DZIENNIK URZĘDOWY

WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Warszawa, dnia 8 października 2020 r.

Poz. 10152

UCHWAŁA NR XVIII/125/2020 RADY GMINY CHYNÓW

z dnia 29 września 2020 r.

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2020-2023.

Na podstawie art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2020 r. poz. 282 z późn. zm.), po uzyskaniu pozytywnej opinii Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, uchwala się co następuje: § 1. Przyjmuje się Program Opieki nad Zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023, w brzmieniu stanowiącym załącznik Nr 1 do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Chynów. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Stanisław Mróz Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 2 – Poz. 10152

Załącznik Nr 1 do uchwały Rady Gminy Chynów Nr XVIII/125/2020 z dnia 29 września 2020 r.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY CHYNÓW NA LATA 2020-2023

GMINA CHYNÓW POWIAT GRÓJECKI WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE

ZAMAWIAJĄCY CHYNÓW

WYKONAWCA WESTMOR CONSULTING

CHYNÓW 2020 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 3 – Poz. 10152

Opracowanie: Westmor Consulting Urszula Wódkowska Biuro: ul. Królewiecka 27, 87-800 Włocławek Siedziba: ul. 1 Maja 1A, 87-704 Bądkowo

Zespół autorów: Karolina Drzewiecka – Kierownik Projektu Joanna Kaszubska – Konsultant

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 4 – Poz. 10152

Spis treści Spis treści ...... 3 1. Wstęp ...... 4 2. Podstawa prawna opracowania programu opieki nad zabytkami ...... 5 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce ...... 7 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ...... 12 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami ...... 12 4.2. Relacje programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu ...... 15 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ...... 21 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie Gminy (analiza dokumentów programowych gminy) ...... 21 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy ...... 37 5.2.1. Zarys historii obszaru Gminy ...... 37 5.2.2. Krajobraz kulturowy ...... 40 5.2.3. Zabytki nieruchome ...... 42 5.2.4. Zabytki ruchome ...... 42 5.2.5. Zabytki archeologiczne ...... 43 5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych ...... 43 5.2.7. Dziedzictwo niematerialne ...... 43 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony ...... 44 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków ...... 48 5.4.1 Stan zachowania zabytków znajdujących się Gminnej Ewidencji Zabytów ...... 53 5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla Gminy Chynów ...... 58 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego – analiza szans i zagrożeń ...... 66 7. Założenia programowe ...... 67 7.1. Priorytety programu opieki nad zabytkami ...... 67 7.2. Kierunki działań i zadania programu opieki ...... 67 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami ...... 69 9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami ...... 70 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami ...... 71 11. Załączniki ...... 73 Spis tabel, rysunków i załączników ...... 80

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 5 – Poz. 10152

1. Wstęp Dziedzictwo kulturowe stanowi dorobek materialny i duchowy poprzednich pokoleń, a także dorobek czasów współczesnych. Jest to wartość materialna i niematerialna określająca nasze pochodzenie i kulturę. Na dorobek ten składają się zarówno elementy przyrodnicze, jak również wytwory i osiągnięcia cywilizacyjne ludzkości, m.in. w zakresie nauki, sztuki, architektury czy techniki. Elementem dziedzictwa kulturowego są zabytki, w tym: zabytki ruchome, zabytki nieruchome oraz zabytki archeologiczne. Są one nie tylko cennym źródłem informacji nt. życia naszych przodków, ale również ważnym elementem rozwoju społeczno- gospodarczego, bowiem bogate i różnorodne dziedzictwo kulturowe stanowi, istotną dla rozwoju lokalnych samorządów, atrakcję turystyczną. Dziedzictwo kulturowe jest zatem fundamentem tożsamości danej społeczności, dlatego ważna jest jego ochrona w celu zachowania tego dorobku dla przyszłych pokoleń.

Obowiązek sporządzenia programu opieki nad zabytkami wynika z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Przyjęty w formie uchwały program stanowi element polityki samorządowej i służy podejmowaniu działań w zakresie inicjowania, wspierania oraz koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego, a także promowania dziedzictwa kulturowego. Powinien być narzędziem mającym na celu eksponowanie walorów krajobrazu kulturowego, jak również wykorzystanie dorobku kulturowego na cele społeczne, gospodarcze i edukacyjne. Głównym odbiorcą programu jest lokalna społeczność, w tym właściciele i użytkownicy obiektów zabytkowych, ale także wszyscy mieszkańcy danej jednostki samorządu terytorialnego, którzy poprzez swoją działalność, wpływają na zachowanie i pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego danego obszaru.

Celem opracowania Programu opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 jest dążenie do poprawy stanu zasobów lokalnego dziedzictwa kulturowego, a przez to zachowanie piękna krajobrazu kulturowego. Program ma pomóc w aktywnym zarządzaniu zasobem stanowiącym dziedzictwo kulturowe Gminy Chynów. Wskazane w Programie działania są skierowane na poprawę stanu zabytków, ich rewaloryzację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców i turystów. Głównymi odbiorcami niniejszego dokumentu są mieszkańcy Gminy, którzy bezpośrednio odczują efekty jego wdrażania. Poprzez działania edukacyjne, realizacja Programu może budzić w lokalnej społeczności świadomość wspólnoty kulturowej, roli i znaczenia lokalnych wartości. Wspólna dbałość o zachowanie wartości kulturowych wzmacnia poczucie tożsamości oraz zacieśnia procesy integracyjne w społeczności lokalnej.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 6 – Poz. 10152

Reasumując, przedmiotem niniejszego opracowania jest dziedzictwo kulturowe w granicach administracyjnych Gminy Chynów, a celem jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami.

2. Podstawa prawna opracowania programu opieki nad zabytkami Podstawą prawną ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce i opracowania programu opieki nad zabytkami jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity Dz.U. 2020 poz. 282). Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków.

Ustawa wprowadza obowiązek sporządzania programów przez samorządy, zarówno na szczeblu wojewódzkim, powiatowym, jak i gminnym. W myśl art. 87 ustawy, programy opieki nad zabytkami opracowywane są na 4 lata i mają na celu w szczególności:

1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Z realizacji programu zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) co 2 lata sporządza sprawozdanie, które przedstawia odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Kolejne sporządzane programy opieki powinny uwzględniać pojawiające się nowe uwarunkowania prawne i administracyjne, zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 7 – Poz. 10152

oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektów wdrażania obowiązującego programu.

Poprzednim programem realizowanym przez Gminę Chynów był Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Chynów na lata 2016 – 2019, przyjęty Uchwałą Nr XIII/84/2016 Rady Gminy Chynów z dnia 25 lutego 2016 r.

W ramach ww. Programu wyznaczono następujące działania z ochroną zabytków leżących na terenie Gminy:

⎯ Przygotowanie właścicieli i dysponentów obiektów zabytkowych do absorpcji programowych funduszy Wspólnoty Europejskiej; ⎯ Przygotowanie aktualnych informacji o możliwościach pozyskiwania środków finansowych z zakresu ochrony zabytków (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzki Konserwator Zabytków, Zarząd Województwa Mazowieckiego, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Pomoc mieszkańcom gminy w wyszukiwaniu i pisaniu programów na pozyskiwanie środków finansowych z funduszy unijnych i poza unijnych (środki norweskie i szwajcarskie); ⎯ Podjęcie stosownej uchwały przez Radę Gminy o udzielaniu dotacji na prace remontowe i konserwatorskie i roboty budowlane przy obiektach zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków (dotacje mogą być udzielane osobom posiadającym tytuł prawny do zabytku znajdującego się na terenie gminy i wykażą się wkładem własnym na wykonanie prac). ⎯ Prowadzenia książki budowlanej obiektu przez właścicieli zabytków; ⎯ Udostępnienie do naukowego badania i dokumentowania zabytku; ⎯ Prowadzenie prac konserwatorskich restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; ⎯ Zabezpieczenie i utrzymanie zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie. ⎯ Korzystanie z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; ⎯ Popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury; ⎯ Aktualizacja GEZ po dwóch latach obowiązywania programu, polegająca na wykreśleniu z ewidencji obiektów nieistniejących i gruntownie przebudowanych (zmiana bryły budynku, układu i wielkości otworów okiennych, skucie wystroju elewacji itp.) oraz wprowadzeniu nowych obiektów, dotąd nie objętych ewidencją, a posiadających wartości zabytkowe, ważne dla kulturowej tożsamości regionu.

Gmina w poprzednich latach podejmowała głównie działania z zakresu popularyzacji wiedzy oraz edukacji w zakresie historii Gminy Chynów, a co za tym idzie również obiektów zabytkowych na terenie Gminy. W Zespole – Szkolno Przedszkolnym w Chynowie cyklicznie

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 8 – Poz. 10152

odbywa się Konkurs Wiedzy o Gminie Chynów, który jest organizowany przez Stowarzyszenie Przyjaciół Gminy Chynów, Zespół Przedszkolny w Chynowie oraz Zespół Szkół w Drwalewie.

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Zabytki w Polsce objęte zostały ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela. Art. 5 Konstytucji RP brzmi: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Zaś w art. 6 ust. 1 Konstytucji RP czytamy: „Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju”. Natomiast art. 86 Konstytucji RP wskazuje, że „każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie”.

Głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest wspomniana ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity Dz.U. 2020 poz. 282). Ustawa określa m.in. przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi. Zgodnie z art. 3 ww. ustawy zabytek to „nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”. Zabytki dzielą się na trzy zasadnicze grupy:

⎯ zabytki nieruchome – nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości; ⎯ zabytki ruchome – rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych; ⎯ zabytki archeologiczne – zabytki nieruchome, będące powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożone z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytki ruchome, będące tym wytworem.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wprowadziła pojęcia ochrony i opieki nad zabytkami. Zgodnie z art. 4 ustawy ochrona zabytków polega w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu:

1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 9 – Poz. 10152

4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

Zgodnie z art. 5 ustawy opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega w szczególności na zapewnieniu warunków:

1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.

Z art. 6 ustawy wynika, iż ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:

1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi; b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi; c) dziełami architektury i budownictwa; d) dziełami budownictwa obronnego; e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi; f) cmentarzami; g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni; h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej; b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje; c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami; d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 10 – Poz. 10152

e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. 2019 poz. 1479); f) instrumentami muzycznymi; g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi; h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa; b) cmentarzyskami; c) kurhanami; d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.

Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

Zgodnie z art. 7 ustawy, wśród form ochrony zabytków wyróżnia się:

1) wpis do rejestru zabytków (w tym wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa); 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.

Dla zabytków znajdujących się na terenie województwa, wojewódzki konserwator zabytków prowadzi rejestr zabytków. Zgodnie z art. 9 ust.1 i ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami „do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. Do rejestru może być również wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a także nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku”.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze rozporządzenia, może uznać za pomnik historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury, określając jego granice. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może złożyć wniosek po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków”.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 11 – Poz. 10152

Zgodnie z art. 16 ust. 1–1a ustawy „rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowalnej i osadniczej. Rada gminy ogłasza w prasie miejscowej oraz przez obwieszczenia, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, o podjęciu prac nad utworzeniem parku kulturowego, określając formę, miejsce i termin składania wniosków dotyczących projektu uchwały o utworzeniu parku kulturowego, nie krótszy jednak niż 21 dni od dnia ogłoszenia”.

Zgodnie z art. 17 ustawy na terenie parku kulturowego lub jego części mogą być ustanowione zakazy i ograniczenia dotyczące:

1) prowadzenia robót budowlanych oraz działalności przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usługowej; 2) zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych; 3) umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1 ustawy; 3a) zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury; 4) składowania lub magazynowania odpadów.

W razie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na skutek ustanowienia zakazów i ograniczeń, o których mowa w art. 17 ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 131–134 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2019 poz. 1396, z późn. zm.).

W myśl art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami „ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego”.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 12 – Poz. 10152

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się w szczególności ochronę:

1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, które znajdują się w gminnej ewidencji zabytków; 3) parków kulturowych.

Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu, co wynika z art. 20 ustawy. Podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy, zgodnie z art. 21 ustawy, jest ewidencja zabytków.

Zgodnie z art. 22:

⎯ Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków; ⎯ Wojewódzki Konserwator Zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa; ⎯ włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego niewpisanego do rejestru do wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku; ⎯ wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków; ⎯ w gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte: zabytki nieruchome wpisane do rejestru, inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków; ⎯ właściwy dyrektor urzędu morskiego prowadzi ewidencję zabytków znajdujących się na polskich obszarach morskich w formie zbioru kart ewidencyjnych.

Organami ochrony zabytków, zgodnie z art. 89 ustawy, są:

⎯ minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków; ⎯ wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewódzki konserwator zabytków.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 13 – Poz. 10152

Wykonywanie zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorządów. Zadania publiczne o charakterze ponadgminnym określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 2019 poz. 506 z późn. zm.).

Z punktu widzenia niniejszego opracowania istotne jest uwzględnienie innych uregulowań prawnych dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, które znajdują się w wielu obowiązujących ustawach, w tym w:

⎯ ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2018 poz. 1945, z późn. zm.), ⎯ ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. 2019 poz. 1186 z późn. zm.), ⎯ ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2019 poz. 1396, z późn. zm.), ⎯ ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2020 poz. 55), ⎯ ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2020 poz. 65), ⎯ ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. Dz.U. 2020 poz. 194), ⎯ ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. 2019 poz. 688 z późn. zm.).

Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach zostały określone w:

⎯ ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.U. 2019 poz. 917 z późn. zm.), ⎯ ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. 2019 poz. 1479).

Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. 2020 poz. 164).

4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami KRAJOWY PROGRAM OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2019-2022

Dokument stanowi załącznik do uchwały nr 82 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2019 r. (poz. 808). Głównym celem projektu Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022 jest stworzenie warunków dla zapewnienia efektywnej ochrony i opieki nad zabytkami, poprzez realizację trzech celów szczegółowych, podzielonych na następujące kierunki działań:

Cel szczegółowy 1: „Optymalizacja systemu ochrony dziedzictwa kulturowego”

1. Wzmocnienie systemu ochrony na poziomie lokalnym;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 14 – Poz. 10152

2. Wzmocnienie systemu ochrony na poziomie centralnym;

Cel szczegółowy 2: „Wsparcie działań w zakresie opieki nad zabytkami”

1. Merytoryczne wsparcie działań w zakresie opieki nad zabytkami; 2. Podnoszenie bezpieczeństwa zasobu zabytkowego;

Cel szczegółowy 3: „Budowanie świadomości społecznej wartości dziedzictwa”

1. Upowszechnianie wiedzy na temat dziedzictwa i jego wartości; 2. Tworzenie warunków dla sprawowania społecznej opieki nad zabytkami.

Cele Gminy Chynów w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego są spójne z celami na szczeblu krajowym i wpisują się przede wszystkim w cel strategiczny 2 i 3 oraz wzmacniają realizację kierunków działań w nich zawartych.

NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004-2013. UZUPEŁNIENIE NARODOWEJ

STRATEGII ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004-2020

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r., rozwinięta w 2005 roku przez uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, stanowi główny dokument polityki kulturalnej państwa.

Wyznaczoną w Strategii misją jest „zrównoważony rozwój kultury, jako najważniejszej wartości przenoszonej ponad pokoleniami, określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartości warunkującej tożsamość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów”.

W Narodowej Strategii Rozwoju Kultury wyznaczono następujące cele:

⎯ wzrost efektywności zarządzania sferą kultury; ⎯ zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju i dostępie do kultury; ⎯ wzrost udziału kultury w PKB; ⎯ zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków; ⎯ modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury; ⎯ wzrost uczestnictwa w kulturze; ⎯ rozwój szkół artystycznych i zwiększenie liczby godzin edukacji kulturalnej w programach szkolnych; ⎯ efektywna promocja twórczości; ⎯ promocja polskiej kultury za granicą; ⎯ ochrona własności intelektualnej i walka z piractwem;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 15 – Poz. 10152

⎯ wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury; ⎯ rozwój przemysłów kultury (kinematografia, media, design, wydawnictwa, fonografia).

Cele uzupełniające realizowane są w ramach pięciu obszarów priorytetowych, którym odpowiadają szczegółowo opisane w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury – Narodowe Programy Kultury:

⎯ Czytelnictwo i sektor książki NPK Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki; ⎯ Dziedzictwo kulturowe NPK Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego; ⎯ Instytucje artystyczne i promocja twórczości NPK Rozwój instytucji artystycznych; ⎯ Szkolnictwo artystyczne i promocja młodych twórców - NPK Wspierania debiutów i rozwoju szkół artystycznych; ⎯ Sztuka współczesna NPK Znaki Czasu.

Cele operacyjne na lata 2004-2020 określa 11 programów operacyjnych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Programy operacyjne stanowią uszczegółowienie i rozszerzenie Narodowych Programów Kultury.

Założenia Programu opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 wpisują się w misję Strategii oraz cele uzupełniające, w szczególności w cel związany z zachowaniem dziedzictwa kulturowego i aktywną ochroną zabytków.

STRATEGIA ROZWOJU KAPITAŁU SPOŁECZNEGO 2020

Dokument został przyjęty uchwałą nr 61 Rady Ministrów z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020.

Misją Strategii jest „tworzenie, utrzymywanie i doskonalenie warunków rozwoju kapitału społecznego w Polsce przez wspieranie działań na rzecz aktywności i kreatywności obywateli oraz ich współpracy dla dobra wspólnego”.

Głównym celem Strategii jest wzmocnienie udziału kapitału społecznego w rozwoju społeczno-gospodarczym Polski. Realizacja celu głównego będzie odbywała się poprzez następujące cele szczegółowe oraz priorytety:

Cel szczegółowy 1 – Kształtowanie postaw sprzyjających kooperacji, kreatywności oraz komunikacji:

⎯ Priorytet Strategii 1.1 – Wspieranie edukacji formalnej w zakresie metod nauczania sprzyjających kooperacji, kreatywności i komunikacji oraz rozwijanie demokratycznej kultury szkoły;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 16 – Poz. 10152

⎯ Priorytet Strategii 1.2 – Wspieranie edukacji innej niż formalna ukierunkowanej na kooperację, kreatywność i komunikację społeczną;

Cel szczegółowy 2 – Poprawa mechanizmów partycypacji społecznej w wpływu obywateli na życie publiczne:

⎯ Priorytet Strategii 2.1 – Wspieranie mechanizmów współpracy instytucji publicznych z obywatelami; ⎯ Priorytet Strategii 2.2 – Rozwój i wzmacnianie zorganizowanych form aktywności obywatelskiej; ⎯ Priorytet Strategii 2.3 – Wzmocnienie integracji i solidarności społecznej;

Cel szczegółowy 3 – Usprawnienie procesów komunikacji społecznej oraz wymiany wiedzy:

⎯ Priorytet Strategii 3.1 – Zwiększanie dostępności informacji i poprawa jakości komunikacji w sferze publicznej; ⎯ Priorytet Strategii 3.2 – Wspieranie mediów w kształtowaniu więzi społecznych, kulturowych i demokracji;

Cel szczegółowy 4 – Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego:

⎯ Priorytet Strategii 4.1 – Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej; ⎯ Priorytet Strategii 4.2 – Wzmocnienie znaczenie kultury w rozwoju społeczno- gospodarczym.

Założenia Programu opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 wpisują się w cele i założenia przyjęte w Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, głównie poprzez realizację celu szczegółowego 4.

W chwil obecnej trwają prace nad Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2030, która zastąpi ww. Strategię obowiązującą do 2020 roku.

4.2. Relacje programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DO 2030 ROKU INNOWACYJNE

MAZOWSZE

Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku została przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Mazowieckiego nr 158/13 z dnia 28 października 2013 r.

Nadrzędnym celem Strategii jest spójność terytorialna, rozumiana, jako zmniejszenie dysproporcji rozwoju w województwie mazowieckim oraz wzrost znaczenia Obszaru Metropolitalnego Warszawy w Europie, co w konsekwencji przyczyni się do poprawy jakości

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 17 – Poz. 10152

życia mieszkańców. Osiągnięcie tego celu będzie możliwe poprzez przyspieszenie wzrostu gospodarczego, generowanego przez rozwój produkcji i przemysłu ukierunkowanego na eksport, szczególnie w branży średniozaawansowanych i zaawansowanych technologii.

W układzie celów Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku zastosowano wielowymiarowe podejście, które uwzględnia złożoność wszystkich sfer działalności człowieka. Wizję, cel główny i cele strategiczne województwa przedstawiono na rysunku poniżej.

Rysunek 1. Struktura celów rozwojowych województwa mazowieckiego

Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Innowacyjne Mazowsze

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 18 – Poz. 10152

W Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku uwzględniony został ramowy cel strategiczny Kultura i dziedzictwo, który zakłada wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia.

W ramach kierunków działań wskazano m.in. na:

⎯ wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu, ⎯ upowszechnienie kultury i twórczości, ⎯ kreowanie miast jako centrów aktywności kulturowej, ⎯ wykorzystanie dziedzictwa kulturowego w działalności gospodarczej.

Wyżej wymienione założenia uwzględnione zostały również w Programie opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023. Wspólnie dokumenty te przyczynią się do zachowania dziedzictwa kulturowego województwa mazowieckiego.

PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Przedmiotowy Plan został przyjęty Uchwałą Nr 22/18 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 19 grudnia 2018 r. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa stanowi podstawowe narzędzie dla kształtowania przez samorząd wojewódzki regionalnej polityki przestrzennej.

Prowadząc politykę rozwoju, Samorząd Województwa Mazowieckiego dąży do zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju, zachowania spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej, wzrostu konkurencyjności gospodarki regionu oraz tworzenia nowych miejsc pracy. Podejście zintegrowanego planowania rozwoju łączy aspekty społeczne, gospodarcze i środowiskowe. W Planie uwzględniono też kwestie związane z ochroną dziedzictwa kulturowego oraz krajobrazu kulturowego, przez co ochrona zabytków realizowana przez poszczególne samorządy gminne powinna uwzględniać zapisy planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego. Do form ochrony zabytków należą także ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.

Na terenie województwa mazowieckiego znajdują się obiekty i obszary uznane za dobra kultury współczesnej, których ochrona ma na celu zachowanie dla przyszłych pokoleń. Województwo mazowieckie cechuje również znaczne zróżnicowanie krajobrazów kulturowych.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 19 – Poz. 10152

W zakresie zachowania ciągłości dziedzictwa kulturowego i ochrony krajobrazów kulturowych w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego wskazuje się:

⎯ obszary i obiekty o istotnym znaczeniu dla województwa mazowieckiego z zakresu ochrony krajobrazu kulturowego, dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej: − obszary i obiekty objęte ochroną prawną, − postulowane parki kulturowe, − pasma przyrodniczo-kulturowe, − regiony etnograficzne oraz krainy historyczne, − ośrodki tożsamości kulturowej regionu, − dobra kultury współczesnej.

Określono również następujące działania, mające na celu zachowanie ciągłości dziedzictwa kulturowego:

⎯ realizację zadań wskazanych w wojewódzkim programie opieki nad zabytkami; ⎯ zachowanie i kreowanie ładu przestrzennego, zachowanie walorów krajobrazu kulturowego oraz kształtowanie pasm przyrodniczo-kulturowych o znaczeniu regionalnym poprzez: − przeciwdziałanie negatywnym efektom urbanizacji i reurbanizacji; − wzmacnianie przestrzennych walorów obiektów oraz układów przestrzennych (w tym obiektów i obszarów poprzemysłowych) poprzez rewitalizację, restaurację oraz rekultywację; − ochronę, rewitalizację i rewaloryzację obiektów i obszarów historycznych (zwłaszcza architektury drewnianej i poprzemysłowej, dworskiej, obronnej, dorobku nauki i techniki) w tym zabytków mających znaczenie symboliczne; − odbudowę i rekonstrukcję dóbr należących do światowego i krajowego dziedzictwa po zniszczeniu w wyniku konfliktów zbrojnych lub katastrof spowodowanych zagrożeniami naturalnymi; − wykorzystanie sieci miast historycznych oraz atrakcji krajobrazowo- architektonicznych, m.in. dla wyznaczania szlaków turystyki kulturowej; − tworzenie muzeów, − ochronę regionów etnograficznych oraz krain historycznych, jako cennych i charakterystycznych krajobrazów kulturowych, również jako element współpracy oraz rozwoju powiązań z sąsiadującymi województwami.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 20 – Poz. 10152

Zapisy zawarte ww. Planie zostały uwzględnione podczas sporządzania Programu opieki nad zabytkami.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM 2018 - 2021

Dokument stanowi załącznik do Uchwały Nr 174/18 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 13 listopada 2018 r. Jego realizacja przyczyni się do otoczenia dziedzictwa województwa właściwą opieką, z zachowaniem zasady możliwie pełnego włączenia obiektów zabytkowych i niematerialnych elementów dziedzictwa w nurt współczesnego życia województwa mazowieckiego.

W ramach Programu opieki nad zabytkami w województwie mazowieckim 2018 – 2021 została określona następująca misja: Podnieść skuteczność opieki nad zabytkami i dziedzictwem niematerialnym w województwie mazowieckim.

Dla osiągnięcia ww. misji wyznaczono 4 obszary strategiczne, dla których ustalono szczegółowe cele strategiczne, zaprezentowane w tabeli poniżej.

Tabela 1. Cele strategiczne Programu opieki nad zabytkami w Województwie Mazowieckim 2018 - 2021

OBSZAR STRATEGICZNY A: EDUKACJA KSZTAŁTUJĄCA ŚWIADOMOŚC I POSTAWY Cel strategiczny A.1. Wprowadzić elementy edukacji o dziedzictwie, w tym – w edukacji powszechnej Cel strategiczny A.2. Wesprzeć edukacyjnie samorządy lokalne i właścicieli zabytków OBSZAR STRATEGICZNY B: OPTYMALIZACJA SYSTEMU DOSTĘPU DO ŚRODKÓW Cel strategiczny B.1. Zoptymalizować system dotacji wojewódzkich Cel strategiczny B.2. Wzorcowo dbać o zabytki własne województwa OBSZAR STRATEGICZNY C: WYPRACOWANIE SKUTECZNYCH NARZĘDZI DZIAŁANIA Cel strategiczny C.1. Ograniczać ryzyko utraty najmniej trwałych elementów dziedzictwa Cel strategiczny C.2. Poprawić poziom współpracy na rzecz dziedzictwa Cel strategiczny C.3. Wzmocnić potencjał promocyjny zabytków OBSZAR STRATEGICZNY D: WZMOCNIENIE ZASOBÓW WIEDZY FACHOWEJ Cel strategiczny D.1. Tworzyć system wiedzy o zabytkach i dziedzictwie niematerialnym Cel strategiczny D.2. Radykalnie poprawić wykorzystanie technik cyfrowych

Źródło: Program opieki nad zabytkami w województwie mazowieckim 2018 – 2021 Świadoma reinterpretacja dziedzictwa jest elementem budowy wspólnej tożsamości i przyczynia się do tworzenia więzi międzyludzkich i zaufania, które ułatwia interakcje oraz współdziałanie, jest kluczowym czynnikiem rozwoju kapitału społecznego. Jedynie zadbany, dobrze eksponowany obiekt jest postrzegany przez społeczeństwo jako wartość. Zabytek pojmowany w ten sposób oddziałuje na stan gospodarki i przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego regionu, podnosi jego walory i wzmacnia jego pozycję. Działania

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 21 – Poz. 10152

zawarte w Programie opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 są spójne z kierunkami działań zawartymi w wojewódzkim programie opieki nad zabytkami.

STRATEGIA ROZWOJU TURYSTYKI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM NA LATA 2014-2020

Strategia Rozwoju Turystyki w województwie mazowieckim na lata 2014-2020 została przyjęta Uchwałą Nr 81/15 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 8 września 2015 r.

Strategia ta wskazuje na następującą wizję mazowieckiej turystyki:

W latach 2015–2020 Mazowsze wykreuje i umocni swój wizerunek regionu otaczającego Warszawę: rozpoznawalność stolicy, żywego centrum wydarzeń, będzie uzupełniona rozpoznawalnością Mazowsza, zielonego otoczenia Warszawy, gdzie można przeżyć jeden dzień w innym rytmie.

Wyznaczono także obszary strategiczne, w ramach których sformułowano cele do osiągnięcia:

⎯ systemowe zarzadzanie polityką turystyczną, ⎯ dobry wizerunek turystyczny Mazowsza, ⎯ wzmocnienie branży turystycznej Mazowsza, ⎯ aktywizacja turystyczna mazowieckiej młodzieży, ⎯ większa spójność Mazowsza i Warszawy.

Przedmiotowy Program opieki nad zabytkami wpisuje się w założenia Strategii Rozwoju Turystyki w województwie mazowieckim na lata 2014-2020. Przyczynia się do osiągnięcia dobrego wizerunku turystycznego Mazowsza oraz wzmocnienia jego branży turystycznej poprzez wskazanie działań dotyczących opieki nad zabytkami na terenie Gminy Chynów.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU GRÓJECKIEGO NA LATA 2004-2020

W Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Grójeckiego na lata 2004-2020 wyznaczono misję wewnętrzna powiatu grójeckiego, która opiera się na tworzeniu nowych szans wszechstronnego indywidualnego rozwoju dla poszczególnych mieszkańców, a w szczególności – dla młodzieży. Będzie to realizowane przede wszystkim poprzez:

⎯ wspieranie powstawania miejsc wysokiej jakości, ⎯ pobudzanie aktywności i postawy przedsiębiorczej, ⎯ lepszą ofertę usług społecznych w powiecie, adresowanych szczególnie do młodzieży.

Program opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 przyczyni się do wzmocnienia pozycji turystycznej powiatu poprzez wskazanie działań związanych z dbaniem o zabytki na terenie Gminy. Jest on spójny z działaniami wskazanymi w ramach priorytetu 3 – Lepsza oferta usług społecznych w powiecie, adresowanych szczególnie do młodzieży.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 22 – Poz. 10152

5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie Gminy (analiza dokumentów programowych gminy) STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW NA LATA 2016-2024

Strategia Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024 stanowi załącznik do Uchwały nr XVII/117/2016 Rady Gminy Chynów z dnia 26 lipca 2016 r.

Dokument zawiera określoną misję, która brzmi następująco: Gmina Chynów nasza mała ojczyzna wykorzystująca endogeniczny potencjał i atuty w dążeniu do umacniania swojej pozycji w regionie, zaspokajania dostatniego i bezpiecznego funkcjonowania społeczności lokalnej, zapewniająca mieszkańcom możliwość nieskrępowanego rozwoju osobistego i zawodowego poprzez stymulowanie rozwoju lokalnej gospodarki, wyspecjalizowanego i nowoczesnego rolnictwa, usług sfery publicznej, edukacji, opieki zdrowotnej i turystyki przy uwzględnieniu zasad zrównoważonego rozwoju i poszanowaniu środowiska naturalnego.

Natomiast wizja Gminy Chynów określona została następująco: Gmina Chynów atrakcyjnym miejscem zamieszkania, aktywności zawodowej i gospodarczej, przyjazna mieszkańcom i inwestorom dzięki rozwiniętej infrastrukturze społecznej i technicznej, dbałości o środowisko przyrodnicze oraz wszechstronny i zrównoważony rozwój.

Jako nadrzędny cel strategiczny Gminy Chynów określono zapewnienie dynamicznego i zrównoważonego rozwoju Gminy Chynów poprzez zwiększenie jej atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej oraz poprawę warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów przyrodniczych i kulturowych. Aby osiągnąć ten cel wskazano na następujące cele strategiczne:

⎯ cel strategiczny 1. Rozwój infrastruktury publicznej i usług publicznej sfery społecznej, ⎯ cel strategiczny 2. Modernizacja i restrukturyzacja rolnictwa, ⎯ cel strategiczny 3. Rozwój przedsiębiorczości, ⎯ cel strategiczny 4. Ochrona środowiska naturalnego, ⎯ cel strategiczny 5. Rozwój turystyki i rekreacji.

Założenia Programu opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 przyczynią się do osiągnięcia celu strategicznego 5. Rozwój turystyki i rekreacji. Opieka nad zabytkami, dbałość o nie, dokonanie niezbędnych remontów oraz ustalenie zasad ich ochrony prowadzi do wzmocnienia pozycji turystycznej regionu i zwiększenia jego atrakcyjności. Przedmiotowy dokument wykazuje zatem spójność ze Strategią Rozwoju Gminy Chynów.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 23 – Poz. 10152

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

CHYNÓW

Podstawowym celem sporządzania Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego jest określenie polityki przestrzennej gmin, w tym miejscowych zasad zagospodarowania przestrzennego.

Z zapisów zawartych w wyżej wymienionym Studium wynika, że dla Gminy Chynów dziedzictwo kulturowe oraz zabytki stanowią ważną część układu funkcjonalno- przestrzennego terenu. W dokumencie wskazano zabytki na terenie Gminy oraz zasady ich ochrony. Podstawowym warunkiem rozwoju zagospodarowania, wynikającym z wartości kulturowych, jest stała weryfikacja stanu zabytków na obszarze Gminy i podjęcie decyzji dotyczących ich ochrony, co jest niezbędne dla uporządkowania istniejącego zagospodarowania i podniesienia poziomu estetycznego wizerunku Gminy.

W Programie opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 uwzględniono ustalenia wynikające ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Chynów.

PROGRAM REWITALIZACJI GMINY CHYNÓW NA LATA 2016 - 2024

Program Rewitalizacji dla Gminy Chynów na lata 2016-2024 stanowi załącznik do Uchwały nr XXXVI/170/2017 Rady Gminy Chynów z dnia 10.05.2017 r.

Poniżej przedstawione zostały założenia Programu Rewitalizacji dla obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów. Uwzględniają one misję, cele rewitalizacji oraz kierunki działań.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 24 – Poz. 10152

Rysunek 2. Założenia Programu Rewitalizacji dla obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów

Źródło: Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016-2024 Program opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023 jest spójny z Programem Rewitalizacji. Na obszarze wyznaczonym do rewitalizacji zlokalizowane są obiekty zabytkowe o dużej wartości kulturowej, które wymagają zabezpieczenia poprzez przeprowadzanie działań konserwatorskich oraz szerszego udostępnienia mieszkańcom na cele społeczne.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 25 – Poz. 10152

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY NOWE DZ. 49

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miejscowości dz. 49, został uchwalony w dniu 07.12.1995 r., uchwałą Rady Gminy Chynów nr XIII/57/95. Obszar ten został włączony do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Chynów na obszarze sołectw: Budy Sułkowskie, Grabina, Nowe Grobice i .

MIEJSCOWY OGÓLNY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CHYNÓW NA

OBSZARZE SOŁECTW: BUDY SUŁKOWSKIE, GRABINA, NOWE GROBICE I WOLA PIECZYSKA

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miejscowości Budy Sulkowskie, Grabie Nowe, Grobice, Wola Pieczyska został uchwalony w dniu 08.07.2007 r., uchwałą Rady Gminy Chynów nr XXX/225/02. W planie wskazano, że o wszelkich znaleziskach archeologicznych, dokonywanych w toku prowadzenia prac ziemnych i budowlanych na obszarze nim objętym, należy zgłaszać Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków, niezwłocznie przerywając te prace.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO CZĘŚCI WSI GROBICE W GMINIE

CHYNÓW

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miejscowości części wsi Grobice w Gminie Chynów został uchwalony w dniu 2.09.2005 r. , uchwałą Rady Gminy Chynów nr XXV/167/05. Ustalenia z zakresu zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, a także z zakresu zagospodarowania obiektów podlegających ochronie nie odnoszą się do terenu objętego planem miejscowym.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIEJSCOWOŚCI DRWALEW,

EDWARDÓW, CHYNÓW, PIECZYSKA, SUŁKOWICE, , FRAGMENT WSI NOWE

GROBICE

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miejscowości Drwalew, Edwardów, Chynów, Pieczyska, Sułkowice, Wola Chynowska, fragment wsi Nowe Grobice został uchwalony w dniu 26.04.2006 r., uchwałą Rady Gminy Chynów nr XXXI/222/06, a następnie zmieniony uchwałą Rady Gminy Chynów nr XXXII/229/2014.

Na obszarze objętym planem występują tereny i obiekty objęte prawną ochroną dziedzictwa kulturowego. Do rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty:

⎯ zespół kościoła parafialnego p.w. św. Piotra i Pawła w Drwalewie z XVIII w., obejmujący kościół, dzwonnicę, ogrodzenie z kaplicami, nr rej. 44/A z 28.04.1980 r.; ⎯ zespół pałacowo-parkowy w Drwalewie z poł. XIX w. obejmujący pałac, oficynę, pawilon, park, aleję lipową do pałacu nr rej. 350/A/62 z 02.02.1962 r., 45/A z 28.04.1980 r. oraz 534/A z 01.10.1993 r.;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 26 – Poz. 10152

⎯ kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP z XVIII w.- 1876 r. w Pieczyskach, nr rej. 107/A z 06.04.1981 r.; ⎯ kościół parafialny p.w. św. Trójcy w Chynowie, drewniany z XIV w., nr rej. 43/A/54 z 10.05.1954r. oraz 41/A/z 28.04.1980 r..

Ochroną konserwatorską objęte są:

⎯ cmentarz rzymsko-katolicki z I poł. XIX w. w Drwalewie; ⎯ cmentarz rzymsko-katolicki z I poł. XIX w. w Pieczyskach; ⎯ cmentarz rzymsko-katolicki w Chynowie z II poł. XIX w.

Prowadzenie prac remontowych i modernizacyjnych obiektów wpisanych do rejestru zabytków winno być poprzedzone sporządzeniem odpowiedniej dokumentacji technicznej i jej pozytywnym uzgodnieniem z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Rozbiórka obiektów zużytych technicznie wymaga skreślenia z rejestru zabytków, na co wyraża zgodę Minister Kultury i Sztuki, a w jego imieniu Generalny Konserwator Zabytków w Warszawie, ustalając warunki rozbiórki (wykonanie inwentaryzacji, serwisu fotograficznego, przeniesienia do skansenu lub inne).

Plan ustala strefy ingerencji konserwatorskiej w promieniu 150 m wokół kubaturowych obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz parku w Drwalewie. Dokumentacja techniczna nowych obiektów lokalizowanych w strefach ingerencji konserwatorskiej, dokonywanie modernizacji i remontów istniejących w strefie obiektów w zakresie ich zewnętrznych form architektonicznych, dokonywanie zmian w zagospodarowaniu terenów położonych w obrębie stref ingerencji konserwatorskiej winno być poprzedzone sporządzeniem odpowiedniej dokumentacji technicznej i jej pozytywnym uzgodnieniem z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

Postuluje się objecie pełną konserwatorską ochroną prawną kapliczki wraz z ogrodzeniem i starodrzewem, zlokalizowanej w Pieczyskach w sąsiedztwie pomnika przyrody nieożywionej - głazu narzutowego, zwanego „cudnym kamieniem”.

Postuluje się wyznaczenie strefy ingerencji konserwatorskiej o szerokości 50 m i strefy ekspozycji widokowej o promieniu 150 m w otoczeniu obiektu wymienionego w ust. 8.

Na obszarze objętym planem występują stanowiska archeologiczne:

⎯ w Drwalewie: ślad osadnictwa, wczesne średniowiecze XII-XIII w., fragment ceramik;, ślad osadnictwa, późne średniowiecze, fragmenty ceramiki, współrzędne 230/157; ⎯ w Pieczyskach: osada późne średniowiecze / nowożytność (chronologii brak), 4 fragmenty ceramiki i 1 fragment polepy, wyodrębnione: 1 fragment wylewu; osada

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 27 – Poz. 10152

średniowiecze XIV-XVI w., 3 fragmenty ceramiki; osada, średniowiecze XI-XV w., 4 fragmenty ceramiki; ⎯ w Sułkowicach: osada kult. okres rzymski – wczesne średniowiecze, epoka brązu, ceramika, wyodrębnione: fragmenty wylewów; ⎯ osada kult. średniowiecze XIV-XV w., 16 fragmentów ceramiki, wyodrębnione: 2 fragmenty wylewów, 3 fragmenty den, 2 fragmenty ceramiki ornamentowej; ⎯ w Chynowie: cmentarzysko grobów kloszowych, okres lateński, 7 fragmentów różnych naczyń ceramicznych, ślad osadnictwa, późne średniowiecze XIV-XV w., 2 fragmenty ceramik; ⎯ w Nowych Grobicach: osada kult. wczesne średniowiecze / nowożytność, 30 fragmentów ceramiki, 1 fragment żużla, wyodrębnione: 4 fragmenty wylewu; osada kult. wczesne średniowiecze, późne średniowiecze, nowożytność, 33 fragmenty ceramiki, wyodrębnione: 4 fragmenty wylewu, 4 fragmenty den, osada kult. wczesne średniowiecze, nowożytność, 34 fragmenty ceramiki, 4 fragmenty polepy, wyodrębnione: 4 fragmenty wylewów, 4 fragmenty den; ⎯ w Edwardowie: ślad osadnictwa, kultura nieokreślona, epoka kamienia – epoka żelaza, 1 fragment krzemiennego wióra, [nr 6] – ślad osadnictwa, kultura niemeńska ?, neolit, 1 fragment ceramik; ślad osadnictwa, kult. pucharów lejkowatych, neolit, 6 fragmentów ceramiki; ślad osadnictwa, kultura trzciniecka, wczesna epoka brązu, 1 fragment ceramiki, ślad osadnictwa, kult. pucharów lejkowatych, neolit, 1 fragmenty ceramiki, ślad osadnictwa, kultura nieokreślona, I-II okres epoki brązu, 1 fragment ceramik; ślad osadnictwa, kultura trzciniecka, wczesna epoka brązu, 1 fragment ceramiki; ślad osadnictwa, wczesne średniowiecze XI-XIII w., 1 fragment ceramiki; ⎯ w Woli Chynowskiej: ślad osadnictwa, kultura ceramiki sznurowej, neolit, 1 fragment ceramiki; ślad osadnictwa łużyckiego, epoka brązu, 3 fragmenty ceramiki; ślad osadnictwa, kultura przeworska, okres rzymski, 1 fragment ceramiki; ślad osadnictwa, kultura przeworska, okres rzymski, 1 fragment ceramiki; ślad osadnictwa, późne średniowiecze XIV-XV w., 1 fragment ceramiki.

Wszelkie prace ziemne prowadzone w rejonach występowania stanowisk archeologicznych należy uprzednio uzgadniać z Wojewódzkim konserwatorem Zabytków – Kierownikiem Delegatury w Radomiu.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO CZĘŚCI WSI ZBYSZKÓW W GMINIE

CHYNÓW

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części wsi Zbyszków w gminie Chynów został ustanowiony uchwałą nr III/14/06 Rady Gminy Chynów z dnia 19.12.2006 r. Ustalenia z zakresu zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 28 – Poz. 10152

współczesnej, a także z zakresu zagospodarowania obiektów podlegających ochronie nie odnoszą się do terenu objętego planem miejscowym.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO CZĘŚCI WSI KUKAŁY DZ. 87, 88, 122

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego części wsi Kukały w gminie Chynów został uchwalony w dniu 19.03.2006 r., przez Radę Gminy Chynów Uchwałą nr XV/88/08. Ustalenia z zakresu zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, a także z zakresu zagospodarowania obiektów podlegających ochronie nie odnoszą się do terenu objętego planem miejscowym.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA FRAGMENTU WSI BUDZISZYN

I OBEJMUJĄCEGO TEREN ZESPOŁU PAŁACOWO – PARKOWEGO

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla fragmentu wsi Budziszyn i Gliczyn obejmujący teren zespołu pałacowo – parkowego został przyjęty przez Radę Gminy Chynów dnia 09.09.2008 r. uchwałą nr XX/118/08. W planie wskazano ustalenia dotyczące zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej.

Na terenach: C3.U, C4.WS-2 wyznacza się strefę "A" ochrony konserwatorskiej obejmującą zespół pałacowo parkowy w Budziszynie, wpisany do rejestru zabytków pod nr. 35/A/80, w jej zasięgu ustala się:

⎯ obowiązek prowadzenia wszelkich prac inwestycyjnych w uzgodnieniu z właściwym konserwatorem zabytków; ⎯ nakaz odtworzenia historycznego charakteru zabudowy pałacowej w zakresie formy; ⎯ zakaz stosowania stolarki okiennej i drzwiowej z materiałów typu: PCV; ⎯ zakaz lokalizowania zabudowy, która swoimi gabarytami będzie dominowała nad istniejącą zabudową pałacową; ⎯ zakaz lokalizowania zabudowy wyższej niż zabudowa pałacowa; ⎯ zakaz lokalizowania zabudowy w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu, która w sposób znaczący będzie zaburzała osiowy charakter założenia pałacowego; ⎯ nakaz kształtowania zabudowy w sposób zapewniający widok pałacu zgodnie z osią widokową przedstawioną na rysunku planu; ⎯ nakaz zachowania historycznego układu komunikacyjnego; ⎯ nakaz zachowania historycznego ukształtowania zieleni, w szczególności zieleni wskazanej na rysunku planu; ⎯ nakaz stosowania historycznych materiałów w zakresie: pokrycia chodników, jezdni oraz innych elementów posadzi urbanistycznej;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 29 – Poz. 10152

⎯ nakaz lokalizowania małej architektury nawiązującej swoją formą do historycznego charakteru zabudowy pałacowej; ⎯ nakaz zharmonizowania nowej zabudowy z obiektem pałacowym, w zakresie: bryły, materiałów wykończeniowych oraz kolorystyki elewacji; ⎯ nakaz usunięcia elementów przestrzennych zniekształcających krajobraz, w tym wykonanie rozbiórki budynków ustalonych na rysunku planu, na koszt własny inwestora;

Na terenach: 1.KZ (fragmencie), 2.KL, 4.KD (fragmencie), 6.KD (fragmencie), 7.KD, A2.US- 1/UT (fragmencie), B2.US-1/UT (fragmencie), C1.MN/U, C2.KDW, C5.US-1/UT, C6.WS-2, C7.WS-2, C8.ZL, C9.US-1/UT (fragmencie) wyznacza się strefę "B" ochrony konserwatorskiej obejmującą otoczenie zespołu pałacowo parkowego w Budziszynie, w jej zasięgu ustala się:

⎯ obowiązek prowadzenia wszelkich prac inwestycyjnych w uzgodnieniu z właściwym konserwatorem zabytków; ⎯ zakaz lokalizowania zabudowy, która swoimi gabarytami będzie dominowała nad istniejącą zabudową pałacową; ⎯ zakaz lokalizowania zabudowy wyższej niż zabudowa pałacowa; ⎯ lokalizowanie nowej zabudowy stylistycznie nawiązującej do zabudowy regionu mazowieckiego, poprzez: ⎯ zakaz lokalizowania dachów: płaskich, pulpitowych oraz dwuspadowych o mijających się połaciach; ⎯ stosowanie pionowego układu okien; ⎯ bezwzględne utrzymanie ładu i porządku na obszarze posesji; ⎯ usunięcie lub przebudowę elementów przestrzennych zniekształcających historyczne otoczenie zespołu pałacowo-parkowego, za zgodą właściciela oraz na koszt inwestora realizującego inwestycję na terenie zespołu pałacowego: C3.U; ⎯ usunięcie lub przebudowę elementów przestrzennych zniekształcających historyczne otoczenie zespołu pałacowo-parkowego może nastąpić nie wcześniej niż po uzyskaniu pozwolenia na budowę, na realizację inwestycji na terenach: C3.U

Na terenach: C10.KDW, C11.M/U, C14.US-2/M (fragmencie), C15.WS-2 (fragmencie), C16.US-2/M (fragmencie), 8.KD (fragmencie) wyznacza się strefę "K" ochrony krajobrazu, jako przedpole ekspozycji otoczenia pałacowego, w jej zasięgu ustala się:

⎯ nakaz kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu w sposób podkreślający oś kompozycyjną i nakaz kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu w sposób podkreślający oś kompozycyjną i widokową, z dominantą w postaci pałacu;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 30 – Poz. 10152

⎯ zakaz lokalizowania zabudowy wyższej niż zabudowa pałacowa, z wyjątkiem wieży widokowej; ⎯ nakaz kształtowania zabudowy, w sposób zapewniający widok pałacu zgodnie z osią widokową przedstawioną na rysunku planu; ⎯ usunięcie lub przebudowa elementów przestrzennych zniekształcających krajobraz, za zgodą właściciela oraz na koszt inwestora realizującego inwestycję na terenie zespołu pałacowego: C3.U; ⎯ usunięcie lub przebudowa elementów przestrzennych zniekształcających krajobraz może nastąpić nie wcześniej niż po uzyskaniu pozwolenia na budowana, na realizację inwestycji na terenach: C3.U;

Na fragmencie terenów: 5.KD, 6.KD, C9.US-1/UT, C20.ZL, C21.US-2/M, C25.ZNU, C.23US, C26.ZL, C27.ZL ustala się ochronę zabytków archeologicznych w formie stanowisk archeologicznych, zgodnie z rysunkiem planu, w ich zasięgu ustala się:

⎯ obowiązek uzgadniania wszelkich prac ziemnych z właściwym konserwatorem zabytków; ⎯ obowiązek uzyskania pozwolenia konserwatorskiego na stały nadzór archeologiczny oraz ratownicze badania archeologiczne i wykopaliskowe przez uprawnionego archeologa, przed rozpoczęciem wszelkich prac ziemnych; ⎯ obowiązek uzyskania pozwolenia na prowadzenie prac archeologicznych i wykopaliskowych przed wydaniem pozwolenia na budowę oraz przed uzyskaniem zaświadczenia potwierdzającego akceptację przyjęcia ⎯ zgłoszenia wykonywania robot budowlanych dla prac niewymagających pozwolenia na budowę; ⎯ obowiązek przeprowadzania (na koszt osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej zamierzającej finansować roboty budowlane) badań archeologicznych oraz wykonywania ich dokumentacji.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCEGO OBSZAR WSI

HIPOLITÓW

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Hipolitów został przyjęty przez Radę Gminy Chynów w dniu 30.04.2010 r. uchwałą nr XXXIII/212/2010. W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, ustala się ochronę zabytków archeologicznych, tj. stanowiska archeologicznego nr ew. 4/63- 67 i 5/63-67, poprzez wyznaczenie strefy ochrony konserwatorskiej. Dla wyznaczonej strefy ochrony konserwatorskiej, obejmującej stanowisko archeologiczne, ustala się:

⎯ obowiązek uzgodnienia z wojewódzkim konserwatorem zabytków wszelkich zamierzeń inwestycyjnych, wiążących się z wykonywaniem prac ziemnych;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 31 – Poz. 10152

⎯ obowiązek przeprowadzenia badań archeologicznych oraz wykonania ich dokumentacji na koszt inwestora; ⎯ obowiązek uzyskania przez inwestora pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych od wojewódzkiego konserwatora zabytków przed ich rozpoczęciem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCEGO OBSZAR WSI WIDOK

I WĘSZELÓWKA

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Widok i Węszelówka został uchwalony przez Radę Gminy Chynów w dniu 30.04.2010 r., uchwałą nr XXXIII/213/2010. W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, ustala się ochronę obiektów zabytkowych, tj. kapliczki oraz krzyża przydrożnego oznaczonych na rysunku planu, wg legendy w ww. mpzp. Ustala się zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie istniejących obiektów zabytkowych oraz dopuszcza się ich rozbudowę i nadbudowę po uzyskaniu stosownych uzgodnień oraz dopuszcza się wyłącznie prace konserwatorskie oraz rewaloryzację, po uzyskaniu zgody właściwego Konserwatora Zabytków.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR WSI BARCICE

DRWALEWSKIE

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 30.07.2010 r. uchwałę nr XXXIV/219/2010 w sprawie: uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar wsi . W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków:

⎯ ustala się ochronę zabytków, tj. istniejącego budynku mieszkalnego - Barcice Drwalewskie 12 oraz dwóch kapliczek, oznaczonych na rysunku planu; ⎯ ustala się zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie istniejących obiektów zabytkowych oraz zakaz ich rozbudowy i nadbudowy; ⎯ dopuszcza się wyłącznie prace konserwatorskie oraz rewaloryzację, po uzyskaniu zgody właściwego Konserwatora Zabytków.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR WSI GROBICE

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 28.09.2010 r. uchwałę nr XXXV/234/2010 w sprawie: uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar wsi Grobice. W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków ustala się ochronę zabytku archeologicznego, tj. stanowiska archeologicznego nr ew. 1/63-67, poprzez wyznaczenie strefy ochrony archeologicznej, oznaczonej na rysunku planu zgodnie z legendą;

Dla wyznaczonej strefy ochrony archeologicznej, obejmującej stanowisko archeologiczne, ustala się:

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 32 – Poz. 10152

⎯ obowiązek uzgodnienia z wojewódzkim konserwatorem zabytków wszelkich zamierzeń inwestycyjnych, wiążących się z wykonywaniem prac ziemnych; ⎯ obowiązek przeprowadzenia badań archeologicznych oraz wykonania ich dokumentacji na koszt inwestora; ⎯ obowiązek uzyskania przez inwestora pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych od wojewódzkiego konserwatora zabytków przed ich rozpoczęciem;

Ustala się zachowanie i ochronę obiektów znajdujących się w rejestrze lub w ewidencji Konserwatora Zabytków, tj.: zespół dworsko - parkowy, kapliczka i krzyż, oznaczone na rysunku planu.

Ustala się zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie istniejących obiektów zabytkowych oraz zakaz ich rozbudowy i nadbudowy.

Dopuszcza się wyłącznie prace konserwatorskie oraz rewaloryzację obiektów zabytkowych, po uzyskaniu zgody właściwego Konserwatora Zabytków;

Ustala się zasięg strefy ochrony konserwatorskiej, obejmującej zabytkowy zespół dworsko – parkowy, zgodnie z rysunkiem planu i następujące zasady zagospodarowania tej strefy:

⎯ nie dopuszcza się podziału istniejących działek, ⎯ dopuszcza się lokalizację nowych obiektów kubaturowych pod warunkiem zachowania wymogów ustaleń szczegółowych, ⎯ wszelkie prace i inwestycje wymagają uzyskania zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

ZMIANA MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA CZĘŚCI

DOTYCZĄCEJ DZIAŁKI NR 150/9 WE WSI CHYNÓW

Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Chynów dz. 150/9 została przyjęta uchwałą Rady Gminy Chynów nr III/15/11 w dniu 26.01.2011 r. Ustalenia z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej nie odnoszą się do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR FRAGMENTU

WSI MARTYNÓW, DZ. 51/1, 51/2, 52, 56, 57

Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar fragmentu wsi Martynów, dz. 51/1, 51/2, 52, 56, 57, został przyjęty Uchwałą Rady Gminy Chynów w dniu

30.09.2011 r. uchwałą nr IX/49/11. Ustalenia z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego

i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej nie odnoszą się do terenu objętego planem.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 33 – Poz. 10152

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR WSI

HENRYKÓW

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Henryków został przyjęty uchwałą nr XIII/79/12 przez Radę Gminy Chynów w dniu 20.03.2012 r. Ustalenia z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej nie odnoszą się do terenu objętego planem. W jego obrębie nie występują obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz chronione ujęte w Gminnej Ewidencji Zabytków.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR CZĘŚCI WSI

EDWARDÓW, SUŁKOWICE I DRWALEW

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar części wsi Edwardów, Sułkowice i Drwalew został uchwalony przez Radę Gminy Chynów w dniu 20.02.2012 r. uchwałą nr XIII/80/12. Plan nie określa zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się one do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR WSI GROBICE

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Grobice został uchwalony przez Radę Gminy Chynów uchwałą nr XXI/156/13 z dnia 13.06.2013 r. W dokumencie określono zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków:

⎯ ustala się ochronę zabytku archeologicznego, tj. stanowiska archeologicznego nr ew. 1/63-67, poprzez wyznaczenie strefy ochrony archeologicznej, oznaczonej na rysunku planu zgodnie z legendą; ⎯ dla wyznaczonej strefy ochrony archeologicznej, obejmującej stanowisko archeologiczne obowiązują przepisy odrębne; ⎯ ustala się zachowanie i ochronę obiektów znajdujących się w rejestrze lub w ewidencji Konserwatora Zabytków, tj.: zespół dworsko - parkowy, kapliczka i krzyż, oznaczone na rysunku planu; ⎯ ustala się zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie istniejących obiektów zabytkowych oraz zakaz ich rozbudowy i nadbudowy; ⎯ dopuszcza się wyłącznie prace konserwatorskie oraz rewaloryzację obiektów zabytkowych;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 34 – Poz. 10152

⎯ ustala się zasięg strefy ochrony konserwatorskiej, obejmującej zabytkowy zespół dworsko – parkowy, zgodnie z rysunkiem planu i następujące zasady zagospodarowania tej strefy; ⎯ nie dopuszcza się podziału istniejących działek, ⎯ dopuszcza się lokalizację nowych obiektów kubaturowych pod warunkiem zachowania wymogów ustaleń szczegółowych.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR CZĘŚCI WSI

WOLA PIECZYSKA OZN. 1-2-3-4-5-6

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar części wsi Wola Pieczyska ozn. 1-2-3-4-5-6 został przyjęty przez Radę Gminy Chynów w dniu 13.06.2013 r., uchwałą nr XXI/157/13. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się one do terenu objętego planem.

ZMIANA MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCEGO

OBSZAR CZĘŚĆ WSI HIPOLITÓW DZ.3, DZ.4, DZ.5

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 19.12.2013 r., uchwałę nr XXIV/175/2013 w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar część wsi Hipolitów dz.3, dz.4, dz.5. W planie tym nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się one do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR FRAGMENTU

WSI MARTYNÓW OBSZAR 1

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 19.12.2013 r. uchwałę nr XXIV/176/2013 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar fragmentu wsi Martynów OBSZAR 1. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się one do terenu objętego planem.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 35 – Poz. 10152

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR CZĘŚĆ WSI

WIDOK

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 19.12.2013 r. uchwałę nr XXIV/177/2013 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar część wsi Widok. W planie nie określa się zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą one się do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR CZĘŚĆ WSI

BARCICE DRWALEWSKIE

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 11.04.2014 r. uchwałę nr XXVIII/205/2014 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar część wsi Barcice Drwalewskie oraz jego zmianę w dniu 16.06.2016 r. uchwałą nr XVI/111/2016. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się one do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY FRAGMENT WSI WIDOK

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 22.06.2016 r. uchwałę nr XVI/109/2016 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego fragment wsi Widok. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY OBSZAR CZĘŚĆ WSI

BARCICE DRWALEWSKIE

Rada Gminy Chynów przyjęła w dniu 22.06.2016 r. uchwałę nr XVI/110/2016 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar część wsi Barcice Drwalewskie. W dokumencie określono zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków:

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 36 – Poz. 10152

⎯ ustala się ochronę kapliczki z 1 połowy XX w., oznaczonej na rysunku planu poprzez jej zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie oraz zakaz rozbudowy i nadbudowy; ⎯ dopuszcza się wyłącznie prace konserwatorskie oraz rewaloryzację kapliczki, zgodnie z przepisami odrębnymi z zakresu ochrony zabytków.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY FRAGMENT WSI WIDOK

Rada Gminy Chynów przyjęła uchwalę nr XXI/134/2016 w dniu 29.12.2016 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego fragment wsi Widok. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY FRAGMENT WSI WIDOK

Rada Gminy Chynów przyjęła uchwalę nr XXV/156/2017 w dniu 26.03.2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego fragment wsi Widok. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY FRAGMENT WSI NOWE GROBICE

Rada Gminy Chynów dnia 15.12.2017 r. przyjęła uchwalę nr XXXII/203/2017 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego fragment wsi Nowe Grobice. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBEJMUJĄCY FRAGMENT WSI NOWE GROBICE

Rada Gminy Chynów dnia 27.09.2018 r. przyjęła uchwalę nr XL/263/2018 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego fragment wsi Nowe Grobice. W planie nie określa się wymagań wynikających z potrzeb kształtowania

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 37 – Poz. 10152

przestrzeni publicznych, zasad ochrony dóbr kultury współczesnej, dziedzictwa kulturowego i zabytków, a także sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, ponieważ nie odnoszą się do terenu objętego planem.

MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZAR CZĘŚCI WSI DRWALEW,

CHYNÓW, WOLA CHYNOWSKA, GMINA CHYNÓW ETAP I

Rada Gminy Chynów przyjęła uchwalę nr VII/41/2019 Rady Gminy Chynów z dnia 16 kwietnia 2019 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar części wsi Drwalew, Chynów, Wola Chynowska, gmina Chynów etap I. W dokumencie określono zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, w tym zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia oraz innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków:

⎯ ustala się ochronę kościoła parafialnego p.w. św. Trójcy w Chynowie - drewnianego z XVI w. wraz z najbliższym otoczeniem w promieniu 100 m, oraz dzwonnicy drewnianej z XIX w. (zgodnie z decyzją wpisu do rejestru zabytków, nr rej. 43/A/54 z 10.05.1954r. oraz 41/A/80 z 28.04.1980) dla których obowiązują przepisy szczegółowe o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – w stosunku do tych obiektów ustala się zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie istniejących obiektów zabytkowych oraz zakaz ich rozbudowy i nadbudowy; ⎯ ustala się ochronę cmentarza rzymsko-katolickiego w Chynowie z II poł. XIX w. – ustala się również zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie istniejących obiektów zabytkowych; ⎯ ustala się ochronę domu murowanego (z lat 20-30 XX w.) w Chynowie pod dawnym numerem Chynów 53, wpisanego do Gminnej Ewidencji Zabytków – ustala się również zachowanie, rewaloryzację i uczytelnienie istniejących obiektów zabytkowych.

W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków ustala się ochronę zabytków archeologicznych, tj. stanowisk archeologicznych nr ew. 64-67/3; 64-67/8; 64-67/18; 64- 67/20; 63-67/6 poprzez wyznaczenie stref ochrony konserwatorskiej, oznaczonych na rysunku planu zgodnie z legendą, dla których obowiązują ustalenie przepisów odrębnych z zakresu ochrony zabytków.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 38 – Poz. 10152

5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy Gmina Chynów to gmina wiejska położona w powiecie grójeckim, w województwie mazowieckim, w odległości około 40 km w kierunku południowym od Warszawy.

Rysunek 3. Położenie Gminy Chynów na tle powiatu grójeckiego i województwa mazowieckiego

Źródło: www.gminy.pl Gmina Chynów sąsiaduje z gminami:

⎯ Grójec (gmina miejsko-wiejska, powiat grójecki, województwo mazowieckie), ⎯ Warka (gmina miejsko-wiejska, powiat grójecki, województwo mazowieckie) ⎯ Góra Kalwaria (gmina miejsko-wiejska, powiat piaseczyński, województwo mazowieckie), ⎯ Jasieniec (gmina wiejska, powiat grójecki, województwo mazowieckie), ⎯ Prażmów (gmina wiejska, powiat piaseczyński, województwo mazowieckie).

5.2.1. Zarys historii obszaru Gminy Obszar Gminy Chynów obejmuje obszar dawnej Gminy Rososz istniejącej w latach 1952- 1954 oraz Gminy Drwalew istniejącej w latach 1919-1954. W 1973 roku obszary tych Gmin weszły w skład Gminy Chynów.

Wieś Chynów, stanowiąca ośrodek administracyjny Gminy, jeszcze w 2011 roku liczyła 425 mieszkańców. W 2015 roku do jej terytorium przyłączono tereny dawnej Woli Chynowskiej i wówczas liczba mieszkańców tej wsi przekroczyła 1000 osób. Wieś szlachecka w drugiej połowie XVI wieku nosiła nazwę Chinowo i położona była w powiecie czerskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 39 – Poz. 10152

W roku 1434 właściciel wsi Drwalew i wsi Chynów założył parafię w Chynowie. Przypuszcza się, że wtedy wydzielił ją z parafii Drwalew.

Po III rozbiorze Chynów znalazł się w zaborze pruskim, natomiast podczas okupacji w 1943 roku w Chynowie rozstrzelano ok. 300 Żydów przywiezionych tu z grójeckiego getta. Zabudowa wioski wraz z kościołem przetrwała zawieruchę wojenną.

Na cmentarzu parafialnym wśród mogił z przełomu XIX i XX w. można zobaczyć groby właścicieli okolicznych dóbr Aleksandra Skrzyszowskiego i Władysława Dziewanowskiego oraz proboszcza ks. Franciszka Chróstowskiego. Spoczywa tu również Jan Dziewanowski, ułan Wojska Polskiego poległy w wojnie polsko-bolszewickiej oraz bezimienni żołnierze z wojny obronnej 1939 roku.

Herb Gminy Chynów oparty jest na motywach herbu Rodu Rogala Rodziny Chynowskich z uwzględnieniem sadownictwa, które stanowi charakter gospodarczy Gminy Chynów. Jest to tarcza trójdzielna w kształcie litery „Y”. Po lewej, białej stronie widnieje stylizowany róg jelenia z pięcioma rosochami, po prawej stronie na czerwonym tle umiejscowiono róg tura, a w górnej części na zielonym tle widnieje jabłko z liściem.

Rysunek 4. Rogala - polski herb szlachecki

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Rogala_(herb_szlachecki)

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 40 – Poz. 10152

Rysunek 5. Herb Gminy Chynów

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Chyn%C3%B3w_(gmina) Analizując strukturę Herbu Rogala oraz Herbu Gminy Chynów, zauważyć można podobieństwo w zakresie umiejscowienia rogu jelenia na białym tle oraz rogu tura na tle czerwonym. Herb Gminy Chynów widnieje również na fladze tejże Gminy, przedstawionej poniżej.

Rysunek 6. Flaga Gminy Chynów

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Chyn%C3%B3w_(gmina)

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 41 – Poz. 10152

5.2.2. Krajobraz kulturowy Na terenie Gminy Chynów występują obiekty i obszary wartościowe pod względem krajobrazu kulturowego, który definiowany jest jako przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działalności człowieka, zawierająca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Rozwój jednostki opiera się na jego zasobach naturalnych, położeniu geograficznym oraz walorach krajobrazu kulturowego.

Obszar Gminy Chynów posiada w swoich zasobach walory kulturowe i historyczne. Znajdują się tu obiekty zabytkowe, począwszy od kościołów, zabytkowych cmentarzy po budynki mieszkalne.

Gmina znana jest przede wszystkim jako ośrodek sadowniczy, jej obszar znajduje się w rejonie o ukształtowanej specjalizacji sadowniczej – grójecko-wareckim zagłębiu sadowniczym. Jest to jeden z dwóch największych w kraju regionów sadowniczych, produkujący 1/3 owoców w kraju.

Z pośród obszarów chronionych na terenie tym występują jednie pomniki przyrody, do których należą:

⎯ grupa drzew gatunku Dąb szypułkowy – Quercus robur położonych w parku zabytkowym obok stawu, ⎯ drzewo gatunku Dąb szypułkowy – Quercus robur rosnący na łące w Gminie, ⎯ głaz narzutowy – gnejs szary położony na polu w ogrodzeniu kapliczki.

Rysunek 7. Formy ochrony przyrody w granicach Gminy Chynów

Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 42 – Poz. 10152

Środowisko kulturowe Gminy determinowane jest występowaniem na jego terenie głównie zabytków architektury. Warto podkreślić, że zachowane zasoby dziedzictwa kulturowego Gminy stanowią wartości podlegające ochronie prawnej i pozwalają tym samym na wyodrębnienie obszarów o istotnych walorach środowiska kulturowego. Ochrona dóbr kultury materialnej i niematerialnej jest celem polityki przestrzennej, a kształtowanie środowiska kulturowego wpływa na rozwój pozostałych dziedzin regionu takich, jak: turystyka, rekreacja, czy osadnictwo.

Głównym ośrodkiem kultury na terenie Gminy jest Gminny Dom Kultury w Chynowie, który w 2011 roku otrzymał nowe lokum zbudowane na kształt litery L. Budynek jest przyłączony do remizy straży pożarnej. Jest to ośrodek kulturalno-oświatowy dla mieszkańców Chynowa, ale również dla całej Gminy. Prowadzi on działalność w zakresie upowszechniania kultury, twórczości artystycznej i ochrony dziedzictwa narodowego. Do zadań Gminnego Domu Kultury w Chynowie należy:

⎯ rozpoznawanie oraz pobudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych, ⎯ przygotowanie do tworzenia i odbioru wartości kulturalnych, ⎯ kształtowanie aktywnego uczestnictwa w kulturze, ⎯ tworzenie warunków dla rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego i folkloru, ⎯ promowanie i upowszechnianie lokalnego dziedzictwa kultury, ⎯ prowadzenie edukacji kulturalnej oraz popularyzacja wiedzy i sztuki, ⎯ informacja społeczna i promocja.

Placówka ta realizuje działalność kulturalną m.in. poprzez organizację imprez artystycznych i rozrywkowych, wydarzeń kulturowych, podejmowanie przedsięwzięć edukacyjnych, organizację wystaw, przeglądów i innych przedsięwzięć w zakresie popularyzacji dorobku kulturalnego, a także organizację szkoleń, warsztatów, konferencji i spotkań edukacyjno- oświatowych.

W Gminie Chynów również bardzo istotną funkcje pełni Gminna Biblioteka Publiczna w Chynowie. Placówka ta służy rozwijaniu potrzeb czytelniczych i informacyjnych społeczności gminnej, upowszechnianiu wiedzy, rozwoju kultury oraz zapewnia dostęp do materiałów bibliotecznych i informacji mieszkańcom Gminy. Wśród zadań Biblioteki znajdują się: popularyzacja książek i czytelnictwa, współpraca z innymi instytucjami, prowadzenie działalności informacyjnej, gromadzenie oraz opracowywanie materiałów bibliotecznych.

Gmina Chynów to również miejsce z dobrymi warunkami do wypoczynku oraz rozwoju turystyki. Przez Gminę wytyczono szlak turystyki pieszej atrakcyjny dla rekreacji i turystyki weekendowej, który bazuje na walorach typowego krajobrazu Mazowsza (szlak żółty nr 15, Warka – Gośniewice – Krężel – Chynów).

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 43 – Poz. 10152

5.2.3. Zabytki nieruchome Do nieruchomych zabytków na terenie Gminy należą przede wszystkim zabytki architektury sakralnej, czyli kościoły, kapliczki, dzwonnice. Z architektury świeckiej do zabytków nieruchomych na terenie Gminy zalicza się zespoły pałacowe, dwory, parki, budynki gospodarcze. Zabytki nieruchome w Gminie Chynów są w różnym stanie utrzymania. W przypadku wielu zabytków konieczne jest podjęcie prac remontowych i rewaloryzacyjnych w celu odzyskania ich dawnej świetności. Listę zabytków nieruchomych z terenu Gminy uwzględniono w załączniku 1 niniejszego programu.

5.2.4. Zabytki ruchome Rejestr zabytków ruchomych prowadzony jest przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Do rejestru wpisuje się zabytek ruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek właściciela tego zabytku. Wojewódzki konserwator zabytków może wydać z urzędu decyzję o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę.

Do rejestru nie są wpisywane obiekty wpisane do inwentarza muzeum lub wchodzące w skład narodowego zasobu bibliotecznego. Zasoby muzealne i archiwalne chronione są na podstawie odrębnych przepisów.

Do zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków zalicza się w głównej mierze wyposażenie kościołów w Chynowie, Drwalewie i Pieczyskach, a więc ołtarze główne, boczne, ambony, chrzcielnice, ławy, konfesjonały, meble, naczynia liturgiczne, wrota, rzeźby, obrazy, świeczniki, tabernakula, feretrony, szaty liturgiczne oraz dzwony. Mniejszą część stanowią zabytki z wyposażenia pałaców i dworów.

Na terenie gminy Chynów znajdują się następujące zabytki ruchome:

⎯ Kościół w Chynowie - zabytki ruchome stanowiące wystrój i wyposażenia kościoła - nr rej. 176/B/98 z dnia 12.05.1998 r., teren cmentarza przykościelnego - nr rej. 177/B/98 z dnia 12.05.1998 r., płyta nagrobna Bartłomieja z Belska Starego, zm. w 1527 r. 1500 r., gotyk, piaskowiec, 210x85x15 cm; ⎯ Kościół w Drwalewie - zabytki ruchome stanowiące wystrój i wyposażenia kościoła - nr rej. 178/B/98 z dnia 12.05.1998 r., zabytki ruchome z kościoła (dec. 266/2008 MWKZ w Warszawie, woj. mazowieckie) - nr rej. B-182 z dnia 08.04.2008 r., rzeźba św. Dominik, barok, XVII w., piaskowiec rzeźbiony nr rej. 179/B/98 z dnia 12.05.1998 r.; ⎯ Kościół w Pieczyskach wyposażenie wpis do rej. zabytków B woj. mazowieckiego dec. Nr 300/2006 z dn. 21.02.2006 r - Nr rej. 95-B.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 44 – Poz. 10152

5.2.5. Zabytki archeologiczne W trakcie badań archeologicznych Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) realizowanych w latach 70-80-tych XX w. na terenie Gminy Chynów odkryto stanowiska archeologiczne. Łącznie zarejestrowano 45 sztuk stanowisk, które datuje się od epoki kamienia aż po okres nowożytni. Materiał ceramiczny z tych badań, również stanowiący zabytek, przechowywany jest w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce oraz w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie.

Wykaz stanowisk archeologicznych na terenie Gminy Chynów stanowi załącznik nr 2 niniejszego Programu opieki nad zabytkami.

5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych Na terenie Gminy Chynów nie występują zabytki w zbiorach muzealnych i innych zbiorach.

5.2.7. Dziedzictwo niematerialne Ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest celem Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 r. Niematerialne dziedzictwo kulturowe przejawia się m.in. w następujących dziedzinach: tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sztuki widowiskowe, zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne, wiedza i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata, umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym.

W rozumieniu Konwencji UNESCO „niematerialne dziedzictwo kulturowe" oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową, które wspólnoty, grupy i, w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.

Do dziedzictwa niematerialnego Gminy Chynów można zaliczyć organizowane wydarzenia kulturalne, w tym festyny, konkursy czy dożynki gminne, których inicjatorami są przed wszystkim Gminny Ośrodek Kultury, Gmina Biblioteka Publiczna oraz procesje bożego ciała organizowane w ramach działań wyznaniowych na terenie Gminy.

Mieszkańcy Gminy Chynów co roku biorą udział w dożynkach. Jest to tradycja Ziemi Grójeckiej, święto ludowe obchodzone zwykle w jedną z niedziel lub sobót sierpnia lub września po zakończeniu żniw. W ramach dożynek organizowane są konkursy na: najładniejszy wieniec dożynkowy, najładniejszy kosz dożynkowy, najlepszą potrawę regionalną lub najładniejsze stoisko. Oprócz tego, ludowy charakter imprezy podkreślają

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 45 – Poz. 10152

występy lokalnych zespołów. Impreza ta może być zaliczona do niematerialnego dziedzictwa kulturowego, ponieważ tradycja jej organizowania przekazywana jest z pokolenia na pokolenie i pozwala uczestnikom na okazanie zainteresowania i szacunku do tradycji. Dożynki są świętem ludowym połączonym z obrzędami dziękczynnymi za ukończenie żniw i prac polowych.

Ponadto co roku w Gminie organizowany jest Dzień Chynowa – lokalny festyn organizowany m.in. przez Gminę Chynów (reprezentowaną przez Wójta Gminy Chynów) i jej jednostki organizacyjne (Gminny Dom Kultury w Chynowie Kultury i Zespół Szkolno – Przedszkolny w Chynowie). Uczestnicy podczas wydarzenia mogą podziwiać tradycyjne stoiska odpustowe oraz próbować swojskich potraw. Organizowane są również prezentacje sceniczne dzieci, młodzieży, seniorów (przede wszystkim taneczne i muzyczne). Mieszkańcy mają możliwość integracji, zwiększają swoje poczucie przynależności do społeczeństwa oraz zapoznają się z tradycjami regionu, co przyczynia się do późniejszego ich pielęgnowania.

5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Zabytki w wojewódzkiej ewidencji zabytków

Wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków. Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego niewpisanego do rejestru, do wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku. Zgoda ta nie jest wymagana w przypadku włączenia karty ewidencyjnej zabytku nieruchomego.

Wpis do wojewódzkiej ewidencji zabytków nie wywołuje skutków prawnych, ale rodzi pewne obowiązki informacyjne. Zgodnie z art. 28 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru lub zabytku znajdującego się w wojewódzkiej ewidencji zabytków zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków o:

1. uszkodzeniu, zniszczeniu, zaginięciu lub kradzieży zabytku, nie później niż w terminie 14 dni od dnia powzięcia wiadomości o wystąpieniu zdarzenia; 2. zagrożeniu dla zabytku, nie później niż w terminie 14 dni od dnia powzięcia wiadomości o wystąpieniu zagrożenia; 3. zmianie miejsca przechowania zabytku ruchomego w terminie miesiąca od dnia nastąpienia tej zmiany; 4. zmianach dotyczących stanu prawnego zabytku, nie później niż w terminie miesiąca od dnia ich wystąpienia lub powzięcia o nich wiadomości.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 46 – Poz. 10152

W przypadku zabytków nieruchomych ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków zastosowanie ma również art. 31 ust. 1a ww. ustawy, zgodnie z którym osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza realizować:

1. Roboty budowlane przy zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru lub objętym ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub znajdującym się w ewidencji wojewódzkiego konserwatora zabytków albo 2. Roboty ziemne lub dokonać zmiany charakteru dotychczasowej działalności na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, co doprowadzić może do przekształcenia lub zniszczenia zabytku archeologicznego

jest obowiązana, z zastrzeżeniem art. 82a ust. 1, pokryć koszty badań archeologicznych oraz ich dokumentacji, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne w celu ochrony tych zabytków.

Wykaz zabytków nieruchomych z terenu Gminy Chynów stanowi Załącznik nr 1 do niniejszego Programu.

Zabytki w wojewódzkim rejestrze zabytków

Rejestr zabytków, dla zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków. Do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy oraz zabytek ruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek właściciela tego zabytku. Do rejestru nie wpisuje się zabytku: wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa, wpisanego do inwentarza muzeum, a także wchodzącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego.

Obiekty, zespoły oraz założenia urbanistyczne wpisane do rejestru zabytków są objęte rygorami prawnymi, które wynikają z obowiązujących przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Wszelkie prace konserwatorskie, restauratorskie czy roboty budowlane, prowadzenie badań, zmiany przeznaczenia zabytków wpisanych do rejestru, itp. wymagają uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 sierpnia 2018 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 47 – Poz. 10152

(Dz.U. z 2018 r. poz. 1609)1 precyzuje wymagania względem osób prowadzących prace przy obiektach zabytkowych.

Rozporządzenie określa tryb wydawania pozwoleń na:

⎯ prowadzenie prac konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, ⎯ prowadzenie prac konserwatorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa, ⎯ prowadzenie prac restauratorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, ⎯ prowadzenie prac restauratorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa, ⎯ prowadzenie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, ⎯ prowadzenie badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, ⎯ prowadzenie badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa, ⎯ prowadzenie badań architektonicznych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, ⎯ przemieszczenie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków, ⎯ trwałe przeniesienie zabytku ruchomego wpisanego do rejestru zabytków, z naruszeniem ustalonego tradycją wystroju wnętrza, w którym zabytek ten się znajduje, ⎯ dokonywanie podziału zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków, ⎯ zmianę przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru zabytków lub sposobu korzystania z tego zabytku, ⎯ umieszczanie na zabytku wpisanym do rejestru zabytków urządzeń technicznych, tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych w rozumieniu art. 2 pkt 16b i 16c ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2018 r. poz. 1945 z późn. zm.) oraz napisów; ⎯ prowadzenie badań archeologicznych; ⎯ poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych, przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania, ⎯ wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku; ⎯ podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru zabytków.

1 zmienione Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 28 sierpnia 2019 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (Dz.U. 2019 poz. 1721).

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 48 – Poz. 10152

Rozporządzenie określa także dane i informacje, które powinny zawierać wnioski o wydanie ww. pozwoleń, dokumentacja dołączana do tych wniosków, niezbędna do ich rozpatrzenia, dane i informacje, które zawierają te pozwolenia oraz warunki, które mogą zostać w nich zastrzeżone, a także elementy, które zawiera dokumentacja prac konserwatorskich i prac restauratorskich prowadzonych przy zabytku ruchomym wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz dokumentacja badań archeologicznych.

Wykaz zabytków nieruchomych z terenu Gminy Chynów wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 2. Wykaz zabytków nieruchomych znajdujących się na terenie Gminy Chynów wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków

Czas L.p. Adres Obiekt Nr rej. Data wpisu powstania

Zespół dworski: 168/A/58 08.12.1958 r. 1. Budziszyn ⎯ dwór XIX w. 35/A/80 26.04.1980 r. ⎯ park

Kościół parafialny p.w. św. 43/A/54 10.05.1954 r. 2. Chynów Trójcy, drewniany oraz XVI w. dzwonnica 41/A/80 28.04.1980 r. Zespół kościoła parafialnego p.w. św. Piotra i Pawła: 3. ⎯ kościół, XVII w. 44/A/80 28.04.1980 r. ⎯ dzwonnica, ⎯ ogrodzenie z kaplicami, Drwalew ⎯ aleja lipowa do pałacu Zespół pałacowy: ⎯ pałac, 350/A/62 02.02.1962 r. 4. ⎯ oficyna, poł. XIX w. 45/A/80 28.04.1980 r. ⎯ pawilon, 534/A/93 01.10.1993 r. ⎯ park Kościół parafialny, p.w. 5. Pieczyska Narodzenia NMP, XVII w. 107/A 06.04.1981 r. murowany 6. Żyrów Park XIX/XX w. 301/A/85 19.07.1985 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Wykazu zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków w województwie mazowieckim

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 49 – Poz. 10152

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. oraz rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem2, ewidencja jest prowadzona w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gmin.

W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte:

1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Karta adresowa zabytku nieruchomego zawiera następujące rubryki:

1) nazwa; 2) czas powstania; 3) miejscowość; 4) adres; 5) przynależność administracyjna; 6) formy ochrony; 7) fotografia z opisem wskazującym orientację w stosunku do sąsiednich terenów lub stron świata albo mapa z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym; 8) historia, opis i wartości; 9) stan zachowania i postulaty dotyczące konserwacji; 10) wykonanie karty; 11) zatwierdzenie karty.

Głównym celem prowadzenia ewidencji zabytków jest zebranie i opracowanie najistotniejszych informacji o obiektach zabytkowych niezbędnych do prowadzenia planowej polityki konserwatorskiej w zakresie:

⎯ wpisów do rejestru zabytków; ⎯ współpracy konserwatora przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; ⎯ prac remontowo – budowlanych;

2 zmienione Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 września 2019 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz.U. 2019 poz. 1886)

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 50 – Poz. 10152

⎯ dofinansowania prac konserwatorskich; ⎯ przygotowywaniu szczegółowej dokumentacji obiektów dziedzictwa kulturowego.

Wzór karty adresowej zabytku nieruchomego określa załącznik nr 6 do ww. rozporządzenia3. Wzór karty przedstawiono także poniżej.

3 Załącznik nr 6 do rozporządzenia otrzymał brzmienie określone w załączniku nr 4 do Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 września 2019 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz.U. 2019 poz. 1886)

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 51 – Poz. 10152

KARTA ADRESOWA ZABYTKU 3. Miejscowość GEZ

1. Nazwa 2. Czas powstania

7. Fotografia z opisem wskazującym orientację w stosunku do sąsiednich terenów lub stron świata albo mapa z zaznaczonym stanowiskiem 4. Adres archeologicznym

5. Przynależność administracyjna

województwo

powiat

gmina

6. Formy ochrony

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 52 – Poz. 10152

8. Historia, opis i wartości 9. Stan zachowania i postulaty dotyczące konserwacji

10. Wykonanie karty (autor, data i podpis) 11. Zatwierdzenie karty (podpis wojewódzkiego konserwatora zabytków)*

*dotyczy zabytków niewpisanych do rejestru zabytków i niewłączonych do wojewódzkiej ewidencji zabytków

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 53 – Poz. 10152

Na terenie Gminy obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w których zawarte zostały ustalenia dotyczące zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Zapisy dotyczące ochrony terenów i obiektów środowiska kulturowego uwzględniają następujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego:

⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miejscowości Budy Sulkowskie, Grabie Nowe, Grobice, Wola Pieczyska (Uchwała nr XXX/225/02 Rady Gminy Chynów z dnia 08.07.2007 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miejscowości Drwalew, Edwardów, Chynów, Pieczyska, Sułkowice, Wola Chynowska, fragment wsi Nowe Grobice (Uchwała nr XXXI/222/06 Rady Gminy Chynów z dnia 26.04.2006 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla fragmentu wsi Budziszyn i Gliczyn obejmujący teren zespołu pałacowo – parkowego Chynów (Uchwała nr XX/118/08 Rady Gminy Chynów z dnia 09.09.2008 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Hipolitów (Uchwała nr XXXIII/212/2010 Rady Gminy Chynów z dnia 30.04.2010 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Widok i Węszelówka (Uchwała nr XXXIII/213/2010 Rady Gminy Chynów z dnia 30.04.2010 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Barcice Drwalewskie (Uchwała nr XXXIV/219/2010 Rady Gminy Chynów z dnia 30.07.2010 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Grobice (Uchwała nr XXXV/234/2010 Rady Gminy Chynów z dnia 28.09.2010 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar wsi Grobice (Uchwała nr XXI/156/13 Rady Gminy Chynów z dnia 13.06.2013 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący obszar część wsi Barcice Drwalewskie (Uchwała nr XVI/110/2016 Rady Gminy Chynów z dnia 22.06.2016 r.) ⎯ Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszar części wsi Drwalew, Chynów, Wola Chynowska, gmina Chynów etap I (Uchwała nr VII/41/2019 Rady Gminy Chynów z dnia 16.04.2019 r.)

Zgodnie z art. 39, ust.3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2019 r. poz. 1186, z póżn. zm.), w stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje organ administracji architektoniczno-budowlanej w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektów budowlanych, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia. Niezajęcie stanowiska

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 54 – Poz. 10152

w tym terminie uznaje się jako brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych.

Zgodnie z art. 67, ust.1 ww. ustawy, jeżeli nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy lub wykończenia, organ nadzoru budowlanego wydaje decyzję nakazującą właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę tego obiektu i uporządkowanie terenu oraz określającą terminy przystąpienia do tych robót i ich zakończenia. W stosunku do obiektów budowlanych niewpisanych do rejestru zabytków, a objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, organ nadzoru budowlanego wydaje ww. decyzję po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w terminie 30 dni. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się za uzgodnienie.

5.4.1 Stan zachowania zabytków znajdujących się Gminnej Ewidencji Zabytów Za pomocą poniższej tabeli określono stan zachowania zabytków nieruchomych na terenie Gminy Chynów, znajdujących się w Gminnej Ewidencji Zabytków.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 55 – Poz. 10152

Tabela 3. Stan zachowania i zagospodarowania zabytków znajdujących się Gminnej Ewidencji Zabytów

Lokalizacja (nr działki ewidencyjnej/ L.p. Obiekt Adres Data powstania Stan zachowania zabytku współrzędne geograficzne/opis) Naprzeciw posesji nr 24 po 1. Kapliczka przydrożna Barcice Drwalewskie drugiej stronie drogi II ćw. XX w. zadowalający N: 51°54’21” E: 20°59’48” Na rozstajach dróg za wsią 2. Kapliczka przydrożna Barcice Drwalewskie I połowa XX w. dobry N: 51°54’23” E: 20°59’53” Na rozstaju dróg, na 3. Kapliczka przydrożna Budziszyn obrzeżach wsi lata 20. lub 30. XX w. dobry N: 51°52’36” E: 21°03’01” 4. Pałac Budziszyn 103 1825 r. niezadowalający 5. Park krajobrazowy Budziszyn 103 I ćw. XX w. zły Część założenia dworskiego wokół pałacu, budynki 6. Budynek gospodarczy - spichlerz Budziszyn I ćw. XX w. niepokojący gospodarcze położone na południe od pałacu W kompleksie gospodarczych zabudowań 7. Obora Budziszyn I połowa XX w. niepokojący dworskich, na południe od pałacu W kompleksie dworskich 8. Budynek administracyjny 2 Budziszyn I połowa XX w. niepokojący zabudowań gospodarczych 9. Kapliczka przydrożna N: 51°51’36” E: 21°03’38” 1920 r. niepokojący Na obrzeżach wsi od strony 10. Dwór murowany Budziszynek płd. – Zach. 1900 r. zły N: 51°51’46” E: 21°03’26” 11. Kościół drewniany pod Chynów 47 195/4; 196 Ok. 1725 r. zadowalający

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 56 – Poz. 10152

Lokalizacja (nr działki ewidencyjnej/ L.p. Obiekt Adres Data powstania Stan zachowania zabytku współrzędne geograficzne/opis) wezwaniem św. Trójcy 12. Dzwonnica drewniana Chynów 47 195/4; 196 XIX wiek zadowalający 13. Dom murowany Chynów 53 Nr posesji 53 lata 20. lub 30. XX w. zadowalający Na rozstajach; od strony płn – zach wsi, jadąc od 14. Kapliczka przydrożna Dobiecin I ćw. XX w. zadowalający Machcina N: 51°54’35” E: 21°09’44” Kościół murowany pod 15. Drwalew, ul. Grójecka 20 133 1768-1774 r. zadowalający wezwaniem św. Piotra i Pawła 16. Dzwonnica murowana Drwalew, ul. Grójecka 21 133 1768-1774 r. zadowalający Ogrodzenie kościoła p.w. św. 17. Piotra i Pawła wraz z dwoma Drwalew, ul. Grójecka 22 133 1768-1774 r. zadowalający kapliczkami Kapliczka/figura Matki Boskiej 18. Drwalew, ul. Grójecka 23 133 I ćw. XX w. zadowalający przy kościele 19. Pałac Drwalew 1/2 Połowa XIX w. dobry 20. Park krajobrazowy Drwalew 1/2 Połowa XIX w. dobry 21. Oficyna Drwalew 1/2 Połowa XIX w. zadowalający 22. Pawilon (oficyna 1) Drwalew 1/2 Połowa XIX w. zadowalający 23. Kuźnia Drwalew 1/2 Początek XX w. niezadowalający Zabudowania gospodarcze - 24. obora - 4 budynki o tej samej Drwalew 1/2 Początek XX w. niezadowalający konstrukcji Zabudowania gospodarcze - 25. stajnie - 3 budynki o tej samej Drwalew 1/2 Początek XX w. niezadowalający konstrukcji

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 57 – Poz. 10152

Lokalizacja (nr działki ewidencyjnej/ L.p. Obiekt Adres Data powstania Stan zachowania zabytku współrzędne geograficzne/opis) 26. Kapliczka przydrożna Drwalewice N: 51°53’14” E: 21°01’50” I połowa XIX w. - 1843 r. zadowalający Na skrzyżowaniu dróg Od połowy XVIII w. do 27. Kapliczka przydrożna Pieczyska zadowalający N: 51°55’17” E: 21°01’11” połowy XIX w. 28. Kościół Pieczyska 84/85 1907 r. dobry 29. Dom drewniany Pieczyska Nr posesji 20 Początek XX w. zadowalający 30. Kapliczka- figura świętego Pieczyska 84/85 XIX/XX w. zadowalający 31. Kapliczka przydrożna 24 Nr posesji 24” Początek XX w. zadowalający 32. Kapliczka przydrożna Watraszew N: 51°50’57” E: 21°08’06” Lata 50. XX w. niepokojący Naprzeciw posesji nr 3 – po 33. Kapliczka przydrożna Wola Żyrowska drugiej stronie drogi Początek XX w. dobry N: 51°53’59” E: 20°57’55” 34. Dom murowany (dworek) Zalesie 1 1929 r. niepokojący 35. Szkoła podstawowa Zalesie N: 51°53’10” E: 21°09’05” 1966 r. zadowalający 36. Kapliczka przydrożna Żelechów N: 51°52’37” E: 21°11’13” II poł. XVII w. niepokojący 37. Park krajobrazowy Żyrów N: 51°53’15” E: 20°58’13” XIX/XX w. niezadowalający 38. Kapliczka przydrożna Żyrów N: 51°53’10” E: 20°57’53” 1933 r. zadowalający

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Chynów

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 58 – Poz. 10152

POSTULATY REMONTOWE I KONSERWATORSKIE DLA ZABYTKÓW W ZŁYM STANIE TECHNICZNYM ⎯ Park krajobrazowy w Budziszynie: − dokonanie inwentaryzacji lub waloryzacji szaty roślinnej, wpływającej również na rozeznanie pierwotnej, zamierzonej kompozycji przestrzennego parku; − pozostawienie układu w granicach pierwotnego założenia przestrzennego parku; − ochrona przyrody oraz upowszechnianie wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych, na których należy bezwzględnie przestrzegać, zakazów, nakazów i ograniczeń, tj. w szczególności: pomniki przyrody, objęte ochroną prawną Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody − wprowadzenie planu pielęgnacji, w tym: dokonanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych w postaci wycinek samo siewu i zarośli oraz konserwacji starego i cennego drzewostanu, dokonanie odmulenia i wyczyszczenie stawu, dokonanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych w zakresie dróg parkowych, po uwzględnieniu planowanych działań ze służbą konserwatorską; − nakaz kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu w sposób podkreślający oś kompozycyjną i widokową, z dominantą w postaci pałacu; − ewentualne wprowadzenie nowych nasadzeń i roślinności po uwzględnieniu planowanych działań ze służbą konserwatorską; − usunięcie ewentualnych elementów przestrzennych zniekształcających historyczne otoczenie parku wokół pałacu, wymóg zachowania istniejących elementów o wartościach kulturowych i dostosowania nowej zabudowy do historycznej kompozycji. Działania te należy uzgadniać ze służbą konserwatorską. ⎯ Dwór murowany w Budziszynku: − prowadzenie wszelkich prac projektowych, remontowych i inwestycyjnych w uzgodnieniu z właściwym konserwatorem zabytków; − przeprowadzenie prac projektowych, remontowych i inwestycyjnych z uwzględnieniem oryginalnego zachowania bryły obiektu i dachu, co do kształtu i materiału, podziałów w elewacji, wystroju architektonicznego, stolarki okiennej i drzwiowej, co do wielkości, kształtu, wewnętrznych podziałów oraz detalu ozdobnego. Dopuszcza się stosowanie nowych technologii we wnętrzu obiektu.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 59 – Poz. 10152

5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla Gminy Chynów Poniżej przedstawiono obiekty zabytkowe charakteryzujące się najwyższym znaczeniem dla Gminy Chynów. Należą do nich obiekty, które zostały wpisane do rejestru zabytków.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. ŚW. TRÓJCY W CHYNOWIE ORAZ DZWONNICA DREWNIANA

Kościół wraz z dzwonnicą znajdują się pod adresem Chynów 47. Obiekty wpisane są do rejestru zabytków:

⎯ Kościół pod nr 43/A/54 z dnia 10 maja 1954 roku, ⎯ dzwonnica drewniana pod nr 41/A/80 z dnia 28 kwietnia 1980 roku.

Rysunek 8. Kościół parafialny p.w. św. Trójcy w Chynowie oraz dzwonnica drewniana

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 60 – Poz. 10152

Źródło: Zdjęcia wykonane przez pracownika Urzędu Gminy w Chynowie Kościół parafialny pochodzi z XVII wieku. Do jego budowy wykorzystano drewno z poprzedniej świątyni, stąd nazywany jest najstarszym modrzewiowym kościołem na Mazowszu. We wnętrzu świątyni zachowało się bogate wyposażenie, głównie z epoki baroku. Nastawę ołtarzową w stylu rokoko zwieńczono figurami świętych – św. Józefa oraz św. Jana Nepomucena. Oprócz tego w kościele znajduje się również ołtarz boczny z obrazem Matki Bożej i figurami św. Zofii z córkami oraz św. Magdaleny. Barokowa ambona, chrzcielnica oraz prospekt organowy pochodzący najprawdopodobniej z XVIII wieku to elementy, które zachowały się z dawnego wystroju kościoła. Kościół św. Trójcy, a właściwie jego wyposażenie nawiązuje do historii regionu – obraz „Ukrzyżowanie” zawiera w sobie wizerunek rodziny Chynowskich, do których w XVI wieku należały wszystkie wsie w parafii Chynów. Położony w cieniu drzew kościół stanowi unikatową wartość i wyróżnia się wśród zabytków tego typu na Mazowszu. Obecnie obsługiwany jest przez księży archidiecezjalnych dekanatu czerskiego.

W świątyni zachowane zostało barokowe wyposażenie. Szczególną uwagę zwraca: rokokowa nastawa ołtarzowa zwieńczona polichromowanymi figurami św. Józefa i św. Jana Nepomucena, późnorenesansowy ołtarz boczny z barokowym obrazem Matki Bożej (tzw. Umiłowanie, z jednym okiem zasłoniętym przez główkę Dzieciątka) oraz figury: św. Zofii z trzema córkami oraz św. Marii Magdaleny. Elementem wyposażenia kościoła stanowi również belka tęczowa, niedawno przywrócona na swoje pierwotne miejsce, z figurami

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 61 – Poz. 10152

świętych i krucyfiksem. Z dawnego wystroju kościoła zachowała się barokowa ambona, chrzcielnica oraz prospekt organowy, pochodzący najprawdopodobniej z XVIII wieku.

Z elementów malarskich, zdobiących kościół najciekawszym jest barokowy obraz „Ukrzyżowanie” z wizerunkami fundatorów (prawdopodobnie rodzina Chynowskich) oraz portret trumienny na blasze, przedstawiający nieznaną z imienia i nazwiska kobietę. W obrębie muru okalającego kościół znajduje się też szesnastowieczna płyta nagrobna kanonika warszawskiego, Bartłomieja z Belska Starego (zm. 1527 r.) z dwoma herbami i gotyckim napisem (nieczytelnym).

Źródło: https://parafia-chynow.net/ Drewniana dzwonnica znajduje się przy kościele, zbudowana została na planie czworoboku, zwieńczona jest gontowym dachem namiotowym z krzyżem. Z każdej strony posiada dwa otwory głosowe.

KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA W DRWALEWIE

Kościół znajduje się przy ul. Grójeckiej 20 w Drwalewie. Został wpisany razem z dzwonnicą, ogrodzeniem z kaplicami do rejestru zabytków pod nr 44/A/80 z dnia 28 kwietnia 1980 roku.

Rysunek 9. Kościół św. Piotra i Pawła w Drwalewie

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 62 – Poz. 10152

Źródło: Zdjęcia wykonane przez pracownika Urzędu Gminy w Chynowie Lata powstania budynku kościoła szacuje się na lata 1768-1774. Jest to budynek wybudowany w stylu barokowym, który zastąpił pierwotny, zniszczony, stary drewniany kościół. Autorem projektu obecnego obiektu sakralnego był Jakub Fontana. Trójnawowy budynek posiada jednoprzęsłowe prezbiterium. Wnętrze kościoła zdobią barokowe ołtarze, obrazy z XVII i XVIII w., prospekt organowy w stylu rokoko oraz ambonę w kształcie łodzi. Dzwonnica znajdująca się w pobliżu kościoła pochodzi z roku 1774. Przed budynkiem kościoła stoi figura św. Dominika wykonana z piaskowca, którą znaleziono w Pilicy w 1916 roku. Obecnie kościół nadal jest użytkowany.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 63 – Poz. 10152

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. NARODZENIA NMP W PIECZYSKACH

Kościół znajduje się w Pieczyskach i został wpisany do rejestru zabytków w województwie mazowieckim pod nr 107/A z dnia 6 kwietnia 1981 roku.

Rysunek 10. Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP w Pieczyskach

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 64 – Poz. 10152

Źródło: Zdjęcia wykonane przez pracownika Urzędu Gminy w Chynowie Jest to neogotycki kościół pochodzący z XVII w. i posiada on fragmenty pierwotnego, gotyckiego kościoła zbudowanego w połowie XV w. Trójnawowy kościół przebudowywano kilkukrotnie z powodu pożaru, burz i powodzi. Obecny jego wygląd nie został zmieniony od roku 1908. Wyposażenie kościoła stanowią przede wszystkim trzy ołtarze barokowe. Kościół ten stanowi Sanktuarium Maryjne, przez co odwiedzają go oprócz mieszkańców również turyści całego regionu. Wszystko z powodu wizerunku Matki Boskiej zwanej Pieczyską, który doznawał coraz większej czci u miejscowej i okolicznej ludności i do dziś uchodzi za obraz cudowny. Oprócz tego, przy wizerunku Matki Boskiej wisi rdzawy sierp, według tradycji pozostawiony przez dziewczynę, która żęła zboże w uroczystość Wniebowzięcia NMP, a następnie została ukarana przez Boga, za pracę w dzień święty. Uzdrowiła ją dopiero modlitwa przed obrazem Matki Pieczyskiej. Kościół jest więc cenny nie tylko ze względu na wartość zabytkową, ale również stanowi ważne miejsce religijne mieszkańców i jest atrakcją turystyczną Gminy.

Ponadto ciekawymi zabytkami w kościele są również: obraz św. Tekli z XVIII w. nad wejściem do kaplicy bocznej; tablica nagrobna Józefy Sędziakowskiej (†1841) za ołtarzem

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 65 – Poz. 10152

głównym, tablica epitafijna Faustyny z Zielińskich hrabiny Wejslowey i jej zięcia Wojciecha Odrowąża Strasza (1. poł. XIX w.); oraz na zewnątrz kościoła nagrobek ks. Jana Piaseckiego - proboszcza parafii (zm. 7 XII 1825).

http://pieczyska.parafia.info.pl/

ZESPÓŁ DWORSKI W BUDZISZYNIE

Zespół dworski w skład, którego wchodzi dwór oraz park znajdujące się w Budziszynie wpisano do rejestru zabytków pod nr 168/A/58 z dnia 8 grudnia 1958 roku oraz 35/A/80 z dnia 26 kwietnia 1980 r.

Rysunek 11. Zespół dworski w Budziszynie

Źródło: Zdjęcie wykonane przez pracownika Urzędu Gminy w Chynowie Zespół dworski pochodzi z XIX wieku i został wybudowany na polecenie Franciszka Komierowskiego. W 1880 roku został on przebudowany za sprawą nowych właścicieli Tschirschnitzów. Jest to dwór murowany z cegły i otynkowany, posadowiony na planie prostokąta. Obiekt jest parterowy, z mieszkalnym poddaszem pokrytym wysokim dachem. Cały dwór skomponowany został w stylu neoklasycyzmu, ale we dworze występują też motywy neogotyckie w postaci ostrołukowych okien, które z obu stron ujmują wejście główne. W elewacji frontowej czterokolumnowy portyk z piętrowym ryzalitem zwieńczonym jest trójkątnym szczytem i zaznaczoną datą budowy – 1825.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 66 – Poz. 10152

W otoczeniu znajdują się pozostałości parku, które są dosyć zaniedbane. Dwór przez lata miał wielu właścicieli, obecnie jest stanowi własność prywatną.

ZESPÓŁ PAŁACOWY W DRWALEWIE

W skład zespołu pałacowego wchodzą pałac, oficyna, pawilon oraz park. Elementy te zostały wpisane do rejestru zabytków pod nr 350/A/62 z dnia 2 lutego 1962 roku, 45/A/80 z dnia 28 kwietnia 1980 roku oraz 534/A/93 z dnia 1 października 1993 roku.

Rysunek 12. Pałac w Drwalewie

Źródło: Zdjęcie wykonane przez pracownika Urzędu Gminy w Chynowie Zespół pałacowy w Drwalewie powstał w połowie XIX wieku. Z powodu często zmieniających się jego właścicieli nie ma pewności co do tego, kto był jego fundatorem. Zaprojektował go Fryderyk Albert Lessel – architekt rządowy czasów Królestwa Polskiego. Pałac został wzniesiony na planie prostokąta, skomponowany w duchu klasycyzmu. Do korpusu budowli, po obu stronach elewacji bocznych dobudowano parterowe pawilony. Jest to typ rezydencji typowej dla Mazowsza. Do zespołu pałacowego przynależą również wolno stojące oficyny powstałe w XIX wieku oraz park, którego powstanie przypisuje się Janowi Chrystianowi Suchowi. Obecnie cały kompleks utrzymany jest w dobrym stanie i wykorzystywany jest jako centrum konferencyjne. Ponadto można w nim wynająć pokój oraz zorganizować wydarzenie, przyjecie.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 67 – Poz. 10152

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego – analiza szans i zagrożeń Zachowane obiekty zabytkowe na terenie Gminy Chynów są zróżnicowane pod względem architektonicznym, a także pod względem sposobu użytkowania i stanu zachowania. Analiza stanu dziedzictwa kulturowego i uwarunkowań jego ochrony na terenie Gminy doprowadziła do rozpoznania następujących czynników determinujących jej dalszy rozwój.

W tabeli poniżej zestawiono mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia. Zdiagnozowane mocne strony oraz szanse dają możliwość dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego regionu z uwzględnieniem wartości historycznych i kulturowych tego obszaru. Należy jednak zwrócić uwagę na występujące nadal słabe strony w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, a także na potencjalne zagrożenia, które mogą powodować negatywne skutki

dla ochrony obiektów i obszarów zabytkowych zlokalizowanych w granicach Gminy Chynów.

Tabela 4. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Chynów

Mocne strony Słabe strony • zachowane liczne obiekty architektury • występowanie wielu obiektów zabytkowych, sakralnej i kultu religijnego, które wymagają renowacji, • występowanie stanowisk archeologicznych, • konkurencja turystyczna ze strony gmin • organizacja wydarzeń kulturalnych sąsiednich, umożliwiających promowanie tradycji regionu, • niewystarczające środki na renowację • uwzględnianie problemów ochrony zabytkowych obiektów, dziedzictwa kulturowego w gminnych • niewystarczająca baza turystyczna i dokumentach strategicznych i planistycznych, gastronomiczna. • funkcjonujące instytucje kultury na terenie Gminy, • promocja historii Gminy wśród jej mieszkańców. Szanse Zagrożenia • rosnąca świadomość mieszkańców nt. • ryzyko wystąpienia negatywnych zdarzeń znaczenia krajobrazu kulturowego i obiektów losowych mogących uszkodzić lub zniszczyć zabytkowych jako produktu turystycznego, obiekty zabytkowe, • wzrost roli mediów w popularyzowaniu • brak możliwości podjęcia prac remontowo – tematów historycznych oraz tematów konserwatorskich przy obiektach dotyczących zabytków i ich ochrony, stanowiących dziedzictwo kulturalne • możliwość rewaloryzacji znaczącej części będących własnością prywatną, obiektów zabytkowych z wykorzystaniem • degradacja krajobrazu kulturowego poprzez środków krajowych i dotacji unijnych wprowadzenie elementów nowej zabudowy • możliwość pozyskania dotacji na prace nienawiązujących do historycznego konserwatorskie i roboty budowlane przy charakteru gminy, obiektach zabytkowych ze środków • trudności w pozyskiwaniu środków finansowych pochodzących z różnych źródeł, zewnętrznych, głównie przez właścicieli prywatnych, • kreowanie nowych obszarów i produktów • samowola budowlana. turystycznych w oparciu o atrakcyjny sposób zagospodarowania obiektów zabytkowych.

Źródło: Opracowanie własne

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 68 – Poz. 10152

7. Założenia programowe 7.1. Priorytety programu opieki nad zabytkami Po przeprowadzeniu analizy, określono priorytety realizacji Programu opieki nad zabytkami Gminy Chynów na lata 2020-2023. Celem podjęcia wieloletnich i kompleksowych działań jest poprawa stanu obiektów zabytkowych, ale także ochrona dziedzictwa kulturowego i budowanie tożsamości regionalnej, jak również promowanie dotychczasowego dorobku lokalnej społeczności wśród mieszkańców Gminy i turystów.

W ramach przedmiotowego Programu wyznaczono następujące priorytety:

⎯ Priorytet I. Ochrona dziedzictwa kulturowego, jako element rozwoju społeczno- gospodarczego ⎯ Priorytet II. Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego ⎯ Priorytet III. Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości.

7.2. Kierunki działań i zadania programu opieki W ramach wymienionych priorytetów wytyczono kierunki działań i na tej podstawie wytyczono poszczególne zadania do realizacji.

Tabela 5. Kierunki działań oraz zadania przyjęte przez Gminę Chynów – priorytet I

PRIORYTET I. OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO JAKO ELEMENT ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO Termin Kierunki działań Zadania realizacji Zahamowanie procesu degradacji • Prowadzenie prac remontowo – konserwatorskich przy obiektach zabytków zabytkowych przez właścicieli i dysponentów obiektów 2020-2023 i doprowadzenie do zabytkowych. poprawy stanu ich zachowania Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków • Prowadzenie bieżących prac porządkowych przy zabytkowych na potrzeby zespołach zieleni: parkach, dawnych parkach dworskich itp. przez 2020-2023 społeczne, właścicieli i dysponentów obiektów zabytkowych turystyczne i edukacyjne

Źródło: Opracowanie własne

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 69 – Poz. 10152

Tabela 6. Kierunki działań oraz zadania przyjęte przez Gminę Chynów – priorytet II

PRIORYTET II. OCHRONA I ŚWIADOME KSZTAŁTOWANIE KRAJOBRAZU KULTUROWEGO Termin Kierunki działań Zadania realizacji

• Opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania Zintegrowana ochrona przestrzennego, szczególnie obszarów o dużym nasyceniu dziedzictwa obiektami zabytkowymi (w tym weryfikacja obowiązujących kulturowego w zakresie aktualizacji zagadnień związanych z ochroną zabytków) 2020-2023 i środowiska • Wdrażanie zapisów gminnych/ lokalnych programów rewitalizacji w przyrodniczego realizacji zagospodarowania przestrzennego (w tym w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego)

Źródło: Opracowanie własne

Tabela 7. Kierunki działań oraz zadania przyjęte przez Gminę Chynów – priorytet III

PRIORYTET III. BADANIE I DOKUMENTACJA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ORAZ PROMOCJA I EDUKACJA SŁUŻĄCA BUDOWANIU TOŻSAMOŚCI Termin Kierunki działań Zadania realizacji Szeroki dostęp do informacji • Udostępnienie informacji o zabytkach na stronie internetowej gminy 2020-2023 o dziedzictwie kulturowym

Edukacja • Organizowanie i wspieranie realizacji konkursów, wystaw i innych i popularyzacja wiedzy działań edukacyjnych o regionalnym 2020-2023 • Wspieranie i upowszechnianie tematyki ochrony dziedzictwa dziedzictwie kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej poprzez kulturowym organizowanie i wspieranie zajęć

Źródło: Opracowanie własne Zadania określone przez Gminę Chynów planowane są do realizacji w sposób ciągły w okresie obowiązywania Programu, tj. w latach 2020-2023. Będą one finansowane głównie ze środków własnych, właścicieli i dysponentów obiektów zabytkowych – w większości osób prywatnych, i budżetu Gminy, a w miarę możliwości uzyskania wsparcia z zewnątrz, również ze środków zewnętrznych, w tym funduszy europejskich. Ze względu na brak sprecyzowanych planów we wszystkich ww. kierunkach działań, nie jest możliwa szczegółowa charakterystyka zadań. Ponadto prawie wszystkie obiekty należą do właścicieli prywatnych, a nie do Gminy Chynów. W posiadaniu Gminy znajduje się budynek Szkoły Podstawowej w Zalesiu, w którym w miarę potrzeb wykonywane będą bieżące remonty i renowacje. Na budynku na chwilę obecną zaplanowano wymianę pokrycia dachowego - odpowiednia procedura została wszczęta w dniu 13 marca 2020 r.

Brak dokładnych informacji w sprawie zaplanowanych do realizacji zadań z zakresu prowadzenia prac remontowo – konserwatorskich przy obiektach zabytkowych oraz prowadzenia bieżących prac porządkowych przy zabytkowych zespołach zieleni, które nie

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 70 – Poz. 10152

należą do Gminy Chynów. Do Urzędu jednak zgłaszają się dysponenci zainteresowani ww. zakresem, poszukujący informacji w zakresie możliwości dofinansowania takich prac.

Na stronie Gminy planuje się dalej udostępniać niezbędne informacje dotyczące zabytków oraz w dalszym ciągu realizowany będzie cykliczny konkurs wiedzy o Gminie Chynów, w ramach którego uczniowie szkół poszerzają wiedze w zakresie historii i dziedzictwa kulturowego. W ramach działalności Szkół i Instytucji Kultury organizowane i wspierane będą działania z zakresu promowania kultury, historii i zabytków na terenie Gminy.

Gmina Chynów posiada uchwalony Program Rewitalizacji dla Gminy Chynów na lata 2016- 2024, w którego zapisach jest wskazane, że znajdujące się na terenie Gminy obiekty zabytkowe stanowią potencjał rekreacyjno-turystyczny wyznaczonych podobszarów rewitalizacji. Jest to dziedzictwo kulturowe, które przy stworzeniu odpowiednich warunków technicznych w przestrzeni może być wykorzystane do ożywienia społeczno-gospodarczego oraz wzrostu poczucia tożsamości lokalnej. Zdiagnozowaną potrzebą w sferze technicznej jest m.in. zabezpieczenie zabytków znajdujących się na terenie rewitalizacji poprzez przeprowadzenie działań konserwatorskich oraz szerszego udostępnienia mieszkańcom na cele społeczne.

8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami Zadania określone w niniejszym Programie będą wykonywane przy pomocy następujących instrumentów:

a) instrumentów prawnych – wynikających z przepisów ustawowych, obejmujących między innymi uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, budowę parków kulturowych, wnioskowanie o wpis do wojewódzkiego rejestru lub wojewódzkiej ewidencji zabytków obiektów będących własnością Gminy Chynów, wykonywanie decyzji administracyjnych wojewódzkiego konserwatora zabytków; b) instrumentów finansowych – obejmujących między innymi finansowanie prac konserwatorskich i remontowych przy obiektach zabytkowych będących własnością Gminy Chynów, korzystanie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowania, nagrody, zachęty finansowe dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych; c) instrumentów koordynacji – obejmujących między innymi realizację projektów i programów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych strategiach, współpraca z organizacjami wyznaniowymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami;

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 71 – Poz. 10152

d) instrumentów społecznych – obejmujących m.in. działania edukacyjne i promocyjne, współdziałanie z organizacjami społecznymi, działania prowadzące do tworzenia miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami; e) instrumentów kontrolnych – obejmujących między innymi aktualizację gminnej ewidencji zabytków, monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego.

9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami Program opieki nad zabytkami, po zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zostaje przedstawiony Radzie Gminy Chynów, w celu przyjęcia go uchwałą (zgodnie z pkt 3 art. 87 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Program opracowywany jest na okres czterech lat i stanowi dokument uzupełniający w stosunku do innych dokumentów planistycznych i aktów prawa miejscowego. Wójt jest odpowiedzialny za sporządzanie co dwa lata sprawozdań z realizacji zadań Programu i przedstawienie ich Radzie Gminy Chynów.

Głównym odbiorcą niniejszego Programu jest społeczność lokalna, która bezpośrednio powinna odczuć efekty jego wdrażania. Dotyczy to nie tylko właścicieli i użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale również wszystkich mieszkańców Gminy Chynów. Program powinien służyć podejmowaniu planowych działań dotyczących: inicjowania, wspierania, koordynowania badań i prac z dziedziny ochrony zabytków i opieki nad nimi oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego.

W poniższej tabeli przedstawiono przykładowe kryteria prowadzenia oceny realizacji Programu.

Tabela 8. Kryteria prowadzenia oceny realizacji Programu

Nazwa priorytetu Wskaźniki • Poziom wydatków budżetu Gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami; PRIORYTET I • Liczba obiektów, w obrębie których Ochrona dziedzictwa kulturowego jako przeprowadzono prace remontowo- element rozwoju społeczno - gospodarczego konserwatorskie; • Koszty bieżących prac porządkowych; • Liczba miejscowych planów zagospodarowania PRIORYTET II przestrzennego; Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu • Liczba zrealizowanych projektów z lokalnego kulturowego programu rewitalizacji

PRIORYTET III • Liczba zrealizowanych konkursów, wystaw; Priorytet III. Badanie i dokumentacja • Liczba przeprowadzonych dodatkowych zajęć dziedzictwa kulturowego oraz promocja szkolnych o tematyce historycznej i kulturowej. i edukacja służąca budowaniu tożsamości

Źródło: Opracowanie własne

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 72 – Poz. 10152

10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami

Art. 71 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami mówi, iż w zakresie sprawowania opieki nad zabytkami osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna posiadająca tytuł prawny do zabytku wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego finansuje prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy tym zabytku. Ponadto sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, do którego tytuł prawny posiada jednostka samorządu terytorialnego, jest zadaniem własnym tej jednostki.

Zgodnie z art. 73 ustawy podmioty będące właścicielem lub posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru albo posiadające zabytek w trwałym zarządzie albo będące właścicielem lub posiadaczem zabytku wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa, mogą ubiegać się o udzielenie dotacji celowej z budżetu państwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru albo prac konserwatorskich lub restauratorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa.

Z kolei zgodnie z art. 74 ustawy dotacja na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru może być udzielona przez:

1) ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ze środków budżetu państwa, z części, której dysponentem jest ten minister; 2) wojewódzkiego konserwatora zabytków ze środków finansowych z budżetu państwa w części, której dysponentem jest wojewoda.

Dotacja na dofinansowanie prac konserwatorskich lub restauratorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa jest udzielana ze środków budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Zgodnie z art. 81 w trybie określonym odrębnymi przepisami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru może być udzielona przez organ stanowiący gminy, powiatu lub samorządu województwa, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale.

Poniżej przedstawiono możliwe źródła finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy obiektach zabytkowych. Zasadne jest sprawdzenie możliwości ubiegania się o wsparcie w instytucjach każdorazowo przed złożeniem wniosku o dotację.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 73 – Poz. 10152

Istnieje możliwość finansowania zadań związanych z ochroną i opieką nad zabytkami z następujących źródeł:

⎯ Rady Gminy (budżet Gminy); ⎯ Rady Powiatu (budżet powiatu); ⎯ Sejmiku Województwa (budżet województwa); ⎯ Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (ze środków finansowych z budżetu państwa w części, której dysponentem jest wojewoda); ⎯ Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego) oraz innych ministrów – MKiDN każdego roku realizuje programy, w ramach których finansowane są projekty dotyczące ochrony zabytków, np. Program Ochrona zabytków, Ochrona zabytków archeologicznych. ⎯ Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; ⎯ Środków Unii Europejskiej i innych środków pomocowych (m.in. PROW na lata 2014- 2020, RPO na lata 2014-2020) ⎯ Funduszu Kościelnego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (dotacje z Funduszu Kościelnego są udzielane wyłącznie na remonty i konserwację zabytkowych obiektów o charakterze sakralnym i to tylko na wykonywanie podstawowych prac zabezpieczających sam obiekt (w szczególności remonty dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolację, remonty i wymianę zużytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwłamaniowej i przeciwpożarowej itp.). Z Funduszu nie finansuje się remontów i konserwacji obiektów towarzyszących (takich jak np.: dzwonnice wolnostojące, krzyże) ruchomego wyposażenia obiektów sakralnych (takich jak np.: obrazy, ikonostasy, stalle, epitafia, szaty i naczynia liturgiczne, instrumenty muzyczne, dzwony) oraz otoczenia świątyni, a także stałych elementów wystroju wnętrz (takich jak np.: polichromie, freski, witraże i posadzki).

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 74 – Poz. 10152

11. Załączniki Załącznik 1. Wykaz zabytków nieruchomych z terenu Gminy Chynów zgodnie z Gminną Ewidencją Zabytków Załącznik 2. Wykaz stanowisk archeologicznych Gminy Chynów

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 75 – Poz. 10152

Załącznik 1. Wykaz zabytków nieruchomych z terenu Gminy Chynów zgodnie z Gminną Ewidencją Zabytków

Lp. Lokalizacja Obiekt Czas powstania Uwagi 1. Barcice Drwalewskie (naprzeciw posesji nr 24) Kapliczka murowana II ćw. XX w. - 2. Barcice Drwalewskie (na rozstajach dróg, za wsią) Kapliczka murowana I poł. XX w. - 3. Budziszyn (na rozstaju dróg, na obrzeżach wsi) Kapliczka murowana Lata 20 – 30 XX w. - Budziszyn (poza terenem wsi w kierunku wschodnim, Rej. Zabytków 4. Pałac murowany 1825 r. dz. 103) 168/A/58 z 8.12.1958 Rej. Zabytków 5. Budziszyn (park wokół pałacu, dz. 103) Park krajobrazowy I ćw. XX w. 35/A z 26.04.1980 Budziszyn (część założenia dworskiego wokół Budynek gospodarczy, spichlerz 6. pałacu, budynki gospodarcze położone na południe I ćw. XX w. - murowany od pałacu) Budziszyn (w kompleksie gospodarczych zabudowań 7. Obora, murowana I poł. XX w. - dworskich, na południe od pałacu) Budziszyn (w kompleksowe dworskich zabudowań 8. Budynek administracyjny 2, murowany I poł. XX w. - gospodarczych) Budziszynek (około 100 m na południe od sklepu, po 9. Kapliczka murowana 1920 r. - tej samej stronie drogi) 10. Budziszynek (na obrzeżach wsi, os trony płd. zach.) Dwór murowany 1900 r. - Kościół parafialny p.w. św. Trójcy, Rej. Zabytków 11. Chynów 47 (dz. 195/4, 196) Około 1725 r. drewniany 43/A/54 z 10.05.1954 Rej. Zabytków 12. Chynów 47 (dz. 195/4, 196) Dzwonnica drewniana XIX w. 41/A/80 z 28.04.1980 13. Chynów 53 Dom murowany, Lata 20-30 XX w. - Dobiecin (na rozstajach, od strony płn. – zach. Wsi, 14. Kapliczka murowana I ćw. XX w. - jadąc od Machcina)

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 76 – Poz. 10152

Lp. Lokalizacja Obiekt Czas powstania Uwagi Rej. Zabytków 15. Drwalew, ul. Grójecka 20 (dz. 133) Kościół parafialny p.w. św. Piotra 1768-1774 44/A z 28.04.1980 Rej. zabytków 16. Drwalew, ul. Grójecka 20 (dz. 133) Dzwonnica, murowana 1768-1774 44/ A z 28.04.1980 Rej. Zabytków 17. Drwalew, ul. Grójecka 20 (dz. 133) Ogrodzenie kościoła, murowane 1768-1774 44/ A z 28.04.1980 Kapliczka, figura Matki Boskiej przy 18. Drwalew, ul. Grójecka 20 (dz. 133) I ćw. XX w. - kościele, murowana Rej. Zabytków 19. Drwalew (dz. 1/2) Pałac murowany poł. XIX w. 350/A/62 z 2.02.1962 Rej. zabytków 20. Drwalew (dz. 1/2) Park krajobrazowy poł. XIX w. 534/A z 1.10.1993 Rej. Zabytków 21. Drwalew (dz. 1/2) Oficyna pałacowa, murowana poł. XIX w. 45/A z 28.04.1980 Rej. Zabytków 22. Drwalew (dz. 1/2) Pawilon/oficyna 1/murowana Poł. XX w. 45/A z 28.04.1980 23. Drwalew (dz. 1/2) Kuźnia murowana Pocz. XX w. - Zabudowania gospodarcze, obora i 4 24. Drwalew (dz. 1/2) budynki o tej samej konstrukcji, Pocz. XX w. - murowane Zabudowania gospodarcze, stajnie i 3 25. Drwalew (dz. 1/2) budynki o tej samej konstrukcji, Pocz. XX w. - murowane 26. Drwalewice Kapliczka murowana 1843 - 27. Pieczyska (na skrzyżowaniu dróg) Kapliczka murowana Poł. XVIII/poł. XIX w. - Kościół parafialny, p.w. Narodzenia Rej. Zabytków 28. Pieczyska (dz. 84/85) XVII w. NMP, murowany 107/A z 06.04.1981

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 77 – Poz. 10152

Lp. Lokalizacja Obiekt Czas powstania Uwagi 29. Pieczyska 20 Dom drewniany Pocz. XX w. - Pieczyska (dz. 84/85, teren należy do Kościoła, 30. Kapliczka – figura świętego, murowana XIX/XX w. - kapliczka stoi na zewnętrzną ogrodzenia) 31. Watraszew 24 Kapliczka murowana Pocz. XX w. - 32. Watraszew Kapliczka Lata 50 – te XX w. - Wola Żyrowska (naprzeciw posesji nr 3 – po drugiej 33. Kapliczka murowana Pocz. XX w. - stronie drogi) 34. Zalesie (dz. 1) Dom murowany 1929 - 35. Zalesie Budynek murowany, szkoła podstawowa 1966 - 36. Żelechów Kapliczka murowana II poł. XVII w. - Rej. Zabytków 37. Żyrów Park krajobrazowy XIX/XX w. 301/A z 19.07.1985 38. Żyrów Kapliczka murowana 1933 -

Źródło: Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Chynów Adnotacja: W wojewódzkim rejestrze zabytków w miejscowości Chynów znajduje się cmentarz rzym. – kat, z nagrobkami, z 2. poł. XIX w. (1948 r.), który został wpisany do rejestru decyzją 1531/2016 z dnia 15.11.2016. Decyzja ta została uchylona przez MKiDN w dniu 16.05.2017 r.

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 78 – Poz. 10152

Załącznik 2. Wykaz stanowisk archeologicznych Gminy Chynów

Numer L.p. Adres Funkcja Kultura Chronologia AZP późne średniowiecze 1. Pieczyska 1 63-66/1 osada - nowożytność 2. Pieczyska 2 63-66/2 osada - średniowiecze XIV-XVI w. 3. Michalin 1 63-66/3 osada - średniowiecze XI-XV w. wczesne średniowiecze 4. Sułkowice 1 63-67/1 osada - nowożytność okres rzymski 5. Sułkowice 2 63-67/2 osada - wczesne średniowiecze epoka brązu wczesne średniowiecze 6. Sułkowice 3 63-67/3 osada - późne średniowiecze nowożytność ślad osad. - epoka brązu 7. Hipolitów 1 63-67/4 ślad osad. - wczesne średniowiecze okres rzymski 8. Hipolitów 2 63-67/5 osada - wczesne średniowiecze Chynów wczesne średniowiecze 9. 63-67/6 osada - Poduchowski 1 nowożytność 10. Stanisławów 1 63-67/7 osada trzciniecka wczesna epoka brązu 11. Sułkowice 4 63-67/8 osada - średniowiecze XIV-XVI w. ślad osad. trzciniecka 2 okres epoki brązu 12. Orzechów 1 63-68/1 ślad osad. - średniowiecze XI-XV w. 13. Machocin 1 63-68/2 cmentarzysko - XI-XVI w. 14. 1 63-68/3 osada - średniowiecze XIV-XVI w. 15. Staniszewice 2 63-68/4 osada - XV-XVII w. 16. Staniszewice 3 63-68/5 osada - średniowiecze XIV-XVI w. 17. Staniszewice 4 63-68/6 osada - średniowiecze XIV-XVI w. ślad osad. - wczesne średniowiecze XII-XIII w. 18. Drwalew 1 64-66/19 ślad osad. - późne średniowiecze 19. Ostrowiec 1 64-66/20 ślad osad. - okres nowożytny ślad osad. - starożytność

Wola Siwowska ślad osad. przeworska młodszy okres rzymski 20. 64-66/21 3 ślad osad. - wczesne średniowiecze XI-XIII w. ślad osad. - wczesne średniowiecze epoka brązu - wczesna epoka ślad osad. łużycka żelaza Wola Siwowska 21. 64-66/22 1 ślad osad. przeworska młodszy okres przedrzymski ślad osad. - wczesne średniowiecze

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 79 – Poz. 10152

Numer L.p. Adres Funkcja Kultura Chronologia AZP ślad osad. - XII-XIV w. Wola Siwowska 22. 64-66/23 ślad osad. - średniowiecze XII-XIV w. 2 23. Budziszyn 1 64-67/1 obozowisko niemeńska neolit IV-III tys. B.C. znalezisko 24. Budziszyn 2 64-67/2 - wczesne średniowiecze luźne 25. Janów 1 64-67/4 osada wczesne średniowiecze XI-XII w. Michałów (dziś 26. 64-67/5 osada niemeńska neolit IV-III tys B.C Milanów) 1 ślad osad. epoka kamienia-epoka żelaza 27. Edwardów 1 64-67/6 ślad osad. niemeńska neolit IV-III tys B.C pucharów 28. Edwardów 2 64-67/7 ślad osad. neolit IV-III tys B.C lejkowatych ceramiki 29. Chynów 4 64-67/8 ślad osad. neolit IV-III tys. B.C sznurowej 30. Chynów 5 64-67/9 ślad osad. trzciniecka wczesna epoka brązu pucharów ślad osad. neolit IV-III tys. B.C lejkowatych 31. Irenów 1 64-67/10 ślad osad. trzciniecka I-II okres epoki brązu ślad osad. - wczesna epoka brązu schyłek młodszego okresu ślad osad. - rzymskiego 32. Edwardów 3 64-67/11 początek wczesnego ślad osad. - średniowiecza okres nowożytni XVI-XVII w. 33. Budziszyn 3 64-67/12 ślad osad. - neolit - epoka brązu 34. Budziszyn 4 64-67/13 ślad osad. - późne średniowiecze XIV-XV w. ślad osad. - epoka kamienia 35. Gliczyn 1 64-67/14 ślad osad. - epoka żelaza ślad osad. przeworska młodszy okres rzymski ślad osad. świderska IX tys. B.C. pucharów 36. Gliczyn 2 64-67/15 lejkowatych ślad osad. neolit IV-III tys. B.C lub niemeńska 37. Edwardów 4 64-67/16 ślad osad. - wczesne średniowiecze XI-XII w. ślad osad. łużycka epoka brązu 38. Edwardów 5 64-67/17 ślad osad. przeworska okres rzymski ślad osad. przeworska okres rzymski Wola 39. 64-67/18 ślad osad. - późne średniowiecze XIV-XV w. Chynowska 1

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 80 – Poz. 10152

Numer L.p. Adres Funkcja Kultura Chronologia AZP późne średniowiecze (XIV) XV-XVI 40. 1 64-67/19 ślad osad. - w. 41. Chynów 2 64-67/20 ślad osad. - późne średniowiecze XIV-XV w. niemeńska typu 42. Chynów 3 64-67/21 ślad osad. linińskiego lub neolit IV-III tys. B.C ceramiki sznurowej 43. Żelechów 1 64-68/4 ślad osad. - późne średniowiecze XIII-XIV w. ślad osad. - mezolit - epoka brązu 44. Żelechów 2 64-68/5 ślad osad. - późne średniowiecze XIV-XV w. ślad osad. - okres nowożytni XVII-XVIII w. 45. Żelechów 3 64-68/6 ślad osad. - późne średniowiecze - XIV-XV w.

Źródło: Wykaz stanowisk archeologicznych Gminy Chynów

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 81 – Poz. 10152

Spis tabel, rysunków i załączników Tabela 1. Cele strategiczne Programu opieki nad zabytkami w Województwie Mazowieckim 2018 - 2021 ...... 19 Tabela 2. Wykaz zabytków nieruchomych znajdujących się na terenie Gminy Chynów wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków ...... 47 Tabela 3. Stan zachowania i zagospodarowania zabytków znajdujących się Gminnej Ewidencji Zabytów ...... 54 Tabela 4. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Chynów ...... 66 Tabela 5. Kierunki działań oraz zadania przyjęte przez Gminę Chynów – priorytet I ...... 67 Tabela 6. Kierunki działań oraz zadania przyjęte przez Gminę Chynów – priorytet II ...... 68 Tabela 7. Kierunki działań oraz zadania przyjęte przez Gminę Chynów – priorytet III ...... 68 Tabela 8. Kryteria prowadzenia oceny realizacji Programu ...... 70

Rysunek 1. Struktura celów rozwojowych województwa mazowieckiego ...... 16 Rysunek 2. Założenia Programu Rewitalizacji dla obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Chynów ...... 23 Rysunek 3. Położenie Gminy Chynów na tle powiatu grójeckiego i województwa mazowieckiego ...... 37 Rysunek 4. Rogala - polski herb szlachecki ...... 38 Rysunek 5. Herb Gminy Chynów ...... 39 Rysunek 6. Flaga Gminy Chynów ...... 39 Rysunek 7. Formy ochrony przyrody w granicach Gminy Chynów ...... 40 Rysunek 8. Kościół parafialny p.w. św. Trójcy w Chynowie oraz dzwonnica drewniana ...... 58 Rysunek 9. Kościół św. Piotra i Pawła w Drwalewie ...... 60 Rysunek 10. Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP w Pieczyskach ...... 62 Rysunek 11. Zespół dworski w Budziszynie ...... 64 Rysunek 12. Pałac w Drwalewie ...... 65

Załącznik 1. Wykaz zabytków nieruchomych z terenu Gminy Chynów zgodnie z Gminną Ewidencją Zabytków ...... 74 Załącznik 2. Wykaz stanowisk archeologicznych Gminy Chynów ...... 77