast ępuj ące potencjały (tabela 4): 1) w sferze społecznej : 2, 3, 4 2) w sferze przestrzenno -funkcjonalnej: 2 Cel rewitalizacji 1. Wzmocnienie kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców Cele rewitalizacji, Kierunek działania 1.1. Rozwój przedsi ębiorczo ści opartej na dziedzictwie naturalnym kierunki działa ń, Kierunek działania 1.2. Wł ączanie społeczne i zawodowe osób wykluczonych oraz które realizuje zagro żonych marginalizacj ą projekt Kierunek działania 1.3. Wzmacnianie to żsamo ści lokalnej mieszka ńców i integracji społecznej Prognozowanymi rezultatami działa ń projektu b ędą: - wzrost aktywno ści społecznej osób starszych; - wzrost kompetencji zwi ązanych z działaniami edukacyjnymi i kulturalnymi; Prognozowane - wzrost jako ści świadczonych usług zdrowotnych; rezultaty wraz - wzmocnienie kompetencji społecznych, zaradno ści, samodzielno ści i aktywno ści ze sposobem ich społecznej. oceny i zmierzenia ź w odniesieniu do Wska niki produktu: celów rewitalizacji 1. Liczba osób obj ętych wsparciem – 35 (5 rocznie). Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV cz ęś ci wdro żeniowej niniejszego dokumentu. Projekt wykazuje powi ązania i oddziaływanie z nast ępuj ącymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1) Kompleksowa rewitalizacja popegeerowskich i poprzemysłowych terenów miejscowo ści Drwalew w celu poprawy warunków życia mieszka ńców – projekty uzupełniaj ą si ę, poniewa ż aktywno ść seniorów i integracja mi ędzypokoleniowa mieszka ńców oraz wł ączenie społeczne osób zagro żonych marginalizacj ą b ędą mo żliwe m.in. dzi ęki powstałej infrastrukturze technicznej i zwi ększonemu standardowi życia oraz podniesionej atrakcyjno ści mieszkaniowej i inwestycyjnej Drwalewa. 2) Kompleksowa rewitalizacja centralnej miejscowo ści gminy – Chynowa, celem Powi ązanie ożywienia społeczno-gospodarczego i poprawy jako ści życia mieszka ńców – projektu z innymi projekty uzupełniaj ą si ę, poniewa ż aktywno ść seniorów i integracja projektami/ mi ędzypokoleniowa mieszka ńców oraz wł ączenie społeczne osób zagro żonych przedsi ęwzi ęciami marginalizacj ą b ędą mo żliwe m.in. dzi ęki powstałej infrastrukturze technicznej rewitalizacyjnymi i zwi ększonemu standardowi życia oraz podniesionej atrakcyjno ści mieszkaniowej i inwestycyjnej Chynowa. 3) „Razem – mo żemy wi ęcej” – aktywizacja osób zagro żonych wykluczeniem społecznym w Gminie Chynów – zarówno projekt 3 jak i 4 dotycz ą aktywizacji osób zagro żonych wykluczeniem społecznym, do których nale żą równie ż osoby starsze. Jednoczesne prowadzenie zaplanowanych w projektach zada ń przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. 4) Rozwój kompetencji kluczowych uczniów – podniesienie u uczniów kompetencji kluczowych oraz wła ściwych postaw i umiej ętno ści niezb ędnych na rynku pracy przyczyni si ę do spadku bezrobocia i migracji oraz powstrzymania zjawiska dziedziczenia biedy i bezrobocia. Cele projektów s ą podobne i dotycz ą

80 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

aktywizacji społeczno-zawodowej oraz wł ączenia społecznego osób zagro żonych marginalizacj ą. 5) Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści dzieci i młodzie ży – projekty (3 i 6) słu żą osi ągni ęciu przede wszystkim 1 celu rewitalizacji, tj. do wzmocnienia kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców . Ich realizacja w tym samym okresie czasu przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. Osoby zaktywizowane, które otrzymaj ą kompetencje społeczne i zawodowe ch ętniej i aktywniej b ędą brały udział w działaniach zaplanowanych w projekcie 6. Wi ększa b ędzie szansa na wzmocnienie wi ęzi mi ędzyludzkich społeczno ści lokalnej i integracj ę mi ędzypokoleniow ą.

Tabela 9 Projekt podstawowy nr 5 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji

Nazwa projektu Rozwój kompetencji kluczowych uczniów

Lokalizacja Podobszary Rewitalizacji Okres realizacji 2018–2022

Szacowana Źródła środki UE (EFS), 1 000 000 zł warto ść finansowania bud żet gminy Działania ukierunkowane b ędą na rozwój: doskonalenia umiej ętno ści i kompetencji zawodowych nauczycieli w zakresie rozwijania kompetencji matematyczno- -przyrodniczych, korzystania z narz ędzi TIK, prowadzenia procesu indywidualizacji; kształtowanie i rozwijanie u uczniów kompetencji kluczowych w zakresie Zakres rzeczowy przedmiotów przyrodniczych oraz cyfrowych; wsparcie uczniów ze specjalnymi realizowanych potrzebami; doposa żenie pracowni szkolnych. zada ń Celem głównym projektu jest podniesienie u uczniów kompetencji kluczowych oraz wła ściwych postaw i umiej ętno ści niezb ędnych na rynku pracy oraz rozwijanie indywidualnego podej ścia do ucznia, szczególnie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Podmioty realizuj ące Gmina Chynów projekt Realizacja projektu oddziaływa ć b ędzie na nast ępuj ące zidentyfikowane problemy (w tabeli 4): 1) w sferze społecznej : 1, 2, 6, 7, 8, 9, 12, 14 Oddziaływanie 2) w sferze gospodarczej : 1 projektu na 3) w sferze środowiskowej : 2, 3 zdiagnozowane problemy Ponadto podczas wdra żania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane b ędą i potencjały nast ępuj ące potencjały (tabela 4): 1) w sferze społecznej : 1, 2, 3 2) w sferze przestrzenno-funkcjonalnej : 2 Cel rewitalizacji 1. Wzmocnienie kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści Cele rewitalizacji, mieszka ńców kierunki działa ń, Kierunek działania 1.1. Rozwój przedsi ębiorczo ści opartej na dziedzictwie naturalnym które realizuje Kierunek działania 1.2. Wł ączanie społeczne i zawodowe osób wykluczonych oraz projekt zagro żonych marginalizacj ą

81 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Prognozowane rezultaty podj ętych działa ń to: - dostosowanie oferty edukacyjnej do zmieniaj ących si ę potrzeb dzieci i młodzie ży, dyktowanych przez zapotrzebowanie na rynku pracy; - rozwój kompetencji niezb ędnych na rynku pracy; - poprawa bezpiecze ństwa i komfortu nauczania; Prognozowane - wzrost aktywno ści fizycznej dzieci i młodzie ży szkolnej, propagowanie zdrowego rezultaty wraz trybu życia. ze sposobem ich Wska źniki produktu: oceny i zmierzenia 1. Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych w odniesieniu do obszarach – 2. celów rewitalizacji 2. Liczba osób obj ętych wsparciem – 20. Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu, IV cz ęś ci wdro żeniowej niniejszego dokumentu.

Projekt wykazuje powi ązania i oddziaływanie z nast ępuj ącymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1) „Razem – mo żemy wi ęcej”– aktywizacja osób zagro żonych wykluczeniem społecznym w Gminie Chynów – podniesienie u uczniów kompetencji kluczowych oraz wła ściwych postaw i umiej ętno ści niezb ędnych na rynku pracy przyczyni si ę do spadku bezrobocia i migracji oraz powstrzymania zjawiska dziedziczenia biedy i bezrobocia. Cele projektów s ą podobne i dotycz ą aktywizacji społeczno-zawodowej oraz wł ączenia społecznego osób zagro żonych marginalizacj ą. Powi ązanie 2) Aktywizacja społeczna osób starszych – podniesienie u uczniów kompetencji projektu z innymi kluczowych oraz wła ściwych postaw i umiej ętno ści niezb ędnych na rynku pracy projektami/ przyczyni si ę do spadku bezrobocia i migracji oraz powstrzymania zjawiska przedsi ęwzi ęciami dziedziczenia biedy i bezrobocia. Cele projektów s ą podobne i dotycz ą rewitalizacyjnymi aktywizacji społeczno-zawodowej oraz wł ączenia społecznego osób zagro żonych marginalizacj ą. 3) Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści dzieci i młodzie ży – projekty (5 i 6) słu żą osi ągni ęciu przede wszystkim 1 celu rewitalizacji, tj. do wzmocnienia kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców . Ich realizacja w tym samym okresie czasu przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. Osoby zaktywizowane, które otrzymaj ą kompetencje kluczowe oraz wła ściwe postawy, ch ętniej i aktywniej b ędą brały udział w działaniach zaplanowanych w projekcie 6. Wi ększa b ędzie szansa na wzmocnienie wi ęzi mi ędzyludzkich społeczno ści lokalnej i integracj ę mi ędzypokoleniow ą.

82 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 10 Projekt podstawowy nr 6 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji

Nazwa projektu Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści dzieci i młodzie ży

Gmina Chynów Lokalizacja Okres realizacji 2017–2024 (w tym podobszary rewitalizacji) środki bud żetu gminy, Szacowana Źródła 2,2 mln zł środki krajowe, środki warto ść finansowania prywatne Zakres rzeczowy projektu obejmuje szeroki wachlarz zaj ęć o charakterze edukacyjnym, kulturalnym, artystycznym, plastycznym, rozrywkowym dla mieszka ńców Gminy Chynów (w tym podobszarów rewitalizacji) dostosowanych do potrzeb ró żnych grup wiekowych, z wykorzystaniem mi ędzysektorowej współpracy ró żnych podmiotów, wspartej przestrzeni i obiektów, w szczególno ści poprzez: 1) Organizacj ę ró żnych form aktywnego wypoczynku, rekreacji i sportowej rywalizacji. 2) Działania informacyjno-edukacyjne maj ące na celu wsparcie merytoryczne zwi ązane z podejmowaniem nowych, rozwijaniem istniej ących i prowadzeniem działalno ści o charakterze społecznym i gospodarczym (zwi ązanych m.in. z sektorem turystycznym i okołoturystycznym), opartych o dziedzictwo kulturowe i naturalne Podobszarów Rewitalizacji i całej Gminy Chynów. Zakres rzeczowy 3) Organizacj ę zaj ęć , szkole ń, kursów i warsztatów (m.in. tanecznych, realizowanych plastycznych, muzycznych, rycerskich, teatralnych i sportowych). zada ń 4) Stworzenie forum współpracy podmiotów gospodarczych, organizacji pozarz ądowych, grup nieformalnych i sektora publicznego na rzecz Gminy Chynów (w tym podobszaru rewitalizacji). 5) Spotkania edukacyjne dotycz ące tematyki zdrowia, procesu starzenia si ę, profilaktyki, chorób cywilizacyjnych oraz poradnictwa przedemerytalnego i emerytalnego. 6) Organizacj ę imprez i wydarze ń o charakterze kulturalnym i historycznym, kultywowanie lokalnego dziedzictwa, promocj ę, sprzeda ż i degustacj ę lokalnych produktów (w tym jabłka grójeckiego). 7) Edukacj ę oraz wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców w zakresie ochrony oraz negatywnego wpływu działalno ści człowieka na jako ść środowiska naturalnego. Podmioty realizuj ące Instytucje kultury, organizacje pozarz ądowe, przedsi ębiorcy, grupy nieformalne projekt Realizacja projektu oddziaływa ć b ędzie na nast ępuj ące zidentyfikowane problemy (w tabeli 4): Oddziaływanie 1) w sferze społecznej : 5, 6, 8, 9, 11, 12, 13, 14 projektu na 2) w sferze środowiskowej : 2, 3 zdiagnozowane problemy Ponadto podczas wdra żania zakresu przedmiotowego projektu wykorzystywane b ędą i potencjały nast ępuj ące potencjały (tabela 4): 1) w sferze przestrzenno-funkcjonalnej: 2

83 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Cel rewitalizacji 1. Wzmocnienie kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści Cele rewitalizacji, mieszka ńców kierunki działa ń, Kierunek działania 1.2. Wł ączanie społeczne i zawodowe osób wykluczonych oraz które realizuje zagro żonych marginalizacj ą projekt Kierunek działania 1.3. Wzmacnianie to żsamo ści lokalnej mieszka ńców i integracji społecznej . Prognozowane rezultaty to: - wzrost aktywno ści społecznej mieszka ńców; - uatrakcyjnienie przemysłu czasu wolnego; - rozwój przedsi ębiorczo ści mieszka ńców; - rozwój kompetencji kluczowych; - wzrost integracji mieszka ńców, w tym integracji mi ędzypokoleniowej; Prognozowane - wzmocnienie kapitału społecznego; rezultaty wraz - wzrost zaanga żowania mieszka ńców w sprawy lokalne; ze sposobem ich - wzrost to żsamo ści lokalnej mieszka ńców. oceny i zmierzenia Wska źniki produktu i rezultatu: w odniesieniu do 1. Powierzchnia obszarów obj ętych projektem. celów rewitalizacji 2. Liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach. 3. Liczba osób obj ętych wsparciem. 4. Liczba imprez (sportowych, kulturalnych, promocyjnych, edukacyjnych). Sposób monitorowania rezultatów projektów w odniesieniu do celów rewitalizacji przedstawiony został w rozdziale 2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu IV cz ęś ci wdro żeniowej niniejszego dokumentu. Projekt wykazuje powi ązania i oddziaływanie z nast ępuj ącymi podstawowymi projektami rewitalizacyjnymi: 1) Kompleksowa rewitalizacja popegeerowskich i poprzemysłowych terenów miejscowo ści Drwalew w celu poprawy warunków życia mieszka ńców – organizacja aktywnych form wypoczynku, rekreacji i sportowej rywalizacji, imprez i wydarze ń o charakterze kulturalnym i historycznym, promocja i sprzeda ż lokalnych produktów itp. b ędą mo żliwe dzi ęki dost ępowi do rozwini ętej infrastruktury technicznej. Działania te b ędą mogły si ę odbywa ć m.in. na zmodernizowanym stadionie sportowym i przebudowanym boisku wielofunkcyjnym w Drwalewie. Dost ęp do nich b ędzie zapewniony dzi ęki wysokiej jako ści bezpiecznej infrastrukturze drogowej oraz parkingom. Powi ązanie Zaplanowane w projekcie 1 działania integracyjne i aktywizacyjne dla projektu z innymi mieszka ńców obszaru, prowadz ące do ich bezpo średniego zaanga żowania projektami/ w wykonanie prac porz ądkowych i prac zwi ązanych z zagospodarowaniem przedsi ęwzi ęciami przestrzeni osiedlowych oraz działania podnosz ące świadomo ść ekologiczn ą rewitalizacyjnymi mieszka ńców sprawi ą, że dzieci, młodzie ż i cała lokalna społeczno ść wzmocni ą wi ęzi s ąsiedzkie oraz poczucie przynależno ści, a tak że spowoduj ą, że wi ększa będzie ich dbało ść o dobro wspólne, z którego ch ętniej b ędą korzysta ć. 2) Kompleksowa rewitalizacja centralnej miejscowo ści gminy – Chynowa, celem o żywienia społeczno-gospodarczego i poprawy jako ści życia mieszka ńców – organizacja aktywnych form wypoczynku, rekreacji i sportowej rywalizacji, imprez i wydarze ń o charakterze kulturalnym i historycznym, promocja i sprzeda ż lokalnych produktów itp. b ędą mo żliwe dzi ęki dost ępowi do rozwini ętej infrastruktury technicznej. Działania te b ędą mogły si ę odbywa ć m.in. na boisku sportowym lub zagospodarowanym terenie przy Zespole Szkół w Chynowie. Dost ęp do nich b ędzie zapewniony dzi ęki wysokiej jako ści bezpiecznej infrastrukturze drogowej oraz parkingom. Zaplanowane w projekcie

84 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2 działania integracyjne i aktywizacyjne dla mieszka ńców obszaru, prowadz ące do ich bezpo średniego zaanga żowania w wykonanie prac porz ądkowych i prac zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzeni osiedlowych oraz działania podnosz ące świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców sprawi ą, że dzieci, młodzie ż i cała lokalna społeczno ść wzmocni ą wi ęzi s ąsiedzkie oraz poczucie przynale żno ści, a tak że spowoduj ą, że wi ększa b ędzie ich dbało ść o dobro wspólne, z którego ch ętniej b ędą korzysta ć. 3) „Razem – mo żemy wi ęcej” – aktywizacja osób zagro żonych wykluczeniem społecznym w Gminie Chynów – projekty (3 i 6) słu żą osi ągni ęciu przede wszystkim 1 celu rewitalizacji, tj. do wzmocnienia kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców . Ich realizacja w tym samym okresie czasu przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. Osoby zaktywizowane, które otrzymaj ą kompetencje społeczne i zawodowe ch ętniej i aktywniej b ędą brały udział w działaniach zaplanowanych w projekcie 6. Wi ększa b ędzie szansa na wzmocnienie wi ęzi mi ędzyludzkich społeczno ści lokalnej oraz ich poczucia przynale żno ści i to żsamo ści lokalnej. 4) Aktywizacja społeczna osób starszych – projekty (3 i 6) słu żą osi ągni ęciu przede wszystkim 1 celu rewitalizacji, tj. do wzmocnienia kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców . Ich realizacja w tym samym okresie czasu przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. Osoby zaktywizowane, które otrzymaj ą kompetencje społeczne i zawodowe ch ętniej i aktywniej b ędą brały udział w działaniach zaplanowanych w projekcie 6. Wi ększa b ędzie szansa na wzmocnienie wi ęzi mi ędzyludzkich społeczno ści lokalnej i integracj ę mi ędzypokoleniow ą. 5) Rozwój kompetencji kluczowych uczniów – projekty (5 i 6) słu żą osi ągni ęciu przede wszystkim 1 celu rewitalizacji, tj. do wzmocnienia kapitału społecznego, integracji i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców . Ich realizacja w tym samym okresie czasu przyczyni si ę do osi ągni ęcia efektu synergii. Osoby zaktywizowane, które otrzymaj ą kompetencje kluczowe oraz wła ściwe postawy ch ętniej i aktywniej b ędą brały udział w działaniach zaplanowanych w projekcie 6. Wi ększa b ędzie szansa na wzmocnienie wi ęzi mi ędzyludzkich społeczno ści lokalnej i integracj ę mi ędzypokoleniow ą.

Wszystkie powy żej wskazane i opisane projekty podstawowe ze wzgl ędu na zidentyfikowane w pogł ębionej diagnozie podobszarów problemy i potencjały (tabela 4) s ą kluczowe dla powodzenia procesu rewitalizacji oraz osi ągni ęcia zało żonych celów w d ąż eniu do wizji podobszarów (planowanego efektu). Tylko kompleksowe działania odnosz ące si ę do wszystkich sfer: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, spowoduj ą osi ągni ęcie efektu synergii w oddziaływaniu na sytuacj ę kryzysow ą. Ze wzgl ędu na to, że wyznaczone podobszary rewitalizacji stanowi ą centrum gminy, która posiada potencjał m.in. w postaci zasobów naturalnych i tradycji sadowniczych – jego wykorzystanie w działaniach rewitalizacyjnych przyczyni si ę do wzrostu dochodów mieszka ńców całej gminy, a nie tylko podobszarów rewitalizacji. Dzi ęki takiemu podej ściu rewitalizacja jest niezb ędnym elementem rozwoju gminy. Przedsi ęwzi ęcie zwi ązane z adaptacj ą obiektu na punkt przedszkolny przyczyni si ę do wł ączenia społecznego 85 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

mieszka ńców i umo żliwienia im korzystania z pozytywnych efektów prowadzonych działa ń poprzez zapewnienie im lepszych warunków życia oraz mo żliwo ści zwi ązanych ze znalezieniem zatrudnienia (bezrobotne kobiety b ędą mogły posła ć dzieci do przedszkola i by ć aktywne zawodowo). Działania inwestycyjne zwi ązane z popraw ą infrastruktury technicznej (szczególnie uzbrojenia terenu i poprawy infrastruktury drogowej) przyczyni ą si ę do poprawy bezpiecze ństwa u żytkowników ruchu drogowego (głównie podczas planowanych masowych imprez sportowych i kulturalnych oraz w aspekcie bezpiecznego dotarcia dzieci do szkół) oraz do wzrostu atrakcyjno ści inwestycyjnej terenów dla inwestorów zewn ętrznych. Kompleksowe działania dotycz ące rozwoju funkcji turystycznej, okołoturystycznej i rekreacyjnej, poprzez rozszerzenie dost ępu do atrakcyjnej infrastruktury oraz świadczonych usług, spowoduj ą wzrost inwestycji na obszarze przez podmioty prywatne, zapewniaj ące mieszka ńcom miejsca pracy. Szeroki zakres projektów polegaj ących na aktywizacji i integracji ró żnych interesariuszy rewitalizacji (w szczególno ści integracji mi ędzypokoleniowej i wzrostu poczucia to żsamo ści lokalnej) spowoduje zwi ększenie ich zaanga żowania w sprawy lokalne. Zarówno działania inwestycyjne jak i społeczne, realizowane przez podmioty z sektorów: społecznego, gospodarczego oraz publicznego, współfinansowane z ró żnych źródeł zewn ętrznych, przyczyni ą si ę do osi ągni ęcia wizji podobszarów.

2.2. Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsi ęwzi ęć

Uzupełnieniem listy podstawowych projektów rewitalizacyjnych jest charakterystyka pozostałych rodzajów przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych (tabela 11), realizuj ących okre ślone kierunki działa ń, które maj ą na celu eliminacj ę lub ograniczenie negatywnych zjawisk powoduj ących sytuacj ę kryzysow ą na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji. Nale ży równie ż zaznaczy ć, że wzmacniaj ą one zaplanowane efekty procesu rewitalizacji w odniesieniu do rozwoju społeczno-gospodarczego całej gminy.

86 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 11 Pozostałe rodzaje przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych Powi ązanie z celami Lp. Nazwa przedsi ęwzi ęcia Obszar tematyczny przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjnego rewitalizacji i kierunkami działa ń

Zapewnianie dost ępu do wysokiej Zakres tematyczny przedsi ęwzi ęcia przewiduje budow ę, rozbudow ę, modernizacj ę sieci jako ści infrastruktury drogowej infrastruktury komunalnej (przede wszystkim sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej) na podobszarach CEL 2. i komunalnej oraz tworzenie rewitalizacji oraz modernizacj ę stacji uzdatniania wody wraz z remontem wie ży ci śnie ń Kierunek działania 2.3 1. atrakcyjnych przestrzeni w Drwalewie. Jednym z elementów jest równie ż tworzenie obszarów zieleni urz ądzonej oraz miejsc Kierunek działania 2.4 publicznych na podobszarach wypoczynku, sportu, rekreacji. Przedsi ęwzi ęcie obejmuje przebudow ę i rozbudow ę istniej ącej stacji Kierunek działania 2.5 rewitalizacji uzdatniania wody w Drwalewie.

Przedsi ęwzi ęcie obejmuje działania d ążą ce do poprawy bezpiecze ństwa publicznego, w tym bezpiecze ństwa na drogach, w tym m.in.: - budow ę parkingu „Park nad Ride” przy stacji PKP w Chynowie; Poprawa bezpiecze ństwa CEL 2. - przebudow ę chodnika Chynów–PKP; publicznego oraz bezpiecze ństwa Kierunek działania 2.3 2. - przebudow ę istniej ącego i budow ę nowego chodnika od ul. Wolskiej w Chynowie do miejscowo ści dotarcia do szkół w Chynowie Kierunek działania 2.4 Widok; i Drwalewie oraz do stacji PKP Kierunek działania 2.5 - zakup pojazdu po żarniczego dla OSP w Chynowie; - budow ę chodnika przy drodze do szkoły (odcinek Drwalew–Kukały przy dawnej drodze krajowej nr 50).

Przedsi ęwzi ęcie polega na budowie oraz modernizacji, przebudowie i/lub remoncie wraz CEL 2. Rozwój i modernizacja z doposa żeniem istniej ących obiektów sportowych i rekreacyjnych na rzecz ró żnych grup Kierunek działania 2.2 infrastruktury sportowej, 3. interesariuszy rewitalizacji (w tym dostosowanie do potrzeb sportu osób niepełnosprawnych). Zakres Kierunek działania 2.3 rekreacyjnej i kulturalnej dla dotyczy: budowy ście żek rowerowych, a tak że budowy basenu przy Publicznym Gimnazjum Kierunek działania 2.4 mieszka ńców w Chynowie i budowy Domu Kultury wraz ze stra żnic ą OSP w Drwalewie. Kierunek działania 2.5

87 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Przedsi ęwzi ęcie obejmuje: - modernizacj ę Zespołu Szkół w Drwalewie (cz ęść inwestycji, tj. wykonanie docieplenia i remont elewacji została zrealizowana – w planach wymiana instalacji centralnego ogrzewania); CEL 2. Poprawa jako ści środowiska - modernizacj ę oczyszczalni ścieków w Drwalewie; Kierunek działania 2.1 naturalnego i efektywno ści - edukacj ę lokalnej społeczno ści w zakresie efektywno ści energetycznej i odnawialnych źródeł 4. Kierunek działania 2.2 energetycznej budynków energii; Kierunek działania 2.3 użyteczno ści publicznej - kompleksow ą termomodernizacj ę Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Chynowie (ZSP Chynów) Kierunek działania 2.5 wraz z instalacj ą paneli fotowoltaicznych; - kompleksow ą termomodernizacj ę Publicznego Gimnazjum w Chynowie wraz z instalacj ą paneli fotowoltaicznych.

Przedsi ęwzi ęcie obejmuje wszelkie działania maj ące na celu popraw ę funkcjonalno ści i estetyki Poprawa jako ści usług publicznych przestrzeni publicznych, m.in.: CEL 2. 5. i estetyki przestrzeni przy - rozbiórk ę budynku parterowego administracyjno-biurowego „B” Urz ędu Gminy Chynów, który nie Kierunek działania 2.4 budynkach administracyjnych jest u żytkowany ze wzgl ędów bezpiecze ństwa i zaburza estetyk ę przestrzeni publicznej; - rozbudow ę budynku Urz ędu Gminy w Chynowie wraz z sal ą konferencyjn ą i sal ą ślubów.

W ramach przedsi ęwzi ęcia przewiduje si ę monitorowanie bezpiecze ństwa socjalnego mieszka ńców poprzez ścisł ą współprac ę z ró żnymi instytucjami działaj ącymi w sferze społecznej, szczególnie Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej (OPS) i Powiatowym Urz ędem Pracy (PUP), które b ędą Aktywizacja społeczno-zawodowa wdra żały ró żnorodne programy słu żą ce aktywizacji społeczno-zawodowej osób wykluczonych osób wykluczonych i zagro żonych społecznie lub zagro żonych ubóstwem za pomoc ą instrumentów aktywizacji społecznej, zawodowej, marginalizacj ą poprzez integracj ę edukacyjnej, ukierunkowanych na: społeczn ą, aktywizacj ę zawodow ą 1) przywrócenie zdolno ści do prawidłowego wypełniania ról społecznych, w tym m.in. poprzez prac ę CEL 1. 6. (w tym podnoszenie kwalifikacji socjaln ą; Kierunek działania 1.2 zawodowych), wsparcie rodzin, 2) podniesienie kwalifikacji zawodowych, poszerzenie wiedzy i umiej ętno ści w celu uzyskania lub Kierunek działania 1.3 osób starszych utrzymania zatrudnienia; i niepełnosprawnych oraz 3) poszerzenie wiedzy i umiej ętno ści podnosz ących kompetencje ogólne; zagro żonych ubóstwem 4) aktywizacj ę osób bezrobotnych, szczególnie osób młodych (m.in. projekty realizowane przez PUP); 5) wsparcie osób starszych i niepełnosprawnych, przez m.in.: - stworzenie stałego miejsca ich regularnych spotka ń w budynku Domu Kultury;

88 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

- organizowanie cyklicznych warsztatów, podczas których seniorzy mogliby zyska ć nowe umiej ętno ści i rozwija ć swoje zainteresowania (np. obsługa komputera, warsztaty kulinarne, lekcje rysunku/malarstwa/fotografii, lekcje ta ńca, klub dyskusyjny przy Bibliotece Publicznej); - stworzenie w ramach Punktu Wsparcia Rodziny mo żliwo ści uzyskania przez seniorów pomocy i porad na temat codziennych problemów (prawne, konsumenckie itp.). Jednym z elementów b ędzie równie ż wsparcie dla nowo powstałych i ju ż działaj ących organizacji pozarz ądowych, propagowanie idei wolontariatu oraz pozyskiwanie wolontariuszy do udziału w realizacji zada ń dotycz ących rozwi ązywania problemów społecznych. Ponadto przewiduje si ę współprac ę z organizacjami pozarz ądowymi, które w ramach swojej działalno ści przyczyniaj ą si ę do integracji ró żnych grup interesariuszy.

Organizacja cyklicznych wydarze ń i/lub rozwój działalno ści Zakres rzeczowy przedsi ęwzi ęcia obejmuje organizacj ę i rozszerzenie oferty działa ń kulturalnych, społecznej, kulturalnej, edukacyjnych, sportowych, rekreacyjnych (szczególnie w obiektach/ przestrzeniach artystycznej, sportowej, rewitalizowanych) na rzecz społeczno ści lokalnej (m.in. zakup ksi ąż ek do bibliotek szkolnych CEL 1. 7. rekreacyjnej i edukacyjnej na rzecz w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa). Ponadto przewiduje si ę stworzenie Kierunek działania 1.2 ró żnych grup interesariuszy kompleksowego systemu wsparcia i współpracy z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na Kierunek działania 1.3 rewitalizacji wraz ze wspieraniem rzecz wyznaczonego obszaru rewitalizacji, przyczyniaj ącego si ę do eliminacji lub ograniczenia „mikro” inicjatyw lokalnych negatywnych zjawisk społecznych. (szczególnie w partnerstwach) W ramach przedsi ęwzi ęcia przewiduje si ę m.in. inicjowanie oraz prowadzenie kampanii informacyjnych o dost ępnych zewn ętrznych środkach finansowych na rozpocz ęcie i rozwój Stworzenie kompleksowego działalno ści gospodarczej. Ponadto planuje si ę nawi ązanie współpracy z Powiatowym Urz ędem CEL 1. systemu wsparcia 8. Pracy w zakresie wsparcia finansowego i merytorycznego mieszka ńców planuj ących zało żyć lub Kierunek działania 1.1 przedsi ębiorczo ści mieszka ńców rozwin ąć działalno ść gospodarcz ą na wyznaczonym obszarze rewitalizacji. Wa żnym elementem Kierunek działania 1.2 na obszarze rewitalizacji będzie równie ż wdro żenie systemu wsparcia merytorycznego zwi ązanego z powstawaniem podmiotów ekonomii społecznej.

89 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

CEL 1. Poprawa stanu technicznego Kierunek działania 1.1 i adaptacja do pełnienia Kierunek działania 1.2 pierwotnych b ądź nowych funkcji W ramach planowanych przedsi ęwzi ęć zakłada si ę m.in. budow ę, przebudow ę, remonty, adaptacje Kierunek działania 1.2 budynków u żyteczno ści publicznej, i/lub prace konserwatorskie, wyposa żenie w infrastruktur ę techniczn ą, termomodernizacj ę obiektów CEL 2 9. mieszkalnych, usługowo- oraz zagospodarowanie przyległego terenu, w tym budow ę, przebudow ę lub remont parkingów Kierunek działania 2.1 handlowych i produkcyjnych wraz (m.in. termomodernizacja o środków zdrowia w Drwalewie i Chynowie). Kierunek działania 2.2 z zagospodarowaniem przyległego Kierunek działania 2.3 otoczenia, zlokalizowanych Kierunek działania 2.5 na obszarze rewitalizacji Kierunek działania 2.6 Ograniczanie niskiej emisji zanieczyszcze ń poprzez wymian ę Zakres tematyczny przedsi ęwzi ęcia obejmuje redukcj ę zanieczyszczenia powietrza poprzez źródeł ciepła na ekologiczne i/lub CEL 2 modernizacj ę źródeł ciepła i/lub budow ę, przebudow ę lub modernizacj ę infrastruktury słu żą cej do 10. instalacj ę OZE na obszarze Kierunek działania 2.1 produkcji energii elektrycznej pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w budynkach u żyteczno ści rewitalizacji zarówno przez osoby Kierunek działania 2.5 publicznej, mieszkaniowych, produkcyjnych, usługowych, handlowych i innych. prywatne, jak i przedsi ębiorstwa, instytucje oraz organizacje

90 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2.3. Mechanizmy zapewnienia komplementarno ści oraz integrowania działa ń i przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych

Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 ma charakter kompleksowy, poniewa ż podczas programowania działa ń rewitalizacyjnych zastosowano mechanizmy zapewnienia komplementarno ści mi ędzy poszczególnymi projektami/przedsi ęwzi ęciami rewitalizacyjnymi oraz pomi ędzy działaniami ró żnych podmiotów i funduszy na obszarze obj ętym Programem Rewitalizacji. Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020 , w odniesieniu do projektów i przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych, w celu osi ągni ęcia efektu synergii w oddziaływaniu na obszar rewitalizacji zapewniona została ich komplementarno ść w ró żnych wymiarach, tj. przestrzennej, problemowej, proceduralno-instytucjonalnej, mi ędzyokresowej oraz źródeł finansowania.

KOMPLEMENTARNO ŚĆ PRZESTRZENNA

Wszystkie projekty zawarte w dokumencie realizowane b ędą na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, natomiast zasi ęg ich oddziaływania b ędzie wi ększy i obejmie teren całej gminy. Zindywidualizowane działania rewitalizacyjne wdra żane na wyznaczonym obszarze wzajemnie b ędą si ę dopełnia ć przestrzennie, dzi ęki czemu efekty ich realizacji nie b ędą widoczne punktowo w pojedynczych miejscach, a na całym obszarze obj ętym kryzysem. Projekty i/lub przedsi ęwzi ęcia podstawowe zostały zaprogramowane w taki sposób, aby odpowiadały na problemy mieszka ńców obszaru, a przede wszystkim nie skutkowały przenoszeniem problemów w inne miejsce. W tym celu zawarto zarówno przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne, jak i społeczne, które zapobiegn ą prowadzeniu do niepo żą danych efektów społecznych, takich jak segregacja społeczna i wykluczenie. Dost ępno ść do powstałej infrastruktury oraz działa ń społecznych i kulturalnych dla wszystkich u żytkowników zamieszkuj ących dany teren spowoduje, że z pozytywnych efektów rewitalizacji korzysta ć będą wszyscy mieszka ńcy, bez wzgl ędu na sytuacj ę materialn ą. Taka sytuacja przyczyni si ę do wzrostu aktywno ści społecznej i integracji społeczno ści lokalnej wszystkich z obszaru rewitalizacji. Z drugiej strony, komplementarno ść w wymiarze przestrzennym skutkuje ci ągł ą analiz ą nast ępstw decyzji przestrzennych w skali całej gminy i jej otoczenia.

91 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

KOMPLEMENTARNO ŚĆ PROBLEMOWA

Projekty i/lub przedsi ęwzi ęcia podstawowe oraz uzupełniaj ące zawarte w dokumencie stanowi ą kompleksow ą odpowied ź na zdiagnozowane we wszystkich sferach zró żnicowane problemy i wykorzystuj ą potencjały lokalne wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie gminy. Takie podej ście ma przeciwdziała ć fragmentaryzacji działa ń koncentruj ąc si ę na cało ściowym spojrzeniu na przyczyny kryzysu danego obszaru. W zwi ązku z tym wykonana została pogł ębiona analiza i diagnoza podobszarów rewitalizacji we wszystkich aspektach: społecznym, gospodarczym, przestrzenno-funkcjonalnym, technicznym i środowiskowym, która zawarta jest w II cz ęś ci niniejszego dokumentu. Konieczne jest równie ż okre ślenie po żą danego stanu, do jakiego maj ą doprowadzi ć dany obszar projekty/przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne, dlatego została okre ślona wizja (planowany efekt rewitalizacji) dla podobszarów, uwzgl ędniaj ąc jego uwarunkowania i zasoby wewn ętrzne. Parametryzacja efektów rewitalizacji okre ślona została na poziomie celów rewitalizacji, poniewa ż wizja okre śla zbiór po żą danych warto ści do osi ągni ęcia po wdro żeniu zało żeń dokumentu. Podczas podejmowania strategicznych decyzji przez samorz ąd lokalny na innych płaszczyznach b ędą brane pod uwag ę zaplanowane działania rewitalizacyjne, aby zapewnić koordynacj ę tematyczn ą i organizacyjno-techniczn ą działa ń administracji samorz ądowej. Ponadto wa żne jest, że proces rewitalizacji realizuje zało żenia innych dokumentów strategiczno- planistycznych zarówno na szczeblu lokalnym, jak i powiatowym, regionalnym, krajowym czy europejskim, co zostało wykazane w cz ęś ci I (rozdział 2) Programu. Komplementarno ść problemowa wykazana została w tabeli 12, gdzie przedstawione zostały okre ślone na podstawie pogł ębionej diagnozy podobszarów – potrzeby rewitalizacyjne, odpowiadaj ące im cele rewitalizacji i kierunki działa ń oraz projekty podstawowe i przedsi ęwzi ęcia uzupełniaj ące, które oddziałuj ą kompleksowo na wszystkie sfery. Dzi ęki temu wskazane zostało powi ązanie celów rewitalizacji z diagnoz ą obszaru rewitalizacji. Wszystkie kierunki działa ń oraz zaplanowane projekty rewitalizacyjne s ą zintegrowane i powi ązane problemowo oraz odpowiadaj ą na zidentyfikowane potrzeby (zawarte w tabeli 4).

92 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 12 Komplementarno ść problemowa – potrzeby rewitalizacyjne wraz z odpowiadaj ącymi im celami rewitalizacji i kierunkami działa ń oraz zaplanowanymi projektami podstawowymi i przedsi ęwzi ęciami uzupełniaj ącymi

POTRZEBA CEL KIERUNKI PROJEKTY PRZEDSI ĘWZI ĘCIA SFERA REWITALIZACYJNA REWITALIZACJI DZIAŁANIA PODSTAWOWE UZUPEŁNIAJ ĄCE Kierunek działania 1.1. Kompleksowe wsparcie osób wykluczonych i/lub zagro żonych ubóstwem oraz pomoc Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. osobom uzale żnionym, zamieszkuj ącym na Kierunek działania 2.1. podobszarach rewitalizacji (szczególnie 3, 4, 6, 6, 7, wsparcie rodzin prze żywaj ących trudno ści Kierunek działania 2.2. 1, 2, 5, 1, 3, 8, 9 Kierunek działania 2.3. w wypełnianiu funkcji opieku ńczo- Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4. -wychowawczych, dotkni ętych długotrwał ą Kierunek działania 2.5. lub ci ęż ką chorob ą b ądź bezrobociem) Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Kierunek działania 2.1. Przeciwdziałanie bezrobociu i zwi ększanie 3, 6, mo żliwo ści zatrudnienia Kierunek działania 2.2. 1, 2, 1, 8, 9 Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2.

SPOŁECZNA Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Zwi ększenie zaanga żowania mieszka ńców Kierunek działania 1.3. Kierunek działania 2.1. 7, w sprawy lokalne oraz integracji 1, 2, 1, 3, 6, we współdziałaniu na rzecz podobszarów Kierunek działania 2.2. 3, 6 Kierunek działania 2.3. rewitalizacji Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6.

93 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Kierunek działania 2.1. Wyrównanie szans edukacyjnych i kreowanie 5, 7, mo żliwo ści do rozwoju młodych ludzi Kierunek działania 2.2. 1, 2, 6 1, 3, 9 Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Kierunek działania 2.1. Zapewnianie udziału w życiu społecznym 4, 6, 6, 7, Kierunek działania 2.2. seniorom oraz osobom niepełnosprawnym 1, 2, 3 Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Kierunek działania 2.1. Zwi ększenie dost ępno ści oraz poprawa 1, 6, 3, jako ści usług publicznych Kierunek działania 2.2. 2, 3, 4, 5 2, 4, 5, 6, 7, 9 Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Poprawa stanu bezpiecze ństwa publicznego 1, 2, 2, Kierunek działania 2.1. na podobszarach rewitalizacji 6 7, Kierunek działania 2.2. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.3 . Kierunek działania 2.4. 94 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Pobudzanie przedsi ębiorczo ści mieszka ńców Kierunek działania 2.1. podobszarów rewitalizacji w zakresie handlu Kierunek działania 2.2. 1, 2, 1, 6, 8, 9 i usług Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Wspieranie rozwoju przedsi ębiorstw Kierunek działania 2.1. 8, i działalno ści gospodarczych mieszka ńców 1, 2 Kierunek działania 2.2. 6, 9 na podobszarach rewitalizacji Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4.

GOSPODARCZA Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Kierunek działania 1.1. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.2. Kierunek działania 1.3. Tworzenie warunków do rozwoju sektorów Kierunek działania 2.1. 1, 2, turystycznego i okołoturystycznego 3, 6, 8 Kierunek działania 2.2. 3 na podobszarach rewitalizacji Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2. Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6.

95 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.3. Kierunek działania 2.1. Uporz ądkowanie oraz stworzenie Kierunek działania 2.2. 1, atrakcyjnych przestrzeni publicznych Kierunek działania 2.3. 1, 2 Cel rewitalizacji 2. 2, 3, 5, 9 sprzyjaj ących aktywno ści mieszka ńców Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Cel rewitalizacji 1. Kierunek działania 1.3. Kierunek działania 2.1. Zwi ększenie funkcjonalno ści układów Kierunek działania 2.2. FUNKCJONALNA

PRZESTRZENNO – 1, 2, komunikacyjnych z uwzgl ędnieniem Kierunek działania 2.3. Cel rewitalizacji 2. 2 1, 3 preferencji dla ruchu pieszego i rowerowego Kierunek działania 2.4. Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6. Zatrzymanie post ępuj ącej degradacji Kierunek działania 2.1. technicznej i/lub poprawa efektywno ści Kierunek działania 2.2. Kierunek działania 2.3. 4, 9, energetycznej obiektów użyteczno ści Cel rewitalizacji 2. 1 Kierunek działania 2.4. 3, 5, 10 publicznej i budynków mieszkalnych Kierunek działania 2.5. wielorodzinnych Kierunek działania 2.6.

Kierunek działania 2.1. Kierunek działania 2.2. Uporz ądkowanie i zwi ększenie dost ępu TECHNICZNA Kierunek działania 2.3. 1, 2, do podstawowej infrastruktury komunalnej Cel rewitalizacji 2. 1, 2 Kierunek działania 2.4. 3, 4, 9 dla u żytkowników podobszarów Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6.

Kierunek działania 2.1. Kierunek działania 2.2. Ograniczenie tzw. „niskiej” emisji Kierunek działania 2.3. 1, 4, 10, Cel rewitalizacji 2. zanieczyszcze ń Kierunek działania 2.4. 2 9 OWA Kierunek działania 2.5. RODOWISK Ś Kierunek działania 2.6.

96 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Kierunek działania 2.1. Kierunek działania 2.2. Podniesienie świadomo ści ekologicznej Kierunek działania 2.3. 3, 4, Cel rewitalizacji 2. mieszka ńców Kierunek działania 2.4. 1, 2 1, 9, 10 Kierunek działania 2.5. Kierunek działania 2.6.

Źródło: Opracowanie własne

97 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

KOMPLEMENTARNO ŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA

Dla zagwarantowania, że przyj ęte postanowienia b ędą konsekwentnie realizowane, zapewnione zostały warunki organizacyjne i instytucjonalne do ich wdra żania oraz weryfikacji. Podmiotem odpowiedzialnym za wdra żanie zało żeń dokumentu jest Wójt Gminy Chynów przy pomocy Koordynatora ds. rewitalizacji, sprawuj ącego samodzielne stanowisko pracy w Urz ędzie Gminy w Chynowie (stanowisko gospodarki przestrzennej i budownictwa), który kierował b ędzie Zespołem Zadaniowym ds. rewitalizacji. W celu efektywnego oraz zintegrowanego działania, w skład jednostki wejd ą przedstawiciele poszczególnych referatów i samodzielnych stanowisk pracy UG i/lub jednostek organizacyjnych gminy odpowiedzialnych za realizacj ę konkretnych projektów. Powołanie Zespołu przyczyni si ę do wzajemnego uzupełniania si ę działa ń oraz spójno ści procedur w realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych w zakresie powi ązanych projektów infrastrukturalnych („twardych”) oraz społecznych („mi ękkich”). Jednocze śnie b ędzie to efekt osadzenia rewitalizacji w ramach istniej ących struktur organizacyjnych UG odpowiedzialnych na koordynacj ę systemu zarz ądzania rozwojem gminy.

KOMPLEMENTARNO ŚĆ MI ĘDZYOKRESOWA

W Programie Rewitalizacji zwrócono równie ż uwag ę na zachowanie ci ągło ści programowej w odniesieniu do przedsi ęwzi ęć o charakterze infrastrukturalnym, które zostały ju ż zrealizowane w ramach polityki spójno ści 2007–2013, a tak że komplementarnymi projektami społecznymi wdra żanymi w ramach polityki spójno ści 2014–2020. Ma to kluczowe znaczenie dla efektywno ści procesu rewitalizacji w odziaływaniu na sytuacj ę kryzysow ą wyst ępuj ącą na danym obszarze. Zrealizowane projekty, obejmuj ące obszar rewitalizacji, to: • w 2010 r.: − „Przebudowa drogi gminnej w miejscowo ści Chynów przy Publicznym Gimnazjum”, warto ść projektu 62 525,00 zł brutto; − „Modernizacja budynku Zespołu Szkół w Drwalewie”, warto ść projektu 44 124,29 zł brutto; − „Budowa Gminnego Domu Kultury” – warto ść projektu 1 498 814,00 zł brutto (dofinansowanie w ramach PROW "Odnowa i Rozwój Wsi");

98 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

• w 2012 r.: − „Kształtowanie przestrzeni publicznej w miejscowo ści Chynów” – warto ść projektu 172 445,99 zł brutto (dofinansowanie w ramach PROW "Odnowa i Rozwój Wsi"); • w 2013 r.: − „Kształtowanie przestrzeni publicznej w miejscowo ści Drwalew” – warto ść projektu 238 652,55 zł brutto (dofinansowanie w ramach PROW "Odnowa i Rozwój Wsi"); • w 2014 r.: − „Remont szkół na terenie gminy Chynów – zad. I – remont łazienek w budynku Zespołu Szkół w Drwalewie”, warto ść projektu 87 639,11 zł brutto; − „Remont szkół na terenie gminy Chynów – zad. IV – remont dachów budynków Publicznej Szkoły Podstawowej w Chynowie”, warto ść projektu 166 100,31 zł brutto; − „Budowa skweru rekreacyjnego z siłowni ą zewn ętrzn ą w Chynowie” – warto ść projektu 450 547,63 zł brutto (dofinansowanie w ramach PROW "Odnowa i Rozwój Wsi"); • w 2016 r.: − „Budowa Gminnego O środka Kultury i Remizy OSP oraz zbiornika bezodpływowego na ścieki sanitarne typu szambo o pojemno ści V=7,5m3 w m. Drwalew”, warto ść projektu 1 197 175,70 złotych brutto.

Ponadto na terenie Gminy Chynów realizowane były nast ępuj ące projekty „mi ękkie” (tabela 13):

Tabela 13 Wykaz projektów „mi ękkich” zrealizowanych na terenie Gminy Chynów

Warto ść całkowita Lp. Nazwa projektu Źródło finansowania projektu [zł] Europejski Fundusz Społeczny Program Operacyjny Kapitał Ludzki „Nowoczesne nauczanie – na lata 2007–2013, 1. naturalny wzrost kompetencji 1 199 946,50 działanie: 9.1. Wyrównywanie szans uczniów” edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jako ści usług edukacyjnych świadczonych w systemie o światy. Europejski Fundusz Społeczny Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2. ODKRYJ W SOBIE ARTYST Ę 49 980,00 na lata 2007–2013, działanie: 9.5. Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich. Europejski Fundusz Społeczny Program Operacyjny Kapitał Ludzki 3. ŚPIEWAJ I GRAJ 49 875,00 na lata 2007–2013, działanie: 9.5. Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich. 99 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Europejski Fundusz Społeczny Program Operacyjny Kapitał Ludzki „Dajmy szans ę naszym 4. 46 471,00 na lata 2007–2013, dzieciom” działanie: 9.5. Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich. Europejski Fundusz Społeczny Program Operacyjny Kapitał Ludzki „Dajmy szans ę naszym 5. 38 771,00 na lata 2007–2013, dzieciom” działanie: 9.5. Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych urz ędu Gminy w Chynowie

Przeprowadzona analiza wykazała, że przedsi ęwzi ęcia podejmowane w poprzednich latach maj ą swoj ą ci ągło ść i kontynuacj ę w aktualnym dokumencie. Wnioski wyci ągni ęte z realizacji poprzednich działa ń na tym obszarze pozwol ą na bardziej efektywne wykorzystanie środków i mo żliwo ści w obecnej perspektywie finansowej, dzi ęki czemu proces rewitalizacji wzmocni ich efektywno ść i skuteczno ść .

KOMPLEMENTARNO ŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA

Projekty i przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne zawarte w niniejszym dokumencie b ędą współfinansowane z ró żnych źródeł, obejmuj ących m.in. środki Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), krajowych środków publicznych oraz środków prywatnych z wykluczeniem ryzyka podwójnego finansowania. W zwi ązku z tym, że komplementarno ść finansowa oznacza tak że zdolno ść ł ączenia prywatnych i publicznych źródeł finansowania, podczas programowania działa ń wykorzystano zgłoszone propozycje projektów planowanych do realizacji na obszarze rewitalizacji przez podmioty prywatne (m.in. przedsi ębiorców czy wspólnoty mieszkaniowe), które anga żowa ć będą środki własne. Tym samym proces rewitalizacji przebiega ć b ędzie przy zało żeniu, że stymulowanie endogenicznych zdolno ści inwestycyjnych w postaci zasobów wewn ętrznych podmiotów zlokalizowanych na podobszarach rewitalizacji czy ich mieszka ńców b ędzie miało kluczowe znaczenie dla dynamiki i skuteczno ści po żą danych zmian strukturalnych zarówno społecznych, jak i infrastrukturalnych. Komplementarno ść źródeł finansowania okre ślona została w cz ęś ci III, w rozdziale 3 dotycz ącym szacunkowych ram finansowych Programu, gdzie na poziomie poszczególnych przedsi ęwzi ęć okre ślono szacowan ą ogóln ą warto ść projektu w podziale na publiczne i prywatne źródła finansowania. 100 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Dzi ęki zaanga żowaniu środków publicznych (składaj ących si ę ze środków własnych gminy, jednostek podległych gminie, podmiotów z sektora finansów publicznych) i jednocze śnie prywatnych (obejmuj ących m.in. środki finansowe przedsi ębiorców czy wspólnot mieszkaniowych), nast ępuje integracja finansowa zaplanowanych przedsi ęwzi ęć podstawowych i uzupełniaj ących.

KOMPLEMENTARNO ŚĆ I INTEGROWANIE NA POZIOMIE KIERUNKÓW DZIAŁA Ń ORAZ PRZEDSI ĘWZI ĘĆ REWITALIZACYJNYCH

Kierunki działa ń okre ślone w Gminnym Programie Rewitalizacji dzi ęki temu, że dotycz ą: rozwoju przedsi ębiorczo ści opartej na dziedzictwie naturalnym, wł ączania społecznego i zawodowego osób wykluczonych oraz zagro żonych marginalizacj ą, wzmacniania to żsamo ści lokalnej mieszka ńców i integracji społecznej, poprawy standardu zasobów mieszkaniowych, powstawania publicznej infrastruktury, zwi ązanej z rozwojem funkcji rekreacyjnych i sportowych, poprawy funkcjonalno ści struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych, zmniejszania dysproporcji w zagospodarowaniu przestrzeni publicznej, ochrony środowiska oraz likwidacji zjawisk stanowi ących zagro żenie dla środowiska, adaptacji obiektów na cele edukacyjne, gospodarcze, kulturalne – integruj ą działania rewitalizacyjne we wszystkich sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno- funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, oddziałuj ąc kompleksowo na sytuacj ę kryzysow ą. Projekty i/lub przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne o charakterze społecznym i inwestycyjnym wzajemnie si ę uzupełniaj ą, rozwi ązuj ą zdiagnozowane problemy oraz wykorzystuj ą lokalne potencjały odpowiadaj ąc na okre ślone potrzeby, co zostało przedstawione w tabeli 12, a tak że w zakresie rzeczowym poszczególnych projektów podstawowych jako „Powi ązanie projektu z innymi projektami/przedsi ęwzi ęciami rewitalizacyjnymi”.

101 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

3. Szacunkowe ramy finansowe dokumentu wraz ze wskazaniem źródeł finansowania

Indykatywne ramy finansowe Programu Rewitalizacji Gminy Chynów obejmuj ą zarówno projekty podstawowe, jak i przedsi ęwzi ęcia uzupełniaj ące, które wynikaj ą z planów projektowych Gminy Chynów, podległych jej jednostek organizacyjnych, jak równie ż projektów zgłoszonych przez interesariuszy rewitalizacji planuj ących ich realizacj ę na obszarze rewitalizacji lub poza wyznaczonym obszarem, ale wpływaj ących na jego rozwój społeczno-gospodarczy. Ponadto plany projektowe odpowiadaj ą na mo żliwo ści ich sfinansowania z uwzgl ędnieniem sytuacji bud żetowej gminy, poniewa ż „wska źnik G – podstawowych dochodów podatkowych na 1 mieszka ńca gminy przyj ęty do obliczania subwencji wyrównawczej na 2017 r.” wynosi 1 111,56 zł (przy wska źniku dla Polski – 1 596,67 zł) 13 , co oznacza niedostateczn ą samodzielno ść finansow ą jednostki i w istotny sposób determinuje zdolno ść realizacji długookresowych zada ń rewitalizacyjnych. Podsumowanie podanych warto ści brutto poszczególnych projektów pozwoliło okre śli ć szacunkowe ramy finansowe dokumentu z podziałem na ró żne źródła finansowania (tak że spoza funduszy polityki spójno ści na lata 2014–2020 – publiczne i prywatne środki krajowe w celu realizacji zasady dodatkowo ści środków Unii Europejskiej). Szacowane ramy finansowe dokumentu przedstawia tabela 14 14 .

13 Strona internetowa Ministerstwa Finansów, mf.gov.pl, inf. z dnia 22.02.2017. 14 Poziom dofinansowania projektów jest szacunkowy i został okre ślony na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych RPO WM 2014–2020, z zało żeniem, że ww. projekty nr 1 i 2 b ędą dofinansowane ze środków RPO WM z działania 6.2 Rewitalizacja obszarów zmarginalizowanych na poziomie 75% dofinansowania ze środków UE i 10% dofinansowania z bud żetu pa ństwa lub innych źródeł, natomiast projekt nr 3 b ędzie realizowany ze środków RPO WM z działania 9.1 Aktywizacja społeczno-zawodowa osób wykluczonych i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu na poziomie dofinansowania maks. 80% ze środków UE. 102 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 14 Szacunkowe ramy finansowe Programu Rewitalizacji dla Gminy Chynów

Całkowita Środki publiczne warto ść Środki Środki Lp. Nazwa projektu/ przedsi ęwzi ęcia Środki UE Środki UE Środki projektu bud żetu prywatne (EFRR,) (EFS) krajowe [PLN] gminy PROJEKTY PODSTAWOWE

Kompleksowa rewitalizacja popegeerowskich 1. i poprzemysłowych terenów miejscowo ści Drwalew 5 240 000,00 810 000,00 3 930 000,00 - - 500 000,00 w celu poprawy warunków życia mieszka ńców

Kompleksowa rewitalizacja centralnej miejscowo ści 2. gminy – Chynowa, celem o żywienia społeczno- 2 100 000,00 500 000,00 1 500 000,00 - 100 000,00 gospodarczego i poprawy jako ści życia mieszka ńców

„Razem – mo żemy wi ęcej” – aktywizacja osób 3. 300 000,00 60 000,00 - 240 000,00 - - zagro żonych wykluczeniem społecznym w Gminie Chynów

4. Aktywizacja społeczna osób starszych 1 000 000,00 200 000,00 - 800 000,00 - -

5. Rozwój kompetencji kluczowych uczniów 1 000 000,00 200 000,00 - 800 000,00 - - Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści 6. 2 200 000,00 1 200 000,00 - - 600 000,00 400 000,00 dzieci i młodzie ży PROJEKTY PODSTAWOWE 11 640 000,00 2 970 000,00 5 430 000,00 1 840 000,00 200 000,00 1 000 000,00

PROJEKTY UZUPEŁNIAJ ĄCE 35 000 000,00 3 500 000,00 17 500 000,00 7 000 000,00 3 500 000,00 3 500 000,00

SUMA 46 640 000,00 6 470 000,00 22 930 000,00 8 840 000,00 4 300 000,00 4 500 000,00 Źródło: Opracowanie własne

103 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

IV. Cz ęść wdro żeniowa 1. System realizacji Programu Rewitalizacji

Program Rewitalizacji jest dokumentem ponadkadencyjnym, okre ślaj ącym cele i plany działa ń rewitalizacyjnych na kilkana ście lat, dlatego wa żnym elementem decyduj ącym o skuteczno ści i efektywno ści realizacji jego zało żeń jest skuteczny i zintegrowany system zarz ądzania. Proces wdra żania jest zło żonym przedsi ęwzi ęciem, które wymaga dobrego przygotowania informacyjnego oraz stałej komunikacji z otoczeniem, opieraj ącej si ę o pozyskiwanie obiektywnej informacji o jego przebiegu, skutkach i publicznym odbiorze.

1.1. Struktura zarz ądzania dokumentem wraz z jego kosztami

Dla zagwarantowania, że przyj ęte postanowienia b ędą konsekwentnie realizowane, zapewnione zostały warunki organizacyjne i instytucjonalne do ich wdra żania oraz weryfikacji. Podmiotem odpowiedzialnym za wdra żanie zało żeń dokumentu jest Wójt Gminy Chynów przy pomocy Koordynatora. Jednocze śnie jest to efekt osadzenia rewitalizacji w ramach istniej ących struktur organizacyjnych UG odpowiedzialnych za koordynacj ę systemu zarz ądzania rozwojem gminy. W celu efektywnego oraz zintegrowanego współdziałania ró żnych jednostek, Koordynator b ędzie ści śle współpracował z Zespołem Zadaniowym ds. rewitalizacji, który zostanie powołany Zarz ądzeniem Wójta Gminy Chynów po uchwaleniu przez Rad ę Gminy Programu Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024. Na etapie opracowywania dokumentu został powołany Zespół ds. rewitalizacji Gminy Chynów (Zarz ądzenie Nr 52/2016 Wójta Gminy Chynów z dnia 23 sierpnia 2016 roku) w celu aktywnego udziału w pracach nad dokumentem. Główne zadania jakie pełnił Zespół ds. rewitalizacji na etapie opracowywania Programu rewitalizacji to: 1) udział w warsztatach/spotkaniach maj ących na celu wyznaczenie: obszaru rewitalizacji, wizji, celów rewitalizacji, kierunków działa ń, projektów do realizacji oraz zasad monitoringu i ewaluacji dokumentu; 2) uczestniczenie w konsultacjach społecznych z udziałem mieszka ńców oraz reprezentantów ró żnych środowisk lokalnych; 3) zapraszanie do udziału w pracach Zespołu osób spoza jego składu (eksperci, specjali ści i inni).

104 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Zespół Zadaniowy ds. rewitalizacji, który zostanie powołany na etapie wdra żania zało żeń dokumentu b ędzie miał za zadanie m.in.: 1) koordynacj ę wdra żania poszczególnych projektów w całym okresie realizacji dokumentu; 2) gromadzenie informacji niezb ędnych do monitoringu i ewaluacji celów dokumentu. W skład Zespołu wejd ą pracownicy UG w Chynowie, jednostek organizacyjnych gminy oraz przedstawiciele ró żnych podmiotów z sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego działaj ących na terenie gminy, b ędących specjalistami w danych dziedzinach. W przypadku potrzeby wsparcia merytorycznego Zespołu, wszyscy kierownicy i pracownicy UG w Chynowie oraz kierownicy podległych i nadzorowanych jednostek organizacyjnych zobowi ązani s ą do ścisłej współpracy i udzielania niezb ędnych informacji. Funkcjonowanie Zespołu na etapie wdra żania zało żeń rewitalizacji przyczyni si ę do wzajemnego uzupełniania si ę działa ń oraz spójno ści procedur w realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych w zakresie powi ązanych projektów infrastrukturalnych („twardych”) oraz społecznych („mi ękkich”). Przewiduje si ę, i ż w zale żno ści od realizowanego przedsi ęwzi ęcia w skład Zespołu b ędą mogli wej ść równie ż przedstawiciele interesariuszy rewitalizacji bior ący udział we wdra żaniu Programu Rewitalizacji. W zakres zarz ądzania środkami finansowymi potrzebnymi do wdro żenia projektów rewitalizacyjnych wł ączony zostanie Skarbnik Gminy Chynów oraz Referat UG w Chynowie. Dodatkowo Zespół Zadaniowy, który ma odpowiada ć za zarz ądzanie procesem rewitalizacji, odpowiedzialny b ędzie za przepływ informacji mi ędzy interesariuszami rewitalizacji (w tym partnerami projektów rewitalizacyjnych) a Wójtem, który b ędzie podejmował kluczowe decyzje dotycz ące procesu rewitalizacji. Zadania niezb ędne do wdra żania dokumentu wykonywane b ędą w ramach obowi ązków poszczególnych struktur organizacyjnych gminy, dlatego nie okre ślono dodatkowych kosztów ich realizacji. W ramach swoich kompetencji, ka żdy z pracowników urz ędu i/lub jednostek organizacyjnych gminy b ędzie wdra żał te działania, dostosowuj ąc w sposób elastyczny swoje obowi ązki do okre ślonych aktualnie potrzeb. W zwi ązku z tym, że realizacja zaplanowanych działa ń rewitalizacyjnych odbywa ć si ę będzie w oparciu o system wdra żania pomocy strukturalnej Unii Europejskiej to interesariusze rewitalizacji, korzystaj ąc z dofinansowania projektów unijnymi środkami finansowymi, będą zobowi ązani przestrzega ć zasad i procedur wspólnotowych (szczególnie w zakresie realizacji projektów partnerskich). Zasady realizacji projektów rewitalizacyjnych współfinansowanych

105 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

z RPO Województwa Mazowieckiego na lata 2014–2020 będą wynika ć z obowi ązuj ących dokumentów programowych, a determinowane b ędą okre ślonymi procedurami konkursowymi. Wdra żanie projektów rewitalizacyjnych nie ma szans powodzenia bez udanej współpracy, efektywnego współdziałania oraz wzajemnego uzupełniania si ę działa ń ró żnych podmiotów z sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego. W zwi ązku z tym okre ślenie zasad i sposobów współuczestnictwa interesariuszy jest kluczowym elementem osi ągni ęcia zgodno ści podejmowanych działa ń z potrzebami i oczekiwaniami społeczno ści lokalnej, ograniczenia wyst ępowania konfliktów oraz kosztów ich rozwi ązywania, a tak że jest podstaw ą tworzenia si ę współczesnych form samo świadomo ści społecznej. Współpraca mi ędzysektorowa w realizacji zapisów Programu Rewitalizacji odbywa ć si ę b ędzie w kilku zintegrowanych wymiarach: 1. MERYTORYCZNYM – poprzez wspólne podejmowanie decyzji, rozwi ązywanie problemów, opiniowanie, realizowane przede wszystkim na poziomie Zespołu ds. rewitalizacji Gminy Chynów. 2. ORGANIZACYJNYM – polegaj ącym na anga żowaniu specyficznych i unikalnych zasobów oraz kompetencji charakterystycznych dla danego sektora i wzajemnym ich uzupełnianiu podczas realizacji wspólnych projektów. 3. FINANSOWYM – opieraj ącym si ę na współudziale finansowym wszystkich partnerów poprzez zapewnienie wkładu własnego w realizacj ę okre ślonych przedsi ęwzi ęć i wykorzystanie koncepcji partnerstwa (w tym np. publiczno-prywatnego).

Partnerstwo trzech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego oprócz wspólnego celu, jakim jest wyprowadzenie obszaru rewitalizacji z sytuacji kryzysowej w celu poprawy jako ści życia mieszka ńców, ma okre ślone podstawowe zasady stanowi ące fundament wspólnych działa ń: 1) respektowanie własnych potrzeb, mo żliwo ści i d ąż enie do osi ągni ęcia kompromisu, 2) przejrzysto ść podejmowanych działa ń, 3) otwarty dialog z mieszka ńcami. Współpraca pomi ędzy interesariuszami rewitalizacji ma na celu: - wykorzystanie potencjału organizacji oraz społeczności lokalnej poprzez skoordynowanie działa ń w ramach kilkunastu wspólnych i spójnych projektów akceptowanych i wspieranych przez wszystkich uczestników; - optymalne wykorzystanie kompetencji i zasobów b ędących w dyspozycji gminy, organizacji pozarz ądowych, przedsi ębiorców czy mieszka ńców;

106 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

- wsparcie innowacyjno ści proponowanych rozwi ąza ń, wyra żaj ące si ę zastosowaniem nowych podej ść do rozwi ązywania problemów.

Schemat 4 Struktura zarz ądzania i wdra żania rewitalizacji w Gminie Chynów Wójt Gminy Chynów (podejmowanie kluczowych decyzji zwi ązanych z procesem rewitalizacji)

INTERESARIUSZE REWITALIZACJI Zespół ds. rewitalizacji Gminy Chynów

Pracownicy Urz ędu Gminy w Chynowie (głównie Koordynator – pracownik na samodzielnym stanowisku ds. gospodarki przestrzennej i budownictwa)

Jednostki organizacyjne gminy

Partnerzy projektów rewitalizacyjnych z sektorów: publicznego, społecznego, gospodarczego

(przygotowanie dokumentacji projektowej, aplikowanie o środki zewn ętrzne)

WDRA ŻANIE PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH

Źródło: Opracowanie własne

1.2. Harmonogram realizacji Programu

Zało żono, że Program Rewitalizacji b ędzie dokumentem długookresowym, obejmuj ącym okres realizacji zaplanowanych projektów. Przyjęcie takiego horyzontu czasowego jest zgodne z zaleceniami planistycznymi oraz pozwala na dostosowanie do aktualnych potrzeb i oczekiwa ń mieszka ńców obszaru rewitalizacji oraz wytycznych wynikaj ących z perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014–2020. Z uwagi na wieloletno ść obowi ązywania Programu przyj ęto, że b ędzie to dokument strategiczny skoncentrowany terytorialnie i komplementarny problemowo, tj. maj ący przeciwdziała ć fragmentaryzacji działa ń w celu wyprowadzenia wyznaczonego obszaru rewitalizacji z sytuacji kryzysowej. Harmonogram wdrażania dokumentu przedstawia tabela 15.

107 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 15 Harmonogram wdra żania dokumentu Okres realizacji (w latach) Lp. Nazwa projektu 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024

PROJEKTY PODSTAWOWE Kompleksowa rewitalizacja popegeerowskich 1. i poprzemysłowych terenów miejscowo ści Drwalew w celu poprawy warunków życia mieszka ńców Kompleksowa rewitalizacja centralnej miejscowo ści gminy 2. – Chynowa, celem o żywienia społeczno-gospodarczego i poprawy jako ści życia mieszka ńców „Razem – mo żemy wi ęcej” – aktywizacja osób 3. zagro żonych wykluczeniem społecznym w Gminie Chynów 4. Aktywizacja społeczna osób starszych

5. Rozwój kompetencji kluczowych uczniów Poprawa jako ści życia mieszka ńców, w szczególno ści 6. dzieci i młodzie ży PROJEKTY UZUPEŁNIAJ ĄCE Zapewnianie dost ępu do wysokiej jako ści infrastruktury 1. drogowej i komunalnej oraz tworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych na podobszarach rewitalizacji Poprawa bezpiecze ństwa publicznego oraz bezpiecze ństwa 2. dotarcia do szkół w Chynowie i Drwalewie oraz do stacji PKP Rozwój i modernizacja infrastruktury sportowej, 3. rekreacyjnej i kulturalnej dla mieszka ńców Poprawa jako ści środowiska naturalnego i efektywno ści 4. energetycznej budynków u żyteczno ści publicznej Poprawa jako ści usług publicznych i estetyki przestrzeni 5. przy budynkach administracyjnych 108 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Aktywizacja społeczno-zawodowa osób wykluczonych i zagro żonych marginalizacj ą poprzez integracj ę 6. społeczn ą, aktywizacj ę zawodow ą (w tym podnoszenie kwalifikacji zawodowych), wsparcie rodzin, osób starszych i niepełnosprawnych oraz zagro żonych ubóstwem Organizacja cyklicznych wydarze ń i/lub rozwój działalno ści społecznej, kulturalnej, artystycznej, sportowej, rekreacyjnej i edukacyjnej na rzecz ró żnych 7. grup interesariuszy rewitalizacji wraz ze wspieraniem „mikro” inicjatyw lokalnych (szczególnie w partnerstwach) Stworzenie kompleksowego systemu wsparcia 8. przedsi ębiorczo ści mieszka ńców na obszarze rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne

109 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

1.3. Public relations dokumentu

W celu efektywnego i skutecznego wdro żenia zapisów Programu Rewitalizacji wa żne jest, aby umo żliwi ć społeczno ści lokalnej udział w procesie ich tworzenia i realizacji, a tym samym zapewni ć skuteczn ą metod ę komunikacji społecznej, czyli przekazywania danych do otoczenia. Szeroka komunikacja stanowi ć b ędzie jeden z fundamentów powodzenia całego procesu rewitalizacji, słu żą c osi ągni ęciu wizji obszaru rewitalizacji. Podmiotem odpowiedzialnym za organizacj ę oraz przeprowadzenie działa ń promocyjnych zwi ązanych z opracowaniem i wdra żaniem zało żeń Programu Rewitalizacji, a w jego ramach równie ż wszystkich projektów i/lub przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych, jest Koordynator ds. rewitalizacji (wraz z Zespołem Zadaniowym ds. rewitalizacji). Jednostki te maj ą za zadanie zapewni ć powszechny dost ęp do bie żą cych informacji na temat prowadzonych przedsi ęwzi ęć , tj. o zakresie i wymiarze pozyskanego dofinansowania zewn ętrznego dla poszczególnych projektów oraz rezultatach działa ń na poziomie konkretnych podobszarów rewitalizacji oraz całej gminy. Do zakresu działa ń promocyjno-informacyjnych na etapie tworzenia dokumentu nale żało wsparcie skutecznej komunikacji, opieraj ącej si ę na nast ępuj ących kanałach i narz ędziach komunikacji: - Internet – utworzenie i aktualizacja zakładki „Rewitalizacja” na stronie internetowej gminy (chynow.pl), poczta elektroniczna koordynatora odpowiedzialnego za kontakt z interesariuszami w sprawie rewitalizacji; - komunikacja bezpo średnia – warsztaty, spotkania, posiedzenia itp.; - materiały informacyjno-promocyjne – dystrybucja ogłosze ń i plakatów odno śnie spotka ń, warsztatów.

Działania promuj ące dokument i wpisane w nim projekty/przedsi ęwzi ęcia będą miały zarówno zasi ęg lokalny, jak i regionalny oraz skierowane b ędą – jak na etapie opracowywania dokumentu – do interesariuszy rewitalizacji, tj. takich grup odbiorców, jak: 1) mieszka ńcy obszaru rewitalizacji oraz wła ściciele, u żytkownicy wieczy ści nieruchomo ści i podmioty zarz ądzaj ące nieruchomo ściami znajduj ącymi si ę na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego; 2) mieszka ńcy gminy;

110 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

3) podmioty prowadz ące lub zamierzaj ące prowadzi ć na obszarze gminy działalno ść gospodarcz ą; 4) podmioty prowadz ące lub zamierzaj ące prowadzi ć na obszarze gminy działalno ść społeczn ą, w tym organizacje pozarz ądowe i grupy nieformalne; 5) jednostki organizacyjne gminy; 6) organy władzy publicznej; 7) podmioty realizuj ące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Pa ństwa.

Celem działa ń zwi ązanych z promocj ą dokumentu jest dotarcie do jak najszerszej grupy interesariuszy – mieszka ńców, organizacji pozarz ądowych i przedsi ębiorców, a tak że instytucji publicznych mog ących sta ć si ę partnerami w realizacji okre ślonych działa ń rewitalizacyjnych. Ponadto odpowiedzialno ść za upowszechnianie bie żą cych informacji na temat poszczególnych działa ń rewitalizacyjnych spoczywa równie ż na partnerach realizowanych przedsi ęwzi ęć . Je śli projekty b ędą współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, wówczas promocja tych że przedsi ęwzi ęć b ędzie si ę odbywa ć zgodnie z wytycznymi wła ściwych instytucji w tym zakresie. Gmina Chynów na etapie sporz ądzenia dokumentu stosowała zasady promocji wynikaj ące z umowy dotacji.

2. System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do Programu

Kluczowe znaczenie dla prawidłowej i efektywnej realizacji zało żeń Programu Rewitalizacji ma system monitoringu skuteczno ści działa ń, oceny oraz wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu dokumentu.

2.1. Sposoby monitorowania i sprawozdawczo ści

Wdra żanie Programu Rewitalizacji b ędzie si ę odbywało w oparciu o monitoring zmierzaj ący do oceny stopnia realizacji celów rewitalizacji, a tak że zaplanowanych projektów i/lub przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych. Monitorowaniem maj ącym na celu zapewnienie zgodno ści realizacji postanowie ń z wcze śniej zatwierdzonymi zało żeniami zajmowa ć si ę b ędzie Zespół Zadaniowy ds. rewitalizacji, powołany w Urz ędzie Gminy Chynów we współpracy z innymi jego pracownikami. Monitoring polega ć b ędzie na systematycznym zbieraniu oraz analizowaniu 111 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

ilo ściowych i jako ściowych informacji na temat wdra żanych projektów, a tak że zało żonych celów dokumentu na podstawie danych gromadzonych i przekazywanych przez poszczególne referaty/samodzielne stanowiska Urz ędu Gminy Chynów, jednostki organizacyjne gminy oraz inne instytucje zewn ętrzne i podmioty realizuj ące projekty na obszarze rewitalizacji i/lub będące partnerami w realizacji okre ślonych działa ń. Zespół Zadaniowy ds. rewitalizacji odpowiedzialny za zarz ądzanie procesem rewitalizacji w gminie b ędzie miał równie ż nast ępuj ące zadania: 1) gromadzenie i analizowanie informacji w układzie okre ślonego dla celów i projektów zestawu wska źników; 2) sporz ądzanie corocznie raportu/sprawozdania z post ępu w realizacji dokumentu i przekazanie go do zatwierdzenia przez Rad ę Gminy w Chynowie; 3) udost ępnianie lokalnej społeczno ści wyników sprawozdawczo ści poprzez ich publikowanie na stronie internetowej gminy (chynow.pl, zakładka „Rewitalizacja”) oraz przekazywanie informacji wszystkim zainteresowanym podmiotom podczas spotka ń z interesariuszami rewitalizacji.

Rada Gminy w Chynowie analizowa ć b ędzie post ępy w realizacji głównych zało żeń Programu Rewitalizacji poprzez akceptacj ę raportu/sprawozdania z post ępu prac we wdro żeniu zapisów. Monitorowanie obejmowa ć b ędzie zarówno rzeczowe, jak i finansowe aspekty wdra żania dokumentu. Monitoring rzeczowy dostarczy danych na temat aktualnego stanu realizacji Programu Rewitalizacji oraz umo żliwi ocen ę post ępu i efektywno ści jego głównych zało żeń. Mierzone b ędą one za pomoc ą corocznych zmian wska źników produktu i rezultatu, przyporz ądkowanych do konkretnych projektów i/lub przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych, jak i wska źników oddziaływania w odniesieniu do celów rewitalizacji, które wykorzystane zostały na etapie diagnostycznym gminy do wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a nast ępnie obszaru rewitalizacji. W zwi ązku z tym posłu żą do przedstawienia skali i charakteru zmian w aktualnej sytuacji czy tendencji zachodz ących na obszarze rewitalizacji w porównaniu do terenu całej gminy (tabela 16). Wszystkie wska źniki gromadzone b ędą na bie żą co w miar ę post ępu prac, natomiast ich stan osi ągni ęcia podawany b ędzie corocznie. Punktem odniesienia w procesie weryfikacji b ędą dane bazowe dost ępne na etapie opracowywania dokumentu, czyli według stanu na koniec 2014 roku.

112 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Monitoring finansowy dostarczy danych na temat szacunkowego kosztu oraz wykorzystanych źródeł finansowania, b ędących podstaw ą do oceny sprawno ści wydatkowania środków. Na poziomie dokumentu zakłada si ę monitoring w oparciu o okresowe sprawozdania finansowe. Dane zawarte w tych opracowaniach powinny obejmowa ć m.in. wysoko ść wkładu własnego i pozyskanych środków zewn ętrznych, wydatki poniesione w okresie obj ętym sprawozdaniem oraz od pocz ątku realizacji projektu, procentowy stan zaawansowania realizacji interwencji, stopie ń osi ągni ęcia zało żonych wska źników, a tak że informacje na temat post ępu wykonania przyj ętego harmonogramu w oparciu o ustalony plan finansowy. Do ko ńca stycznia kolejnego roku po skończonym okresie sprawozdawczym referaty/samodzielne stanowiska pracy UG, jednostki organizacyjne gminy i/lub podmioty odpowiedzialne za realizacj ę poszczególnych projektów wchodz ących w skład dokumentu, zobowi ązane s ą do składania informacji okresowej do Zespołu Zadaniowego ds. rewitalizacji. Dzi ęki temu sprawozdawczo ść zakłada bie żący i ci ągły przepływ aktualnych informacji, co pozwala na weryfikacj ę nieprawidłowo ści oraz wykrycie problemów w procesie wdra żania i monitorowania Programu Rewitalizacji. Dla osi ągni ęcia warto ści docelowych wska źników realizacji projektów szczególna rola przypada beneficjentom, którzy maj ą obowi ązek monitorowania wdra żania poszczególnych przedsi ęwzi ęć współfinansowanych środkami z Unii Europejskiej, w tym przygotowywania i przedkładania IZ RPO sprawozda ń z ich realizacji oraz wniosków o płatno ść .

113 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 16 Wska źniki monitoringowe wdra żania Programu Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 Warto ść Warto ść Średnia bazowa bazowa Warto ść Warto ść warto ść Jednostka Źródło Podobszar Podobszar docelowa docelowa Zało żenia PR Nazwa wska źnika dla gminy miary danych Chynów Drwalew Podobszar Podobszar (stan na (stan na (stan na Chynów Drwalew 31.12.2014 r.) 31.12.2014 r.) 31.12.2014 r.) WSKA ŹNIKI ODDZIAŁYWANIA Udział osób bezrobotnych Powiatowy zarejestrowanych % Urz ąd Pracy 2,7 8,1 4,3 2,5 5,0 w ludno ści w wieku produkcyjnym w Grójcu Udział osób bezrobotnych Powiatowy zarejestrowanych pozostaj ących bez % Urz ąd Pracy 21,1 25,5 25,4 20,0 20,0 pracy dłu żej ni ż 12 miesi ęcy w % w Grójcu bezrobotnych ogółem Gminny Liczba osób, którym przyznano Ośrodek Cel 1. świadczenie z pomocy społecznej szt. Pomocy 3 18 8 2 6 Wzmocnienie z powodu bezrobocia na Społecznej kapitału 1 000 mieszka ńców w Chynowie społecznego, Liczba osób, którym przyznano przedsi ębiorczo ści świadczenie z pomocy społecznej Gminny i integracji powodu bezradno ści Ośrodek mieszka ńców w sprawach opieku ńczo- szt. Pomocy 6 4 2 3 2 wychowawczych i prowadzenia Społecznej gospodarstwa domowego na w Chynowie 1 000 mieszka ńców Gminny Liczba osób, którym przyznano Ośrodek świadczenie z pomocy społecznej szt. Pomocy 2 2 2 1 1 z powodu alkoholizmu na 1 000 Społecznej mieszka ńców w Chynowie

114 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalno ść Urz ąd Gminy sportow ą, rekreacyjn ą, kulturow ą km 2 0,03 0,09 0,07 0,1 0,1 w Chynowie i turystyczn ą przypadaj ąca na Cel 2. 1 000 mieszka ńców Stworzenie Budynki mieszkalne nowe oddane do Urz ąd Gminy funkcjonalnej użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. szt. 20 21 36 25 30 w Chynowie przestrzeni oraz mieszka ńców atrakcyjnych Udział budynków mieszkalnych warunków podł ączonych do sieci wodoci ągowej Urz ąd Gminy % 78,2 100,0 87,5 100,00 100,00 zamieszkania w stosunku do ogółu budynków w Chynowie i rekreacji mieszkalnych Udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci kanalizacyjnej Urz ąd Gminy % 2,4 1,4 13,2 40,0 40,0 w stosunku do ogółu budynków w Chynowie mieszkalnych WSKA ŹNIKI PRODUKTU Liczba wspartych obiektów Urz ąd Gminy infrastruktury zlokalizowanych na szt. - - 3 6 w Chynowie rewitalizowanych obszarach Powierzchnia obszarów obj ętych Urz ąd Gminy ha - - 0,5 2 projektem w Chynowie Udział kilometrowy projektów Projekty/ realizowanych na obszarze obj ętym Urz ąd Gminy % - - 40 Przedsi ęwzi ęcia programem rewitalizacji w Chynowie rewitalizacyjne (dotyczy inwestycji liniowych) Udział powierzchni projektu znajduj ącego si ę na obszarze obj ętym Urz ąd Gminy % - - - 0,13 0,53 programem rewitalizacji (dotyczy w Chynowie inwestycji powierzchniowych)

Udział mieszka ńców/uczestników Urz ąd Gminy % - - - 10 25 projektu zamieszkałych na obszarze w Chynowie

115 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

obj ętym programem rewitalizacji (dotyczy projektów społecznych)

Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub Urz ąd Gminy wykluczeniem społecznym obj ętych szt. - - - 25 w Chynowie wsparciem w programie WSKA ŹNIKI REZULTATU Liczba przedsi ębiorstw ulokowanych Urz ąd Gminy szt. - - - 2 2 na zrewitalizowanych obszarach w Chynowie Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które Urz ąd Gminy szt. - - - 10 uzyskały kwalifikacje po opuszczeniu w Chynowie programu. Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, Urz ąd Gminy szt. - - - 10 poszukuj ących pracy po opuszczeniu w Chynowie programu Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, pracuj ących Urz ąd Gminy szt. - - - 5 po opuszczeniu programu (ł ącznie w Chynowie z pracuj ącymi na własny rachunek) Urz ąd Gminy Liczba osób obj ętych wsparciem szt. - - - 50 w Chynowie Liczba imprez (sportowych, Beneficjenci kulturalnych, promocyjnych, szt./rok - - - 10 projektów edukacyjnych); Źródło: Opracowanie własne

116 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

2.2. Sposób ewaluacji i wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu

Przyj ęto, że Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 ma formuł ę otwart ą, co oznacza, że w przypadku zmiany wymogów prawnych, pojawienia si ę nowych problemów oraz wykreowania nowych projektów – będzie on aktualizowany. Przedsi ęwzi ęcia odpowiadaj ące na zidentyfikowane problemy b ędą systematycznie przygotowywane w całym okresie wdro żeniowym. Ich konkretni odbiorcy i zakres determinowane b ędą: aktualnymi warunkami sytuacji społeczno-gospodarczej na obszarze rewitalizacji oraz gminy, potrzebami i oczekiwaniami mieszka ńców wyznaczonych podobszarów, poziomem zaanga żowania podmiotów lokalnych w planowane działania, mo żliwo ściami bud żetu gminy oraz dost ępno ści ą środków zewn ętrznych. Dokument b ędzie podlegał ocenie aktualno ści i stopnia realizacji, dokonywanej przez Wójta Gminy Chynów (przy pomocy Koordynatora ds. rewitalizacji i Zespołu Zadaniowego ds. rewitalizacji oraz sporz ądzonego przez nich raportu/sprawozdania z post ępu w realizacji zało żeń dokumentu) raz na rok, zgodnie z systemem monitorowania i oceny okre ślonym w Programie. Ocena opublikowana zostanie na stronie internetowej gminy, w zakładce „Rewitalizacja”. Dopuszcza si ę równie ż mo żliwo ść wcze śniejszego wyst ąpienia z wnioskiem o zmian ę tre ści dokumentu przez Zespół Zadaniowy ds. rewitalizacji, z inicjatywy co najmniej 5 członków Rady Gminy bądź 100 mieszka ńców lub podmiotu planuj ącego realizacj ę przedsi ęwzi ęcia inwestycyjnego lub społecznego na obszarze rewitalizacji. Rada Gminy jako instytucja kontrolna i uchwałodawcza b ędzie mie ć za zadanie analizowanie i zatwierdzenie wniosków o zmian ę tre ści dokumentu, a tak że jego aktualizacje poprzez podj ęcie stosownej uchwały w tej sprawie. W sytuacji stwierdzenia osi ągni ęcia celów dokumentu (w wyniku przeprowadzonej oceny), Rada Gminy uchyli uchwał ę w sprawie Programu Rewitalizacji w cało ści albo w cz ęś ci, z własnej inicjatywy albo na wniosek Wójta Gminy Chynów. Ewaluacja ma na celu identyfikacj ę oraz ewentualn ą popraw ę jako ści, skuteczno ści i spójno ści realizacji Programu Rewitalizacji w odniesieniu do konkretnych problemów obszaru rewitalizacji z jednoczesnym uwzgl ędnieniem zało żeń programowych. Jej zadaniem jest sprawdzenie czy w wyniku podejmowanych działa ń powstały oczekiwane rezultaty oraz czy wpłyn ęły one na osi ągni ęcie wyznaczonych celów. Ocena wszystkich zrealizowanych projektów i przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych zostanie dokonana przy współudziale wszystkich interesariuszy rewitalizacji oraz w oparciu o 5 zasadniczych kryteriów ewaluacyjnych:

117 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

1. SKUTECZNO ŚĆ (ang. effectiveness ) – kryterium pozwalaj ące oceni ć w jakim stopniu osi ągni ęte zostały cele dokumentu zdefiniowane na etapie planowania. 2. EFEKTYWNO ŚĆ (ang. efficiency ) – kryterium pozwalaj ące oceni ć poziom „ekonomiczno ści” zrealizowanych projektów, czyli stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych efektów. 3. UŻYTECZNO ŚĆ (ang. utility ) – kryterium pozwalaj ące oceni ć, do jakiego stopnia oddziaływanie Programu odpowiada zdiagnozowanym potrzebom grupy docelowej. 4. TRAFNO ŚĆ (ang. relevance ) – kryterium pozwalaj ące oceni ć, do jakiego stopnia cele Programu odpowiadaj ą charakterowi i skali potrzeb wskazanym w odniesieniu do obszaru rewitalizacji. 5. TRWAŁO ŚĆ (ang. sustainability ) – kryterium pozwalaj ące oceni ć na ile mo żna si ę spodziewa ć, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Programu b ędą nadal widoczne po zako ńczeniu jego realizacji.

Ewaluacja zało żeń programowych i stopnia realizacji projektów/przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych zawartych w dokumencie zostanie podzielona na nast ępuj ące cz ęś ci: 1) ex-ante (przed realizacj ą Programu) – stanowi ąca instrument ułatwiaj ący podejmowanie spójnych decyzji (ocena ta została przeprowadzona przed opracowaniem dokumentu); 2) on-going (na bie żą co) – instrument obserwacji prowadzonej przez Zespół Zadaniowy ds. rewitalizacji, który b ędzie na jej podstawie przygotowywał sprawozdanie z realizacji Programu Rewitalizacji co najmniej raz na rok (jest to równie ż instrument monitorowania bie żą cych zmian w otoczeniu); 3) mid-term (śródokresowa) – słu żą ca przede wszystkim jako instrument, w wyniku którego mo żliwa jest aktualizacja dokumentu; 4) ex-post (na zako ńczenie wdra żania) – słu żą ca ocenie zgodno ści i efektywno ści zrealizowanych projektów w ramach Programu z zało żeniami i celami przyj ętymi w niniejszym dokumencie.

Wprowadzenie systemu monitoringu oraz powi ązanej z nim procedury ewaluacji pozwoli wyeliminowa ć w znacznym stopniu problem dezaktualizacji zało żeń i celów zawartych w dokumencie, wynikaj ący ze zmieniaj ących si ę warunków funkcjonowania podmiotów realizuj ących poszczególne projekty, zmian prawodawstwa oraz innych warunków i okoliczno ści mog ących wpłyn ąć na zasadno ść podejmowanych działa ń.

118 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

3. Mechanizmy wł ączenia ró żnych grup interesariuszy w proces rewitalizacji

Partycypacja społeczna i działania aktywizacyjne zostały wpisane w proces rewitalizacji wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów jako fundament działa ń na wszystkich jego etapach, tj. diagnozowanie, programowanie, wdra żanie (w tym finansowanie), monitorowanie i ewaluacja. Takie podej ście ma na celu podniesienie skuteczno ści i trwało ści projektów rewitalizacyjnych oraz gotowo ści i świadomo ści mieszka ńców o partycypacyjnym współdecydowaniu o obszarze obj ętym Programem Rewitalizacji. Ponadto realizuje zasad ę partnerstwa wynikaj ącą z art. 5 ust. 1 rozporz ądzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013, polegaj ącą na ł ączeniu szerokiego grona partnerów (w szczególno ści lokalnych społeczno ści i przedsi ębiorców, a tak że ekspertów) w procesy programowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz konsekwentnego, otwartego i trwałego dialogu, tak że z tymi podmiotami i grupami, których rezultaty rewitalizacji maj ą dotyczy ć. Opiera si ę ona na zało żeniu, że opinia środowiska lokalnego jest najwa żniejszym elementem tworzenia dokumentu, który ma stanowi ć narz ędzie do projektowania konkretnych zada ń, podejmowanych w celu rozwi ązywania problemów i eliminacji negatywnych zjawisk oraz wykorzystania lokalnych potencjałów, a tym samym poprawiaj ących warunki i jako ść życia mieszka ńców. Ogólny schemat mechanizmów wł ączenia interesariuszy rewitalizacji na poszczególnych etapach rewitalizacji przedstawia tabela 17.

119 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Tabela 17 Zastosowane oraz zaplanowane formy partycypacji społecznej i partnerstwa na poszczególnych etapach rewitalizacji Zastosowane oraz zaplanowane formy partycypacji społecznej i partnerstwa Realizowane działania (mechanizmy wł ączenia interesariuszy rewitalizacji) DIAGNOZOWANIE 1. Przeprowadzenie badania ankietowego on-line mieszkańców w terminie od 22.06 do 22.07.2016 r., które miało na celu poznanie opinii na temat aktualnych problemów, zjawisk kryzysowych i lokalnych Diagnoza gminy w podziale na ustalone potencjałów oraz potrzeb i oczekiwanych działa ń rewitalizacyjnych. jednostki referencyjne (sołectwa) we 2. Wywiady grupowe w ramach warsztatów diagnostyczno-projektowych w dniu 04.10.2016 r. w Sali wszystkich sferach: społecznej, Konferencyjnej Domu Kultury w Chynowie dla poszczególnych sektorów: publicznego (przedstawiciele gospodarczej, technicznej, przestrzenno- instytucji publicznych, Rady Gminy, sołtysi), gospodarczego (przedstawiciele przedsi ębiorców) i społecznego funkcjonalnej i środowiskowej na potrzeby (przedstawiciele organizacji pozarz ądowych, grup nieformalnych, mieszka ńcy) w ramach opracowania diagnozy. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i 3. Konsultacje społeczne Diagnozy na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji obszaru rewitalizacji: na terenie Gminy Chynów wraz z mapami pogl ądowymi granic obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji - analiza wska źnikowa ilo ściowa (w terminie od 18.10 do 31.10.2016 r.) w nast ępuj ących formach: i jako ściowa koncentracji 1) zbieranie uwag i wniosków w formie elektronicznej z wykorzystaniem formularza konsultacyjnego, który problemów na podstawie mo żna było dostarczy ć: ustalonych wska źników - drog ą elektroniczn ą na podany w ogłoszeniu adres e-mail; dla poszczególnych jednostek - drog ą korespondencyjn ą na adres Urz ędu Gminy w Chynowie; we wszystkich ww. sferach; - bezpo średnio do Urz ędu Gminy w Chynowie w godzinach pracy Urz ędu; - analiza jako ściowa potencjałów; 2) zbieranie uwag ustnych do protokołu w budynku Urz ędu Gminy w Chynowie. - delimitacja przestrzenna obszaru Dokumenty dost ępne były w wersji papierowej w budynku Urz ędu Gminy w Chynowie oraz elektronicznej na zdegradowanego i obszaru oficjalnej stronie internetowej Gminy Chynów (chynow.pl, w zakładce „Rewitalizacja”). rewitalizacji. Niezwłocznie po zako ńczeniu niniejszych konsultacji została opracowana i opublikowana na stronie internetowej gminy, w zakładce „Rewitalizacja”, informacja podsumowuj ąca ich przebieg wraz z rejestrem zgłoszonych uwag i odniesieniem si ę do nich z uzasadnieniem. PROGRAMOWANIE Sporz ądzenie Programu Rewitalizacji 1. Przeprowadzenie otwartego naboru projektów realizowanych na obszarze rewitalizacji w terminie od 07.11 do Gminy Chynów na lata 2016–2024: 18.11.2016 r. poprzez fiszk ę projektow ą, któr ą mo żna było zło żyć: - projektowanie i wybór rozwi ąza ń; - drog ą elektroniczn ą na podany adres e-mail; - okre ślenie głównych zało żeń dokumentu; - drog ą korespondencyjn ą na adres Urz ędu Gminy w Chynowie; - identyfikacja i zaplanowanie listy - bezpo średnio do Urz ędu Gminy w Chynowie w godzinach pracy Urz ędu. projektów podstawowych oraz 2. Konsultacje społeczne dokumentu w terminie od 12.12 do 23.12.2016 r. w nast ępuj ących formach:

120 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

uzupełniaj ących realizowanych przez 1) zbieranie uwag i wniosków w formie elektronicznej z wykorzystaniem formularza konsultacyjnego, ró żnych interesariuszy rewitalizacji; który mo żna było dostarczy ć: - okre ślenie ram organizacyjno- - drog ą elektroniczn ą na podany w ogłoszeniu adres e-mail; -finansowych realizacji rewitalizacji; - drog ą korespondencyjn ą na adres Urz ędu Gminy w Chynowie; - przeprowadzenie odpowiednich uzgodnie ń - bezpo średnio do Urz ędu Gminy w Chynowie w godzinach pracy Urz ędu; i zaopiniowanie dokumentu. 2) otwartego spotkania informacyjno-konsultacyjnego z interesariuszami rewitalizacji w dniu 20.12.2016 r.; 3) zbieranie uwag ustnych do protokołu w budynku Urz ędu Gminy Chynów. Niezwłocznie po zako ńczeniu niniejszych konsultacji została opracowana i opublikowana na stronie internetowej gminy, w zakładce „Rewitalizacja”, informacja podsumowująca ich przebieg wraz z rejestrem zgłoszonych uwag i odniesieniem si ę do uwag z uzasadnieniem. WDRA ŻANIE (FINANSOWANIE) 1. Organizacja przez gmin ę otwartego naboru na partnera/partnerów spoza sektora finansów publicznych do wspólnej realizacji projektu zgodnie z Ustaw ą o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójno ści finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (Dz.U. z 2016 r. poz. 217 z pó źn. zm.). Wdra żanie zało żeń Programu Rewitalizacji 2. Konkurs ofert dla organizacji pozarz ądowych. Gminy Chynów na lata 2016–2024: 3. Konkurs architektoniczny lub architektoniczno-urbanistyczny w zakresie zagospodarowania przestrzeni - realizacja (wdra żanie) przedsi ęwzi ęć publicznych na obszarze rewitalizacji. i projektów rewitalizacyjnych 4. Planowanie partycypacyjne obejmuj ące cykl spotka ń słu żą cych zagospodarowaniu przestrzeni. (w tym w ramach partnerstw 5. Warsztaty projektowe zwi ązane z kształtowaniem przestrzeni z wykorzystaniem map/makiet. mi ędzysektorowych); 6. Spacery badawcze dla okre ślonych grup społecznych w celu ogólnej oceny konkretnych rozwi ąza ń - prowadzenie aktywnej polityki architektonicznych czy infrastrukturalnych. informacyjnej oraz aktywizacji 7. Realizacja projektów przez ró żnych beneficjentów (w tym w partnerstwach mi ędzysektorowych). interesariuszy rewitalizacji. 8. Wspólne podejmowanie decyzji/kształtowanie przestrzeni/rozwi ązywanie problemów/opiniowanie rozwi ąza ń w trakcie spotka ń Zespołu Zadaniowego ds. rewitalizacji. 9. Spotkania informacyjno-konsultacyjne z mieszka ńcami organizowane w miar ę post ępu wdro żenia projektów. 10. Realizacja małych inicjatyw interesariuszy rewitalizacji i wydarze ń lokalnych zwi ązanych z rewitalizacj ą.

121 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

MONITOROWANIE, EWALUACJA, AKTUALIZACJA 1. Sporz ądzanie corocznie przez Zespół Zadaniowy ds. rewitalizacji raportów/sprawozda ń z post ępu realizacji Ocena realizacji zało żeń Programu dokumentu i przekazanie ich do zatwierdzenia przez Rad ę Gminy Chynów oraz ich upublicznianie na stronie Rewitalizacji Gminy Chynów na lata internetowej gminy. 2016–2024 : 2. Spotkania informacyjno-konsultacyjne w celu przekazywania informacji na temat post ępu we wdra żaniu - prowadzenie monitoringu realizacji projektów rewitalizacyjnych. rewitalizacji; 3. Opracowanie ewaluacji mid-term i ex-post z realizacji Programu Rewitalizacji wraz z uzyskaniem opinii - wykonanie ewaluacji zało żeń mieszka ńców na temat efektywno ści przeprowadzonych działa ń rewitalizacyjnych. programowych; 4. Mo żliwo ść wyst ąpienia z wnioskiem o aktualizacj ę dokumentu przez Zespół Zadaniowy ds. rewitalizacji, - aktualizacja dokumentu. z inicjatywy co najmniej 5 członków Rady Gminy bądź 100 mieszka ńców lub podmiotu planuj ącego realizacj ę przedsi ęwzi ęcia inwestycyjnego lub społecznego na obszarze rewitalizacji. Źródło: Opracowanie własne

122 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Szczegółowy opis dotycz ący przebiegu konsultacji społecznych i efektów poszczególnych metod partycypacji społecznej oraz mechanizmów wł ączenia społeczno ści lokalnej na etapie diagnozowania i programowania, zamieszczony jest chronologicznie na stronie internetowej gminy (chynow.pl, zakładka „Rewitalizacja”), dzi ęki czemu udokumentowany został udział w nim ró żnych interesariuszy. Zastosowane mechanizmy wł ączenia dostosowane były do wszystkich potencjalnych interesariuszy rewitalizacji z sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego. Realizacja oraz zaplanowanie ró żnorodnych form partycypacji społecznej i aktywizacji społeczno ści lokalnej umo żliwiło dotarcie do szerokiego grona przedstawicieli interesariuszy oraz poznanie ich potrzeb i oczekiwa ń w celu dostosowania wsparcia. Warto ści ą dodan ą przeprowadzonych metod partycypacji i „budowania” partnerstwa była mo żliwo ść skonfrontowania wiedzy o wielu aspektach funkcjonowania obszaru rewitalizacji przez ró żne środowiska lokalne, co w konsekwencji doprowadziło do pogł ębionej diagnozy obszaru rewitalizacji i b ędzie stanowiło podstaw ę uzasadnienia podj ętych na nim działa ń. Ponadto zakłada si ę, że partycypacyjny model opracowania dokumentu b ędzie si ę przekształcał w partycypacyjny model wdra żania, a wokół grupy uczestnicz ącej w pracach nad dokumentem będą pojawiały si ę kolejne podmioty lokalne anga żuj ące si ę w działania rewitalizacyjne.

4. Procedura strategicznej oceny oddziaływania dokumentu na środowisko

Przepisy Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z pó źn. zm.) okre ślaj ą, dla jakiej kategorii dokumentów planistycznych, ze wzgl ędu na ich indywidualn ą zawarto ść oraz zewn ętrzne uwarunkowania, istnieje konieczno ść przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Ponadto przesłank ą obowi ązkowo kwalifikuj ącą do przedmiotowej oceny, zgodnie z art. 46 pkt 3 i art. 47. ww. ustawy jest stwierdzenie, i ż w efekcie realizacji przedsi ęwzi ęć wyst ąpi znacz ące negatywne oddziaływanie na środowisko, w tym na obszary Natura 2000. Decyzj ę o przeprowadzeniu strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wydaje organ opracowuj ący projekt dokumentu sam bądź zgodnie z art. 47 ww. ustawy w uzgodnieniu z wła ściwym organem ochrony środowiska, którym w tym przypadku jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie w nadesłanym pi śmie z dnia 28.12.2016 r., znak: WOO Ś-III.410.878.2016.ARM wyja śnił, iż realizacja ustale ń Programu Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 nie spowoduje 123 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

znacz ącego oddziaływania na środowisko i na obszar Natura 2000 oraz nie wyznacza ram dla pó źniejszej realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. W zwi ązku z tym uzgodniony został brak konieczno ści przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla przedło żonego dokumentu. Przygotowanie i prowadzenie zaplanowanych prac w budynkach powinno w szczególno ści uwzgl ędnia ć ochron ę ptaków i nietoperzy gniazduj ących w ścianach budynków. Uwzgl ędnienie miejsca bytowania ptaków i nietoperzy podczas remontów budynków jest konieczne ze wzgl ędu na przepisy prawa polskiego i wspólnotowego. W zwi ązku z powy ższym na zarz ądcach budynków spoczywa odpowiedzialno ść za prowadzenie prac remontowo-budowlanych budynków we wła ściwym terminie – dostosowanym do okresów l ęgowych dla danych gatunków gniazduj ących w budynkach. Po zako ńczeniu prac w budynkach, w których gniazdowały ptaki lub nietoperze, wykonawca zobowi ązany jest do stworzenia zast ępczych schronie ń dla ptaków i nietoperzy, tak aby liczba siedlisk nie została uszczuplona. W przypadku konieczno ści ingerencji w środowisko flory i fauny obj ętej ochron ą zostanie zło żony wniosek o uzyskane stosownego pozwolenia w trybie art. 56 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134).

Teren Gminy Chynów poło żony jest poza obszarowymi formami ochrony przyrody. Przedsi ęwzi ęcia nie b ędą zatem lokalizowane na przedmiotach ochrony obszarów przyrody, w tym Natura 2000, a zadania realizowane w ramach wdra żania Programu nie b ędą miały istotnego wpływu na przekroczenie standardów jako ści środowiska. Podsumowuj ąc nale ży podkre śli ć, że ze wzgl ędu na specyfik ę zada ń wskazanych w Programie Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 i z uwagi na ich parametry – nie będą one znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na środowisko. W zwi ązku z powy ższym dla ww. Programu nie było konieczno ści przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Niemniej jednak, ka żdorazowo przy opracowywaniu projektów konkretnych inwestycji, w przypadku, gdy zaistniałaby konieczność przeprowadzenia post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko lub na obszar Natura 2000, organ odpowiedzialny za realizacj ę zadania podejmie odpowiednie kroki administracyjne.

124 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Spis fotografii

Fotografia 1 Budynek Gminnego Domu Kultury oraz Ochotniczej Stra ży Po żarnej w Chynowie ...... 45 Fotografia 2 Ko ściół parafialny pw. Św. Trójcy w Chynowie ...... 49 Fotografia 3 Ko ściół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Drwalewie ...... 49 Fotografia 4 Centrum Chynowa (obiekty usługowo-handlowe przy ul. Głównej w Chynowie – naprzeciwko ko ścioła parafialnego pw. Św. Trójcy w Chynowie) ...... 51 Fotografia 5 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chynowie ...... 52 Fotografia 6 O środek Zdrowia w Drwalewie ...... 52

Spis map

Mapa 1 Lokalizacja obszaru rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego w Gminie Chynów ...... 22 Mapa 2 Granice wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów ...... 23 Mapa 3 Rozmieszczenie organizacji pozarz ądowych w granicach wyznaczonych podobszarów rewitalizacji Gminy Chynów w 2016 r...... 38 Mapa 4 Obszary zagro żenia powodziowego – Gmina Chynów ...... 53 Mapa 5 Rozkład st ęż enia rocznego pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku ...... 54 Mapa 6 Rozkład st ęż eń pyłu zawieszonego PM2,5 – st ęż enia roczne na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku ...... 55 Mapa 7 Klasyfikacja stref pod wzgl ędem kryterium ochrony zdrowia dla ozonu – cel długoterminowy na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku ...... 56 Mapa 8 Rozkład st ęż enia rocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10 na terenie województwa mazowieckiego w 2014 roku ...... 57

Spis schematów

Schemat 1 Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów ...... 19 Schemat 2 Sfery tematyczne analizowane w szczegółowej diagnozie obszaru rewitalizacji ...... 24 125 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Schemat 3 Zało żenia Programu Rewitalizacji dla obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów ...... 70 Schemat 4 Struktura zarz ądzania i wdra żania rewitalizacji w Gminie Chynów ...... 107

Spis tabel

Tabela 1 Nawi ązanie Programu Rewitalizacji do dokumentów strategicznych i planistycznych ...... 10 Tabela 2 Najcz ęstsze powody korzystania ze świadcze ń na podobszarach rewitalizacji w latach 2010–2016 (liczba osób, którym przyznano świadczenie z danego powodu na 1 000 mieszka ńców) ...... 31 Tabela 3 Średnie % wyniki z wybranych cz ęś ci egzaminu gimnazjalnego w 2014 i 2015 r. – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Chynów, powiatu grójeckiego oraz województwa mazowieckiego ...... 37 Tabela 4 Zidentyfikowane problemy oraz potencjały wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Chynów ...... 59 Tabela 5 Projekt podstawowy nr 1 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji...... 71 Tabela 6 Projekt podstawowy nr 2 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji...... 75 Tabela 7 Projekt podstawowy nr 3 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji...... 77 Tabela 8 Projekt podstawowy nr 4 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji...... 79 Tabela 9 Projekt podstawowy nr 5 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji...... 81 Tabela 10 Projekt podstawowy nr 6 do realizacji na terenie podobszarów rewitalizacji...... 83 Tabela 11 Pozostałe rodzaje przedsi ęwzi ęć rewitalizacyjnych ...... 87 Tabela 12 Komplementarno ść problemowa – potrzeby rewitalizacyjne wraz z odpowiadaj ącymi im celami rewitalizacji i kierunkami działa ń oraz zaplanowanymi projektami podstawowymi i przedsi ęwzi ęciami uzupełniaj ącymi ...... 93 Tabela 13 Wykaz projektów „mi ękkich” zrealizowanych na terenie Gminy Chynów ...... 99 Tabela 14 Szacunkowe ramy finansowe Programu Rewitalizacji dla Gminy Chynów ...... 103 Tabela 15 Harmonogram wdra żania dokumentu ...... 108 Tabela 16 Wska źniki monitoringowe wdra żania Programu Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024 ...... 114 Tabela 17 Zastosowane oraz zaplanowane formy partycypacji społecznej i partnerstwa na poszczególnych etapach rewitalizacji ...... 120

126 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Spis wykresów

Wykres 1 Udział ludno ści według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludno ści ogółem na Podobszarze Chynów w latach 2010–2016 ...... 26 Wykres 2 Udział ludno ści według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludno ści ogółem na Podobszarze Drwalew w latach 2010–2016 ...... 26 Wykres 3 Udział ludno ści według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludno ści ogółem w 2014 roku – porównanie średniej dla obszaru rewitalizacji i Gminy Chynów ...... 27 Wykres 4 Wska źnik obci ąż enia demograficznego w 2014 roku – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów ...... 27 Wykres 5 „Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostaj ących bez pracy dłu żej ni ż 12 miesi ęcy w % bezrobotnych ogółem” – dane dla Podobszaru Chynów i Podobszaru Drwalew w latach 2010–2015 ...... 28 Wykres 6 Udział osób bezrobotnych w stosunku do ludno ści w wieku produkcyjnym w 2014 roku – porównanie podobszarów rewitalizacji do gminy, powiatu, województwa i kraju...... 28 Wykres 7 Udział osób w gospodarstwach domowych korzystaj ących ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludno ści ogółem – dane dla podobszarów rewitalizacji w latach 2010–2016 ...... 30 Wykres 8 Udział osób w gospodarstwach domowych korzystaj ących ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludno ści ogółem – dane dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów w 2014 r...... 30 Wykres 9 Najcz ęstsze powody korzystania ze świadcze ń na podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w 2014 roku (liczba osób, którym przyznano świadczenie z danego powodu na 1 000 mieszka ńców) ...... 33 Wykres 10 Liczba przest ępstw stwierdzonych przez policj ę na 1 000 osób w 2014 roku – porównanie podobszarów rewitalizacji do średniej warto ści dla Gminy Chynów ...... 34 Wykres 11 Dost ępno ść i zró żnicowanie oferty kulturalnej i sp ędzania czasu wolnego ...... 35 Wykres 12 Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej w 2014 r. – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Chynów, powiatu grójeckiego oraz województwa mazowieckiego ...... 36

127 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Wykres 13 Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej w 2015 r. – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Chynów, powiatu grójeckiego oraz województwa mazowieckiego ...... 36 Wykres 14 Liczba fundacji, stowarzysze ń i organizacji społecznych przypadaj ących na 10 tys. mieszka ńców na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji i w Gminie Chynów w 2016 r...... 38 Wykres 15 Aktywno ść i zaanga żowanie mieszka ńców w sprawy lokalne ...... 39 Wykres 16 Liczba podmiotów nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszka ńców na podobszarach rewitalizacji i Gminie Chynów w latach 2010–2015 ...... 40 Wykres 17 Liczba podmiotów wyrejestrowanych z rejestru REGON na 10 tys. mieszka ńców na podobszarach rewitalizacji i Gminie Chynów w latach 2010–2015 ...... 40 Wykres 18 Liczba wpisanych do rejestru REGON podmiotów na 100 osób w wieku produkcyjnym na podobszarach rewitalizacji i Gminie Chynów w latach 2010–2015 ...... 41 Wykres 19 Sytuacja na rynku pracy w Gminie Chynów ...... 42 Wykres 20 Dochody uzyskiwane przez mieszka ńców ...... 42 Wykres 21 Przedsi ębiorczo ść mieszka ńców ...... 43 Wykres 22 Dost ępno ść opieki przedszkolnej ...... 43 Wykres 23 Dost ępno ść opieki żłobkowej ...... 44 Wykres 24 Powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalno ść sportow ą, rekreacyjn ą, kulturow ą i turystyczn ą przypadaj ąca na 1 000 mieszka ńców w 2015 roku – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów ...... 44 Wykres 25 Udział budynków maj ących bezpo średni dost ęp do dróg asfaltowych w liczbie budynków ogółem w 2015 roku – porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów ...... 46 Wykres 26 Dost ępno ść i stan infrastruktury technicznej: drogowej, wodoci ągowej, kanalizacyjnej itd...... 46 Wykres 27 Udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci wodoci ągowej oraz udział budynków mieszkalnych podł ączonych do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych w 2014 roku – porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Chynów ...... 47

128 Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016–2024

Zał ączniki

Zał ącznik 1. Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów

129